GI

TH HAI MI LM

hay l UT - HN TRN GIAN

BN VIT VN CA L NGC TR
V V TH HAY, THEO BN DCH
LA VINGT - CINQUIME HEURE
CA MONIQUE SAINT - CME

QUYN I

THAY LI TA
i vi X hi k-thut-ha, y l mt mt tht ca Kip
ngi, sng trong thi bui gi tr con ngi b tit-gim xung
con s khng: nhn v, c nhn, tnh cm hu nh khng cn
na.
y mc. T t c u s
ng th o my mc, u hnh ng
mt cch my mc, nn con ngi cng b ln nhn cch
th o kp tin-ha k-thut ri tr thnh n l cho k-thut v
li cun ng loi mnh vo trn cung phong, vo vc thm.

C cn chng cht hy vng lp li x hi loi ngi, nh li

m c s Kogura, trong truyn:
Sau rt, Cha li n phi xt-thng con ngi, nh Cha
tng thng-hi nhi u ln. V, ging chic thuy n ca ng
No trn ln sng trn i-hng-thy, vi ngi tht l
ngi, cn gi c chn tnh, s ni tri trn trn vn xoy
nhiu lon ca i nn tai-ng tp th ny. V chnh nh
m y ngi y m loi ngi s c bo tn cu vn, nh
tri qua bao ln trong lch s .
Li dch gi

TIU S TC GI
Thi s kim vn s Constantin Virgil Gh orghiu sanh ngy 15-91916 ti Razbo ni-N amtz x Roumani , con ca mt v linh
m c ol avi .
Hc trit-l v thn-hc ti i-hc-ng Bucar st v
H i lb rg (c).
ng sng tc nhi u quyn sch m thi-phm Calligraphie sue
la n ig c gii-thng Hong-gia v thi-ca (Prix Royal de
Posi ) nm 1940, Roumani .
ng ci v l n s, nm ngy trc trn Th-chin th Hai.
Vi lng nhit huyt ca tui tr, thi-s cng phn v xc ng
khi bn thn pht-xt m st th-tng n-ch Arman

Calin sco, nn vit quyn thi binh-vc t o, chng pht-xt, l y

tn l Arman Calin sco (1939). Hu qu ca thi-phm ny l
ng sut b bn c-quan st th tiu.
V cng vi lng cng phn m ng vit quyn B sng
Dniestr bng l a, xu t bn Bucar st, chng bn chng phtxt tn st mt phn ba n s mi n B ssarabi , qu hng
ng. Tc-phm ny v sau, lm lun Php chng li ng.
Nhng th o ng, ng trc nhng tn ph git chc man,
b t c t u n, thi-s khng th khng cng phn.
Nm 1943, hai v chng ph trch v lin lc vn ha ti b
ngoi giao Roumani Zaghr b. c mt nm, nc
Roumani th o ph Nga. Qun c bt v chng ng giam
trong mt tri giam cc nh ngoi giao ti c. K c-qucx thua, v chng ng b qun giam mi ngi mt ni, mi
hai nm sau (1947), mi c th ra v gp nhau H i lb rg
(c).
Trong thi gian b giam cm, ng vit quyn Gi th hai mi
lm. Nhm lc ng mark m t gi, khng th sng c, v
chng ng i b sang Php, m quyn ny ch ra Php-vn
v cho xu t bn Paris (1949).
y l mt trong nhng tc-phm bi-t nht ca thi i.
Gabri l arc l, trong bi ta, vit: Ti tng khng cn
tm ra mt tc-phm no -ngha hn, phc ha r-rng hn
tnh-trng hi-hng m nhn-loi ang b chm-m.
Tc-gi quyn sch bn chy nh t- bn 600.000 quyn trong
vi tun l, ring ti Php n 300.000 quyn- li b lun
Php chng i (1950), khi bit ng l tc-gi quyn B sng
Dni str bng l a, ngha l ng binh-vc pht-xt.

Trong mt bi t thut, Virgil vit: D u nh c chng phtxt t chy a tht ta Bucar st, v u nh c pht-xt b
ng Paris ch l uyn-c gin- qun chng bp cht
ta
Phi chng ngi ta ch c ln n nhng s c c man
ca mt bn
Khng, nh th y ch l y vnh-c u lm khun vng thc
ngc
Thi s i tu.
L thng thin, ngy 23-5-1963, ng c c gim m c t
Nu-c n lm l th phong linh-m c gio-hi Chnh-thng
ti nh th L-ma-ni Ba-l.
*************************

GI TH HAI MI LM
hay l UT HN TRN GIAN

Lng Fntna

(1)
- Em khng th tin rng anh i c!
Suzanna va ni va m sit Iohann Moritz vo mnh. Nng
tay ln u anh v vut nh m tc en. Moritz li mt bc,
ni:
- Ti sao em khng tin? Ngy mt, sng sm th anh i.
Chng tr li, ging cng ci. Nng p nh:
- Em bit ri.
H ng gn mt hng ro. Tri mt lnh v qu na m.
Moritz cm tay Suzanna, ri b xung, ni:
- By gi, thi, cho em!
- nn thm cht na, anh.
- Sao em c mun anh nn thm?. Ging chng qu quyt
hn: khuya qu ri. Mai anh cn phi i lm sm.
Nng khng tr li, np st mnh vo Moritz. M h o anh ra,
nng t g m vo ngc anh v ng ln tri, ni:
- Sao p qu!
Moritz ch mt chuyn quan h hn. Anh tng nng biu
nn li ni chuyn y, th m nng li ni chuyn sao trn
tri. Anh x ra, mun ri nng, nhng nh li mnh phi ra i,
v phi vng mt t lm l ba nm, nn anh bn nhn sao
nng vui lng. Suzanna hi:
- Phi chng mi ngi u c mt v sao bn mng, v khi h
cht th sao rng khng anh?
- Anh chng bit g c!. V chng nht nh i v, nn ni: Thi cho em!
Nng c hi thm:
- Phi chng chng ta cng c ngi sao ca chng ta trn y
khng anh?
- Cng nh mi ngi. trn y, hay trong ta.
Moritz nng u Suzanna ra khi ngc. Anh bc i. Nng cm
tay anh a n u ng. Nng nhn sao, ng Moritz ri ni:

- Em ch anh ti mai.
- Nu tri khng ma!
Suzanna mun i theo anh v van anh phi n, du tri ma.
Nhng Moritz i qu mau, khi khc quanh ng, khut
sau ming vn. Nng ng yn lng, vut o, phi my cnh
nh dnh hng. Trc khi v sn, nng nhn li m c nhu
nt, di cy gi lc ny hai ngi nm k. Mi nng cn
gi hi ca Moritz, mt th hi ln cc mi c nt, thuc l v
ht tri anh o.
Moritz bng ng v nh, va i va hut so. Anh mc qun
lnh en, o s-mnh trng c h, i chn khng. my ln,
anh ngng hut so v ngp di. on nh li ngi n b anh
va chia tay, ngh n Suzanna, anh mun mm ci: H!
Chuyn ngi sao n b tht tr con. H hi ton nhng
chuyn v ch!. Ri nh ti cuc hnh trnh anh nh i trong
hai ngy na. Anh ngh ti nc M. Tht ri khng thm ngh
ngi chi ht. Anh li hut so. Bun ng qu! Phi mnh c
nh lin by gi ng. Mai cn phi dy tht sm, ngy lm
cng cht m! Ka tri hng ng. Cn vi gi na l sng.
Ngh n , Moritz ro bc tht mau.
(2)
Va hng sng, Moritz gh li my nc trong lng, m rng
o s-mi ra, a tay bm nc ra mt, ra c. Anh va i ra
gia l va vut tc cho tay kh, sa li bu o ch khng gi
nt. Anh nhn cnh lng, sng m mu sa c tan ln. l
lang Fntna x Roumanie. Moritz sanh trng ni y c
25 nm ri. V hin gi, trong lc anh ngm qu nh ch c
nhng nc gia b nh vi ba gc chung ca ba nh th: Chnh
thng gio, Thin Cha gio v C c gio, anh li nh n
cu ni ca Suzanna hm qua: E rng anh phi tiu ty v
khng sng y na!. Anh ci, cho l cu ni a v tr
li rng, anh thnh nhn, ch c n b mi tiu ty thi.

Nhng by gi anh cm thy mt ci g luyn tic xm chim

anh. Anh vi hut so, ngonh mt i.
*
Nh ca mc s Koruga da ng, gn nh th Chnh thng
gio. Ca ng. Moritz ci xung ly cha kha giu di ca,
ct nh vy c th m vo, khi i lm sm. Anh m cnh
ca nng n, khng hp tp. V trong sn, my con ch chy li
trng gin quanh anh. Chng n quen bit anh nhiu, v anh
lm cho mc s hn su nm nay; mi ngy, trong su nm
lin, anh n nh l nh anh. Song ba nay l ngy lm cht
ca anh. Anh s hi tri bm sut ngy, ri s lnh tin v mnh
dn tha vi mc s v nh ca anh, v mc s cha h bit
g.
Anh v kho cha ngh, xch gi cht ln xe. Mc s bc ra
bao-ln, mnh mc o s-mnh vi trng. ng va thc dy.
Moritz cho ng v ci. Anh gi xung, phi tay, leo ln
bao-ln, ly bnh nc trn tay mc s, ni:
- Cha ti xi nc cho.
Anh va xi nc, va nhn tay mc s. Ngn tay bp mng,
di v trng, y nh ngn tay n b. Anh vui v xem mc s
thoa x-bong vo ru, vo c, trn trn. Mi nhn, anh qun xi
nc. Mc s a hai tay y bt x-bong, ch i. Moritz thy
c li v mt.
Mc s Koruga l gio trng trong lng. ng mi nm
mi m ru tc u bc trng. Vc ng m yu, mnh d,
mnh li xng nh cc hnh thnh trong nh th Chnh thng
gio. C th ni ng l mt ng gi, chng nhn cp mt ng v
nghe ng ni, mi nhn ra ng cn tr. Khi ra mt xong, ng
lau mt, lau c, bng khn vi th. Moritz cm bnh nc ng
ch, v ni:
- Ti c mt chuyn cn tha vi Cha.
- Anh ch ti thay .

Mc s ly bnh nc trn tay Moritz, cm v nh. Ti ngng

ca, ng ngoi li va ci, va ni:
- Ti cng c chuyn ni vi anh na. Ti cho anh mt tin
mng. Gi y, hy cht gi ln xe v bc k i.
(3)
Sut bui mai, Moritz v mc s hi tri bm ng y gi. H
lm vic, khng ni chuyn. Khi mt tri nng ti vai, mc s
ngng lm, mi mt, ging hai tay ra, ri ni: Ta ngh mt lt
.
Moritz p: D!
Hai ngi bc li ch my bao y tri bm v ngi ln trn.
H lm thinh. Mc s tm trong ti gi thuc ng mang theo
lun lun dnh cho Moritz, a cho anh, v hi:
- Anh mun ni chuyn g vi ti?
- D, ti mun tha mt chuyn.
Moritz chm iu thuc ht, qung dim qut trong c, v xem
n tt. Tht l kh ni chuyn ra i ca mnh vi mc s. Anh
cn d d, th mc s li tip:
- ti bo tin mng ca ti vi anh trc.
Moritz rt vui lng c khi phi ni trc. Mc s khoan thai
khi chuyn:
- Ci phng nh gn nh bp ca ti trng, ti ngh anh c th
n . V ti qut vi, treo mn v sn vi tri ging
sch s ri. Nh anh khng ch, ch c mt cn phng cho ba
m anh v anh. Mai i lm, anh em c li .
- Ngy mai ti khng n.
- Th ngy mt. K t nay phng y v anh.
- Ti khng n y na. Mai ny ti sang M.
- Mai ny? Mc s tr mt nhn.
- D, mai ny, sng sm.
Ging Moritz tuy cng ci nhng n mt hi tic. Anh ni tip:
- Ti mi c th, tu cp bn Constantza v ch u c ba

ngy thi.
Mc s bit Moritz mun sang M. nhiu thanh nin nng
dn qua , v chng vi nm h tr v, giu c, mua nh tt v
t ai trong lng. Mc s vui lng thy Moritz cng i. Trong
vi nm na, anh cng s c mt ming t ca anh. ng ch
hi l, v cuc hnh trnh qu gp. Moritz khng h ni vi ng
chuyn ny, tuy mi ngy anh vi ng u lm vic k cn nhau
lun.
Moritz ni:
- Ti va c th hm qua.
- Anh i mt mnh?
- Vi Ghitza. Chng ti xung tu lm cng, ch ni sp-de.
Nh th ch tr c nm trm l mi ngi. C bn ca Ghitza
Constantza lm ti bn tu lo h.
Mc s chc Moritz may mn. ng tic anh cn tr v lm vic
gii. Anh li tt bng, tht th, nhng ngho. Anh khng c tc
t no ht.
Hai ngi li tip tc lm vic. ng gi bn ni chuyn v nc
M. Moritz lng tai nghe. Anh th di my bn. Anh hi hi
tic v s quyt nh ca anh. Chiu n, sau khi lnh tin,
Moritz ng mt hi lu, trc mc s, mt ng xung. Anh
khng can m boc i. Mc s v vai anh ni:
- Khi ti ni, anh nh vit th cho ti. Mai sng anh li y ly
gi ti son cho anh, anh s c nhng g n i ng.
Mc s li cho anh thm nm tm giy 100 l v ni tip:
- Nh n sm, g nh nh ca s ti. Tt hn ng cho v ti
nghe. n b h h tin lm! Ti nay ti son sn. Chng
no anh i?
- M sng. Ti hn vi Ghitza u lng.
- Vy anh ch th gi tt qua nh ti. Hay l ti nay anh li
nh ti!
Moritz ngh n Suzanna ch anh, nn tr li:
- Ngy mai tin hn.

Anh ra v.
(4)
Mc s Koruga bao lng thc da tng, di ca s. ng
tt n i nm. Trc khi ng, ng ngh n Moritz, n cuc i
M ca anh. Lc son sp bao , ng c cm gic l nh chnh
mnh s i. Ba mi nm v trc, ng cng c mt ln sa
son hnh trang. Khi y ng mi u bng tin s thn hc. ng
ng tn lm nh truyn gio ni Chnh thng gio hi
Michigan. Mt tun l trc khi i, ng li nh in xin t
khc ch lm ny. V trong khong thi gian y, ng quen bit
v ng v lm l ci. T , ng li lm gio trng lng
Fntna. Lng nh, i sng kh khn. ng thng hi tic c
hi b l, nhng qu tr ri! M quc ch cn trong mng
tng. Mi khi mt dn lng no sang bn y, th ng cho thuc
ht, thc phm vi cht t tin nong, v dn vit th v cho ng
khi i ti ni. Lm vic y, ng giu b. V ng khng c g
ni ng c. Nhng h ngh n M quc th ng cm thy
hnh nh ph tnh b. V b m ng khng ra i. Trong thm
tm ng vn cn s xung t ngm ngm y.
Nay Moritz ra i, khng phi nh nhng ngi khc kia. Anh l
ngi thn tn ca ng. V Moritz ra i, tt l mt cht g ca
ng cng i sang Tn Th gii.
Trng t. Mc s khng ti no ng c. ng ng dy, thp
n i qua phng sch m khp c ba pha tng u c k
sch. ng cm mt quyn. Trc khi gi ra, ng nhn ln my
k y sch. C th ch: Anh, Php, c, . Tng bn kia,
sch c in Hi-Lp v La-M. l nhng bn c tri ca ng.
Thnh thong, ng t hi sao ng khng mun vo ging ti i
hc ng. Nhiu bn Iasi v Bucarest hai ln mi ng,
nhng ng u t chi chc gio s mn Lch s Gio hi. ng
khng tic. Fntna, ng lm l mi-xa ba cha nht v my
ngy l; ngoi ra, ng lo chuyn t vn, nui ong mt, trng

cy tri. Ti n, ng c sch. Vn mng ng bo m tng

lai ng. ng an phn nh th. C mt ln ng mun cng vn
mng: chuyn mun i M quc. ng ht lng lo lng i,
nhng mc du ht sc lo, chuyn i khng thnh. Mt bt ng
xy n. Th l ht! T , ng khng toan tnh na.
ng t hi: C phi tht mnh cn tic cuc ra i y cch ba
mi nm nay chng? Nu khng, sao mnh li bn khon l k
v chuyn i ca Moritz?. ng ko mn ln, suy ngh: Mnh
khng bun khi li. y ch l lng nh nhung mt vt g
mnh tng l tht trong mng o, nhng chng khi no chim
c trn thc t. n khi tng nm c n th li nhn ra
lin l khng phi vt mnh m c. C th M quc khng
phi l x mnh mun tm n? C th n ch l mt c v ni
lo u ca mnh. M quc l xng khi ca lng thng nh
vn v. Cha bit M quc c l s t tht vng hn khi bit
tht s n ri.
Mc s vn cha ng c. ng ngi ngi cm ng, nng
lng ch cho mau sng, nh chnh ng hn gp Ghitza u
lng i Constantza, ri cng nhau xung chic tu ang ch
i, tu ch c u bn c ba ngy thi.
Khi ng thc gic, tri cn ti, nhng g gy sng. ng
vng, lng cn chm trong mt lp sng m. Mc s m bao,
thm gi thuc ht cn nm trn bn. ng ngh thm:
Nu Moritz i, mnh u cn ai biu thuc, mnh mua ct
dnh cho anh y m thi. Dm qua ca s, thy tri rng
sng, ng ni: Moritz phi l l, khng th tr hn!. ng nghe
ting chn i ngoi ng, nhng li vt qua khi nh v xa
ln. ng ra bao-ln ra mt bng nc lnh m khng c
Moritz xi nc cho ng.
Mt tri ln cao. Moritz khng thy li. Mc s ch anh ti gi
n sng. ng ngh chc anh thc dy tr, nn khng kp n ly
bao . ng tic thm: Ung qu! Anh ta s c g n trong t
na ba tun l, va cho my ngy u ca anh ta x
ngi!.

B mc s bc ra thm ni:
- ng n sng i ch.
ng p: - Ti i y.
ng vi ct bao di ging, lng ng se li, bun tic phi
t b mt vic, v t b mi mi vic y. Hy vng cht sang
M quc, hay t ra hy vng y nhim ln cht mt. Ba mi
nm v trc, ng hnh ng y nh vy. ng i qua bn n.
ng ni thm: Nu Moritz ly bao t tay mnh sa son cho
n, mnh s c cm tng nh mnh ra i. Rt tic, anh li
khng n!.
(5)
Khi ra khi nh mc s, Moritz gh li my nc, tm gi sch
s, ri i n pha bn kia lng, ch Nicolae Porfirie . Nicolae
c mt ming t, gn ven rng, mun bn. Moritz bc v sn
nh, ni:
- Mai ny ti sang M chu. Chng v s c tin mua ming
t ny. Trc khi ti i, ti mun a tin cc anh ng
bn cho ai.
Nicolae hi:
- Anh bn bao lu?
- Chng no c s tin theo mun. Hai, ba nm khng
chng.
- Phi, ba nm l va. Khng ai qu ba nm. Bn M, d kim
tin lm!
- Anh mun bn bao nhiu?
- Hin gi ti cha cn tin. Nh trong ba nm, anh tr v vi
s tin 50.000 ng l, anh s c ming t. Ti khng bn
cho ai, ti ch anh.
Moritz mc ti, ly xp giy bc ra m trn ngch ca, ri a
cho Nicolae, ni:
- y ba ngn l. Tt hn anh nn c tin cc trc.
Cuc mua bn xong; Moritz sit tay Nicolae, ri ra v. Tri

cha ti. Anh mun xem li ming t, tuy anh thy n nhiu
ln. Anh thuc lng n, song by gi li khc, n l ca anh.
Ch cn c vic chng tin l anh n c.
Moritz bng qua cnh ng. Anh i rt mau. o anh thm m
hi dnh st da. Anh khng th nhn ni i chm ri c. n
rng ri, anh ngng li. t ca anh chy di, t ch anh ng,
ni ven rng. H trng bp, cao chm vai anh. t khng
my rng, nhng c th ct mt ci nh c sn, c vn cy
tri. Anh nhm chng b di v b ngang. Anh thy hin ln
trn m bp, ci nc nh, ci tay quay nc ging, ci cnh
ca ng bng cy gi v c chung b na. bao ln, anh
thy cnh tng trn y, nhng khng ln no r bng by gi.
Tt c u dng nh tht, ng vi s anh ao c lm anh
mm ci. Gi thi qua m bp, un chuyn nhng cnh l
xanh ti nh ln sng. Anh lng nghe ting xo xc. Anh ci
cung, ht mt nm t. t nng trong lng tay anh nh mt
sinh vt, nh hi nng ca chim s cm trong tay. Moritz li ci
xung ht mt nm khc. Anh bp cht nm tay ri bung ra,
t ri xung k tay. Anh bng ngang m bp n pha
rng. Ti gia m bp, anh li ci xung ht mt nm t, ri
ni: y t cng nng. Anh cm hn t k st vo m
anh. Mi t xng vo mi anh thm tha. Y nh mi thuc l,
mi t tt, anh ngh thm, v ngc u ln. Moritz ht nhiu
hi di, nh thm bung phi mi t thm tho y. Anh nh
n Suzanna ang ch anh, anh hut so.
(6)
Nh ca Iordan, cha Suzanna, pha ranh lng. Moritz bng
qua vn, i thng ti sn. Anh ng li dm qua k hng ro.
Iordan va nng n bc ra bao-ln. ng ln lt ng ca,
vn cht v kha cht li. Moritz ng theo tng c ch ca ng.
ng ca no xong, ng cn nghi ng, ng chung quanh, ri
bc xung my bc thang bng cy, ku rng rc di sc

nng thn hnh to tng ca ng. Nh thng ba, ng mc o

mu xanh l m, mc qun kiu qun ci nga, v mang giy
ng. ng i ngang qua vn trc nh, li pha ca ng, ng
mnh ca ri kha hai vng, on xy lng, nng nnh i v.
ng ro quanh nh, dm bn ny bn kia, nh tm ai trong
bng ti. Ri ng vo nh, pha ca sau. Ting kha vn hai ba
ln, k im lng.
Iordan v phng. Bung ng ca ng, vch treo y nhng th
sn c, u th dn rm: nai, ch si, gu Trn tng, gia
gc nai v chim ng dn rm, c sng trng, sng ngn v ti
n. Gn di chic ging rng ln, tri hai tm da thuc en.
Iordan gim giy trn tm da gu, ly cy sng trng dng da
ging. ng ko ngn t ly ra khu sng lc, cy n sp, ci
hp qut v trn bn u ging. on ngi ln ging, mt
th h hch, ng tho giy ra, sp k nhau. Mi ti, ng vn
ti mt ch, va tm tay, d tm, trong m ti, h a tay
ra l ng lin. Sau rt, ng ci o ra nm ng, u vi trong
gi trng, nh cn gu trong tuyt.
Moritz thy n lu dn, ri tt hn. Ca s en ngm. Bn
phng Iolanda, v Iordan, cn nh n l m, v ci chp la
bt tia sng chi. Thin h n rng b rt kh s. Hai mi
lm nm v trc, b n lng ny vi Iordan. H ci nga v
dng ngh ti qun tr. Khng ai r h t u n. Nhng chc
l xa lm. Iolanda l ngi x Roumanie, cn ngi chng, th
khng phi. V sau, mi bit h t x Hongrie n. H chong
o ti lt bng. Khi n ung xong, h ng ti phng ch qun.
Chng n tn nh h i, b v ch nm qua nh mo. Ba ngy
sau, ngi ta c bit h khng ri khi lng na. Vi tun k,
h mua qun tr. Khi mi ti, Iordan khng bit mt ting
Roumanie no, m by gi th rnh lm. H khng kt bn vi
ai. n a con gi, Suzanna, h cng trnh khng cho hc ti
trng ni , s n s lm quen vi tr trong lng; Suzanna i
hc tnh. Ngi trong lng ch gp Iolanda nhng lc i nh
th Chnh thng, hoc khi i ra tnh, ngi xe nga vi chng.

Cnh Iordan, Iolando, xem nh th, co qup, v y to ln gp i

v. Suzanna ging ht m, c i mt xanh v tc ng nh t.
l nhng g m ngi lng hiu bit v gia nh ny. Ma
ng n, Iordan c bn cht mt ngi mun vo nh hn lc
m ti. Y bn bng sng trng ngay gia hai mt k trm.
Cnh binh cho rng l quyn ca Iordan. Y c quyn git k
no vo nh y ban m cp tin bc ca y. Nhng ngi
lng khng ng vi cnh binh m nhn nhn nh vy. Mt n
mng vn l mt n mng. Song chuyn y rt cuc b lng
qun, v xy ra lu lm ri.
Khi Moritz dm qua k hng ro thy n lu dn ri tt hn, anh
a hai tay lm loa ct ting ku, nhi theo ging chim mo:
Hu! Hu! Hu. Ting vang ln ri vng li, nh ln n im bt.
Giy lt, cnh ca m, Suzanna nhy qua ca s, nhn gt chy
bng qua vn. Nng vch l ro, chun ra khi sn, gn ch
Moritz ng ch.
- Ti sao anh la ting ku nh th! Ti sao? Ti sao?.
Suzanna n t bn kia ro, va hi va i ti. Moritz mun m
nng, song nng vi trnh ra, ni tip: Em khng mun anh
ku nh vy na!. Tim nng p mnh v qu s hi. Moritz
hi:
- Ch em mun anh ku th no?
- Ty anh, nhng ting chim mo xui lm, n bo hiu s cht
chc.
- Ch l ba t ca my b gi. C con chim no ku lun ngy
ln m, khi tri xu, ma h nh ma ng chng? Ch c
chim mo. Em c bit con chim no khc khng? Ha mnh ch
ht v h. Nu anh bt chc ha mnh, tt ba em s bit l
ting ngi. Em mun ng h php y bit l anh gi em hay
sao?
- Khng, em khng mun, nhng chim mo bo tin d!
- u phi li ca anh. Ti sao khng c con chim no lu
bn ma m khng bo hiu s cht? Nhng thi, ng ci c
na. m nay l m cht anh gi em. T ry v sau, chng ta

ht cn phi giu gim! Sng mai, anh i M quc. Lc anh v,

em s l v anh. Anh u cn cn trn sau hng ro bt
chc ting chim mo na.
Moritz m Suzanna vo lng. Nng vng tay b c anh. H
ng di gc cy gi, ch m h gp nhau m hm qua, v
mi m, t bn thng nay, h quen bit nhau. Nng cng lc
cng nng trn tay anh. Moritz nng, nm trn c v cng
nm k bn. Hai thn hnh qun qut nhau, tay tm tay, mi st
mi. H nhm mt m ly. y y, ting d n non trong vn.
H vn m nhau khng tht mt li. o xanh Suzanna ni ln
trn nn c thm. Nng ci ra m nng khng thy du
nhn. My en khi ny che lp trng trn, vn ln. i vai
trn ca Suzanna lp lnh trong bng ti. Moritz cng ci o
s-mi lt di mnh Suzanna.
Gn hai vai trng nn ca Suzanna, ngc Moritz cng en sm
nh v cy d.
Nng ni:
- Anh i! ng i anh!
Moritz cau my p:
- Ti sao em ni th. Em bit rng nu anh khng i M, th lm
sao c tin mua t. M khng c vn c t, th lm sao ci
em c? Ri chng ta u, nu khng c nh, c t?
Khng, anh s ra i trong ba nm, v tr v vi mt s tin.
Chng ta lm l ci. Em khng mun anh ci em sao?
- Em mun lm, nhng khng mun anh i.
Moritz mm ci ni:
- Vy lm sao anh c tin mua t. Em bit khng, anh a
tin cc cho Nicolae ri y! Cn li bao nhiu lc anh v s
tr.
Moritz bn thut li chuyn a tin trc lm sao, i thm
ming t th no, v d tnh ct nh, chung b tt c.
Suzanna khng tai nghe anh thut chuyn, ni:
- Anh , nu anh i, lc tr v, anh khng cn gp em cn sng
na.

Moritz ln ny tc gin hi:

- Em c chuyn g vy? Em l k qu!
- Khng c chi ht. Anh c th khng tin em c. Song em
cm chc khi anh tr v l em cht mt ri.
- Khng, em khng cht. Em vn vi ba m em nh by gi.
Em khng c iu chi lo lng, v em khng c c, khng vi
ngi dng, m vi ba m em.
Suzanna khc tht tht. Moritz hi:
- Sao em? Em c chuyn g?
Anh va ni va hn mi Suzanna. Mi lnh v t y nc
mt mn mn.
Suzanna p:
- Anh s cho l nhng ngh in cung, ca n b. Tt hn
ng ni vi anh g c.
- Em ni i. Anh khng cho l ngh ca n b u!
- Em chc ba em mun git em!
Moritz gin hi:
- Ai nht vo u c em t tng xng by ny vy? Ti sao em
mun ba em git em?
- Em bit anh khng tin, nhng em qu lo s ri. Em chc ng
s thi hnh nh v ng on bit c chuyn g ri. Em khng
r lm, song chc v m ng mun git em.
- Ba em thy chuyn g mi c ch.
- Ba em bit mi tnh ca chng ta.
Moritz nm dang ra xa. Vc mnh Suzanna l hn nh pho
tng cm thch trn nn c.
Moritz hi: - ng c ni d vi em cha?
- Cha.
- ng c ry em khng?
- Khng.
- Vy sao em ni ng bit chuyn ri?
- Linh tnh bo cho em bit trc.
Nng khc to, ni tip:
- Ting ni ca lng cha . Hi tra ny, khi bng mn n

ln, ng ng em mt cch khc thng. Mt ci ng cm th.

ng ht ln: Xy lng v vch coi?. Em xy lng v vch.
Em cm thy ng nhn vo hng em. ng ht thm: Ng ra
ca s!. Ln ny ng nhn k v lu hn. Trng b nghing,
ng ng bng, ng hng em nh xem con nga ca ng vy.
Ri ng qut ln: My i mau cho rnh mt, !. ng b
n. Em vi chy ra. Em bit ng r s tht. Khi em nh, ng
c la, c ry, c nh n chy mu na, nhng khng bao gi
mng em l , v ui xua em nh hi tra ny.
Moritz hi:
- Lm sao ng bit c? C khi no ng bt gp hai a mnh
u?
- Khng gp, nhng ng bit.
- Lm sao bit cho c?
- Ch nhn vo em thi.
Moritz ph ci, hn ln trn Suzanna, ni:
- Du cho ng dng ng dm cng khng thy c. Chuyn
a! Em tng ch nhn vo ngi ri bit em c nhn tnh sao?
- Em cng bit thng thng th kh nhn ra. Song ba em khc
i lm. Nhng nga ci ca ng, ng ch nhn s l bit con
nga c cha hay khng. Bn ng, ai cng phc ng ht.
- Hay l em c thai ri?
- Khng, em khng c.
- Vy th khng sao. Trong hai, ba nm, anh tr v, c tin.
Chng ta s mua t, lm l ci ti nh th mc s Koruga. Ta
s ct mt ci nh tht p, ri sng mt cuc i hnh phc.
Khng phi vy sao, em Suzanna?
Nng sit cht Moritz, nh rt s hi. Nng run ln, v ni:
- Anh y th em khng s, m anh i ri, em s cht v s
vy! Nu ba em khng bn git, em cng khng sng ni, em
qu lo s ri anh ! Mi m, em u kha ca phng v gi
cht cht. Khi nghe ting giy ca ba em, l em chui u vo
gi, run ln.

Moritz t tay ln vai nng, m st vo lng. Hai ngi yn

lng. Suzanna thy sung sng gn Moritz, m anh cng bng
lng thy nng nn khc.
(7)
G gy sng. C hai ng dy. Suzanna mc o vo, o t lnh
v hi sng. Moritz cng mc o s-mnh v nm tay Suzanna
a ti hng ro. Song va i qua lt, Suzanna ku ln mt
ting tht m. Moritz khom lng dm xem chuyn g, th
khng thy Suzanna trn sn. Nng tr li hi no, n Moritz
cng khng trng thy. Nng m cht anh mt cch tuyt vng.
Ton thn nng run ln, mnh nng nng ran nh ang ln cn
st. Moritz dm qua sn thy ca s phng Suzanna m rng.
Iordan mc s-mnh, i qua, i li, tay cm lng n nh tm
mt vt g. Moritz vut tc Suzanna v m st nng vo mnh,
c che khng cho nng thy cha, song nng thy qu r
rng. V, v th, nng cng gh cht Moritz. Nng run ln,
khng khc c na. Hai ngi nghe ting mng chi ca
Iordan. Moritz nhn thn hnh khng l ca hn. Sau bng hn,
thy dng Iolanda. B ng trc mt chng c mt lt, mt ln
thi. Iordan xy lng ra ca s. Moritz khng cn thy v ca
hn na. B khut hn sau thn hnh to ln ca chng. K
nghe ting b Iolanda ku la, rn xit nh x rut x gan. n
tt, ca s m trong m ti. Ting rn la ca b Iolanda cng
lc cng au thng, tuyt vng, ri du ln. Moritz v Suzanna
cn nghe thm mt hi na ting ku thm thit y nh ut
nghn. i la run ln. Ting than khc im bt. B Iolanda
t xung t. Iordan cn p, ngi n b trong phng ti.
Suzanna rn r:
- Tri, m i! Ba git m cht ri!
Nng x Moritz ra, mun chy v sn, nhng Moritz nm cht

li, v v nng. on anh bung Suzanna, cng mun chy n

tip cu ngi n b th nn, nhng ngh li l tr ri. Cc
th tht anh cng thng. Anh khng c kh gii trong tay, m
Iordan th c sng v hnh vc vm v. Bn nng anh khng
cho anh i chi v ch.
Anh bn m Suzanna vo lng. Nng c vng vy. Nhng anh
m tht cht v du nng i rt mau. Anh c cm tng g h
php y ang ui theo nng vi khu sng cm tay. Anh mun
giu nng, em nng tht xa, xa bit nc nh ngi ny. Hai
ngi nhm mt chy cn. Bn tai nh thong nghe ting gt
giy Iordan ang rt theo, bn cht ngi con gi m
Moritz ang m trong lng.
(8)
Moritz bng ngang ng, khng dm i ng ci. Anh vp
my g mi nhiu ln v ng khng mun vng. Anh thm
mt, chc anh i lu lm ri nn thy ui sc, tay r ri, m
hi chy t m lm m mt anh. Anh ngng li gia mt
m bp v Suzanna xung t. Anh kit sc. Anh
nng nm trn t t, ko o p u gi nng li, v t tay
ln ngc nng. Anh bt mt m l bp lm gi k u Suzanna;
ri bt thm mt m l khc tri trn bi c t, on
Suzanna nm ln. Nng vn im lng. Moritz vut tc, mng
tang v m nng. on anh ng dy. Ni au n cu x rut,
gan v t chi anh, nh mun ngn mi kim chm su v xc
tht.
Anh thm ngh: Chc mnh chy lu lm!. Anh nhn ln nn
tri xanh v thy mnh gn rng gi, cch chng vi bc.
Ban u anh khng tin cp mt anh, tng anh m, nhng ln
ln anh nh tnh v run ln nh cy sy. Anh khng chim bao.
Anh v Suzanna ang trong t ca Nicolae. Cuc chy bn
lon dt dn anh n y. L bp m anh va git ra lt cho
Suzanna nm, v nng hin cn nm, l ca vn bp m anh

 a tin cc mua t, mi ngy hm qua.

Nc mt ha vi m hi chy di theo m Moritz. Anh khc
trn m t m anh bit chng th no mua c na, v anh s
khng sang M quc.
(9)
Ch anh ng, Moritz thy r ht cnh xm lng. Anh nhn
tng nh, t u n cui lng, ri nhn Suzanna ang nm di
chn anh, trn l bp. Anh phng tm mt nhn xem nh no c
th tr nng c. Anh phi tm cho nng mt ch tr. Phn
anh, anh t b s ra i; anh t b lun nh mua t, v
hin gi ngi yu ca anh cn n anh.
Anh khng th b b nng c. Anh phi kim cho nng mt
ch . Anh ch thy c hai ni: nh ba m anh, v nh mc s
Koruga; cc nh khc khng tip anh c, v my anh nng
dn u s Iordan; tt c u s ng ta. Nh cha m anh th ch
c mt phng, khng d ch cho Suzanna. Cn nh mc s, th
anh cha ci nng, lm sao dn n c. Anh khng mun
lm lin ly n mc s. Nu mc s cha nng, th t ng s
xch sng n hch hi. Anh bit chc nh vy, v khng nn
chuyn chng lnh xy ra. Nhng Suzanna cng khng th
trong vn bp ny. Suy ngh mt chp, Moritz bng Suzanna
i v lng. Nng mt xanh, Moritz chc nng qu s nn thnh
bnh. Anh r tim nng thy p chm chp, anh vi v ro bc
i mau v lng.
(10)
Mt tri ln cao khi Moritz v ti nh. Anh Suzanna nm
trc thm da tng, nhn mt tri v ni thm: Chc Ghitza
t mnh lm. Anh cn cht rng ly can m, ri xy lng,
bc v nh. Anh mun xin vi cha m cho nng . Ba m
anh cn ng. Aristitza, m Moritz, l mt ngi khc kh. Anh
mun trnh b, ni thng vi cha. Nhng va bc v th

Aristitza ngc u ln khi gi, hi:

- My ly bao phi khng? ch ca !
Moritz khng tr li. B ni to:
- Lm g m ng sng vy? Li y hn m, ri qua t gi
cha my cho mau. Rn n xi tin tn v em tin v.
Moritz p: - Ti khng i M na!
B gi ngi phc dy gn gng, hi:
- My khng i ?
- Khng!
- Ghitza cng khng i h?
- Ghitza th i.
Aristitza nhn thy c chuyn g m m; b mc vi o v hi:
- Ti sao? My gy vi Ghitza h?
- Khng!
B ng gia nh, hn hc, tin gn n con, hi:
- Vy ch c chuyn g?
- Khng c chi ht. Ti mun ci v nn khng i.
Ging Moritz run run. Anh khng bit nn khi u cu chuyn
nh th no, phi ct ngha lm sao. M anh hai tay bu cht vai
anh v lc mnh.
Anh ni tip:
- Ti mun ni chuyn vi ba. Ti khng mun ci vi m.
B la ln: My phi ni chuyn vi tao. Chnh tao ra my
ch khng phi my trong bng ng m chun ra.
Cha Moritz th u ra khi mn, ni:
- Thi b ngui bt i. ng mun khuyn gii b. Aristitza
khng nghe, v vo hng ni:
- My banh da rt tht tao, my b sa tao m by gi my
khng mun ni chuyn vi tao h?
Moritz p: Ri ti cng s ni vi m.
B m khc tc ti. Moritz mun b bt gin, nn n:
- M nn i, ti s ni chuyn vi m, ti xin th.
B gi ngi bn cnh ging, tay m u. B thy b tn
thng. Ni au ti khng th lm ngui cn gin ca b, b

khng th nn c.
B ht ln:
- My ci ai?
- Ti s ni lin, nhng m bt gin i!
- Tao mun bit my ci a no? Tao l m my, tao c
quyn mun bit.
Cha Moritz khuyn:
- Ni i con, ni cho b nghe, cho b nn.
ng tha bit b ta sp la li na. Nhng Moritz cng bit rng
ci tn Suzanna khng lm cho b yn, m tri li, lm b ni
tam bnh thm. Anh nh p:
- Ti ci Suzanna, con gi ng Iordan.
Aristitza nhy a li, khng phi nh mng Moritz, m m
anh ta hn. B ni:
- , phi m, tao bit ti sao my khng i!
B m con hn khp mt, trn mt, trn trn, trn m. B von
v ni:
- My khng di g sang M, lm vt v nh thng mi, v vi
nm sau, m yu, bnh hon tr v vi vi ngn l. My
nghe li tao, my ci con gi nh giu, (va ni mt m sng
ln). Tao s giu. Tao s c o nhung, xe v nga. Tao s qua
nh Iordan. l quyn ca tao. Quyn ca tao, my bit
khng? Chnh tao sinh my ra, khn ngoan, p trai, nn my
mi g c con gi giu nht trong lng, mt a con gi c
nh gch, c hm ru, c nhiu t, xe v nga!
ng gi chn li:
- Thi, nn i, m i!
Ting ng run run. ng cng xc ng. Nhiu tin ca qu lm
ng ngn ng. ng nm vn thuc ht, khng ngi dy.
Aristitza ni vi Moritz:
- Tao s nh Iordan, cha v my. (Xy qua chng, b ni).
Cn ng th y. Ti cn phi gn con trai ti. Ai m hn
ti, lo cho v n c?
Moritz ngt li:

- Nhng cn chuyn ny na, m !

- C ni i, cng, m s nghe con!
- M phi ha im tnh nghe ti mi c.
B vut m Moritz, tr li:
- , m ha nghe con tt c.
- M , ti ci Suzanna khng c php ca Iordan.
- iu cn nht l my ci c n th thi. Tao s l m
chng con gi lo Iordan, lo nh giu. Thy k, nu lo bng
lng hay khng!
- M s l m chng nng, nhng m khng giu c.
- Vy tin ca v ai? Lo ta c c mt a con gi. Khng l
lo ta li khng cho ca hi mn? Ai li khng bit lo chn c
h vng trong hm ru lo. Con ng lo, m s tnh cho. Con
m bit g?
- M , con ci Suzanna, v nng ch khng phi v tin!
- My mun tao tng my thch gi hn tin !
- S tht m m!
- Di! Nhng tao cng bit my ri. cho tao. Khng ai n
qua tao c u.
M hnh dung thy ang ci v vi Iordan v tin nong v nht
nh khng chu ly mt ng no.
Moritz bn thut chuyn hi hm. Aristitza git mnh, hi:
- Sao? N khng mun tr v nh ba n na sao?
Moritz p:
- Khng! Nu nng tr v, ba nng s git cht.
ng gi cng ni:
- Phi, lo ta s git con gi. Khng phi chuyn chi u! Con
gi lo bit cha n. Thng cha y tn bo lm. Chc n gin,
n xch sng bn lin. Nga yu qu ca n kia cn khng khi
thay! V tri i! Ai cng bit lo ta yu qu nga ca lo l
dng no. Lo dm bn cht con Suzanna nu n m v, nht
l n mi trn nh b i y.
Moritz ni: - Ba ni tht ng.
- Vi chuyn nh vy kh g m khng hiu. Tao bit lo gi y

lm m!
Aristitza ni:
- Thi i vi ngy na s dn n v. Ti dn i cho.
Moritz p:
- Chc Suzanna khng tr v u. Ti cng khng mun
Suzanna tr v nh.
M anh hi:
- Ri n khng c tin bc my s lm g? My cht i vi n
phi khng? n b thiu g, u li khng c. Khng ai di
g i ci v khng ca hi mn. Sao my ngu ngc vy?
Moritz qu quyt:
- Ti ly nng khng ca hi mn!
M gi gin d:
- My in ri! T b tt c v mt con n b ? Khng i M
cng v ai? V ! V b tt c, v mt a khng gi tr g ro!
ng gi ni tip:
- M my ni phi. ng lm by, i sang M i. Lc v s
mua t, ct nh v ci v. n b thiu g!
Moritz p: - Ti khng i na!
Cha anh ni:
- My s tr ri sao? Ghitza chc cn i u lng. Mt tri
mi va mc, i mau c th kp.
Moritz bun ru ni:
- Ba bo ti i M ri b ngi con gi ny ? Lng ba nh vy
sao?
Aristitza hi: - N u?
- ngoi trc ca!
Hai c git mnh, mt th ra. Aristitza ng ra ca s. Moritz
ng chn ca ci, khng cho b ra v khn ni:
- Xin m cho nng y vi ngy, ti chng no ti tm c
ch cho nng. By gi th nng l du ca m ri.
B gi tc gin ni:
- My mun nui n y sao? My mun lo Iordan git c
hai v chng tao h?

ng gi ni tip:
- Con cng bit nh ch c ch cho ba vi m thi. N s ng
u? Khng, con ! Khng th c.
Aristitza ni:
- B chc my li mun chng tao nui n n na h. My
mun chng tao nhn n cho n hay sao?
Moritz ng xung, no n suy ngh. Anh nh trc s phi
ng u vi m, song tin rng cha anh s khng ni g. By
gi khng phi vy.
Moritz bn ni:
- Vy thi nng y ti chiu. Ti cha bit em nng i
u. Chiu nay ti s dn nng ra thnh ph kim vic lm.
Nng ang bnh, cn phi ngh ngi mt cht ly sc, ng
i ti tnh thnh mi c. Cng v chuyn kinh khng hi hm
nn nng mi au.
M anh ni:
- Ba nay khng c g n. Nu my mun n cht i th c
n y.
Moritz p:
- Ti s em n v. Nng cn phi ng, v nng ng khng
c vng.
Aristitza ni:
- Ba my au phi nm trn ging lun. By gi n nm
u? Nm chung vi ng ?
- Nu khng c ch trong nh th nng ra nm ngoi ng rm,
ch ti nm .
- Vy th c. Nhng tao khng c g cho n n u. Ht c
ri.
Moritz xy lng ra i. Ti thm, anh ngng li, ni vi cha:
- Trong gi pht nng tm y, ba thng nng vi. au kh
nh th l nhiu qu ri!
M anh gin d mng:
- khn! My li dy khn chng tao ? Trng m dy g
mi p ch? Trong lc phi i M kim tin, my li vc xc

mt a con gi em v x sp bt chng tao nui, m my li

cn thm mt bi hc khn di na!
B ci xung ly thanh ci p Moritz. Anh quen vi s chi
ra v nh p ny ri. Trn i th u ca anh, ton l mt
chui di nh v mng. Anh ci gng non:
- Ba m nn thng nng. Ti i kim ci g cho nng n, v v
lin.
Anh i ra. Suzanna khng cc ca, vn nm yn trc nh. Anh
vut tc nng v ni:
- Anh i mt cht ri v ngay. Em ng i. Khi thc dy s n
mt cht g, ri ta i ra tnh thnh.
Nng s hi khi nghe ni cn phi i na, nng hi:
- Chng ta khng y sao?
- Khng. Em li y!
Va ni anh va du nng ra sau nh, ch cha ngh lm
vn, v t nng ln ng rm. Anh ni:
- Ng i! Nu khng th em khng th i b ti tnh thnh c.
Gn hai chc cy s ngn ln.
Suzanna ng anh v mm ci bit n. Nng mng c ng
yn mt mnh, v nng ang ln cn st, l tai lng bng, khng
cn nghe r rng ting g na.
Moritz ni:
- Nu m c ra kim chuyn, th em ng tr li! B ang gin
mnh !
Moritz i ra. Ti ng cn ng li nhn nng v ci, song
nng nhm mt li.
(11)
Moritz va i ri th Aristitza ra khi phng. B ng chng
nnh ng Suzanna nm trn ng rm. Nng m mt thy m
gi c ci mi nhn nh m , i m vng v nhn nheo, nng
lin ng qua ch khc. Nng m s. M gi ni:
- Tao l m ca Moritz.

Suzanna gt u nh tr li v cho b. Nng ko o di

xanh che u gi li. B gi nhn vo u gi, vo hng nng
nh mun lt trn nng.
Ba nhn mt hi:
- My mun ly chng h?
Suzanna p:
- Vng!
- Tao thy m! My ln nh con nga ci ri!
Suzanna giu mt trong ng rm. B li gn, k tai nng ni:
- My cha tm c thng ngc no ly my u. Khng ca
hi mn, ai thm ci my. Nu my ly con tao, th mc my,
nhng n khng nhn my chnh thc u.
Suzanna chi tay ngi dy. Nng mun ra i. Nhng b gi li
ci xung trn mnh nng. S st, nng hi:
- Iani u ri?. Nng mun ni chuyn g khc na.
B gi tr mt ngc nhin hi:
- Iani no? Tao khng bit y c ai tn .
Suzanna ng ngc nhn b. Nng khng bit phi ni lm sao.
M gi hi dn:
- My mun ni Iani no! Hay my mt tr ri? Hay my tng
ang u?
Suzanna ngp ngng ni nho nh:
- Iani, con b!
B gi i ging, d tn ni:
- Con tao tn Ion. l tn tao t cho n. Khng ai c quyn
sa tn tc ca n c. My bit khng?
Suzanna thy hai tay b cung ln, nh hm da. Nng nh li
Moritz dn phi ha du, nn nng p:
- Ti bit ri. Iani hay Ion cng mt tn, theo ti tng.
Li phn trn cng lm cho b hng tit ln. B qut to:
- My li mun dy tao hc tn con tao h? Tao ch u my ra.
My dm ! !
Suzanna ni:
- Ti u dm lm phin b.

Aristitza bu hai vai nng lc mnh. Suzanna la ln. Nghe ting

la, ng gi tc dy, chy ra ca sau nh, ming ngm iu
thuc, cn mc o ng.
Aristitza bung Suzanna v xy qua chng, gin mt xanh. B
ni:
- ng c nghe chuyn qui g ny khng? Con khn cho
ti bit tn con ti. N lm ti ni xung. Ci xung lm cc
, b ni tip: Ti ch u n ra! Ti ch n nh ch mt con
rn c!.
ng nm tay b y v ca, can gin:
- Thi b, gin m lm g?
on ng li gn Suzanna, cm tay nng t du thng hi,
khuyn nng:
- Thi ng khc na! Chuyn khng c g u!
Suzanna hi: - Iani u?
- N s v. Nm im i.
Suzanna thy c che ch. Bn tay ng to ln v sn si.
ng ni tip:
- Ny b con, tao khuyn my iu ny, my nn nghe tao. V
nh cha m my i!
Nng khc. ng ni thm:
- My khng th y c. M y s bp c hay ba u
my. Tao bit trc s c nh vy. V cn g au thng khi
mu chy ra. Nu Moritz ng trc cnh y, n s git m n
th cng gy thm ti c. ng xy ra tai ha, my hiu
cha?
Suzanna mp my: - Ti hiu ri!
- Tao khuyn my nn ng dy i lin i. i lp tc trc khi
Moritz v. My c bng qua vn bp tr v nh cha m my
i. Chng Moritz tr li, tao s ni my i ra ng ci ri. N
s khng tm my c na. Ri chng bay qun nhau. Tui tr
chng qun lm! Thi, dy i l l i!
Suzanna nm im, u quay mng nh in. Nng bt hai tai li,
v cng khng mng nghe ng gi ni nhng g. ng hi:

- My khng mun i ?
ng mun nm tay nng ko dy, dn nng v nh tr, nhng
ng chc Moritz khng b qua cho ng. ng bn ng ln, ni:
- Thi phn s tao phi ni cho my hay trc, nu tai ha xy
n l ti my.
ng tr v nh. Suzanna nm mt mnh. Moritz tr v, tay cm
mt bnh sa. Anh lo i nu na. B Aristitza mng ln:
- Vi v chng tao, my chng khi no em sa v cho. Cn
vi con voi giy ny, my li bng em dng. Thit, tao m d
th tao vn c my hi cn nh cho ri! Cho b mm bng
m chi v ch!
Moritz qu gi trc l la, nhn la chy, nh khng nghe m
ni g. B Aristitza bc li xua ui:
- My i ra khi nh tao lp tc, em con khn y i cho khut
mt tao. Khng th tao git n, tao bp c n cho m coi. y
dm bn tay tao y. tao chn c n cho cht mi nghe.
Moritz tr li, khng bun ng n bn tay ca m, bn tay sp
chn nght c Suzanna.
- nng ung sa ri, chng ti i lin, i lun ra tnh khng
bao gi m thy mt na.
B gi gay gt:
- B hong cha ung sa th khng i c phi khng? M
my khng cn ung sa bui sng, cn b th chng c chng
c.
Moritz nhc bnh sa i ra, khng nhn hai c. Sa cha si
nhng nng. Suzanna git mnh nghe ting chn i. Moritz
a bnh sa cho nng v ni:
- Anh y m! Sa nng y em!
Nng ni nh:
- Em khng ung sa.
- Ung mt cht i.
Suzanna ly bnh sa. Moritz tr v nh ly bao sa
son i M. Aristitza hi:
- My i vi n h?

- D!
B nghin cht hai hm rng li, ni: - Thi c!
Khi Moritz ci xung ging ly i giy th b ta ra sn.
Suzanna ang cm bnh sa, thy b i ngay li mnh, nng
sng s cht ing. M gi ni:
- My cn ng c th phi ng dy ngay! Tao s nh cho
my bit tay. khn kip!
Cha dt li, m ta nm tc Suzanna nh ti bi. Suzanna la
r ln. Moritz nghe tng nh l ting b Iolanda, m nng.
Anh vi chy ra, ni ln:
- M! M lm g vy?
B gi nm mt ci nhn th hn v pha Moritz, p thm
Suzanna vi ci na, ri chy trn trong vn bp.
Mt Suzanna y mu. Mi mt u sng hp. Bnh sa b,
ming ct tay nng my ng ln. Mu trn sa lm vy o
xanh ca nng. Moritz vi m nng ra i. Ti ca, anh gh ly
bao . on anh ra sn, lng vc bao, tay m v. Ngi v
u nng tru, anh i khng ngc mt ln c. Anh nng n
bc i chm chp, u rt vo hai vai.
(12)
Tri va rng sng, Iordan cho nga ung nc v n la. Hn
vut ve chng. C c thy tm con. Hn gi bn con ci,
khng bc k. Nga tt ging lm, u l nga ni -rp, en
tuyn, cng nh v trng kin. l bn yu qu ca hn. Hn
thut chuyn Suzanna cho chng n nghe, v ni vi chng
nhng g cht cha trong lng hn. Con ngi khng lm hn
tin cy. Nga nhn hn chn tht hn, vi cp mt trong sut,
sng ngi, nh mt king soi.
Hn ni: V by gi y, v ta ang nm di t, mu chy,
xng nh!. Khng thy nga nhc nhch, hn cho l nga c
trch mc hn, hn ni tip: Thi ta em n v nh
thng, nu by mun!.

