You are on page 1of 24

1

HATA PATUJOLO
Tangan do botohon, ujungna jari-jari; Ruhut ni hata sidohonon, sai jumolo marsantabi!
Santabi bolon ma tutu pinasahat jumolo tu sude Raja ni Dongan Sabutuha, Raja ni Haha-anggi, Raja
ni Pamoruon dOhot Ibabere, tarlobi tu Raja ni Hula-hula, ro di sude angka Amanta Raja dohot Inanta
Soripada loloan panjaha.
Ia panuraton taringot tu Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP on, na
marojahan jala hombar do i tu haputusan ni Rapot Godang i taon 1978 Parsadaan Lumbanradja Datu
Parulas Parultop dohot Boruna se-Indonesia di Jakarta, asa saut patuluson haputusan ni Pesta Kongsi
Lumbanradja taon 1962 di Harian P. Samosir taringot tu na pajongjong Partanda ni Ompunta i di
ingananna parpudi di Keramat Perdagangan, dohot na mambahen Tarombo dohot Sejarah na.
Na nienet jala na pinatomu-tomu do Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta i sian angka tona ni Ompunta
dohot angka Natua-tuanta na parjolo, marudut sian sundut na sada tu sundut na mangihut, lopus tu
sundutta di tingki on.
Mardomu tusi, dibahen Parsadaan Lumbanradja Datu Parulas Parultop dohot Boruna do sada tim
laho manangkasi angka tona i huhut paumbukkonsa tu manang na piga-piga buku taringot tu Adat
manang Tarombo ni halak Batak naung jumolo sinurathon ni angka panurat Batak jala di na hurang
lobi di bagasan angka panuraton i, songon na pasingkophon manang patingkoshonsa.
Ia angka ruas ni tim i, asing sian angka pande tarombo dohot angka parbinoto (cendekiawan), nipillit
muse do manang na piga halak sian pomparan ni Ompunta Datu Parulas Parultop, hombar tu luat/huta
harajaon ni deba sian pomparan ni Ompunta, na songon haroroannasida, i ma:
- Sian luat Pahae, amanta S.G.P. Nainggolan dohot B.S.H. Nainggolan;
- Sian luat Pusuk, amanta T.M. Nainggolan;
- Sian luat Harian, P. Samosir, amanta M.D. Lumbanradja dohot A. ni Bona Nainggolan.
Binahen do tong wawancara dohot manang na piga halak Natua-tuanta na godang umboto taringot tu
Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta, i ma amanta Ar. Japaet Lumbanradja, Kepala Kampung Gayus
Lumbanradja dohot A. ni Firman Lumbanradja sian Harian, P. Samosir. Jinalo do nang panuraton sian
amanta Pdt. M. Nainggolan taringot tu parngoluan ni Ompunta i saleleng di Pusuk. Nang pidato
sambutan ni Raja ni Hula-hulanta Manurung sian Jangga jumpa Pesta Kongsi Lumbanradja di Harian,
P. Samosir di taon 1962 pe, dohot gabe sumbur ni panuraton on.
Ia tujuan ni panuraton on, i ma na songon dalanta laho pasangap sahalak sian angka Ompunta na
parjolo, anggiat marhite i jumpang di sude pomparan ni Ompunta i songon nidok ni Patik Palimahon i:
ASA MARTUA JALA LELENG MANGOLU DI TANO NA NILEHON NI DEBATA JAHOWA di hita
dohot di sude pamoruon ro di angka ibaberenta pe. Tamba ni i, asa laos adong panuraton on gabe
sada dalan laho patolhashon angka tona ni Ompunta na parjolo i tu sundut na umposo dohot na
mangihut dope, sitambor-tamboran dohot siparrohahonon nasida.
Bangkona do, sai adong na hurang lobi di hasisingkop ni sada panuraton taringot tu angka na masa di
angka tingki na galia. Dibahen i, arop do roha di pangantusion dohot panganjuon ni sude loloan
panjaha.
Tu angka na adong tali parmudaron manang partuturan na dohot sasahalak manang sasapunguan na
dohot targoar ni bagasan panuraton on, tangkas do ondolhonon dison, na so adong sangkap manang
tahi laho mansoadahon/mangorui sangap ni manang ise pe na dohot targoar i.
Tamba ni i, dohot hapantunon alai gomos pinangido, asa di bagasan na manimbangi angka hajadian
manang pangalaho na pinatotor dison, suhat-suhat uju i jala unang suhat-suhat nuaeng on tapangke,
asa marhite na songon i boi dapot hita pangarimpunan na umbuk jala toho.

dT pRls\ prL\tpo\

Tu sude naung mangalehon pangurupion marhite gogo, pikiran, tingki nasida dohot lan angka na asing
dope, na mambahen gabe boi tulus saut panuraton on, laos marhite on ma pinasahat godang
mauliate.
Songon panimpuli ni hata, anggiat ma mantat parhorasan dohot panggabean panuraton taringot tu
Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP on, di ganup hita pomparanna,
suang songon i nang sude Boru nang Bere pe.
HORAS MA TONDI MADINGIN, PIR MA TONDI MATOGU!
hors\mtno\dimdi<ni\,pri\mtno\dimtoG

Jakarta, Juli 1981


PARSADAAN LUMBANRADJA
DATU PARULAS PARULTOP & BORUNA

dT pRls\ prL\tpo\

BINDU I
TAROMBO & POMPARON NI
OMPUNTA DATU PARULAS PARULTOP
1. Tarombo ni Ompunta Datu Parulas Parultop
Songon on ma partording ni Tarombo ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP:

SI RAJA LONTUNG

1-2-3

TOGA NAINGGOLAN

1. TOGA SIBATU

1. RAJA LUMBAN NAHOR

5-6-7

2. TOGA SIRUMAHOMBAR

3. LUMBAN SIANTAR

2. TUNGKUP RAJA

4. HUTA BALIAN

SINDAR NI ARI

SINDAR NI HUTA

MOGOT PINAUNGAN

1. RAJA TANJABAU

2. DATU PARULAS

Songon na dapot idaon sian na ginombarhon di ginjang i di mulana jala saleleng ngoluna, DATU
PARULAS do ianggo goar ni Ompunta na sasintongna. Alai dung lam adong na mambuat goar ni
Ompunta i di loan-loan ni ari, diputushon angka pomparanna ma di Pesta Kongsi Lumbanradja
taon 1962 di Harian, P. Samosir, asa tambahononhon gelar PARULTOP di pudi ni goar ni
Ompunta i. Asing ni hasaktion dohot hadatuonna, parultop na utusas do nang Ompunta i, i do
umbaen gelar PARULTOP i dipillit angka pomparanna. Jadi, sada ciri khas manang identitas
khusus do i di Ompunta na boi mambedahon Ompunta i sian angka donganna sagoar na asing.
Sundut pa-7-hon ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, molo nietong sian Ompunta TOGA
NAINGGOLAN, manang sundut pa-8-hon, molo sian Ompunta si RAJA LONTUNG.

dT pRls\ prL\tpo\

2. Pomparon ni Ompunta
Ia godang ni anak ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, songon naung tangkas tarungkap
jala tarboto sahat ro di tingki on, 14 (sampulu opat) halak ma sude. Dapot do disura roha na adong
dope asing sian na 14 i angka anak ni Ompunta i na so tarungkap dope. Songon na naeng
patotoran dope di bagian na asing di panuraton on, tung mansai girgir do Ompunta laho marburu
dohot mangebati angka luat/huta na dao, nang pe uju i mansai susa dope perhubungan. Dung i
muse, jotjot do Ompunta i dipadatu di angka luat na marragam nitopotna jala leleng mian disi. Olo
do gabe diparhela Raja ni luat/huta i Ompunta, ala ni pambahenanna na uli, songon palua pangisi
ni luat/huta i sian hagogotan. Uju i, sada hamauliateon na so boi tarjua jala na mansai arga dope,
molo gabe diparhela sasahalak hinorhon ni pambahenanna na uli. Tamba ni i, songon na naeng
patorangon dope, na pande marhata jala na bisuk do Ompunta, so sundat muse tung mura do
tartarik roha ni halak midasa, hinorhon ni hinatogos ni pamatangna dohot hinauli ni rupana.
Songon on ma partording ni pamoparon ni Ompunta i:
DATU PARULAS
-

1. SARMAHATA/TUAN PANALINGAN
2. DARMAHASI/MOGOT KUALU
3. GURU PANUJU/TUAN AMPIR
4. TUAN RANGGA/ANAK GAJUT
5. SIBORO
6. SITALUTUK
7. TOGA SAHATA
8. SABUNGANRAJA
9. GURU TINANDANGAN
10. GURU TINUNJUNGAN
11. TOGA DI PASIR
12. TUAN DI BARINGIN
13. RAJA TOMUAN **)
14. RAJA BONANDOLOK **)