Th l na gi sau, hn bc k ra tnh. Hn qun v trong ci

mn, nm trn xe, tn gia hai ci gi. Iolanda nm xui l,
mt nhn xa xm. Xe n nh thng sm qu, phi ngi ngoi
xe ch ti tm gi. Cha c v bc s no n. Trong lc ch
i, Iordan ch ni chuyn vi nga, khng hi han ng ngng
g n v ln no. Tm gi ng, Iordan m v, c mn ln gi
nh m mt gi , em v phng khm bnh. V hn c
xem trc nht. Khi ngi khn h ci o chong Iolanda ra,
bc s thy u bnh nhn sng to ln, thn mnh y mu.
Iolanda nm di, ch mc mt o ng dnh khn vo da. Tht ch
l mt gi mu! Bnh nhn nm m r. Bc s hi:
- Ai nh ngi ny?
Iordan tr li:
- Quan h g n ng. ng c cha bnh i, chuyn khc ng
lo n. Bi th ng mi lm bc s v ti mi em bnh ti nh
thng.
Hn khng mun ni r v g.
Bc s khm bnh Iolanda v em lin vo phng m, cu cp.
Iordan va ly nn, va i ra ca, ni:
- Ti i v, ng lo phn s ng. Ti s tr tin . Nu ng tnh
tin c trc khi m, th ti tr tin, hay a trc cht t.
Hn a tay v ti mc bp tin ra. Bc s ni:
- ng cha v c, ch y mt cht!
- Ti sao phi ch?
Y khng thch ai gi y li. Y mun i khi nh thng mau l.
Mi thuc men xng ln u y. V y ng lng trc n. Y hi
hn qu tay nh v. Y ngh thm: Mnh nh p cha
sao, bc s cn m x na. Y thng bi nhng khng mun t
ra ngoi mt. Y khng mun nh vy. Y ch mun i ra ngoi
ch. Th c khoan khoi, ht cho y phi hn.
Mt khc ng h sau, ng bin l n vi mt vin hin binh.
ng cho gi Iordan v phng x ti nh thng ly khu
cung. ng hi th: no y phi tn Iordan khng, no ch
ni u, y my tui, v c phi chnh y c nh v trng thng

chng? Y quu qu tr li, mt l . Sau cng, ng bin l

tuyn b y b bt giam v ti nh v. Iordan thn nhin, khng
ci l. Nhng lc vin hin binh nm vai y dn i, th y ti mt
hi:
- ng dn ti v khm ?
- Phi!
- Cn my con nga cu ti? My con bc k xe u ngoi ca
, ng lm sao?
ng bin l ng vin hin binh, ri hi Iordan:
- Ch khng c ai coi sc n sao?
- Khng!
Vin hin binh ni:
- Thi bn li cho lnh cha la i. H c nui nga, h s nui
lun. trong khm khng ch nht nga.
ng bin l mm ci, t du cm n vin hin binh g ri
cho mnh. ng khng bit phi x tr lm sao vi my con nga
y. ng mi i ti y vi ngy. ng tn l Damian, v y l
v n th nht ca ng.
n tra, khi ng sp sa i n, th c tin bo Iordan nhy cm
u xung sn xi-mng, nh t t. T phc trnh ca vin ch
ngc nh sau:
Tn ti khai ti nh thng rng y mun t t v khng th
chu c, khi ngh n my con nga thun ging -rp ca y
cht i, cht kht! Nghe u y l mt tay cung nhit m thch
nga. Bnh tnh y trm trng.
Cng mt lc y, li c t phc trnh cho hay: Iolanda, v y,
cht.
ng bin l Damian thy lm ging. Ni tim n, trc khi
ngi bn, ng ra tay tht sch s vi nc lnh v x bong.
ng ngh: Lut php s x Iordan v ti nh cht v. nh
p ngi, hay qu nga hn ngi khng phi ti trng ca y,
ch l kt qu ca mt tm trng. S d man mi l ti nng
duy nht ca Iordan. Cng nh mi k d man, y coi r con
ngi n i hy dit mng ngi. V trng ti y, do gy

ra cc ti li khc, chng lut php no trng tr bao gi. S d

man ch l mt trng thi bt hp php trong vi trng hp
ring bit thi.
(13)
Suzanna i b c vi cy s ngn, ri ngi xung l ng.
Nng nng hm v mt nh, nng ni:
- Iani i! Em khng rng ni na!
Nng nm di trn c. y mi na ng ra tnh. Moritz
nng ng, v ch coi c xe no chy ngang ng ch nng.
Nhng ch thy ton ngi i b v ci nga. Ti nm gi
chiu, tri ma. Ht ma lnh t m anh. Moritz ngh: Nu
chiu hm qua m ma th mnh u c li thm Suzanna, v
by gi nng vn cn nh, mnh th trn tu ti bn
Constantza ri! Nu tri ma chiu hm qua Thi thy k!.
Tri ti ri m cha dt ht ma. Moritz t ngh phi quyt
nh mi c.
Anh i ngi nhn Suzanna ri ni:
- Anh tr v nh mn xe nh!
Suzanna ngi np di tn l cy, o v tc t dm. Nng run
lp cp v lnh. Nng p:
- Anh tnh sao cng c.
Moritz hi:
- Em ngi y mt mnh, c s khng?
- Nu anh tr li th em khng s.
Moritz hn nng v i. Ti lng Fntna th tri ti en nh
mc. Nng dn u ng ht. Anh gi ca tng nh, nhng
khng mt ai gip anh. H mun bit tn ngi n b. Va
nghe n tn con gi Iordan l h u t chi, vin l khng c
ch cha nng. Tt c u s lo Iordan. n na m, Moritz
vo sn nh mc s Koruga. Phng sch cn sng. Trc ca,
mt chic xe hi ln, en bng, chiu sng di tri ma.
Trong nh ting ngi ni chuyn vng ra. Moritz ni thm:

Chc mc s ang tip khch. Anh nh i ra, khng mun

lm phin mc s. Nhng tri ma to thm v mi nh dt ma
chy tng git. Moritz im lng nghe ngng mt hi lu. Chng
nh n Suzanna ang ch anh mt mnh bn b l, anh bn g
ca nh nh.
(14)
- Con v kp lc! Ba mun gp con. Mc s Koruga ni vi
con trai ng l Traian, v tip vi con em my va-li trong xe
v nh. Xe u trc bao-ln, phn na di gin hoa trng
xun v hng rng.
Tri vn ma nh trt.
- Con i mt mnh h.
Lc y mt thanh nin va bc xung xe. Traian bn gii
thiu vi cha:
- Tha ba, y l anh Damian, bn hc v bn thn ca con.
Con va mi gp anh ngoi thnh ph hi tra ny. Anh l tn
bin l Ta Ha gii tnh mnh.
Mc s bn xin li v cch phc sc n s, v khng d c
khch. ng dn hai ngi v phng khch ri vo trong. ng
bin l ngi ngm mt hi lu con chim b cu trn ng h,
my tm tranh treo trn tng, v my k y sch.
Traian ci v ni:
- Ti bit anh ang ngh g ri! Anh ngc nhin v mt nh vn
tn tin nht trong x, vit nhng chuyn v my bay, xe hi,
qun ru v n in, li sanh trng mt ni m thi gian
dng nh ngng hn, tt c u c xa hng my th k,
khng cht g thay i, phi khng anh?
ng bin l mt, gt u p:
- Tht vy, ng nh ti ngh!
Mc s bc vo phng, hai tay ngn bp mng v kh gy
chm la t cy n du, v trnh trng bng ngay gia
bn. Traian m va-li da, ly my gi bao k lng ln bn.

on, anh khui chai ru cht v cho mi m anh ln. Khi b

ngi ri, Traian bn rt hai ly ru y, ly trong ci hp ng
sch m vng, hai bn ng ba ton da, v ni:
- y l tc phm cht ca con. Quyn tiu thuyt th tm. Hai
bn ny l bn in ring trc tin, v cng nh thng l, xin
dnh knh tng cha m. V chng ta ung ru ny khao
mng n, cng mt th ru cht hiu Capsa mnh tng
ung mi khi xut bn by quyn tiu thuyt trc. ba m cn
nh ni vui ca con khi quyn th nht cho i chng?
Mc s ly quyn sch trn tay con, trnh trng nh cm
cun kinh thnh trn bn th. B m nhn tay cm quyn sch
da bn, ni:
- Tay m dnh du m, m khng mun lm d sch ca con.
Traian day qua Damian ni:
- Bn th ba v phn anh.
Mc s hn trn con. Damian sit tay chng. B m hn con ni
m ri k tai ni, nhng rt to ct mi ngi nghe:
- M cha c ht my quyn kia, con ng phin! Ba con c
thut li cho m nghe ht ri, nhng quyn ny m mun t m
c. M khng mun khi cht ri m cha c c trn quyn
sch no ca con vit!
Traian cm ng, cng ly vi mi ngi. B m xin kiu
xung bp. Traian bn ni:
- M y mt cht na. Con v y cn mt chuyn khc
cng quan trng nh vy.
Chng bn mc ti ly mt bao th, a cho cha v ni:
- y l tin tc quyn cun sch ca con, xut bn k th nht.
Con mun mua mt ming t ti lng Fntna mnh ct nh
. Gn ba m cng tt. Con s sut i con.
Mc s ti ci ly bao th trn bn. B m vn vt o lau
khe mt, ni:
- M chc con ni cho vui lng ba m thi. Con c bao gi
y c qu ba ngy u. Ln no con cng tnh c thng,
m mi hai ba ngy th li i! C khi bt hng my thng khng

thy con v.
- Tha phi, nhng by gi, con ct nh m!
Traian ng cha v bn. Chng thy hai ngi u l v ngc
nhin, cho iu d tnh ca chng l mt vic khc thng, bn
ni:
- Ai cng khng tin ti c th thc hin c chuyn y. Nhng
trong hai nm na, cng ngy ny, nu ti cn sng, ti s mi
tt c n nh mi ca ti ti Fntna. Chng mi tin ti
c. Hin gi ti khng ni thm g na.
(15)
n ti xong, mc s hi con d tnh trc tc g thm. Traian
ngp ngng tr li:
- Ni dung quyn tiu thuyt tng lai ca con s l mt chuyn
tht. Phn vn chng ca n ch thuc v phn k thut m
thi. Cc vai trong truyn ca con c tht trong i sng thc
t. c gi xem sch u c th gp h v cho hi h ngoi
ng. Con cn ngh mun bin vo sch c a ch v s in
thoi ca h na.
Mc s ci hi :
- H l nhng nhn vt no m con mun lm qung co nh
th vy?
- H l nhng ngi sng trn mt t! Cng nh Homre, con
khng th em c chc triu ngi ra vit truyn, nn con ch
la li mi ngi thi. Khng cn nhiu. Nhng h s sng
mt cuc i nh tt c k khc.
ng bin l hi:
- C phi cc nhn vt ca anh s c chn theo mt tiu
chun khoa hc, trnh by nhn loi ng vi bn tnh h
khng?
- Khng. Cc vai truyn, ti s ngu nhin chn, khng cn tiu
chun khoa hc. Vic g xy ra cho h c th xy ra cho ngi
khc, x xch cht nh thi. l nhng bin c khng mt ai

thot khi. Ti khng cn la ngi phi thng, ch chn i

trong s hai triu ngi, nhng ai m ti bit nhiu hn. Mt
gia nh chng hn, gia quyn ti y: ba m ti, ti v anh,
ngi ca ba ti, vi ngi bn v t ngi lng ging.
Mc s mm ci v rt ru. Traian ni:
- Ti s chp truyn ca tng ngi mt trong nhng nm sp
ti. Chc c nhiu chuyn l k. Tng lai dnh cho mi chng
ta nhiu s bi t m khng s sch no ni n.
ng bin l ni:
- Nu tng lai qu ng kinh khng nh anh ngh, th ti c
mong n ch l trong truyn ca anh m thi!
Traian p:
- Chng bin c bi thm xy ra trong i ri, ti mi vit vo
truyn sau.
ng bin l hi:
- Vy th ti cng sng nhng gi pht kinh khng na sao?
Anh bit rng ti c mt cuc i trng gi, khng ai ch
n. i ti tri hn vi i mt ngi mo him phiu lu m!
- Anh Damian ! Phn ng nhng ngi sng trn tri t ny
u khng phi l ngi mo him, nhng h phi tri qua
nhng hon cnh mo him m chng mt tc gi quyn truyn
no tng tng c.
ng bin l mm ci hi:
- V chuyn g d di s xy ra m kch ng nh th?
- Thi ng ma mai na, anh ! Ti cm thy va c mt bin
c nghim trng xy ra chung quanh ta. Ti khng r ni u,
chng no v bao lu mi dt. Nhng ti cm thy n c. V
chng ta s b li cun trong trn ging t nhiu lon lm nt
tht, tan xng, ht ngi ny n ngi khc. Ti linh cm
bin c y nh lc mt chic tu sp m chm m ch c n
chut thot c thi, khi chng vt chy t tung; c khc mt
iu l ti khng bit trn vo u? Trn th gii ny khng c
ni no cho chng ta n trn c.
- Anh mun m ch bin c no vy?

- Nu anh mun, anh c th gi l mt cuc cch mng. Mt

cuc cch mng khng l phi thng. V tt c con ngi u
l nn nhn.
Vn cha tin li ni ca Traian l thc, ng bin l hi:
- Vy chng no n xy ra?
- Cuc cch mng bng n ri bn ! Du bn c ma mai
nghi ng, th n cng khi mo ri. Ba ti, m ti, anh, ti v
my ngi khc s ln lt nhn ra nguy tai v nn rng tm
cch t cu, n trn i. C ngi khi s ln tr, nh th
rng chy tm ch n khi bit cn ging bo sp n. Phn ti,
ti mun rt v lng. Phe cng sn cho rng phe c ti chu
trch nhim, v mi nguy tai ch c th trnh c khi no tiu
dit ht bn c ti. Nhm quc x mun cu ly mnh, phi
git dn Do-thi. Nhng y mi ch l triu chng ca ni lo
u ca con ngi trc him ha. Him ha, tuy nhin, th
u cng vy. Ch c sc phn ng ca loi ngi trc nguy
c l khc nhau thi.
- Him ha to tt no hm da chng ta vy anh?
- Tn n l k thut (in lc)! Anh cng bit n ri. Tn n l
k thut l tay sai c lc, mi ngy gip ta mun ngn vic
m ta phi cn n lun, khng th thiu c. N y xe hi ta
chy, cho ta nh sng, em nc ta tm git, m bp ta, thut
chuyn vui cho ta nghe khi ta vn nt my pht thanh, n phng
ng, di ni
- Ti ngh y l mt li cn d ng nn th thi!
- y khng phi l n d ng, anh ! Tn n l k thut l
tht s. S hin c ca n khng chi ci c.
- Ti khng ph nhn s hin c ca n. Nhng ti sao anh gi
n l tn n l k thut trong khi n ch l mt sc mnh c
gii thi.
- Ngi n l thi c, ngi n l nhn lc, bn ca tn n l
k thut, b ngi La-m v Hi-lp xem nh mt sc mnh m
qung, mt ng vt v gic. H cng b bn, b mua, b biu
lm qu, v b git cht c. H ch c nh gi theo sc

mnh ca bp tht, v kh nng lm vic thi. Cng ging vi

mt th tiu chun gi tr m ta dng ngay nay cho tn n l k
thut.
- Khc xa lm ch! Ta khng thay th mt ngi n l nhn lc
bng mt tn n l k thut.
- Sao li khng! ng l ta lm c chuyn y! V tn n l
k thut li t ra ngn np v t tn km hn ngi n l nhn
lc. Trc tin, n khi s thay th rt mau chng cng vic
lm ca ngi n l nhn lc. Tu thy thay th thuyn cho.
Ngy nay tu chy bng sc mnh ca cc tn n l k thut
ch u c do ngi n l cho chng na. Ti n, nu ngi
giu c mn y t cho thm sang trng, th cng khng cn
v tay thy tn y t cm n sp bng ln, nh thu xa
La-m hay Athnes, m ch vn nt l tn n l k thut
thp n sng trong cn phng. Tn n l k thut si m
nh, nu nc tm, m ca s, to nn gi la cho c thong
kh. N cn tin li gp my ln bn ng nghip n l nhn lc
ca n. D sai, d biu, khng bit nghe ngng, khng dm ng
g. Tn n l k thut ch c mt khi ta cn n n thi. N em
th tnh ca bn trong nhy mt, v cho n ting ni ca ngi
yu, bn cng nghe t ch tn xa. Nhng tn n l k thut tht
l nhng y t hon ton. N cy rung, nh gic, lm cnh
st, lam vic hnh chnh. N hc tt c ngnh hot ng ca
ngi v thi hnh ton m. N lm ton trong phng vn, chi
g, ht ma, bay trn khng, ln di nc. N cng tr thnh
vin hnh hnh k t ti. Trong nh thng, n cha lnh bnh
nhn cnh bc s, v ni thnh ng, n cng gip mc s c
hnh l mi-xa.
Traian ngng mt chp, nhp cht ru. Ngoi tri ma vn
u u ri.
Chng ni tip:
- Ti xin kt thc ngh lun lc ny. Phn ti, ti xin th tht
lc no cng thy cn trong ton th x hi, mc du b ngoi
ti ch mt mnh. Ti vn c chung quanh ti nhng tn n

l k thut lun lun sn sng phng s v gip ti. N t

thuc ti ht, thut cho ti nghe tin tc th gii, soi sng ng
ti i ban m. i ti theo nhp c ng ca chng n. Chng
n lm bn ng hnh vi ti hn tt c my ngi bn khc.
Ti c th hy sinh cho chng n. V th nn ti khng lu ti
lng Fntna ny nh m ti va trch mc. My tn n l k
thut ca ti cn ch ti Bucarest. Chng ta ngy nay giu
hn cc bn ng nghip chng ta hi hai ngn nm trc. Hi
, h ch c vi chc tn n l. Chng ta li c c trm, c
ngn. V hin gi, ti xin hi: c c bao nhiu tn n l
k thut ang hot ng trn tri t ny? t nht cng vi chc
t. V c bao nhiu ngi?.
ng bin l p:
- Hai t ngi ta.
- ng vy! Con s ng hn ca cc n l k thut trn mt
t tht v cng to tt. Nu k n vic nhng tn n l k thut
nm cc then cht t chc trt t x hi ngy nay, th nguy c
tht r rt. Ni theo thut ng qun s, cc tn n l k thut
nm trong tay cc yu im dng binh trong x hi: binh b,
giao thng, lng thc v k ngh, l ch k s my im
quan trng. Cc tn n l k thut hp thnh mt giai cp v
sn, nu ta hiu theo ngha en ch ny, giai cp v sn l
mt nhm trong x hi mt giai on lch s, nhm khng
c nhp chung vi x hi. Vn mng cc tn n l k thut
trong tay ca loi ngi.
Ti khng vit mt quyn tiu thuyt k d, nn v th, ti
khng din t, mt ngy kia, khi cc tn n l k thut ni dy
bt nht loi ngi vo tri giam nh th no, th tiu h trn
on u i hoc trn gh in ra lm sao.
Nhng hnh ng cch mng bo tn y l vic lm ca loi
ngi, ca cc tn n l nhn lc. Ti ch din t nhng chuyn
c tht. V trong thc t, giai cp n l k thut y lm cch
mng m khng dng n chng ngi vt nh cc ng ch n
l nhn lc ca chng n. Trong x hi hin ti, cc tn n l k

thut chim phn i a s; vic ny thy r rng. Trong khun

kh ca x hi loi ngi, chng n li hnh ng theo k
cng c hu ca chng, khc hn vi php lut c bit ca
chng: t ng tnh, trng thi nht tr, v v danh.
Mt x hi c n vi chc t tn n l k thut nhng ch c
hai t ngi (du rng loi ngi cai tr x hi y i na), tt
nhin x hi y s c tnh cch mt i a s giai cp v sn.
Hi thi i dn Romains xa, ngi n l nhn lc bit ni
nng, cu khn v sng theo tc l ca h. H l dn x Hi-lp,
x Thrace hoc ca cc x b chim khc b bt em v La-m.
Cc n l k thut ca x hi chng ta ngy nay cng gi bn
tnh c bit ca chng v sng theo k cng t chc ca
chng. Bn tnh y, hay nu anh mun, s tht y, hin c trong
khun kh x hi chng ta. nh hng ca chng cng lc cng
r rt. Con ngi mun cho chng phng s mnh, bt buc
phi bit v bt chc nhng thi thng v lut tc ca chng.
Mi ch nhn u cn phi bit cht t ngn ng v phong tc
ca ngi gip vic mnh d iu khin h. Hu ht lun
lun nh vy. Khi k chim c thuc nhm thiu s, th phi
hc ting ni v theo tc l ca dn tc b chim, c thun
tin, hoc v li ch thit thc. H lm ng v h l k chim
c v l ch nhn quyn th.
Li qu trnh din tin y c bnh trng mi trong khun kh
x hi ta, mc du ta khng chu nhn nhn. Ta hc l li v
cch ni nng ca ngi n l ta, iu khin c chu o.
V nh th, ln ln, ta ri b bn tnh con ngi v lut l ca
ta m ta khng n. Ta t b nhn bn mnh chu theo l
li i sng ca my tn n l k thut ca chng ta. Triu
chng u tin ca s gim h nhn bn y, l s khinh r con
ngi. Ngi vn minh ngy nay bit rng mnh v ng loi l
nhng phn t c th thay th d dng. X hi hin i liu
tnh mt ngi phi dng n mt vi chc tn n l k thut tt
phi t chc v iu hnh theo lut tc k thut. l mt x
hi thnh lp ty theo nhu cu c gii, ch khng phi ty theo

nhu cu nhn sinh. V n y l khi u tn bi kch.

Loi ngi bt buc phi sng v c x theo lut tc k thut,
khc hn vi lut php nhn loi. Khi lut ca c gii c
ct nhc ln lut x hi, ai m khng theo s b trng pht. Con
ngi sng theo tnh cch thiu s, th vi thi gian, s thnh
mt thiu s giai cp. H s b loi ra ngoi x hi ca h, ci
x hi m t ry v sau h khng th gia nhp, nu khng chu
ri b a v con ngi ca h. Do ny sinh ni h mt mc
cm t ty, h mun bt chc k thut c kh v b ri c tnh
nhn bn ca mnh, ng b cch bit khi my ni trung
tm hot ng x hi.
V cuc tch la ln hi y thay i tm tnh con ngi, khin
h qun lun tnh cm, x giao: con ngi tit gim n thnh
qu quyt, chnh xax1 v t ng nh cc b phn n khp
nhau trong mt ci my. Nhp v ngn ng ca cc tn n l
k thut c bt chc trong gii x giao, hnh chnh, hi
ha, vn chng, khiu v. Con ngi bin thnh con kc ca
my tn n l k thut. Nhng n y mi l khi u thm
kch m thi. y l lc khi s quyn tiu thuyt ca ti, ngha
l i sng ca ba ti, ca m ti, ca anh, ca ti, v ca my
nhn vt khc.
ng bin l vn hi mt cch ngo ngh:
- Ngha l chng ta tr thnh ngi my ht?
- Chnh v m bi kch xy ra. Ta khng th bin thnh my
mc c. Cuc ng chm gia hai thc th, my v ngi, n
bng; cc tn n l k thut thng trn. Chng n s t gii
phng v tr thnh cng dn k thut ca x hi chng ta.
V chng ta l loi ngi, chng ta s tr thnh giai cp v
sn ca mt x hi, t chc theo nhu cu v vn ha i a s
cng dn, ngha l ca cng dn k thut.
ng bin l hi:
- Theo thc tin, cuc ng chm s nh th no?
- Ti cng t m mun bit. Song, ng thi ti s. Ti mun
th cht trc, hn l phi chng kin b hnh hnh trn thp t

gi, ti v cc ng bo ti.
- Anh ngh n nhng chuyn chc chn c thit ?
- Tt c nhng bin c xy ra trn mt t v s xy ra trong
nhng nm sp ti, u ch l triu chng v bin tng ca
cng mt cuc cch mng, cuc cch mng ca cc tn n l
k thut. Kt cuc, con ngi khng th sng thnh x hi
c, khi cn gi c tnh nhn bn ca mnh. H s c xem
ngang hng nhau, y nhau, v c i x theo mt th lut
php p dng cho cc tn n l k thut, khng cht nhn
nhng no hp vi tnh cht con ngi na. S c nhng cuc
bt b t ng, nhng cuc gii tr t ng, nhng cuc x ti
v hnh quyt t ng. Con ngi chng cn quyn c nhn
c sng, s b coi nh mt b phn trong my mc v s b
ch giu nu h mun sng ring bit c nhn. Anh c thy mt
b phn ca my mc c ng ring r c khng? Cuc cch
mng y s thc hin trn khp th gii. Ta khng cn trn
trnh u c, trong rng su hay trn hoang o. Khng ch
no c ht. Chng mt nc no c th bo v ta. Tt c
nhng o binh trn th gii u gm nhng binh s nh gic
mn, ch chin u cng c ci x hi c gii, m ni x
hi y con ngi c nhn b loi tr. Hi xa n gi, qun binh
nh nhau chinh phc thm t ai ti sn, nh nhau v vinh
d t quc, v quyn li ring t ca vua cha, khng ngoi cu
cnh xm lc hay chim th lc. l mc ch ca loi
ngi. Ngy nay th qun binh nh gic gi quyn li cho
mt x hi m h ch c va quyn sinh sng, h nh nhng
ngi ca giai cp v sn thu xa. C th y l mt thi k
lch s en ti nht ca loi ngi. Cha bao gi con ngi b
khinh khi n th. Nh trong nhng x hi d man, mt ngi
b nh gi r hn mt con nga. Chuyn y ngy nay cn thy
ni vi ging dn hoc ni vi c nhn. C phi anh mi thut
cho ti nghe mt nng dn va git v m khng cht hi hn,
li mun t t v ngh n chuyn khng ai cho nga anh ta n
ung, trong lc anh ta ngi t chng? Cch lm gim gi tr con

ngi trong x hi thi c l nh th: dng con ngi lm vt

hy sinh cng t l vic thng thng. Trong x hi hin i,
vic hy sinh ngi li cn khng ng nhc n, v n qu
tm thng. Mng ngi ch c gi tr khi dng lm ngun nng
lc. Cc tiu chun gi tr u ton tnh theo khoa hc. l
lut ca nn k thut man r en ti ca chng ta. Chng ta s
i n tnh trng y khi cc tn n l k thut ton thng.
- Vy cuc cch mng m anh tin on chng no s xy
ra?
- N xy ra ri anh ! Chng ta s tham gia vo s bnh
trng cu n. Phn ng chng ta s khng sng st c. Ti
rt s khng bao gi vit xong quyn sch ny c, bi v ti
cng cht mt na.
- Anh tht bi quan qu sc!
- Ti l mt thi s. Ti c mt gic quan m ngi thng
khng c, v nh ti thy c tng lai. Thi s l mt nh
tin tri. Ti rt bun m thy ti l ngi u tin ni ra
trc nht mt chuyn no lng nh th, song s mng thi s
ca ti bt buc ti phi ni. Ti phi ku la ln ln c ting
vang khp chn, du l chuyn khng vui tai cht no.
- Anh tin chc chuyn anh l tht ch!
- Kh thay, ti tin chc lm!
- Ti ch tng l anh vit vn thi.
- Khng phi vn chng sung u. Mi m ti u ch vic
g xy n cho ti.
- Vic g mi c ch?
- Bt c vic g. Khi m con ngi b h xung ti mc mt kh
nng k thut x hi, th chuyn g li khng th xy ra cho h
c. H c th b bt, b y kh sai, b dit chng, hay b bt
buc lm mt chuyn g, no ai bit c, hoc lm vic ci
thin ging ni, hay cho mt mc ch no khc, ch li cho x
hi k thut, m khng cht my may tn trng phm cch c
nhn h. X hi k thut ch lm vic theo lut php k thut,
ch thi hnh theo cc k hoch, v ch c mt tinh thn l: s

sn xut.
- C th chng ta b bt chng?
ng bin l khng cn ma mai na, v c v lo s, hi Traian
nh hi mt ng thy bi v tng lai mnh, mc du trong
thm tm ng khng tin tng.
Traian p:
- S khng c ai c sng yn t do trn ton cu ny.
- Ta cht trong ngc ti, du khng c ti na sao?
- Khng! Con ngi s b li cun vo x hi k thut trong
nhiu nm di ng ng. H s khng b cht trong xing xch
t y. X hi k thut c th to tin nghi, nhng khng
pht sinh c tm hn tr c. M khng tr c th khng c
thin ti. Mt x hi khng c thin ti s i ln n ch dit
vong. X hi k thut chim a v ca x hi Ty phng v
sp chim c hon v, cng s b tiu dit na. ng Albert
Einstein tr danh qu quyt rng: Ch gin on chng hai th
h nhng hng tr no i ti chuyn mn vt l hc, th tt c
cc c s kin to theo khoa hc y u sp . Sau cuc sp
ca x hi k thut s ni tip cuc ti sinh nhng gi tr
nhn bn v tinh thn. nh sng v i s soi t phng ng,
t chu. Khng phi t nc Nga. Dn Nga cn qu ly di
nh sng in lc ca Ty phng v khng sng st c.
Ngi chu s thu phc x hi k thut v dng nh sng
in lc soi ng s, nh ca. H s khng tr thnh n l
n v khng lp n th n, nh x hi k thut Ty phng
ny lm mt cch man r. H khng soi sng ng li ca
tr c v tm no bng nh in n-ng. Ngi ng phng s
lm ch cc my mc ca x hi k thut bng tr khn, nh
mt nhc s iu khin dn nhc do thin ti m iu. Nhng ta
khng th bit thi i . Ta ang sng mt thi i m con
ngi qu ly di mt tri in kh nh mt dn d man.
- Ta s cht chm vi nhau sao?
- Mi ngi ca chng ta u b git hi trong gung my k
thut. Quyn sch ca ti s l quyn ni v giai on kt lun

y.
- Anh cho nhan g?
- Gi th hai mi lm. Gi m mi cu cp u v ch. Du
cho Cha Cu Th ra i cng khng gii quyt c. Khng
phi gi cht: y l gi k sau gi cht. Thi gi chnh xc ca
x hi Ty phng. y l gi hin ti. Gi tht ng.
(16)
Mc s ngi im, vi u trong hai bn tay.
Damian ni:
- Tha Cha, nu li tin tri ca Traian thnh s tht, v con
ngi ri n phi b i x nh n l, th Gio hi khng lm
g c cho x hi hin ti sao? Nu Gio hi khng cu ni
nhn loi trong gi pht nghim trng y, th s mng ca Gio
hi cn c nhng g?
Mc s Koruga suy ngh mt lt ri p:
- Gio hi khng cu ni x hi, nhng c th an ton sinh
mng c nhn ca con ngi hp thnh x hi.
- V Cha c tin li tin on ca Traian chng?
- Ti thng hay tin tng cc thi s. V, theo ti, Traian l mt
i thi s.
Traian mt, vui mng nh mt a tr, ni:
- Cm n ba.
Mi ngi u im lng. Traian ni:
- Hnh nh c ai i trn bao-ln.
Ba ngi lng tai nghe. Bn ngoi ch c ting ma ri. Mc s
ni:
- Nu c ai v trong sn, t ch sa. Ch c Moritz l ngi thn
tn ca ti v nh th ch mi khng sa thi. Nhng gi ny,
chc anh ng ngon trn tu i sang M quc ri!
Traian ni:
- Ti chc chn nghe ting ngi leo ln bc thang. Ti thnh

tai lm v nghe ting ng r rng.

ng bin l mm ci, ni a:
- Chc c tn n l k thut no va mi thot khi xe hi anh.
Hay cch mng bng n, v chng n n bt giam chng ta
ngay m nay ch g? Anh c bao nhiu tn n l k thut trong
chic xe hi anh?
- Anh c tnh: 55 m lc, m mt m lc l snh vi by ngi.
- Con s ca vi trung i. Cn chng ta ch c ba ngi. Nu
chng n tn cng, chc ta phi u hng v iu kin.
- Khng c s ng la ca mt ngi th nhng tn n l k
thut khng lm g ngi c. Nu c mt cng dn ng la,
m cng dn y khng phi ngi, th cc tn n l k thut tr
thnh qui vt ca Apocalypse thi c.
- Anh ni cng dn no? Chng ta u l cng dn y?
- Cng dn l mt ngi ch sng trong khun kh x hi ca
cuc i. Nh nng ng tht ca mt ci my, n ch lm c
mt c ng, v c lp li c ng y mi mi. Nhng khc vi
nng ng tht, mt cng dn c c vng thit lp hot ng
ca mnh thnh mt biu hin, lm gng mu trong khp
th gii, v cho mi ngi bt chc. Cng dn l mt con
th nguy him nht, sinh ra trn a cu, t lc ngi v cc tn
n l k thut gp nhau. N c tnh tn bo ca ngi v ca
th, vi tnh lnh m ca my mc. Ngi Nga pht sinh ra
mt kiu mu cng dn hon ton: ngi y vin.
Hai ting g ca nh di ln. Traian ni:
- Ti ni ti nghe r m! Thnh gic ca mt thi s khng khi
no sai lm.
(17)
Mc s ra ngoi bao-ln, ca m. ng tr vo dn theo sau
mt thanh nin. Ngi ny mc o s-mnh, qun di, u trn
v t dm.
Mc s gii thiu: y l anh Iohann Moritz.

ng a cho anh mt ly ru v mi anh ngi. Moritz t chi,

v ng da ca. Anh s t tm thm v ci gh. T trn tc
anh, nc ma chy xung c git, bit anh i lu di
tri ma.
Mc s hi:
- Anh mun ni chuyn mt mnh vi ti ?
- Ti c th ni y c chng?
Mc s ni:
- Ti rt tic, hi mi ny anh khng ti ly bao ti tng anh.
- Ti khng i M na.
Moritz ng hai ngi thanh nin, ri day qua mc s v hi:
- Hm qua Cha cho php ti ng phng gn nh bp phi
chng?
Mc s by gi mi hiu ti sao Moritz n g ca nh ng
trong m ti nh vy. ng p:
- Phng l ca anh. Anh c n lc no cng c, ty .
Moritz hi:
- Nu c ai khc n ng m nay, Cha cho khng?
- Sao li khng. Nu ngi y cn dng, m anh mun gip ,
th anh lm mt chuyn phi.
- Chnh Suzanna, con gi ca Iordan. Nng trn nh v cha nng
mun git nng.
Moritz nh n my ngi lng u t chi, khng cho anh
tr khi nghe n tn ngi con gi. Anh ng ngay mc s. Mc
s vn im tnh p:
- Nu trong phng c lnh, anh nhm la ln. Anh bit ch
ci ch?
Moritz ng ngn ngi da ca. Trc khi ra i, anh thut li,
nh xng ti, chuyn xy ra. Khi anh thut dt chuyn v
ni Suzanna ang cn gia ng, na ng t lng Fntna
ra tnh, th Traian lin ng dy, khoc o chong, ra xe, ch
Moritz i.
Na gi sau, xe tr v, u y ch c. Moritz Suzanna trn
tay. ng bin l ng trn bao-ln ng xung, thy b mc s

i k bn tri Moritz, ng mc s, bn mt. Ngi con gi nm

trn tay Moritz nh a tr ang ng, o xanh t m, dnh st
vo mnh. Traian v phng khch. ng bin l i theo sau, ni:
- Anh t ht ri!
Traian mt, nhn giy dnh y bn, qun o t dm, nc
nhu c git xung gch. Chng lm t mnh v ch, v Moritz
mt mnh bng Suzanna ln xe. Chng khi cn gip tay
vo, th m chng c ng ngoi ma, gn k anh. Traian suy
ngh v hnh ng ca mnh v t ni, nu t ry v sau, c xy
ra trng hp y nh th, chng cng s lm nh vy. y l s
cn thit chia s ni au thng vi ngi bn cnh mnh, du
s gip khng c gi tr thc tin, hay dm lm gim khng
cng cng vy.
Mc s v phng, ng cng t ht, nc chy t trn trn, trn
m, trn ru ng. ng cng i theo Moritz, di tri ma. Nh
con ng, ng khng cn gip tay vo.
Traian li ngh: Thng cng hnh ng v ch nh th,
khi to lp v tr. Thng sng lp nhiu vt khng li ch
tht tin, nhng l nhng cng trnh tuyt m. i ngi l
mt sng to v ch. Cng v ch v v l nh hnh ng ca ta
v cha by gi. Song le, s nhit tm rt cao qu. Du l v ch,
nhng nhit tm y khng c g so snh ni!.
Mc s ni:
- Coi chng con lnh, Traian !
- Con khng lnh. Ngi bnh ra sao?
- Nng ang cn st. M con lm cho nng mt tch nc tr
nng ri. Con s c ban phc v c ch ca con ch nng
v. Ngi ngho cn c gip .
ng h g mi hai gi khuya.
(18)
Moritz g ca. Anh khng ch n mai sng cm n mc s
v Traian. Trong nhng chuyn tai ha dn dp cho anh t 24

gi qua, anh ch nh c lng nhn t ca mc s m thi. Anh

mang n ng rt nng. Anh tha lng c thy Suzanna c ch
yn thn, nu khng th s nguy hi n bc no! Traian ng
chm ch Moritz, ngt ngang li anh, ni vi mc s:
- Tha ba, chng no con c v y, con s nh ba. Tin con
gi ba ct gim , ba cho Moritz i, anh ct mt ci nh
nh ti lng Fntna. Anh cn cn hn con nhiu.
Mc s ly bao th a cho Moritz mt cch t nhin, c ch
gin d nh tt c mi c ch cao thng khc. ng khng
khuyn bo g thm, ch a bao th cho Moritz m thi. Moritz
m bao th ra. Anh khng bit mnh c nghe lm hay khng?
Khi thy xp giy bc, mt anh m to, tht to nh mt ngi
thy nhng hin tng php mu k l. Anh khng tht nn li.
Lng anh khng cn ch no xen li ni v c. Anh nm
cht bao th trong tay, ng im lng.
Sau mt lt, mc s ni:
- Anh cm n Traian i, ri v ng. a tin cho Suzanna ct.
n b bit gi tin bc hn n ng.
ng bin l ni:
- Chc anh Moritz cn mun ung mt ly ru mng, by gi
anh l mt in ch ti lng Fntna ri!
B mcs bc v phng. Moritz ly trn bn v ng b trn
tri. B cho hay Suzanna nhiu. on b ko mc s ring
ra, v ni nh vo tai. ng gi cau my, ri mm ci. Moritz
ng theo tng c ch ca ng. ng ln ting:
- Anh vng lng, ng lo s, khng phi mt tin xu u. V
ti cho hay anh sp lm cha. Vy phi lo lm m ci trc.
Moritz sit tay t gi Traian v ng bin l ri i ra. Tri vn
ma. Trc khi xung thm, anh ct tin vo o s-mnh cho
khi t. Bao th m p, v m tay. Kp n vo mnh, Moritz
thy trc mt no nh ca, hng ro, ging nc, vn cy
tri, nh lng anh hng m c. Khi anh v phng, Suzanna
cn ng. Anh tin di gi v nm ng trn ng rm.
Mc s va i ngang ca s phng sch va hut so, ri ni

vi Traian:
- Phi d ba khng ni chuyn m ci vi n. M Suzanna
cht ri. Thy cn nh xc, cn cha nng th t. Tht
khng phi lc.
Traian p:
- Nhng hai ngi cha bit. H tnh chuyn tng lai. H
c tnh yu v tin bc. H sung sng y!
- Chng n sung sng, song tht tnh chng n phi khc.
ng bin l ni:
- ng vy! Chng ta bit chuyn, nn thy ni vui mng
ca h nh mt xc phm.
- Mt khi phn tch cho k lng v em tng thut trong i
th, th nhng s vui mng no trn th gii u l hnh vi xc
phm c.
ng h g mt gi. m y, ba ngi ngi ni phng sch ca
mc s, lng tai nghe g gi v tri ma.

CHNG TH NHT
(19)
Hai nm sau, Iordan c th ra. Hn nh tr v ni hn
hi hai mi by nm v trc. Trc khi ra i, hn gh qua
lng Fntna ln cui cng, bn nh.
Vin qun n hin binh i qua mt ng nh trong lng, cnh
nh ngi , thy ca no u m bt, thng khi th ng kn,
mi v nh xem coi s g.
Iordan ang ng thng dn sau nh, vin qun ni:
- ng giu thit m! Chc ng tn tin nhiu mi ra khi khm
mau nh vy.
G h php ng anh ta v p cc lc:
- Ti khng hiu.

Vin qun ct ngha:

- Ti hi ng vy ch ng tr bao nhiu mi khi t? Ti ng
t nht cng mi nm.
Iordan b ba, mc ti ly ming giy a cho vin qun, v
tip tc va ng inh, va ni, gn tng ting:
- Tao a cho my coi my bit tao l ai. Trong vi ngy
na, tao s mc sc phc h s quan S.S. Tao l cng dn c
v tao s phng s t quc tao. By gi chc hn my bit ti
sao tao c ra khi khm. Khng phi nh my tng u!
Vin qun ly giy gi nhp ng v c.
Y bit rng tt c cng dn c b t, u c n x, nu
bng lng tr v nc v sung vo qun i. Y bn xp t giy
li, mm ci tr cho Iordan.
Hn li ly ra mt ming khc v ni:
- y, cn ci ny na, c i!
l bc th cm n. Hn dng ht gia ti cho qun i
c mua mt chic xe thit gip. Lnh s c Bucarest c
gi v khm mt bc th cm n hn. Vin qun gi t giy ra,
nhng khng bit c, v vit ch c. Y trm tr ngm bc
th, trn u giy c hnh con vi ch Vn, v c du ng. Y
hi:
- ng bn hay gi ci nh ny?
Iordan khng tr li theo cu hi, li ni:
- Xe thit gip mi mua bng tiin ca ti, va c xut trn
ln u. Ti s i theo n lp tc. Ti khng cn tr, nhng
Chnh ph i c quc s chp thun ti.
Iordan xp giy t b v ti, ly ba lo ng my thng ,
khng ng vin qun na. Khi ngi ny cho hn ra i, hn
cng khng ngc mt ln, m ch lm bm trong ming my
ting m .
(20)
Vin qun ra khi nh Iordan th tt qua qun ru. Tri thng

nm. Y i gia l, s bi dnh giy. Y mun giy lun lun

bng nh gng. Y cng a thch n b v ru. Ru th c
tn Do-thi ch qun cho y ung, khi phi tr tin. Y ngh
thm: Nu thnh thong khng lp thm mt lut mi th chc
my vin hin binh cht kht. Chnh ph tht chu o lo
vic y. Hm thng ging lnh truyn cho y phi gi my ngi
Do-thi trong lng i tri lm vic. Fntna ch c mt ngi,
l Goldenberg, tn ch qun. Y c a t trt cho ch qun
xem. T trt c mt, y hi hn a cho ngi khc xem.
Nhng, suy ngh k, y cho l y lm ng. T y, c ba thng,
y gi mt giy thy thuc chng nhn ch qun bnh tt, khng
i tri c. Nh vy, mi thng y c ch qun a ba ngn
l. Lng ca y c ln xp hai. Y sng d d v c cm
tng mnh lm mt vic phi na. Lo ch qun gi yn
bun bn, hn l i tri lm xu, kh cc dng no.
Khi nc xong cc ru, vin qun vn mn ng qua ca king
cn phng ch qun, ct cho Rosa, con gi ch qun, nh
thng ba. Rosa c ln da trng mn. V khi vo cnh tay
nng, y c cm gic nh r v nhung. Da ca Rosa khng phi
nh da my m nh qu trong lng. Thng khi, nng ngi gn
ca s, c tiu thuyt. ba nay, li c mt thanh nin ngi gn
ni chuyn vi nng. Vin qun gt gng hi ch qun:
- Ai vy?
Ch qun ngp ngng, khng bit c nn ni tht hay khng,
nhng ri cng phi ni:
- Thng Marcou, con ti, va Ba-l v.
- ng gii thiu vi ti i!
Y cha h gp ngi no i Ba-l v. Chc c th hc hi c
nhiu chuyn l vi nhng ngi Ba-l. Nhng Marcou
cc cn qu, phi gi hi chuyn m khng thy g tr li
nhiu. Y tng ngi du hc Ba-l chc khc, y li tht vng.
G ny bn tnh cc cn, khng cm tnh c. Li cn khng
thm ung ly ru ca y mi na. Tuy vy, trc khi v, y cng
ni vi Marcou:

- Chiu nay n n chi. Ta nh mt vn c.

Ra khi qun, y ngh lo gi Goldenberg ph ca cho con i Bal n hc, tht nh qung tin qua ca s.
(21)
i ngang nh Moritz, vin qun ngng li. Suzanna ang nhi
t lm gch ngoi sn. Moritz ct nh hai nm. Hai v
chng lm vic sut ngy m. Nh tht p, li c bao-ln
na.
Vin qun hi Suzanna:
- Nh ct ri, my cn lm gch chi vy?
Y mun v sn, nhng ca ng kha. Suzanna p:
- Chng ti ct chung b.
Nng tip tc nhi t bng chn. Vin qun thy bp i nng
trng trong. Y hi:
- Chng my khng c nh h?
Suzanna ci p:
- Iani v nh my xay.
Hai a con ca Moritz dan nng cui sn. a nm trong
ni, a chi vc ct. Suzanna ng chng chng n, v ch
nc v t st nhi thm. Nng mc o chn ni l thn hnh
trn trnh ca cp i nng.
Vin qun th m ca mt ln na. Y hi:
- My khng m ca cho tao sao?
- ng c ri.
- Chng lc no tao gp c my mt mnh. V by gi chng
my i khi m my cng khng chu m ca cho tao na!
- Vy ch sao! ng ng trc ca lu ri. Thi i i, ti
yn!
- M ca gim mt cht i, ng c m!
- Iani sp v. Nu anh gp ng y, anh s ba u ng a!
- My tic n lm sao?
- ng thit khn nht i mi hi ti cu ny. Im ng i! ng

v cho rnh mt ti. Moritz sp v by gi!

- Tao hi my mt chuyn thi, ri tao v.
- Hi i.
Suzanna ngng nhi t, ng chng nnh ch.
- Nu my khng ch chng my th my c m ca cho tao
khng?
Suzanna li nhi t, v p:
- ng mun bit nhiu qu!
Nng cha h ngh n phi lm cch no, nu mt ngy kia,
Moritz i xa, v vin qun n nh nng.
- My c chng ri, s g?
Suzanna gin d:
- ti yn! ng c i i khng.
- My tr li, ri tao mi i.
Suzanna ni ct ngn:
- Khng bit!
- Nu my khng ni: chu hay khng, tao c y hoi.
Y chng hai tay da ca ng, ch i. Suzanna ni:
- Sao ng c mun bit hoi vy. Iani khng bao gi xa nh.
- Nu n i th sao?
- ng c gan lm th coi! Iani khng i u ht. Chng ti cn
lo ct chung b, o ging. i u m cng vic cn m m
nh vy?
Mt vin qun sng ln. Y va i va lm bm: Tao bit my
m ang lm. Y hut so, i khi xa. Suzanna ngng lm.
Nng s hi, rt chn ra khi t st v chy li hai a con.
Nng m a ln vo lng. Nng cm thy nh phm mt
ti nng, nh lm mt vic g nghim trng c th gy tai v
cho Moritz v hai con. Ri nng li ngh: Nhng k tht, ta c
lm g ti li u? C s v l!. Nng b a con xung t,
chy li xn o ln, lm tip cng vic
(22)

Tun l sau, mt vin hin binh n g ca nh Moritz. Anh

ang ngi n, thy dng nn lnh ngoi ca s, bn ni: ra
coi ch lnh ny mun g.
Anh ra sn. Lc tr vo, tay cm mt ming giy. Anh ngi li
n tip. Suzanna hi:
- Giy g vy?
Moritz nut xong, tr li:
- Mt lnh sung cng. n ri s c, coi Chnh ph mun i
g na y.
Anh vn im tnh v bit tt c nng dn u c nhng lnh
sung cng nh vy. Sung cng nga, xe, v sc vt. Anh khng
c nga, cng khng c xe. By gi anh ht tic khng c mua
my th ny. Chnh ph s ly ht v anh cng vn i b nh
thng. Anh ngh thm: Hay Chnh ph mun ta cho mt bao
bp hoc la m!. Anh bit r, la m cng b sung cng.
n xong, anh lau tay khi dnh d t giy, v gi ra c.
Suzanna nhn thy mt anh t sang trng, ri xanh dn.
Nng hi:
- Giy ni g trng vy anh?
Hai a nh nhn cha. Moritz nm di trn ging, hai tay lt
u. Suzanna hi dn: Anh khng ni coi chuyn g vy?.
S im lng ca Moritz chc l bo im bt thng. Moritz p:
- Du c ni, em cng khng hiu. Chnh anh y cng khng
hiu.
- Chuyn d hay sao anh?
- Vin h s quan lo vic sung cng chc ln hay sao ch. My
ng ny thng hay ngh chuyn khc khi ngi vit lm!
Moritz a t giy cho Suzanna ri ni:
- Em coi, y l mt lnh sung cng. Mnh nhn hai tm ri.
Ln u v la m, ln sau, v my bao ng mua ca anh
Porfirie. By gi, lnh sung cng khng phi vt na m l
anh y! Lm sao h li sung cng ngi ta? Em hiu c
khng?

Suzanna c chm chm tng ch. Moritz ni nng, git t

giy li, c to ln, ri ni:
- Ti lm sao h li sung cng ti? Ti l ngi y m! H c
th sung cng nga, nh ca, b ci, bao b, ch sung cng
ngi ta sao c! Em coi h vit tn anh v y rnh rnh.
Vin ph qun c chc in ri!
Suzanna hi:
- By gi anh tnh sao?
- Mai sng li by gi anh n s hin binh hi li.
- Chc anh c l, h lm ri!
- Th chc chn h lm. Moritz tr li, nhng li m ra nghi
ng: Nu h khng lm th sao?
Anh phi sa son ra i nh i nhp ng. Nu lnh khng sai,
th c th anh b gi li mt hoc hai thng khng chng.
(23)
Sut bui chiu, Moritz kim chuyn gy vi Suzanna, nhng
nng khng gin. Nng bit anh quu qu v t giy kia.
Chiu n, Moritz ly giy nht trnh gi t trt li cho khi d
v b v ti o. Anh i ra sn v ni vi Suzanna:
- Anh em giy ny cho mc s coi.
n ni ch c b mc s nh. ng i ra tnh trn ngy nay.
Moritz mun thut cho b nghe, nhng li thi. Anh cho b ra
v.
Ngoi ng ch sa vang. Tri ti dn, Moritz vp cc ,
chi th om. Anh bc mau v nh.
(cn tip)
Thnh tht xin li bn .H. Thnh v cc bn c, v th gi
LTC o hp qu nn typing chm v post chm, mong bn c
thng cm. Hm nay, LTC xin post tip mt s chng va

typing xong. Cm n v hn gp mt cc bn trong ngy Vit

Nam khng cn bng cng sn ngu si v c c!
(24)
Tht l mt m v cng kh tm kh tr. Va nm xung,
Moritz b vn vt nhng ngh en ti. Suzanna xch li m c
anh, mun cho anh qun ni bun i. Nhng Moritz g tay
nng, xy lng li, dang xa nng, khng thit n chuyn y.
Mun ngn lo lng xm chim u c anh. Cn bao nhiu l
cng chuyn phi lm. Lm c ngy ln m cng cha ht.
Nu ra i thnh lnh, khng bit l bao lu, m phi b c cng
vic, th ng lo ngi tht. Anh tuyt vng. Anh nh sp cht.
Cn bit bao cng chuyn phi thu xp, mt khi ra i. Anh b
m nh v nhng ngh ny. Anh va mua ti rng mi thc
cy. Tin tr ri, cy n v sp thnh tng ng ti rng,
ch cn c vic ch em v nh. Th m phi b ht. l m
cy danh mc, t tin, dng ct nh. Anh nng lng ch n
c em xong v sn anh. Anh tnh ch ct n, da hng
ro, v ton l cy ln. V by gi anh phi ra i. Moritz day
qua Suzanna. Anh khng th cy trong rng. Suzanna cha
bit chuyn mua cy, v cng khng bit cy cht ch no. Kh
kim ch lm. Nhng Suzanna ng. Moritz lc vai nng,
ngh thm: Ta phi ch cho nng bit cy sau ch va cy
trong rng, cch b rch vi trm thc. Ti cng c cy ca
ngi khc. Nu khng ch rnh th kim khng ra.
Suzanna nghe tay Moritz nm vai mnh nn mm ci trong
gic ng. Trng trn t rng ri vo phng, sng nh ban ngy.
Moritz bit mt mnh Suzanna khng th em cy v nh c,
v khng phi cng vic ca n b. Phi mn ng gi Artimie
i vi nng mi kim c cy. Cn phi cho nng bit trc
cy mua ri, v phi n xem ti ch. Th no cng phi ni
chuyn vi nng.
Moritz lc mnh vai Suzanna. Nng li mm ci. Di nh
trng soi, nng ti ci le li lim mi. Moritz thy thng

hi nng, khng dm nh thc nng dy. Suzanna ng ngon

nh a tr. Anh ngh: Thi mai sng, dy sm, ri s cho
nng hay. Anh bn rt tay li, v nm nga ra. Thng thng
anh nm nga nh vy th ng mau lm. Nhng m nay anh
khng ng c. Anh nh ti giy i anh. Mng lo chuyn cy
m qun lng n i. Anh tc mnh ni gin ln. Anh i qun
dch, lm lnh gi bin gii. Anh c hc ting Serbe. Anh bit
rnh lut qun s, lut khng th thay i nay mai, mau l c.
Ngi ta khng th b sung cng nh xe, b ci, cy ba, hay xe
cam nhng.
Moritz xoa mng tang, c qun chuyn ny, v ni ngy mai th
s bit r. C th ng c binh lm, th c phi lo lng v ch
khng? Chc vin h s quan no mun ph anh nn mi gi
lnh sung cng thay v lnh gi nhp ng.
Va tm yn ng th anh li trc nh Balta cn thiu anh 500
l. Anh khng bit phi vng nh bao lu, v chc Suzanna s
c chuyn cn tin. Anh day qua Suzanna. Nng ang ng m,
nm nghing, tay m gi. Anh t hi: Khng bit nng m g
y? v mt ln na, anh khng dm nh thc nng. Mai
sng anh s ni cho nng bit.
Anh nh ti ma ma sp n, vch ging s sp nu khng sa
li. Nhng c th mnh tr v trc ma ma. Anh t ni
thm nh th, v khng lo n ci ging na. By gi anh li
nh ti gch lm chung b, cha nung. Gn tm trm vin
gch cht chng phi gn vch nh. Phi nung n mi c,
nu kh qu, gch s nt v b vn th hoi cng. Ngh n
chuyn ny, anh bn khon, ln qua, tr li. Anh ng Suzanna
mt ln na. Anh mun hi kin nng, nhng nng ang ng,
u vi trong gi. Moritz bit nng khng gip ch c cht
no. C ku nng thc dy cng nh khng. l cng vic
ca n ng. Anh nh n my bn quen trong lng, nhng
khng tm c ai nh nung gch gip. Ai cng c nh v
cng vic ring. Nu ban ngy th anh i hi th tng ngi.
By gi ang lc na m, ngi ta ng ht, anh khng th ku

h dy ni chuyn gch ca anh. Moritz t ni: Thi mnh

ly rm v l bp y n li, gch s lu kh, c th thm
c vi tun na. Chng mnh chc v c ri. Anh chi
dy. Ca trong nh cn m, anh ra sn, mnh trn trung. Anh
mun tr v mc o qun, nhng s v thc gic. Anh li thi.
Anh cm vin gch v xem di nh trng khuya. Gch cn
phi nung lin, tr lm l vi ba ngy na, lu khng c.
Anh i li ging, ri ro khp sn. Anh qun mnh trn trung,
ng ng vch tng, mi nh. Anh thy r rng, v trng sng
nh ban ngy. lu khng c trng sng nh m nay. Moritz
qun chuyn phi ra i. Anh d tnh ct chung b, mua mt ci
xe vi nga v mt con b ci. Anh i li ng rm cui sn,
m mt m sp da ng gch. Chuyn ny mai Suzanna lm
c, nhng anh ng gn ng rm, tt hn anh nn lm
nng khi tht cng. Anh m l bp, ph ln gch. Anh lm
vic mau l, anh thy nc; g gy sng, anh git mnh. Anh
qun mt ht, gi mi nh li mnh sp ra i. Anh mc c thy
mnh trn trung ngoi sn. Anh i v phng, Suzanna cn
ng. Moritz nm k bn, khng nh thc nng dy. Nng
khng hay bit g, li a chn gc trn chn anh. Anh chp
mt mt lt, li git mnh thc gic ng chung quanh. Suzanna
vn ng. Mt trng x qua thnh ca s, ging nh ci nn ca
vin hin binh mc ni . Moritz ng sng mt trng, v
khng th nhm mt c, nm thc lun ti sng.
(25)
Sng ba sau, Moritz i n n. Dc ng anh gp ngi
lng i lm vic v nh my xay, ra ng ng, v v rng. Anh
ng l khng thy h. Phn anh, anh cng phi v nh my
xay v v rng nhng anh li phi b ht ra i. Anh b sung
cng. tng trn trnh thong qua u anh. Nu anh trn
trong rng, hin binh khng th tm c anh v bt anh sung
cng. Nhng anh c nhn, v i thng v n, ng sng ti

ngch ca. Anh c v, c con, c nh ca, lm sao trn c.