**) Mangihuthon Tarombo ni surathon ni amanta Sutan Badiaradja Nainggolan.


Sahat ro di tingki on, hira 18 (sampulu ualu) ma sundut ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP. Molo 25 taon ma rata-rata leleng ni sasundut, gabe hira 450 taon naung salpu
manang di hira partongaan ni abad pa-16-hon ma ngolu ni Ompunta i.
Ndang apala godang dope pangisi ni Tano Batak hatiha i jala hamajuon pe tung mansai dao dope
hatinggalan sian na tatanda nuaeng on. Dibahen i, ndang pola dihalongangkon roha molo pe hira
ganup halak di tingki i, sahat ro di tingki na umpudion pe tahe, tung sai marsintahon hagabeon di
riris ni anak dohot torop ni boru. Suang songon i do nang Ompunta DATU PARULAS PARULTOP,
lumobi muse ala mulai sian Ompunta TUNGKUP RAJA, marudut jojor sahat tu Ompunta SINDAR
NI HUTA, sai maranak sasada sambing. Dung pe Ompunta MOGOT PINAUNGAN asa gabean di
dua anak, i ma Ompunta TANJABAU dohot DATU PARULAS PARULTOP.
Tutu, ndada holan sian sahalak sambing Ompunta-boru dapot Ompunta hagabeon i. Adong do
manang na piga Ompunta-boru, jala deba sian i, i ma:
i. Boru TINAMBUNAN-SIMBOLON sian si Onomhudon, i ma na marsinuan beu di angka
Ompunta SARMAHATA/TUAN PANALINGAN, DARMAHASI/MOGOT KUALU, GURU
PANUJU/TUAN AMPIR dohot dua halak Namborunta, i ma si BORU SUMANGGE dohot si
BORU NAHUNIK. Marhuta di Pusuk, Parlilitan dohot deba sian luat na humaliangsa do
pomparan ni Ompunta na tolu dohot Namborunta na dua i.
ii. Boru SIMBOLON, parsinuan beu di Ompunta TUAN RANGGA, na jotjot digoari ANAK GAJUT.
Marhuta di Siarsam-arsam, Sibisa ma di laon-laon ni ari pomparan ni Ompunta.

dT pRls\ prL\tpo\

iii. Boru SAGALA sian luat Sagala ma parsinuan beu di Ompunta SIBORO na marhuta di pudian
ni ari di RIA NI ATE, SAGALA dohot na asing.
iv. Boru MANURUNG parjolo sian Jangga, Uluan, jala na margoar Boru PARMUDAAN ma
parsinuan beu di angka Ompunta SITALUTUK, TOGA SAHATA dohot SABUNGANRAJA jala
angka pomparan nasida marhuta di Harian, Nainggolan, P. Samosir.
v. Boru MANURUNG paduahon, na margoar si Boru PURA NIENET-PURA HAOMASAN, sian
Jangga ma parsinuan beu di angka Ompunta GURU TINANDANGAN, GURU TINUNJUNGAN,
TOGA DIPASIR dohot TUAN DI BARINGIN. Pomparan ni Ompunta GURU TINANDANGAN, i
ma GURU PAMOSIK parjolo laho ma jumolo marhuta tu aek Imbo, Pintu Bosi, jala laos sian i
ma deba borhat marhuta tu Pahae. Pomparan ni Ompunta GURU TINUNJUNGAN dohot
TOGA DI PASIR, marhuta ma nasida di Sihotang dohot di Pusuk, jala pomparan ni Ompunta
TUAN DI BARINGIN marhuta ma di Nainggolan, mangingani tano parbagian ni Ompunta DATU
PARULAS PARULTOP na sian Ompunta MOGOT PINAUNGAN.
vi. Ianggo Ompunta-boru na marsinuan beu di Ompunta RAJA TOMUAN dohot RAJA
BONANDOLOK, hurang tangkas dope binoto margana.
Porlu do dihilala roha ondolhon dison, ndang haurahon uju i godang pardihuta ni sasahalak,
gariada tahe gabe songon sada hasangapon do i, tanda ni haboion. Dung pe di hira bona ni abad
pa-20-hon, dung jolo ro paradaban Barat dohot Hakristenon tu Tano Batak, asa ndang
dihalomohon be parripeon lobi sian sahalak, anggo ndang hinorhon habaluon.

dT pRls\ prL\tpo\

BINDU II
HAJAJADI NI MARGA LUMBANRADJA
Di hira taon 1907, diputushon angka Raja-raja na marhaha anggi ma, asa marmargahon
LUMBANRADJA pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Jadi, ndada marga
Lumbanradja Ompunta saleleng ni ngoluna, dung pe di pudian ni ari marga i dipaojak, hombar tu adat,
uhum dohot ruhut-ruhut ni pamampeon marga di tonga-tonga ni halak Batak.
Songon on ma hinajadina. Di bona ni abad pa-20-hon, dung lam tu menakna hasobuon ni paralaon ni
halak Batak, i ma na niuluhon ni SISINGAMANGARADJA uju i, mulai ma dipajongjong Bolanda
marhite Van Der Tuuk dohot kompeni pamarenta panjajah di tano Batak. Marojahan tu politik devide
et impera ni kolonialis dibolat-bolati Bolanda ma halak Batak marhite na palolohon angka harajaon
na metmet ni uluhon ni Raja Ihutan Kepala Negeri/Kuria, Pandua d.n.a. Ala naung torop maribur uju i
pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na maringanan di harian, dijujui Bolanda ma
pajongjongon sada harajaon di nasida, alai dohot syarat ingkon adong sada marga na tarsandiri laho
mangkarajahonsa. Uju i nunga adong harajaon di marga Nainggolan, jala marga ni pomparan ni
Ompunta TANJABAU dohot DATU PARULAS uju i si RUMAHOMBAR dope.
Borhat ma angka Natua-tua, pomparan ni Ompunta mandapothon pomparan ni Ompunta TANJABAU,
i ma haha ni partubu di pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP.
Di mulana, tung mansai borat do roha ni angka Natua-tua ni pomparan ni Ompunta TANJABAU
mangoloi hagiot ni Natua-tua, pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, ai ala ni i gabe
marsirang harajaon ma nasida na marhaha-anggi. Alai, di ujungna gabe marsioloan ma nasida, jala
dibuat ma goar ni Ompunta TUNGKUP RAJA songon ojahan ni parbagian marga di nasida na
marhaha-anggi. Songon ruhut ni sihahaan, gabe bagian ni pomparan ni Ompunta TANJABAU ma hata
parjolo sian TUNGKUP RAJA, i ma: TUNGKUP (lapatanna: pattil manang menara na timbo di
inganan na timbo bahen panatapan tu na dao), jala songon sianggian, bagian ni pomparan ni Ompunta
DATU PARULAS PARULTOP ma hata na paduahon, i ma: RAJA. Ala dihasomalhon angka Ompunta
do uju i mamangke hata LUMBAN di parmargaon (ump. LUMBAN NAHOR, LUMBAN SIANTAR
d.n.a.), gabe marga LUMBANTUNGKUP ma pomparan ni Ompunta TANJABAU, jala LUMBANRADJA
marga ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Dirasmihon ma marga na dua i di jolo
ni angka Raja-raja ni haha-anggi, pomparan ni Ompunta TOGA NAINGGOLAN, dohot angka Raja na
humaliang, jala diokui Pamarenta Bolanda hatiha i.
Jadi, molo didok di tonga-tonga ni pomparan ni Ompunta TOGA NAINGGOLAN na pomparan ni
Ompunta DATU PARULAS PARULTOP sasahalak, marga LUMBANRADJA ma i, suang songon i
nang sabalikna.
Alai atik pe naung gabe marsirang harajaon dohot marga pomparan ni na marhaha-anggi i, dipatihi do
na hot do tongtong sisada boru nasida. Dibahen i, diondolhon ma disi, na boru RUMAHOMBAR do
goaron ianggo angka boru, jala ingkon ummarga bahenon ni LUMBANTUNGKUP boru tubu ni
LUMBANRADJA, suang songon i sabalikna pe.
Alai, ndang tarbahen paula so botoon realitas taringot tu marga na marragam dope di pomparan ni
Ompunta, lumobi di tonga-tonga ni angka haha anggi na maringanan di angka luat di ruar ni luat
Harian, P. Samosir.
Mangihuthon ruhut pamampeon marga di halak Batak, songon naung pinatorang di ginjang i, nang
angka nasida pe secara formal dohot do marga LUMBANRADJA, atik pe siapari marga na asing
diboanhon nasida. Ia angka marga ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na
marhuta manang marharajaon di ruar ni luat Harian, P. Samosir, i ma:

dT pRls\ prL\tpo\

1. PUSUK, BUATON, MAULAE dohot NAINGGOLAN di luat Pusuk, Parlilitan, Pandumaan dohot
angka luat na humaliangna.
2. NAINGGOLAN di luat Pahae, Sibisa, Simelungun d.n.a.
3. SIBORO di luat Sagala, Ria ni Ate, Simelungun d.n.a.
Porlu do ondolhon, molo pe nidok di ginjang i na dohot do nasida marga LUMBANRADJA, ndada na
adong sangkap disi na naeng mangurangi sangap ni angka na mamboanhon marga na di ginjang i,
alai tung holan na mangondolhon na LUMBANRADJA do na secara resmi jala formal marga dohot
identitas ni pomparan ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, lumobi apala di tonga-tonga ni
pomparan ni Ompunta TOGA NAINGGOLAN.

dT pRls\ prL\tpo\

BINDU III
HADIRION NI OMPUNTA DATU PARULAS PARULTOP
Na ginjang na bolon, na uli manang di hata nuaeng on na tampan do halak ni Ompunta DATU
PARULAS PARULTOP. Molo didok, Ompunta TOGA NAINGGOLAN apala na ummuli sian sude
angka Ompunta, anak ni Ompunta si RAJA LONTUNG dao ummuli dope Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP, mardomu muse margalombang do sitarupna (ikal mayang).
Na malo do Ompunta i mambuat roha, pande muse marhata-hata jala susur di undang-undang. Jadi
mansai mura do tartarik roha ni halak midasa jala naeng manjalin partinandaan dohot pardonganon.
Sian sihadanahonna dope, nunga tarida haandulonna di hamaloon, habisuhon, habaranion dohot
pardonganon. Mangihuthon na masa hatiha i, sai dilului halak do saotikna sada halobionna sian angka
donganna, na boi mambahen gabe hatop ditanda halak ibana, jala tarbarita goarna tu angka desa na
ualu. I ma mangonjar roha ni Ompunta uju i mangguruhon parultopon, songon parhiteanna laho
marburu tu tombak dohot mangalului partapaan, asa dapotsa hadatuon/hasaktion. Dapot Ompunta i do
sinta-sintana i, ai dung lam magodang jala lam toras pamatangna, mulai ma tarbarita hamaloonna
marultop dohot hasaktionna, di paporangan, nang mangubati angka ragam ni sahit pe.
Asing situtu do Ompunta i sian hahana Ompunta TANJABAU na padot magula. Dao girgiran do
Ompunta laho marburu tu tombak dohot patandangkon hadatuon manang hasaktionna tu angka luat
na marragam. Alai di ginjang ni saluhutna i, apala na tung tandi dihabagasan hadirionna, lumobi dung
gabe parultop na utusan dohot datu na sakti Ompunta mangasahon haboionna laho mambuat untung
di dirina sandiri dohot dalan mambahen marjea halak na asing. Balik tahe, tung hatingkosan dohot
hatigoran do anggo apala na hinalomohon ni rohana. Dibahen i, tongtong do rade rohana laho
mangurupi manang ise pe na mangido pangurupionna hinorhon ni na tarsosak, tarlobi siala pambahen
ni halak na girgir mangasahon gogo manang haboion marhite hasaktion manang hadatuon, jala na
papudi uhum. Ndang na mandok, na so hea Ompunta DATU PARULAS PARULTOP mambahen na
humurang manang hasalaan, ndang. Ala jolma biasa do Ompunta DATU PARULAS PARULTOP,
tontu ndang boi lias ibana sian hasalaan, manang pardosaon. Disolsoli rohana do angka i, jala i do
alana umbahen gomos rohana laho tu inganan na soding, lumobi jumpa dihilala rohana naung lam
matua pamatangna. Jala laos i do muse pardalanna umbahen pola sahat Ompunta rap dohot angka
donganna datu na sa-aliran tu Keramat Perdagangan, laho martapa huhut pabagashon hadatuon
dohot hasaktion nasida. Laos di inganan partapaanna i ma Ompunta muse mangujungi ngoluna.

dT pRls\ prL\tpo\

BINDU IV
PARNGOLUON NI OMPUNTA DI LUAT PUSUK
1. Mamungka Huta di Pusuk
Songon na tarida sian Tarombo ni Ompunta, dua halak do nasida Ompunta marhaha maranggi.
Ompunta DATU PARULAS PARULTOP do ianggo apala hasian ni Ompunta boru (inana), jala sai
tongtong do sumurung ibana dibahen sian Ompunta TANJABAU.
Di sada tingki, parhasianon ni Ompunta boru i do gabe apala sada bonsir mambahen tung muruk
situtu Ompunta TANJABAU dompak inanasida i, hape toho dibege Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP sandiri. Ala didok roha ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP naung malobihu
muruk ni hahana i dompak inanasida, tarlobi ala ibana sandiri do na gabe bonsirna, martahi ma
Ompunta DATU PARULAS PARULTOP borhat maninggalhon bagas dohot huta ni Natorasna, laho
mangaranto tu luat/huta na dao. Diihut-ihut Ompunta ma topi tao Toba, jala tolhas tu Harian Boho,
lopus sahat tu Tele. Saleleng di pardalananna i Ompunta, sai huhut do Ompunta marburu. Di na
sahali tarpaida Ompunta ma sada anduhur borbor, tung na uli situtu. Impol ma roha ni Ompunta
marnidasa, jala diultop ma. Tangkas do diida Ompunta hona anduhur i diultop, alai ndang mate,
balik tahe gabe laho do habang maporus. Longang ma roha ni Ompunta, jala lam marsigogo ma
rohana asa dapotsa anduhur i. Sai torus ma diburu jala diultop Ompunta, alai ndang raboi dapotsa.
Lam jut jala lam marsigorgor ma rohana hinorhon ni i, jala lam sai diburu Ompunta ma. Dung
manang na piga ari sai suang songon i, ujungna sahat jala songgop ma anduhur i di sada dolok na
gok batu. Mansai manat ma dijonohi Ompunta anduhur i, alai dung naeng mangultop ma Ompunta,
tompu ma mago anduhur borbor i sian pamerenganna, ndang diboto manang dompak dia laho
habang. Ditailihon Ompunta tu siamun hambirang mangalului, alai ndang ra diida be. Tung mansai
longang situtu ma roha ni Ompunta, ai ndang boi dapot masuk tu rohana boi mago boti anduhur i,
ala nanggo apala sangkidop mata sambing pe ndang hea lingkang anduhur i sian pamerenganna.
Sai marhusori ma rohana jala ujungna didok ma dibagasan rohana: Huroha, ndang anduhur na
tutu i, ra jadi-jadian do i. Ra, soso-soso ni MULA JADI NA BOLON do i, asa mian dison ahu. Dung
sai lam dipikiri Ompunta na masa i, ujungna dipahimpu ma rohana, dipauli ma sopona disi. Digoari
muse ma inganan i DOLOK HUTABATU, ala holan batu do na dapot idaon disi. Sian hau piangin
do dibahen tiang ni sopona i, alai di laon-laon ni ari tubu do sada hariara sian tiang i, jala sahat ro
di tingki on sai hot dope disi hariara i.
Dipillit Ompunta ma sada batu bolon na disini bahen panopaan ni anak ni ultopna. Sahat ro di tingki
on pe dapot dope idaon batu bolon i disi, ai tung tandi do i sian angka batu na asing ala ni bogas
panopaan i. Sai sian i ma Ompunta borhat tu angka tombak na humaliang laho marburu. Ndang
sadia dao sian sopo i, disuan Ompunta do sangkabona hau ni unte, jala na mamboan riwayat di
pudian ni ari tu pomparan ni Ompunta na di Pusuk, i ma songon na naeng patotoron dope di
bagian partoru on.
2. Pangolion ni Ompunta tu si BINTANGMARIA
Disada tingki, jumpa marburu Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu tombak, sian na so
tinuntunna tolhas ma ibana tu huta ni marga TINAMBUNAN-SIMBOLON, na margoar si ONOM
HUDON. Alai di parik ni huta i dope, tarpaida Ompunta ma adong halak na martabuni. Di mulana
dirimpu Ompunta do na mangonggop ibana halak i, hape di na ni jumpanganna halak i, diida ma na
mansai hatahutan jala angka girgir do ibana. Dung disungkun Ompunta boasa mabiar jala angka
dotdot ibana, dipaboa ma mara na masa dompak pangisis ni hutanasida i. Na ro do sada pidong
Patiaraja na bolon jala na jahat, na sai mangareap-reap laho manoro manang aha na boi dapotsa.
Nanga tung mansai godang pinahan disoro, hambing, lombu, ro di horbo dohot angka pinahan na
asing. Jolma pe, nunga manang na piga halak naung disoro. Dung mulai bot ari, masuk ma
Ompunta rap dohot halak na martabuni nangkin tu huta, jala sian bohi ni pangisi ni huta i pe tarida
do tangkas na di bagasan biar si tutu do nang nasida hinorhon ni pidong panoro i. Di na pajumpang
Ompunta dohot Raja ni huta i, didok Ompunta ma na rade do ibana mangultop pidong na jahat i,
asal ma olo nasida patuduhon inganan hasonggopan ni pidong i. Dung bagas borngin, borhat ma