Anh bc v sn, thy vin qun n ang co ru trong phng.
Moritz ng ch hi xem lnh i anh c sai lm chng? Mt
mi sa kht xng ln. C ngi p vai anh. Anh xy li, th ra
mt ngi lnh, khng phi ngi em giy hm qua, m mt
ngi khc. Bn mt ngi lnh l g Marcou, con ca tn Dothi Goldenberg lng Fntna. Moritz khng hay h n. H
lm nh di t chun ln, cp mt th hn. Ngi lnh nm c
o Moritz ko anh ng dng nh xch mt bao . Anh tun
theo, tng ngi lnh ph mnh chi, nhng dm thy Marcou
b cng tay, anh cht hiu.
Tn lnh ra lnh: ng k gn nhau! Moritz ngh: Nu
Marcou b cng tay khng phi chuyn chi. Anh ng xch
li gn tn Do-thi, v m s. Mi ln thy ngi b cng th
anh u s hi. Sau lng anh, tn lnh gc ln c sng. Du
khng thy, Moritz cng bit r, v anh c i lnh. Vin hin
binh gn li l v sng. Anh bit chuyn g ri, anh nhm
mt li. Khi ra khi sn, anh ng v ca s phng vn. Vin
qun cn king da ca s co ru. Ngi i ng ng li
dm h. n b chy ra ca ng theo.
Trc nh Porfirice, mt m ph na i gnh nc v, lt t
thng nc xung gia l v lm du thnh gi. Moritz
nhm mt li. Lng ngc anh nh c ci g tan v. Anh bit n
b thng lm du thnh gi khi thy ngi b cng tay, c lnh
bng sng k hng dn i. Anh nghe ting giy ca tn lnh i
sau anh. Tt c u m lng, ngoi ting chn i n nhp. Moritz
bc theo iu bc vi Marcou. B gi anh khng cn thuc
v anh na. N i mt mnh n. C da tht v tinh thn anh cng
khng cn l ca anh. N thnh xa l vi anh. Cho n thn
hnh anh, v t tng anh. Tt c t tng ca anh. Tt c
nhng vt y hin gi thuc v mt ngi khc. Anh khng cn
g l ca anh ht.
(26)

Vin qun co ru xong, bc ra sn hut so. Tri ba nay tht

p. Mt ngi lnh xi nc cho y ra mt. Anh ny thy y
co ru k lng lm, co i co li hai ln, nn va ci, va
ni:
- Mt ngi mi h Sp?
Anh lnh on chc vin qun sp i thm mt ngi n b.
Vin qun nhy mt m khng p. Lau mt xong, y mc sc
phc mi v i v phng lm vic. Y lt h s, ly bn lu ca
t phc trnh y va gi v thnh lnh, hi sm mai ny, vi hai
ti nhn, v c:
Chng ti hn hnh xin gi theo y do lnh h tng, hai tn:
Marcou Goldenberg, tn s lut, ba mi tui, v Moritz Ion,
nng dn, hai mi tm tui, phm lut, chiu theo lnh trc
v vic bt sung cng v em vo tri giam, nhng ngi Dothi hay ngi tnh nghi trong lng chng ti
K tn: Nicolae Dobresco
Chnh qun c, qun n Hin binh lng Fntna
Vin qun ct t phc trnh vo h s, t v bng lng. Y vut
ru cho lng, ly king nh ra soi. on y ng dy, vc sng
ln vai v i thng li nh Moritz.
By gi Suzanna cn c mt mnh. Y ch c hi ny hai
nm nay.
(27)
Y hut so ming.
Mt gi sau, vin qun tr v n. Trc khi i, y c cho hay s
vng mt trn ngy, m by gi y li ngi trong phng giy. V
mt y gin d, khng bit ly ci g dn cn gin xung.
Nhn thy h s th t, d ra v c li t phc trnh gi v
thnh lnh hi sm mai, vi hai ti nhn, y cng gin d thm.
Y mun x t phc trnh ra mun mnh, v n khng ch li cho
y c vic g. Tuy c mt mnh, Suzanna cng khng chu tip

y. V khi y c sc m ca ng, th Suzanna ly ra hm ba

u y. V khng phi l li ni da u. Y bit r khng a
vi n b c. Nu y bc v sn, th no nng cng chm y.
Y nh nhng b, quay tr v, m lng cm tc cc im. Y
toan mu, tnh k bt Moritz v chim ot ngi n b,
nhng hoi cng. Y thc sut m tho t phc trnh.
Y t ngh: Ta ph giy mc v ch, chng ra g. Y ngh n
Moritz v chi th om sm.
(28)
Trong sn thnh lnh, on ngi t sn sng ln ng.
Moritz dm tng ngi.
Thy c nhiu ngi mc qun o tt, xch va-li da. Anh
mt, hai chn mi v au. Marcou th lm l sut dc ng
khng ni mt li. Y cng mt l v mun ngi xung. Sau
lng h ca m. on t khi s ra i. H ra khi sn. Mt
s quan, tay cm xp giy, i ngang qua, ng Moritz v v mt
xanh xao ca Marcou, on hi vin hin binh:
- C thy u l Do-thi phi khng?
Ri khng i tr li, hn git bao th vng trn tay ngi lnh
v ch on ngi ang i ra ca cho Moritz, hn bo:
- Sp hng t!
Moritz ng vin s quan, khng hiu. Vin trung y bn chp
vai anh, xy nh con v, v anh nho v trong hng ngi
ang i. Moritz i n nhp vi h; ra khi sn, anh quay u li,
thy Marcou theo sau anh.
(29)
i nh vy n chiu. Khi ngng ngh th h n gn thnh
ph. Marcou li gn Moritz v ni:
- M gim tay ti i.
Ri xy lng cho Moritz. Bn tay Marcou trng v nh, c tay
c ln rm mu. Moritz m tri xong, Marcou ni: Cm

n m khng ci, cng khng ng ngay mt Moritz . Y ngi

xung c, nhn chn tri vi i mt lnh lng. Moritz ngi k,
mun gi chuyn, nn a si dy va m tri cho y v hi:
- Anh cn dng dy ny khng? Cho ti nghe?
Marcou p:
- Anh c gi ly.
Ging y bt cng xng. Moritz qun si dy li v ct k lng
vo ti qun, ni lm bm: C mt si dy trong mnh cng
tt. Bit u chng c chuyn cn dng.
Marcou mm ci. y l ln th nht Moritz thy y ci.
(30)
Chiu hm y, on t Do-thi i n b rch Topolitza. Lng
rch cn kh, hai bn b ton cy liu v nhng bi cy cn ci
rm rp.
Chnh ti y on Do-thi phi o mt con kinh. Xa xa thp
thong my nc nh. Khng c lng no k cn. Ch c tr hai
chung nga b hoang nh canh gi vng t ho lnh ny. Lc
trc, khi cn tu vin, th chung ct nui nga ging.
Chung ven rng. Mt xe cam-nhng ch y cuc, cp,
xung, mai v mt ci cho n nu n, n u gn on t.
H u ng xe, v khng c g khc xem.
m y, t ng trong chung nga. Moritz nm di trn c,
ngoi tri. t im mt, nn anh ng lin. Nhng trong m, anh
thc gic my ln. Trng p sng nh ban ngy. Moritz tng
nh cn nh. Chng thy my ngi nm k bn anh, mnh
qun trong o chong, anh mi bit xa lng Fntna, v anh
nhm mt li.
Ngy mai on t Do-thi b chia lm hai hng im s.
Moritz v Marcou cnh nhau. Moritz cho y th y gt u, v
nh mm ci.
Mt vin ph qun ng gia hai hng ngi v pht cp xung
cho h. Mi ngi khing mt ci cho n xung xe cam-

nhng, t ti gc cy, trc chung nga. Xong u y, vin

ph qun c rng bt bc v b ru en mi din gii cho h
nghe, i ni ngi Do-thi phi lo o kinh ny bo v t
quc. Hn cn t gii thiu rng hn ta- vin ph qun-c yl cha t ca Do-thi, v h ni chuyn g th n thnh Moise
trn tri cng phi cng nhn. Y cn cho bit tn y l
Constantin, c hai con, a lm trng s, a lm s quan. on
t lng trang nghe y ni. C vi ngi ci, nhng h u s y.
Constantin ni tip:
-Ba nay khng c g n, v bp cha sp t xong. K t ngy
mai s c tr v cho u, mi ngy hai ln, thm na bnh
m.
Cng chuyn lm bt u. Mi ngi phi o bao nhiu din
tch t mi ngy. Nu lm xong th c ngh ti ti. Nu
khng ri th b phm ti ph hoi, b cng em x Ta n
Binh nh k th ca t quc. Vin ph qun qu quyt nh
vy, v t binh phi tin nghe theo.
Moritz ra khi hng mnh ng, ni vi vin ph qun rng anh
khng phi l Do-thi. Y tr li cha xem xt c, trc khi
t phng-vn ca y. Moritz tr v hng ng, cnh Marcou v
ch i. Anh bit trong c binh, phi tp ln bit ch i mi
c.
Mi ngy sau, phng giy mi lm xong. Mt nh trn nh
bng cy, c vi bn gh v ging cho lnh canh. Khi Moritz
n ca trnh din, th vin ph qun bo tun sau tr li, v y
cha c th gi xem xt nhng v ku ni.
(31)
Lc cuc t o kinh, Moritz gi chuyn hi tn ngi lm
pha bn mt anh. Anh a ni chuyn vi ngi chung quanh,
v anh ngh: Ai m khng ni chuyn thng nui nng s cm
hn. Ngi y hi:
- B anh thn m khng ni ting Do-thi sao?

Anh p:
- Ti khng bit ting Do-thi!
Tn Do-thi bn khc di t, ng lng ni khc v ni:
- Th th nhc lm!
Moritz day qua ngi bn tri phn trn th ngi ny li
p:
- Anh c ni bng ting Do-thi vi ti i.
Moritz tr li:
- Th chnh v th m ti mi ct ngha cho anh nghe. Ti khng
bit ting y.
My ngi Do-thi u ng anh mt cch th hn. Moritz
ngng lm v c gii thch nhng khng ai thm nghe. Anh t
ngh: H giao c ch ni ting Do-thi vi nhau, l theo
h. H l dn Do-thi th h ni ting m ca h. Cn mnh,
sao li phi ni ting ?.
C ngi bo anh:
- Th anh ni ting Hbreu, nu anh qun ting Do-thi.
Moritz ngng u ln, nh tr li. Tt c u ngng lm,
ng anh, ri ci r ln.
Moritz gin mt, khng nhn c na, bn ni:
- l ngn ng l i vi ti. Chnh ti y mi c quyn
ci ch khng phi cc anh! Ti bit rnh bn th ting (ri
quay qua ngi bn mt, anh hi): Cn anh, anh bit ny th
ting?
Ngi ny tr li tht mau:
- Ti bit ting Do-thi.
Moritz cm mnh v xung t. Anh bit ti Do-thi ch nho
anh. H u bit ting Roumain, th m h khng ni.
Khi cng vic xong, ng gi Lengyel cm u on t, ku
Moritz ra ring ni:
- Do-thi chng ta ang tri qua mt tnh th kh khn. V ch
c chng ta chung vi nhau th tt hn ta nn ni ting m .
Moritz p:
- Nhng ti khng phi dn Do-thi.

- Anh cn giu g na, khi anh y ri! Trc khi b bt,

anh c th trn c, v nh vy cng tt cho anh. Cn by gi
anh y, th khng cn g na. Nu anh c m ni di, i vi
chng ti, th anh l mt tn phn bi.
Ging Moritz run run:
- Nhng, tha ng Lengyel, ti khng phi Do-thi.
ng gi p:
- l t ni anh nu anh mun lm ngi phn bi.
Moritz ng mt mnh. Khng ai tin anh khng phi l Do-thi.
Ai ai cng cho anh di tr, kim chuyn ra khi tri giam.
H chc chn anh khng phi dn Roumain. Trong quyn s tn
do ng gi Lengyel gi, ngi ta ghi anh l ngi Do-thi, tn
l Moritz Jacob.
ng Lengyel qu quyt ni:
- Khng c ai dn Do-thi m tn Iohann c! Tn Do-thi l
Jacob, v t y, anh phi mang tn ny. Cn Ion, cng khng
phi tn anh na. N l tn Jacob dch ra ting Roumain.
Bn trong tri li ku tn anh bng Yankel, anh cng khng ci,
nhng anh tp nghe tn mi ny rt kh khn. Anh ni:
- Cc anh ku ti bnng Jacob hay Yankel cng c, nhng ti
ly lm bun kh sao cc anh khng tin ti.
(32)
Moritz c bit cc ngi Do-thi trong tri giam ny u c
giy sung cng. By gi anh mi hiu Chnh ph sung cng
Do-thi nh sung cng nga, xe, v bt m nhng anh khng
phi Do-thi. Nn anh mun ni vi vin ph qun. Khng cn
ai khc anh c th ni c. Song vin ph qun khng bao
gi rnh. Mt hm anh tm c hi ni c, th vin ph qun
ni gin ln:
- bn thng nay, anh c lm phin ti. Anh l phn t ph
ri trt t. H mi ln m ca phng-vn l thy anh ngi ch
ri. Ba no anh cng c chuyn ku ni! Anh n khng ?

Anh khng lm vic c? Anh khng th xa v anh c?

Moritz nh sn nhng g phi ni vi vin ph qun v mi
ngy lp i lp li mt mnh cho thuc. Anh sp k ht chuyn
mnh cho ng y nghe, nhng ng ta li gt:
- Ni vn tt hiu thi!
Moritz ni:
- Ti mun ra khi ni y, v ti khng phi Do-thi.
Vin ph qun ng xo anh, ri hi:
- Anh khng phi Do-thi h?
Y ly cun s ti nhn trn bn, lt ni ch M v c:
- Moritz Jacob, hai mi tm tui, c v hai con, ti lng
Fntna. V tn l Suzanna. Phi anh khng?
- Phi!
- Vy sao anh li ni anh khng phi Do-thi?
- Tht tn tui ti, nhng ti khng phi dn Do-thi.
- Anh ni chuyn ny quan h lm y, anh bit khng? Ni lo
th b t, bit cha? Nhng g vit y- v y l cng vn
qun v- m anh cho l sai ht! Anh bit s g ang ch anh,
khi anh qu quyt anh khng phi Do-thi chng?
- Tht ti khng phi Do-thi.
- Vy anh lm g y?
- Ti cng khng bit!
- Ti sao by gi anh mi ni cho ti hay. Ti vit v k tn
trn tt c giy t cng vn rng: hai trm nm mi ngi o
kinh, di quyn ti u l Do-thi c. By gi anh ni anh
khng phi Do-thi. Vy ra ti ni v k tn sai sao? Th th ti
phi ngi t ?
Vin ph qun mt, gin d, ni tip:
- Ti mun tt anh vi pht cho anh tai nm by ngy cho bit
chng ti. Nhng thi, ti cng ghi li khai ca anh, v chuyn
ny rt quan h. Vy anh vit t khai v k tn i. Ai m gi
anh ti y s b t, nu anh khng phi l dn Do-thi. Cn
nu anh l Do-thi th anh s ra khi tri i y, anh bit
cha?

Moritz ng gn ca ch vin ph qun vit t khai, ri a

cho anh k tn. Trong t khai ni anh khng phi dn Do-thi,
v v th anh xin c th v.
Vin ph qun ni:
- Anh v i. Mai ti gi t ny, ri chng ta ch tr li.
Moritz va i ra va mm ci, tng chng c th v nh
trong nay mai.
Ngi lnh gc chy theo anh, ku tr li cho vin ph qun ni
thm:
- Anh Moritz ! Anh nghe ti ni y nh! Ti lm vic hn hai
mi lm nm ri. Ti l cha trong mt gia nh, ti khng th
b ngh nghip ti v li khai ca anh. Chuyn ny khng phi
d nh anh tng u? Anh tn Moritz. Nu khng phi Do-thi
th sao anh li tn Moritz. l mt iu. Anh ni ting Dothi, l hai iu. Anh c thy ngi Roumain no ni ting
Do-thi khng? Ti y, ti u c ni ting ?
Moritz p:
- Ti mi hc khi vo tri ny! Ti bit ting c nn khi mi
ngy nghe ting Do-thi, th ti thuc n, v khng my kh.
Vin ph qun bn ni:
- y ny: th nht, anh c mt tn Do-thi; th hai, anh ni
ting Do-thi; th ba, giy t ca anh cng ghi r anh l Dothi. Lm sao ti tin anh l ngi Roumain c?
Vin ph qun cm t khai ca Moritz va k v qung trn
bn vit, nh qung vo st giy.
Moritz khng ra khi phng. Anh nghn ngo ni:
- Ti th cc ng thing ling rng ti khng phi Do-thi, ng
?
- Th ri s r! By gi ti gi t khai ca anh y, v lm phc
trnh nhng nhn xt ca ti. Ti l mt ngi cng bnh v
sut i ti u lun lun nh vy. Ngoi t khai ca anh, ti
ghi thm anh c mt tn Do-thi m anh khng bit ngun gc
ra sao. Anh ni ting Do-thi, song khai rng anh va hc tri,
c chng c c. Vy trc khi anh ti y, anh cha bit ting

 phi khng?
- D khng.
- Cn chuyn khc na. Anh o no?
- D, o chnh thng.
Vin ph qun ng anh mt cch nghi ng ri hi:
- Anh bit dn Do-thi lm l theo o ca h ra lm sao
khng?
- D bit.
- Vy anh khng phi nh h sao?
- Ti khng c nh vy.
- Chc khng?
- D, chc ng .
- Li ng gn ca s, ch nh sng cho ti xem anh c phi
nh h khng!
Moritz n gn ca s; m nt qun ci ra, ri ng trn trung
ng vin ph qun.
ng ny qu:
- Chuyn g m mc c mt nh n b vy? ng ra ch
nh sng coi! Ti mun thy tn mt bit r, ng phc trnh.
Vin ph qun bc khi bn giy, n qu xung trc Moritz
xem xt k lng ch ct da quanh quy u (theo l tc Dothi). Y so snh ch mt thy vi ch thy trc kia hoc
nghe ni li, nhng ri y cng khng phn bit c ra lm
sao? Trong phc trnh li phi ni cho rnh r. Y gin mt,
ng dy t iu thuc ht, ri ni:
- Anh tht l lm lm chuyn bn rn! B anh tng chnh ph
gi ti ti y xem ci ny ca anh sao? Ti l mt qun
nhn, chuyn ny khng phi chuyn ca ti, nhng ti lm nh
th l v ti mun cho cng bnh. Bit u anh khng phi Dothi, m ti gi anh y lm g?
Vin phqun m ca hng, ku Strul, tn lnh gc, v biu:
- Anh xt coi Moritz c b ct nh ca anh khng?
Tn lnh gc trc kia lm vic trong ngn hng, nn vic g
cng k lng rnh r v chm ch nh tnh ton con s. Y qu

trc Moritz, a tay r rm v xem t m. Chp lu, anh ng

dy, ngay thng theo iu nh binh, ni:
- Nu c chu l ct, th ch s s ngoi thi.
Vin ph qun hi:
- S s l sao? Ni cho rnh coi? C hay khng vy l ri!
- Ti khng th ni r rng c. Hnh nh c du ct mt
phn, nhng khng dm qu quyt l du ca php s Do-thi
hay du do nguyn nhn nao khc gy nn.
Vin ph qun ni vi Moritz:
- Anh thy cha? CHuyn anh rc ri qu! Nhng ti cng
chuyn giy t cho. Anh v i. Strul li gip ti tho phc
trnh.
Moritz i ra, va ngh ngi va gi nt qun.
(33)
Sau khi Moritz b bt, mc s Koruga i tnh thnh tr v, lin
ti n hin binh. Lc y li chn gi sng. Vin qun cng va
i ra lng tr v. Y cn gin d, nn tr li vi mc s:
- Ti c lnh sung cng th ti c thi hnh. Ti khng th ch
dn hn c na. Ti khng bit g hn ng. ng c n tnh
m hi.
Mc s ni:
- Moritz b giam n hin binh tnh sao?
- Khng phi vy. Ti khng bit. Nu ti bit cng khng ni
vi ng c. l mt v qun s. Sung cng n ng lm
pho ly th khng c tit l ch h .
Mc s ng dy, cm n ri ra v. Bui chiu, ng i hi n
hin binh tnh. Moritz khng c ti . Khng ai nghe n tn
Moritz c. Mt vin s quan hi mc s:
- Ngi y phi dn Do-thi khng?
- Anh y c o chnh thng v l ngi trong gio khu thuc
quyn ti.
- Vy th khng c gi n chng ti ri. ng v lng hi li

vin qun xem giy t gi ngi y s hiu my? Hm qua v

ba nay chng ti ch c nhn c my on ngi Do-thi
thi. Ngi ca ng khng phi Do-thi th khng c trong s
ny.
Mc s qu quyt:
- Anh y khng phi l Do-thi.
Ba sau, ng tr li vi s hiu t phc trnh. Vin s quan hm
qua kim trong s v tr li:
- Rt tic ti khng cho ng c bit s ny v l mt h s c
mt. Phi c B Chin tranh cho php mi c.
Mc s ni:
- Ti ch mun bit coi Moritz c b bt hay khng, v ch
hin gi ca anh m thi. Chuyn y chc u phi l c mt.
Vin s quan p:
- Anh y b bt, nhng chng ti khng c php cho bit l b
em i u. V li, chng ti cng khng r na. Anh y b
giao qua B Tham mu, v B Tham mu khng cho chng ti
bit ni h gi my ngi ca chng ti giao cho, hoc h
s dng my ny nh th no.
Ging ni ca vin s quan tr thnh gt gng, khi y thy c tn
Moritz trong s t. Y ng mc s mt cch khinh b.
Mc s ra v. Vin s quan ni ln sau lng ng:
- l mt mc s m li ni lo nh anh chng nh rng do.
Hn ni tn y c o chnh thng trong gio khu ca hn, th
m trong s li bin r tn y l Do-thi. Nu hn c tr li,
ui hn ra ngoi.
(34)
Mc s vit th cho Traian thut chuyn Moritz b bt v
yu cu con ng n B Chin tranh bin h gim. ng tip
c th ca Traian tr li vn ng cng khp nhng ni
no c th c, v ch no cng ha rng Moritz s c th
ra.

Sau khi nhn th y, hai, ba ri bn tun l qua. Ri hai thng.

Ma h ht, sang thu. Moritz vn cha thy v. Mc s n
ving ng qun. Dc ng, ng gp lo gi Goldenberg, cha
ca Marcou, v mi lo ln xe i. Lo Do-thi gy m nhiu.
Lo qun ni:
- T ngy Marcou b bt n nay, ti khng c tin tc g ca n
ht. (Lo th di). Ti ph c mt gia ti cho con i hc
i Hc ng Bucarest v Paris. N u tn s va mi v
nh, th h bt n v gi i o hm o kinh. Lm nh i o
hm m n phi hc ti tn s lut!
Mc s ly ra bnh m nng, ct lm hai v a cho
Goldenberg mt phn. Hai ngi lng lng n. ng ln dc,
nga i tng bc. Ti nh i, lo Do-thi ni:
- H sung cng nh ca ti. Trong vi ngy na, ti phi i.
Nu khng th hin binh tng c ti ra. Ci nh m ti ct vi
m hi, cng kh ca ti . Ban u Marcou b sung cng, by
gi l nh ca. Ti c ti g vy, ng mc s?
Lo Do-thi ngng ni. Con nga ng li.
ng lo li ni tip:
- Ti chc phi t i qu. Ti kit sc ri!
Con nga li bc i. V ti tnh thnh, Goldenberg xung xe.
Mc s thy lo mt dng trong nhng ng hm cht hp ca
xm ngi Do-thi.
(35)
Khi chia tay lo Goldenberg, mc s i thng li dinh qun
trng. ng cho nga i thong th ng xem nh ca hai bn
ng, nh ph ng ken chng cht, my tng lu cao vi vi,
c cao mi ln
n trc dinh qun, con nga t ngng mt mnh. C mi
tun, mc s u i n y d nghe tin tc Moritz. Con
nga ca ng quen thuc ng li mi khi ng ln tnh, nn
khi ti trc dinh qun th n ngng li. ng qun trng

khng my khi c ti vn phng. V lc no c th ng li mc

vic lun. Mc s Koruga chng khi no c tip chuyn vi
ng. My vin th k v ngi gc ca u bit mc s, nn
mi ln u mm ci cho ng, nh chia s ch i vi
ng. Hm nay, vin th k ng ng ci, khc hn mi ln, v
ni:
- ng qun trng s tip ng. ng ch chng na gi th ti
phin ng.
Mt gi sau, mc s mi gp c ng qun trng. ng bn
trnh by:
- Mt thanh nin trong gio khu ti b bt, hn su thng nay.
Ti c ao c bit ch anh hin gi ti u, v ti sao anh
b bt? Ti nghe ni anh y chung tri giam vi ngi Dothi. Nhng anh y l dn Roumain v c o chnh thng.
Chnh ti lm l thnh cho anh ta. Ti c ao mun xin cho anh
ta c th.
ng qun trng ni:
- Theo l, ti khng chu xt ti nhng v can thip.
- Nhng ngi ti ni y khng c ti g ht.
ng qun trng ci li:
- Song ng va mi ni ngi y trong tri giam Do-thi y!
- Nhng n khng phi dn Do-thi.
- Th cng vy. Khi anh y trong tri giam Do-thi, th anh
trong lut hnh v th thc ring bit khng thuc quyn ca
ti. l iu th nht. Cn iu th nh m ti cho l quan
trng hn, bi nn ti mi tip ng y, ti ni cho ng bit:
ti khng thch cc mc s trong vng ca ti, thay v lo chuyn
trong gio khu mnh, li lo chy cht, can thip lun lun vi
nh cm quyn th iu yu sch. Ta trong tnh trng chin
tranh th mi ngi phi trong chc v mnh. y l li ti
chnh thc cnh co ng. Ti khng mun bt buc phi thi
hnh nhng bin php trng tr i vi ng.
Mc s ni:
- Lm vic ch li cho ngi v cho Cng l, tc l lm vic

cho Gio hi v cho Cha. Ti can thip cho Moritz tc l can

thip cho Gio hi v cho Cha. l nhim v mc s ca ti.
Nhng chuyn xy n cho Moritz tht l bt cng.
- Ch bt cng trong tr tng tng ca ng m thi. Ging
ca ng qun trng tr thnh gt gng: Chng ta ang vo
tnh trng chin tranh. Chng ta chin u v T quc, v Gio
hi chin u chng qu vng phn i C c gio. Gi mt
k v danh i lm pho ly phng s cho mc ch ti cao
ca chng ta m ng qu quyt cho l bt cng ?
Mc s p:
- Tn y l mt con ngi. Con ngi y b bt v b y i kh
sai m khng c ti g; v li, cng khng c ln n x na.
- Chuyn nhm! Tha Cha, nu phi lo n tng ngi ring r,
th ln sng s trn ngp ta v ri ta s b cht treo trn mt
si dy, m Cha l ngi trc tin vy. Chng ti ang quyt
tm chin u cho Thp t gi y!
- K no khng k n mt mng ngi th khng th t cho
rng chin u cho Thp t gi c. Khng ai va l ngi
bo v, va l k th ca Thp t gi.
- B Cha mun chng ti th Moritz ra v cho bn Cng sn
trn v x s, t ph nh th, cng bc n b v xing xch
chng ta sao? Cha hiu chin u cho Gio hi l nh th ?
- Du mt l tng cao c n u, quc gia, x hi hay tn
gio, cng khng th tha th c chuyn bt cng i vi mt
ngi. Nhn danh Cha m bt ngi v ti lm ti mi, tht l
mt ti c i vi Cha.
- Cha c chc chn ngi y khng phi Do-thi chng?
- Ti chc chn l khng.
- Th th l mt chuyn ht sc v lim s. K th phm s b
trng tr. Ai ra lnh sung cng vy?
- Ti khng bit. T su thng nay, ti i hi cng khp cc c
quan chnh quyn: ni cnh st cuc, s hin binh v trong
qun i. u u cng khng ai chu ni cho ti bit. H u
tr li vi ti l mt c mt.

- l l d nhin. Cc chuyn y l ti c mt. Ti y, ti

cng khng th lm sao ni cho Cha bit c na. Trc ht
Cha phi n B Tham mu. Khi c giy php, Cha em li
y, chng ti s lc trong h s v chng mi bit ai k
giy sung cng. Nu l mt s lm quyn, th chc chn ngi
no s b nghim tr lm gng. Nhng trc khi c t
giy php chnh thc cho Cha lo v ny, th chng ti khng th
ni g thm c na!
ng qun trng ng dy, ch ngha l cuc tip kin chm
dt. Mc s vn ngi yn, ni:
- Tha ng qun trng, c th no con ngi i n mt mc
v gic lnh m nh mt ci my, m lm ng nh khng
nghe ting ku cu ca ng loi mnh hay sao? Ti khng
tng tng c ng khng hiu li yu cu cu ti. ng l
mt Ngi. Con Ngi th c cm gic, c tm hn. Mt Ngi
u th l mt ci my. V tht tnh, ng c nhn nh chuyn
oan c ca Moritz khng?
- Tha Cha, thnh tht m ni, ti xin th nhn rng ti ly lm
tic khng th lm hn c na vi Cha. Ti tin Cha c l. Ti
ni nh th v ti l con ca mt mc s. Theo l th ti khng
quan tm n vn Do-thi, ng France-Macon hay nhng k
gi ngc, v l nhng chuyn nguy him, m n c th gy
v cho mnh. Ti l mt cng chc, v ti khng mun lm
hng i cng chc ca ti. Ti khng mun xen v, ch c th
thi.
Mc s ng dy. ng qun trng bt tay ng v ni:
- Ti rt tic khng lm c vic g cho ngi ca Cha. Anh
y tn g? , tn Moritz. Chuyn no khc Cha c n, ti s
ht lng.
(36)
Ra khi tnh thnh, mc s gh vo mt ngi nh th. ng ngh
n mi ngi, t vin qun lng Fntna, ng qun trng,

vin s quan tr tui n hin binh, my ngi lnh cnh st,

n cc cng chc bt ng ch ngoi ca, v giam gi
Moritz tong t. ng gi nn ra, v c cu cu nguyn ca W.
H. Auden:
V by gi xin cu nguyn cho nhng ngi c nm c mt
cht uy quyn, cu nguyn cho nhng ai, m qua tay h, chng
ta phi chu ni chuyn ch tn bo chung ca quc gia, cu
nguyn cho nhng ngi iu tra ht sc ri cn thm vn li,
cu nguyn cho tt c nhng ngi cp giy php v ban b
lnh cm ngn, cu nguyn cho h khng n i coi ch vit
v con s l tht s hn mu v tht Xin Cha ban phc
cho chng con, nhng cng dn trn trn, cho chng con ng
lm ln ngi vi chc v ca h. Cha ban cho chng con
lun lun c sng sut nhn nh rng chnh do tt nng
ny hay tt li bing, do s lm quyn hay lng lo s t do, do
nhng chuyn bt cng ca chng con m pht sinh ra Quc
gia ny, ci quc gia m chng con phi gnh chu c
gii thot v c n x ti li ca chng con!.
Mc s i nn ln u bc ph, ra xe, ln ng tr v
Fntna. n ng t, ng gp lo Goldenberg cng i ln tnh
v. Ti ngang lo Do-thi, con nga dng bc. N bit lo v
cng bit ch n lun lun cho lo ln xe, khi gp dc ng.
(37)
Vin qun ti Fntna c lnh lm mt bnh k khai ti sn
ca cc dn Do-thi trong lng. Y khai nhng g Goldenberg
c, nhng cha gi i. Y bit Moritz cng trong tri Do-thi.
Lc gi Moritz vi lnh sung cng cho s hin binh tnh, y
khng ni Moritz l Do-thi. Nu khai nh th th thnh ra gi
mo, v Moritz l dn Roumain. Lnh sung cng i lm nhm
vo dn Do-thi v hng bt ho. Y lit Moritz vo hng sau
ny! l hp php. Ai cng c th b y cho l mt phn t bt
ho. V lut php khng quy nh r rt v im ny. Nhng ti

s hin binh tnh th Moritz b ghi vo s dn Do-thi. l li

ni s hin binh, hay ng hn, li ca Moritz, v anh ta c mt
ci tn Do-thi. Vin qun bt u hi hn chuyn xy ra. Y
tng u Moritz b gi chng vi tun l thi. Nhng su
thng qua. By gi li c lnh k khai ti sn dn Do-thi.
Theo l cng bnh th nh Moritz khng b sung cng. Nhng
trong s s hin binh gi n th c tn hai ngi Do-thi trong
lng: Goldenberg v Moritz.
Vin qun nt c tm mt gii php. Nu khai Moritz khng
phi Do-thi, v v th, khng th bin v t k khai ti sn nh
ca Moritz, th chc s c mt lnh tra xt coi ti sao Moritz b
bt. Y khng mun b iu tra. Y mun b qua, v Suzanna c
th tha y. Phi tm k khc. Y hi kin Goldenberg.
Lo ch dn:
- Nu Suzanna chu ly d, th nng c quyn gi nh ca. Khng
c chng c nng l Do-thi. V li, thnh, my ngi Dothi c v c o u lm nh vy.
Vin qun suy ngh chc khng khi no Suzanna chu ly d.
Nng bit Moritz khng phi Do-thi, th th no cng v l to
chuyn. Nht l khi nng mn trng s. Th no y cng b tra
xt.
Lo Goldenberg ni:
- Cuc ly d d lm. Min c ch k ca ngi n b khai rng
mnh xin ly d v l do chng tc. n xin s c chp thun
lin, khi c phin thm vn. Giy t gi theo h thng hnh
chnh l . l lut mi.
(38)
Vin qun vit n xin ly d nh chnh Suzanna ng xin, ri
n nh nng ly ch k tn. Y ni vi Suzanna:
- Chng my trong tri giam Do-thi. Tao c lnh sung
cng nh ca my v trong giy t th Moritz l dn Do-thi.
Nhng tao bit n khng phi Do-thi. B ci tn n hi n. Ti

sao n li c tn Moritz?
Suzanna ng nghe, cm da vo ca ro. Nng ng sng vin
qun ri hai hng nc mt tun dm d. Nng ni:
- ng bt chng ti, ng li mun ly lun nh ca ti na. Ti
s git ng, du ng l hin binh! ng khng ly c nh ca
ti u!
Suzanna ci lm mt vin ln, lin bng ra ngoi ca. Vin
qun nhy tri mt bn, ni:
- Tao u c ly nh ca my. Tao em ci giy ny cho my
k tn c th gi ci nh my li.
Y a t giy v cy vit my cho Suzanna. Nng cm m
khng c c, v cn y nc mt. Nng hi:
- Giy vit g trng?
- n xin ly d. Ch l mt th thc my c th gi ci nh
my m thi.
Nng la ln:
- My mun buc tao ly d h?
Nng nh con h ci, mun x vin qun ra tng mnh. Ln tay
qua ca, y nm tay nng trn tnh nng. Y ni:
- Khng phi ly d tht, ch lm cho c l thi. Nu my khng
k tn th trong vi ngy na tao buc phi ui my ra khi
nh. Ri my i u, trong lc tri ng lnh lo ny, my vi
my a con, tay dt tay bng?
Suzanna khng thm nghe, ni tip:
- Iani l chng ti. Th cht ch khng la xa chng!
Vin qun ng ngoi ca ch hn mt gi. Suzanna mt mi
v khc nhiu. Nng v nh. Ri nng tr ra ca. Nng lm
ling y. Nng xch ra ra hm da y. Sau cng, nng ngh:
Th k tn mt ci giy hn l b ui ra khi nh. Chng
Moritz v tt s hiu v tha th cho mnh. Moritz s thy mnh
cn chung thy v lo lm n, gi c nh ca v sn sc con
ci. Mnh l v chng v ch c mt mnh chng m thi!.
Th l nng k tn.
Vin qun b t giy v ti, i v. By gi y c th ng yn: ht

cn lo s iu tra!
Nu i y c n iu tra, y c th b cu lu vi ba ngy thi,
khng c g nguy him na. Y mm ci, hut so.
(39)
T tri giam Moritz c th trn c, v ch c nm ngi
lnh gc. Nhng h bit ri mt ngy kia cng b bt li nn
khng ai mun trn.
Marcou trn, nhng dc ng li gp vin ph qun tri
giam. By gi anh tr li t. Vin ph qun t hp t binh
trc gi i lm v hi:
- By gi ta phi lm sao? Giam Marcou giao cho Ta n qun
s, hay n y? My ngi chu bo m gi gn n ng
vt ngc na chng?
Bn t chu lnh trch nhim gi Marcou. T trc n gi, hn
khng c lc no o kinh, v c bnh hon lun, v c
phng giy coi v lng thc. By gi ng gi Lengyel a cho
anh mt ci xung v ch phn t cho anh ta o.
Marcou t chi. Th b cht tay hn o mt tc t no. Hn
ni:
- Vic ny phn li vi ch ngha chnh tr ca ti.
Bn t bao chung quanh hn, khng ai o kinh v ch ngha
chnh tr bao gi. V vy h t m nng nghe. Marcou bn gii
thch:
- Kinh ny o chn ln sng Cng sn. Ti l mt ng vin
cng sn. Ti khng mun ngn ng i ca ng ch ti!
Bn t khen c ch can m ca Marcou. H u tn thnh.
Nhng khi nghe ni phn t m Marcou khng o, th h phi
o, nhit tnh ca h lin h xung ngay, h lin ht hoan
nghinh. ng gi Lengyel ra lnh i lm vic v ha s thu xp
vic ny.
Khi ai ny khi o t, th ng Lengyel n gn Marcou ang
ng gn m kinh, hai tay thc ti qun, ng ni:

- Do-thi chng ta c mt c tnh m khng mt dn tc Ty

phng no snh kp. Chng ta bit nhn nhng ha gii nhau.
Dn tc ta cng kh khn ngoan qu trng s tha hip v
khinh khi c ch quyt lit. l mt c tnh c truyn ng
phng anh bit ch? K no bit dung ha hai bn l mt nh
hin trit. Anh khinh thng s khn ngoan y v by t lp
trng, qun rng c ch y l c tnh ca dn lc hu, dn ho
chin sao? Dn tc vn minh v tinh nh c th c nhiu thi
cng mt lc, v c quyn la chn trong cc thi y, ci no
ph hp vi hon cnh mnh hn. Nu anh khng mun m
xa n li khn ngoan y, l t ni anh. Chng ti cng
hiu rng anh khng mun o kinh.
Marcou qu quyt: Khng khi no!
- Nhng phn t ca anh, mi ngy phi c ngi o, sut
thi gian anh y. T trc, anh nm nh thng. K t hm
nay
Marcou ngt li ng:
- Ti bit, nhng ti khng o!
- Nu anh khng lm, th chng ti phi lm th anh. Ba nay
lm ri. Khng l anh c khng, thc tay v ti, trong lc
chng ti lm cng vic ca anh sao?
Marcou tr li, ging khinh b:
- No ti c xin lm u! Nu cc ngi mun lm th t cc
ngi. Nu ai thy vui
- Khng ai vui ht, anh bit ch! Nhng chng ti cng khng
th cho vin ph qun bit anh b cng v b gii qua Ta n
binh.
- ng c ni ti l k ph hoi! Sao ng khng i lin i?
- Nghe ny anh Marcou! Anh c tn s lut, anh phi hiu tnh
th ny. Chng ti khng th xin bt anh v thy anh b gii i
gia li l. Khng, chng ti khng lm c. Hin gi,
ton ci u chu, bn pht xt rung bt Do-thi nh sn th
d. Bn y l k th ca chng ta. Th chng ta, dn Do-thi,
chng ta khng nh xin bt mt Do-thi cm t v gii ra Ta

n binh. M chng ti li cng khng th lm cng vic ca anh

hoi hoi. Ring phn ca chng ti cng mt lm ri!
Marcou ma mai:
- Cn g di dng chuyn y, ng mun dng tnh cm thuyt
phc ti ? ng khng lm ti xiu lng u. ng ch mt th
gi thi!
- Ti khng di, ti bit anh cung tn v ngi cung tn, th
nh con th in, chng nn gn. Nhng anh c cha, c m. Ti
bit anh khng khi no tng n m chng ti th li tng
ngh n. Cha m anh ch anh nh. Anh l Do-thi, chng ti
khng qun coi anh nh rut tht vi chng ti. Cng mt dng
mu chy trong ngi chng ta. Nu anh c qun i na th s
cng d nhin. V vy m chng ta tm cch dung ha cung
tn ca anh vi quyn li chung ca on th tri giam, v ni
lng ca chng ti m anh ma mai ch nho .
Bn t bao quanh h nghe. ng Lengel ni tip:
- Anh khng chu o kinh v cho l mt tr ngi cho cc ng
ch anh trong o binh cng sn, chng ta khng p. Nhng anh
phi lm cng vic khc, khng c ngha chnh tr hay qun
s. Anh mun cu hay khng? Chng ta thay phin nhau
lm chuyn ny. Nu anh chu lm mi ngy, th ngi no n
phin , phi o kinh th anh. Nhng ti ni trc anh bit,
cng vic ny cc nhc v hi thi lm.
ng Lengyel tin rng Marcou, khi phi la chn, chc s lnh
phn o kinh, v ng bit khng ai lm cng vic ny hai ngy
lin tip, nht l mt ngi tr thc. ng ni:
- Anh rng suy ngh, ti cho anh n chiu xt k li.
Marcou p:
- Khng cn ch i. Ti nht nh ri!
- Vy th sao?
- Ti chu cu. l mt cng tc xy dng. o kinh l
mt trng ti, phn ng, pht xt. Ti th cu mi ngy hn
chu gp sc vo vic chn ng ngn cn cc ng ch ca ti
trong o hng qun.

Lo Lengyel xm mt. D nh ca ng tht bi. ng ni:

- Anh nn suy ngh k trc khi nht nh i.
Marcou xy lng ni:
- Ti khng thm!
Khng mt ai dm li gn y ni thm, ch c Moritz mnh
dn ni:
- Anh in ri! Sao anh li chu i lm chuyn hi thi mi
ngy c? Cn kh hn trong ngc ti na.
Marcou gin ln:
- Anh i cho khut, ti bit chuyn ca ti m!
Moritz ci li:
- Ngi ta khng tng vy u.
Lc y anh nhn vo mt Marcou, thy cp mt ca y ging ht
cp mt lo Iordan.
Anh lin dang ra.
(40)
Ngy sau, ng gi Lengyel thy hi hn. ng cho ng sai lm
hnh ng nh vy. Tnh ng cng a cm. Chiu li, ng
tm Marcou khuyn chng hi tm. ng mun tm mi cch
em chng ra khi tnh trng y. ng c cm tng nh
chnh ng buc Marcou lnh cng vic .
Marcou lm cha xong. Trn ngy, anh xch cc thng phn t
cu tiu ti ranh t tri v ra ngoi ng trng.
Tri ma dm, ch h o i cu c y nc mi. Cng
chuyn cng nhc thm. Marcou kit sc. Anh m yu v
au phi.
ng Lengyel ni:
- Ti chc anh khng lm ni na. Khng phi chuyn ca anh.
Marcou li xung hm, mc nc y thng, ri leo ln ly
xung xc phn.
ng Lengyel tip:
- vo a v anh, ti khng th sut ngy trong cnh d vn

v hi thi ny c.
Marcou vn khng p. Anh ch cn rng ng vng, nhng
anh c tip tc lm. Anh xc hai thng i ngang ng gi. Khng
anh tr li, ng Lengyel cn ni na:
- T ry v sau, o qun anh s gi mi mi hi ny. m nay
anh s khng ng c v mi y.
ng sp ni vi Marcou, k t ngy mai, anh tr v phng giy
lm cng chuyn lng thc nh trc. Nhng Marcou khng
cn nhn ni c na. Anh gin cc ri. Anh ang cm ci
xung. Anh gi xung ln, nhm mt xng xung. Li xung
trng ngay s ng gi, lm ng lo o. Marcou vn khng
thy, hai tay nm cht cn xung b lin tip hai ba ln, nhng
khng trng. ng Lengyel t xung t. Marcou ng
nguyn ch, cm xung trn tay, m mt thy ng gi nm di
chn anh, b s. Anh khng c mun git ng. Anh hnh
ng v tuyt vng. Nhng anh cng khng hi tic.
(41)
T ngy y n nay, bn thng. Moritz vn cn thy li trong
tr, u ng Lengyyel b ch lm hai, v Marcou b gii i gia
li l. Nhng i vi anh, chuyn nh xa lm, chn vi
trong d vng. Anh cn t hi khng bit phi chuyn y xy
ra t my mi nm trc. Ngi cht qua mau. Marcou cha
cht, m nhng ngi trong ngc ti cng b qun mau nh
ngi cht.
Hm nay tri c tuyt. Vin ph qun cho bit tin, sp sa c
thng cp n thanh tra. Hn gii ngha:
- c vua s n ving chng ta. Ngi xem kinh o ra th no.
Chnh c vua t tay v ha , v vy ngi mun n xem ti
ch.
Moritz ngh ti Marcou ang u y, tn di mt hm
mui. Ri anh ngh n vua v ha kinh ny. Anh tng
tng vua ngi trc bn giy, tay cm vit ch m v, y nh

hnh thy trong sch. Kinh di lm, u gn mt trm cy s

ngn, theo li ngi ta ni. Nhng mi ti nhn u ch bit c
lm t mnh o thi, ch khng th thy xa hn c na.
Kinh su gn ba thc v hai bn th dc. Lng kinh s y
nc. Moritz rng tng tng nc chy ch anh ang o.
Anh nghe ni, sau khi ht gic, thuyn tu c th qua li kinh
ny c. Hin gi, n ch dng chn ng tin ca o
qun S-vit. V th nn cng vic mi gi b mt, ch c vua
vi vi i tng bit thi. l li ca vin ph qun. Moritz
thng nm chim bao thy vua v my i tng ni chuyn
k tai nhau. H bn bc v kinh m anh ang o. Anh bit v
sao m bn t khng c php vit th v nh cho v con.
Phi gia kn ng cho qun Nga hay. Vin ph qun ni qun
Nga c d thm vin cng khp. H mun chp nh con kinh
anh ang o. Nhng ln no, h cng b cnh binh bt c.
T o kinh cng khng c th v, v h s ni lu chuyn i.
Moritz ao c rng, khi yn gic, s tr li y ch cho
Suzanna, v anh, v cc con anh thy ci kinh m anh d
phn o. Kinh s y nc. V phn anh, anh ghi r trong
tr ch no anh o sau ny nh li. Con anh s phc anh v
ly lm l. Chng n khng th tng tng rng ch ny, hi
trc kia l mt cnh ng c cho th vt n. Chng n s
thut li cho my bn hc trng nghe cng vic cha chng
n lm. Chng s hnh din c mt ngi cha nh th. Cc
tr khc lm sao c c mt ngi cha c cng nghip nh
vy. Moritz thy t c. Ban u anh cn bn khon lo ngh
chuyn nh. C th gch phi ngoi sn kh qu! C th
Suzanna khng ch cy rng v c! C th nng khng hi
ht bp. Ti anh khng ng c cng v . Nhng ch l
lc ban u. Sau ri anh ln ln t ngh n. Suzanna chc
thu xp yn n. Nhng chuyn no sc nng khng lm ni,
chng anh v, s lm tip. T khi vin ph qun xem xt anh,
bt anh ci qun v bit rng anh khng phi Do-thi, th
Moritz c ch i c lnh th ra. Anh chc giy th gi

ti lu ri, nhng anh cha v c v kinh o cha xong. Ba

nay, c vua v my i tng n coi kinh o c va cc
ngi khng. Sau , ngi ta chc s cho anh tr v nh. Moritz
khng on gin chnh ph gi anh ti y na. Lc u, anh rt
ght th ngi lnh dn anh t lng ti tnh. K anh Traian
h vin qun. Anh tin chc y gi giy sung cng anh. By gi
anh cng qu quyt nh th, song cn gin ht ri. Khi anh
c th v, v nu anh gp y ngoi ng, th anh gi nn
cho y nh trc. Nhng nu anh c th ra su by thng
trc, anh chc s xy lng vi hn ngay. C th anh nguyn
ra hn na, v chnh hn khinh khi anh mi gi giy sung cng
anh. Nhng by gi cn gin ngui ri. Chuyn g ri cng tri
qua vi thi gian. Anh bit khng cn bao lu na, anh s tr
v. Anh v v nh lng, nh v. Con anh chc ln ri. Thng
Petru s chy ra ca n anh trc nh. Anh m mng thy
mnh i v ca, tay bng Petru, tay m Nicolae cnh mnh.
Cnh nh thit. K anh thut li cho Suzanna nghe cng chuyn
anh lm nh th no, v anh u. Anh s khng ni n
chuyn b n bng v s i kht, nng ng bun v ch.
Anh ch ni, anh hc ting Do-thi v khng ai tri tin rng
anh l dn Roumain. H mi chu tin khi vin ph qun bt anh
tra xt coi Suzanna chc ci r khi nghe ni vin ph
qun bt tn lnh gc cng xem xt na. Anh s ni cho
Suzanna bit rng vin ph qun vi tn lnh gc u ngc
nhin, ming h hc. H ni vi anh: Chng ti phi ui
anh ra khi tri v anh khng phi Do-thi, m vua ch bt dn
Do-thi o kinh thi.
Suzanna tt s mng r thy chuyn m ri v anh v nh.
Nng s n bn anh, m anh vo lng, v ni:
- Anh l ngi chng yu du ca em, nh vng thi dng
chi sng trn tri vy!
l mng tng ca Moritz, trong khi ch i my i tng
ving tri. Nhng trong ngy, c tin cho hay i tng s n
ngy mai. Bn t i i tng, ng sp hng ba, cuc xung

cm tay, u i tn mc.
Moritz c gi v phng giy.
Strul, ngi lnh gc, ni:
- ng ph qun mun ni chuyn vi anh.
Tim Moritz p mnh. Anh chc lnh phng thch gi ti,
nn mi ku anh. Nhng anh khng hi g Strul. Anh rng giu
ni vui mng. Anh bit ch c th c v l lc kinh o xong.
Nay kinh o cha ri m li c tin mng nh t trn tri rt
xung. Vin ph qun mc sc phc mi. Nn gch c ra
sch s ch cuc n tip. Bn vit tri giy xanh, khng
cht bn, giy m h s sp ngay ngn tng chng. Moritz
ng ngoi ca v cho. Anh nng ny, nhng anh lm nh
cha bit chuyn g. Anh khng mun t v hn hoan nh a
tr. Trn chic gh, gn vin ph qun, bc s Abramovici ngi.
ng cng l mt t binh, nhng c lm thn vi vin ph
qun nn lun trong phng giy vi y.
Strul ngi trong gc, trc mt bn nh, cng tri giy xanh.
Tt c u chm ch ng Moritz, mt m to. Ai ny u nghim
trang. Vin ph qun bn ni:
- Moritz ! V anh ly d vi anh ri. Nng khng cn l v anh
na.
Hn vut ru v ni tip:
- Ti mi c t khai ly d y, anh phi k tn chng nhn
c cho bit.
Vin ph qun t giy trn gc bn v a giy cho Moritz.
Nhng Moritz vn ng yn.
- Cuc xin ly d v l do chng tc. Nng khng mun lm v
ca mt tn Do-thi. Vin ph qun cn ni thm, ging khin
trch. Anh khai vi ti th chuyn di, rng anh l dn
Roumain, c o thin cha. Anh mun gt ti h? Anh khng
qua mt con co gi ny c u! Ti khng gi n ca anh
cng phi. V anh ly d v anh l Do-thi. Hn ai ht, nng bit
r ti sao?.
Vin ph qun mun nhch mp ci, nhng khi thy mt

Moritz xm xanh, y li thi. Y ni:

- n b nh th lun. Khi anh ra i h c ngi khc ri. Tt
c n b l tha. i! ng thm lo ngh lm chi
Moritz mun x vin ph qun ra tng mnh. Anh khng th
nghe y ni v anh l tha. Anh nghin rng; cn gin si ln.
Anh c dn xung, cung hng nghn ngo gn v ra.
Anh nm cht tay ng nh vin ph qun v tt c ngi
chung quanh. Anh p to:
- V ti khng phi tha!
- Tht vy! Anh l mt ngi n ng m v khng tha, bi
v anh khng cn v na. Anh c v t
Vin ph qun ly t giy li v c trn t khai.
- T trc n 30 thng ging. K t ngy y, cuc ly d c
tuyn n, v anh tr thnh trai khng v.
Vin ph qun li mm ci. Bc s cng nhch ming ci.
Moritz ni:
- Ti chc v ti khng c xin ly d! Ti bit v ti lm.
Vin ph qun p:
- Nu anh khng tin th ty anh. Nhng anh phi k tn y
nhn bit cuc ly d, v anh tr li ngi c thn!
- Ti khng phi c thn!
- c, anh khng c thn, nhng anh phi k tn chng
nhn c t ny.
Moritz ng sng cy vit my ca vin ph qun a ra, v ni
to:
- Ti khng k g ht!
Vin ph qun ni da, mt gay.
Hn nh li hn l qun nhn m cu tr li Moritz l mt s
khng tun lnh. Hn qut to:
- K tn cho mau! Anh qun rng anh u ri ! Anh c mt
tr khng?
Moritz cm vit k tn. Ln ny l mt ci lnh, nn anh phi
vng li. Khi k tn xong di t giy bn phi, ch ngn tay
vin ph qun ch, anh vit xung bn v mun i ra khi

phng. Mt anh y nc mt, v u c anh quay cung. Vin

ph qun ni:
- c coi, anh phi bit anh k tn ci g mi c ch!
Moritz p:
- Ti khng cn c. Ti bit khng phi l chuyn thit.
Anh mun m ca ra, nhng tay anh s song nh trong ti,
v anh khng tm thy cht ca.
Bc s Abramocivi a bao thuc cho anh v ni:
- Anh y ht mt iu thuc chi.
Moritz tr li ly iu thuc. Anh khng nh bc s a qut
my cho anh hi no. Anh c nh, nhng ch thy trc mt
anh mt ngn la chy, mt ngn la vng lp lnh v to ln l
thng.
Bc s hi:
- Anh c con khng?
Moritz git mnh nh sc tnh cn mng. Anh tr li, song ch
l mt ngi khc ni chuyn. Khng phi mi anh mp my.
Anh ra khi phng cng khng bit bng cch no. Anh sut
ngy, da b kinh, trn t gi lnh. Anh khng thy lnh.
Mun ngn chuyn thp thong qua u anh. Thnh thong t
giy anh k tn thong qua tr anh lm anh ni gin.
Ba sau, anh tr li xin vin ph qun cho c t giy. Anh
khng tin, nhng by gi anh mi bit l s tht. Suzanna ly d
v nng cng tng anh l Do-thi, v nng c chng khc
ri. Anh khng gin na, khi vin ph qun ni anh l trai cha
v. Tim anh se li, nhng anh khng gin na, v bit l s
tht. Chnh mt anh c t ly d r rng.
(42)
Ngy sau, vin ph qun li mc sc phc mi v bn t ch
n tra, sp hng di theo kinh. Nhng i tng khng n.
Ngy th ba, vin ph qun mc li thng phc v ni i
tng gin nn khng n coi kinh.

Trn mt tun l khng c lm vic, ri tri di ln pha bc.

Hi no ti gi, h o t st vng v mm. By gi phi o
trong . Vin ph qun i xe cam-nhng tm dng c khc,
nhng loi c ch dng o t st thi. Y i vng ba ngy v
tr v vi hai xe cam-nhng y kh c chuyn dng o v
p . Cng vic rt nng nhc. Tri gi lnh. Moritz vt v
sut ma ng. n li thiu thn. Ngi nm la lit nh rui.
K bnh, ngi cht. Moritz khng au, ch thy cung hng
khan trong mt tun l. Cng vic tin tht chm chp. n
thng t m cng cn ch lm hi l sinh nht. H ch o
c c trn mi thc t thi. Nghe ni c n nm trm
ngn dn o kinh trong ma ng ny. Cng vic s ko di
trn ma h v s hon tt trong ma thu ti. n thng mi
th s cho nc v c. Nhng vi thng sau, li c lnh
ngng cng vic. Vin ph qun cho bit B Tham mu b vic
o kinh ny, v vua Charles II b trut ngi v bn tu ri.
ng thi vi vua, cc v i tng gp cng vi vua khi
tho k hoch o kinh cng u trn mt, hoc b cch chc.
T trong n vua, my v i tng khc thay th, cho rng k
hoch o kinh ca vua khng hay, nn truyn bi b cng vic.
My dn Do-thi li b la v toa xe la ch i v ranh gii
min ty x Roumanie, ng dng pho ly chng qun Hunggia-li.
Khi ri b tri ra i, Moritz rt tic sao vua tho k hoch xng
by bao nhiu cng vic ri pho hy b nh vy.
(43)
Tri mi trong rng gn ranh gii hai nc Roumanie v
Hongrie. H i sut ba ngy ba m trn xe la. H em theo
tt c dng c o kinh. Vin ph qun khun c phng lm
vic l mt ci nh cy nh, cht ln xe la. Strul em s sch.
Bn t th mang c ch rn, mi ngi c hn vi chc con.
Nhng dng c o kinh khng dng c. Phi n cy

lm pho ly. Moritz cha thy pho ly u, m cng khng

bit n ra sao. Tuy nhin, h n c my m rng v ch
y n bin gii. Hng ngn dn phu lo n cy v ti ti trin
ni. Moritz rng tng tng ci pho ly ra sao, nhng khng
c. Theo anh th vi s cy n ny c th dng mt bc
tng khng l gia hai dn tc Roumain v Hung-gia-li. Bit
u chnh l kin ca B Tham mu? Ring anh, anh
chng bit g ro. Anh nng ny ch xem bc tng khng l
dng ln ngn chia hai nc. Khi tng dng ri, ng trn
rng th anh s thy c n. Anh nghe ni dn Hung-gia-li
cng lm pho ly, trn t h, gn bin gii. Anh t m mun
bit pho ly bn no lm cao hn. Anh rt mng nghe vin ph
qun cho pho ly ca dn Hung khng ng hai xu, v dn
Roumain c th vt qua d dng, nu h mun, trong mt
m. Nhng dn Roumain khng mun. Anh thng tng
tng qun lnh Roumain trn qua x Hongrie. Nu mt khi anh
cn y m c trn nh gic, th ng trn rng cao, anh s
thy c h. Vin ph qun ni pho ly ca dn Roumain cao
vi vi n chim cng khng bay ngang qua c. Bi th nn
anh tng tng thy pho ly cao, tht cao lm sao! C nhiu
con chim bay cao n khng cn thy r, nu chng n khng
bay vt qua pho ly Roumain c- theo li qu quyt ca
vin ph qun- th ngi di t lm sao thy c cht
pho ly, lt tn my xanh. Moritz t hi chng nhng thn
cy t tay anh n s ni u. Anh mun lm du cy, khi
pho ly dng xong, s tm li c. Khng chng cc cy do
tay anh n s tn trn cao, gn cht pho ly. Mi ngy anh
c ngh n my chuyn nh vy, trong lc n cy. Nh m
ngy gi thm thot qua mau l hn. Bun ci tht! Nu ai
bit c anh ngh nh vy, chc s b ln ra m ci. M anh
li thch! Anh khng mun ngh n nh ca lng mc, v anh
cm thy xu h.
Mt ba, Strul ln rng kim anh v phng giy. T hm k t
ly n nay, anh khng cn tr v phng giy ln no. H ng

n bn vit v tn ph qun th anh nh li gc bn t ly d,

nh dng iu anh chng tay xung bn k tn. V th, anh
khng mun v. Anh khng mun thy phng giy, du xa
cng vy.
Nhng by gi b ku th phi i v. Vin ph qun khng c
y. Ch c bc s Abremovici, Strul v Hurtig, ngi u bp
trong tri. Moritz cho mi ngi. H nim n cho li, ri a
mt ci gh cho anh ngi.
Moritz ch vin ph qun, v nu c lnh ku anh v l chc
vin ny c iu g quan trng ni vi anh.
Bc s ni:
- Vin ph qun khng c y. Chng ta c ni chuyn yn
n. ng a cho Moritz iu thuc ht. Lun lun ng c
thuc ngon v t tin.
Bc s ni:
- Anh Moritz ! V anh b anh.
Moritz xanh mt p:
- C phi chuyn ca ng u? Chuyn ca ti ch khng phi
ca ai khc.
Bc s ni tip:
- Ti ch mun ni vi anh rng, khng cn ai ch anh nh,
nu anh tri ra. Theo ti th trc khi ht gic, khng mt ai
c v, m gic th c th ko di n mi nm.
Moritz th di, nu anh cn trong tri mi nm na th tc
anh s bc.
Bc s hi:
- Anh mun i n mt x khc khng?
Moritz nh li c ln anh mun i M vi Ghitza. Anh ni
thm: Nu ngy y tri ma th by gi mnh tn M quc
ri. Nu chiu y mnh khng gp Suzanna? Nu chiu y
khng gp Suzanna th hin gi anh ni tht xa ri, anh
khng c tri giam ny.
Moritz mng r p:
- Ti mun lm. Ti c ln mun i M, nhng ri khng i

c
Bc s ni:
- Ln ny th c. Nu anh mun i th trong vi thng anh s
ti M.
Moritz ng bc s, Strul v Hurtig. My ngi ny cng ng
anh. H khng ngo anh u, v nu gin chi th u c ku
anh t rng v.
Moritz p:
- Ti mun lm!
Bc s ni:
- Vy th anh i vi ba chng ti. Chng ti mun qua nc
Hongrie. Anh c s vt ngc khng?
- Ti khng s!
- Hongrie khng c lut bi Do-thi. Ti c ngi ch c
chng thnh Budapest v ch ti. Anh Hurtig cng c
b con bn y. Chng ti cn mt ngi vc hnh l. Ti c
nhiu lm: su va-li. Ti em theo tt c nhng g c gi tr. Ra
khi bin gii, trn t Hung, ta cn phi i b hn mi cy s
ngn. Ti khng vc ht ni. M cng khng ai bit ting Hung,
nn chng ti mi nh n anh.
Moritz hi:
- Lm sao ra khi chn ny?
- Vin ph qun ch chng ta bng cam-nhng ti bin gii, v
khng cn cch no khc. Lnh tun thnh ro khp cc no
ng, nhng chng ta i xe nh binh.
- Vin ph qun bit chng ta mun trn sao?
Hurtig ni:
- Bit r lm ch! Hn c gia nh ng, v cn tin. Nu anh
vo a v ca hn, anh khng lm nh hn sao?
Moritz khng tr li.
Bc s ni:
- Ht thm iu thuc ri lo sp hnh l i. Coi chng bn t
thy nghe!
Moritz hi:

- Phi i lin sao?