dT pRls\ prL\tpo\

10

Ompunta laho mangultop pidong i na songgop di sada hau na timbo situtu. Ala ni timbo ni
hasonggopan ni pidong i, ndang tarbahen Ompunta mangultopsa sian toru, so sundat muse
golapna. Nanget jala manat ma dijangkit Ompunta hasonggopan ni pidong i, jala dung jonok diultop
ma. Disi hona pidong i, manigor madabu ma mardubur tu tano. Marsurak-surak ma pangisi ni huta
i, ala ni las ni rohanasida hinorhon ni naung mate pidong nihabiaran nasida i. Songon
hamauliateon ni pangisi ni huta i, dilehon Raja ni huta i ma boruna bahen pardihuta ni Ompunta.
Digoari ma muse Ompunta boru i si BINTANGMARIA (sian hata Bintang dohot Maria-ia, songot
marningot borngin halalas ni roha ni pangisi ni huta i, ala naung malua nasida sian mara, pola do
dohot bintang maria-ia). Dung manang na sadia leleng Ompunta DATU PARULAS PARULTOP
mian di huta i, mangido mulak ma Ompunta tu hutana di DOLOK HUTABATU, jala laos diboan ma
nang Ompunta boru si BINTANGMARIA.
Di laon-laon ni ari, marhagabean ma Ompunta boru, ditubuhon ma 3 (tolu) anak baoa dohot 2
(dua) baru, i ma, anak baoa:
1. si SARMAHATA/GURU PANALINGAN
2. si DARMAHASI/MOGOT KUALU
3. si GURU PANUJU/TUAN AMPIR
jala anak boru:
1. si BORU SUMANGGE
2. si BORU NAHUNIK
Ompunta si SARMAHATA/GURU PANALINGAN ma na umpompar marga PUSUK muse, Ompunta
DARMAHASI/MOGOT KUALU ma na umpompar marga BUATON, jala Ompunta GURU
PANUJU/TUAN AMPIR ma umpompar marga MAULAE.
3. Mula Hajajadi ni Marga PUSUK, BUATON & MAULAE
Songon on ma mula hajajadi ni marga PUSUK, BUATON dohot MAULAE. Di sada tingki,
marparbue jala mulai matoras ma parbue ni hau unte na nisuan ni Ompunta di lambung ni sopona
i. Marnida hinauli ni parbue ni hau unte i, tung impol ma roha ni namborunta BORU SUMANGGE
marnidasa, gabe dijangkit ma hau ni unte i. Uju i, ndang di huta Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP dohot Ompunta boru si BINTANGMARIA, di balian do. Huhut ma dijou namborunta i
angka ibotona na tolu i, jala dung ro be nasida, didok namborunta ma: Ida hamu ma uli ni angka
unte on, nda tung so lomo rohamuna buatonhu sada be di hamu! Dia ma buatonhu di ho, ito
SARMAHATA?. Didok Ompunta si SARMAHATA ma mangalusi: Molo uli roham, ito, na dingkan
pusukna i ma buat ibotongku!. Denggan! ninna namborunta huhut dipareahi dompak pusuk ni
hau unte i. Alai da, mulai on si PUSUK nama goarmu! huhut dilehon unte i. Martata-tata ma
nasida sude umbege hata ni ibotonasida i, ai ndang ditagam rohanasida laho bahenonna goar-goar
nasida holan ala ni unte i, atik pe holan na margait sambing hian do tahi ni namborunta. Disungkun
namborunta i ma muse ibotona si DARMAHASI, ninna ma: Ia ho, ito DARMAHASI, dia ma
buatonhu di ibotongku?. Umbege i Ompunta si DARMAHASI, didok ma di bagasan rohana: Dia
ma annon bahenon ni ibotongkon gabe goar-goarhu, molo adong hutodo? Tumagon ma unang
hubahen todoanhu, asa unang adong dibahen annon goar-goarhu, tagonan ma ibana sandiri
mamillit di ahu. Didok Ompunta si DARMAHASI ma mangalusi: Manang na dia ma ito na boi
buatonmu, na uli ma i!. Denggan!, ninna namborunta i huhut dibuat sada unte i, laos dilehon tu
Ompunta si DARMAHASI. Alai da, mulai on si BUATON ma goarmu!. Margak-argak ma muse
nasida umbege nidok ni namborunta i, ai ndang dirimpu nasida laho boi bahenon ni namborunta i
goar-goar ni Ompunta si DARMAHASI. Alai, ianggo Ompunta GURU PANUJU nunga sai
marhusori rohana di bagasan: Ra, ala ni na adong i do dilehon unte di angka dahahang on,
umbahen na dibahen ito on goar-goarnasida. Tontu, molo so adong annon di ahu, nda tung
bahenonna goar-goarhu!. Ala ni i, disi disungkun namborunta Ompunta GURU PANUJU, ninna ma
mangalusi: Unang pola loja, ibotongku, maulae pe ahu annon tu angka dahahang on!.
Denggan!, ninna namborunta si BORU SUMANGGE, huhut tuat sian hau ni unte i, alai da, mulai
on si MAULAE nama goarmu!.

dT pRls\ prL\tpo\

11

Na tetep do namborunta si BORU SUMANGGE on mangkatai, jala hira tuat do nang habisuhon ni
Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu ibana. Lam tarida do habisuhon i muse di namborunta i,
songon na boi dapot idaon di pudian ni ari, jumpa mangido pauseangna ibana sian Ompunta.
Atik pe na margait hian do di mulana namborunta i di na mambahen goar-goar ni angka ibotona i,
gabe sai i nama siganup ari dijouhon namborunta tu nasida na tolu, suang songon i nang Ompunta
DATU PARULAS PARULTOP dohot Ompunta boru si BINTANGMARIA pe. Dung lam leleng sai
songon i dipanjouhon tu Ompunta na tolu i, nang nasida na tolu pe gabe manjangkon nama nasida
di goar i. Laos i ma muse pardalanna, gabe marga PUSUK ma pomparan ni Ompunta si
SARMAHATA, marga BUATON pomparan ni Ompunta si DARMAHASI, jala marga MAULAE
pomparan ni Ompunta GURU PANUJU, sahat ro di sadari on.
4. Ompunta Mahelahon si RAJA TUNGGAL
Dung lam gabe Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, dipungka Ompunta ma muse haumana
tar dingkan dolok na adong dope humolong sian DOLOK HUTABATU, huta ni Ompunta i. Sian
mulana hian pe, nunga marhauma Ompunta tar dingkan pat ni DOLOK HUTABATU i. Margoar ma
dolok parhaumaan ni Ompunta na imbaru i dipudian ni ari DOLOK SO MAILA, na marbonsir sian
partinandaan ni namborunta si BORU SUMANGGE na parjolo dohot amangborunta si RAJA
TUNGGAL HASUGIAN-SIHOTANG.
Alai tar holang do parhaumaan i, jotjot do namborunta si BORU SUMANGGE dohot si BORU
NAHUNIK mian di parhaumaan i manjagasa, pola sipata marminggu-minggu.
Di tingki i, ndang apala binoto manang aha bonsirna, tubu do sada parsalisian ni Ompunta dompak
marga Manullang na marhuta jonok tu huta ni Ompunta i. Ala dao mansai tumorop do marga
Manullang, alona i, dipangido Ompunta ma di bagasan rohana: Aut ma nian adong sahalak na olo
jala na boi mandongani ahu laho mandopang angka musungki!
Sian na so tinagam, adong ma uju i sahalak na margoar si RAJA TUNGGAL marga HASUGIANSIHOTANG, na malo marultop, marburu di tombak na donok tu parhaumaan nijaga ni namborunta
na dua i. Ala nunga tung mansai leleng si RAJA TUNGGAL marburu di tombak i, suda ma sude
paheanna marribahan dibahen angka suga-suga na di tombak i, gabe marsaemara ma ibana. Di
na sahali tolhas ma si RAJA TUNGGAL tu hauma nijaga ni namborunta na dua i. Alai ndang barani
rohana ianggo manjonohi. Sian na dao dope nunga tarpaidasa sopo ni namborunta na dua i, jala
pos ma rohana laho boi ma ibana marganti pahean. Alai beha ma bahenonna, ai marsaemara do
ibana? Dung sae marhusori rohana, ujungna mulak ma muse si RAJA TUNGGAL tu tombak laho
marburu, jala dapotan ma ibana tutu. Dung bot ari jala holom, iboan si RAJA TUNGGAL ma
buruanna i, ditaruhon ma tu sopo ni namborunta i, sian na so diboto nasida, ala nunga sernep
nasida modom.
Alai di manogotna i, mansai tarsonggot ma roha ni namborunta na dua i huhut longang marnida
juhut buruan na nigantungkon ni si RAJA TUNGGAL donokkon ni pintu ni soponasida i. Diulakkon
si RAJA TUNGGAL ma muse songon i bornginna i, jala lam longan ma roha ni namborunta na dua
i di manogotna i, huhut sai bereng-bereng dompak na humaliang, atik tung beha disi halak ni na
pataru juhut i. Dung manang na piga hali sai songon i pambahen ni si RAJA TUNGGAL, lam
sungkun-sungkun ma roha ni namborunta na dua i, alai ndang tardok nasida agia aha. Martoptop
ma namborunta na dua i, asa unang tarsernep nasida modom bornginna i, alai asa tangi umbege
haroro ni sitaruhon jujut buruan i. Bornginna i, dipaula namborunta i ma tumibu modom, di intopi
ma palito humatop, alai ianggo sasintongna dungo do nasida jala dipatinggil parbinegeannasida.
Tutu ma antong, dung hira bagas borngin di bege nasida ma huneres di lambung ni pintu ni
soponasida i. Manggora ma namborunta si BORU SUMANGGE, ninna ma: Ise do hamu nuaeng
no ro i. Dia ma sai maruli ni lagu hamu mamboan juhut di hami dung jolo borngin-borngin? Nda
tama ma nian di tiur ni ari hamu ro, asa hutanda hami hamu, jala huboto hami mandok mauliate?
Tarsonggot ma si RAJA TUNGGAL, ai ndang pangkirimanna na dungo dope namborunta na dua i,
huhut sumurut ibana hatop tu tonga-tonga ni angka suan-suanan na adong di porlak ni sopo i.