- Mau chng no tt chng ny. Chn gi ny vin ph qun
em xe ch ta trc ca. V ly ri li y lin i. ng ly
nhiu qu, v anh cn phi vc ca ti na. Chng ti i
anh y.
Moritz chy i ri tr li lin vi mt cp da dn mt o smnh, mt ci qun v na bnh m.
Chn gi, h ra khi tri. Vin ph qun ch sn, ch h trn xe
v a h ti bin gii.
Ba gi sng, Moritz vc rng ca bc s qua t Hung. M
sng th h ti mt nh ga. Bc s a tin cho Moritz mua bn
ci v hng nh i ti thnh Budapest.
(44)
Trong cuc tip rc phi on Finlande Bucarest, Traian lm
quen v i tng Tauton, tng trng b Chin tranh x
Roumanie. Vi ngy sau, ng ti tm i tng trnh by
trng hp ca Moritz. i tng n cn nghe cu chuyn v
bin tn, h, ngh nghip, ngy sanh, v ngy Moritz b bt, ri
ni vi Traian:
- Tr lm l mt tun l, ngi ca ng s tr v nh. Ti s ra
lnh xem xt lp tc v lm giy th lin. Ba nay l (i
tng ng lch) 21 thng 8. ng c th tr li ngy 28, ti s
trao giy phng thch Moritz cho ng. Phi n l y t ca ng
thn ng khng?
Traian p:
- L ngi thn tn ca cha ti, hn l ngi t.
Khng i nghe nt Traian, i tng ni tip:
- thn qu thiu ngi lm cng. Ti hiu v sao ng lo cho
tn y nh vy. Thm mt ngi th gip cho cuc gt hi mau
l, nht l ta ang ma gt.
Cu chuyn tip tc nh th.
Traian c gii thch cho i tng nghe, s lo gim cho Moritz

vl v n b bt oan, ch chng phi v n l y t ca mc s

v cn thit gip vic ng ng.
Traian ni vi i tng:
- Ti can thip v nhn o ch khng v t li.
i tng p:
- Ti cng vy. Ti thng v ng in lm l thnh t tn
hay lm l kt hn cho dn lng. By gi phi dng phng
php khuyn khch h lm vic. Phi cho h c cm
tng rng mnh l bn ca h, v mnh c th ngi cng bn n
vi h. Ti rt hiu ng. ng thn ng cng mt cnh nh ti.
on i tng ko ngn t, ly quyn sch mi, cha rc,
quyn tiu thuyt cht ca Traian, trn bn, v ni:
- Ti sai vin hu cn ra tim sch mua v y. ng vui lng
tng cho con gi ti. N tn Elisabeth, n mi mi tm tui v
m tiu thuyt lm. ng l mt trong nhng tc gi n a nht.
n ba n, ti s ni ng n ving, chc n hi th v
ng: y phc, chic c-vt ng mang, hiu thuc ng ht? Tui
tr nh vy ng !
Traian xung thang lu, chc chn ln ny ng xin c lnh
phng thch Moritz. ng n hng bng ti ly b hng
trng ng dn trc t sng, ri v nh bu in nh mt in
tn cho cha nh vy:
Ngy 29 thng 8 con v v hn th con v Fntna vi t lnh
phng thch Moritz.
(45)
Eleonora West, v hn th ca Traian, vui mng hi chng:
- Ngy 29 thng 8, chng ta s v nh ng thn anh, ti lng
Fntna. Cn mt tun l na, phi khng anh? Em mun ti
ngy y lin!
Nng ly b hng trn tay Traian: chng nhn chm ch my
ln tc hung hung xa trn vai, trn o hng en ca nng.
Chng ngm thn hnh yu iu mnh mai ca nng, ri ni:

- Nora ! Em bit anh t hi g mi khi anh nhn em khng?

Nng ti ci, quay u li nhn chng v nghe chng ni tip:
- Anh t hi nh thi s Tudor Arghezi hi: M nng l mt
b tin, mt con hu, hay mt cy sy? Ht ging no ny
mm trong ngi b? Hn l ca mt thn linh ch khng phi
ca ngi phm Em qu p Trong tng tc em chc c
ngi l lng nh cheo, mt em lo lin s st nh mt sc, v
em cng yu iu du dng nh chng n. Em chc cng c
ngi thn tc uyn chuyn nh rong bin. Thn vc em iu
ha cn i nh c lc. Tnh em hay thay i nh s mn trn
ca con mo Ba-t.
Eleonora vn ng xy lng, mt giu trong b bng hng.
Traian hi:
- Anh c lm phin em khng?
- Khng!
- Ti sao em bun. Du chng nhn cp mt em, anh cng on
bit. C phi ti my li anh ni chng?
Nng gng ci, p:
- Khng, em ch tng ngh n dng h em v kh tm thy
ng hong, b tin, cheo, sc, rong bin trong y.
Hai ngi dng ba, ch c hai ngi trong phng rng ln, bn
gh bng danh mc xa.
Nh ca Eleonora l mt nh sang trng nht nh trong cc nh
p ti thnh Bucarest. Chnh do nng v ha . Bn gh v
nhng tm thm u cho nng ra kiu. Nng c hai mi
chn tui v lm gim c t Occident (Ty Phng), mt t
bo ln nht x Roumanie. Nng theo hc cc trng i hc
danh ting u chu, vit bi x thuyt trong t bo ca nng,
qun l mt nh xut bn vi mt tp ch vn chng v m
thut, tham gia nhng hot ng chnh tr, vn ha v x giao
lch thip.
Traian bit nng my nm ri. Tnh yu ca h cng vn
thm trm nh lc u. C th nng nn hn, nhng h cha
ci nhau. Mi ln Traian c hi n th nng tr li:

- Em khng th no l ngi ni tr gii c. Em yu ngh

qu, nu phi t b i, th nh em ph mt vt g qu bu
nht i, v lm hng tt c.
Traian ni:
- Anh tin chc Moritz s c th. ng Tng trng Bo Chin
tranh ha t y n ngy 28 ny. Anh nh in tn cho ba
anh hay rng anh s v vi v hn th ca anh v em t lnh
phng thch Moritz na. Ngi chc s vui mng gp i.
- Anh nht nh gii thiu em l v hn th ca anh sao?
- Phi . Anh tha thit lm. Nhng nu em khng mun th anh
s thi. Ba anh tt s bun, nhng ngi tng hiu r m tha
th cho.
- Sao anh li gii thiu em l v hn th m khng phi l v?
Nu sng mt, ta lm l ci, th chng v lng Fntna, chng
ta l v chng ri.
Traian ng ngi ni chi. hai nm nay, chng c nhc nh,
nng cng yu chng nhng khng khng lm v, v khng
mun lm v ai c. By gi, bt thnh lnh, nng ngh vi
chng lm l ci. Traian hi gn:
- Em ni thit ch?
Chng ng dy, hn tay nng v hi:
- C chuyn g xy ra vy em? Hi sng mi, trong in thoi,
em chng c ni g c, sao by gi em li nht nh?
Nng tr li:
- Khng c chuyn g ht. Anh h em nhiu ln, th ngy 29
v lng Fntna, chng ta l v chng. Hay l anh i ? Th
anh phi cho em hay ch.
Traian bit chc c chuyn quan h xy ra, mt bin c xui
khin Eleonora ng thun lm v chng, nhng chng khng
on c.
Nng ni:
- By gi ta lm l theo lut h. Cn lm php giao th v
lng Fntna. Anh ao c lm l ci ti nh th ca ba anh.
Anh mun thy em mc o di trng i ln n ca thnh, gia

m ph n tr trung trong lng Em s xin khi lm l ci

theo lut h. Em ch thn gi in thoi xin ng chng l.
Traian hi:
- Nora ! Chuyn g em! Chc chn c chi quan h xy n
cho em ri!
Nng p:
- Khng c chuyn chi c. Tht nh vy. Hoc gi c chuyn
ny, l t nhin em mun thnh v anh. Em t nhin c ngh
y, v mun thc hnh ngay ng c chuyn g xy n cn
tr. Hnh phc m em ao c rt cn thit cho em, nn em
mun nm ly lin v nm tht cht trong tay, em s n thot ra
nu em ch i mi. Ch c th thi, anh tin em chng?
(46)
Dng ba xong, Traian v Eloonora v phng sch, c sch v
xem tranh.
Traian tin rng Eleonora ni thit, nhng hai ngi u khng
bn n chuyn m ci. H thy cn gii thot khi nhng
tng ang nng trong lng. H ng li trc mt bc ha
ca Picasso. Eleonora nhn tm tranh v mt ngi n b qu
au kh n ni nt mt khng cn l mt din mo con ngi.
Ch l mt hin tng da tht nt bt, mt hnh dng thm no
ca ngi b au kh lm r ch, nh mt ci my b tho g.
Tn ti cn my b phn chnh: mt, mi, ming v l tai, mi
b phn sng ring bit v au kh, chng chng i khng ha
hip nhau. Thn hnh con ngi mt v ng nht ca n.
Traian quay ng Nora v cm thy thong qua nng ging bc
ha ny. Khng my nh no ghi c nt mt nng lc . S
au kh qu trm trng. Mt Eleonora cng b tn ph nh mt
ngi n b trong tranh Picasso, gi nh c mt lung in
tht mnh chy qua m khng lm mnh b git, v n qu mnh
lit. Traian hi:
- Em ang suy ngh g ?

- Khng c chi anh ! Chng ta i ung c-ph i.

V khng i tr li, nng quay lng li nh lc Traian ni vi
nng v dng ging nng c thn tc vi hu nai v rong bin.
(47)
m ci lm l ti dinh c l. H mc y phc thng. Hai
ngi bn ca Traian lm chng. Xong, h i n mt hiu
trong thnh ph Baneasa.
Traian ni:
- chng c hnh hn l nh th s lm m ci long
trng. Ri chng thut li l tc mt m ci lng.
- m i n nh th c nm chc thanh nin mc quc phc v
ci nga kim dn u. K , mt xe do bn con b ko. Theo
tc l, trong xe y chng by nhng tng cho c du v ca
hi mn ca c. Song c xe ca chng ta s ch y hoa ti.
Chng ta c mi hai cha u. Khi hnh l, trong lc i v
chng mi cng my cha u nm tay nhau nhy xy vng
trn, th t trn nh th mt m ma ko ri xung. Tr nh
xm nhau lm n c di chn c du ch r. n phin
chng ta, phi cho ma tng bao ko y tr con lng
Fntna tha h lm. Lc anh cn nh, anh cng i lm ko
trong my m ci, nhng c t lm, khng khi no trn bn
vin. Anh mun m ci chng ta, tr con lm c c ti
y. Chng ta s rc mi hai gin nhc v cm v lc huyn.
Ri s i ru trong thng to dn lng say sa. m ci s
c hnh trong mt m t rng, c th mi c hng ngn
ngi, v cuc vui s ko di sut tun
Nora xem ng h. Trong mt khc na, nng c hn vi trng
s Stein. Nng ni:
- Thi chng ta i. Cn nhiu chuyn gp ch ti phng giy.
Traian ngng k chuyn m ci lng Fntna. C hai u
ng dy v ra i.

(48)
Traian a Nora ti ta son bo Occident. y l mt ta nh
ti tn nht, mt tin ton bng cm thch trng. Nora xy
ct trn ch nn c ca mt ta nh in. Traian ng su tng lu
chi li di nh mt tri v mm ci ngh thm: y l cng
trnh ca Nora. Chng ni:
- Anh n em v i em ngoi xe nghen! Chng bit Nora
lun lun t li xe v nh khi xong cng vic ta bo. Nhng
ba nay chc nng b l thng, v l ngy m ci ca nng.
Nhng Nora ni:
- Em s v mt mnh, khi xong cng vic!
Nng ch Traian li xe i khut ri mi bc ln bc thang
bng cm thch v mt dng trong ta nh ln, sau cnh ca
to, bng st c, m ngi gc ca mang lon vng, m rng
ch.
(49)
Eleonora vo vn phng mt cch oai v nhng hng h. Nng
lm nh khng n mt ng gi mc o en ng ln, khi
nng vo. Nng bp v bao tay trn bn, ri ra hiu mi ng
gi ngi. Nng ly mt iu thuc v c km tay khi run, khi
t la. on nng ngi ln gh da v ng ng gi, ni:
- Ti xin nghe ng, ng Stein.
ng gi m cp da trn u gi, ly ra mt xp giy v
trn bn.
Nora chm ch tng c ch ca ng. ng ni:
- Chuyn xong ri, c West ! y, giy t y!
ng ly hai t giy trong h s a nng.
Nora hi:
- Phi ch c bao nhiu y trong Vn kh Ploesti khng?
ng gi p:

- Ti sm mai ny th c by nhiu thi. V by gi, n nm

trn bn giy c. Vn kh y khng c g na.
Eleonora West nhn khinh b my t giy, ri xp li ct vo
ngn t bn giy.
ng gi ni:
- K hn l c nn t n lin i.
Eleonora ng ng, ng cp king gng vng, ng c o cng v
ci o kiu xa ca ng, ri ni:
- Mt khi m giy t ny trong bn vit ca ti, th khng cn
s chi na, ng Stein !
- V phn ti, th ti khng s, nhng cn c, tt hn nn t n
ngay by gi i!
- Chuyn ny ng tn ht bao nhiu?
Nng mun ni sang chuyn khc, v thy ng gi s nhiu. Th
no cung phi t giy t y, nhng nng mun xem n ra sao
.
ng Stein p:
- ng 10.000 l.
- Cn tin cng ca ng?
- Tnh lun v c.
Eleonora ly trong bn vit hai xp giy bc v trao cho ng
gi. ng ngp ngng mun m, nhng nh b tt ny theo
thi quen, ri tin v cp da. Eleonora ni:
- Thi, ti nh ng c bao nhiu thi.
Nng mun ngi mt mnh xem giy t, nhng ng gi
khng nhc nhch. Nng hi:
- Cn c chi na khng ng?
- Khng c chi c. Chuyn hon thnh theo nh.
- u u hp php ri ch?
- ng vy. Nhng chuyn ch tm gii quyt, l t giy t.
y l ti mun ni. Ti mn php nhc c ch n s ny,
v ti l bn v cng s vi ng thn c, v bi ti bit c t hi
cn b, ti tng bng c ngi trn u gi ti. Ti mun ni
vi c rng, chuyn ch c mt phn tm yn v pha th tiu

giy t.
- ng ct ngha rnh gim i.
- R rng lm c West ! C mun phi tang giy t chng t
cha m c l ngi Do-thi. Th c bit, ti ly cp trong
Vn kh.
- Th chuyn xong ri!
- C c th lm tiu mt giy t m khng xa c chuyn
tht. Du th no c cng l ngi Do-thi, nu c ngi nhn
nhn ra c
- Ngi khng th trng bng c ra c!
- Th h bo c a giy t l lch ca c ra.
- Ti s tm giy t khc. Vi tin bc, ti c tt c giy t ti
mun.
- ng tht, nhng c li chm vo hnh lut. Nu l nh m
ng n Lut, th khc no chi vi la.
Eleonora ma mai p:
- ng khng phi va mi n cp my giy t ny Vn kh
Ploesti hi cm mai ny ? Th th c quyn no ng dy lun
l vi ti.
- Khng phi mt bi hc, c , m ti mun ni trc cho c
r s nguy him v c khng th mi trong tnh trng ny.
Eleonora chm iu thuc khc ri ni:
- ng bit rng ch c cch ny thi. Ti khng lm khc c.
Mt khi x hi cm ti sng mt cuc i ca ti, cm ti c
mt ci nh, mt ngh nghip, mt ngi chng th ti sn sng
chin u n k cng, dng tt c kh gii no ti c c. Ti
chin u nh mt con vt b thng. Bn nng sinh tn ca ti
tch cc hot ng.
- C West ! iu cn thit khng phi chin u, m phi
thng cuc.
Eleonora di iu thuc vo da ng tn thuc v ni:
- Ti s thng!
- C tng l c s mi mi lm ch nn v gim c t bo
ca c sao? C cha chu khai c thuc dng ging Do-thi l

bi tnh nt can m v tr tui ca c. C cn may mn lm.

V s, hoc v hn nht m khng ai dm m cuc iu tra c.
c nhiu th t co v i sung cng nh in vi t bo, theo
lut mi v nhn chng. Chc c mua chuc c k no c
phn s iu tra. V c thng. Hin gi c va hy b c
giy t chng nhn cha m c l Do-thi. C cng c th gi
thm. Nhng lut l ny cng lc cng gt gao. Khng mt
ngi Do-thi no thot khi. Hin gi, ch mi l khi u.
Th nn c mi cn c lm gim c mt t bo ln, mc
du c l Do-thi; theo lut th c khng c ng mt bi
no. Nhng c nn ngh n tng lai!
- Lun v tng lai, ti cng s cn lm gim c v ch nhn
t bo Occident!
ng Stein bit rt r tnh suy lun ng n ca ngi n b
ngi trc mt ng. Nhng ba nay, cu tr li ca c c v y
cung tn, m ngi cung tn th u cn suy lun na. ng
khng ci li, v mt khi con ngi khng cn sng sut, th
khng nn ci vi h. C mun em iu hn thit ra ch cho
h thy r s tht cng v ch.
Eleonora ni:
- Hi tra ny ti lm l thnh hn vi mt ngi c o. T
bo Occident s do chng ti ng tn, v nh th, khng ai
sung cng n c, du x Roumanie c lut bi Do-thi hn
nc c Quc x i na.
ng Stein ly lm l, cha hon ton tin, nn hi li:
- C ly chng tht ?
- K t nay, ti tn l b Eleonora West Koruga. Chng ti l
nh vn traian Koruga. ng s l ch nhn v gim c t bo.
V ng cng l ngi s hu ca ti na.
Nora ti ci, ra v bng lng lm.
ng Stein thc tay v ti o, cng khng bit kim mn g,
nhng trn tnh, v ng ni g, hoc trnh ci nhn
ca Eleonora. ng cn c t pht nh tm v tin tht cu
chuyn va nghe ni. ng ly khn tay a ln ming va ho

va hi:
- Ni cch khc, l c nhng t bo, khng qun c na ?
- Chng nhng ti khng nhng cho ai m ti cn chnh n
li, v lp thm ngnh mi. Ti mn mt ng gim c
mi.
- Tht l mt tng phi phm. Mt tng tuyt diu. M
ng y c chu nhng iu kin khng?
Nora p ct ngn:
- Ti khng hiu.
- ng Traian Koruga, chng c, c chu gii php khng?
Vi mt ngi n ng, nh vy tht l kh chu cho h. Nh
vy c ngha nh ng Traian b mt ngi n b mua vi k
hoch nh sn.
Nora ni xng xm:
- Ti khng mua ai c! Ti kt thn vi chng v tnh yu!
ng Stein ng dy. ng chc mng nng. Nora khng a tay
ra. Nng lt my t giy khai sinh ca cha m nng, mt a l.
Nng ni:
- Ngi ta i ch c quyn nhn li khen tng lc cht! Vi
mt thc khch quan, ng s t nhn nh th. Nhng cht ri
th cn lnh li khen tng g c. Tic tht! H mt c hi duy
nht xng ng hng n tht s.
ng gi li ngi xung gh, ni:
- Ti tng c ly chng v tnh yu!
- ng khng tin ti yu tht sao? Thng minh nh ng m
khng hiu c ?
- Vy sao c au kh qu vy? Ti c cm gic rng c khc.
Nng ni:
- Ti c cm gic chc ng mt nh, ng Stein . Ti khng bit
ng c g khng m ng chng hiu g ro! Ngi ta s khng
cho ng l Do-thi. Ti yu Traian v chng l ngi ti yu
trc tin t my nm ri. Ti tha thit yu say m chng.
Nhng tnh yu, theo ti, khng phi mt c kt hn. Ti
lm m ci y v lut nhn chng. vn cu t bo.

cu i ti. By gi, ng hiu ti cha?

Stein khng t ra hiu. ng hn tay Eleonora v i ra ca.
Nng ku ng li v ni:
- Cui tun ny ti v qu cha m chng ti. ng thn Traian l
mt mc s chnh thng gio. Ti s vi ngy. Chng ti tr
v, ti mun c giy t tng d tt c ti sn ca ti, ng
sn v bt ng sn, lun t bo Occident, Traian Koruga
ng tn. Nu ng gp kh khn v vic tng d, th ng lm t
vn t mi kh. Ni tm li, ng c liu th no cho ng lut
th hn. ng lm cho mau mau i.
- C tht l ti tr.
- Ti khng ti tr chi c. Ti l mt ngi n b em ht sc
mnh, tt c bnh sinh v sng sut tranh ginh quyn sng
ca ti. Thi, cho ng.
(50)
Khi ng Stein v, Eleonora ngi li bn vit, hai tay m u
khc. Nng khc mt cch bi thm, ch c n b l khc c
thi, khc chng nhng bng i mt, m c thn mnh. on
nng ku in thoi gi Traian:
- Anh vui lng n ta son n em.
- C chuyn g em?
- Khng c chi c, nhng anh n n em, anh n mau. Em th
khng c s g xy ra ht!
Traian ng dy ra i, nhng trc khi ra khi phng khch,
chng cn ng li bc ha ca Picasso. Na con mt ngi n
b ci, v phn na kia khc. V th m con mt b chia i,
ng nng c th va ci va khc, cng mt lc v cng mt
cng ngang nhau.
(51)
Trong khi ch i Traian, Eleonora ku in thoi ni chuyn
vi ng Stein. ng ny k cn ta son bo, nn va v n

nh. Nng hi:

- ng Stein , ng ni tht coi ti ly chng y v yu hay v
li? ng v n, ng c ni thng ca ng.
- Vy ring b, b ngh th no?
- Ti khng bit. Du c cht u ti, ti cng khng bit ni
sao cho ch xc. C lc ti cm thy v tnh yu. C khi ti t
ngh l v c hai. Nhng cng khng gii p no ng ht. C
iu ti chc l ti khng th ch i na, v phi thc hin
vic kt hn. Nhng ti li mun bit coi s tht l u?
- C hai u cng khng ng ht.
- Vy ti khng ly chng nh mt ngi n b v t li sao?...
- Khng! B West ! B qu t i nn khng bao gi ly chng
v t li, du cho t bo ca b sp nguy.
- ng chc vy ?
- Chc.
- Th th ti v tnh yu?
- Nu yu ng tht, th phi tin chc ni tng lai. Phi tin
tng ni hnh phc, v cng v l hn na, l phi tin rng
hnh phc vnh vin, v do ngi yu mnh em n cho mnh.
B qu sng sut nhn thy s ny. Th nn, xin li b, b
khng phi v tnh yu m kt hn.
- Vy th sao?
- Khng v tnh yu, cng khng v t li, m v s. C ch ca
b c tnh cch tht mau l ca s tuyt vng.
- Khng c cht tnh yu no trong sao?
- Cng c, nhng tnh yu ca b ging tnh trng ca cc b,
khi rng, ngy m lo s th d n tht. Cc b qunh quu
bu vo ngi n ng nh che ch, yu ng, bo v v tha
thit cc nhu cu ny mt cch nng nhit ngang nhau. Ngi
n b ch cm thy yu nh th, trong nhng lc c ng t,
ngp lt, hay b tai ha, nh lc m tri t sp sp .
- Ti sao ng khng ni vi ti nh vy khi ng trc mt
ti?
- Ti khng mun b nghi ng sc mnh v uy quyn ca b.

Ti thy b s run, b hnh ng v s. V ti thng hi b. B

ng qun rng khi b cn nh, ti thng b ngi trn u
gi ti!
Traian bc v vn phng. Eleonora mc ng dy ni ln v
ra n chng. Nng m cht ly Traian v ti ci. Traian hn
nng, ni:
- Anh rt hn hoan thy em vui v. Hi ny, khi ni in thoi,
hnh nh nghe em khc.
(52)
Ngy 28 thng tm, trc ngy i v lng Fntna, Traian ti
B Chin tranh ly t lnh phng thch Moritz. Chng vui
mng nh c mnh giy ny trong ti ri.
Chng ln lu rt mau. Ngi hu cn bit chng quen thn
vi ng B trng, nn mi chng v lin. Traian v phng vn
i Tng, trong ti sn mt quyn sch th tt, c hnh, tc
phm u ca chng v chng tng cn thn. i Tng
khng li tip chng, cng khng ng dy nh ln trc, m
lm nh ang c.
Traian ni:
- Tha ng B trng, ti c lm phin ng chng?
i Tng lnh lng tr li:
- Khng, ng khng lm phin ti. Mi ng ngi.
ng cng khng a tay. Traian .
i Tng v ngay:
- Ti rt tic bo cho ng mt tin bun. Ngi m ng can thip
tun trc v c l ng n y cng v , khng th th ra.
Hoc t na, cha th th ngay by gi c. Cn phi i iu
tra xem li chng nhn ca ng v ngun gc chng tc ca y
c ng chng?
Traian mun ra khng hi phng ngay tc khc, nhng nh n
Moritz, nn ngi im. i Tng ni:
- C by nhiu thi. ng ch xem kt qu ra sao?

Cu ni chm dt cuc hi kin v i Tng mi chng ra v.

Traian bit vy, song khng i ra, v ngy mai khi v lng, cha
chng ch t lnh phng thch Moritz. Chng hi:
- Tha ng B trng, mt tun l trc, ng ha vi ti cho
lnh th ra. ng ni r, ch mt li xc nhn ca ti l bo
m, khi cn phi iu tra.
- Mt tun l c th thay i cuc din c!
- Ti khng thy chi thay i c. Moritz b nht trong tri Dothi, mc du anh l dn Roumain.
- Th ban iu tra xem xt.
- Ban iu tra c th ko di hng thng. Ngi oan c kia b
bt hn mt nm ri nay ri.
- Ti bit! Cuc iu tra c th lu n c mt nm, v khng
chng c hai nm na. Hin gi chng ti khng mt th gi
iu tra nh thi thi bnh. Chng ta ang trong tnh trng
chin tranh.
- Nhng, tha i Tng, li khai ca ti khng bo m
th Moritz, ri s iu tra sau hay sao?
- Khng!
Traian ng dy ni:
- Ti rt n hn thy ng thay i y kin tutn ny qua tun sau.
i Tng p:
- Ti cng n hn na, nhng ti khng lm g c trong v
ny.
- Tha ng B trng, y c phi mt li ni bng khng?
- Khng phi li ni bng. Ti vn vo chng c c th.
Traian ti mt, ni:
- Ln ny chnh ti phi xin ng gii thch rnh cho!
- Li gii thch? ng Koruga , lc m tt c dn Do-thi cng
vi bn cng sn ang hp nhau gy chin tranh vi nc ta v
mun hcinh phc t quc chng ta, th ng, mt cng dn
Roumain chnh tng v mt trong nhng nh vn ting tm nht
trong nc, ng li i ci ngi Do-thi!
i Tng ni m mt gin gay ln, ng ni tip:

- L mt qun nhn, ti cho hnh ng ca ng l mt phn bi,

ng nghe cha? Mt phn bi! Vi chuyn y, ti lm sao tin
li ni ca ng c? S can thip ca ng cn lm ti tin rng
Moritz l Do-thi. V khng chng s nghi ng ca ti s ng
na. Nh vy, ti cn lm sao tin li ng ni c?
Traian p: C nhin l khng!.
Ri chng ra v. Xung thang lu, thy quyn sch cn cm tay,
chng lt ra x trang tng, ri leo ln xe hi.
(53)
Traian ni thm: Eleonora l Do-thi m nng khng mun ni
vi ta!.
Chng thy b nho bng, b gt trong tnh yu.
Ra khi thnh ph, chng ngng xe, m ca ng mong ra ng,
ngh thm:
- Nng khng ni g vi ta ht. M ta cng khng hi g nng.
Ai li i hi mt chuyn k vy. n ng no li i hi ngi
mnh yu thuc v chng tc no!
Chng nh li, nhiu ln ni chi v tng chi nng, n nng
c thn tc vi hu cheo, rong bin, sc; m mi ln nh th
th Eleonora ru ru nt mt. By gi chng mi hiu ra v thy
mnh c li.
Chc nng nghi mnh mun gi n cn ci Do-thi ca nng.
Nng chc au kh v ngn!
Traian ng ca xe, tr v thnh ph. Chng ngh n bc hc
ngi n b ca Picasso: Ti nghip em Nora! Ta rt n hn
v khng bit trc c, trnh cho nng bao nhiu iu au
kh ny!.
Traian ngng xe trc hng hoa, mua mt b hng trng
tng nng. C bn hoa ti ci gi hng a cho chng.
(54)
Nora hi:

- Anh ang vit chuyn g ?

Traian khi u vit mt quyn tiu thuyt mi. Eleonora
nghe chng thc dy hi bn gi sng, ly o chong mc vo
v ra khi phng. Chng ngi bn lm vic n gi iim tm
mi ra dng ba vi Nora. T khi m ci n nay c
hai thng. Trn bn lc no cng c mt bnh cm y hoa.
Nora nng ny hi:
- Anh khng mun thut cho em nghe sao?
Traian cn trnh khng mun ni n cu chuyn tiu thuyt
chng ang vit. Mi ln Nora hi l chng lng i. Nhng nay
khng cn thi thc c na, chng mi k:
Anh c i du lch trong tu ngm mt ln, di nc mt
ngn gi. Trong tu ngm c my ghi lc no phi thm dng
khi. Trc kia khng c my ny nn thy th phi em con th
bch theo. Lc kh tri tr nn c, th cht, v thy th nh
bit c rng h ch cn sng nm hay su gi na thi. Khi
vin cai tu phi quyt nh: hoc c tri ln mt nc, hoc
lun v cng cht vi tt c nhn vin trong tu. Thng
thng trnh thy cnh cht, h ly sng bn ln nhau.
Trong tu ngm anh khng c th, m c my. Vin cai tu
nhn thy anh cm bit thanh kh gim bt ln. ng li ch
nho anh a cm. Song chm dt, ng khng dng my na,
m ch cn nhn anh m thi. Anh ch cho ng ta rt ng lc
no thanh kh hay thiu, s chnh xc y lun lun ng vi
my ghi.
l mt tnh tri ph cho chng ti- my con th v anhc cm bit trc thin h, su gi trc khi khng kh tr
nn ngp th. mt thi gian ri, anh thy c cm gic nh
anh trong tu ngm: khng kh tr nn kh th.
Nora hi:
- Khng kh no?
- Khng kh ca x hi hin ti. Con ngi khng cn chu
ng c na. Ch quan liu, qun i, chnh ph, t chc
quc gia, hnh chnh, tt c u hip lc lm cho con ngi

ngp th. X hi hin ti dng my mc v cc tn n l k

thut. N ch l mt x hi to lp cho chng. Nhng con ngi
th b x pht cht ngt m h khng bit. H c tng nh
bnh thng, cng nh trc. Thy th di tu ngm ca anh
cng rng chu ng trong khng kh ngp th y. Sau khi th
cht, h ch cn sng c su gi na. Nhng anh, th anh bit
rng th l ht.
- Ct chuyn ca quyn tiu thuyt anh l vy phi khng?
- Khng, trong sch anh, anh t cch cht trong cnh giy xo
au kh ca loi ngi trn qu a cu ny, do bu khng kh
ngt ngt lm cho ta kh sinh tn c. Anh khng th em ht
nhn loi lm v d, anh ch la mi ngi m anh bit r.
- My nhn vt ca anh u cht ht sao?
- Sau khi loi th cht, con ngi ch c th sng c nhiu
nht l su gi. Tiu thuyt ca anh t su gi cht v cuc i
my bn thn anh.
- Hin gi anh vit n u ri?
- Chng th nht. Mt ngi trong bn chng ta b bt i xa,
v
- Chuyn g xy ra cho y?
- Hin gi th h ly mt quyn t do, v con, v nh ca ca y.
Y b nh p i kht. H khi s nh tng ci rng ca y.
Sau , h s mc mt y, rt tng ming tht cn dnh trong
xng y. V xng ct y s b p gy. Pht cui cng au n
ca y chc chn s b thi hnh mt cch t ng v bng in
lc.
- C tht th chng?
- u l s tht. Trong sch anh c ghi r tn ng, tn thnh
ph, tn x s ca my nhn vt anh. Anh c cho bit c n s
in thoi ca h na. V li, em cng bit nhn vt th nht
ca anh ri. Em c th kim sot ng thc nhng chuyn
tng thut.
-Vy ngi th nht l ai?
- Iohan Moritz.

Mt Nora xm li. Nhng g ta vit v Moritz u ng s tht.

Nng ni:
- Em rt thng hi cho y, vai tung chnh ca chng u
quyn tiu thuyt anh ! Cn nhn vt chnh chng th nh l
ai?
- Anh cha bit. C th l ba anh, m anh, hay l anh hoc em.
iu chc chn l mt ngi trong chng ta.
- Cc chng k c ging vi chng ca Moritz khng? C ai
trong truyn anh vit c hng mt cuc i tt p, mt kt
cuc sung sng khng?
- Chng mt ai! Sau khi th cht, khng ai sng st m vui
sng c. Ch cn sng c vi gi, ri tt c u b tiu dit.

CHNG HAI
(55)
Moritz qua x Hongrie c hai gi. Ba ngi Do-thi v anh
ch xe trc mt sn ga. H s khng dm v phng khch ca
nh ga. Xe la ti.
Bc s Abramovici, Strul v Hurtig leo ln mt toa hng nh.
Moritz ng di trao cho h, qua ca s xe. n pht cht,
anh nhy ln bn p. Hurtig nm tay anh, ko v trong v ng
ca li. Mt Moritz ti xanh. Anh s, khi ngh n phi b b
li sn ga. Ri anh s lm sao mt mnh, khng c bc s v hai
ngi kia. Anh thm cm n Cha c leo ln xe kp.
Bc s v Hurtig kim c ch ngi lin. Strul v Moritz dm
khp cc toa xe. n tt, hnh khch ng ht, khng cn mt
ch trng no. Hai ngi bn ngi ln va-li, ch ng i
trong toa xe. Mt lt c ngi n b xung xe. Strul lin ngi
vo ch trng trong bung xe, ch cn Moritz ngoi. Bc s
m ca bung xe ku anh dn: ng ng qun, h n cp

nghe!.
Moritz p:
- Ti khng ng u!. Nhng bc s va ng ca th Moritz
ng lin. Anh bun ng qu, nn nhm mt ng m mt, n
Budapest mi thc gic.
Khi xung xe, tri sng trng. Moritz kht nc qu, nhng
Hurtig khng cho anh v qun gii kht, s lnh tun thnh gp
v bit anh vt bin gii, th c bn ngi s b bt lun.
Bc s ni: ri ch ti s cho anh mt ly to, y nc!.
H i ra xa. Khi ga, h ng li mt lc, trc dy xe c.
Hurtig ni:
- Cn thn hn ht l ta nn i b. Ngi li xe c th nhn ra
chng ta v t co. ng kh di n i b bt khi ti c
Budapest!
H lin i b. Moritz vc va-li trn vai v xch tay. rt
nng, nhng anh i d dng hn m trc, lc vt qua bin
gii. Anh ngh thm: Chc ny t nng hn l bi mnh i
trn con ng nha, v anh n mnh bn chn trn ng
nha lnh, v anh khng mang giy. Xe in cha chy, v cn
sm. Moritz ng my n ng t nhin tt bn hi Hurtig, ai
tt n. Hurtig ni gin, ry:
- con la! ng ni ting Roumain na! Ai m nghe c
th ngi t c l.
- Vy cm ti ni ting Roumain sao?
- Khng cm, nhng ngi Roumain x ny u b y i tri
giam ht. X Hongrie nghch vi x Roumanie, anh bit cha?
- Vy phi ni bng ting g by gi?
Bc s xen v p:
- Ni bng ting Do-thi. Hongrie, dn Do-thi khng b bt
nh Roumanie. Ti by gi th cha thy c lut bi Do-thi.
Moritz khng dm ni ting Roumain, nhng anh cng khng
ni ting Do-thi. Anh mt l ri.
Ti nh b ch ca bc s, ng Petofi, th Moritz mt lui,
lo o sp ng v my va-li qu nng. Anh n xung trc

ca. Mt ch ph xch ln lu. Moritz i theo ch v bp. Ch

ny mc o xanh, mu o lm cho Moritz nh li c thy u
y. Th ra anh nh li Suzanna lc trc cng mc ci o
ging mu ny.
(56)
Ch bc s Abramovici, ngi mp mp, mc mt ci o ng
bng to mu . B ni chuyn huyn thin v l lm. B cho
gi Moritz ln phng c bc s, Hurtig, Strul v Nagy, anh r
ca bc s, ung nc sui. Moritz ng ung, v khng
gh cho mi ngi ngi. Ch bc s em mt bnh tr gia
bn, v ng Moritz, ni:
- Khng ch, thi anh bng tr xung nh bp ung i.
Nagy n bng ting Hongrois:
- , nh vy oc, ta cn ni nhiu chuyn quan trng vi
nhau.
Moritz bit my ngi ny khng mun anh ngi cng bn vi
h. Nhng anh khng pht lng. Ch tn Iulisca vui mng
thy Moritz xung nh bp. Ch ly ba lt bnh m thoa b v
tht jambon a cho Moritz. Anh n ngu nghin, v i qu.
Xong, anh mun i tm, nhng ch bo anh:
- Anh i ch vi ti, lc v s tm.
Moritz xch gi v i mua vi Iulisca. V t v sau, mi
sng anh u i ch vi ch ny.
i ch v, anh ba ci, m v nh bp. Khi n xong, anh ra
chn vi ch . Ch y vui tnh, giu ct lun nn Moritz ly
lm thch m nh ny.
(57)
Mi lm vic nh bp v ni chi vi Iulisca m Moritz qun
rng trn bui sng anh khng gp bc s cng my ngi kia.
Tra li, anh hi thm, ch bc s ni ng ny cn ng. Moritz
lo lm cng chuyn v khng nh ti na. Ti n, khi i ng,

anh nh li, trn ngy anh khng c ni chuyn vi h ting

no. H c n ti nh, v sau bui im tm anh nh chc ra
nhiu da. Chiu nm gi ung c-ph, h cng cn , v anh
ra nm ci tch. Nhng anh khng nh ba n my ngi,
v ch bng xung nh bp mt chng da, anh lo ra nn
qun m. Anh khng ng c v lo lng. Anh nh, hnh nh
s da t hn, khi n bui ti.
Anh ngh: Chc Hurtig i v nh b con ri. Anh tic sao
Hurtig i m khng t gi anh. Nhng khng bit chng y c n
bui ti, m mnh li tng tng da t hn chng? Ba sau,
Moritz mi thy mnh on trng. Hurtig i hm qua. Chiu
, y khng c dng ba nh Nagy. Bc s v Strul th cn
li. Li mi gi, ch Iulisca em giy ca h xung v hai
ngi nh bng k lng. Moritz mun em giy ln nh trn,
nhng ch cn anh v xch em ln mt mnh. Lc tr xung
nh bp, ch ni:
- B ch cm ti ng cho anh ln nh trn. Tnh b nh vy
. B c so b n cp .
(58)
Tra li, bc s Abramovici ku Moritz ln phng vn, v biu:
- Anh xch va-li ny v i vi ti.
Moritz vui mng v thy bc s khng qun anh.
Ra ti ng, bc s nhn anh ri gin d, hi:
- Ti sao anh i chn khng?
Moritz h thm, nhng anh khng c giy. Anh dm chung
quanh thy nhng ngi i ng khng ai i chn khng c.
Anh ci u lm li i. Anh ng k tng cp chn mi ngi
qua li. Ai ai cng mang giy hoc mang ng. Anh thn qu,
mun t sp chn anh cho ri. Anh tm cch xin li bc s,
nhng ng ny i trc anh, tay thc v ti, nh khng bit ti
anh na.
(59)

Hai ngi i n mt ngi nh c, c vn hoa nh. Bc s

xch va-li v nh mt mnh. Moritz ng ch ngoi ca. Anh
c tm bn treo trn tng c ch S qun; ri ng k qua
ngi li trn ng.
Khng bao lu, bc s tr ra, tay khng. ng va xung nc
thang va ci. Cht thym ng da tng, ng khng ci
na, ng li, thc tay v ti, ra dng ngh ngi. Trn ng xm
li. Trn ng v, ng khng h mi.
Moritz i cch xa ng, ngi qua li khng bit ng i chung
vi ngi khng mang giy. Anh khng mun bc s thn v
anh.
n trc ca nh Nagy, bc s ngng li ch Moritz i ti, v
ni:
- Yankel, trng hp anh kh lm. y ban Do-thi Budapest
lo giy t chng ti sang M, khng mun lm cho anh. Ti c
nn n v ni gip gim anh, v anh cng i vi chng ti,
nhng v hiu. H khng mun gip ngi c o. y ban Dothi ch la cho ngi Do-thi thi. V th nn ngi ta gi y
ban y l y ban Do-thi. Cn anh, anh khng phi Do-thi.
Phi vy hn?
- Ti khng phi Do-thi, bc s !
- Vy th h c l. Nhng ti tic l chuyn tht nh th. Ti
mun em anh sang M vi ti. V ti khng phi l ngi b
b anh u.
Bc s Abramovici m bp ly mt xp giy bc ra m. Moritz
nhn giy bc Hongrois v ly lm l sao khun kh nh qu.
Bc s n:
- y l 20 pengoes tr cng anh. S tin ny nhiu. y
phi lm trong mt tun l mi lnh s tin ny c. Anh ch
c vc va-li trong vi gi m lnh c ti by nhiu y.
Moritz khng h ngh n vic i tin vc va-li bao gi. Anh
lm vic khng phi v tin, nhng bc s c a hoi, thnh th
anh phah ly ct v ti o. Bc s ni tip:

- iu quan trng hn ht l em anh c ra khi tri giam v

dn anh n y. Nu chng ti khng gip anh vt khi tri
giam, th chc anh s cht rc trong y. Nhng ti khng i
cng anh cht g, bi ti khng phi l ngi i k n lm
gim cho ngi khc.
(60)
Moritz Hongrie c mt tun. Ngy ngy anh u lm cng
vic nh bui ban u: i ch vi Iulisca, ba ci, rc v ra
chn. Chiu, anh ra nh bp, lau gch v nc thang lu.
Mt bui sng cha nht, Nagy gp anh trong hnh lang, bn
gt gng hi:
- My cha tm c ch lm sao? mt tun nay my n
y. B mun tao nui mn i ?
Ri y i ra, khng ni g thm. Moritz n nn sao khng i kim
vic lm. Chnh anh cng khng ngh n na. Anh tng lm
nh vy th k nh anh l ngi gip vic trong nh Nagy ri.
Anh t mng: Sao mnh ngu di n th, chng lo kim ch
lm. H ni c l. H khng th no nui mnh hoi!.
Chiu ba , anh ni chuyn vi Iulisca, ch ha kim gim
cng vic cho anh. Ch c quen mt ngi lm cng trong
xng S-c-la. Ch ni:
- Ri anh em s-c-la v cho ti nghe. Tr phi anh em cho ai
khc!
Moritz ly lm bun m thy Iulisca nghi ng mnh nh th,
nn ni:
- Lm sao ti cho c no khc c? Ti lnh bao nhiu s em
v cho ch ht, ti cng khng n na.
m y, Moritz chim bao thy c v lm xng S-c-la.
Ngy sau, bc s t gi ch v anh r ra i. Moritz vc va-li ra
ga v em ln toa xe c ging nm. Anh hi:
- ng i u xa lm sao?
- Qua Thy-s. Ti cn ngh vi tun ri mi sang M.

Khi xe sp chy, bc s bt tay Moritz. Anh mt v hnh

khch u ng bc s ang bt tay anh, anh l mt ngi khng
c mang giy. Xe chy, bc s cn ni vi qua ca s:
- Cho anh Yankel! Ti khng qun anh u. Ti s c gip
anh.
Moritz p li: Cho ng!.
n khi xe chy khut xa, anh cm thy b b ri, tr tri nht
th gian, lin khc thm. Hurtig v Strul i m khng thm t
gi anh. By gi bc s cng ra i. Anh ng tht lu sn ga.
Khng lc no bng lc ny, anh thy anh l ngi c thn ni
x l. Nhng nh ti xng S-c-la, anh lin ngui ngoai. Anh
i v nh. Dc ng Petofi, anh tnh thm: Chng v lm
c, ta s mua tng Iulisca mt xu chui bng pha-l.
(61)
Ba nay Moritz v Iulisca i ch sm hn thng ba. H mua
mau l tht, rau ci, th no cn dng, ri i theo mt con
ng c dy nh thp. Moritz tay mt xch gi, tay tri nm
bp tay Iulisca. H i tht mau.
Iulisca ni: Xng S-c-la tn bn kia thnh ph. Ta phi i
cho mau. M hi h ra nh tm. Nu v tr th khng lm
n kp. Nng c ni chuyn vi mt ngi lng, lm trong
xng. Ngi ny bo dn Moritz n bui sng thng
lng vi ng ch. Y c ni: Chc Moritz c nhn v lm
lin, v trong xng thiu ngi.
Moritz va chen m ng t tp ng t, va ni chuyn vi
Iulisca:
- C th h cho ti lm lin! Nu h nhn ti lm th th hai
tun sau ti c lnh lng k u. V chc cng s c s-cla cho ch na.
Moritz sit cht tay Iulisca. C hai ng nhau ci. Moritz ni
tip:
- Ti s mn mt cn bung. Ti khng th n hi ca ch ch

hoi. Ti s kim mt cn bung gn xng.

Iulisca hi:
- Ti ti ch anh c khng?
Nhng Moritz khng nghe, v mc ng m ng. Anh t hi
sao m ngi ta ng qu vy. C my trm ngi ang x ln
nhau. Iulisca cng ng li coi chuyn g. Cht nh phi i cho
mau, ch hi:
- Ta i qua ng khc. Khng th tr ba n.
H lin quy tr li v bc tht mau nhng pha u ng kia
b mt vng lnh cnh binh bao vy.
Iulisca lic nhn my vin cnh binh v va i hi h va ni:
- Cnh binh v lnh trng ton l ngi tm thng! Khng khi
no ti ng h lm chng.
Iulisca ng li coi Moritz c nghe khng. Nhng anh khng cn
i sau ch na. Ch ng do dc kim, cht thy Moritz ng
vi cnh binh v a tay ra du vi ch. Iulisca hiu chuyn g
xy ra, ch li gn Moritz. Hai ngi ang b trong mt
cuc khm xt. Cnh binh bao vy cn ng tra xt giy t
ngi i ng. H khng hi giy n b nn ch i qua c.
Iulisca nh li Moritz khng c giy t g trong mnh nn m
s. Nng lin chy tr qua hng ro cnh binh. Mt ngi lnh
mun nm gi ch li, nhng ch gt ra v n gn ch Moritz.
Anh ang ng trong on ngi c cnh binh cm sng li
l, dn i ti mt xe cam-nhng. Moritz bn a gi n ln
khi u Iulisca thy m n ly. Nng thy r gi nhng
khng tin ti c. Cnh binh khng cho ch i xa hn na.
Ch c ct nghi vi h rng mun n ly gi n. Nhng h
khng chu nghe ch, hoc khng mun hiu ch. Ch la li, chi
ra cng v hiu; khng lm sao tin c ht.
Moritz leo ln xe. Anh thng gi n ra ngoi, trng cho
Iulisca n ly.
Nhng xe khi chy. Moritz nh ko gi trn u gi. Anh
ngh thm: Khng c gi n chc b Nagy nh ch qu!.
Sc anh mun nhy xung xe trao gi cho Iulisca, nhng

khng c. Hai cnh binh cm sng li l ngi chn hai u.

Ng thy h, anh qun gi n v mi bit mnh b bt.
(62)
K t ngy y, bn tun qua. Nhng g xy ra ngoi bn
vch ngc giam, Moritz u khng bit c. Cho n nh sng
mt tri, anh cng khng thy. Ca s ngc tr ra sn, vch
tng en xm v qu cao ca nh t che khut chn tri, lun
c vm tri. Trn bn tun l, anh khng c mt hi th
thong kh. My ti nhn khc cn c ra ngoi sn mt gi
mi ngy. Anh nghe h ra, ri tr v ngc giam, anh bit h i
i khng kh, nh nghe ting chn ca h.
Nhng hm nay dy hnh lang m tnh. Tri cha sng. Moritz
m mt. i m gim ra nng n, anh a tay ln r, thy sng
hp. Mu c kh. H em anh v y hi no, anh cng
khng nh. Chc h bng mnh v. i khi, anh khng thy
t chn u, lc b dn tr v ngc. My ln khc, anh
khng ca quy ni, hng gi. H phi bng anh v. Thng
ba, th anh nh lc no h thi nh kho anh, lc no lnh
bng anh v ngc, v nm di trn ging. Nhng ln ny,
anh khng nh g c. Khng nh my may g c. y l ln u
tin. Anh t ngh: Chc h qu tay!. Anh ni v anh, nh
chuyn ca mt ngi xa l. Anh r mt thy ru ra di v
cng. Mu c dnh khp c ru, tc, lng my. R n u,
mu kh b ra tng mnh, nhm nh t kh. Anh le li lim
mi, i mi sng v v au nhc nhi nh mt nht sp v.
Rng anh cng lm anh nhc nhi thm. Nhng hin gi, anh b
mt ht bn ci rng. Hm trc, anh khc n ra vi mu, nh
nh ht tri cy, khi b nh mt thoi quai hm. Hm y, hm
anh cng lm au nhc xn xang, nh cch nhc nhi hm nay.
Anh t ni thm: Nu h cn nh mnh gy rng na th mnh
lm sao nhai bnh m!. Anh khng cn sc a li r xem c
mt ci no na khng. Mi c ng nh u lm anh au nhc

kh chu. Anh nhm mt li. Gi pht qua. Anh nghe ting chn
bc n gn, ngoi hnh lang. Anh khng lng tai nghe coi
ting y ca ai, t u n, v i u, nh thng l. Tht da
anh sng bm, tr c anh cn qun. Khi ngi ta n dn anh i
kho tra, v lc anh bc xung ging, th anh mun ku r
ln, v lng bn chn anh sng v nh mt bnh nng. Anh
khng nh c b nh lng bn chn. Ngi gc khm tng
mnh anh ra. Moritz bc qua ngng ca ngc. Anh au n
v cng, au lng, ch ngi gc va nh. Ci au dt th
bn chn lm anh kh s. Mi bc i l mt cc hnh, nh ai
rt tng ming tht.
Cn chng mt trm bc na th ti phng ng thanh tra
Varga, ngi lo vic hi ti.
Anh cn phi i bao nhiu bc y. V ch ngh n, l anh tht
m, tiu tn ngh lc, t qu xung t. Vin hin binh xch
nch anh li dy. Moritz nh nh mt a tr. Cn xng vi
da: nhng g cn c th cn nng c. V tht vi m, th thi,
khi cn ni n.
(63)
Lc b bt, Moritz khai ng y nh chuyn xy ra, ti sao
anh n x Hongrie. Hin binh khng tin anh. H nh anh
anh ni s thit. Nhng, sau bao ln tra tn, anh cng u lp li
chuyn ca anh ng y nh trc, nn h c nh kho anh
lun.
Hin gi, anh b giam ti khm ng ca C quan Mt v x
Hongrie. V mi ngy anh b ct vn v nh p.
Vin thanh tra hi anh:
- Ti sao my ti y? Ai gi my i?
Moritz tr li:
- Khng ai gi ti sang Hongrie ht.
- My khai c mt vin ph qun dn ti bin gii bng
xe nh binh!

- ng vy. Vin ph qun tn Constantin, ngi cai qun tri

giam v bn ca bc s Abramovici. ng theo a chng ti
lnh tun phng khng bt chng ti.
- l Thiu t Tanase Ion, c quan gin ip Roumanie.
Chng ta bit y ang hot ng vng . Mi thng, y u
phi ngi sang y. Chnh y gi my qua. Nhng chng ta
mun bit ti sao y gi my qua, vi nhim v g?
Moritz ng xung p:
- Ti ni ht s tht ri!
Anh bit trong chc lt s b li xung hm tra kho. Xc tht
anh khi s au ln.
Vin thanh tra ni:
- My khng nhn thy rng tt c cuc ng tr y chng dng
vo vic g ht ? Tht l ngu di c chi quanh mi. My khai
c b nht trong tri giam Do-thi Roumanie mi tm thng
phi khng?
- Phi!
- Nhng my khng c chn ti . My l dn Roumain.
- D ti l dn Roumain.
- Ti x Hongrie, my li mun lm dn Do-thi. V c
bng c cho chng ta tin, my li khai tri giam Do-thi. Ri
my khai c vt bin gii vi ba ngi Do-thi.
- My chuyn ny u ng tht.
- Khng ng tht. My i c mt mnh. My khng c nh
Nagy. Nh ny t su thng nay, khng c ngi l n . My
tng chng ta tin my bng li m khng iu tra sao? Tao c
t khai ca hai v chng Nagy y. H chng khi no nghe ni
n my. M b Nosa Nagy cng khng c em trai no lm bc
s ht!
Moritz lin hi:
- H ni h khng bit ti sao? B Nagy khng th no ni mt
chuyn nh th.Ti lm cng trong nh b, ti i ch vi
Iulisca, ti ra chn
Moritz khc ln. Vin thanh tra qut:

- My ni lo! B Nagy khng c a no tn Iulisca c. Nu

my mun ni di, th t ra my cng bit tn ngi cho!
Ri vin thanh tra li ci, ni tip:
- Tao c hi a t gi ca b Nagy. N trong nh ny t tm
nm nay. Tn g m Iulisca? Ch c my ba t thi! My nh
la chng ta h? Phi Thiu t Tanase dy my chuyn c
Iulisca my lp li y khng?
(64)
Moritz nhm mt li. Anh ch ngi ta gi ngi gc ngc.
Anh ch ngi ta dn anh xung hm tra kho. Anh khng
mun ngh g na ht. Tuy nhin, anh kh s v ngh sao b
Nagy li c th khai c rng khng bit anh. Anh khng th
tin tng c.
Moritz nghe ca m, v ting chn n gn anh. Khng phi
ting i ca my ngi lnh gc. Anh m mt ra, thy Isaac
Nagy trc mt. Y mc o qun mi, mu nu, v khng ng
anh.
Vin thanh tra hi y:
- ng bit ngi ny khng?
Nagy nhn Moritz trng trng v p:
- y l ln th nht ti thy ngi ny.
- C ba ngi Do-thi trn x Roumanie nh ng khng?
- Ngoi v ti, ti v a t gi, khng c ai l nh ti t my
nm nay.
- Thi cm n ng!
Nagy ra khi phng. V y v tip theo lin. B cng khai khng
bit Moritz v chng khi no thy anh, t trc n ngy nay.
Vin thanh tra hi:
- B c ngi em bc s ti x Roumanie phi khng?
- Ti l con mt.
Vin thanh tra gay gt ng Moritz v hi tip b Nagy:
- B c khi no mn ngi t gi tn Iulisca khng?