dT pRls\ prL\tpo\

12

Mangalusi ma si RAJA TUNGGAL, ninna ma: Ue, boru ni rajanami, si RAJA TUNGGAL
HASUGIAN (SIHOTANG) DO AHU. Nunga tung leleng situtu ahu marburu di tombak an, nunga
pola suda paheanhu angka ribak dibahen suga-suga. Ala na marsaemara do ahu, behama
bahenonhu ro di tiur ni ari jala pajumpang dohot jolma, nda maila ma ahu? Ua asi ma roha ni boru
ni raja i, ua lehon hamu ma jolo na boi gabe salinhu. Molo na songon i do hape, ninna
namborunta si BORU SUMANGGE mangalusi, ianggo pahean baoa ndang adong, holan sigundal
bolon sambing do. Didok si RAJA TUNGGAL ma muse: Ba molo tung i nama na adong, ba
hahuaon ma i. Tung asi ma roha ni boru ni raja i, ba sigundal bolon i pe taho, asal ma adong bahen
salinhu. Alai, danggurhon hamu ma sian i dompak on!. Dung songon i, didanggurhon namborunta
si BORU SUMANGGE ma ulosna tu ruar, gabe dibuat si RAJA TUNGGAL ma jala dibahen gabe
salinna. Songon i ma dalanna, umbahen margoar inganan i DOLOK SO MAILA, ala so maila be
amangborunta si RAJA TUNGGAL ro mandapothon namborunta na dua i tu soponasida.
Tibu manogotna i, borhat ma namborunta si BORU SUMANGGE rap dohot anggina si BORU
NAHUNIK mulak tu huta. Dipaboa nasida ma na masa i tu Ompunta DATU PARULAS PARULTOP.
Dung dibege Ompunta barita i sian namborunta na dua i marhusori ma roha ni Ompunta, didok ma
di bagasan rohana: Ditangihon Debata do pangidoanhu, ai nunga disuru ro na naeng donganhu
laho mandopang musungku!. Dung i didok Ompunta ma tu namborunta na dua i: Hatop ma hamu
borhat, boan hamu ma pahean jala lehon hamu ma tu ibana, asa hatop boan hamu ibana tuson!.
Mangkudus ma namborunta na dua i mulak muse tu hauma mandapothon si RAJA TUNGGAL,
huhut diboan nasida pahean. Dung i, ditogihon nasida ma si RAJA TUNGGAL laho mandapothon
amana, DATU PARULAS PARULTOP.
Dung jolo masisungkunan marga masipaboaan ma nasida taringot tu angka na nialaman nasida.
Ompunta pe dipaboa ma taringot tu paraloanna dompak marga MANULLANG, gabe dos ma
rohanasida borhat laho mandopang musu ni Ompunta i. Dipatalu Ompunta dohot si RAJA
TUNGGAL ma musu ni Ompunta i di lambung ni AEK BUATON, na digoari songon i ala na binuat
do aek i sian musu. Dilele jala dionjar nasida ma muse musu i sahat tu topi manang pinggir ni sada
lombang na bagas, jonok tu huta BANUAREA, huta ni marga Manullang i. Laos digoari ma muse
inganan i huta SIMANINGGIR, jala laos i do hot goar ni inganan i sahat ro di nuaeng.
Dung monang Ompunta dohot si RAJA TUNGGAL mangalo musu i, marhusori ma muse roha ni
Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, ninna ma: Aha ma tama bahenonhu laho mandok
mauliate dohot mambalos na uli binahen ni si RAJA TUNGGAL on? Nunga pola rade rohana
maneahon hosana, asa mangurupi ahu mangalo musungku, jala boi monang?. Ala ndang adong
dapot Ompunta na lumehet be, marsangkap ma Ompunta laho marhelahon si RAJA TUNGGAL.
Di jou Ompunta ma namborunta si BORU SUMANGGE, dipaboa ma sangkapna i huhut dihatahatai jala dielek, anggiat olo si BORU SUMANGGE bahen pardihuta ni si RAJA TUNGGAL. Alai
bangkona do i, somalna ndang manigor mangoloi sada namarbaju pamulihonon, atik pe nian
nunga mangunduk di bagasan rohana. Suang songon i do namborunta, tarlobi ala na bisuk muse
di ibana, dipaula do manjua mansai gomos. Dibahen i, ganup adong hatiha na lehet, sai dihatahatai jala dielek Ompunta ma namborunta i, alai sai lam dipaula namborunta do gomos manjua. Jut
ma roha ni Ompunta, jala marsak, lumobi ala ndang ra boi dope dipataridahon ibana
hamauliateonna dompak si RAJA TUNGGAL. Marnida i namborunta si BORU SUMANGGE, di na
nielek ni Ompunta muse ibana, di dok ma: Iale amang, boasa ma tung songon i marsak ho ala ni
panjuaonhu di sangkapmu laho marhelahon si RAJA TUNGGAL? Molo na sai i nama na manggohi
roham, jala na mambahen sai marsak ho, hahuaon ma i, ndang tarjua ahu be ho. Alai jumolo ma
oloi pangidoanhu!. Umbege hata ni namborunta i, mansai las ma roha ni ompunta jala manigor
disungkun ma: Ai aha ma huroha pangidoanmi, boru hasian?. Ninna namborunta ma: Ingkon
horbo do seatonmu panjuhutna. Di ho pe anggo sibuk-sibukna, holan huling-hulingna pe lehon di
ahu. Dung i, molo dung saut ahu gabe pardihuta ni si RAJA TUNGGAL, lehononmu ma muse di
ahu bahen pauseangku, tano dohot parhaumaanhu, nanggo apala sallilit horbo panjuhut i!. Dioloi
Ompunta ma pangidoan ni namborunta si BORU SUMANGGE i, diseat ma sada horbo, jala dilehon
ma tu namborunta huling-hulingna. Diboan namborunta ma huling-huling ni horbo i, diirisi ma i

dT pRls\ prL\tpo\

13

nipis-nipis songon bonang di na buni. Alai, tagan so diseat Ompunta hian dope horbo i, jolo
dihalung-halungi do. I do dalanna gabe margoar inganan peneatan ni horbo i muse huta HALUNGHALUNG.
Dung manang na sadia leleng saut si RAJA TUNGGAL gabe parhalang ulu ni namborunta si
BORU SUMANGGE, ditopot nasida ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Didok
namborunta ma tu Ompunta: Amang, dia ma tano dohot hauma naung nioloanmu lehononmu
bahen pauseangku?. Olo tutu, ninna Ompunta mangalusi, dia ma apala na ditodo roham, ito,
suhat ma songon nidokmu, sallilit horbo. Jadi, didok namborunta ma: Ia boti ma i, amang. Laho
ma ho tu aduna, jala dung sahat ho disi, bahen ma sada tanda paboa naung sahat ho disi. Dung i,
mulak ma ho mangalangka dompak on muse. Ahu pe, disi huida tanda binahenmu, mulai ma ahu
mangalangka mandapothon ho. Disi ma annon hita pajumpang, disi ma tabahen parbalohanta, jala
sian i ma husuhat bidang ni tano sallilit horbo, songon naung nioloanmu. Borhat ma Ompunta,
songon pinangido ni namborunta si BORU SUMANGGE i, alai ndang sadia leleng dope dung i,
manigor ihut ma muse namborunta sian pudi, so pamotoon ni Ompunta. Dung sahat Ompunta tu
inganan naung ni tontuhon nasida, dibahen Ompunta ma sada partanda paboa naung sahat ibana.
Dung i, mulai ma Ompunta mangalangka mulak laho mandapothon namborunta. Namborunta pe,
dihudus ma langkana laho mandapothon Ompunta, gabe pajumpang ma nasida di huta HALUNGHALUNG. Hombar tu janjinasida, dibahen nasida ma disi tanda ni parbolahannasida. Dung i, dibuat
namborunta ma huling-huling ni horbo nilehon ni Ompunta na baru on, jala naung diirisi
namborunta hian nipis-nipis songon bonang. Disuhat namborunta ma tano sallilit dohot hulinghuling i, bahen parbagianna manang pauseangna. I do umbahen margoar luat i di pudian ni ari
PARLILITAN, ala na nililitan do i laho manuhat. Gabe dao umbidang ma tano parbagian ni
namborunta sian tano na tinggal dope gabe parbagian ni Ompunta. Alai martata suping ma
Ompunta marnida pambahen ni boruna i, huhut didok dibagasan rohana: Na bisuk do ho tutu, ito,
laho mambuat sian natorasmu. Uli ma i, hipas jala gabe ma dainang, lopus tu angka pinomparmu
sogot!
Dung sidung disuhat namborunta tano na laho bahen parbagianna, didok ma tu Ompunta: On pe,
amang! Nunga tangkas dioloi ho ahu, uli roham. Aek na di bagasan tano on, mualhu ma i tutu. Ahu
pe marjanji ma tu ho na ingkon tontong somba ahu maradophon ho, jala tonahononhu tu
pinomparhu, asa tongtong somba nasida tu pinomparmu. Songon tanda ni janjingku, i da ma
amang, punsu ni hariara na tubu sian tiang ni sopomi, mulai on sahat ro di salelengna ingkon sai
unduk ma i somba dompak hutam dohot huta ni pinomparmu sogot! Saut do tutu songon naung
nijanjihon ni namborunta i, ai sahat tu sadari on sai somba do pomparan ni namboru dohot
amangboru si RAJA TUNGGAL HASUGIAN-SIHOTANG dompak sude pomparan ni Ompunta
DATU PARULAS PARULTOP, jala punsu ni hariara i pe sahat ro di nuaeng pe, sai hot do unduk
marsomba dompak huta ni pomparan ni Ompunta di PUSUK.