- Khng bao gi! T tm nm nay, ti ti Budapest ch mn

c mt ngi tn Josphina.
B Nagy bc ra khi phng, ti ci. Tip theo b, c mt b
gi v khai tn l Josphina v gip vic cho gia nh
Nagy t tm nm nay, khng ngh lc no.
By gi ch cn vin thanh tra vi Moritz. ng hi:
- My c nhn nhn ni lo cha? Hy ni tht i! Ti sao h
gi my qua y?
Moritz khc rng
T phng thanh tra Varga, Moritz b a ngay xung phng tra
tn, nh thng l. Nhng cha bao gi anh run s v cng nh
by gi. Bc v phng ti di hm l b nh sng cha mt
ngay. Phng ny lun lun c mt nh sng trng tot nh
phn. n no cng to v chiu sng l thng.
Moritz nhm mt li. Nhng nh n lm nng mng tang anh
nh la t.
Tn gc ci, ra lnh:
- Ci my ra!
l mt trong hai tn gc to bo, ru ngnh tr, v lc no
cng thy hai g nh bi. Moritz m nt c. Anh bit trc nu
chn ch th my tn ny s qut b roi gn b vo mt anh.
Nhng my ngn tay anh sng v, anh khng ci c d dng
my nt o s-mnh nh t. Anh s ing hn nu hai g kia
ch i. Cha ln no anh s khng khip roi gn b nh ln
ny. Anh ln nhn hai tn gc ang nh bi. H mi m chi
nn khng nhn thy s chm chp ca Moritz. Anh ln hi ci
c o s-mnh. Anh khi phi tut qun xung t. Anh ng
ch. Trc mt anh l mt ci gi gc mt hng a st, nh
trong tri binh dng lau nng sng. a sp theo c. Bn
tri, th ln bng ngn tay ci, k nh nh ln. Li hai chc c
khc nahu v mi c hai chic. Moritz mi m ln ny l ln
u. Chic mnh hn ht cht gi, pha tay mt. Chic y
mnh nh cng rm. Moritz bit qua cnh au kh do tng
chic mt gy nn.

Mt tn gc ng ln, qung bi ba bi trn bn v n:

- Thi ta lm vic. Ai khng lm th khng n.
Moritz thy hn vn vai. Hn mc mt ci o thun xanh, b st
thn hnh vm v ca hn. Hn c v nh bun ng.
Tn gc kia di iu thuc v ng Moritz ni:
- Sao, ba nay my c chu n ti sao h sai my qua x ny
hay khng?
Cu hi rt im nhin nh hi xin mi iu thuc. Ni xong
hn cng ngp di, v vn vai nh tn trc. Moritz p:
- Th ti n rng khng ai sai ti qua y ht.
Hai tn gc vt quay u li, nhy dng ln nh b phng la,
mt ho quang gin d. Moritz run ln. Mt a bc li
tng Moritz mt thoi di hm h. Y nh bi thm mt thoi.
Ri mt thoi na. Moritz ht cn bit ci cm l g.
Tn th hai chp anh v x nm trn chic bng gn gi a st.
on hn leo ci trn lng Moritz. Mi ngy, khi hn ngi nh
th th Moritz tng s cht ngp. Nhng ln ny anh mun
cht lun. Anh nghe lng ngc ca anh nh p st vo chic
bng. Bung phi b sc nng ca hn nh ci ci xung,
khng ht khng kh c.
Tn gc th nht, ngi thoi vo mt Moritz, hi tn th nh:
- My ni g?
Tn kia khng tr li. Moritz nghe mt roi u tin nh vo
lng bn chn. Anh co rt hai chn li. Tn gc ang ci trn
mnh Moritz lin nm hai chn anh v gh xung bng. Chic
a th hai nh bi thm, chc l chic c ln. Bn chn anh
khng au na. Ch c u c anh au thi. Khi b nh ti tp
nh ma th u c anh ht nghe au, m ngc anh au. Ri vai
anh au, k anh ht cn bit au n g na. Thn xc anh cng
. Nhng khng c bao lu. By gi anh li nghe nh b
mi dao x vo lng bn chn, v n thn qu, nng nh la
t. Chc n lt nhng chic a mnh hn. S au n thn
n u gi, n thn. Anh khng cn t ch c bng i v
bng d anh na. Cuc nh kho tip tc b xung nh ma

tun. Anh nn ma. Mt nh vng chp chn trc mt anh.

n ngu nghin trong bng bt u tro ra ming. Qun t dm
dnh st vo da. Nc v bnh m n khng thm trong bao
t anh na.
Moritz thy ln htp trong nh vng bao quanh anh. Ming anh
y mt cht nc ng, mu xanh xanh. Mi ming, cc khiu
trong thn u c nc chy ra. Nc pha mt th bt si mu
xanh nh bt mp loi cc nhi. Moritz cm thy sinh mng
nh tch la khi c th. Ring tr c anh vn cn tnh to. Tn
gc c tip tc nh anh, t chic a th ln n th nh nht,
nhng anh ht cm bit au na. Mu ca anh cng khng th
chu ng sc nh p, tm li thot ra khi lp tht b dn nt,
chy tun ra khp cc vt thng. Ch no c h tht l c mu.
Mu chy ra mi, ming, l tai, v ha vi nc tiu. n cc
l chn lng cng rn mu. Mu khng chu trong mt thn
mnh nt n, mu tun thot ra, thot cng khp, min l thot
ra khi!
(65)
Khi tnh li, Moritz nh n s hi din vi v chng Nagy.
Anh ngh: Nu h ni thit th vin thanh tra chc th mnh ra,
v hm qua, mnh u c b tra tn cc hnh nh vy. Khng
ln no anh b nh kho nng n nh th. Ton thn anh l mt
vt thng, mt vt thng m mu, t u n chn.
Anh ni Isaac Nagy khai rng khng bit mnh. V v y cng
vy. Anh li thy mi bui mi, chng bo nh giy, v bo
ba ci, lau sch sn nh bp. Th m h ni nh vy c.
H cn qu quyt khng bit Iulisca v chng khi no mn
ngi t gi tn l Iulisca.
Moritz kit sc. Anh bit thn xc v tinh thn anh yu ri.
Hm qua vi hm kia, anh bit b li i tra kho, nhng khng
nh chng no v bng cch no h dn tr anh v ngc? Chc
b nh p nhiu qu. Nhng iu m anh chc chn l c

nh Nagy. Anh chc chn rng ngi t gi ca h tn l

Iulisca. Th m Nagy ni khng, v y ni khng. Chnh tai anh
nghe r rng h ni khng.
Moritz nhm nhin mt li.
(66)
t lu sau, ngi ta ti kim anh na. Anh run ln. Ln th nht,
anh c nh t t. Anh khng sc chu ng au n thm
na. Tn gc m ca ngc v ng trn thm. M h i mt,
Moritz thy hn ci. Hn ni:
- ng dy i my!
Moritz thy li trong tr vin thanh tra Varga, nghe ting ng
ni, thy phng tra tn, nhng chic a st c, nh n thn
hnh nng n ca tn gc trn mnh anh. Anh mp my i
mi, van ln:
- Khng, khng! Hm nay, ng. ngy mai. V ngy mt v
nhng ngy khc, ti khi ti cht. Mi ngy. C hch hi v tra
tn. Nhng hm nay, ng, ng
Tn hin binh ni:
- Hm nay, chng ta th my ra.
Moritz khng mun tin y. Anh khng lm sao tin c. Th m
hm y anh c th ra.
Nhng h khng anh c t do. Anh l dn Roumain, th
anh phi b gii i tri giam lm cng vic.
(67)
Trc khi ra khi khm, Moritz nhn c mt bc th ca
Iulisca, do tn gc phng vn vin thanh tra em li. Y v va
lc Moritz sp i ra. Moritz m th thy tung ch ca Iulisca
Anh Iano yu du,
T bn ngy nay, ti khng cn gip vic nh ng Nagy na.
Ti vit th ny cho anh hay, khi c th ra, anh ng n
ng Ptofi kim ti. Ti v ng qu ca m ti, x

Balaton, qun Tisa v nng nhit i ch anh y. Khi mn

t, anh c ti nh ti.- Iulisca.
Cui th bn gc mt, nng c gch thm:
Hm qua ti c n nh ng Nagy ly . Hai v chng ng
Nagy c gi li xin anh ng gin h v h khai bt khng
bit anh. Lc nyn chu thnh, ngi Do-thi u b bt. Nn
h s ni nh h c cha ngi l. H u khen anh. ng Nagy
gi cho anh mt b mi, mn ti ct gim. Chng anh n
nh ti, ti a cho. ng y cng tt v b cng vy, nhng v
h s b bt nn ni khng bit anh. i kh lm! Ci s c th
git cht cha m c. Hn anh.- Iulisca.
(68)
Ni cc Hongrois nhm kn ba ting ng h ti n Nhip
chnh vng.
Cuc tho lun chm dt, nhng ng Tng trng ngoi giao
ng ln ni na:
- Vn nm chc ngn dn th cha gii quyt. V y li l
vn quan trng.
Th tng p, ging cng ci:
- Vn tnh xong ri!
S quyt nh va c ton th chp thun.
My ng Tng trng xch cp da, sp sa ra v. ng Tng
trng ngoi giao, lm nh khng thy, c tip tc ni:
- Phi kim ci g a ra mi c. Cuc bang gio ca
chng ta vi nc c Quc x phi c gi vng. Chng ta
phi nhn nhn, y khng phi mt s bang giao ngang hng
mc du chng ta rt thit hi. Nc Hongrie i vi nc c
l cnh mt nc ph thuc ch chng phi mt nc ng
minh. Tnh cnh ny, ch c th thay i l i vi mt nc b
chim ng, m nh th, th li cn nguy hi hn. Trc tin,
h i ba trm ngn dn th. Nay con s gim cn nm chc
ngn. M vi so ny, lm sao chng ta cng phi cung cp mi

c.
Th tng gin mt, ni:
- Chnh ph ta khng giao cho ngi c mt cng dn
Hongrois no lm ti mi c. Chuyn tnh nh vy l xong ri!
Tng trng ngoi giao p li:
- Nc c quan tm n chuyn ny lm. Li i hi a ra
nh mt ti hu th. K ngh ca h cn dng dn th. Nu
chng ta khng gi h t nht nm chc ngn ngi, s t
khc y c th nguy hi cho nc ta. Ti c cho bit mt
khi li yu cu y khng c tha mn, th nc ta s b qun
i c chim ng lin. Phn s ti l bo cho cc ng hay.
Cc ng s lnh trch nhim v v t khc ny.
Mt ng Tng trng hi:
- Ta khng tm c mt gii php no khc sao?
Th tng ni:
- Nu ta gi mt cng dn Hongrois sang c lm n l th tnh
cnh cng nghim trng v lch s s khng tha th cho hnh
ng ca chng ta. V vy, nn t khc hn l hn. Trong vic
ny, khng c gii php no c ht!
Tng trng ni v ni:
- V nu chng ta gi sang c nm chc ngn nhn cng m
nm chc ngn nhn cng y khng phi l cng dn Hongrois
c c khng? Trong cc tri giam ca nc ta c hn ba trm
ngn ngi ngoi kiu. Ti sao ta khng gi h sang c quc?
Tng trng ngoi giao ni:
- Ti chng li gii php ny. N ch lm rc ri thm. N tri
vi lut quc t v t binh v t chnh tr. Ta cn phi c cm
tnh ca ngoi quc. Nu chp thun gii php y, th danh d
ca Ngai vng Saint tienne s b tn thng nng n. Ch c
kt qu l to thm nhiu k th.
Sau na gi bn ci mi tm ra mt gii php n tha. Cc Tng
trng u tha thun quyt nh gi sang c quc nm chc
ngn dn th, khng phi dn Hongrois, m dn la chn trong
nhng ngi khng c quc tch r rng.

Tng trng ni v ha s chn cch no m my dn th y,

khng ngi no c th chng t minh bch thuc v mt x
no khc c. ng kt lun:
Nh th, chng ta cu c xng mu dn Hongrois ta. Lch
s khng th no buc ti ta gi dn Hongrois i lm n l.
Vi mc ch cao c y, lch s s tha th chng ta v phng
tin s dng.
(69)
B tc Bartholy, Gim c s bo ch Hongrois, v phng lm
vic v gi c n th k c cho c vit t thng tri v s
quyt nh ca Chnh ph va nhm kn.
ng ni thm: Mt ngi m khng ai tn trng danh d v
nhn cch l mt tn n l. Ngy nay, k no mun sng mt
cch xng ng l t mnh t st. X hi ta cm c c nhn
cch v danh d c nhn, ngha l, cm cuc sng ca mt
ngi hon ton t do. N ch cho mt cuc sng n l. Nhng
tnh trng y khng th ko di c. Mt x hi m tt c, t
v tng trng n ngi y t, u l ngi n l, tt phi b
sp . V cng mau chng no cng hay chng ny.
C th k bc v phng, hi:
- Tha ng Tng trng ni g?
- Khng! C vit i:
Thng t
Hi ng Tng trng va nhm kn chp thun cp giy
thng hnh v iu kin du lch d dng cho nhng dn th
Hongrois no mun i qua nc c lm vic chuyn mn v
k thutt trong cc xng k ngh. S th Chnh ph cho
hng iu kin d dng hin thi tm nh l nm chc ngn
ngi.
Thi ht. C gi cho bo ch ng ngay, v trang nht.
(70)

Chiu li, B tc Bartholy dng ba cm ti nh hng vi con

trai ng m cng l vin Chnh vn phng ca ng na. Ti
tun c-ph, ng hi:
- Con ngh sao v vn gi dn th qua nc c?
Lucian p:
- Tht l mt n nh ng trn i chnh tr. Phng php
qu tht phi thng! Thay v gi dn Hongrois, ta li gi dn
la trong cc khm ng v tri giam. V ngo mn ca dn
c tht xng vi bi hc ch ng ny. Qu l mt ngh
thn tnh!
- Con bit ta c c quyn li no ca nc c b ap li
chng? Hay ni r hn, ta c c tr tin khi giao nm chc
ngn dn th y khng?
- Ty mnh. Khng l cung cp nhn cng cho nc c m ta
khng nhn c g ca h tr li sao?
- Vy con khng thy b s h khi bit rng chnh cha mnh c
d vo cuc bun ngi sao? Cuc bun ngi l nc thang
cht ca mt nn o l suy vong .
- Ba tht k l qu! Tho no ba c m chiu sut bui chiu
nay
- ng ni trnh. Con c nhn nhn l ba c d vo cuc bun
ngi hay khng?
Lucian mm ci p:
- Nu ba c tnh t cu hi nh vy, th c, ba c d cuc bun
ngi.
- Vy chuyn khng lm bn lng con sao?
- V l. Con tng ba bun chuyn g khc. y khng phi l
mt c ba lo u, du thong qua i na. Chng ta b bt buc
phi gi dn th qua c. Nu ta khng dng n phng php
th ta phi gi ng bo ta. V nh th, li cng nghim
trng hn?
- Phi, v phng din ng bo Hongrois ta tht cn nguy hi
hn. Nhng v phng din nhn loi, th cng nguy hi vy.

Chng ta va bn ngi cho nc c.

- Nhng y ch l s cn thit trong gi pht nghim trng ny
n bt buc ta. Ta khng th trnh c.
- u chu b tc bun ngi t my trm nm nay. Hng ngi
sau cng b bn l dn mi M chu. Ngy nay vic bun n l
b cm ti cc nc trn th gii. hy b ch bun ngi l
mt thnh cng ca x hi vn minh ta. By gi chng ta li
gim li ng c, i ngc dng thi gian v tr li l li bun
ngi. T th k th hai mi, ta vt li li th k trc Cha
Ging sinh, nhy ngang qua thi i Phc hng v thi i
Trung c.
- Nhng, tha ba, khng nn nhn s th di kha cnh bi thm
nh vy. My dn th y qua nc c khng c b xing xch
nh bn n l thu xa. H sang vi t cch th thuyn.
- H khng b xing xch v h khng phng tu thot. X hi
hin ti c nhng li canh gi dn n l m thu xa dn Hylp khng c. Ba khng phi ch ni n sng my, hng ro
dy km gai c chuyn in, m ba cn ngh n phng php
k thut hnh chnh quan liu: th thc phm, giy php c
ng khch sn, c ln xe la, c i ng hay i ch
v.v Dn Hy-lp v Ai-cp s khng bao gi xing xch ti
mi h, nu h c phng tin kim sot cht ch nh x hi
ngy nay. Nhng cnh n l, th xa hoc nay vn y nh nhau.
Lucian p:
- Tt hn ng ngh g n chuyn y. Chng ta khng th sa
i c. Ta khng quyn la chn. Khng phi ch c mt
mnh nc ta bun ngi vi nc c; nc Croatie,
Roumanie, Php, , Norvge v hu ht cc nc u chu
thy u lm vic y. Ta lm th no khc hn c, ngoi cch
ri khi Chnh ph chng li nc c, v h mua ngi n
l v my nc khc bn nhng ngi n l cho h. Nhng
mt Chnh ph khc thay th th ri cng li gi dn th sang
c. M du c h c nc c Quc x i na th vn
cng khng gii quyt c. Nga s th c v nc Nga li l

mt nc bun ngi to ln trong hon cu. Nga-s, mi con

ngi l vt s hu ca quc gia
- Vy tnh trng y khng lm cho con hi hng sao?
- Khng.
- Chnh ch mi l nguy h i! V nh vy chng t rng
con khng cn cht trng vng nhn tnh con ngi. M con
cng l con ngi, th con khng cn trng con na.
Lucian p:
- Con trng mi ngi theo gi tr ca h. Con nhc ba khng
c g trch con v a ht y.
- Phi, con trng mi ngi tng trng mt gi tr ng k.
- Nh vy th c g phi ni u?
- Nhng con c trng con ngi v gi tr bn cht, v gi tr
nhn phm hay chng?
- hn ri. Con chng khi no lm cho mt ngi au kh m
khng thng hi h v khng hi hn.
- Nhng i vi mt con ch, con cng khng lm n au n
m khng thng hi, v con bit rng khi ly roi qut n th n
s au n. Con thng hi con ngi cng nh con thng hi
tt c sinh vt. Vy ba mun bit r con trng ngi v h l
con ngi, v h c gi tr duy nht, khng th thay th c;
du h khng c mt gi tr x hi, hoc h khng lm cho con
phi thng hi hay mn yu nh mt con th, con c knh
trng h hay khng?
- Con cha h ngh n iu y. Con bit rng con trng ngi
ty theo gi tr x hi ca h, v v h l mt sinh vt. V li, tt
c ai cng ngh v cm nh con
- Con c chc rng th gii ngy nay c ngh v cm nh con
khng?
- Chc chn nh vy, mt cuc suy lun cht ch v hp l
buc ta phi cm ngh nh vy. Con ngi l mt gi tr x hi.
K d, ch l gi thuyt.
- Th th tht l nghim trng.
- C g ba thy l nghim trng trong y?

- Vn ha ca ta mt i. N c ba c tnh: yu v trng ci
p, c tnh ny mn cu ngi Hy-lp; yu v trng ci
Quyn, mn ca ngi La-m; yu v trng con Ngi, mn
rt tr v tht kh khn ca o Thin Cha. Bi tn trng ba
biu tng y: con Ngi, ci p, ci Quyn, m vn ha Ty
phng ta mi c tt p nh th. Ri by gi n li mt i
ci phn qu bu nht ca di sn l tnh yu v trng con
Ngi. Khng c tnh yu con Ngi, khng c lng trng con
Ngi, th vn ha Ty phng khng cn tn ti c na. N
cht vy.
- Trong lch s, con ngi tri qua lm hi en ti hn giai
on ta ang tri qua ngy nay. Con ngi b thiu t gia
thp mc s th, b hy sinh trn bn th t l, b ti buc vo
bnh xe v nh gy chn, b mua bn v i x nh mt mn
. Nu chng ta cng phn on qu nghim khc i vi thi
i chng ta nh vy, th t l khng cng bng.
- ng vy. Trong thi k en ti ngy nay con Ngi b b
qun v s hy sinh nhn mng li thi hnh mt cch d man.
Nhng chng ta va mi thng c s d man v bt u qu
trng con ngi. Chng ta ang cn trong vng s khi v cn
phi tip tc hc hi thm. Th m s hin din ca x hi k
thut ph hy cng trnh ca ta dy cng chin thng v
to nn t my th k chm bn vun trng. X hi k thut em
li s khinh r con ngi. Con ngi ngy nay b gim h ti
mc gi tr x hi m thi Thi ta v, chc khuya ri?
Lucian xem ng h tay v ni:
- ng h con ht chy. Ba xem coi my gi?
- Gi th 25 ri!
- Con khng hiu.
- Ba hiu con. Khng ai mun bit gi th 25 c. l gi
ca vn minh u chu.
(71)

Ngi trng on va ni va ci:

- Anh Moritz ! H bn anh cho dn c. Ti t hi khng bit
ngi Hongrois bn anh c bao nhiu? Anh khng t gi g
lm. u li mt thng bi n l kh, v ti nghe ngi c
khng tr bng tin, m tr bng n dc. Ti ktin rng ngi
c tr anh hn mt thng bi n. Mt thng n i tt c:
da vi xng!
Ri ngi trng on li v vai Moritz ci, v tip:
- Gi cng cao y! Dn Nga khng mua ti gi u. Bn x
h, con ngi cn r hn na.
Moritz khng a b ch giu, nhng anh lm thinh. Ngi
trng on l mt sinh vin Bucarest. Y b dn Hongrois bt
giam, v t tm thng nay, lm chung vi Moritz pho ly.
Moritz bit anh sinh vin hay ni gin chi, nhng y khng
him c. Y hi thm Moritz:
- Anh khng tin rng h bn anh sao?
Moritz p:
- Khng, ti khng tin. Con ngi c th b nht trong tri
giam, trong khm ng, b bt lm vic, b nh kho hoc b
git, ch khng b bn!
- Th m anh b bn. Ti dm th vi anh rng h lm
nh vy. Anh, ti, cc ngi Roumains, ngi Serbes, ngi
Ruthnes trong tri ny u b h bn cho ngi c c. H
lm giy t vi nhau, bn nm chc ngn ngi.
Ni xong, anh sinh vin b i.
Moritz suy ngh v chuyn va nghe. Anh ni thm: Y mun
ch giu mnh; chuyn y khng th c tht c.
Nhng sut ngy, cu ni ca ngi sinh vin c vng vng bn
tai anh. Anh khng th khng tin rng ngi c mua anh
v tr bng mt thng n. Song cng suy ngh k, Moritz nhn
thy rng tht l in r mi tin nh vy.
Tri giam bin gii hai nc Roumanie v Hongrie. Ti nhn
ang o hm np. Cng vic xong c phn na. Antim, tn

ngi sinh vin, nh rng phi mi thng na mi o hm

xong. Nhng cho cng vic mau ri, ngi Hongrois c ch
thm ti nhn n. C c nhng t kh sai, trn mang du st
nng , v h khng ngi. Th m ti nhn c lnh ra
i. Tt c ngi Roumains v ngi Serbes chung tri giam
vi Moritz u b a ln xe la. Moritz nghe ni ngi
Hongrois khng bng lng cch lm vic ca hai dn tc ny,
nn h thay th dn khc c th lm xong cng vic mau l
hn. Antim th cho rng ti nhn b ch qua c v h b bn
ri. Cng c nhng ngi Roumains khc ni nh vy, song
phn ng khng ai tin chuyn y. Moritz cng trong s ng
ny.
Mt bui sm mai, Moritz xung xe i i tin. Trn xe
khng c cu, phi ch xe ngng, h mi c chy t tn
chung quanh i, c lnh canh gi. Ba nay, xe ngng gia
ng trng. Tri ma v ui ui ti. Moritz ngi lu ngoi ng.
Lc v gn xe th thy mi toa c vit ch phn, bng ting
c. Anh c: Dn th Hongrois cho mng cc bn i c
Quc x, Dn th Hongrois lm vic cho Trc chin thng.
Moritz ku Antim v ch cho anh xem. Antim ni:
- By gi anh c tin rng ngi Hongrois bn chng ta cho
c cha?
- Khng, ti khng tin. Khng ai c th tin c mt chuyn
nh vy!
- Anh ch coi, ri anh s tin!
Moritz ch.
Chuyn xe u ngoi ng cho ti chiu. Mt tri va ln, th
cc lnh canh i ta khp cnh ng hi bng. Moritz cha
tng thy lnh mang sng li l i hi bng di s ch huy
ca mt s quan. Vin s quan ny cng hi bng. Xong ri h
tr v xe, kt bng thnh b v git ln mi toa xe, chung vi l
xanh, c, dy leo v cnh cy, nh chng m ci. Tri ti. Xe
khi chy. Moritz mun thc xem ra sao, nhng bun ng qu,
anh ng qun. Khi tnh dy, tri sng. Ca cc toa xe u

ng kn. Bn ngoi, nghe ting n o. Chc xe u mt nh

ga, ch t trc n gi, xe ch u ngoi ng trng. hay xa
xa, ngoi thnh ph. Di ca s xe, nghe c ting ngi ni v
ting u my xe chy. Moritz lng tai nghe ting mt ngi
ni ln, khi i ngang toa anh. Anh ni thm: H ni ting
c. V chng anh mi nhn nhn rng Antim khng c
ni lo. Bn anh b bn cho c ri. Moritz ngh thm: Chc
ngi c i mnh cho dn Hongrois bng mt thng n
ly thn xc mnh, xng, tht, da mnh!.
Antim ni:
- Chng ta b bn lm n l sut i!
Khi va bit ti a phn c, Antim lin ng ln din
thuyt. C thy u nghe, nhng Moritz th khng tai nghe.
Tm tr anh mi ch n cu: Lm n l sut i, v anh
tng tng trn i anh trong ci tri giam, o kinh, o
hm, i kht, b nh p v lm mi cho ch rn.
Ri anh thy anh cht trong tri giam. Ngh n c th cht
trong tri giam, nc mt anh tro ra. Anh thy nhiu ti
nhn cht trong tri. Anh cng c o huyt chn h. Khi ti
nhn cht th b lt ht o qun v chn trn. Nh ch vy!.
Moritz ngh thm: Ch cht th b lt da lm bao tay. T
cht th b lt qun o. Khi mnh cht, bit u h cng quen tt
m lt da mnh?. Moritz vt ng pht dy, lm bm: H c
th giam ta sut i. Nhng trc khi cht, ta mun h th ta ra.
t nht, mt gi trc khi cht, ta mun h th ta ra, ta c t
do, ng b cht giam cm! Cht b giam cm, tht l mt
trng ti! Nhng ngi ta bn mnh cho c ri, th i no
h th mnh ra, du mt gi trc khi cht cng khng c!.
(72)
Eleonora West ni vi ng Stein ngi trc mt nng:
- Tr lm l trong mi ngy, ti phi ra i. Nu khng i khi
x trc ngy, th s c lnh tp n bt ti. Mi ngy l thi

hn lu nht ca ti nh. V khng bit chng nh vy cng l

lu qu ri.
Nng ng ng Stein ngi trn ci gh da nh thng l, v
t chng t mnh khng ni qu s tht, nng bn kim im
trong tr tnh trng ca nng.
Hn k cho cng dn Do-thi phi ghi tn ti B Ni v
chm dt. Ai khng tun lnh, theo mt o lut mi, s b t
mi nm. Nng cha i trnh din. Ta n c th t co v
m cuc iu tra. H s m ng Chng l gi chc c
nhiu giy t nng khng bit, chng nhn ch xc ngun gc
chng tc ca nng. H s y khng th mt cp c. Mi
cuc iu nh vi my ngi iu tra mua chuc h s nh
lc trc, u tht bi.
Nng ni:
- Ln ny th ti chu thua, ng Stein anh! Ti phi b cuc v
trn i. Ch cn phng k duy nht , ti c th lm. Trong
hai nm ri nay, ti ng u vi tt c, ti chu ng mi
th thch, mi cng kch. Tht rt kh khn, song ti u lm
c. Nhng nh mng khng gip mi mi k gan d.
ng Stein ni:
- Cuc tranh u cha tht bi hn, nhng thi hn tht qu
ngn. Ta c th bn nh in, t bo, nh ca c mt s tin
kh. Li cn bn gh, tranh nh v t sch na. My chuyn ny
cng d, v tin bn c c th gi trong mt ngn hng bn
Thy-s. Nhng trong thi hn mi ngy, tht kh cho chng
ta chy cho c giy t b nhm ng Koruga v cc giy
thng hnh?
- Hin gi, ch nhng ngi no i cng cn chnh thc mi
c ra khi x Roumanie. Chng ti c c lm Gim c
Vin Vn ha Roumain Raguse. Theo s b nhm , ti l
v, s c giy thng hnh v c ph nhn. Nhng phi lm
sao cho mau l mi c. ng Chng l bo vi ti rng
ng ch cn mt cch gip ti l hon cuc iu tra, trong mi
ngy. Sau thi hn , ng khng lnh trch nhim, v s buc

lng k trt bt giam ti.

ng Stein thong thy trc mt, hnh nh Eleonora West trong
t. ng hi hng, xua ui y. ng hi:
- B c ni g vi ng Traian cha? B vng tnh lm. Th no
ng cng bit c. V nu cho ng hay sm, du mt gi i
na, th bit u ng li khng c k cu b. ng s ni lm sao
khi thy cng vn b nhm v giy thng hnh m ng khng
bao gi xin?
- Ti khng th n tht vi chng ti c. Ti khng c l do
g giu gim mt chuyn m trong hai tun na, cng chng
s hay bit. Chng s bit ti l Do-thi. Nhng ti khng th
ni ra c. Ti ui sc ri. Ti c gng khng ni na.
Nu mun ni vi chng mt s b mt m ti c gi kn trong
hai nm nay, ti phi c mt can m m nay ti khng cn
na. Ti kit lc ri. ch ti qu cng thng t lu, nn n
nay ti rt mt, mt mi, r ri
Eleonora hai tay m u, chng trn bn vit. ng Stein ng
sng nng.
Nng tht qu au kh, mi mt. ng thng cm, nhng ng
khng lm sao gip nng c. ng m cp da khi b
bt buc ng nng, khi thy cnh nng au kh hai tay c
m u, r ch. Trong cp da ng my giy t bn nh, t,
nh in, t bo, v tranh nh ca Eleonora West, li thy c mt
ci bp, nh ch bng vng, tn ca Traian Koruga. ng ly ra
trn bn trc mt Eleonora. Nng nhn ri cm ln.
ng Stein ni:
- Ngy mai l ngy k nim hia nm m ci ca b. Ti bit
b bn tm, khng nh mua mn g tng ng, nn ti em cho
b vt ny. Chc ng s vui lng. Mn ny cng kh tt.
- Vy ngy mai l ngy k nim m ci ti c hai nm
sao? Th m ti qun mt. Cm n ng ngh h gim ti.
Traian s sung sng lm!
Nng nhn v r nh chic bp da nh mn trn n. Nng ni:
- Ti khng bit ti sao ti c gi kn chuyn ny. Chc ti ti

qu yu chng. Nu chng bit c th th no chng cng tn

tm gip ti. Ti chc chn nh vy. Nhng ti khng ni ra, v
ti rt s mt chng. Ti bit rng ti s v l. Nhng mi ln
nh ni, th li s st, nn ti c gi mi iu b mt gh gm
y. Traian l ngi c nht cn lin h n i ti. Mt chng,
ti cng s mt lun.
Eleonora bp xung v vt ni:
- ng bit ng Chng l ni g vi ti khng? ng cho ti
cha hn c chng chnh thc.
Ting nng run ln, nng tip:
- V ng ni ng. Ti lm hn th, sau khi lut cm ngi
Roumain ci ngi Do-thi. Lut ban hnh thng t v ti lm
hn th vi Traian bn thng sau. Chnh thc th hn th ca
ti khng gi tr. Tt c cc hn th lm sau ngy y, du bit
du khng, u ng nhin b hy b ht.
Eleonora nn bt. Nng cn nghe vng vng bn tai li ng
Chng l: ng Traian Koruga khng phi l chng b. Theo
lut th ng cha v. Cuc hn nhn ca b ng nhin t hy
tiu v hiu. ng Traian mun ci v lc no ty , m khng
cho l phm ti trng hn. Nu b c con, th l con hoang, v
n ch c mang tn West ch khng c tn Koruga. Chnh
b, b cng l gi mo, mi khi b k tn l Eleonora Koruga.
Nng ni vi ng Stein:
- ng c tr gi no cng c, min trong thi hn rt ngn ta
c giy thng hnh vi li ph nhn cm tay. Giy thng hnh
tn ng v B Koruga
(73)
Nm ngy sau, ng Stein tr li vi cng vn b nhm Koruga
lm Gim c Vin Vn ha Roumain Raguse v nhng
giy thng hnh ngoi giao, bao ba da xanh xanh.
ng vui mng ni:
- B Koruga, chng ta thng. Ti mua c giy xe la c

toa ging nm n Vienne. Th hai ny b i. Ti rt vui

mng thy b ra i c.
ng Stein lau mt king. Eleonora West va xem giy t, va
ng ng. ng nay m nhiu. Nng mun hi ng c i hay
khng, th ng li ni:
- Ti khng bit ri chng ta c gp nhau na khng. m nay,
mt s ng ngi Do-thi s b ch i Transdnistrie. Ti rt
vui thy b ra i. Nu c dp b tr li y chc b khng cn
gp mt ngi Do-thi no Bucarest c. Ti y, cng khng.
Ngi nh tui ca ti, th lm sao chu ng lu ni trong tri
giam, bn kia Boug.
(74)
Traian Koruga ang trong phng vn. Nora khng bao gi v
phng, trong khi chng ang lm vic. Nhng ba nay, nng
cm my giy thng hnh bc v phng. Traian ang ngi ti
bn vit, hai tay m u. Nng ni:
- Em c mn qu k nim ngy ci nm th hai ca chng ta
tng anh. Em vn ng cho anh i lm Gim c Vin Vn
ha Roumain Raguse.
a sc lnh b nhm cho chng, nng tip:
- Dalmatie, c b bin p nht hon cu. Anh c th yn n
tip tc quyn tiu thuyt ca anh.
- Lm sao em thnh cng mt mnh c? V nht l lm sao
em c th gi c b mt ti vy?
Traian hn nng v ni tip:
- Nora, em tht l thn tnh! Em bit rng anh hn hoan lm
khng? Anh cn phi i phong th vit tip quyn truyn.
Anh khng th vit tip chng k. Anh cm thy cn phi
mt ni khc mi vit c. Anh linh cm nh vy. Chc chn
l mt chng quan trng trong quyn sch
Eleonora bc li hn chng ni ming Traian khi thut
chng k ca quyn sch. Nng qu s st ri.

CHNG BA
(75)
Vin chc ca xng ni:
- Anh c ct lm mt cng vic d. Anh cn au. V li
ngi ta a n y ton k au yu.
Y ng Moritz mt cch th ght. Y c li mnh giy cm tay,
ri nghi ng ng Moritz na. T hai nm nay c, Moritz
u b nhn nh th. Anh lun lun b nghi c can n, mc du
anh khng c ti g, nhng chc chn mt ngy kia anh s phm
ti.
Vin chc hi:
- Anh l Hongrois h? Ti c nhiu dn Hongrois ri, nhng h
khng lm va ti. Phn anh, chc c khc hn.
Ri y mm ci v c ln ln:
- Moritz Ianos, dn Hongrois, 32 tui, th khng chuyn mn,
ti nc c ngy 21-6-1941.
Moritz t bit t hai nm nay, tr thnh dn Hongrois, v
giy t bin nh vy. Anh ng theo vin chc ang c bng
cc xng cc hng v tri giam i c Quc x, nhng ni
m anh lm cng vic t trc ti gi. Bng k di lm. Cc
loi xng k ngh u c trong y. Moritz thy t ho lm
trong lm ni nh vy. Mt lc, anh thong thy li hng chc
tri giam c ro dy km gai, hng chc tri anh c lm vic,
cc hng, cc thnh ph, cc ni au n anh chu ng. Anh
tng vin chc s thn phc lng can m ca anh ng
u vi bao th thch au kh trc khi n y. Nhng vin
chc ch xem s qua tn cc ch Moritz kh s tri qua, v
c on cht: Ra nh thng, th ngoi quc, s 707, ngy 83-1943.
Moritz l lng thy mt ngi c bng k khai nhng ni au

kh ca anh m khng cht chnh lng. Vin chc ch ly

vit ch gch thm gc, ni ch cn trng: Trnh din ti
xng lm nt o Knopf Und Sohn, ngy 10-3-1943. on y
ct tm th trong hc t vi my th khc v ng Moritz, ni:
- K lut, vng li, lm vic, trt t!. l chm ngn ca
cc th ngoi quc ti xng ny. Trong xng cng c th n
b c. Chuyn ny quan trng. Anh phi : mi lin lc vi
n b c l b pht t lm nm nm t. ng gim c xng
rt nghim khc v khon ny. Mi n b c u c dn trn
da mt ming giy nh, giy y cho anh c quyn lnh nm
nm t. Nu mt khi anh t tay v ng nhng ch khng c
php r n trong thn mnh h, th anh bit ci g ch anh
ri. ng tng anh s c ci g khc. Tn Hongrois, trc
anh, ngi t. Ti c cho n bit, hi mi ti, nh ti cho anh
bit hm nay, nhng n khng chu m xa n li cnh co
ca ti. N tng tri ti v trn trong ci mn vi ngi
n b th khng ai thy c. Nhng tai i c Quc ny,
anh khng th lm mt c ng g m khng b bt lin. Du
trong mn cng vy. Anh khng th hnh ng m chng ti
khng hay tc khc. Chng ti on c nhng g anh suy
ngh trong u. tng ca anh. Tt c nhng tng ca anh!
Sang qua im th nh: xng lm vic cho chin tranh. Tt c
nhng g anh thy v nghe u l c mt qun s. Th ngoi
quc khng c quyn bit xng sn xut th g, c bao
nhiu, v phng php sn xut nh th no. Nu anh mun tm
hiu, th u anh s ri. Thng ging ri, mt th dn b hnh
hnh. Hin gi mt th dn Tchque sp b x v mun bit b
mt ca xng Knopf Und Sohn.
Vin chc ng ni chuyn ri i ra ca, Moritz theo sau. Y
ni:
- Ti by gi, khng mt ngi th Hongrois no lm y m
ti bng lng. H ngi t c. Mt trong bn y b hai chc nm
kh sai, v mun ph hoi. c mong anh l mt ngoi l, du
rng ti khng tin c ngoi l!

Vin chc ngng trc mt ci my ch thng chy trn ng

ry. Ti u ng ry, mt ngi th ly tng thng v chng
ln trn chic xe nh gn y. Lc vin chc n gn ngi th,
th ci xe nh cht y thng, chy trn ng ry. Mt ci xe
khc, trng khng, chy tip n gn ngi th. Ngi th nh
khng thy c s thay i, c tip tc ly tng thng, ci ny
n ci khc, do dy trn chuyn ti, v cht y trn chic xe
nh trng khng y, nh anh lm ln trc. My thng
xem nng lm.
Vin chc ni:
- y l cng vic ca anh k t ngy mai. D lm. Anh ch ly
my thng y trong xng chuyn ra v ln trn chic xe
trng ng n ch v kho. Trt t rt nghim xc, l lut
quan trng hn ht. Anh c lm vic trong xng cha?
Moritz ng ngi th ci xung mt cch my mc, gng tay
mt cch my mc, m thng nt trn xe, khng ngh n
vic y lm, v cng khng ngh n vic g khc c. Y cng
chng tng n nhng ngi ang ng gn y. Khng chng y
cng chng thy h na.
Vin chc ct ngha:
- My mc khng dung tha ci g v trt . My mc khng
dung tha tnh trng hn lon, s li bing, tr ni ca con
ngi u!
Moritz ng vin chc. Y ni tip:
- Anh khng c php ngh n chuyn khc. My mc s
pht anh ngay. Tr c anh phi chm ch theo ngi my, bn
ng nghip anh, ngi th k thut em ci thng ti a
anh. Anh ch phi ci xung ly trn tay n v t ln xe!
Vin chc mm ci.
Moritz rng kim cnh tay ca ngi my, bn th k thut ca
anh, nhng anh khng thy u c. Anh ng vin chc. Y vn
mm ci, ni tip:
- Ngi my khng ty theo ngi ta. Anh phi ty n v iu
ha nhng c ng ca anh cho n khp vi nhng c ng ca

n. S y ng nhin phi vy, v n l mt ngi th hon b,

cn anh th khng. Khng mt ngi no c th l mt ngi
th hon ho ht. Ch c my mc! Ta phi hc n lm vic.
Anh hiu cha? N s dy anh k lut, trt t v s hon m.
C bt chc n, anh mi tr nn mt ngi th nht hng.
Nhng anh chngk hi no thnh th nht hng c. Anh l dn
Hongrois, m trong xng ny, dn Hongrois nhn ng n b,
ch khng nhn ng my mc.
Moritz mun ni anh l dn Roumain, ch khng phi dn
Hongrois. Anh nh mun thut tr li i anh, cc khm ng
anh b giam, s nh p anh chu ng Budapest, nhng
vin chc ang trm tr ng my mc ln lt a n my
thng trng ti, lng l v cch khong u u. Ng my
mc, ri y ng qua Moritz, t v khinh b. Moritz cm thy s
khinh b bao trm anh, nn anh thi, khng thut chuyn ngi t
Budapest v chuyn vin thanh tra Varga.
Vin chc ni:
- Con ngi l mt tn th h ng. Nht l dn Phng ng.
Ti anh l dn Phng ng, ti anh thua km my mc. Anh
chng nhng l mt ngi, anh cn l ngi Phng ng v
dn Hongrois, v li anh mi va ra nh thng na! Mt bnh
nhn! Anh ch l mt k bnh hon thi!
Moritz thy r vin chc kh s, anh mun ni vi y rng anh
rng ht sc mnh lm vic. Nhng hn li ni tip:
- Anh lm sao b li vi my mc. Anh phi bit t xt ly anh!
Ri ng Moritz t u n chn, y ni:
- Tht l bt knh, tht l ngo mn i vi my mc, m c
tng dm so snh my mc vi anh. Chng n hon ton tuyt
xo. Cn anh Ngi ta khng nn a cho n nhng tay sai
nh vy! Thi, theo ti. Ti s pht qun o lm vic cho anh.
Anh ch c v xng khi mc sc phc th. Sc phc th nh
sc phc mc s. Nhng v chuyn y, anh khng th no hiu
c. Ti anh, dn Hongrois, ch lo ng n b. Ton l d

man!
(76)
Bn gi sng ba sau, Moritz i mt mnh v gian phng trng
xi-mng rng ln, n gn chic xe ch cho anh hm qua.
Cn nm pht mi khi s lm vic. Lng anh nao nao. Anh
mc b xanh trm kn thn mnh v i i guc, nn xung
nn xi-mng nh ting ba ng. Anh c th i nhn gt v
khng mun khua ng, lc mt mnh vng v, nhng ting
guc vn to nh thng. n gia phng, nghe c ting ku
anh. Khng phi gi tn anh, nhng Moritz bit l ku anh. Anh
chc chn nh vy. Anh quay u li. Lc y, ngi ta gi anh
ln th nh. Ln ny anh nghe r rng:
- Salve Sclave! (Cho anh N-l!)
Mt u b tc en, mt khun mt c i mt to, ru rm v
rng trng bng nh men s, ang ng sau ca s nh c song
st. l mt ngi cn tr, m nh b xng, ang ng chm
chm Moritz vi i mt to, en lnh. Thn mnh y b che
khut. Khi bn mt gp nhau, y ni vi Moritz nh bit nhau
t lu:
- Salve Sclave!
- Ti tn Ianos Moritz. Moritz tr li, tng ngi y lm
mnh vi ai tn Salve Sclave.
c xng my r ln. My mc bt u chy. Moritz ng
vo ch, trn bao-ln. Ngi tc en cn ng ca s ng anh,
ci thn thin. G c nghe cu tr li ca Moritz, nhng trc
khi v khut, y cn ng ngay Moritz v ni mt ln na:
- Salve Sclave!
Moritz bt my thng u chy ti trn ng ry v xung
mt chic xe trng. Nu thng khng qu nng th mt a tr
by tui cng lm c cng vic ny. Anh bit thng ng nt
o. Anh mun xem coi nt ra sao, nhng thng no cng ng
kn. Nu c thng no m, anh cng khng dm d np ra

xem nt o. Thng ging ri, mt th dn b hnh hnh. Ba

nay, mt th dn Tchque sp b x.
Moritz nh li, th ti ngi sau ny mun bit b mt ca
xng Knopf Und Sohn. Anh tng tng ngi th Tchque
ang ng trc quan ta, v chc ang xin li v s y khm
ph b mt ca xng lm nt o. Ri anh ngh n ngi th
b cht u. Anh c gp nhiu ngi , h u vui tnh. V th,
anh cng tng ngi b cht u ny, bn tnh t cng vui v.
Anh thy u ngi , c ru en v mn, ang mm ci v
ln di chn vin ao ph.
Moritz t th khng bao gi ng n nt o, nu c thng no
m ra tnh c. Khng ng g m ng nt o b cht u! V
anh t ni thm rng nt ny cho binh gia dng. m thng
trn tay v t ln chic xe trng, bi thng kia chy ri m anh
qun ngi g, nn anh t hi khng bit thng ny ng loi
nt o no? C th cho thy qun, cho lc qun v cho khng
qun. C th en, th xi vng v th mu ka-Kilgas. Moritz
mun thng nt mnh ang m l nt xi vng v l th nt p
nht. Trng nh my ng tin vng nh. Lnh thy dng loi
ny. Khng chng thng ny ng nt cho thy qun
Moritz trc nh li li ca vin chc: Chng ti bit tt c
nhng g qua u c anh. Chng ti chp nh nhng ngh ca
anh.
Anh rng kim hm tm tr ng ngh n my ci nt o trong
thng na. l mt vic b mt, m Moritz th khng mun
bit nhng b mt ca xng.
Mt lc sau, anh t thy ang ngh coi nh binh c lm g vi
bao nhiu nt o y. Lnh trng v s quan c m anh thy, h
c nt u trn b qun phc v o chong ca h ri. Nt
o ang lm y s nh trn nhng b sc phc mi.
Moritz ng v s thng ang chy u u ni tip nhau, nh
nc sng cun chy bng phng, v t hi: Chc thng cha
c triu nt. Nh vy mi kt vo sc phc cho ton c
qun i c. Hay chnh ph ra lnh cho binh s mc sc phc

mi, nn h mi sn xut nt o nhiu nh vy.

Moritz li t hi khng bit qun phc mi ny c phi dng
i din binh khi ht gic, trn cc ng ln th, c x i
u, n rp theo kn nhc nh binh khng? Cc binh s u c
nt o vng ng nh nh mt tri. Ri anh bt mm ci, thy
mnh ang i trong m ng coi dim binh, v t ho bit rng
nt o ca cc s quan, binh lnh v c ca cc i t na u
qua tay anh ht. My nt o m ta ang cm y s nh trn
nhung phc ca mt i tng. V tt c o chong, tt c cc
nhung phc ca i tng s c kt bng th nt o lm
ring bit ng trong thng ny. Bit u ngi ta chng dng
ht thng nt o ny cho ng.
Moritz mi theo ngh m qun ly thng chy ngang trc
mt anh. Thng ri khi ng ry, v rt xung t, vang di
m m. Moritz lt t chy ln. Lc y, thng khc chy n
ch ca thng trc. Thng ny cng li b rt xung t, cng
ku ln hn, v xung nn xi-mng. Moritz lom khom rng
n ln v m c thng th nht trong tay. Thng th ba
li rt trn lng anh. Anh nh ri hai thng trc v m lo
qunh quu. Anh cha tng s qunh quu nh by gi. Thng
th t li rt na. Ri thng th nm.
Moritz tr v ch, b nhng thng rt xung t, v lo ly
ln xe my thng khc c tip tc chy ti. Anh ng ci my,
nh mun van xin, thuyt phc cho dy trn ngng li ti
chng no anh lm ht my thng kia. Nhng thng vn tip
tc chy ti u u, c hng di. Anh s b pht, do dc ng
chung quanh nhng khng ai n ni chi c.
ng tra, my ngng chy. Hi ny n gi Moritz lun lun
s b bt ti. Anh bc xung bc, lm my thng ln trn
xe. By gi anh mi mng, v khng ai bit n li ca anh
phm.
Nhng xe chy t ng, nn cng ngng li mt lt vi c dn
my v ng yn trn ng ry vi nm thng nt. Moritz
nh y bng tay. Nhng chic xe kha cng v ch chy t

ng thi.
Moritz mun m my thng nt o em xung kho. Nhng anh
khng qua lt ca tng, v n ch rng va chic xe nh. Anh
ng , hai tay m hai thng nt o, m khng bit tnh lm
sao? Mt ting ni rn sau lng anh. Moritz s hi, my
thng tr li trn xe, v xy lng li.
Anh thy sau song st ca s mt khun mt xng vi i mt
en. Ngi thanh nin ban sng thn i ng anh v ni vi anh
ln th nh: Salve Sclave!.
Moritz qun lng my thng nt o, lun c li ca anh va
mi phm. Anh ci v tr li:
- Ti khng phi tn gi nh vy. Tn ti l Ianos Moritz! Anh
lm ti vi ai ri.
Thanh nin h toc ming ci, a hai hm rng trng nn. Y
ci gin gi, ri khut sau ca s, va ni to ln ln cht:
Salve Sclave!
Moritz i n tra v ngm ngh, chc mnh ging ngi no tn
Salve Sclave lm sao, nn chng thanh nin mt en mi ku
mnh nh vy, mc du mnh ni tn mnh vi y ri.
V sau, anh mi bit chng thanh nin ng sau ca s u
gi cc bn ngoi quc lm trong xng l Salve Sclave c. Y
l ngi Php. Y cng xng l Salve Sclave na. Nhng sau
ny Moritz mi bit tn y l Joseph.
(77)
Moritz lm trong xng nt o nm thng ri, v anh chng
cn thng ng na. Thng ti trc mt, anh c ly
trn xe. Anh ly thng m khng ng n n, khng ngh n
nt g ng trong , khng ngh n cc i tng sp mc
nhung phc c kt nt ny, khng ngh n cc qun lnh i
din binh, sau khi ht gic, mc sc phc mi vi nt o sng
chi, ng trong thng anh ang cm tay.
Anh khng cn suy ngh g na. Anh khng m mng na,

cng khng nh ti u ngi th ln lc di chn vin ao

ph m cn ci.
C vi lc, anh mun bit coi ngi th Tchque ra trc ta,
ba anh mi n lm vic trong xng, c b n hay c tha.
Chuyn ny xy ra lc ban u. By gi Moritz khng cn t
m tm hiu my chuyn khng u na.
Khi anh v phng my, ngi th Php lun lun ng ni ca
s v h: Salve Sclave cho anh th anh cng p: Salve
Sclave cho li, m chcng ngh n ni g. Anh mm
ci vi y m khng bit mnh mm ci. on, anh leo ln
bc, ch my thng nt o n. C mt ln, anh th gin d ha
cng vic, ly mt lt hai thng ln xe. Nhng ng ry
cn li, si dy trn trng cnh thng ku ken kt nh nghin
rng mun cn. C s tht ca Moritz run ln nh lc ai nh
rng anh. T v sau, anh khng dm th ly hai thng mt
lt na. My mc khng bng lng nh vy. V anh phi lm
theo mun ca my mc. Du anh c th ly nm thng mt
lt, anh cng khng lm. Anh b li cun theo nhp nhng v
khng th thot ra khi c. Chuyn lm khng kh, cng
khng d. Lc trc, mi khi anh lm cng vic nng nhc,
m hi v mt mi th anh chi th. Hin gi, anh khng m
hi v cng khng chi th na. Anh c cm gic nh khng
lm vic m cng khng khng. Lc trc, khi lm cng vic,
anh suy ngh chuyn v th gi qua mau. Hin gi, anh
khng suy ngh na. Trong lc anh ang thng ln v
xung xe, anh c d th gi ngh mun ngn chuyn, nhng
u anh nay trng rng khng cn hnh nh no ht. ngh v
tng tng cng ri b anh. V anh cng khng ngh n cng
vic anh lm na. Anh bit r anh lm cng vic ny chng
nhng bng tay m cn bng tr no. Nu khng, th tm hn v
tr no anh s ch khc. Nhng chng n y, gn thng v
gn my mc.
Moritz cm thy thn xc kh khan nh cy thiu nc. Ti
n, khi nm xung ging, anh tng nh ang ci xung ly

thng nt. Bui sng, khi ngi dy, anh tng nh ang ng
ln, sau khi thng nt trn xe ri, v c rnh tay vi pht.
Gic ng anh ht cn mng m. Trn v mt anh ti dn. Da anh
thm mu my mc ch khng phi mu t. My lc sau ny,
anh qun lun nhng thng ng g, v nu c nh li, m cng
khng thng na, th anh mm ci. N ci ca anh kh khan
nh t n ma nng.
Cc bc s u ni anh bnh, v anh b nht ti nh thng trong
tri.
(78)
Moritz hin ang trong gian nh cy dng lm nh thng.
Ca s c ging dy km gai. Anh bn tun nay. Phi anh
b nnh. Ton thn anh nng nh la v anh cm thy nh sp
tiu tan. Anh ch m tng n xng lm nt o v anh mun
tr li i lm. Anh nm sut ngy, mt nhm nghin. C ting
ng chung quanh anh. Anh ni thm: Chc bc s i thm
bnh. Thnh lnh, anh nghe mt mi thm ca da tht mi tm
sch s m anh khng ngi c t lu, nhng anh bit r, nn
anh mm ci m mt ra. Mt ngi n b, y phc nh binh,
ng gn anh. Nng tr v trng hng. Mnh nng c mi x
bng v hi mt. Nng nghim ngh ng anh, nhng anh vn
ci. Hai vin hin binh v my bc s ng bao vy anh. Trong
lc nng nhn anh, mt bc s ni:
- Phi y khng?
Ngi n b va c tm phiu bnh trng trn ging Moritz,
va nghi ng ng anh. Ai ai c cng u c i mt nghi
ng. Nng ni:
- Dn Hongrois h? Vi ngi , mi l nguy him nht!
Ri nng nm gc mn lt ln, thy ngc Moritz, nng ni:
- Khng phi y. Tn kia c lng ngc!
Nng b i, n trc cc ging khc, nhn cc gng mt v
gi mn vi bnh nhn. Nng khng gp ngi nng mun tm.

Hai vin hin binh vn theo nng.