dT pRls\ prL\tpo\

14

BINDU V
SORANG OMPUNTA TUAN RANGGA DOHOT SIBORO
Dung magodang sude angka Ompunta dohot namborunta tubu ni Ompunta boru si BINTANGMARIA
boru TINAMBUNAN-SIMBOLON, tubu ma sihol ni roha ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu
huta hatubuanna di NAINGGOLAN, P. Samosir. Di sada tingki, marhobas ma Ompunta, ditinggalhon
ma Pusuk, suang songon i nang Ompunta boru dohot angka Ompunta na tolu i. Alai, ndang manigor tu
NAINGGOLAN dituntus Ompunta dope pardalananna. Songon i na jolo Ompunta ro tu luat i, suang
songon i do nang parborhatna sian i. Huhut do marburu Ompunta di tongan dalan, jala laos i ma
dalanna masitandaan Ompunta dohot sada namarbaju boru SIMBOLON, alai naung maroroan. Gabegabean ma boru SIMBOLON i, ditubuhon ma sada dakdanak baoa. Alai, habotoan ma i tu oroan ni
boru SIMBOLON i, gabe mansai muruk ma ibana dompak Ompunta. Diarahon ma godang angka
donganna dohot pangisi ni huta i laho mamunu Ompunta. Dapot do dihilala Ompunta muruknasida i,
jala songon dalan laho pasiding hagunturon na boi mangusehon mudar, ditinggalhon Ompunta ma
sipsip huta i, huhut diboan dakdanak tubu ni boru SIMBOLON i. Diboan do nang sada hujur, na
margoar hujur siringis, dohot sada panangga. Dibagasan gajutna ma dibahen Ompunta dakdanak i,
jala i do alana umbahen diehet ibana ANAK GAJUT, alai anggo goarna na sasintongna TUAN
RANGGA do. Molo jumpa tangis dakdanaki ala ni na male, sai ina panarusan ma dilului Ompunta, laho
patarushon.
Di na binoto ni oroan ni boru SIMBOLON i rap dohot donganna na so di huta i be Ompunta, ndada
gabe sumurut rimasnasida, gariada tahe lam marsingorngor do. Dilului jala diburu nasida ma
Ompunta, asa bunuonna. Mandapothon huta JANJIRAJA, jumpa mangulon Ompunta huhut songon na
martabuni, unang diida angka na mamburu ibana i, tompu ma marimbuang panangga ni Ompunta i.
Dimuruhi ma panangga i, laos gabe batu disi. Sahat ro ditingki on, dapot dope idaon batu na
marrupahon panangga i di dolok ni huta JANJIRAJA. Dung so ro dapot na mangalului Ompunta, jut ma
rohanasida, gabe laho ma nasida mulak sian i. Ompunta pe ditorushon ma pardalananna, sahat di na
tolhas ibana tu luat SAGALA.
Jumpa mangulon Ompunta di parik ni huta SAGALA i, mamolus ma sada ina panarusan. Di na niida ni
inanta i gajut ni Ompunta, longang ma rohana, ala adong diida na manggulmit-gulmit di gajut ni
Ompunta i. Naeng martahi mamangkulingi dope Ompunta laho mangido pangurupion laho patarus
dakdanak i, didok inanta i ma: Ai aha do amang, na sai manggulmiti na di gajutmuna i? Iale inang na
uli basa, anakku do i, ninna Ompunta mangalusi, nunga marsoro ni ari anakkon, ai so adong be
inana laho patarushonsa. Ua asi ma roham, inang, ua patarus hamu majolo anakkon! Umbege i
inanta i, asi ma rohana, dijalo ma dakdanak i sian Ompunta laho patarushon, huhut mardalan nangetnanget manuju bagasna. Diihuthon Ompunta ma inanta i, jala disungkun manang marga dia do
sinondukna. Didok inanta i ma mangalusi: Ue ale amang, marga PURBA do nian amanta, alai
nunga sambor nipingku, ai nambura pe dung jumolo ibana, tumadingkon dakdanak na tinggal maetek!
Ba, ndang na ise hape! ninna Ompunta, huhut sai dinunuti nasida na mardalan i sahat tu bagas ni
inanta i. (Disura roha ni inanta i na marga Purba do nang Ompunta sian huta na asing, umbahen pola
ndang halak be rohana manogihon Ompunta tu bagasna. Alai anggo taringot tu sinondukna i, na
manggabusi do inanta i, ai mangolu dope sasintongna amanta i, alai tutu nunga tung mansai leleng
dung laho marhuta sada). Gabe marborngin ma Ompunta di bagas ni inanta i, pola manang na sadia
leleng, huhut songon na patarushon si ANAK GAJUT tu inanata i. Songon i ma pangalahonna, lelengleleng gabe denggan ma pamatang ni inanata i sian Ompunta. Alai, dung manang na piga minggu,
tarbotik ma tu Ompunta na mangolu dope sinonduk ni inanta i, jala na toho do laho marhuta sada. Ala
ni i, ditinggalhon Ompunta ma sipsip muse huta i, songon pasiding gora di pudian ni ari tu ibana sian
parhuta i. Sorang ma sada dakdanak baoa ditubuhon inanta i, dibahen ma goarna SIBORO, jala
mangihuthon uhum ni sijolo-jolo tubu na mandok: Manang aha na tubu di bagasan porlakku, suansuanhu ma i! gabe anak ni PURBA ma dakdanak i. (Hinorhon ni peradaban na dao dope hatinggalan
uju i, ndang apala dihailahon halak dope pangalaho na songon i. Alai, songon sada singot-singot tu
sude pomparan ni SIBORO, dipatihi ma: Molo tarsuruk bulusan sahalak marga NAINGGOLAN
LUMBANRADJA di huta ni SIBORO, hodong ni suhat/happa do bahenon mangalombuti. Di taon 30-

dT pRls\ prL\tpo\

15

an, ditamba ma muse i dohot sada aturan na mandok: Molo naeng marborngin sahalak marga
NAINGGOLAN LUMBANRADJA di jabu ni marga SIBORO, ingkon tu sopo do bahenon ingananna rap
dohot suhut parjabu).
Dung ditinggalhon Ompunta luat Sagala i laho patulushon dalanna dompak hutana di Nainggolan,
tolhas ma Ompunta tu luat RIA NI ATE. Hape, toho di parsahatna i, nunga suar-sair pangisi ni huta i
dibahen musunasidana ro sian dolok. Dung diboto raja ni luat i na disi Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP, naung tarbarita tu nasida hasaktionna, ditopot raja i ma ibana laho mangido
pangurupionna. Dioloi Ompunta do pangidoan ni raja i, borhat ma nasida mandopang musu i. Tutu ma
antong barita na binege ni raja i taringot tu hasaktion ni Ompunta i, ai ndang pola sadia leleng nunga
laho maporus musu i, mulak tu hutanasida di dolok. Ala balga dohot las ni raja dohot pangisi ni luat i,
dilehon nasida ma sada parhutaan di Ompunta. Alai, ala holan na mamolus boti hian do tahi ni
Ompunta sian luat i, didok ma tu raja dohot pangisi ni RIA NI ATE i na so ibana sandiri na laho
marhuta disi, dibahen i, asa dilehon nasida i muse tu anakna, i ma Ompunta SIBORO na tinggal di luat
Sagala. Saut do songon na nitonahon ni Ompunta, ai saut do dipudian ni ari marhuta disi pomparan ni
Ompunta SIBORO sahat ro di ombas on.