Mi thm y, khng phi ch l mi nc hp vi mi x bng
v du thm m thi, vn cn phng pht trong phng, sau khi
nng i khi. Moritz nh li l mi da tht, nh ca Sazanna v
Iulisca.
Mt bc s ni:
- Mt trong cc bn th ca anh lm tnh vi mt gi c.
Ngi n b va mi i ra bt gp h. C gi c b bt, g
kia chy thot. G en en, c lng ngc nhiu. C gi c
khng mun ni tn g. Nhng ri th no h cng tm ra, v g
s b nm nm t. Cng ti nghip!
Bc s l ngi Ha-lan. ng ng ra ca s v ni:
- Bt c ri!
Moritz chi dy. Mt ngi dn Serbe b tri i ngang qua ca
s. Ngi p trai, tc en, i gia hai vin hin binh. Moritz
bit ngi ny. Y lm cho xng th dy nh v vui tnh lm.
Ngi n b mc qun phc i sau y v ni:
- Ti ni, th no cng bt c!
(79)
Khi gn Joseph th Moritz khng s. Ch vi ngi ny l anh
khng s m thi. My lc sau ny, anh s tt c. xng, anh
s hong khi ngh n phi lm rt thng nt, hay ly chm trn
ng ry.
Anh s khi ng mt ngi n b c. Anh s khi tnh c bit
c mt chuyn c mt v nt o. Anh s tt c ngi c.
M chng phi ch ring ngi c thi, m s lun ht, v
nht l t ai c, ting ni c, khng kh anh th, v n
cng l ca nc c. Roumanie, Moritz b giam cm, nh
p, i kht, nhng anh khng s. Anh cng khng s ngi
Hongrois hnh h anh, x da anh tng mnh, v h l con
ngi, Iordan cng l ngi, nn anh khng s ng.
Moritz cha bao gi run s trc con ngi, v anh bit h va

d tn va tt bng cng mt lc. Cng c k hin, cng c k

d. Nhng ai ai cng u c c hai tnh ny.
Roumanie, vin ph qun cho anh iu thuc sau khi thoi anh
gy hai ci rng. Hongrois, my vin hin binh cho anh nc
ung v thuc ht, sau khi nng bn chn anh bng st .
c, anh chng h b nh. Mi ngy anh c bnh m, c
ph nng v sp. Cng vic lm y li d dng hn ti kinh
o Roumanie hoc ti pho ly Hongrie. Nhng anh li
khng th sng c c. Moritz chc chn ri y dn c
s cht u anh, mc du anh bit rng anh ngh nh th l di
dt. Nhng anh c cm tng mt ngy kia anh b cng tay dn
i, tuy anh khng phm ti g c. H s cho anh ngi t, du
anh chng bit my may chuyn b mt v nt o. Ngi y
xu nh my mc. Hoc gi my mc khng xu v ngi c
cng khng d tn. Nhng anh khng sng c gn my mc.
Anh kh ho ln mn. Anh lo s. Anh s my mc v lun c
con ngi ging my mc. Anh thy tr tri gia h v gia
my mc. Anh mun la ln ln v qu c c. V v vy m anh
mn ngi bn Php ca anh.
Joseph ti tm anh ni:
- Salve Sclave!
Moritz ci v p: Salve Sclave!
Joseph thch ai tr li bng cu ny lm. Y ct nghi:
- Chng ta u l k n l. Tt nht l ta phi nhc nh vi
nhau lun c ngn ln mi ngy, ng qun pht no. Nu
chng ta lng qun rng ta ang lm n l th nguy mt. Lng
tri ta phi lun lun c thc tnh.
Ba y, chiu cha nht. Moritz v Joseph nm di trn c, ch
hng mt c mt gian nh g. Joseph thut li cho Moritz nghe
y yu mt ngi n b, v Moritz bit nng tn l Batrice,
Ba-l.
Nng c i mt to v en. Nng khc mi m v Joseph b
cm t. Ngi th Php ny ni vi Moritz bao nhiu ln ri,
nn anh chc chn, nu mt ngy kia gp Batrice, anh s nhn

ra nng ngay. C lc anh tng nh nghe nng ni chuyn.

Ging nng nh ht. Anh cm thy hnh nh nng gia anh v
Joseph, khi hai ngi ni chuyn vi nhau. V v vy, khi anh
gn Joseph, anh c cm tng c ba ngi chuyn tr, v anh
ly lm l sao Batrice khng ni nng g v cng khng tr li
vi ai ht
(80)
Qua ng loa, vin cai qun tri giam gi to:
- V trong tri tt c!
Moritz ng dy ni:
- H xt g na y.
Joseph cng ng dy i theo anh v ni:
- H mun g mnh na!
Ngi th Php khng bng lng. Y khng mun trong nh
g bui chiu cha nht.
Cc th ra khi sn, tng on. Tri nng v nng.
Moritz v Joseph ng da ca s, ng qua li st, xem
chuyn g xy ra ngoi sn. Moritz ni:
- Qu tht ri!
Ba chic xe cam-nhng nh binh v sn, u di ca s h.
My lc sau ny, c ting n s c n b dn n tri. my
tri khc, thy chuyn y ri. Cc t binh khng tin. V by
gi th n b n tri. n b c dn n cho h. C ba xe
ch y n b: tc nu c, hung hung c, hoe c.
Moritz ni vi Joseph:
- Anh thy cha!
Nhng Moritz cng cha dm tin, mc du anh thy tn mt.
Song n b n , anh ng h. C thy u phn son v
mc o mng. H dm ln my ca s, t binh chen nhau ng
cht. V cc th u ci. on h lo sa son xung xe. Khi
nhy xung, gi tc vy ln. Moritz dm thy o lt trong, qun
chn, mu v mng nh giy quyn, vi phn trn bp i
ca cc th. Sau lng Moritz, bn t ci m ln. Phn anh, anh

khng tin cp mt anh. Anh khng ci c.

Vin qun tri ni ln:
- Khng ai c xung xe. Cha c lnh xung xe m!
Ting trong ng loa nghe oai nghim v dng dc. Khng ai
thy ng qun tri. ng ni t trong phng lm vic. My ngi
n b u quay tr li, x y nhau tro ln xe, mau l nh h
va nhy xung. H s b pht xung xe, khng i lnh. Lc
tro tr ln, bn t li c dp thy mt ln na, u gi, o lt
v qun chn mu ti dt ca h. H vn ci, nhng khc
khch v s st hn.
Vin qun ra lnh:
- Mi ngi n b trong mt nh giam, v n chn gi ti.
Cc trng gian nh u c hun lnh ring thi hnh chng
trnh v s chu trch nhim v trt t v k lut!
Ting loa im.
n b ng yn trn xe, ch lnh khc.
Ngi th Php nghin rng, chi th.
Moritz tng y ni chuyn vi anh, nn quay li. Joseph ang
gin d, khng ng anh.
Ting loa ni:
- n b phi xung xe c trt t, tng tp.
Lnh va ra, cc th nhy xung xe, chia lm nm tp. Nm vin
trng gian nh n dt h i. H ti ci i theo nm ngi
y.
Moritz khng bit chng trnh thi hnh ra sao. Anh ly lm
l v tc mch tm hiu. Anh bit n b dn n lm tnh
vi t nhn. Ngi c cho rng t nhn lm vic khng c
lc, nu khng c n b. V ngi c mun cng vic lm
c nhiu kt qu. V th, h cho dn n b n th lm
vic c lc hn ti my xng nt o, xng nh v l c,
trong thnh ph.
Moritz khng hiu ti sao, khi c ngi n b ngi ta li lm
vic c lc hn. V anh cng khng bit bn t s lm sao vi
cc th dn n cho h. Gian nh th rng ln v c nhiu

ging. T th nhiu m n b li t. Khng th mi t nhn c

mt n b. Moritz ni thm: Hay l cc th i tng ging?.
Ri anh ngh chc n b phi h thtn lm khi i t ngi ny
n ngi khc. Anh cha tng ngh n vic c thy n b
trong tri ca anh c ca s ging dy km gai bao gi. Nhng
h n y, ng ngoi ca ka!
Vin trng gian nh ni chuyn vi h, chc dn d cch thc,
khin h ci to ln.
Joseph ku Moritz:
- i ra anh. Li ng ch hi ny.
Moritz theo Joseph i ra ca. Nhiu ngi khc cng i ra.
i ngang ca, h ng my ngi n b. Mi phn v nc
hoa ta ra trong nhm y. Tt c u ng Moritz v Joseph, ri
ci. My ch nho hai anh b qian nh, ra i.
Moritz cm thy mt bn tay n b r mt anh. Anh ng
xung. Bn tay thm v mt.
Joseph ni vo mt h:
- Salve Sclave!
H p li bng mt chui ci. Joseph, th anh khng ci.
Trn anh xm li.
Ra sn, anh nm di trn bi c, nhn tri. Moritz nm k anh,
ngh n my ngi n b. Joseph chc cng c ngh n,
nhng Moritz khng bit anh ngh g. Joseph ni:
- Nu anh mun, th c tr v i!
Moritz p:
- Khng, ti khng i.
Hai ngi lm thinh. Ln u tin, Joseph khng ni vi Moritz
v Batrice. Y ct ngha:
- H l n b Ba-lan tri giam. Nu h lm ngh trong
su thng, th h c th ra lin Nhng trong su thng, th
h thn tn xc hoi mt ri. H ch ra khi tri giam i
thng vo nh thng, nh dng bnh, hay nh xc.
Moritz ni:
- Vy m ti tng ngh ca h ch!

By gi anh mi thy thng hi h. Anh khng bit h cng l

t binh nh anh.
- H khng phi l nh ngh, Jean ! (Joseph c gi Moritz
bng tn Jean). H l n l v c ht sc mnh ly li t do.
Mt kip n l ch bit c sc bt ph xing xch bng hai bn
tay trng rng, yu ui, khng c kh c no khc. Anh hng
tht! Nhng kh thay, no h c lm sao bt c xing xch
h u! Ch nt thn h! Xing xch n l cn mnh hn xc
tht con ngi.
n chn gi ti, cc n b ri khi tri.
Khi ln xe, h khng ci na. H im lng ht thuc.
Joseph tin h, bng mt ging chn thnh, nh cho bn thn:
- Salve Sclave!
m y, anh t Php vt ngc.
(81)
Vin chc ca xng dt Moritz v phng giy v ni:
- Cc s quan cn dng mt thng dch vin ting Balkan. Anh
phi ng hong v cung knh! Cc ng y l s quan ca
O.K.W.
Moritz ng ch ngoi ca trt gi. Ri, anh c dn v. Khi
thuc v mi ru nng nc c hng anh. Trn bn la lit ly cc
v chai khng.
Lc anh bc v, khng ai quay u ng anh c. Anh ng da
ca ch. Khi thuc lm anh ngp th. Anh mun ni vi h
rng anh thng dch khng rnh v mun xin tr v xng,
bng my thng nt o nh c. t na anh c yn tnh
hn, v khi b ngp khi thuc. Anh a thch my sc trn
qun cc s quan. H u cn tr. Moritz m c by ngi.
Mt vin s quan n gn Moritz, tay quay trn trn u anh,
nh quay tri banh trc khi thy. ng ngm ngha mt Moritz,
ng nghing bn tri, ri bn phi. ng bo:
- Xy li coi!. ng nhn ng sau u anh, r rm vai anh v

nng cm anh ln. ng bo Moritz h ming v xem rng, ri ra

lnh:
- Ci ra!
Moritz lt o th trn k da vch. Vin s quan chm ch
ng theo anh.
Trong khi anh ci , ng cn nhc tng ch ch iu b ca a.
My v khc lo ni chuyn, khng quan tm n anh.
Vin s quan y l i t S.S. ng ni:
- Cc bn, ti mun trnh by ra y mt chng minh lun
thuyt!
Ai ny u im lng v bao chung quanh Moritz, ang trn
trung ng ng ngc trc mt h. Anh c gi ln lm
thng ngn, v anh khng hiu g v chuyn ng i t va ni.
Anh tng mt chng minh nh mt cuc din tr trong gnh
xic.
Ri anh thy li trong tr cc cuc chng minh. Mt khn gi
c ku ln sn khu nh o thut ly trong ti ngi y ra
no mo, th, chim chc cn sng nhn. Theo anh chng
minh l nh vy . Ngoi ra, anh khng bit cch no khc. V
by gi i t li mun dng anh trnh by mt cuc chng
minh, khng chng cng nh mt cuc din tr m anh thy
trong gnh xic hi anh i lnh. Anh t m mun bit. Anh mm
ci. Anh khng s cuc biu din. Anh bit rng ngi khn
gi c chn khng b h hn g. H ch ly lm l v thn
phc thi. V anh cng s thn phc i t khi ng bt ra nhng
th, mo, chim chc t trong nch v cm tay anh. Anh vn
thn i mm ci vi i t. Anh a thch my nh o thut v
t cho mnh chng khi no lm c nh h, du c luyn tp
c ngn nm. Anh phc ng i t bit lm tr. Anh nh li li
ca m anh: My nh o thut l tay sai ca ma qu. Anh hi
lo ngi v khng mm ci na. Ma qu thng lm anh s hi.
i t ni:
- Cc bn, ngi ny v y chng mi pht. Ti cha h thy
mt y. Ti cng khng bit ti sao y n y!

Vin chc ca xng p:

- l vin thng ngn ting Balkan m i t cn dng.
- Vy m ti qun mt ch, qun chuyn nh ng kim cho mt
thng dch vin. Lc anh ta bc v, khun mt anh ta lm ti
.
i t tay trn u Moritz. Anh mm ci v nng ny i
i t cho th chun ra t di nch anh. i t th nghim
trang. Moritz bit rng ti cc gnh xic, nh o thut no cng
nghim trang. Du khn gi c ci v bng, h cng vn
nghim ngh. Moritz ch nghe ai ny ci r ln. Anh cng sa
son ci. T lu ri, anh khng c ci. i t ni:
- Ti thy anh ny ln u tin, nh cc bn, chng mi pht,
v cha ni vi anh ting no. Th m ti c th, vn vo nhng
nhn xt khoa hc, thut li tng chi tit tiu s ca anh v lch
s gia quyn anh t ba trm nm nay.
Moritz nh li hi i lnh, cng c thy my tr xic ny. Nh
o thut ku trong hng khn gi, mt ngi ln sn khu v ni
r tn h, tui tc, v con, v lm chuyn vn vn khc ca
ngi . Ai cng ly lm l sao nh o thut bit c cc
chuyn b mt y. Nhng Moritz khng thch my tr nh vy.
Anh ch thch nhng tr din thut ra mo vi th. Anh tic sao
i t khng bit nhng tr o thut y. Anh mun cho ng ly
trong ti anh ra mt con mo chng hn. trong gnh xic, anh
cng c ng ln n trc nh o thut, nhng v c nhiu
ngi mun ln, nh o thut li la nhm ngi khc.
i t tn l Muller. ng ni tip:
- Di ch quc x, khoa hc v nhn chng pht trin mnh
m nn tin b hn khoa hc ny ca cc nc khc, gn
mt trm nm. Ch nhn ngi trn trung ny, ti c th k
rnh t tng ca y, vic ci hi ca thn tc y v phong tc
ca gia quyn y ra sao? Mun th nghim li trn thut ca ti,
cc bn c hi ngi y coi ng hay khng?
My s quan ng li gn chung quanh Moritz v ni:
- K l tht!

i t ni:
- Theo hnh thc ca s v m hnh ca xng trn, xng mi
v xng mt, v theo cch cu thc b xng, nht l xng
ngc v v tr xng vai, th ngi ny thuc v nhm dn
Germain, hin cn sng thiu s ti thung lng sng Rhin, ti
Luxembourg, ti Transylvanie v ti Australie. Cn ng chc
mi tm gia quyn ti Trung Hoa v Hoa K. Nhng h
khng c k v s thng k, v mi tm c du vt h
chng vi thng trc chin tranh. Trong bng thng k m
chng ti s ng vo s c sanm chng ti s cho y chi
tit, rnh mch, v trc tin v nhm dn Germain ny, ly tn
l Dng Anh hng. Dng ny c nhiu nht chng tm trm
ngi. T tin h di c tng on, t min ty nam nc c,
trong khong nm 1500-1600. H l dn c chnh tng v vn
gi c nguyn vn huyt thng, mc du b mi p lc nng
n, trong thi gian lch s. Chng tc ny c mt bn nng sinh
tn m sc ngi khng b kp. Dng Anh hng m trong
c ngi thanh nin ng trc mt cc bn y, chng t bn
nng sinh tn kin cng ca dn c chng ta. Duyn c g
khin cho t tin anh ny, t ba bn trm nm, ch ci v ng
chng, trong lc chung quanh h c bit bao nhiu n b
quyn r hn. l bn nng sinh tn, ting gi ca huyt
thng trnh cho gia tc ny khi phm trng ti tp chng.
Sut i lch s, gia tc ny khng bao gi ci gi khc chng
tc. V bi duyn c duy nht y, nn sau bn th k, anh trai
tr ny mi cn c ging y ht t tin anh. Th nhn tc chc
v mn ca anh. Tc ging y ht nh tc ca Dng Anh hng
cch y bn th k, m ta cn thy trong di hi tng tr n
ngy nay. Khng th lm ln vi loi tc no khc c v
ngi snh s nhn ra tc khc.
Tc mn hn tc ca cc nhm tc loi Germain khc, nhng
chn tc th cng nh nhau. Mi, trn, mt, cm ca thanh nin
ny u ging nh trong hnh v t bn trm nm nay. Khng
c thay i vi thi gian!

Cc s quan r u v mn m tc ca Moritz. H trm tr ng

anh.
Moritz thy bao nhiu cp mt dn v anh. Chng khi no
anh c chim ngng nh th. Anh nh mt v anh hng.
Nhng anh s lm tht vng cc s quan. Anh tic chng c lm
vic g ng c khen tng, s khen tng ch dnh cho
nhng ngi c gn huy chng qun cng Croix de Fer
c kim cng sng ngi, v nhnh l cy si m thi.
Bn tay i t li nn bp xung vai Moritz mt cch cm phc
v c v thnh knh nh r vo thnh ct ca N thnh
Paraschiva la Miraculeuse ti nh th Trois Hirarques.
Moritz ci nhn xung, h thn v khng c d mt trn Min
ng v khng c thnh tch v dng no.
i t ni:
- Chng tc c mang danh Dng Anh hng, v nu
gng anh dng ca ni ging oanh lit.
Tht ngy hm nay l mt ngy l ca ti, v ti may mn tm
c mt kiu mu nhn chng nh vy. Xin ni pht qua, ti
c mt ng t ci v thuc gia tc Dng Anh hng ny,
song ri khng c con, v ng y cht ti trn tin, sau ba thng
ci v. Nhng y li l chuyn ph thuc. Ti mun rng
hnh nh thanh nin ny, c ph ch nhng d kin lch s v
nhn chng trc nh, c ng trong quyn sch ti son t
mi nm, di s ch dn ca Bc s Rosenberg. Tc phm
ny l thnh qu cng trnh kho cu ca ti.
Cc s quan bn ng nghim chnh cho v ni:
- Xin i t nhn li khen tng ca chng ti.
i t mt sung sng. ng a thng tay phi ln cho v
bt tay tng ngi.
Moritz ng yn ng ng. ng hi:
- Anh Rheiland, Luxembourg hay Transylvanie?
Moritz p:
- Transylvanie.
Cc s quan khen r. i t Muller hn h. ng ni:

- Ti s ni r ch ca anh ny.
Day qua Moritz, ng hi:
- Anh sanh ti Timisoara, ti Brasov, hay ti x ngi Szeklers.
Moritz p:
- Ti x ngi Szeklers.
i t xoa tay ci v ni:
- Tuyt diu! Khng th no ti ni sai. Lc anh ny m ca
bc v, ti c cm gic nh thy mt nhn vt ca Phng trin
lm chn dung Dng Anh hng. Ti thuc lng cc chn sung
ca gia tc y. Cc bn c th xem trong quyn sch ca ti, c
c hnh mu na. Cc bn, ti c th ni anh ny l mt kiu
mu hon ton v Dng Anh hng. Anh chng tht cho l
thuyt ca ti.
i t ku vin chc ca xng em phiu l lch ca Moritz.
Va c phiu, i t ni gin ni:
- Tht l ngu! Mt ngi trong Dng Anh hng chngk hi no
c tn Ianos. t tn nh vy tht l v l, phm thng!
Xy qua Moritz, ng ru ru hi:
- Phi cha anh t tn Ianos cho anh khng?
- Tha i t, khng phi. Ti khng phi tn Ianos. Anh
mun ni anh tn l Ion.
i t ni:
- Khng th no mt ngi trong Dng Anh hng li t tn
con khc hn tn cc thnh trong lch c c. T bn trm
nm nay, cha bao gi c chuyn . Anh ny khng th tn l
Ianos c.
i t ng Moritz. Ln ny ng bng lng v vui mng thy
Moritz khng phi tn Ianos. ng hi:
- Vy ai t tn ny cho anh?
- Ti khng bit. Khi ti nc c, t hai nm nay, ti c
ghi trong giy t vi tn ny.
i t bn ni vi cc s quan:
- N khng phi tn Ianos u. Dng Anh hng thng
thgn b chu s ng danh nh th. Nhng dn tc m h

chung ch vi nhau thay i tn tc ca h, nhng khng

lm sao thay c huyt thng h. Mu huyt ca Dng Anh
hng vn tinh khit nh mt git thy tinh.
i t i thng n vin chc ca xng v ni:
- T nay thanh nin ny s dnh cho Vin Quc gia Kho
cu Chng tc. y l mt kiu mu m chng ti cn dng.
Vin chc hi:
- Vy anh y khng lm xng na?
i t dp xng xm:
- Khng. Ti s gi sau nhng ch th c bit ring v anh ny.
i t ng Moritz v suy ngh: Khoa hc tin trin phi thng.
Nhng ta vn cn cch xa s hon m. Kiu mu u t ny,
ngi tiu biu cho nhm chng tc k th ny, l ra phi
trong mt Vn Nhn chng vi cc kiu mu him l v qu
bu ca loi ngi. Nhng tic thay, Vn Nhn chng cha
thit lp. Ti u chu c vn tuyn trch v bo tn cc ging
cm v th. Th m, v thnh kin d lun, khng lp c mt
Vn Nhn chng. Mt thit hi ln cho khoa hc! V lnh
vc ny, ngi M i trc. H c lp vn bo tn
nhng ging th dn k l ca M chu. Ta cng s lp Vn
Nhn chng u chu. Ta phi thng! Trong k din ging
ti, ta s ngh sng lp trc tin Vn Nhn chng. Khoa
hc s nh m c sn kiu mu nghin cu d dng. Phn
t ny ca Dng Anh hng s l ngi u tin ca Vn, v
chnh ta em tng.
i t Muller ng Moritz v mm ci. ng tng tng thy
Moritz trong Vng Nhn chng, ch tri Chng tc c,
cng vi v con. i t ni:
- Ri y c vng s thnh Hin gi, phi kim cho anh mt
ngh xng ng vi cn ci chng tc ca anh ta. i lnh s
lm cho anh ta tha mn. Ti bit r Dng Anh hng. y l
chng tc ho chin nht ca ging dn Germain. Vy phi
gip anh ta lm lnh mi c.
Cc s quan khen tng i t mt ln na, v h tn thnh kin

ca ng. i t hn hoan ku vin hu em cp da ca ng li.

ng ly mt ming giy trn u c ch O.K.W., v vit my
li gi gm Moritz, c sung v qun i, lm lnh S.S.
a mnh giy cho vin chc ca xng, ng ra lnh:
- V lm cc th tc cn thit, v ng tr ni.
on xy qua Moritz, ng ci v ni:
- Trong thng ti ti mun c mt tm nh ca anh mc qun
phc tn binh. N rt qu i vi s nghin cu ca ti v
Dng Anh hng m anh thuc v gia tc y. Ti s gi mt
tm tng Bc s Goebbels. Ri anh s c ngm hnh anh trong
cc bo ch c tranh nh.
(82)
Sau khi khm Moritz, i t bc s trong y ban Tuyn m ni:
- Anh ny khng sc khe lm lnh. Phi bn phi anh c
m. Qun s th bung phi phi lnh mnh mi c.
ba tun qua, t lc i t Muller gp Moritz. Anh bit lm
lnh th c cp na bnh m mi ngy, c giy tt i nc
khng thm, c o qun m p, v c n ung y , c
thuc ht. Anh bit i lnh sng hn i t, nhng khi nghe
ni anh khng c chp thun th anh li mng. Bc s lt h
s c, ri ni:
- Thanh nin ny ca i t Muller, Tng Hnh dinh v Vin
Nghin cu chng tc gi gm. Khng th loi anh ra c.
Ba v bc s u ng Moritz. i t hi:
- Anh c bit lm cng vic vn phng khng?
- Ti lm rung.
My bc s hi kin vi nhau v bo Moritz ra ngoi ch. Khi
ku anh v th h cho bit anh c nng lc i qun dch, v
cp cho anh giy i trnh din ti n v ca anh. i t ni:
- Anh c b vo i tr binh. Anh khng bit lm vic vn
phng, th anh s trong i binh canh gc.
(83)

Thiu t tri k lut huet ci ku n tra. Binh nh Moritz git

mnh. Anh qun mnh ang ng gc trong chi canh v lt t
kim ga-men. Anh mt, tc gin, m cy sng v ni thm:
Ngu ngc lm sao! C qun mnh l lnh gc ch khng phi
l t na!.
Ba ngy nay ng gc, anh u git mnh mi khi nghe ci
hiu. Anh cha nh c anh l lnh. Thy dy km gai ging
cng tri v on t, anh qun anh u v c tng cn b
giam. Tri nhiu nm trong tri giam, tng l t trn i
thm nhp vo xng mu da tht anh. Anh khng th tng
ngh g khc c. Khi c lnh n i phin gc, anh run ln v
tng ngi lnh ny n bt anh. Gi y, khi c on t cm
ga-men ch ni ui nhau ly sp, Moritz qun mnh ng
gc trong ch canh v t hi sao phin sp ca mnh lu ti qu
vy. Anh thy anh cng trong on t.
My ngy u, Moritz ng tm trong m t coi c ai quen
khng. Anh ly lm l sao khng gp c ngi no. c,
anh trong c chc tri giam, tt anh cng c mt bn quen
trong m t ny. Anh mun gp mt ngi quen, du anh
khng c php ni chuyn vi t. Min anh nhn thy xa xa
mt mt quen l . Thnh lnh, Moritz li qun mnh l lnh
gc, vi ku ln:
- Joseph, Joseph!
on t sn u ng anh. Joseph cng ng, nhng li ci
xung n, khng nhn bit Moritz.
Moritz li ku na. Joseph cm ga-men ng chm ch anh, ri i
xa thm.
Moritz bn ni ln:
- Anh khng nh ti sao? Ti l Moritz y.
Ngi t Php va nhn ra anh, ci ni:
- Salve Sclave!
Y ga-men xung t, n gn hng ro km gai, hi:
- Ti sao anh y, anh Jean?

Moritz thut s chuyn anh lm lnh. Joseph lc ny nghe

c ting c. Nhng v hai ngi cch xa qu, nn nghe
khng r. Moritz hi li:
- Cn anh, ti sao anh li y?
Joseph p:
- Ti b bt li, sau nm ngy vt ngc. Anh gi gim th cho
Batrice, v ti khng c php vit. Ti khng c tin tc nng
t bn thng nay.
Moritz hi a ch. Ngi t Php vit v mt mnh giy. Khi
Moritz rt ly mt gi thuc ht va c pht hm qua,
thy qua hng ro dy km gai, v sn, di chn Joseph, v
ni:
- Chiu nay ti gi th lin. Mai ti em thuc ht v bnh m
cho anh.
Joseph ci lm gi thuc v ling ming giy c a ch ca
Batrice, gi mt vin nh. Nhng ming giy rt gia hng
ro dy km gai. Joseph mun vit ming khc, song Moritz
ni:
- ti lm cho. Khng ai bn ti u, nu ti n gn
hng ro.
Anh va bc xung thm chi canh, th ng xa thy mt vin
cai i n i phin. Moritz lt t tr ln chi v ni vi
Joseph:
- Vin cai i ti ri, v ti khng th lm c. Ngy mai, lc
chn gi , ti ra ng gc s lm. Ch ti, cho anh nghe!
Joseph ni:
- Salve Sclave!
Y va i va t thuc, b xm rch lc trc nay t ti
hn. Y m nhiu. tri giam lun lun thiu n.
Khi i gc vi vin cai ri, Moritz ng Joseph ang i xa xa,
v ni thm:
- Mai ti em nguyn bnh m cho anh.
(84)

m Moritz b cm. Ba sau, xe ch anh v nh thng.

Anh bit Joseph ang ch anh gn vch tng ly bnh m
v thuc ht m anh ha. V anh cn phi lm ming giy
bin a ch ca Batrice na. Anh bun ru lm cho Joseph
ch anh khng c v tht vng.
- Ti nghio Joseph! Anh thng hi v ngh thm: Bit u
anh chng nng lng trng mau sng v n chn gi ly
bnh m!.
Moritz t an i, trong vi ngy lnh bnh, mnh s mi ngy
em bnh m cho Joseph v vit th cho Batrice.
Nhng Moritz b sng phi, phi nm ti bnh vin qun y hai
thng trng.
Ba mng mt thng hai, bc s ni vi anh:
- Tun ny anh ra nh thng c ri. Anh s c php ngh
dng sc ba mi ngy.
Moritz ngh thm nu ngh php th lm sao gp Joseph. Anh t
Php chc vn ch anh hoi, ch anh lm a ch vit th cho
Batrice, ch anh tng bnh m v thuc ht.
Moritz c nht nh b php ngh tr v phn i mnh.
Bc s li khuyn:
- Anh cn ngh dng sc, n ung v ngh ngi. Nu khng th
nguy hi lm. Anh mun ngh php u?
Moritz ht cn can m xin b php ngh. Anh ci u, mt.
Bc s ni:
- Ti hiu anh. Anh khng c ch no i ngh. Ti c th gi
anh vo mt Vin Dng sc. Nhng khng phi l ch
cho anh. Anh cn mt bu khng kh m p, nh trong mt gia
nh
Moritz rt cm ng v bc s on c ngh ca anh. Anh
ao c mt ni m anh c th nh ti nh anh.
Bc s ni tip:
- Anh cn mt ngi n b sn sc v gip anh. Anh cn
phi t tin tr li. Nu khng, anh khng bao gi mnh hn

c. Ni Vin Dng sc, anh gp nhiu n b. Nhng h

tha mn nhu cu sinh l. Vi mt ngi bnh v th
xc v tinh thn nh anh, chuyn y khng nhm li. Anh cn
yu ng hn kch thch.
Bc s ng chung quanh. ng tin chc ti khm bnh ca ng.
ng bit r ci g hp cho bnh nhn ri! Lng tm nh ngh
bt buc ng cho toa tr bnh bng yu ng, khng kh gia
nh, s tn cn v s tn tm ca mt ngi n b. Nhng ng
khng c cc th thuc ny, m bnh nhn th ch cn c th, y
khng th lnh mnh nu khng c n. Cp mt bc s dng li
mt na khn h ng gn ng, tay ang cm th ghi bnh
trng. Bc s ni:
- C hilda, c gn y vi m c phi chng?
- Tha bc s, cch nh thng vi bc, vi m ti.
Hilda ng bc s vi s tn cn, phc tng ca mt ngi lnh
ang ch lnh ca s quan mnh.
Bc s mm ci. ng tm c phng thuc hay. ng ni:
- Ti giao Moritz cho c. C nn coi nh mt ngi chng.
Trong mt thng, c dn anh li cho ti, hon ton lnh mnh.
Ti mun thy anh bnh phc trc khi tr v n v ca anh.
Anh cn c mt ngi n b, va l ngi yu, ngi ch, v
ngi m!
- Tha bc s, ti hiu.
Hilda c hai mi tui, c i m hng, trn tra. Nng hi
ln v mp mp.
Bc s ng nng, bng lng. ng thy nng c c ch yu ng
cn thit cho Moritz. Nhn tc nng, ng ni thm: Tc hoe
hoe ny lm m du ngi bnh, khi thy n. Tc nu nu khng
hp my!. ng li ni vi Hilda:
- C c ngh mi bn ngy trong dp ny. C ch lo cho
Moritz m thi. Mi ngy c c xung nh bp bnh vin ly
khu phn thng ba. Nhng c nn nu n thm nh. Anh
y cn c mn n ring t tay ngi yu mn nu, hn l ba n
lnh trong ni nu chung.

Hilda p:
- Tha ba, ti hiu!
Nng t ho v s mng ca nng. Ri y cc bn ng nghip
s ganh t vi nng. Bc s hi:
- C c phng ng ring ch?
Hilda mt tr li:
- Tha c!
Bc s li hi thm:
- Ti tng ngi thanh nin ny chc va c?
Ri khng i tr li, ng bo:
- C lm giy ra nh thng cho Moritz, giy php ngh cho hai
ngi, v mt giy lnh phn n trong ba mi ngy cho hai
ngi, vi phn ph thm, loi A.
- Tun lnh! Hilda va ni va m ca.
Ba dng li trn thm, ng Moritz v ni hp tp:
- Thi cho anh, mau mnh tr li y!
(85)
Moritz ngi lu ni ca s, ng ra sn nh thng. Tuyt ri.
Xa xa anh thy dng hng ro dy km gai. Thnh lnh, hai bn
tay gi lnh bt mt anh. Xy li, thy Hilda. Anh qun tt c,
lun nhng li ca bc s na. Hilda ni:
- Mc lnh v v li ng kt lnh lng i anh! Ti c
giy php ra nh thng ca anh ri, v giy anh ngh php na.
Giy ngh php ca ti cng k ri.
Hilda ni rt mau. Nng ph mc cho Moritz, lun tay di
o lnh sa n li thng thm. Moritz nhn thy bn tay ca
Hilda trn ngc mnh v c cm gic nh mt bn tay thn yu
quen bit t lu. Nng mc o cho Moritz nh tng lm
chuyn ny cho chng hay cho con.
Trc kia Hilda rt lnh lng v xa l i vi Moritz. Nng em
thuc men, ly thy, ri i lin. By gi, bng dng nng thn
thin v thn mt. Thn mt hn c Suzanna v Iulisca.

Moritz thy Hilda cm anh. Cm anh thnh lnh, v lnh ca

bc s. Nng yu anh. Nng gi li ha vi bc s. Bn tay chm
vo da ngc ca Moritz, sa li o lnh, hay gi nt o ca anh
l mt bn tay ca ngi n b yu ng. ng nh li bc s
dn.
Hilda ni:
- Bc s cho php chng ta ly mt ci ging ln ca nh
thng. Ging ln sn trng trong phng m, vi hai ci mn
len. Ging ca em nh qu khng cho hai ngi.
Ngh ti ging, nng li ni:
- Bc s bo em ng lm anh mt. l l t nhin, anh cn
au nng. Nhng chng mt tun l n ung b dng v ngh
khe, th tt c s thay i.
Moritz hi:
- Ci g s thay i?
Hilda m anh hn, p:
- Ri anh s bit.
Moritz lnh lng. Anh khng sung sng. Anh ch tun lnh.
Khng phi lnh i lm phng tuyn, xng nt o, hay i
gc tri giam. Anh c lnh i vi Hilda, n vi nng, v
phi mnh v th cht vi tinh thn, trong vng mt thng.
l mt lnh c li cho anh, song l mt ci lnh. M h lnh th
anh khng lm sao sung sng c.
(86)
Sau mt tun vi Moritz, Hilda ni:
- Anh bit khng, nu ta lm m ci th em c thm mi
bn ngy ngh na.
Moritz u ym ng nng. Nng li nhc:
- Hm qua anh c ni, ta s ci nhau.
Moritz nh hm qua c ung ru vi Hilda v m nng n
nm chai. Anh p:
- Phi!

- Vy sao ta khng thi hnh? Nu lm giy th em li c ngh

thm, v anh cng vy. Hai ta s c mt cn nh, bn gh
trang tr v mt gii thng hai ngn ng mark. Anh ch ng
n khi i gc thi. Em c ni vi m, v iu hay nht, theo
em ngh, l ta ci nhau lin.
Moritz lm thinh. Hilda tng anh khng mun lc ngh php
m phi i lo giy t, lin ni:
- Anh khng cn i u ht. Anh c nh ngh nh by gi. Em
s lo tt c cho, lo n Phng H tch, Phng C x, Phng Cp
lng thc, Phng Lao ng, v Cnh st cuc, ni tt, l chy
lo khp ni no cn thit cho anh. Cn nht l khng cho anh
mt!
Moritz bng lng. Hilda ni c l. Nu lm m c i th ch
ton c li.
Th l h ci nhau. H c mt cn nh c ba phng, ch
tm v nh bp. H c lnh hai ngn ng mark tin
thng, phiu cp ging nm, qun o, bn gh, chn da, ci
than, ru, tht i tic ci, mt my radio v nhiu th
khc na.
Hilda va ph mcsc phc cho Moritz sa son i n n,
va ni:
- Ta di kh lm mi khng lm m ci, v c bao nhiu l
li. C phi anh ng nh hn n khng?
- Phi!
- Cn n em nu cho anh n bui chiu c phi ngon hn
n trong c binh khng?
Hilda hn h ni tip:
- Ri trong hai thng em khai c thai, em c ngh php thm,
v anh c th n ti nh. Chng ta c thm phn n. n b c
thai c ba phiu lng thc. Anh s c n ung y .
Em mun thy anh mp lm!
Moritz ci, ni:
- Em Hilda tht l mt ngi n b tt bng!

(87)
n hin binh lng Fntna tip c mt chu tri, gi n lm
hai bn, cng b cho dn chng xem. Vin qun n
Dobresco c:
Tn Do-thi Moritz Ion, t Iohann, t Jacob, t Jankel b truy
n khp ni trong x. Hn vt tri giam. Ai cha chp, hay
bit hn u m khng khai bo vi nh chc trch s b t.
gc bn phi t rao c nh ca Moritz, chp b nghing v b
mt.
Vin qun nhn tm nh v ni thm: Vy ra tn ny l Do-thi
tht !. Y cho gi mt tn lnh, v bo:
- Ly cy sng i bt cha m tn Do-thi ny tc khc em v
y. Dn t chu tri ti ngoi vch. Dn cho chc ng gi
thi bay mt.
Tuyt ri ti lng Fntna. Vin qun ng ra ngoi ca s, thy
mc s Koruga, hai vai khm, m cp da, i trn ng,
trc n.
Mt lt, tn i tr v, ni:
- Ti bt b m thi. ng cha au.
Vin qun gin d. Y mun hi cung hai v chng mt lt.
Tn i ni:
- Nu ng mun th ti li hn i. Hn khng ng c. Ti c
gi mn thy mnh ng ta ph nh ci h da.
Vin qun suy ngh mt hi, b nh hi cung cha ca Moritz.
Y cho ku dn b m Moritz ang ng ch trc ca. Aristitza
v phng, hm hm hi:
- ti sao ng sai lnh bng sng ti bt ti nh mt ti st nhn?
B ng khng cn gian phi no bt na sao m i bt ngi
lng thin vy? Hay l ti phm ti st nhn?
B ni gin li nh. Lc ngi lnh v nh bt b dn i, b
nh s ti mc mt vin qun n.
- B khng c ti, nhng con b b tp n.
Aristitza ng t rao ca vin qun a ra, thy hnh con b, b

khc a:
- Sao m n m nh th ny?
Khi m Moritz m th chc b nh p nhiu. Khng c g lm
b quan tm hn na.
Vin qun ni:
- B c i.
B lau nc mt, ni:
- Thi, ch g na! Ch thy nh n l ti bit n i kht, mnh
y ch rn, v b nh p giam cm ri. ng cn mun ti c
g na? By nhiu ri!
Vin qun c t rao ln ln. Va nghe cu u, b chn li
lin:
- c li coi! Chc ti ti khng hiu r! ng ni: Tn Do-thi
Moritz Ion h? Nu ng c trng, th ngi khng phi con
ti. Ti bao gi c con Do-thi!
Vin qun a hnh cho b xem. B li mi lng mt ln na
khi thy con m tong teo. Vin qun hi:
- Phi n khng?
- Chnh n, ti nghip con ti! Cu nguyn Cha ng tha th
ti li nhng k giam cm n!
- Vy b nhn ra n ? Ti sao b li cn ni chc rng n
khng phi Do-thi? ng lm mt th gi, b nn lng nghe ti
c. Li ca b khai khng cht gi tr no, v b l t nhn. Ti
ch tin nhng g chnh thc cng nhn. Giy t ny l cng vn
ca chnh quyn gi n. Vy n l bt kh xm phm v n
qu quyt con b l Do-thi.
- Nu ng cn dm ni mt ln na rng con ti l Do-thi, ti
mc mt ng cho ng coi! ng mun chc gin ti h? Ti
nghip thng nh. Hi ra i, n tr, p, dng mnh nh cy
tng, m by gi n ch cn xng vi da!
- ng tha m nh cm quyn! Nu khng, ti s lp bin bn
tc th v ti xc phm nhn vin cng quyn!
- Thng Ion, ti c n vi cha n, ch khng phi vi nh cm
quyn. Ti mang nng n trong bng, cho n b sa ti, ch

khng phi nh cm quyn. V ti bit r n khng phi Dothi!

- Theo nguyn vn trong giy t ny, B Ni v qu quyt n l
Do-thi.
- Vy B Ni v c gan li y n vi ti i! Ti thch y! Ti
s khc vo mt n nu n qu quyt bit hn ti, a con ti
mang trong bng ti!
- Nu b l dn Roumain, th chng b l Do-thi. Mt trong hai
ngi. y l mt cng vn chnh thc. Hay l hai v chng b
cng cha bit.
- B ng say ru sao ch? Ti m khng bit ti th ai v qu
gi trc Cha no ?
- Khng phi th o no. C th ngi Do-thi c o Thin
Cha. y l ni v mu huyt.
- Mu ca ti vu ca chng ti u l mu c o. Ti no bt
giam con ti v hnh h n kh s trong ngc mi l bn t
gio m thi!
Vin qun hi chm bim:
- B chc chng b c o ? Trong bao nhiu nm chung, ba
khng thy chi kh nghi sao? Vi n ng th d thy chng
tch hn n b. Hay l b cha bit tng tn?
B Aristitza go tht ln:
- ng m dm cho ti khng bit ngi ti ng chung trong ba
mi lm nm ? Mt con im cng cn bit g n ng no
chung ging vi n na, m ng li dm ni ti ng chung vi
chng ti trong ba mi lm nm m khng bit tng tn ?
Nh cm quyn chc c bit c r hn ti, a con m v
chng chng ti to nn chng? ng v nh cm quyn m li
i hi ti v a con ti mang trong bng v cho b sa ca ti
ch?
Cp mt b chm chm ng vo bnh mc trn bn vit. B
gin d, mt ho quang, thy tt c. Bnh mc b nh
chp vt trn u vin qun cng . Vch tng cng .
V vin qun cng na.

Vin qun thy hng mt ca b nhn nn lt t ko bnh mc

v pha mnh.
Bn tay Aristitza bu vo vt vy mt cch gin d, nh bp c
nh cm quyn m b ang nm cht. Bnh mc mt i l kh
gii cht ca b b tc.
B nghin rng, hai tay chp vt vy lt ngc ln trm ph
u. vy rng xe tung ra nh b bc gi. o s-mi lt cng lt
ln, a trn da tht nhn nheo v xm xm, cp v thng x
nh hai ti rng, en s. Vin qun thy trong nhy mt trn
thn mnh trn tri ca b, c b mt, b nghing v b lng. Y
nhm mt li. Ca ng mt ci rm, vch tng chuyn ng,
trn nh rt vi ming vi trng.
Aristitza chy ra, ting ht ca b cn vng li khn khn nh
ci xe, bn tai vin qun n:
- , ti tr li ri ! My ng c lim i, ng v nh cm
quyn ca ng, k trc ngi sau!
(88)
V ti nh, b Aristitza ci khn chong vai ra, ngi bn l
si. B thm ci v l v nhn ngn la chp chn, le li v
au m nc mt tun tro theo m. B ngh thm: Ta khng
ni g vi ng ht. ng ang au, ng lm cho ng lo bun.
B xy qua, thy ng nm nga ng. Nc mt gin gia, b
dm ng, v nh n Moritz b nh cm quyn v cnh binh
hnh h trong cc khm ng t nm nm nay v h cho n l
Do-thi. M no c phi u! Nu tht n l Do-thi th u c
b nht. M mo sao di kh qu, hay tin li ngi ta. H h
nh au cho n nhn l Do-thi, th n th nhn lin. Ri
nh cm quyn tin thit nh th!
B ngi nh vy, hai tay m u khc. B khng giu ni na,
tnh phi ni vi ng rng c hnh nh Moritz in trn t bo co
xanh dn ca n hin binh, ging nh my t tuyn ngn
ng c. Nhng ta khng ni n m nh ch i m ng phi

au lng. Tuy nhin, phi thut li cho ng nghe li vin qun

ni n l Do-thi mi c. B ku:
- ng ! Dy i! Nu ng ng sut ngy th ban m ng ngh
khng c anh!
ng gi khng ng ting. Thng thng ai ku thc dy, ng
cng khng p. Nhng hm nay, ng khng ng, hai mt m
to v chc c nghe hi, song ng lm bing khng bun tr li.
B ni:
- ng ! Vin qun ni vi ti rng ng l Do-thi. ng ngh
coi n c gan khng? Nhng ti tr li xng ng ri.
B thy dng nh ng mm ci. Hai ng b thng hay ci
nhau nhiu, trong ba mi lm nm sng chung, nhng b
thng ng ch thit. B ry ng v qu hin t v tt bng, ai
cng gt ng c, nhng b yu ng lm. Aristitza yu chng
ht tnh, yu trn c tm hn.
- ng ! Nu mai ng khng mnh th ti ra tnh rc bc s.
Ti s bn con heo tr tin thuc cho ng. Chng no ng
mnh, mua li con khc. Phn ng phi lo chy cha cho mnh
mi c.
ng gi vn khng tr li.
- ng ! M mt ra xem n! Ti cho ng iu thuc ti giu
dnh cho ng y!
B ng dy, vi ly iu thuc ct trn s nh.
- ng c hp qut ch?. Va ni, b cm iu thuc i li gn
ng. B mun iu thuc tn ni ming ng, nh c vi ln,
hi mi ci. B bit ng khng m mt ra, nhng s nhch
mi khi nghe a iu thuc k ti ming.
Nhng hm nay, i mi sng v ca ng khng mp my. V
du b a iu thuc n tn mi, ng cng vn im lm. B
hi:
- Sao vy ng?
B nm vai ng, lc mnh. Qua ln o s-mi, b nhn thy da
tht ng lnh ngt. B r trn, trn cng lnh. ng gi cht.
B Aristitza ku go ln. B mun chy ra khi phng. Nhng

b dng li, gn vi ngi cht. Dng dim qut t thuc, b

t n cy chong u ging ng nm. Ri b khc to ln,
v b bit khng cn ai nghe b na.
(89)
B khc n ngt i. Ting b khan. B than th, b khc
thm bn xc cht, b khng ni nng, khng c ng, khc
trong lng, nhng ni thng kh vn trn ngp khng km.
Tm tr b ri cng mt. B nn khc. Lc , b ch thy tr
tri, mt thn mt bng. Lc khc than, b tng c ai bn
cnh. B mun khc na, nhng khng cn sc. B ng dy,
t la thm.
Nh thng ba, b bc nc ln bp, nu n. B ko mn ca
s, xong u y, b li cng thy qunh hiu c c. B chng
mt, mt mi. B nhn mt ng, b khng s ngi cht. m
nay, b phi ng trong phng mt mnh bn cnh xc cht. Cn
ba m na, n ngy chn, b cng phi trong nh n c
mt mnh vi t thi.
B nh n li vin qun: Hay l chng b Do-thi!.
B ng gia nh, khoanh tay, khng bit phi lm g.
Nc si, nhng b khng i. Ging sn, b c th nm,
nhng b khng bun ng. B phi lm ci g mi c. u
c, thn xc b xc ng, thm kh, no n. B khng th ngi
yn c. B phi c ng cho khuy kha. Li thm cnh tch
mch vng v! B ko mn ca s mt ln na, v i li gn ch
ng nm, b tng nh vin qun ng k bn b v ni vo tai:
Hay l chng b Do-thi.
B ng ng, ri gi mn ra. Mnh ng ph ln. Nhn o s-mi
v qun ct vi gai bao ln t tay b git i, b m dy nt v
tut qun khi u gi. Da ngi cht tm bm. B ni to:
Ti sao ta li mc c? Chng ta m!.
B nh lc hai v chng cn son tr, m by gi th mnh my
ng tm bm.

Cu Hay l chng b Do-thi! vng vng bn tai b. B a

tay r ngay ch ca ng, thy lnh ngt v tm bm, nh m
mt, ci mi, i mi.B git mnh ko qun ln v p mn li.
B ng dy run run lm du thnh gi: Ly Cha! i n
Cha cho con ngng li ng lc. B li lm du ch thp ln
na v n: Nu ti coi thy th ti s b la a ngc thiu t.
l mt trng ti. Nhng ti khng coi, khng thy g ht.
Ti khng mun bit ng c phi Do-thi hay khng. Ti khng
mun!.
B ng xc ng, khc v van vi: ng th li cho ti. Ti th
khng thy g ht v cng khng mun thy. ng bit ti chng
khi no phm ti nng n nh th u. ng hiu ti nhiu m!
Vin qun v nh cm quyn nhi s ti, cho chngn v la
a ngc c hai i!.
(90)
Binh nh Moritz dn nm ti nhn i trn ng trong thnh
ph. Tri va by gi sng. i ngang nh, Hilda bng thng
Franz, con anh, ra ca s, a tay ch anh cho. Moritz nghe
Hilda ni:
- Con bit khng, ba con . Ba c ci nn st v cy sng !
Thng Franz mi c ba thng. N chng lm sao bit Moritz c
sng v dn t, nhng Hilda mi ngy c ch cho n cnh ny
n c hnh din v ba n, cng nh nng t ph cho nng.
Dc ng Moritz c ngh n con v Hilda.
Ra khi thnh ph, bn t bng qua mt cnh ng. Moritz lng
l i theo sau, sng vc vai. Ti di cu, h ngng li, v l
ch lm. Dng sng cn kh. n b sng, bn t quay li ng
Moritz v ci vang. y khng ai thy h.
Joseph thn mt bt tay Moritz v hi:
- Salve Scalve! Anh ng ngon khng?
Moritz cng p li:
- Salve Scalve! v bt tay mi Moritz. Anh cy sng da

tng , m o chong ly ra mt bnh m v nm gi thuc

ht.
a thuc cho Joseph, anh ni:
- Ti cn thiu anh mi lm mark. Ti cha mua c x
bng. Mai ti em li.
Ri ly trong ti dt mang bn mnh mt bnh m, anh trao
cho Joseph. Bn t ngi ht thuc. Moritz cng ht. Mi bui
sng, t ngy i lm cu ny ti nay, h u ngh c na gi,
ci gin vi Moritz, ri mi lm vic ti tra. l gi sung
sng nht ca t v ca Moritz. Anh trao cho h my th nhn
c t bn Php gi n hco h, theo a ch anh; anh mua
gim h thuc ht, bnh m cng cc vt cn dng khc. H bt
tay lm vic, Moritz cng tip, song lm mt cch kn o,
khi b ng thy, lm m rt vui thch. Bn t khng mun cho
anh lm, nhng anh thng hi h, v h u l tr thc, khng
bit cm cuc, xung nh th no. Moritz phi ch cho h, v
anh lm quen. Joseph ni:
- Anh Jean ! Ba nay ti c chuyn bn vi anh.
My ngi t kia u ng dy i lm. Ting cuc, xung p
u u trn . Cn mt mnh Moritz vi Joseph. Anh t Php
ni:
- Chng ti s trn. Khng phi ba nay m mt ngy khc. Tt
c nm a ti s trn.
Moritz ng Joseph, tng anh ni chi. Nhng Joseph ni thit.
Moritz hi:
- Ti khng c lm li g vi anh v my ngi kia sao m cc
anh vt ngc? My anh mun ti t rc xng mn i h?
Anh gin xanh mt ni tip:
- Anh bit rng ti khng lng d no bn khi cc anh trn. Ti
khng th bn cc anh c. V nu ti khng bn th ti b t.
Song ti tin chc l anh n chi thi.
Joseph ni:
- Khng, ti khng ni chi u. Chng ti s vt ngc, anh
cng khng b bt.

Moritz khng thm nghe, ni:

- Ti xin i ch khc. Ngy mai ti khng i vi cc anh, v
cc anh mun trn. Ti, th ti khng mun bn cc anh, cng
khng mun b t rc. Ti cha bao gi bn ai, th m ti cn b
bao nhiu nm t ri. K t ngy mai, ti khng i vi cc
anh. Chng khng c ti, cc anh mun trn ty .
Joseph ni:
- Ti sao anh khng chu nghe ti ni chuyn chng ti sp t.
Anh cng s trn vi chng ti.
- Ti khng c l do g trn ht! Ti c v, c con. Ti
khng b giam cm. Nu ti b t, chng c th ti s trn.
- Nhng anh cng b giam, anh Jean ! Anh ch l mt n l c
sng trn vai, cn chng ti l n l khng sng thi. Ngoi ra,
chng ta ng mt cnh ng nh nhau, nn anh phi trn vi
chng ti.
Moritz gin mt, t iu thuc, v ni:
- Mai ti khng n dn cc anh na.
- Nhng chng ti ch lm li cho anh m! Anh bit chin tranh
sp chm dt ch. ng minh ang tin. Nu h gp anh mc
qun phc S.S. th anh bit s phn anh ra sao ri. Anh s b
mi hoc hai mi nm t.
- Anh ng ni by! Nu ng minh ti th h khng c l g
giam ti. Ti c lm g hi ai u? i pht thanh cng c
ni ng minh l ngi cng bnh bit phi kia m!
- Nhng anh l k nghch. Anh l ngi th ca nc Php, ca
qu hng ti, v ca cc nc ng minh!
Moritz ni gin hi:
- Ti l k th ca nc Php ? Bi v ti l k th ca nc
Php nn ti mua bnh m, thuc ht, v cc mn my anh cn
dng hay sao?. Moritz qung iu thuc, ni:
- Ti khng d cc anh coi ti l k nghch, ti li tng ti l
bn ca anh ch!
- Anh l bn ca ngi c, anh chin u cho h, anh l lnh
ca Hitler. Anh khng th qun iu .

- Khi ti c chai bia, ti ung vi lnh c hay vi cc anh?

Ti ung trong tri hay di cu ny?
Moritz gin d hi tip:
- Anh Joseph , ti c thuc th ti ht vi ai? Vi ai ti thut
chuyn tm tnh, v nhng g mang nng trong lng ti? Vi h
hay vi anh? Khng khi no ti ni chuyn vi lnh c tri,
m ch ni vi anh thi, v ti l bn anh. By gi anh cho ti l
k th vi anh, v l bn ca dn c. Anh c thy ti ni
chuyn vi h nh bn b khng? Ch vi anh, anh l bn ca
ti m thi.
Bn tay Moritz run run a iu thuc ln ming. Moritz hi
tip:
- Anh ni nu ng minh ti, th h giam ti trong hai mi
nm. V bit u chnh li l i qun Php s b t ti phi
khng?
Joseph p:
- Phi, nu i binh Php n.
- Nu vy, th tt c cng l u mt ht trn mt t ny. V
lc y, h c bn ti, ti cng khng n hn. Sng lm chi na,
nu ht cn cng l, nu cc anh u cho ti l k th. Ngy
mai ti khng n y, cc anh mun vt ngc, ty . Ti
khng d. Ti cng khng bt cc anh. Nu c th gip cc anh
vic g m khng hi n ti, th ti sn lng. Gip mt t nhn
vt ngc l mt vic ngha, nn ti lm. Nhng ti khng trn
vi cc anh, v ti khng mun sut i ngi t v cc anh.
Joseph ni:
- Vn khng phi nh th anh ! Ti mun cu anh, vy mi
tht l tnh bn ch. Chng ti mun dn anh v Php vi chng
ti.
- Ti cn v v con y. Ti khng th i vi cc anh c.
- Trong vi thng, ng minh ti. Chng , chng ti s lo
em v con anh qua Php sau. Ti c mt nng tri ngoi
Ba-l. Anh s . Anh l nng phu, lo trng trt lm n v s
c tin, ri mua t, ct nh. Nc Php p, ngi Php hin

v tt. Anh nc c lm g, khi chin tranh chm dt? Trn

vi chng ti i, anh !
- Khng, ti khng trn!
- Ti tin li cho v anh sng ti ngy ti tr qua dn v
Php. Chng ti c dnh cho ch nm ngn mark y.
Chng vi thng, chng ti tr li dn ch i. Nc Php hm
n anh nu anh cu nm t binh Php. Anh ngh sao?
Moritz khng p. Anh mi ngh n nng tri anh s c
Php. Anh rng tng tng thy ming t anh s mua, ci nh
anh s ct v i sng ca anh vi Hilda v thng Franz. Anh
ni thm: Mnh s c con na, mnh mun c mt a gi
t tn Aristitza nh m mnh. Moritz sc thy ang mm ci
v tng li ca anh. Anh tiu nghu ni:
- Khng, ti khng mun trn.
(91)
Hilda ch Moritz ngoi ca. Nng mc sn, mun i xem
chp bng.
Moritz khng cn bit anh xem phim g. Tr anh mc lo ra. Anh
ch nh on thi s din li cuc nh mt trn: xe tng
nt, nh chy, ngi cht. C chiu c bn ghi mt trn gn
st bin gii c. Vn ht, ra v, anh khng mun ni chuyn.
Trc khi i ng, anh dm con nm trong ni. Ln ging nm,
anh khng th ng c, anh hi:
- Hilda ! Nu nc c thua th chng ta s ra sao?
Hilda p:
- Nc c khng bao gi thua.
Moritz nh ti cc cuc nh nhau mt trn anh va xem, nh
ti tm bn , ti Joseph v con nm trong ni, ri ni:
- Hilda i, anh bit nc c s thua. Lm sao by gi? Phn
anh, th s b t. Ri em v con sng ra sao!
- Ta thng hay ta cht ti ngi cui cng. Khng mt dn c
no chu sng trong mt nc c b chim.