dT pRls\ prL\tpo\

16

BINDU VI
MAMUNGKA HUTA OMPUNTA DI HARIAN, JALA MANGOLI TU BORU MANURUNG
1. Mamungka Huta di HARIAN
Dung songon i di tonahon Ompunta tu raja dohot pangisi ni luat RIA NI ATE, asa lehonon nasida
parhutaan ni lehon nasida di Ompunta i tu SIBORO, diuduti Ompunta ma muse dalanna dompak
Nainggolan. Manopi-nopi tao ma Ompunta mardalan, alai dung sahat tu Nainggolan, diboto ma
naung tibu jumolo matua inana, Ompunta boru parsinuan beu di ibana. Ala dihilala Ompunta na
soada be hinarohonna tu huta ni natorasna i, ditorushon ma muse pardalananna, gabe sahat ma tu
luat HARIAN. Uju i, marragam dope angka marga na maringanan di luat i. Alai adong ma di tao ni
HARIAN i, ndang apala dao sian topi pasir, sada batu bolon, na margoar BATU GURU. Adong do
sada hau hariara tubu disi, mansai godang do dangkana jala lomak nang bulungna, godang do
angka pidong songgop dohot marasar disi, gabe las ma roha ni Ompunta, ala ndang loja be ibana
mangalului tombak bahen ingananna marburu. Sai tu BATU GURU dohot tu hariara i nama
Ompunta laho mangultopi angka pidong na adong disi. Hape, sian na so binoto ni Ompunta hian
sai adong do sada-sada tingki na olo batu bolon i mardalani manang monggal-onggal, pola do
gabe mabiar angka pangisi ni luat HARIAN i dibahen. Molo jumpa masa i, olo do marmingguminggu ndang olo pangisi ni luat i tuat tu tao laho mardengka, manag maningkir bubu manang
mamasang jalanasida.
Di na sahali, ro ma pangisi ni huta i mandok tu Ompunta DATU PARULAS PARULTOP: Ia didok
ho Datu ho jala na sakti. Molo na tutu do i, ua paso ma BATU GURU i, jala unang sai olo monggalonggal manang mardalani be. Molo tutu do boi dipaso ho, gabe laos ho ma nampuna i. Umbege i
Ompunta, laho ma ibana tu BATU GURU i, dibuat ma jolo tolu batu na balga-balga, dibahen ma i
gabe songon dalihan. Dung i, diampehon marhite hadatuon dohot hasaktionna ma BATU GURU i
diginjang ni batu dalihan na tolu i, Mulai dung i, ndang hea be batu bolon i mardalani manang
monggal, hot ma tontong ampe di ginjang ni batu na songon dalihan i. Mangihuthon hata ni angka
naung hea mangungkor, boi do sian toru ni BATU GURU i marlange sian bariba na sada tu bariba
na sada nari. Dilaon-laon ni ari gabe batu partanjung-tanjungan ma batu bolon i di anak dohot boru
ni LUMBANRADJA, rasi-rasa nuaeng.
Sian BATU GURU i ma mulana Ompunta mamungka huta muse di luat HARIAN. Ndang sadia
leleng dung na pinahot ni Ompunta BATU GURU i, dipungka Ompunta ma hutana, i ma na
margoar BUNTU RAJA. Disuan ma sada hau hariara disi, namargoar HARIARA PANDUDUAN.
Gabe songon sada alatan do hariara i muse di marga LUMBANRADJA. Molo denggan jala lomak
bulung ni hariara i, na paboa hagabeon ma i di sude marga LUMBANRADJA. Alai, molo suak
dangka ni hariara i manang rahar bulungna, paboa laho monding ma sada anak buha-buha ni
marga LUMBANRADJA. Dilambung ni hariara i, disuan Ompunta do nang sada hau gambiri. Sai
holan na sada-sada sambing do parbue ni hau gambiri i, jala manang ise na dapotan gambiri si
sada-sada i, boi ma i bahenonna gabe ubat. Leleng-leleng, haru pe sai nanget-nanget, gabe sude
ma luat HARIAN pahutaan ni Ompunta, ai gabe marpindaan be angka marga na asing sian i, jala
lopus ma i sahat tu pomparanna di tingki on.
Songon parningotan di Ompunta DATU PARULAS PARULTOP sian angka pomparanna na di luat
HARIAN, adong do disi, i ma di BANJAR TONGA-TONGA, sada Ruma Parsaktian (na songon
museum). Di Ruma Parsaktian i ma disimpan marragam angka parhohas ni Ompunta, mulai sian
Ogung.

2. Mangoli Ompunta tu Boru MANURUNG


Nunga sada hasomalan uju i, sai laho angka datu patandangkon hadatuon manang hasaktion.
Suang songon i do nang Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, lumobi ala sai torop dope angka
parmusuon ni angka marga-marga uju i di Tano Batak.

dT pRls\ prL\tpo\

17

Dina sahali, jumpa patandangkon hadatuon dohot hasaktionna Ompunta, tolhas ma ibona tu Onan
Parsaoran (Onan Jangga), Uluan. Pajumpang ma Ompunta disi dohot Raja ni luat Jangga i, i ma
RAJA SIJAMBANG MANURUNG. Dung masisungkunan marga nasida, masibotoan partuturan ma
nasida, hape na boru NAINGGOLAN sian Hutarihit do Ina parsinuan beu di RAJA SIJAMBANG.
Ala ni i, gabe tulang ma dijouhon RAJA SI JAMBANG MANURUNG tu Ompunta, jala Ompunta pe
amang boru ma didok dompak RAJA SIJAMBANG. Adat do i antong, sai dipaboa berena do na
masa tu dirina tu tulangna, ala ni i ninna RAJA SIJAMBANG ma tu Ompunta: Nunga hupaboa
taringot tu partuturanhu tu ho, Tulang. Molo tutu do ho Tulang, garam di pargaraman, gurun di
pargurunan, pande hata-hata, susur di undang-undang, jala molo na tutu do ho Datu na sakti,
ingkon buharonmu ma jolo angka musungku! Hatiha i, nunga tung sobu parmusuon ni RAJA
SIJAMBANG. Umbege i Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, didok ma mangalusi RAJA
SIJAMBANG, asa disuru naposona mambarbar hau bolon laho mambahen losung si pitu mata.
Diulahon RAJA SIJAMBANG ma songon nidok ni Ompunta i, jala dung sidung dipasahat ma tu
Ompunta. Margoar ma losung i LOSUNG GAJA. Martonggo ma Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP tu MULA JADI NA BOLON, dipahabang ma losung i tu huta ni musu, laho mangalutlut
nasida sude. Dipahabang musu i ma angka pinggan, martahi mangalo losung i nian, hape suda
martoparan do sude dibahen losung i jala angka dabu ma di LUMBANLINTONG. Dung talu musu i,
ditogihon RAJA SIJAMBANG ma Ompunta tu hutana di Jangga, na marbinangahon
BINANGAJULU jala mardolokkon Dolok Simanuk-manuk. Sogot manogotna i, uju martapian
Ompunta tu mual ni Binangajulu i, tongon martumual ma diida angka anakboru. Uju manaripari aek
ni Binangajulu i angka anakboru i, tarpaida Ompunta ma masisintak abitna be nasida asa unang
tonu. Alai, adong ma sahalak sian nasida na so olo manintak abitna, dipaloas do tonu abitna i.
Marnida hatomanon ni anakboru i, so sundat muse hinauli, gabe impol ma roha ni Ompunta DATU
PARULAS PARULTOP marnidasa, huhut didok di bagasan rohana: Tung boru ni raja ma
anakboru i!
Dung sidung mangan, di tingki manghata-hatai Ompunta rap dohot RAJA SIJAMBANG, didok
Ompunta ma: Amangboru, adong huida na sogot sada anakboru martumual, toman situtu do
pardalananna, jala uli muse rupana. Tung boru ni raja ma i antong, ia patoto ma jolo anakboru i tu
ahu, amangboru! Disuru RAJA SIJAMBANG ma papungu sude angka anakboru ni luat nirajaanna,
jala dung pungu, dipapillithon ma tu Ompunta manang ise lomo ni rohana. Dipillit Ompunta ma
anakboru na niidana manogot i di partumualan, i ma na margoar si BORU PARMUDAAN, boru ni
RAJA SIJAMBANG. Ai ibaberem do i, Tulang! ninna RAJA SIJAMBANG. Alai ninna Ompunta ma
mangalusi: Ia tinogu rere bahen hundul-hundulan, tinogu bere bahen dongan sapanganan,
Rajanami! Dung songon i pandok ni Ompunta, dipapungu RAJA SIJAMBANG ma sude
nirajaanna, dipatupa nasida ma adat paojakkon si BORU PARMUDAAN gabe pardihuta ni
Ompunta. Dipasu-pasu RAJA SIJAMBANG ma nasida, didok ma: Sai tubuan laklak tubuan
singkoru ma hamu sahat tu Purbatua, sai tubuan anak ma hamu tubuan boru donganmu
sarimatua!
Dung manang sadia leleng Ompunta mian di Jangga, dipangido ma tu RAJA SIJAMBANG,
simatuana, asa dipaloas Ompunta dohot Ompunta boru si BORU PARMUDAAN mulak tu Harian,
P. Samosir. Dung sahat di Harian, tubuan anak tubuan boru ma Ompunta boru, i ma SITALUTUK,
TOGA SAHATA dohot SABUNGAN RAJA. Dung i, borhat ma muse Ompunta dohot Ompunta boru
laho mebat tu huta Tulangta RAJA SIJAMBANG MANURUNG, Jangga. Disi ma dipangido
Ompunta borupauseangna tu Tulangta. Alai asing do sian pauseang na somal pangidoan ni
Ompunta boru, ai hau na marparbue do dipangido, i ma PALIA SIANGGUNON. Dung i, mulak ma
muse Ompunta dohot Ompunta boru, mulak tu hutanasida di Harian, P. Samosir.
Dilaon-laon ni ari, borhat ma muse Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu huta ni simatuana,
RAJA SIJAMBANG di Jangga. Diboan do huhut anakna, i ma ANAK GAJUT/TUAN RANGGA.
Laos tinggal di Uluan do muse Ompunta on, jala mamopari disi. Di Siarsam-arsam Sibisa do sahat
ro ditingki on marhuta pomparan ni Ompunta TUAN RANGGA i. Hatiha i, adong dope sada boru ni
Tulangta RAJA SIJAMBANG anakboru, na margoar si PURA NIENET-PURA HAOMASAN. Di na
pajumpang Ompunta dohot anggina i dibagas ni simatuana, jala uju i nunga martahi laho mulak