- V nu ta khng cht?
- Ta phi chin u n cht. Ai cn sng, lc ht hy vng na,
cng phi t t.
- Ch c n ng mi vy. Cn n b?
- n b cng th. Em s l ngi u tin t t vi con, nu ta
bi trn. Em khng sng thm mt ngy no, sau khi thua gic.
Nhng nc c khng bao gi tht trn, khng bao gi thua.
Ti sao anh c ngh nh vy? Thi ng ngon gic i!
Hilda ko mn trm u.
Moritz ngh ti Hilda v thng Franz, thy v con anh cht.
Sut m, anh m thy ng minh tin vo nc c v ti
trc nh anh, xe tng rn r. Anh nm chim bao thy Hilda
cm sng bn Franz trong ni, ri r bn nng. Moritz la ln,
git mnh thc dy, m hi t m. Ca s c nh sng. Tri
rng ng. Kilda cn ng . Moritz nh nh bc xung
ging, ko nng thc gic. Anh mc i v tri. Anh khng
xin i ch nh nh hm qua. My t binh Php lm thinh
khi thy anh n, nhng h u hn hoan. H rt lo s Moritz
khng n dn h i lm.
Ti di cu, Joseph hi Moritz nh mi ba:
- Salve Sclave! Anh ng ngon gic khng?
Moritz nh ti im chim bao hi hm m trong anh thy
con b bn, v t t, anh hi Joseph:
- Anh th s em v con ti qua Php khi nc c bi trn
khng?
- Ti xin th, khi ng minh va ti y, ti dn v con anh i
Ba-l lin.
Moritz sng mt bn, thut li chuyn bn ci vi Hilda lc
xem chp bng v. Anh ni:
- Nu anh n tr, nng git con ri t t ri th sao?
Bn t Php ha s qua ti, khi on qun ng minh u tin
tin v. Moritz cm ng, nc mt gin gia. Anh ni:
- Nu cc anh ha chc, th ti trn vi cc anh. Chng no i?
- Ngy mai chng ta i lm nh thng l, nhng khng tr v

tri. Anh lp mt chin cng v vang vi nc Php. Nc

Php s tr n anh.
- Ti khng c lm g cho nc Php! Ti bit r Hilda. Nng
lun lun gi li. Nu cc anh khng n kp th nng s t st
vi a con trn tay. C hai u cht. Nng st lm. Anh
ng tng ti trn v nc Php u. Anh hc nhiu, c
nhiu, anh hiu bit. Cn ti, ti khng bit nc Php l g.
Ti khng c cht g lin h vi nc Php. Ti ch bit v v
con ti ang lm nguy. Ti v chng n m vt ngc vi cc
anh thi!
(92)
Th ca Traian gi cho cha:
Raguse, Dalmatie, ngy 20-8-1944
Tha Ba, con vit th ny gi bng li thng ip ngoi giao.
Xin Ba tr li lin, ng tr. Con s c chuyn xy ra cho
Ba. Ba c th ci v s lo s v l ca con, hoc cho con lon
thn kinh cng c, nhng con yu cu Ba hi m lin. Con
mun gp bit Ba cn sng.
Quyn tiu thuyt ca con tin nhanh, ti chng th T,
n gi th ba, sau khi cc con th bch cht. Cc tn n l
k thut tn ph tt c trn ng i ca chng. Cc nh sng
ln lt tt ht. Con ngi ang phiu lc trong ci u minh
mng mui, cn t thn.
Hn Ba M.
Hai con: TRAIAN v NORA
CHNG T
(93)
Mc s Koruga tr li th Traian lin, cho hay ng v b mnh
gii, ti lng Fntna tt c u nh trc. Ch ring Moritz vn
cha v, v khng ai bit n tr nn th no.

ng bin l Damian v sn lc mc s c li bc th va vit

xong. ng v ng ngh hai ngy vi mc s. Thng thng,
mi tun ng u v chi vi mc s. Hai ngi i ra nh bu
in b th.
Dc ng, mc s a th ca Traian cho ng bin l xem v
ni:
- Traian rt lo s cho chng ti.
ng bin l c bc th v mm ci p:
- Anh Traian l thi s. Anh c thm tht cho to chuyn. Chc
anh s bnh v lm vic qu sc nhiu!
Trong sn ta th snh c nhiu ngi t hp. Xe ca trm phu
cha i. Mc s mun a th gi, nhng ngi phu trm t
chi ni:
- Chng ti khng nhn th gi ra nc ngoi. Su gi chiu
nay, nc Roumanie u hng. X s ta b binh Nga chim.
Vua c loan tin trn i pht thanh ri!
Mc s ct th v ti.
(94)
Chiu hm y, thn dn tu trong sn nh mc s hi kin.
Binh Nga v thnh k cn, thin h chy v ng trn. H
thut li nhiu chuyn gh gm. n b b hm hip, b tht c.
n ng b bn ngoi ng ph.
Mc s bc ra bao-ln. Thn dn bun ru lo s. Mc s ni:
- Ri ngi khc s n cai tr nc ta. H cn tn c hn my
ngi trc, v h l k ngoi bang. Nhng ngi sng o bi
rng tt c nn thng tr di trn u tn khc, ta phi au n
chu ng. Chn lc-quc ch l Thin ng trn Tri.
Mt dn lng hi:
- Ta c nn trn trong rng chin u chng k xm lng
khng? Cha dy th no?
- Thin Cha gio khng xi tn nh gic ginh li
quyn hnh th gian.

- Vy Thin Cha gio khuyn ta a tay cho h xing xch

sao? Thin Cha gio c mun ta phi khoanh tay im nhin
nhn k khc hm hip v con, t thiu nh ca ta khng? o
Thin Cha khng i hi nh th c. Nu m bt bu, th
chng ti khng v vi Thin Cha gio na!
Cc thanh nin trong lng u tn thnh. Mc s im tnh ni:
- Cha Jsus dy tn phi phc tng quyn thng tr trn th
gian. Cc con ni s thng tr hin nay x Roumanie l ca k
ngoi bang, tn bo v t gio. Ti cng bit, nhng khi xa
nhng ngi cai tr ti x Cha Jsus ging sinh cng l k
ngoi bang, tn bo v t gio vy. Cc con hy ngh n mun
ngn tr nt b ct c Jude, theo lnh ca vua Hrode sau
ngy ging sinh ca Cha Jsus. Cch thng tr tht tn c. C
l cng tn c nh cch thng tr ca Cng sn. Nhng Cha
Jsus khng phn khng v khng xi gic ai phn khng. Ngi
ni: Tr cho Csar ci g ca Csar, tr cho Tri ci g ca
Tri.
Mt thanh nin hi:
- Vy Cha c kinh cu nguyn cho Staline sao? Nu Cha c
kinh cu nguyn cho Staline tc l Cha c kinh cu nguyn
cho Qu vng, k phn i o Thin Cha sao? V nh th,
chng ti khng chn ti Nh th na!
- Nu nh cm quyn ra lnh ti c kinh cu nguyn cho
Staline, nh ngy nay ti c cho vua, th ti tun lnh. Ti bit
Staline v thn v ngoi o. Nhng k ngoi o cng l
ngi. Nu linh hn h y ti li l v h i lc hng, xa
ng li ca Cha. Mt mc s phi c kinh cu nguyn cho
tt c mi ngi, v nht l cu nguyn cho nhng linh hn y
ti li.
Mt thanh nin ni:
- Cha tha h c kinh cho Staline, nhng phn chng ti, chng
ti khng i Nh th na.
Vi ging phn i, anh hi gn thm:
- Cn nu chng ti rt v rng chng li Cng sn ginh t

do, ngy cha nht ti Nh th, Cha cng c kinh cu nguyn

cho chng ti na sao?
- Mc s cng c kinh cu nguyn cho nhng ai chin u
trong rng, trn ni, chng nhng ngy cha nht m mi ngy
hai ln, v cuc i tranh u ca h lun lun b nguy ngp,
nn h cn phi c li cu nguyn ca mc s v lng nhn i
ca c M.
Tt c thn dn u im lng. Apostol Vasile ni:
- Nu Cha c mt kinh cu nguyn cho chng ti, Cha s b
bn!
- khng phi l mt l do ti ngng cu nguyn cho cc
anh. S cht khng lm nao lng ngi c o.
- Chng ti rt v rng khng chin. Trc khi i, xin Cha ban
phc lnh v lm l cho chng con. Ri khng bit ri y s
ra sao v chng con c tr v c chng? Chng con i tranh
u cho Thp t gi v cho Gio hi.
- Nu cc con tranh u cho Thp t gi v cho Gio hi vi
gm gio th cc con i trong ng ti li, vy tt hn cc
con nn nh. Gio hi v lng tn ngng Cha khng phi
bo v bng kh gii cm tay.
- Chng con s tranh u cho x Roumanie l mt nc c o
Thin Cha.
Apostol Vasile chia dn lng thnh tng nhm. Phn ng
quyt nh rt v rng. l nhng phn t u t trong lng,
c c ph n v thiu nin cn i hc.
H qu gi xung sn c.
Mc s Koruga c kinh cu nguyn v ban php lnh cho tng
ngi.
ng bin l Damian cng qu xung trc mt mc s, ni:
- Xin Cha ban php lnh cho con na. Con cng rt v rng vi
h, tranh u cho t do loi ngi v cho nhn loi!
Mc s p:
- Gio ng ban php lnh cho tt c ai n xin.
ng bin l hi:

- Gio ng cng ban php lnh cho k mun lm chuyn

quy sao? Hoc gi Cha nhn nhn chnh ngha ca chng con
l hp l ch!
- Hy thng xt v hnh ng theo anh mun. Nu chuyn
lm ca anh chn thnh pht t ci lng, th ng s ti li.
Anh i trng ng!
ng bin l hn tay mc s nh cc dn lng, theo nhm ngi
ra khi sn, v rt v rng!
Trong nh, b mc s khc.
(95)
Cc dn lng i c hai gi. Mc s c sch trn tnh lo
ngi. Nhng hai thn dn, khng phi ngi trong lng, bc
v phng sch, khng cn g ca. H mang dy bng ba mu v
sng lc. Mc s lm nh khng thy kh gii, vui ci tip h
v ni to ln, c cho b phng bn cnh nghe, v khng
mun lm cho b s hi:
- Phi ton th snh ku ti khng?
Mt ngi ni:
- Chng ti c lnh bt ng dn n Ta n Nhn dn.
Mc s ng qua phng v, v ngh thm: Chc b khng nghe
g c. ng cun sch trn gh v ra i.
Trc khi ra khi sn, ng cn ng ngoi li, nh vnh bit.
Hai thn dn i gi km hai bn mc s.
ng bc qua ngng ca, u ngng ln. ng i khng ging
nh mt ngi c ti. ng c v nh trn ng ng tri.
V ng i nh th trn ng lng, t nh ra ta th snh
(96)
Ta n Nhn dn do Marcou Goldenberg ch ta. Anh ngi trn
gh ng trng, trong gian phng rng ln ca th snh.
u anh co trc nh mt tn t. Qun Nga va th anh vi
ngy trc, t trong khm giam, v anh can ti git ng gi

Lengyel. Ngi bn mt anh l b Aristitza, m Moritz. Marcou

la b lm thm phn v b l ngi ngho hn ht trong lng
Fntna. Bn tri l Ion Calugaru, can n git mt vin hin
binh bng ba, cch my nm nay. V th, nn Marcou mi
chn y.
Mc s cho h. Marcou ng ng chm chm, khng cho p
li.
Aristitza v Calugaru ng xung, nh khng thy mc s. H
x nhiu ngi khc, trc khi mc s n. Lc y trong
phng ch cn c my v thm phn v hai thn dn mang dy
bng ba mu.
Marcou hi tn, tui v ngh nghip ca mc s, ri ni:
- Lm mc s khng phi l c mt ngh! Th giy ng giy,
th may may o. Mi th sn xut mt mn . ng c th ni
vi ti, mc s sn xut ci g khng?
Aristitza v Calugaru vn ci mt xung. Hai thn dn ci sau
lng mc s.
Marcou ni:
- ng khng c mt ngh g ht! Tht l mt trng ti m chng
hc ly mt ngh g c. ng sng n nh cc th!
Mt Marcou vng nh v chanh. Mi mng dnh v tm ngt.
Mc s nh n lo gi Goldenberg, cha Marcou, cng c i
mi nh vy, cng mng dnh, nhng mi lo gi th ci, mi
ca Marcou li mm cht.
Marcou hi:
- ng bit ti sao ng b i ra Ta n Nhn dn khng?
- Khng.
- Tht cu tr li khun mu ca k phn ng! Khng bao gi
h bit l do no em x h. ng c nhn nhn t chc on
pht xt i v rng khng?
- Ti khng c t chc. Ti nhn nhn c c kinh ti sn nh
ti cho nhng thanh nin trong lng n xin cu nguyn cho h.
- Khng phi bn pht xt? Ti sao ng c kinh cu nguyn
cho h, nu khng chng phi ngi ra ti cho bn phin lon

y?
- Ti bit my thanh nin n xin ti cu nguyn ang trong
mt tnh th kh khn. Ti cu nguyn c M ng Trinh
gip h, ch dn h con ng chn l v cng bng!
- Ta n Nhn dn x treo c ng. ng c ti t chc cuc v
trang phn nghch ph ri trt t cng cng.
Aristitza v Calugaru ngc mt ln, s hi, ng Marcou,
nhng hn mc vit, khng ng h.
Hai ngi xy li nhn mc s, thy ng ang hin t mm ci
vi h.
Marcou ni:
- Cuc hnh quyt s thi hnh ngy mai, sng sm, trc dn
chng.
Phin x ca Ta n Nhn dn b mc.
(97)
Mc s b hai thn dn mang dy bng ba mu nm dn em
nht trong chung nga ta th snh. Trong y c Damian, b
bt trc khi v rng, vin qun n hin binh, Apostol Vasile
vi tm thn dn giu c nht trong lng Fntna. Tt c u b
Ta n Nhn dn x treo c v s b hnh quyt sng mai.
Nhng trong m, cc t nhn li b em tng ngi ra bn gn
hm phn. Marcou c lnh chng nn cho hnh hnh cng
khai, trnh cuc ni lon ca qun chng chng Hng qun.
Chnh tay Marcou bn mi ti nhn mt vin n sau t.
(98)
Qu na m, Aristitza nghe g ca. V Moritz l Suzanna n
ku.
Nghe ting nng khc, b tng qun Nga v lng v hm
hip nng. B ngi dy, gin d. B bit s c mt tp lnh tun
thnh Nga n v h hm hip n b, nhng b khng tha th
c khi chnh du b b trc tin, du ca mt cng dn

thm phn quan ti Ta n Nhn dn.

M ca ra, b hi:
- C chuyn g ?
- Mc s Koruga b bn ri!
- Khng ng. Marcou mun treo c ng sng mai, trong sn
Nh th. Nhng n khng th lm c. Tao cng l thm phn
trong lng, khng phi c mt mnh n thi. Sng mai, chng
tao s hp phin x n li v s th mc s. Tao c ni chuyn
vi Calugaru ri. My i qua nh b mc s biu b c ng yn
i!
- Mc s cht ri! C nhiu ngi thy ng b bn v cho
con hay.
Aristitza khng tin. B khng tr v phng. B i lin vi
Suzanna ti th snh. B ch mc o ng. Tri sng m. Hai
ngi lng l i gia ng vng. Suzanna khc tht tht, thnh
thong ly vt o chm mt. B Aristitza gin d, th mt nhc.
Nhiu ln, b day qua mng du:
- B my ng sao? Mu chy trong huyt qun my ch c phi
sa long u?
Suzanna i mau, nhng bit mun ri. Mc s cht,
khng ai lm sao c na.
Ti th snh, n cn sng, nhng khng mt bng ngi.
Aristitza ni:
- i li chung nga coi! Tao lm thm phn, tao c quyn hi
v bit s g xy ra!
Chung nga ti en. Ca ng nhng khng kha.
Aristitza va bc v, lin s hi, hi Suzanna:
- My c hp qut khng?
- Khng m !
B ni gin, cn nhn:
- My khng bao gi c mn g ht. Lc ci, my cng tay
khng. My c thng con tao kh kh lm mi ly my nh
vy!
Suzanna khng bun, v bit b khng phi gin nng. B s

mc s cht thit nn ry la nng vy thi.

V gia chung nga, b la ln ln:
- C ai trong ny khng?
Suzanna ni:
- Khng c ai c, m ! Marcou bt tt c t nhn trong chung
nga em ra gn hm phn bn ht ri.
- B my m sao ch? Lm sao n bn h m chng cho tao
hay, tao l thm phn y?
Suzanna lm thinh. Hai ngi tr ra sn, tm kiim thy my
ngi b bn trong m ti.
- Khng c ai trong sn ht. Tao ni my m ri! Hay l h
b em giam ch khc, v my tn phn ng trong lng ch ch
c hi ny phao n rng Marcou bn h.
Suzanna i tch xa b Aristitza, v tm kim k lng trong sn,
chung quanh hm phn. Nng chc chn mc s b bn. Dn
lng chng kin thm kch, thut li rng Marcou cho dn
tng ngi, tay b tri, ra khi chung nga, v chnh y bn tt
c, vo pha sau lng.
Aristitza ni:
- Thi, i kim Marcou coi.
Bng Suzanna ku r ln mt ting ln v t qu xung c.
Aristitza chy li, ni gin, ht to:
- Ci g na , h. Mi thy bng my l my t xu ri!
Nhng c hng b nghn ngo. Gn Suzanna, da hm phn,
nhiu thy nm trn c. Mt xc mc o s-mnh trng nm gn
chn Suzanna. Mt xc khc, mc ton en nm cc vi bc,
ri vi thy khc, v thy khc na. Aristitza lin lm du thnh
gi ly can m. B bo Suzanna:
- Ngi dy i, tao cn dng my. B khng s xc cht,
nhng lc ny, b khng mun ng mt mnh.
Suzanna ng ln, run lp cp. B nm tay nng dt i, ci
xung tng xc cht nhn mt. C chn thy trn b v ba
trong hm phn.
Aristitza nhn k mt thy v ni:

- y l ng cu x trng Ciubotaru.
B khom xung, t l tai k ngc coi tri tim cn p khng.
B ng dy, ni:
- Cht ri!
B bc xa mt cht, ci xung mt thy khc, k l tai vo
ngc, v ni:
- Thn cn nng, nhng tim ht p. y l anh Solomon. Cu
nguyn Cha cu linh hn anh. Hi ti cn nh, anh c xin ci
ti.
V s ni au thng xm chim, b qut Suzanna:
- Cn my cng i kim coi c ai cn sng khng? Ngi
khc hoi hay sao? ngu!
- Con khng dm, m . Con s qu!
- S ci g? C k l tai ln ngc mi ngi, nn th mt lt,
nghe coi tim cn nhy hay khng. Nu ht nhy, th cu nguyn
Cha rc linh hn ngi , v lm du thnh gi. Nu tim
cn p, th ta lo chuyn khc, hn l lm du thnh gi. My
hiu cha?
- Con hiu, nhng con s qu!
- h! Khng hiu sao m con tao ci my c ch!
B Aristitza li ci xung mt thy khc. B ni:
- y l ng bin l thng n nh mc s mi tun, v l bn
ca Traian. Mt thanh nin ng n.
B m nt o, nghe mt hi, ri ng dy, ni:
- Cha rc linh hn ng! ng cng vy, cht ri. Khng
bit chng ng c v con ang ch nh.
Aristitza qun lng Suzanna. B tm c thy mc s
Koruga. B knh cn ci xung lt p chong v nghe, ri ni
nho nh:
- Mc s cha cht con !
Suzanna li khc to khi nghe ng cha cht. B Aristitza ni:
- My in sao? Chuyn phi mng m my li khc. Li nghe
coi tim ng p nhp nhng y n!
Suzanna qu gi trc mc s nhng khng ci xung nghe tim

ng.
Aristitza p tay mc s trong hai tay b v ni:
- ng cn nng, con . Xem coi, ng m hm n.
B mun tm chc chn coi sinh lc ca mc s cn u na.
Nhng ngoi s m p ca bn tay, g m, v ting p ca tri
tim, gic quan b khng ghi thm c iu g khc na. B
ni:
- S sng ch c th! Vi nhp tim, mt hi nng ca da tht tot
ra.
B cho l t qu. B ni tip:
- Nu sinh mng con ngi ch c th, tht l t i qu!
Chung quanh b hon ton vng lnh. B lm bm: Mc s
tht thm mi qu v trm hng. Th xc ng thm tho lm
sao, nh mi Nh th!.
Tr mc s ra, tt c u cht. C vi thy cn nng, chc hn
cha cht lin, cn phi chu au n ko di nhiu. Ch nhn
thy h on oi trn c, trc khi trt linh hn th on bit.
My thy khc lnh ngt, chc vin n trng l cht ngay.
B Aristitza lau tay v vy. B lm c ch ny n ln th nm
th su g ri, v cng khng hiu ti sao b lau nh vy. u
gi b t mem. B ni:
- Chc l mu. Tri ti qu, phi p trn mu v t tay ln
mu. Gim chn ln mu ngi ta nh th ny rt ti li. Nhng
cin Cha tha th cho, v tri ti qu.
Trong lc b Aristitza xung hm xem xt cc thy khc, th
Suzanna lo lau trn mc s.
B Aristitza ln khi hm, va lau tay v vy lnn na, va hi:
- Vt thng ch no?
- Con khng bit, m !
- My th lun lun khng bit g ht. Phah buc vt thng
lin, nu khng, mu ra nhiu th nguy mt!
B r gp ch mu nhiu nht, v thy mc s b thng
lng, pha trn vai phi. B ku Suzanna bo:
- a cho tao ming vi buc vt thng li coi.

Suzanna khng bit phi tm vi u by gi. B ni gin, ko

vt vy ln nh x o s-mnh lt mnh, nhng tay mn hoi
gia o ngoi vi da b, th ra khng c o lt. B lt tut vy
ln ti ngc v hi:
- o lt ca tao u mt ri?
on nh li, hi sng ny, mc lt t i hp phin Ta n
Nhn dn, b qun mc o s-mnh lt. B ni:
- Tao ch c o ngoi, khng c s-mi.
B bng mc s ln tay, m nt o chong, by trn vt thng
trn vai. B biu Suzanna:
- My a o s-mnh ca my coi!
B ly tay chi mu trn vai mc s v ni:
- Tht ng thm mi qu v trm hng lm sao. Thn ng
thm tho nh mi Nh th.
B xy qua Suzanna, thy nng ci o ngoi, ang tut o
trong ra. Nng trn trung nh nhng. B ry to:
- My in h? Sao khng thn, ng trn trung trc mc s
v ngi cht vy?
Suzanna p:
- Ch lm sao con trao o s-mnh ca aon cho m c, nu
khng ci tut o ngoi?
B khng thm nghe, khc di t, cn nhn:
- nh bn. Dm ng trn trung trc mc s v ngi
cht nh vy!
(99)
Aristitza v Suzanna ngng li da vn bp, mc s nm
xung c. H khing ng t chung nga ti y, b trong o
chong ca ng nh trong tm vi tri ging. Ban u, mi
ngi nm mt u o chong v khing ng nh ng nm trn
cng. Nhng mc s nng qu. Mt h m m hi. Mi ln
ngng ngh th b Aristitza u ci xung nghe chng tim ng
cn p khng, ri mi tip tc i. By gi h ht khing mc

s nh khing cng, m b ng trong o chong, ko lt trn

t. B Aristitza ni:
- Cu chc cho ng ng cht dc ng! Mau mau i con.
Ngy mai, ngy mt, my ngy khc, ta tha h ngh mt.
Aristitza s em mc s v nh, bn cng sn s tm thy. B
ni thm: Nu mc s c cu ln ny, ln sau cng khng
thot khi. Tt hn em ng gi cho my thanh nin trong
rng. H s sn sc v tr ng lnh mnh. Bn cng sn khng
th no tm ng trong rng c.
Suzanna ni:
- Nhn vin y t cng i vi h, nu mnh tm c hn. Hn c
ly theo c thng thuc men v cun bng.
Aristitza ni:
- Ta s tm hn cho ra!
Nhng cng i gn ti rng, lng hng hi ca h tan ln. Rng
qu rng. Tm nhn vin y t trong y nh m kim y bin.
Aristitza ni:
- Nu khng tm gp my thanh nin, ta phi giu mc s xa
bn cng sn. Cn nht phi lm nh th, ri s hay. By gi
my li coi chng mc s, tao v lng. Tao s tr li trc
hng ng, em n, nc ung, v khng chng dn thm
mt b gi bit sn sc vt thng.
Suzanna khc ln. Nng s ban m mt mnh trong rng.
Nng lm thm cu nguyn Cha xui khin cho gp c my
thanh nin.
(100)
Dc theo rng c mt con ng i. Trc khi bng ngang, b
Aristitza nghe ngng coi c ai i khng. Mt on xe hi, n
tt ht, tin chm chm. Ting my r r nh ting mt on
ng bay. on xe ti gn, ln doc. Hai ngi n b m s
xung c, v chy trn trong m bp, da l ng.
Aristitza ni:

- on xe ca qun Nga. Nhng khng sao, cho n qua. H

khng thy mnh u.
on xe n, ln khi dc th ngng li. Ting my tt hn. D
ku cng nghe. Vi binh lnh nhy xung xe, ni chuyn nho
nh.
Suzanna ni:
- Lnh c!
Aristitza ngng tai nghe. on hai ngi b st t, dc theo
m bp, n gn on xe. H chm ch lng tai nghe.
Aristitza ni:
- Lnh c! Nu ta n xin cu mc s, chc h c y t hoc
bc s trong on.
Hai ngi ra khi vn bp. Aristitza hi:
- My bit mt ting c no khng? Mt ting cng c.
Nu ta khng ni vi h, h tng k th v s bn ta.
- Con khng bit mt ting c no ht.
Hai ngi i t bc na, ri ng li. H ng st vo nhau,
gia ng, im lng. Tay Aristitza bu cht cm tay Suzanna.
B ni:
- My cn tr. Rng nh mt ting c i. Chc hi nh my
c nghe ngi c ni chuyn. Cha my ni ting c, th my
cn tr tui s nh c.
- Con khng nh g ht. Ta th ni vi h bng ting Roumanie
coi!
B ni gin ni:
- Lm sao ni ting Roumanie vi h c. H khng hiu,
tng mnh l cng sn a.
- Hay l chng ta la ln Cha Ki-T, m! Dn c u c
o. Nu h nghe mnh ni Cha Ki-T th khng nghi l
cng sn u. V li ting Cha Ki-T c ngha t ra mnh
lng thin v c tt.
- My lm th coi! Nu lnh c hiu my, th my u c ngu
di g!
- Con khng dm i mt mnh. Hay l m vi con ng ku ln

ln mt lt.
Hai ngi n b li m st nhau, v ku ln, ban u nh, sau
to:
- Cha Ki-T! Cha Ki-T!
Mt ging oai v hi:
- Ai ?
H khng hiu ngi c ni g, c vic rp nhau h to:
- Cha Ki-T!
Hai ngi lnh n gn h. Aristitza run s. B li run s hn
Suzanna na. My lnh khng hiu h mun g. H lin i v
m bp khing mc s Koruga em ra gia l, trc on xe.
Lnh c bt n ln v ng mt mt mc s. Mt s quan hi:
- Phi mt mc s khng.
Aristitza p:
- Cha Ki-T!
S quan hi thm:
- Phi qun Nga bn ng khng?
Aristitza tng s quan ni ngi bnh l cng sn, nn lp li,
qu quyt:
- Cha Ki-T.
on qun c ang thoi binh. S quan ni chuyn vi hai
ngi n b, bn cho lnh khi hnh, v ra du biu Aristitza
khing ngi bnh dang ra, xe chy.
Aristitza bn nm tay s quan cu xin mt bc s hay y t cu
mc s. Khi xe r my, b m hong, khng mun on
binh c i lun khng bng b cho mc s. B vi qu trc
s quan, hn tay ng. B bit khng cn kim bc s u c
na.
Vin Thiu t ch huy on qun hi:
- B gi ny ni g?
Vin s quan p:
- B mun ch ngi b thng n tnh. ng ny l mc s
Chnh thng gio.
Thiu t ni:

- Sao li khng ch? Chng ta l mt dn tc vn minh, du b

bi trn! ngi b thng ln xe hng thp t mau, ri ln
ng.
Aristitza v Suzanna thy lnh khing mc s nm trn cng
v p mn li. on xe chy. Aristitza mun leo ln xe theo
mc s, nhng lnh gt ra, ng ca xe li.
on xe khi hnh. Suzanna ng theo xe, khc thm thit, nh
mun van xin cu cu. B Aristitza lc mnh vai nng, hi:
- My lm ci g na ? My mun binh Nga nghe ting my
la hay sao?
Suzanna p:
- Cha s pht ta v ti li va phm. Ta khng nn giao mc
s cho lnh c. Ai bit ri h s lm g ng y?
- Th h em ng v nh thng. Cu cho ng c nm nh
thng hn l trong rng.
Nhng vi pht sau, b cng khc a. B hi hn hnh ng
nh th.
B la ln ln:
- Ta khng nn giao mc s cho lnh c! Ta phm mt
trng ti, ri y Cha s pht ta! Ta s b thiu t a ngc.
V cng ti my, ta mi a mc s cho qun c!
Hai ngi n b mun chy theo xe i mc s li, nhng
ng vng teo.
H tr v lng.
(101)
Sng ba sau, Aristitza b bt. Ti th snh, b b nh p bng
dy lut nhng nc. B nhn nhn c em mc s ra khi hm
phn v giao cho lnh c.
Hi chn gi, h bn b cnh hm phn. Suzanna dt hai a
con trn khi lng.
Lc nhn vin ca Marcou ti bt nng, th nh Moritz trng
trn

(102)
Joseph ln ging nm v ni:
- Ngy nay l ngy sung sng nht ca i ti!
Nh Moritz, on t Php vt tri giam, va qua ti phng
tuyn M vi gi trc y.
Moritz v Joseph troong mt phng p ca khch sn
vin tr M (U.N.R.A.). H n nhiu mn ngon, ung ru cht
v ht thuc l t tin. Ngi ta cho h nhiu thng thc
phm, qun o v cc mn khc na. Moritz ngm my gi ,
sp k nhau, trn tm thm, gn tng. Anh thy c trng
vng nh khng bao gi c. Qun lnh M cho anh no smnh, no y phc mi tinh, dao co, giy, x-bong, thuc ht.
H tng ring anh tt c my mn , khi va thy mt anh.
Anh rt hnh din. Ln th nht, anh tin tng lp i chin
cng trong cuc thng trn ca ng minh. Nu mnh khng
lp mt i chin cng, ngi M u c cho mnh nhiu tng
phm nh vy.
Anh nh ngi M cng khng hi tn anh, v anh tng
chng h c bo tin v chuyn vt ngc ny, trc khi bn
anh ti.
Ngi M no cng ci vi anh, nh t vi anh rng h
bit r anh tng au kh v can m.
Moritz mt mi, nhng khng mun ng. Anh dm chung
quanh anh v khng th tin c mt cn phng rng ln p
nh vy li dnh ring cho anh. Tt c nhng gi sp
trn gh, trn bn, trn thm l ca anh ht. Ngi M tng anh
v anh can m cu nm t binh Php vt khi tri giam.
Joseph ni:
- Ta hon ton thnh cng trong cuc vt ngc ny!
Moritz nh li lm th no anh ra khi sn tri giam vi nm t
binh ba sng hm y. Bn anh i qua cc ng ph trong
chu thnh. Hilda vn ca s vi thng Franz v ni vi con:
Coi ka, ngi mang sng v i nn st l ba con !. V

Moritz ci nh ci mi ngy. Nhng bn anh khng

ngng li ni cu, m i lun ti ven rng. Moritz i sau h,
sng mang vai, ai ai cng tng l mt ngi lnh dn nm ti
nhn. Nhng h l t vt ngc ri. Moritz thy hnh nh c
mt ngi n b ng anh lu, v anh nghe tim p mnh, anh
lm l nh khng thy h.
Ti rng, anh thay b thng phc ca t binh Php em
theo. Joseph p cy sng v nt tan. Ming sng vng trng
Moritz, anh tng nh c ci g b trong tim anh. Nhng anh
khng mun l ra. Bn t Php li ni la t b qun phc
ca anh, anh mun khc, song gng li, s h hn. H chi
ra Hitler lun ming. Moritz khng hiu h ni g.
Bn anh i trn mt tun l trong rng. Mt bui sng, va ra
ng l khi rng, h thy mt on xe M. My ngi Php
ca ht vang ln. H mt nh, nhng vn ca ht nh in
cung. H gn dy bng tam ti v khuy o ca h v Moritz,
ri i li on xe M. Lnh M lin cho h thuc ht v ch h
n ch vin tr U.N.R.A., mt khch sn c phng rng vi
ba n dn sn. Dng nh bn anh c ch i y vy.
T lc u ti by gi, lnh M lun lun cho bn anh thc
phn v nhiu gi vt. Moritz c cm tng nh sng trong
chuyn thn tin. Khi thy my gi v Joseph, anh mi tin l
s tht. Anh c trng i v nhn my tng phm y l v anh
lp mt i chin cng v vang trong cuc thng trn ca
ng minh.
Joseph ng. Moritz t ni thm t y anh s sang Php.
Anh ngh n ci nh anh s ct, ti Hilda v thng Franz. Lc
ht gic, mnh s rc cha m mnh qua Php na!. Ngh ti
hnh phc tng lai, anh ng mt gic ti sng, cn mc
nguyn b , nm ngay trn ging, khng cc ca.
(103)
hai tun nay Moritz ti khch sn vin tr M. Anh thut

li cho ngi M nghe chuyn anh vi nm ngi Php vt

ngc nh th no. H khen anh v bo anh vit chuyn li. H
mun ng trn bo cuc i gian trun ca Moritz. Ri ai ai
cng khen anh v ni n anh.
Ngy qua ngy, Moritz cng thy c cng gip ng minh
thng trn. Anh sung sng v t ho lm chuyn hu ch
cho ng minh v thy cc nc ng minh u bng lng
anh.
Mt ba, v Gim c cho gi Moritz v phng giy. ng
gi anh nhiu ln nghe anh thut chuyn vt ngc.
Moritz hn h v phng giy. ng Gim c mi anh ngi, a
hp thuc mi ht, v ti ci vi anh. Anh khoan khoi c
trng vng, v ln no cng vy, anh c tip i t t, nhng
anh vn cha tp quen vi li ny.
V Gim c va t thuc cho Moritz va ni:
- K t ngy mai, anh ht c quyn n v trong khch sn
U.N.R.A. na. Anh phi ri cn phng anh ang .
Moritz xanh mt. Anh t hi lm g li vi ngi M h
gin anh nh th. Chc mnh c li g lm nn h mi ui
tng mnh ra ngoi nh vy.
Hi no ti gi, anh c bit bao nhiu l tng phm ca
ngi M. Nm gi cho anh v cho Hilda. H cn tng chi
v qun o cho thng Franz khi nghe anh ni c mt a con
trai. H xin coi hnh thng Franz v xm li xem nh n. Anh
ngh thm: Ri by gi cng my ngi ny thnh lnh ui
mnh. Chc mnh phm li ln lm!. V Gim c ni:
- Vin tr M ch bo bc cng dn cc nc bn. Cn anh, anh
l k nghch ca ng minh.
Moritz nh n nhng gi ca my ngi ny cho anh.
l bng c anh c lm n trng cho ng minh, nay cng
my ngi ny li bo anh l k nghch ca ng minh.
V Gim c lp li:
- Anh l k nghch ca ng minh.
Moritz p:

- Ti khng c lm g chng ng minh c! Ti xin th vi ng

Gim c rng ti khng c phm li g i vi ng minh!
V Gim c nghim ngh hi:
- Anh khng phi l dn Roumanie sao! X Roumanie nghch
vi ng minh, tc nhin anh cng l k nghch. Vin tr M
khng th cha tr v nui dng kiu dn cc nc nghch.
Anh phi i ra khi phng anh. Moritz ci u, bc ra. Anh
mun tr v hng ng ca anh. Nhng anh nh li cy sng
b b gy trong rng, qun phc b t chy. Lm sao tr v
hng ng c. Anh t hi: Ri mnh s i u by gi?.
(104)
Lin sau khi Moritz trn, Hilda b bt. Ti s Hin binh, nng
khai chng bit g c. M Hilda cng b bt hai ngy sau. Hai
m con b ct vn, nh p, nhng my vin thanh tra khng
thu thp c li khai no thm. Lc xt nh Hilda, h gp
nhng bc th ca i t Miller. Hilda ni:
- ng ny l bn ca Moritz. ng gi cho chng ti mi
thng hai trm mark. Ti l Pques, l Noel v ngy sinh nht
ca chng ti, ng u gi thc phm v thuc ht.
S Hin binh bo cho i t Miller bit, mong s c thm chi
tit.
Hai ngy sau, h tip c, t Tng hnh dinh, mt in vn,
di c trang giy, do i t Miller gi:
T bn th k nay, khng thy ghi mt trng hp o ng
no xy ra, trong gia tc Dng Anh hng m Moritz thuc
dng y. Stop. Phi tuyt i loi b thuyt Moritz o ng.
Stop. Ti qu quyt s mt tch ca Moritz l do mt v bt cc
hoc m st. Stop. Moritz mt tch l mt s thit hi khng vn
cu c cho lch s gia tc Dng Anh hng. Stop. Phi tm
cho c n, du vi gi no. Stop. ng lm nh danh, bng
cch nghi ng o ng, mt trong cc gia tc can m v danh
gi ca dn Germain. Stop. Khng c dng t ng o ng

trong cuc iu tra ca cc ng. Stop. V v con Moritz phi

chnh thc c Vin Nghin cu v Su tm chng tc c
bo v v nui dng. Stop. V v con Moritz s lnh lng
thc ca Vin cp ti khi tm ra Moritz. Cnh st s ti phi
sn sc n h. Stop. Thng bo cho ti bit tt c cc vic tm
kim. c nghe tin tc no mi v Moritz, phi nh in tn
v Tng Hnh dinh cho ti. Stop.
K tn i t Miller
O.K.W
i y Cnh st qun v trng ni:
- Nu i t Miller bit chng ta bt v nh kho v Moritz
th chng ta s b nghim tr, b gi ra mt trn lin, trong hai
mi bn gi. Tt hn ta ni vi v Moritz ng cho i t
bit nng b chng ta bt.
Trung y gi vic T php hi:
- Cn h s th chng ta lm sao?
- Xp li ht, v b qua v ny, ng chc ti s O.K.W.
Trung y ni:
- Du sao, nu khng tin rng ta ng u vi mt tn o ng
th tht l di dt. Lm khi thng cp cn lm ln hn thng
dn nhiu. i t Miller l mt nh bc hc. Ti c c nhiu
bi kho cu ca ng trong bo ch. ng c xut bn nhiu tc
phm, nhng ng qu c on. Ti sao ng tng rng Moritz
khng o ng?
Hilda c a v nh bng xe ring ca i u. ng ny cn
ni vi nng:
- Khi no b cn dng xe, c ku in thoi cho ti. Chic
Merceds ny lun lun dnh sn cho b, ngy v m. B c
cn dng ci g, c cho ti bit. Ti rt cm n b. B ng vit
th cho i t hay rng b b bt; chng ti ch lm cho c l,
lm gng thi.
Hilda hi:
- Chng ti khng o ng? Vy anh c gi i cng cn c
bit g?

- Ti khng th tr li. Nn bit l chng b khng c o ng.

Chuyn khc l c mt.
Hilda mt vui mng. K t ngy y, nng sng trong mng
p. Nng tin chc Moritz c s O.K.W. gi i cng cn c
bit. Nu khng, th lm sao h li dnh ring chic xe cho
mnh s dng?.
Nng ngi hng gi trc ca s, tng tng Moritz ang
trong nhiu tnh cnh y v b mt nh trong phim nh truyn
phiu lu.
Nng ngh: Chng khng ni cho mnh bit g ht, v chng coi
mnh nh k thp km. Mnh s rng ht sc lm sao cho
xng ng vi chng. Nng hn con v ni:
- Trn i ta khng bao gi c hn hoan nh by gi. Ch c
v ca Iohann Moritz mi c hng dim phc, ci dim
phc lm v mt v anh hng.
(105)
Hilda ni:
- Ti khng tin ta tht trn. Dn thnh u chy trn trong rng
hoc v ng. H ni binh Nga cn cch y mi cy s ngn.
Li xm ny ai cng i ht ri. Nhng ti khng tin. Chc qun
ch tuyn truyn gieo khng khip thi. Ti li y,
khng i u ht. Nc c lm sao tht trn c?
V s quan m nng ang ni chuyn, bo:
- em cho ti thau nc ra mt!
ng ci o khoc bng da mc trn gi o, va-li trn gh, ci
o ngoi vt ln lng gh, v ch cn mc mt o lnh.
Hilda theo di tng c ch ca ng. Nng c th ng hng gi
nh vy xem ng ci o khoc, mng trn gi o v m nt
o.
V s quan xy lng m va-li v bo tip:
- em nc nng cho ti co ru.
Hilda i ra, khng khp ca phng. Dm qua ca s nh bp,

nng thy mt qun xa u trc ca. Vin s quan n nh

nng bng chic xe y. Nng xem ng h nh bp. ng mi
n y chng mi lm pht, nhng nng ngh thm:
- Ta li c cm tng quen bit ng t lu!
S quan ny n g ca. Nng ra m v nghe ng ni mun ra
mt v thay i y phc. Ging ni oai nghim nh mt lnh
truyn cho qun lnh. Ri khng i tr li, ng i thng v
nh. Hilda ng ti ngng ca. ng i lt qua v ng pht
nng. Nng nghe mi o khoc bng da xen ln vi mi gi,
bi, mi khi thuc chin tranh. Nng i theo ng nh m say.
V s quan to ln, nh mt v h php. ng m ca phng n,
mt cch quen thuc, nh trong nh ng. ng v phng v lo
thay . Ca phng m, Hilda ng ngoi ca ch lnh. ng
ci y phc m khng ng n nng.
Khi ng gi nn, nng thy tc ng bc hoa rm. Lc o khoc
va ci, Hilda thy ngi sao trung y. Nng ni thm: ng ny
l s quan tr b.
nhiu ln, ng ng nng, nhng ch lt qua m khng thy
r. Hilda bn khi u ni chuyn, nhng chuyn bi trn, tn
c, xuyn qua u nng, nhng s quan khng tr li, cng
khng ng nng.
Ci o ngoi xong, ng bo nng em nc vi mt ci thau.
Hilda mun mi ng v phng tm. Nh nng c mt phng
tm p. Nhng v ng bo em mt ci thau, nn nng khng
dm ci.
ng ch nc chy y bu, nng ng chic xe u trc ca.
Bi ph y xe nh trn o khoc bng da ca ng.
Nng bng thau nc v, thy ng mc o s-mnh, ng ni:
- a cho ci king soi!. ng c v lo lng, suy ngh v mt
nhc. Hilda ngh chc ng mun i ng. Nng s lm ging
trong bung cho ng.
My ngy ry, nhiu on qun i ngang qua thnh ph. Binh
lnh v s quan c n ku ca nh nng, xin ng nh mt m,
xin nc ra mt hoc un hp. Nng st sng gip

h, v nng ngh n chng. Nng bit Moritz ang i cng cn

c bit. Nng mun t ra xng ng l v ca chng. Nng
mun chnh mnh cng d phn phng s T quc.
My binh s v s quan y, nng cho h ng trong phng n.
Nhng vi ng h php ny, nng nh s mi ng ng trong
bung. V chnh nng s ng trn gh trng k trong phng
n.
Nng ngh thm, chc ng khng l khng la ging ca
Moritz m s la ging ca nng ng. ngh y lm nng
rng mnh. Nng vi vng i ly king soi m Moritz thng
dng co ru, em n cho ng h php. ng i i li li
trong phng, nt c o s-mnh m ra. ng nhn king soi trn
tay nng, tm ch mng, m khng c ch no. ng cao, m
king xung bn th thp, phi khm xung mi co ru
c. Khng nig ht, ng king trn tay Hilda, ri lo thoa
x-bong trn mt. ng bo:
- Gi cao ln!
Mt ng en sm v nng, gi. B ru hoe ph kn m ng .
Hilda ang cm king ngang ming, lin gi ln ngang trn. Khi
ng h php bc ti gn king, nng nghe hi th ca ng.
Tay nng run ln. Nng c bu ngn tay cm cht ci king soi
gi n c ngay thng. Mt ting dng dc bo:
- Cao ln cht na!
Hilda gi king ln khi trn. Hai tay nng nh b kin b.
Nng mun ni chuyn, nhng ting dao co st st u u b
ru hoe y bt x-bong khin nng lng thinh. Hilda nhm
mt, lng nghe ting dao co. Mi nng phng ln ht mi xbong. Khng phi ch ring mi x-bong, m cn hi n ng,
mi gic gi, mi ngi i ng xa, mi o khoc da thuc
Nng ng khng vng, nhng v h php khng nhn thy, v
mi lo co ru k lng, s b phm da mt.
Co ru xong, ng thoa x-bong ra tay trong thau. ng ni:
- Vn tay o s-mnh ln!
Hilda gun tay o, nng s ng da ng. Tay ng chm tay

nng, nng rng mnh. Mt mi rng bi m ng h php mang

theo trong mnh xng ra nng nc c cn phng. Nng ngi n
cng khp, mi y thm c vo t bn, vo thm, vo tng,
khng khi no phai. Mi ng dnh vo o, vo tc nng, du
nng c tm gi, git ra c i cng khng ht.
ng h php ni:
- By gi ti mun yn mt mnh!
Khi Hilda quay li kha ca, th thy ng trn. ng ang ci
o s-mnh, lt ngc ph u, ch cn thy ngc. Nng l y t,
tng thy c ngn ngc n ng nhng cha bao gi thy
mt ci ngc nh th.
Hilda xung bp, ng da ca s, ng xe hi.
Thng nh con nng ng. Nng t hi khng bit ng i lin
hay ngh. Nng mun lo ba n cho ng. Nhng nng li lng
tai nghe, ch ng c gi m ng ting.
Mt b ln cn i ngang hi nng:
- Qun Nga ti, cch y cn ba ngn thc. B cn y
sao?
- Ti y.
on, Hilda t hi ti sao ng h php khng gi mnh. Nng
nng lng, khng ch i na, vi ln phng g ca v bc
v. ng h php mc l phc s quan, ngc y huy chng.
Hilda ng li t v thn phc.
H php mm ci. ng mi ci ln u tin. Trong phng,
thay th cho mi gi bi, mi chin tranh v mi da thuc, mt
mi hoa thm sc nc ta khp ni.
ng ni:
- Ti mun bit coi b c phi tht l mt ph n c hay
khng? Ti mun nh b mt vic m ch c ph n c mi
gip ni.
- Ti sn lng. Chng nhng ti l ph n c, m chng ti
cn c thng cp
Hilda mun thut chuyn c mt ca chng nng, nhng lin
ngng bt. Trn bn, c khun hnh hai ngi n b p. Ng

thy hnh, nng ht cn can m mun thut chuyn c mt ca

chng na, chuyn ny cha bao gi nng ni vi ai, nhng sn
sng mun thut li vi ng h php. Song by gi, thy tm
nh, nng li hi hn c nh trn y.
ng h php ni:
- y l nh ca v v con ti. C hai u cht. Ti yu qu
chng n lm. Nhng chng n la di ti. C v v con ti u
di gt ti. V ti cht ri, cn con ti xiu lc ni no
khng bit. N ly mt thng khng ra g, t ti cm nh n
cht ri.
Hilda nhn nh hai ngi n b v t ni thm: Cn ti, th
khng bao gi phn bi, nu ti c yu!
Cnh nh hai ngi n b, l nh ca Quc trng (Hitler).
ng s quan ni:
- V by gi Quc trng cng cht. Nc c khng cn na.
Ti ch sng v h. Lc nh, ti cng yu qu nga, nhng l
mi tnh ca tui tr. Nay, nhng ai m ti sng y u cht
c: v ti, con ti, Quc trng v T quc ti. By gi, n
phin ti. Qun Nga sp ti y trong na gi na. Trc khi
h n, ti mun lm xong phn s cui cng ca i ti.
Hilda a ly. Nng tng ng s ng trong phng ca nng.
Nng tng ng i v nh lo dn n. By gi nng li thy
ng mc nhung phc tt p, nng hi:
- Ti s lm nhng g ng dn. ng mun i u?
- Ti khng i u na ht. y l ln i cui cng ca ti trn
ci trn ny. B tng ti sa son ra i nn mi co ru, ra
mt, thay i nhung phc sao?
ng ci v v vai nng. Nng h thn. Cnh bn ng, Hilda
thy nng nh b, tht nh b nh lc nng bit c Moritz i
cng cn c bit vy. ng ni:
- B nh cho k li ti dn nghe! V li, tht gin d. Nhng ch
c ph n c mi lm c! V ti th khng i no. Nhng
b, th b lm c. V ti nhu nhc lm; nu n cn sng, ti
cng khng mn n. Vi b, th khc.

Hilda hnh din c ng h php giao ph mt chuyn m ng

khng nh v ng lm.
ng ni:
- Chng ti cht ri, b ko thy li ra sn t i. B s thy ti
cht ti y, trn tm vi lu ny.
ng h php tri tm vi lu nh binh trn nn nh. Vi cn
mi, ph c nn gch.
- B c nm hai cho vi, ko ti ra sn.
Ly hai bnh xng di bn, a cho Hilda, ng ni:
- y l du xng. Xng my bay. Ko ti ra sn ri p vi li,
ch xng ln. V qut qut my.
ng h php vn ci, mc ti ly mt qut my bng vng a
cho Hilda, v ni:
- y l qut my t. Nu bnh xng th nht chy ht, b
ch thm bnh xng th nh v t na. Ti chc s khng cn
g ht. Qun Nga ch tm thy tro tn ca ti m thi. Mt qun
nhn xng ng vi tn tui khng thy mnh lt vo tay k
nghch. Trong lch s, qun s c u hnh ng nh th. Lc
cng ng, h phi t t, thiu hy mnh. Qun nghch ch
thy tro en s m thi!
ng h php xoa tay. Hilda im lng, ng bc nh.
- Nu b mun t bc nh th c qung v la. N s chy mt
lt vi thy ti. Cn b mun gi th c gi. Nhng ti khng
thy b ct lm g. Ti khng phi ngi y. Ti x
Roumanie.
Hilda ng sng! Nng ang tng tng thn hnh ng h
php nm di trn vi lu. Nng khng lm sao tin chuyn y c
th xy ra c. Nng c cm tng ng l ngi trng cu,
sinh ra khng phi cht.
- B s sao? Mt ph n c khng bao gi s, nht l khi
hnh ng cho T quoc. Ti tin chc b cng nhn nhn rng
phng s T quc l khi lm theo li tri ca mt qun nhn.
- Ti hiu v ti khng s. Nhng ti khng th tin nhng
chuyn y l s tht. Ti khng tin qun Nga ti y. Ti khng

tin nc c bi trn!
- Hng ht ri! Thua c ri, v phng cu cha! ng qun
sng lc vo bao cho ti, v thiu hy n mt lt vi xc
ti. Mt qun nhn phi c chn hoc c ha tng vi v
kh ca h. Mt pht im lng. ng h php ng mong, t
tng chm trong h khng nh ch nc su khng y. ng
ni:
- By gi, th l ht!
Hilda ng ln, tng ng t t trc mt nng, v nng khng
th chu ni cnh tng y. Nhng ng cha c dng iu mun
t t.
ng quay nhn hnh Quc trng, ng nghim trang cho, tay
gi thng ln.
Hilda ng sau ng. Nng thy i vai v thn mnh ng b gn
trong b nhung phc, tay gi thng ln. ng ng yn, nh pho
tng.
on quay li, ng a tay ln, cho nng, v ni:
- Xin vnh bit v cm n b bn! Ti l Trung y Iorgu
Iordan B khi phi lp li tn ti. Hy hnh din v cng
vic b sp lm, tht l danh d cho mt ph n c khi hon
thnh c mun cui cng ca mt qun nhn!
ng sit tay Hilda, sit cht tay nng nh vnh bit, ri bo:
- By gi ti mun yn mt mnh! Khi nghe ting sng n,
hy tr v. Vnh quyt cho b!
(106)
on xe cam nhng u tin ca qun Nga l dng gc
ng.
Hilda nghe ting my chy, ni ca s nh bp nng thy ng
xa on xe tin ti. Nng vi chy ln phng ng h php. ng
dn ng v, trc khi nghe sng n. Nng cha nghe ting
g, nn khng dm tri lnh ng.
Xe cam nhng Nga chy ngoi ng ph, lm rung rinh my

vch tng nh. Hilda khng th ch i c na, nng m

s, lt t g ca v bc v phng.
Thy h php nm nga trn tm vi lu, sng st gia cn
phng.
Hilda ni thm: Sao mnh khng nghe ting sng n ka?.
Xc nm ngay ngn, hnh nh lc ng cht m cn nghim
chnh cho hnh Quc trng. M cn i trn u, mt tm
ngt v dng nh dnh tro bi. G m bn mt, ming v mi
c du mu nhng khng nhiu, ch vi tia mu nh m thi.
Hilda lm khu sng lc ri cnh ming ngi cht v v
bao da, kha li. Nng ngh thm sao ng t st m nng khng
nghe ting sng n.
Nng nm my gc vi ph ln xc. Trc khi p mt, nng
nhn li mt ln na v ni thm: Ta khng c cm tng ang
gn bn ngi cht. Cnh cht khng lm ta s. Ta cng
khng thy thy ma mc du k cn xc cht. Hay l bi ta
thy nhiu ngi cht qu, lc lm vic ti nh thng!.
Nng p mt li, m khng ng ngi cht.
By gi ng h php cng nh mi ngi m nng gp. Lc
sng, ng khng ging my ngi khc. Nng nh thong qua
mi y, ng cn sng, co ru, mc nhung phc. Lc y ton
thn nng run ln khi n gn ng.
Nhng chuyn y nh xa xm lm ri, nh xy ra t my
chc nm v trc. Nng nh qun tt c.
Bn ngoi, ting xe cam nhng v xe tng chy ti. Hilda vt
hong ht, mun bng con chy ng ca sau vn, v trn
trong rng. Nhng nh li li ha vi ng h php, nng t ni:
Ta hi hn ha thiu ng.
Nng khng th li xc ng ra vn, s lnh Nga trn xe cam
nhng v xe tng chy ngay trc ca dm thy.
- Thi ta phi ch n chiu ti! Ta s em ng ra vn t,
ri bng con i trn!.
Hilda ngi gn xc, khng ngh ngi g na. Nhng nng li s
b bt, nu h gp thy trong nh. Nng chy qua phng bn

cnh, bng con, tr li ngi trn gh, gn ngi cht. Nng t

ngh: Ta khng th tht ha vi li tri va mt qun nhn!.
Nng ng ca v kha li, nh ch n tri tht ti. Cn vi
gi na th m n. Nng mun coi gi, nhng khng c ng
h. Trc nh ng h php c eo ni tay, nng gi tm vi lu
ra xem bit coi cn i my gi na. Lc y, c ting g
ca.
Hilda m con vo lng, khng tr li.
Nng nghe ni ting Nga ngoi ca. V ting g ca dn dp.
Nng m ca s tr ra vn. Ta khng th b chy trn m
chng gi trn li ha. Moritz chng ta l mt anh hng, ta,
ta khng c quyn hn nht.
Hilda m nt mt bnh xng ch ln tm vi lu. Ting b sng
dng ca vang di, cnh ca gn bong ra. Nng m bnh xng
th nh, ti thm phn na. Nng s qun Nga ph b ca, nn
lm gp. Ri lt t bng con, chy li pha ca s. Nng ngh
thm:
Ta nhy ra ca s, lin qut my chy tr v phng v ng ta
s chy thiu. Nh th, ta vn gi li ha!.
Trong phng ngt mi xng. Thng nh ho. Hilda lt t qung
chn ln thanh st ca s nhy ra sn. Lc y qun Nga
dng vai tng bt ca ci. T khun ca s xung ti mt t
trong vn khng cao lm, nng nhy th d, nhng thy l
dng ba m qun Nga ni ca s ri.
Trong vn, cn nhiu lnh khc. Nng khng th nhy c,
lin ng li ca ci. Thng nh ngp hi xng, khc r ln.
Nng nh nhy i, ri chy gia lnh Nga, nhng mt bn tay
ln qua ca s nh nm nng li, ng chn nng.
Hilda ku ln mt ting, nng mun t v. Nng ch c ci qut
my cm tay. Khng suy ngh, nng bm ch qut nh bm c
sng lc, khi b chn nh. Trong khonh khc, mt ln nh
sng pht ln. Th l ht, nng khng bit g na, thy ti tm
m m hn cnh u minh hc m ca m trng. nh sng hy
vng khng bao gi tr li!

Ngn la thiu xc h php Iordan cng l ngn la bao trm

lun c v con Moritz. V cng ngn la y thiu hy tt c,
kho n nh ca, cng vi tm nh m ng h php em t
trn bn lc ny, nh m Suzanna v nh ca Suzanna, ngi v
trc ca Moritz.
Du xng ca ng h php em n vn cn chy, ngn la ln
cao ngt tri.
(107)
Traian v Eleonora West ngi trc mt ng Tham mu trng
Brown, Thng c qun s M ti thnh Weimar.
Traian ni:
- Tha ng Thng c ch c by nhiu thi. Ngy 23 thng
tm, khi x Roumanie xin nh chin, ti v v ti b qun lnh
Croates em giam vi my nhn vin s qun Roumanie.
Chng ti b giam theo lut ngoi giao quc t trong mt
khch sn vi my ngi i din cc nc nghch.
Ri x Croatie b ng vin ca Tit chim c, chng ti li b
di sang nc o, ri nc c, cht ht l nc Tip-khc.
Khi nc c u hng, khng cn b ai giam gi, chng ti
i qua min Ty. Chng ti b tt c i qua min Ty.
Eleonora thy li c hai trm cy s i b, cng sng, bn chn
phng, ni mt c. Nng ni:
- Chng ti b tt c, bng rng vt ng, trn qua nhng
vng chim c ca ngi M, ngi Anh hoc ngi Php.
Chng ti khng mun b sa vo tay qun Nga hoc cc ng
vin cng sn. Chng ti th t t hn l b chng bt.
ng Thng c hi:
- Ti sao cc ngi li s qun Nga vi ng vin cng sn. Ch
c bn pht xt mi s ch! Qun Nga v ng vin l ng
minh ca chng ti. H chin u cho cuc thng li ca ng
minh m!
Traian p:

- Tha ng Thng c, ng khng phi l pht xt, nhng ti

khng tin rng ng bng lng v ng trong vng ca qun
cng sn chim ng, du ch ni hai mi bn gi thi! Khng
phi v l do chnh tr, m ch v s tn bo vi s khng khip
ca h gieo rc. V ti tin rng, cho n ng na, ng cng
khng c cn m i mt mnh vo vng t Nga-s, m khng
mc sc phc v c h tng ng hong. Vy c cng bnh
chng, khi ng hi chng ti, hai k tay khng, chng c kh
gii t v, sao li i trn mt m d man tn bo, v trang
bng sng my ti tn ca M?
- By gi, hai ng b mun g? Chc chn l khng ra khi
nc c c. y, ng b c i i nh cng dn nc
nghch, v cng chu thteo ch i vi dn chng c, c
quyn hn nh h, v khng c g hn.
Traian ni:
- Th ngha l khng c quyn hn no c! n b c
Weimar phi ra cu tiu trong tri Buchenwald, git qun o
my t binh c th, t nht mt ln mt tun. ng mun bt
v ti cng lm cng vic sao?
Eleonora ni tip:
- Chng ti khng phi k nghch vi nc M v cc nc
ng minh. Chng ta b nhng nc nghch vi ng minh
giam cm gn c nm. V by gi chng ti n xin ng cho
php mt cn phng no, trong vng ny, hoc cp cho giy
t c phng tin i ni khc, nu chng ti khng c c
tr ti y. Chng ti ang ngoi ng, khng bit n u,
ng u, khng th tm gi g c. Ngi ta cm chng ti
y v cng cm chng ti i ni khc.
Vin Thng c ni:
- ng b l cng dn nc nghch. S hin din ca ng b l
khng cn ch g cho ti. C phi giy thng hnh ca ng b
do x Roumanie cp khng? Vy qu ng b l k nghch.
Eleonora ni:
- Nhng x Roumanie chin u mi thng nay, bn cnh

ng minh, chng vi c. V ng bit r vic y, cng nh

ti. Tm chc ngn binh s x Roumanie cht v quyn li ng
minh. Nhng ngi chin u bn cnh cc ng li l k nghch
cc ng sao?
Tham mu trng Brown ni:
- X Roumanie l nc nghch. ng ko hc t ly t giy ra
c to: Nhng nc nghch: Roumanie, Hongrie, Finlande,
c, Nht, . Nh vy l rnh r lm ri, phi khng? ng b
l k nghch ca M quc!.
Traian ng dy. Eleonora van ln, ng ng Thng c ni:
- ng khng c c bo thy x Roumanie chin u bn cnh
ng minh t mt nm nay sao? Giy t ca chng ti bin r
b qun c cm t, khng chng minh vi ng sao? Chng
ti khng phi l k nghch.
- Nu tht nh vy i na, ti cng khng quan tm. Nhng
iu khon ti nhn thi hnh nh r dn Roumain l k
nghch ca M quc. Ti mt nhiu th gi bn ci vi b
ri. B l ngi nghch ca ti, ngi nghch ca ti, b nghe
ch! Nu ti b sa vo tay b, tt b ra lnh bn ti, ch khng
ngi m ci nh ti u. Chuyn ti va lm y l bt hp
php. V ti khng lp li na. Khng ai i ci vi k nghch
bao gi!
Tham mu trng Brown, Thng c qun s thnh Weimar
gin xanh mt. ng khng thm p li li cho ca Traian v
Eleonora.
Xung nc thang lu, Traian ni:
- Ty phng l vy em ! H khng quan tm n s trng
v con ngi. H bao gm v nht lut tt c, h ch tun theo
lut l m thi.
Nora ni: - Em khng i c na!
Traian cm tay nng du i. Nng da vo vai chng, khc rng
v ni:
- Chng ta i hai trm cy s ngn cu cu h. Nhng by
gi ch l cng cc.

- ng hi tic em ! Ta trnh xa c cnh kinh khng ca

Nga-s. Ta chy khi l may lm ri. Con ngi khng cn
u c na by gi. Qu a cu ht cn l s hu ca con
ngi.
(108)
Bn ngy sau, hai v chng Traian tr li tm v Thng c. H
cu xin mt giy php c ng ti Weimar thm mt tun na.
Hai chn Nora sng v v khng th i xa c.
Nng mc ci o p nht, i nn v mang giy cao gt. Khi
hi ngi lnh gc yt kin ng Thng c, Traian day qua
Eleonora, ni:
- Ba nay em n mc nh i hi.
Nng mm ci. o ny, nng mc ln u tin, ba nm v
trc, lc n ving ng Tng trng x Finlande.
Lnh gc l php ni:
- ng Thng c xin ng b ch mt cht.
Vi pht sau. Mt lnh khc n hi:
- ng b l nhn vin ngoi giao Roumain mun ving ng
Thng c phi khng? Xin ch mt cht na. Ni ri y i
khut.
Eleonora rt hi lng. Nng cho ng Tham mu trng Brown
l ngi bit iu, bit php lch s, ch c nm pht m cho
ngi ra xin li ti hai ln.
Dinh hnh chnh l mt ta nh to ln. Dy hnh lang rng
thnh thang. Nora ng v king thy mnh m, np o r xung
nhiu hn k n s qun Finlande.
Mt ngi lnh n bo:
- Xin theo ti.
Eleonora mm ci, dang khi tm king. Traian vn tay nng.
H theo sau ngi lnh, khng phi leo ln nc thang nh k
trc, m i thng ni li ra. Tn lnh mi h ln chic xe
Jeep u trc ca.

Traian hi:
- i u y?
Tn lnh rn vai. Tri c gi. Xe chy nh bay trn ng ph.
Traian k tai tn lnh th nh, hi na:
- i u y?
Tn lnh th nh cng rn vai, nh bn ng nghip n. Traian
day qua Nora. Nng ang a hai tay gi nn. Nng ci, v
thch xe chy mau.
Ti cui thnh ph, xe ngng trc mt bc tng . Ngi
gc ca i nn kt, ra m ca. Nhng xe khng v sn.
Mt trong hai ngi lnh a th cho ngi gc ca, ri ra du
cho v chng Traian xung xe. Nora hi:
- y l u?
Hai lnh M ch nng xung xe, khng tr li.
Nora hi ngi gc ca bng ting c:
- y l u?
- Khm ng ca thnh. Tn gc va tr li va nm tay
Nora.
Nng mun ni vi ting vi hai lnh M, nhng mun.
Chic xe Jeep chy khut dng, rt mau, nh lc n.
Nng ng li thy Traian xanh mt. Cnh ca st ng li.
H ang trong sn khm ng.
(109)
Traian b nht trong phng s 5, tng di t, Nora trn tng
lu ba, phng s 2.
Traian ngh thm:
- Chc h lm ri!
Chng mun tm hiu chuyn g xy ra, nhng nh li Nora
cng ang b giam trong mt cn ring ging nh cn ca
chng, nn chng mt bnh tnh.
Khi ny, lc chia tay, chng mun hn tay Nora v ni mt li
u ym, nhng tn gc khm nm vai chng x mnh cho dang

ra.
Nora xy qua tn gc khm, cu khn. Hn cng y mnh nng
v pha cui dy hnh lang. Hai ngi phn tay nhau trong hnh
lang khm ng bng cch .
Traian ngh thm:
Ta nh chc h lm mnh vi mt tn ti nhn no cng trng
tn vi mnh, hoc ging mnh. Nhng ti sao h cng bt lun
Nora?
Traian tc gin, p ca rm rm, ku tn gc khm. Chng
lm bm ni: Ta tng qun Nga bt ta. Vi qun Nga, c hai
bn tay tht sch cng b bt. V du h bt ta m chng cn
nhn n tay, hay l h bt ta m chng c duyn c g, ta cng
khng ly lm l. Vi qun Nga, s g cng c th xy ra.
Ta i b hai trm cy s trn trnh mt x hi m s
thiu l do cng l mt c b bt, b git hay b y.
Tay m ca, au nh, nhng Traian vn tip tc p ca
phng giam.
Anh m ca khng phi gi tn gc khm na, m t
pht mnh, sao chy gn hai trm cy s, chy v ch m li
cn ko l Nora cho nng phi b i chn rm mu v sng
v nh th.
Traian t ngh:
Dn c c th bt Nora, v h l c ti quc x v bi Dothi.
Mt tn gc nghe ting m ca n hi:
- Anh mun g?
- Ti mun gp lin ng Gim c khm ng. V chng ti
b bt lm.
Tn gc ni ging chua ngoa: Ti on khng sai! Ai v y
cng u ni b bt lm ht!.
- Ti cm anh ma mai ti! Ti mun ni chuyn vi ng Gim
ngc lin by gi.
- y khng c ng Gim c no ht. V chng ng b qun
M bt. Chng ti ch gi phn cai qun thi. Chng ti cng l

t nhn ch khng khc.

- Vy ti mun ni chuyn vi ngi M!
- Vin i M ch n mt ln mi tun, vo ngy th hai.
Traian nh li ba nay l th hai, chng ni:
- Anh mun biu ti ch n th hai tun ti, trc khi gp
ngi no hay sao? Anh tng v ti c sut tun trong t
?
- Ti khng lm th no c. ng mun ni g c ni i. C
p ca hng gi i, nhng v ch. Ti khng th lm g c.
Th hai tun sau vin i mi tr li.
Vin gc khm ng ca.
Traian bn ni:
- Anh ni vi h, hay khng ni cng c, rng t nay cho ti
khi no ti c th gp ng Gim c bit l do bt ti, th ti
khng ng n thc n, thc ung g c. l phng tin
duy nht ca ti phn i. V ti s dng n.
- ng nh tuyt thc sao?
- V cng nhn kht na!
Tn gc khm ng li mt lt trn ngng ca, cha kha cm
tay. Y thng hi ng Traian, v ni:
- Ti nghip! ng cn tr qu!
Y ng ca li, kh hai vng.
(110)
Nora p ca gn na gi ng h. Mt ngi gc i li ng
ngoi nghe m khng m ca. Y dm vo l t v, ni:
- Cn p nh vy na th b trng pht cho coi! T nhn khng
c php m ca khm.
Ni ri, y b i.
Nora nm di xung ging. c mt lt, nng ngi nhm
dy, s hi ni: Chc c rp. Nng nh m ca xin i
ci mn khc, hoc hi xem coi c rp hay khng, nhng nh
li nng khng c quyn p ca khm, nng nh thi, i i li

li trong phng giam.

Trong thm tm, nng bit mnh c ti. Nng bit b bt giam
nh vy, xt cho ch l, l cng bnh. Sau khi gi mo tro i
giy t chng nhn l lch nhn chng ca nng, sau khi mua
chuc ly mt giy t h tch trong h s tr ti Vn kh
quc gia, ngy m nng c b tng ngi t m nh. Mi
ngy, nng ch i c cnh st n bt. Nng bit ri y th
no nng cng b khm ph v b bt. Sut cuc hnh trnh bn
nc c, nng run ln mi ln thy cnh binh n, v nng
dng giy t gi mo.
My nm sau ny ch l mt cuc ch i lu di, ch gi b
bt. Nng t ni thm: V gi y n. H khm ph ra ta
l Do-thi, v ta khng th trn thot c!.
Nng run ry c thn mnh. Nng lo s ni:
Cho rng qun i M bt mnh, v mnh giu gim cn ci
nhn chng, gi mo giy t ti Roumanie, tht l v l. Tuy
nhin, l ci c chnh, c duy nht bt b mnh. Mnh
bit l khng hp l, song chuyn l th. Mnh phm ti. V
by gi mnh s b trng pht. Mt hnh pht gng mu,
nghim khc, nhng ch ng.
Nora nghe lnh. Y phc mng v nh nh li khng m
che thn nng khi hi t lnh ca vch .
Ci lnh thm vo da tht, lun ti xng ty. Nng cm thy
hi lnh y thu tn ci lng. T trc ti gi, chng bao gi
nng b lnh thn. Nng cng chng bit ch xc hai qu thn
ch no, hnh dng ra sao. M hin gi nng lnh thn. Thn
lnh but. V chng ring g thn, rut gan g cng lnh but.
Nora c tm vt o ph u gi, nhng v ch. Nng s ngi
trn ging. Nng run lp cp, rng nh b cp.
Ngoi sn, tri nng, nhng khng ch li g cho nng, trong
khi nng run pht rt nh gia ma ng. Mun c m p
mt cht, nng ngi chm hm co rt gia x-lim. Lc y, nng
thy mun tiu tin. V mun i lin. Nh c trm mi kim m
vo bng i, nng khng th nn c, khng iu khin cho

cn lc theo mun c.
Nng nh c c trong tiu thuyt: mi phng giam u c mt
chu nh tiu tin. Nhng trong phng giam ny ch c mt
ci ging, mt bn nh, v ca s bao li st. Nng i li
ca, gi tay nh m. Nng t ni thm: Chc h cho php
mnh i tiu ch!.
Nhng lc y, nng nh li nhng li nghim khc ca vin gc
khm c: Nu p ca, s b trng pht!. Nng b tay
xung, s khng dm p ca.
Nng t ngh: Ta phm ti m ca, trong khi ta khng
c php!. Ri nng i ti i lui trong phng.
Nng ng li trc ca, gi tay mt ln na. Nhng nng
khng c can m p ca khi nh n cu nghim khc: Nu
p ca, s b trng pht!.
Trong khi cu y nh cn vng vng trong tai, thnh lnh nng
cm thy c thn mnh nh b mt lung in xt qua: y l
du hiu bo nguy. Nng thy khng th lm ch c th c
na. Nng cm thy qun llng bng hng mn ang t, ri
n ci nt v v v cng t.
Mt ci g t v m chy dc theo bp v, theo v, ti tn
trong i giy.
Eleonora c rng sc nn. Nhng cc th tht, ln da, v tt
c thn th khng thuc v nng na, nng khng t ch c.
Nng ngi xung. Qun cng lc cng t v cng m, th nng
c cm gic c th thi l thng, c gii thot hon ton,
mt cm gic cha bao gi nng c c, trn ngp c c th
nng. Mi cn nhc, mi l chn lng, mi th tht u ni gin
ra. Cm gic y cn mnh hn s sng thch, n nh s khoi
lc. M cn hn s khoi lc, n nh trng thi xut thn.
Nng c cm gic nh m ly tn u u, xut thn khi trn
tc. Tm hn nng lng lng, bay ling. Nng nh vt ngoi
thi gian: ton thn nng c gii thot.
Nng thy nh tiu tin hng gi, khng bao gi dt. Nhng,
khi nhn thy nn xi-mng t m chung quang, nng hong

ht. Nng ng dy chy trn trong x gc. y l gi pht

thm kch nht trong i nng. Nn xi-mng t c. Nhiu
dng nc tiu ta chy cng khp, di ging, di bn, ti
chn nng.
Eleonora bit mnh va mi phm mt vic cm. Nng bit s
b bt gp v b trng tr nghim khc. Ging hm da ca vin
gc khm cn vng vng bn tai nng: Ri s b trng pht!.
Nng mun x o lau chi ch t, nhng v ch. Nc nhiu
qu m o hng qu mng, nng mc qu t, lm sao thm cho
ro ht. V ging vng vng Ri s b trng pht! Ri s b
trng pht! lp li khng ngng bn tai nng.
Bit khng lm sao giu giim, khng lm sao trnh khi s
trng pht, c tm cch che y cng v ch, nng ly hai tay
che mt, hai bn tay cn eo bao tay trng mng nh li nhn.
Nng tuyt vng, khc a
(111)
Vin i Goldsmith, Gim c khm ng ni:
- Nhng chuyn xy ra cho ng b tht l ng tic. Ti xin t
li v rt n hn khng c bit sm trng hp ca ng b.
Mt tun l qua, t ngy Traian v Eleonora b bt. Traian nm
di trn ging, khng c ng c, v trn by ngy, khng
n, khng ung.
Vin i c ch theo xe, c ca hai v chng Traian. Y ph
vi Nora son ra, mi hai ngi ht thuc. Y rt i ngi v
ni:
- Sng mai ny ng b s c tr t do. Ti s ch thn kim
ch v li xe a ng b n . Ti thnh tht hi tic
chuyn xy ra.
Eleonora v Traian khng ni li no.
Vin i bo tn gc khm:
- ng b Traian y khng phi b bt. ng b b giam lm, v
cn y n ngy mai, v cha c ch . Hai ng b s ngh

tm trong cn phng ny. Anh phi thay vi tri ging v mn

cho sch s. H l khch ca chng ta, ch l khch m thi.
Vin i i ra, na gi sau tr li, m mt gi y n v
cam, bi cho Traian. Khi t gi, y cn xin li mt ln na, bt
tay Traian, ri mi ra v.
Tn gc khm chng kin vic ny, m mt to nh ng trc
mt chuyn k l.
Nora ni:
- Em bit ri th no ngi M cng n xin li chng ta. M
quc l nc ca ngi vn minh m!
Traian b nng lnh. Chng ng lin. Ban m chng chim bao
thy ang di tu ngm, v my con th bch cht ngp
n con cht ri. Chng tot m hi, thc dy, o ng t dm,
v ni: Th cht th ht hy vng.
Trong gic chim bao, chng ht sc la ht, nhng thy th
di tu khng chu tin chng
(112)
Ngy sau, vin i Goldsmith khng n. Nora ch sut ngy,
ri ni:
- B c chuyn g cn tr, nn ng ta khng ti c. Chc th
no ngy mai ng cng n!
Tn gc khm cng ng nh vy. Nhng ngy mai, ngy
mt, cng khng thy vin i Goldsmith. Tun l sau, c vin
i khc n, ni:
- Ti khng bit chuyn ca ng b ra sao? Vin i Goldsmith
v M. Y khng li li dn bo g v trng hp va ng
b. Ti s hi li, v cho bit kt qu th hai tun sau.
Y ra v.
Y l mt g thanh nin tc , da mt y du chm hng hng.
Y khng mun ni tn y, du vi ngi gc khm. Ch k ca
y khng c c v xem y nng tnh lm.
Tun sau, y c n khm ng, nhng ch giy lt ni phng

giy.
Khi v chng Traian n yt kin, th y i ri. Phi i thm
mt tun na. Ln ny, vin i quu qu, ni vi Traian:
- Ti c hi lnh trn ri. ng vi b b bt cng nh mi ngi.
Khng c iu khon no cho hng c n.
Xy qua ngi gc khm, y ra lnh:
- Nht mi ngi trong x-lim ring. H cng theo ch
chung nh cc t khc. Ti khng bng lng c ngoi l trong
khm ng.
Ngi gc khm tr mt to, nh xc nhn hiu. ng ni
ging run run:
- Ti hiu. Nht khm ring. Ch chung. Khng ngoi l.
(113)
Nghe ting vin cai ngc i ngoi hnh lang, Nora m c
Traian, thn thc ni:
- Ngi ta n chia r hai ta. Em th chu cht hn l chu b
nht tr li mt mnh trong x-lim.
Vin cai ngc ng trc ca, lc xu cha kha. Nora khng
ng y. Nng bit ti sao y n. V Traian cng vy, nn
chng ng y chm bm. Chng mun van ni y rng thm nm
pht na. Nhng ngh cng v ch, nn lm thinh.
Vin cai ngc ni:
- Ma h ny, ti s b sa thi. Ti gi qu ri. Tng tui ti,
ti khng th hc c tr ct bt, v ti cng khng mun na.
Y ngng mt cht, ri thu ht tn lc, nh lc mun c mt vt
nng, y ni:
- ng vi b c chung nh trc. chung vi nhau, v ca
m rng.
Nora hi:
- B vin i M bi b lnh ri h?
- Khng, vin i khng bi b lnh a ra! Y tr li, va
i va lc xu cha kha. Ca x-lim vn m rng.

(114)
Nora tht vng hi:
- Qun i M u c g chng chng ta. Ti sao h giam
chng ta su tun nay ri?
Traian p:
- Qun M khng th hn g chng ta. H cng khng quan tm
n i sng chng ta.
- Vy phi bao lu na h mi bit c bt v giam ta trong
t? Em khng chu ng ni na ri!
- H khng nhn chn c rng chng ta hu hin. Vn minh
Ty phng trong giai on cht ny, khng quan tm n c
nhn. Ta khng hy vng no thy h s lo ngh n bao gi. Ci
X hi y ch bit vi phn ca khun kh gi tr con ngi
thi. Con ngi tht s, xt tng c nhn, khng cn tn ti vi
x hi y. Em Nora, em b ngi t du rng v ti, v anh vi
my ngi khc na cng vy, chng ta u khng hu hin i
vi h. Ch c th thi! Chng ta ch l con s khng. Chng ta
khng c. Chng ta hu hin ch v ta l thnh phn ca mt
loi hng. Th d h ch bit em y l mt n cng dn nc
nghch, b bt ti a phn c quc. l ch ti a ca cc
c im m X hi K thut Ty phng c th nhn xt v
em. Di mt h, em ch c my c im m thi. V cng
nh my c im y nn x hi mi nhn ra c em, ri
nhn th, i x vi em nh nhng ngi cng nhm em, theo
php nhn, chia hoc tr ca ton php. Em ch l mt thnh
phn ca x Roumanie. Thnh phn y b bt. L do cuc bt
b l phm li, hay trng ti, th thuc chung cho c loi hng.
- Tuy nhin, ngi M cng c mt c bt ta ch. Hoc h
th ta, hoc h nghi ng ta. Nu khng, th h th ta ri. Em
kh v khng r duyn c no b bt. Bi phi c duyn c mi
c!
- C ch sao khng. Nhng duyn c y tr nn v l khi xt
theo phng din nhn o, m hon ton hu l, theo phng

din my mc. Ty phng nhn con ngi theo i mt k

thut. Con ngi bng xng, bng tht, bit vui sng, bit au
kh u khng c ngha g i vi h. V th, ci vic h giam
cm ta, hoc mai kia em hnh quyt ta, khng th xem l trng
ti, l st nhn. i vi ngi bng xng bng tht, chuyn
mi l trng ti. Cn x hi Ty phng khng th bit c c
i sng con ngi, th khi giam cm hay git cht mt ngi,
ci x hi y khng phi giam cm hay git cht mt sinh vt
m ch giam-git mt quan nim thi. Theo l l th trng ti
khng th gn cho ci x hi k thut y, v chng c my mc
no b buc ti st nhn c. V khng ai c th bt buc my
mc i x vi con ngi nh ngi c.
- Vy th duyn c chnh ng v hon ton theo phng din
k thut khin cho ngi M giam cm chng ta l duyn c
no?
- Anh khng r. Anh ch bit rng bt buc con ngi tun
theo lut tc v tiu chun k thut, l nh c st nhn, v cc
tiu chun k thut ch hon ho i vi my mc m thi. Bt
buc con ngi sng theo iu kin v hon cnh ca con c, v
lm ngc li, th ngi v c s cht trong vi gi. Ty phng
to mt x hi ging nh mt ci my. H bt buc con ngi
sng trong ci x hi y phi thch ng theo lut l ca my
mc. Mt vi khi h tng thnh cng. Nhng s tht, h git
ln con ngi khi bt buc con ngi tun theo nhng lut l
chi phi xe hi v chic ng h.
Ch c my mc mi tht s ging y vi nhau. Ch c my
mc mi c th thay i nhau tng b phn c, mi c th
tho g hoc lc b ht, cn tr my c quan trng yu,
hay l vi c ng quan trng m thi. Khi no con ngi tht
ging ht my mc n tr thnh nh my mc, th chng
con ngi khng phi l con ngi na, chng khng c
loao ngi trn qu a cu.
Nora th di. Traian ni tip:
- Em khng hin hu, k v nhn v con ngi, cn nu em

mun em hin hu, th b bin th v c nhn vi con mt

ca my mc.
Nhng trong ci x hi k thut ny, cng nh cc x hi
man r, con ngi khng c mt gi tr no. Hoc nu c, th
gi tr y cng khng ng k. Vy ni ng ra, em khng b
bt
- Chng ta khng b bt ?
- K nh em v anh khng b bt, chng ta khng b bt, du
rng chng ta su tun trong khm. V i vi x hi k
thut Ty phng, c nhn ta khng c. V th, c nhn ta
khng th b bt v cng khng c b bt.
- Chuyn y khng an i ta c. Chng ta khng b bt, song
chng ta ang t.
- Cng an i c lm ch! l ci c th c duy nht
trong gi pht qu mun ca lch s ny.
(115)
Vin gc khm bc v x-lim ca Traian, ni:
- Hm nay, th l ht! ng hy c t b co ny: Tnh
Thuringe v thnh ph Weimar nhng cho Nga-s. i tin
phong Nga v thnh ph. C on xe cam nhng ch y
lnh ti trong m ri. Lnh M u rt ra khi thnh. H
cn gi dinh hnh chnh, khm ng v vi cn nh, khng ai
c php i u. Thnh ph b hin binh vy gi.
Nora c li b co ang trong bo. Nng ng Traian v vin
gc khm ang ng da ca, ri ni:
- Chng giao khm ng, chc chng ta cng s b giao lun
cho qun Nga.
Vin gc khm p:
- Ti cng s nh vy. Qun Nga s n y nhn lnh khm
ng sng nay, hoc tra, hay tr lm l chiu, cha bit ch
xc gi no!
Traian m u suy ngh, ri lm bm n li: Chy trn. Hai

trm cy s ngn. Nga-s. Kinh khng. Hm hip. X Sibrie.

Hai chn ca Nora sng v v y vt tch. Cc y vin chnh
tr. B giao np mt lt vi x-lim v khm ng, nh k n
l b xing xch. Chng ni:
- By gi ch nn lo vic chnh thi, v ngy gi cp bch n
ri! ng giu gim na. ng gc khm c th nghe ti n
chuyn. Ti bit qun M sp giao cho qun Nga tt c chng ta
b nht trong x-lim. Tht l st nhn! Nhng, ng v phng
din ca h, th h v ti. H cng ngy ng nh u xe la,
cn ngi trn ng ry, m vn thn nhin, li dng nh
mm ci. Ngi Ty phng thu hp ti c cn c mt
chiu. H gim bt ti thiu n cc . Ti c th n h gn
nh khng bit n ti c na. V th, h khng c ti. Nhng
iu y khng quan h trong gi pht ny. Ti nhc li ng
ai cn o vng. Trong vi gi na, chng ta sp b giao cho
qun Nga, ngha l nhng qun tn bo hn ht, chng ta
hnh ng trn khp mt t ny, nh c mt c cu quc gia.
V nu ti cn chu ng ni, ti s l ngi my mc b thu
hp trong cng vic ca ngi my, th ti cng khng bao gi
ng u ni vi con th rng c gii ha c. Ti khng
th ng u ni. Vy trc khi b giao cho qun Nga, ti s
tm ht cch vt ngc, v nu ti khng thnh cng, ti s
t t.
Traian day qua vin gc khm, hi:
- ng gip chng ti vt ngc khng?
- Ti s lm ht sc ti. Ti cng mun i khi ni y. Ti l
dn x Autriche. Ti s tr v nh ti ti thnh Vienne. Song ti
s i sau.
Nora hi:
- Cn em, em s tr nn th no? Em khng thh vt ngc
c, em s lm! Tt hn, anh bn cht em trc!
Traian p:
- Ta s cng cht vi nhau!
Vin gc khm khuyn:

- Tt hn nn trn th xem sao. u c kh khn g. Tng

sp v bom n. Ch cn ra c ti sn, cn bao nhiu khc
l chuyn tr con.
(116)
Nora ni:
- Em khng c can m xung dy t lu th ba. Anh l n
ng, anh lm c. Cn em, em s lm!
Traian ang ni vi tri ging vi mn lm mt si dy.
Chng ni:
- ng s chi ht. Em khi cn lm vic g. Anh ct em, ri
thng dy xung, theo ca s. Ti sn, em c i np theo vch
tng, v ch anh, gn ci cy m anh ch .
Nora nm u dy, trong lc Traian lo ni thm. Nng bung
si dy, ni:
- Em khng th trn. Khi anh thng dy th em xung, em c
tng tng ngi ta bn em. V ch ngh n vic y, l em
ngt lm i. Anh khng tng h s bn trong lc em xung dy
sao?
- C th lm, nhng c liu th coi. Bit u h khng bn. Du
sao, hnh ng nh th, ta cn c hy vng c cu thot hn
l ta t bn ngay lin.
Nora hi:
- V nu ta vi qun Nga? Khng chng h khng qu tn
bn nh ngi ta ni. Di ch cng sn cng c ngi vy.
H sng c, c l mnh cng sng c ch?
- Em ni c l. Trong vng cng sn cng c ngi. V c l
i sng ca h khng kh khc g hn i sng ca ngi Ty
phng.
Khng c quan im no khch quan vn vo m phn
on ng c. Khng c s tht no khch quan c. Chuyn
no cng ch quan.
Phn anh, anh chng khi no chu sng trong thin ng cng

sn. S ngoan c ca anh c l hi v l, nhng theo quan nim

ring ca anh, th n li ng l.
V i vi tng c nhn, ch c nhng chuyn no hp vi
ring mnh, mnh mi cho l phi.
Nn ring phn anh, anh khng mun lt vo tay nhng tn
hung bo c gii ha Nga-s.
C l anh in r.
Anh khng thit sng. Anh c th t b n bt c lc no.
Nhng nu anh khng cht, th anh phi sng theo iu kin
no thch hp cho anh. Ngi ta s tht cng v ch gii
thch rng li quan nim v cuc sng ca anh khng hay. Anh
chp nhn tt c l thuyt. Nhng anh khng bng lng ai ch
dy cch sng cho anh, cch sng h tng l hay nht v bt
buc anh phi theo. i anh l ca anh. i anh khng phi ca
my nng nhip sn xut hp tc x, my on th cng ng,
my y vin chnh tr. Vy anh c quyn sng theo s thch anh.
Nu anh mun, anh c th bt chc sng theo i sng ca
mt y vin chnh tr. Nhng anh li khng mun. V nu anh
c hnh ng nh th no, khng ai c quyn ch trch hoc ph
bnh anh hnh ng phi hay quy.
Anh trn quyn s dng i sng ca anh, v anh c tuyt
cch sng theo li cng sn.
V th anh mi nh t st.
Nora khc a. Traian tip tc ni dy. Nng cm cht mi kia.
Chng bo Nora:
- Em ra xem coi lnh M ri khi thp canh trong sn cha?
Nora xung hnh lang, chy n ca khm dm my thp canh
coi qun Nga ti cha. Traian dn:
- Phi dm chng mi nm pht. C hi thun tin nht l lc
lnh Nga n thay lnh M. Qua c hi th tr mt ri.
Hai v chng lo ni dy trn bui sm mai. H nhng th coi
dy di v chc tay khng. Cch nm pht, th mt ngi i
dm chng thp canh, v tr v, vn ni:
- Cn lnh M hoi!

C hai u vui mng v lm tng h cn lnh M ti thp canh

trong khm, th cha hn tuyt vng.
(117)
Su gi chiu. Traian v Nora b la ra khi x-lim, dn ln xe
cam nhng M vi cc t binh khc.
Traian xanh mt, cn Nora th khc. Traian ni:
- H em ta n mt ch khc giao cho qun Nga. Xe chy
v hng ng.
ng l thnh ph Weimar y binh lnh v qun xa Nga.
Traian hi Nora:
- Em mun chng ta nhy xung xe khng? Chc chn h ch
chng ta n mt khm ng Nga.
Xe chy ra khi chu thnh. Nora ng my cnh ng xanh, ri
ng mt tri. Nng thy chc chn l xe chy v hng ng.
Traian ni:
- Xe gn ti mt m rng. Em c nhy trc, trn trong bi
rm ch anh. Anh nhy theo sau em lin.
Nora khc.
Chng hi:
- Sa son i!
Nora ni:
- lt na! By gi em s qu!
- Khng cn c hi no tt nh vy na u. Ka my bi rm
bn l g, d trn lm! Em khng mun nhy sao? Xe chy
chm ri !
Chng nm tay Nora, nhng nng nu cht bng ngi, co qup
my ngn tay, v ni:
- Khng. Anh mun th c nhy i! Em th khng on gin anh
u, nu anh c b em li y trn thot mt mnh.
Traian ngi xung gn bn nng, nhm mt li ng trng
thy m rng c bi rm d trn, v ng tic r c hi b l
ny.

Lc chng m mt ra, mt tri ngay trc mt, lm cha

mt chng.
Xe chy v hng ty. Traian hn h nm tay Nora ni:
- Ngi M k cng t t y! H khng giao chng ta cho
qun Nga!
- Vy h ch ta i u?
Traian sm nt mt, h thn, ni:
- Ti mt khm ng M. Em ng gin anh sao li hn hoan
qu th. Phi in r lm mi vui mng khi b giam khm
ng ny hn l khm ng khc.
Nhng, y l n giai on cht ca con ngi u chu. H
ch c th la chn gia hai ngc tht.
(118)
Vin s quan ci thn mt hi:
- Phi anh l Iohann Moritz khng? Thiu t trng mun
nghe chnh anh thut chuyn vt ngc. C phi anh cu
nm lnh Php trn khi tri giam khng?
Moritz hn h mt.
Anh khng ng cc s quan M em xe n ch anh i thut li
chin cng ca anh. Cho n Thiu t trng cng nghe
n tn mnh na!, anh ngh thm nh th, v thy hn hoan
thch th hn lc no ht.
- Phi, ti l Moritz y!
- Ti c xe, anh i vi ti.
Moritz mun mc o ngoi, mang v, v anh ch mc o smnh, qun di, mang giy m khng c v. Nhng vin s quan
hi thc:
- i nh vy cng c m, Thiu t ang ch. Chng na gi,
anh tr v, ti s ch xe cho.
Hai ngi ln xe Jeep. Moritz nh s thut ht cu chuyn
cho Thiu t nghe, chng thm bt g. Anh bt u la chn
trc cu ni. Anh vui sng ngh ti nt mt Thiu t v thy

nh ang ngi trc mt ng, tng thut v vt ngc.

Xe ngng trc mt nh . Vin s quan day qua Moritz, ni:
- Anh li y!
Moritz leo xung xe, v tic sao vin s quan khng theo mnh,
mnh thut chuyn mnh bo hn. Nhng xe chy. Tn
lnh gc ca a Moritz v sn. Hai lnh c ti dn anh i.
Moritz ng chung quanh, khng hiu sao Thiu t trng li
ci nh xu t nh vy. Nhng anh khng dm hi.
V trong, thy ca s no cng c song st nh nh t, anh hi:
- Phi Thiu t trng y khng?
Hai cnh binh ph ln ci r. H khng th nn na c. H
nht anh di hm, trong x-lim ti thui, kha hai vng, m cn
ci v cu hi ca tn t.
(119)
B mc s Corina Koruga b i n th snh. na m, khi
hai thn dn mang dy bng ba mu n g ca v ra lnh biu
b i. Ngoi tri, trng sng lu lu. B mc s kha ca cn
thn, v cm cha kha trong tay.
Ti th snh c hn mi lnh Nga ang n ung giu ct vi
dn lng. B mc s n trc mt h. H a cho b mt ly
ru v nhn b khp mi pha.
B mc s ng xung, thm c kinh cu Thnh Nicolas.
Bn lnh p b ung ru. Nhng b vn c kinh, khng ng
ai v cng khng ng mi v ly ru. Mt tn lnh ru v
o b. a khc lt vy b ln, v tt ru v mnh b. Nhng
b khng nghe, khng thy g c, c nhm mt c kinh cu
Thnh Nicolas, v Thnh ging phng pht nh mc s
Koruga, chng b. Bn lnh Nga v dn lng li ru ln
u, v o s-mnh, v vy, trong mnh b. B t mm. Chng
li vt b nm di trn vn rm. B thy ton thn b b t m
nh khi b t xung nc. Ri b cm thy nh b chm m v
cht ui. Thnh Nicolas th ng trn b cu nguyn cho b.

Sng li, sau v xy ra th snh, b Corina, v mc s

Koruga, treo c t t trong chung g.
(120)
m u tin ca Nora tri giam Ohrdruf. Nng ngh thm:
Khng l no h giam ta v c?. Nng nm di, khng nm,
khng mn, trn vn lt ging. Xng hng, ci ch nng au
ing.
Khi ti tri th tri ti hn. Xe cam nhng ch hai v chng
Nora t khm ng Weimar. n y, Nora b nht vo tri
giam, cn Traian th b ch i ni khc.
Tri giam n b bng nh cy. Phng Nora c gn ba mi
ngi; tri ti, nng khng thy r gng mt h, nhng hnh
nh h cn tr lm.
Nora nm trn ging cy, khc thm, ri ng qun.
Mt ting ci kht kht trong gc phng lm nng git mnh
thc gic. Nng ngh: Chc na m ri! n b no b
nht y nhiu vy ka?. Nng nghe nh ging ci ca n
ng. Nhng tri giam n b khng th no c n ng c.
Nng lng tai nghe, v r rng l ting ca mt ngi n ng
tht. Y khng ci na, nhng Nora nghe r h ang tnh t vi
nhau.
C ting n ng ci na, nhng mt gc khc. Nora hong
s. Nng ngh thm: H tnh t vi nhau, sao mnh li s my
ngi n ng y?. Nhng nng khng trn tnh c, vi bt
l tai, khng nghe g ht. V tuy nhm mt, nng cng vn thy.
Tm vn ging rung rinh. Nng m mt thy ca s m bt.
Nhiu ngi n ng v phng, ng gia nh, ni chuyn vi
nhau. Mt ngi n b mc o s-mnh, ng k bn.
Nora khng kim ch c, nhm mt li, la hong ht ln. Lc
u nng cng khng bit ti sao nng vt la ln. By gi nng
vn tip tc la v nng s n ng v n b trong phng. H s
nh p nng ti sao la v lm cn tr cuc tnh t ca h.

Nng suy ngh: Tht ngu di lm sao? Phi mnh ng la. By

gi, h c rp li nh cht mnh, cng phi chu. H c l
git mnh, v mnh la!.
My g n ng vi vng chy trn khi phng. H ng lm.
Nhiu ngi nm di di t m Nora khng nghe bit. C g
nm chung ging vi ngi n b, k bn ging nng, m
nng cng khng nghe bit na. H i ra khi phng nh my
bng ma, to ln, en ngm, en hn tri ti.
Vi ngi n b i vi h, nhng ri li tr v, i nhn gt v
ch ng.
Phng im lng. Ai ny u v ch nm, ch cn li hai ngi
ng gia nh, trong ti. H mc o s-mnh ngn. Bng dng
h xem y to ln. H cng khng ni chuyn, ch ng kht
vo nhau. Nora nghe h nhai s-c-la.
Nora ch h i ng. Nng s h nh hoc git nng trong lc
nng ng. Nhng h ng yn, tip tc nhai s-c-la, khng ni
chuyn g ht.
Mt ngi hi nho nh:
- Ai la hi ny ? Phi con m ngoi quc, tc hung hung, mi
v hi ti khng?
C ting tr li:
- Khng bit. Nhng ti cng khng tic, v nng la. Ti mi
va xong vi g ca ti, v khng mun ti li
H cn n s-c-la, v khng ni chuyn vi nhai na. Nora
dm tng c ch ca h. Sau rt, h chia tay nhau, mi ngi i
li mt gc, ln ging nm. Vn ging ku ct kt. Ri hon
ton im lng.
Nhng Nora ngp th. Nng khng th ng c. Chng cn g
n ng no trong phng. n b u ng ht, nhng khng kh
ngy mi ru, mi m hi, mi n ng tnh t. Ca s m
rng, song khng ui ht cc mi y ra c.
Nora bc tc ni thm: Phi c duyn c g mi bt mnh ch,
nu khng, h u c nht mnh y!.
Nng mun ho, song ly tay bm ming, nn li, nng s my

ngi n b kia nh nng

(121)
Bui sng u tin ca Traian trong tri giam Ohrdruf. Va m
mt, chng thy Moritz. Bt tay Moritz, chng hi:
- Ta ng gn nhau sut m m khng bit ch. Sao anh li
y?
Moritz bn thut chuyn ca anh, khi u t on cui. Anh
ni chuyn vin s quan M n ch anh i tng thut vic
vt ngc cho Thiu t nghe, v ni:
- Thay v dn ti n ch Thiu t trng, h b t ti! Ti
b nht tm tun trong x-lim khng ca s, khng nh sng.
Ti mi trng ch Thiu t cho gi, nhng ng khng gi ti.
V by gi, h em ti n y. Th thi!
Thut dt cu chuyn, anh day li hi Traian:
- Cn ng. Sao ng li y?
Traian rn vai.
Bn t nm ng la lit di t, ln lt thc dy tng ngi.
Tri giam Ohrdruf ch l mt cnh ng bng, ro dy km gai.
Mi lm ngn t nhn b nht ni y. Mt cnh ng tr tri,
ch c tri, t v ngi. Bn gc ro c qun binh, sng my
cm tay, ng gn xe tng canh gc tri giam.
Moritz hi:
- ng c tin tc g ca lng Fntna khng? Ti khng tng
tng c sao ng li y. Lm sao chng ta li gp nhau
chn ny? V trn m nay ta ng gn k nhau? Tht ti khng
th no hiu ni
(122)
Vin s quan cai qun tri giam l mt ngi Do thi. Eleonora
mng thm ni: Mt ngi Do thi t hiu r ni thng kh
ca ta hn. Ngi chc s gip ta nh mt thn quyn. Ngi
s em ta ra khi chn ny. Nng quyt nh s thut li cn k

i nng, van xin, khn cu vin s quan cu vt nng nh ni

vi mt ngi anh rut.
Trn vch phng lm vic ca vin cai tri treo y hnh nh
chp trong cc tri giam c. Nora ng xem. Bc nh no
cng to ln bng c vch tng, chp cnh ngi cht chc, k
treo c, k i kht; cnh on ti nhn mc b sc rn ca
nh t; cnh thy cht thnh ng, nhng ct x gio sp di, c
dc xe cam nhng y nhc thy n b.
Nora qun pht mnh ang u. Nng tng nh trong tri
dit tr Do thi ca nc c Quc x.
Nng ng Trung y c b tc hoe , ngi bn vit. Nng a
mt van ln nh cu khn c cu khi b dit tr, b cht
i, b b vo phng hi ngt, hoc b tra tn. Ti y l Do
thi cng nh ng! Xin cu ti vi! Khng bao gi nng cm
thy nng l Do thi hn lc ny. Nng ku:
- Trung y!
Ting nng run ry. C nghn ngo. Nc mt chn ngang c
hng, nng khng ni ra li.
Vin s quan xng xm qut to:
- My khng c ni, trc khi tao hi.
Nora cn mi hi hn, lm thinh ch.
Vin s quan c, ma khng ng nng, ri nghim ngh hi:
- My tn Eleonora West Koruga h? C phi my khng?
Chng my cng b bt phi khng?
Y xng h my tao vi nng. Ging ni khng cht g thng
hi, thn mt nh ging ca mt ngi anh. Y hi tip:
- Chng my l nhn vin ca nh c ti Antonesco?
Nora p:
- Chng ti l vin chc ca vng quc Roumanie.
S quan mt, gin d. Da mt mt chng v y tn nhang
ca y phng ln. Mi run run, y hi:
- Roumanie, c nhiu cuc hnh st Do thi rng rn phi
khng?
Nora cha kp tr li. Y li hi tip:

- Roumanie c nhiu tri giam Do thi phi khng? C nhiu

tri m dn Do thi b dit tr tn nhn bng hi c, b x
gio, cht u, bn cht
Trung y ng dy.
Nora mun ni nng cng l Do thi. Nng bt buc phi tro
i giy t, trn trnh, php phng lo s mi m. Nhng vin
s quan n gn nng, gi tay ln, hi to:
- Tr li cho tao nghe coi!
Nora thy chc s b nh vo mt. Nng nhm mt run ry ch
i v khng dm ni mt ting no.
Vin s quan cng ht to:
- Tr li mau coi, qun git ngi! My git bao nhiu n
b Do thi ri! Ni mau. My c lm thinh, tao x xc my! T
tay my git my ngi Do thi ri.
Nng vn im lng.
- My khng mun ni ! By gi my s. Hin gi my run s,
my sn i trong qun. Nhng lc git ngi, my u c s!
Nora p ng:
- Ti y, ti cng
- Ra khi chn ny, khn! i ra!
Y qut to, hm hm cung tay ln trc mt Nora. Nng lt t
bc mau ra khi phng.
CHNG NM
(123)
Traian ang vit. Moritz ngi k bn, nhn cch ng cm vit
ch, my ngn tay kht khao, v cch ng g gm vit ch, nh
khi ng x ht ngc trai.
Moritz khng kin nhn ngi vit, v cng khng a vit.
Nhng anh c th ngi hng gi xem Traian vit, m khng
chn.
Moritz thm ngh: Lc ng Traian ngi vit ging nh lc ng

c kinh trc tng Thnh. Nhn ng, ngi ta c th qun

ng l t nhn, khng cn thy ng i chn khng, u co trc,
qun lng nhiu l. Lc ngi vit, ng Traian l mt thnh
nhn. Ngi ta knh cn mun gi nn v h thp ging.
Traian ngng vit, hi:
- Anh c nghe ni n ngi d rn khng?
- C!
- Thnh Saint Daniel trong hang s t m s t khng n tht
thnh. Thnh ch ng c chng n. Con ngi c th d rn
v ch ng s t. Mussolini c nui hai con cp trong phng
lm vic. ng tp n hin nh th nh. Con ngi c th thun
phc c th d.
Nhng, gn y mi xut hin trn qu a cu mt loi th
mi. Loi th y mang danh l Cng dn. N khng sinh
sng trong rng rm, nh cc ging khc, m ti vn phng,
song chng n li hung tn hn th d. Chng n l kt qu ca
ging ngi pha vi my mc, mt ging th khc thng.
Ngy nay, chng c th lc mnh nht trn khp hon cu.
Din mo chng n ging ngi, v thng khi ngi ta lm
ln n vi ngi. Nhng lin khi y, ngi ta nhn ra tnh tnh
c x ca n khng ging nh ngi m ging nh my mc.
Thay v mt tm lng, n l ci my o th gi chnh xc. u
c chng n l my mc. N th khng phi my mc m cng
khng phi con ngi. Y mun ca chng l mun ca th
d. l nhng Cng dn, mt tp chng k d. Chng n
trn chip khp th gii.
Moritz c tng tng th no l Cng dn, m cng khng
tm hiu c. Anh c ngh n Marcou Goldernberg trong giy
lt, nhng Traian ni tip, lm anh qun mt hnh nh Marcou.
- Ti l vn s. Theo ti, nh vn l mt thuyt phc gia. Nh
vn ch r cho loi ngi ci p, tc l S tht, th h s
thun ha. Cn ti, ti li mun thun phc cc Cng dn.
Ti khi vit mt quyn sch, c ti chng nm. K b
Cng dn n bt em giam, nn ti khng th vit tip.

Chng th nm cha khi s.

By gi, ht cn l l vit tip, v ti khng xut bn sch
na c. Vy th cho chng nm, ti mun vit v nhng
g ch ng Cng dn.
Nu thnh cng, ti s cht c yn lnh. ti c cho anh
nghe nhng g ti vit. Khng phi mt cun tiu thuyt, cng
khng phi mt v kch. Cng dn khng a thch vn
chng. Mun thun dng c chng, ch vit loi vn chng
a thch. Ti s vit loi n Thnh nguyn. Cng dn
khng c gi d c tiu thuyt, kch hoc bi kch. Chng n
ch c n Thnh nguyn.
(124)
n Thnh nguyn s 1.- Vn kinh t (Cht m).
Ti s gi nhiu n thnh nguyn cho cc ngi. n khi u
ny bn v vn kinh t. Ti bit nn vn minh k thut lp
trn nn tng vt cht. Kinh t l thnh kinh ca cc ngi.
Ti l vn s, v mi vn s l mt ngi chng. c tnh ca
mt nhn chng l phi v t.
V th, nhng n thnh nguyn ca ti u l nhng chng c
ca S tht.
Vn ti gii thch ni y, theo ti, tht quan trng: Cht m.
Cc ngi tt hiu r tnh trng thiu thn cht m trn Th gii
hin nay. Khi ti n tri giam ny, bn t ang ng di t,
nm kht nhau. Ti kh khn lm mi kim c ch nm. Ti
va ra khi khm v mt mi. Cnh ng bao quanh tri giam
rng minh mng. Ti khng hiu ti sao cc ngi thu hp tri
giam n dng ny!
Mi lm ngn ngi trong tri, thng cht kht eo. Lc h
ng, th cn c ch, nhng lc nm, th ch qu hp, h gn
nh chng cht ln nhau. Phn ti trn m, ti khng ngay
chn c. My ngi nm chung quanh ti, gc cng ln u
ti. Chn h nng v h gc ln mnh ti sut m, nn ti

khng thy lnh.

By gi ti mi hiu c ti sao cc ngi thu hp tri giam:
v bn t p cht c, m cc ngi mun tit kim c mc trn
cnh ng. C cng t tin, ng gim ln c nh th tht tn
hi, ung ph v ch. Tt hn nn cho b ci n, v b ci cho
sa, cn bn t th c cho c g u?
Mt khc, nu ni rng tri giam, cc ngi phi dng nhiu
dy km gai. Dy km gai th t, m tn ph thm, ct cho
bn t c rng ch nm ngay thng, nhm khng cn ch g.
Thm na, gp cnh ng thin lnh lo v ma ma sp n,
phn ng bn t s cht. Cng c bn chu khng ni cht
trc ln hi, ti cn sng tha h c ch rng ri m nm dui
chn. Ti tin rng khi dng tri giam ny, cc ngi d liu
khon y. Ti khng cn bit cch no hn l nghing mnh bi
phc trc s d tnh xc ng rt khoa hc ca cc ngi.
Trc khi ng, ti c nghe c mt bi thuyt trnh. Din gi, t
cho l gio s i hc ng Berlin, ni v vn : Cht m.
V chnh do ti ca bi thuyt trnh y m ti em ra tho
lun vi cc ngi trong bn thnh nguyn ny.
Mi ngy, gio s m my ht u trong cho pht cho chng
ti n ti tri giam. ng m trn ba mi ngy lin tip, tra
v chiu, nhng ht u trong cho ca khu phn ng. ng
cng li v ly s trung bnh. Ri ng qu quyt: mt t nhn
c mi ngy mi ht u, trong hai bui cho. My vin
cng s ca ng cng m ht u trong ga-mn cho ca h v
nhn nhn bi ton trng.
K , gio s m v khoai lang ty v c phng s lng
cht bt ng trong cho. Bi tnh ny c nhin l tnh phng
chng v gio s khng c php v nh bp.
Cc ngi u bit nh ti, rng dn c rt snh v s cn
lng lm. Nn ta c php gi thit rng cc ht u c
m rt ng. Dn c nhn ni v thn trng. Sau ba ngy lm
vic t m cn thn, gio s hon thnh cng trnh kho cu, ri
mi em ra thuyt trnh v c tt c c ta thm nh v chn

gi tr xc ng ca n. Dn c thch nghe din thuyt v

nhiu ti khc nhau. Thi quen c truyn y c t i Trung
c. Thut xong vic lt cho trong ry m ht u mi
ngy, gio s cho bit s nhit lng cha trong mt ht u.
Ti khng nh r con s. Ri ng tnh s nhit lng trong
mi ht u, cng vi s nhit lng ca khoai lang v bt m
bn t chng bao gi thy, nhng gio s nhn nhn l c.
Ri ng kt lun, mi ngy mt t nhn nhn c trung bnh
nm trm nhit lng. Mt hai khi, h c t hn. C ba,
chnh gio s khng thy mt ht u no trong cho,- v my
ngy y, ng khng c g m. Nhng cng c my ngy
khc, ng m c n mi lm ht, v c khi n mi tm
ht u. Nh th, s trung bnh mi ht u l ng!
Bn t khng ng trn ngy; tuy nhin, gio s cng lm ton
k nh t nhn, trong lc thc, cng cn dng mt s nhit
lng tng ng vi s tiu th nu h ng trn ngy. Ti
thiu: mt ngn nhit lng.
Bn t ch nhn c c nm trm nhit lng khi n ht u.
Ci s nm trm nhit lng cn c thm, h phi trch trong
m d tr cho da tht h, ngha l trong s nhit lng tch t
trong thn th h. V bi mi ngy, h phi trch ra nm trm
nhit lng d tr khi h mi n tri giam, nn mi thng, bn
t m mt su cn mi ngi.
C nhin, y l tnh ly trung bnh. Gio s cng c cn my
t nhn vi bn cn v tri cn tm . Song dng nh my
kh c cn lng tm y cng kh ng. Mi thng mi t binh
mt i su cn, ngha l ba k-l m to thnh nhit lng.
Nh th, ch ni mt tri giam Ohrdruf, di thm quyn cai
qun ca cc ngi, tng cng mi thng c bn mi lm ngn
k-l cht m mt i. Mi thng, nm toa xe y cht m i ra
khi tri giam. Cht m tiu tan trong khng kh. Mi lm
ngn t binh b mt trong khng kh mt s quan trng cht m
nh th, th cc ngi th tnh xem kt qu s tn tht l ngn
no. Ring phn ti, ti khng phi nh kinh t hc. Ti khng

bit gii php no ch gip cc ngi. Tuy nhin, ti tin chc

rng, vi phng tin k thut sn c, cc ngi c th dng
tng s m sng y vo nhiu vic li ch.
Ti sao li b mt i?
y l mc ch ca bn thnh nguyn ca ti.
Ti tin chc vo s hiu bit ca cc ngi. Cc ngi thuc v
mt dn tc tin b nht ca nn vn minh k thut. Mong rng
cc ngi s gi mt t phc trnh v vn ny cho Vin Hn
lm khoa hc ca x s cc ngi. Cn g d man hn, l
tiu mt bn mi lm ngn k-l cht m mi thng nh th?
V li, cc ngi cn nhng tri giam khc na. Hnh nh
c c vi trm tri giam. Vy cc ngi c th c c ni
cht m sng mi ngy.
T khi nghe bi thuyt trnh ca gio s i hc ng Berlin,
ti ht mnh khng kh v ngi thy mi m ngi.
Tri giam ca cc ngi l mt my p khng l rt m t
nhn. Ti nh hi n trong khng kh. Cc ngi c khi no
nghe mi y chng, lc lm vic ti vn phng, ca s m rng.
Du sao, o qun cc ngi t cng c thm mi m y. Hi
th v hoc ngi yu ca cc ngi coi, ti ng, nm bn
cnh, h c ngi thy da, tc cc ngi phng pht mi m
hay khng? n b thch hi hn chng ta. H s ni ng hn.
Cn ti, khi ngh n iu , ti thy qu tim rn ln, ti mun
nn ma.
Hy nhn ni y li cho v nim knh phc ca ti. Ti rt
hm m nn Vn minh m cc ngi i din. Ti tin chc
rng, vi ti lc v phng tin k thut sn c, cc ngi c
th s dng tt c cht m ni trn (xin ng qun ti y
cng gp mi thng ba k-l m ca thn xc ti).
NGI CHNG

GI TH HAI MI LM (cont.)- C. V.
GHEORGHIU