dT pRls\ prL\tpo\

18

Ompunta tu Harian, P. Samosir, didok ma: Nunga tung masihol angkangmu naeng pajumpang
dohot ho, anggi. Molo une roham, rap ma jolo hita tu hutanami, tu P. Samosir. Mangoloi do antong
anggina i, gabe rap borhat ma nasida sian luat Jangga dompak Harian, P. Samosir. Alai, ala sai
godang do hamusuon na sobu di angka luat ni bolus nasida, gabe jotjot do Ompunta tarihut di
bagasan hamusuon i. Ala ni i, gabe ndang be tu Harian, P. Samosir, alai gabe tu PUSUK nama
nasida tolhas. Ala songon i ma gabe leleng Ompunta dohot anggina, si PURA NIENET-PURA
HAOMASAN di bagasan pardalanan, songon i ma huroha pangalahonna, gabe mardongan saripe
ma nasida. Tubuan anak dohot boru ma Ompunta boru, sorang ma Ompunta GURU
TINANDANGAN, GURU TININJUNGAN, TUAN DI BARINGIN dohot TUAN DIPASIR.
Ia pomparan ni Ompunta GURU TINANDANGAN, i ma Ompunta GURU PAMOSIK parjolo, borhat
ma dohot angka pinomparna pinda tu AEK IMBO, PINTU BOSI. Sian i ma muse deba nasida pinda
tu PAHAE, laos marharajaon di luat i lopus tu sadari on. Ianggo pomparan ni Ompunta GURU
TINUNJUNGAN dohot pomparanna, marhuta di luat SIHOTANG ma nasida muse, alai anggo
pomparan ni Ompunta TUAN DIPASIR hot do mahuta di PUSUK. Ia siampudan ni Ompunta boru, i
ma TUAN DI BARINGIN, diboan Ompunta boru si PURA NIENET-PURA HAOMASAN ma ibana tu
huta ni simatuana di luat NAINGGOLAN, P. Samosir di tano parbagian ni Ompunta DATU
PARULAS PARULTOP na sian natorasna, i ma Ompunta MOGOT PINAUNGAN, di Nainggolan
ma pomparan ni Ompunta TUAN DI PASIR muse marhuta.

dT pRls\ prL\tpo\

19

BINDU VII
BORHAT OMPUNTA TU PARDAGANGAN
Songon naung pinatorang di jolo, somal do angka datu uju i patandangkon hadatuon dohot
hasaktionna. Suang songon i do nang Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, marragam do angka
luat ditopot jala dibolus, jala jotjot do ibana pinadatu di bagasan angka hamusuon na masa di angka
luat i. Songon i ma pardalananna, gabe sahat Ompunta tu tano SIMALUNGUN. Alai, tagan so tu tano
SIMALUNGUN dope Ompunta, maradi do jolo ibana di huta ni simatuana, RAJA SIJAMBANG
MANURUNG di luat Jangga, laos disi ma dipabotohon Ompunta naung dohot anggina si PURA
NIENET-PURA HAOMASAN diparaja ibana. Dung pe i, asa borhat Ompunta dompak tano
SIMALUNGUN, jala rap dohot ibana dohot do nang sahalak Laena, DATU ni MANURUNG. Di tano
SIMALUNGUN, mambuat boru do muse Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, jala tubu do muse
anakna, i ma Ompunta RAJA TOMUAN dohot RAJA BONANDOLOK. Alai tutu, ndang haru tangkas
binoto manang boru aha Ompunta boru i. Di tano SIMALUNGUN pe, sai laho do Ompunta
patandangkon hadatuon dohot hasaktionna tu angka luat, pola do tahe sahat nang tu tano KARO. Lam
martamba-tamba ma nang angka datu bolon na saaliran dohot ibana gabe donganna, martamba
nang angka siseanna. Dung lam matua dihilala Ompunta DATU PARULAS PARULTOP pamatangna,
marsangkap ma ibana rap dohot angka donganna mangalului sada inganan na soding bahen inganan
partapaan nasida, dohot laho pabagashon alemu hadatuon dohot hasaktian nasida. Dipillit nasida ma
Keramat PERDAGANGAN, ai tung mansai dao do inganan i tutu uju i sian harameon. Tombak longolongo dope uju i inganan i dohot na humaliangna, dung pe di tingki penjajah Bolanda, asa dibuka i
bahen perkebunan, Alai, ianggo apala inganan partapaan ni Ompunta dohot angka donganna i,
ndang tarjama Bolanda dope. Godang do angka binatang buruan di tombak i, jadi godang do ianggo
bohalnasida si ganup ari. Jempek ma dohonon, ala ni hasaktion ni Ompunta dohot angka donganna do
umbahen tarbahen nasida sahat tu inganan i, ai so sundat godang dope rawa-rawa niinganan ni
angka buaya humaliang inganan partapaan nasida i.
Di na sahali, dipeakkon Ompunta ma gajutna di sada inganan na patar, jala na mura dapot luluan.
Dung i, disuru Ompunta ma suruanna/siseanna dua halak mambuat gajut i, dung jolo dipaboa manang
na didia ingananna. Alai, mulak ma siseanna na dua i, ninna ma: Ompung, ndang adong huida hami
disi hajutmi! Dibahen i, dipataru Ompunta ma siseanna na dua i tu inganan hapeahan ni gajutna i.
Ndi i ma na di lambung ni totmi! ninna Ompunta mandok tu siseanna i, buat hamu jala boan tu on!
Alai ndang ra diida sisean na dua i, jala ninna ma: Ai dia do Ompung, so adong huida hami! Umbege
i angka datu, dongan ni Ompunta, ro be ma nasida tu inganan i, jala dung diboto nasida na masa disi,
gabe dohot ma nasida mangalului. Alai, tong ndang dapot nasida gajut i. Ujungna, gabe Ompunta
sandiri ma mambuat, huhut didok: Beta ma hita mulak, ndada boi tarpatumang hamu hape! Hape,
naung jolo dipasang Ompunta do alemu pangalilion tu gajutna i, i ma sada alemu na imbaru dope
dapot Ompunta. Dung diida Ompunta hinasakti ni alemu pangaliluonna i, las ma rohana, ai laho adong
do apala tahina disi. Dung lam mangkilala Ompunta na so leleng be ngoluna, disuru ma muse
siseanna/suruanna mangalului sada hau bolon di inganan i. Dung dapot, laos disuru ma manuhil sada
liang siat jolma di bona ni hau bolon i. Dung sidung lubang i, masuk ma Ompunta tu bagasan, jala disi
ma Ompunta torus huhut martapa.
Mangihuthon keluarga DAMANIK na marhuta disi, hombar tu tona ni angka natua-tuanasida
marsundut-sundut, borunasida manang boru DAMANIK ma na sai tongtong manaruhon tugo ni
Ompunta di lubang na di hau i. Dung lam jonok dihilala Ompunta laho marujung ma ngoluna, ditutup
ibana ma lubang i sian bagasan, huhut dipasang alemu pangaliluonna i. Dung i, ndang hea be diida
angka donganna manang siseanna Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, suang songon i do nang
hau bolon hamasukan ni Ompunta i. Dung loja nasida mangalului, jala ndang ra dapotsa, saep ma
rohanasida mandok naung marujung ngolu ni Ompunta, jala ndang lomo rohana adong na umboto
apala ingananna dohot hau nimasukkanna i, asa boi sonang ibana, unang adong na mangganggu, di
ingananna na parpudi. Tulangta, Datu ni Manurung, lae ni Ompunta ma muse na paboahon barita tu
HARIAN, P. Samosir, naung marujung ngolu ni Ompunta di PARDAGANGAN. Ditonga-tonga ni hahaanggi LUMBANRADJA na di Harian, P. Samosir, sian na sailaon rasa-rasi nuaeng, NA MARTUA

dT pRls\ prL\tpo\

20

PARDAGANGAN do goar ni Keramat Perdagangan i. Asing ni i, molo adong sahalak na marsala


manang na mambahen na so suman, alai ndang olo ibana mangoku, somal do dipatolon tu NA
MARTUA PARDAGANGAN. Mangihuthon na somal jala na hinaporseaan ni haha-anggi
LUMBANRADJA, manang ise sian nasida na tutu marsala manang na mambahen na so suman, alai
ndang olo mangoku jala olo martolon tu NA MARTUA PARDAGANGAN, pasti do gabe marjea ibana
jala mate. Jadi, molo tutu do ibana mangulahon na sala manang na so suman i, tomagon do mangoku
sambing ibana, unang dipatolon tu NA MARTUA PARDAGANGAN. Dohot pendek ma dohonon,
dohot dalan na patolonhon sasahalak tu NA MARTUA PARDAGANGAN, na songon dalan na apala
umpudi do i laho pataridahon hasintongan manang hasalaan ni sasahalak.

dT pRls\ prL\tpo\

21

BINDU VIII
MASIUJIAN HASAKTION OMPUNTA
Di jolo nunga pinatorang, na jotjot do Ompunta DATU PARULAS PARULTOP laho tu angka luat-luat
patandangkon hadatuon dohot hasaktionna. Asing sian na pinadatu Ompunta di angka luat na laho
mangalo musu ni luat i, jotjot do Ompunta tarpaksa masiujian di hasaktion dohot angka datu bolon na
asing. Lumobi muse, ala dung lam tarbarita hadatuon dohot hasaktion ni Ompunta tu angka desa na
ualu, tung godang do angka datu bolon na ro manang mangalului ibana laho manguji hadatuon dohot
hasaktionna, ndang marimbar sian golongan putih manang sian golongan hitam.
Ia hadatuon dohot hasaktion ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP golongan putih do. Lumobi
tarida do i, ala ndang hea ibana mangulpuhi, manang manjou begu, alai na marsumbur tu MULA JADI
NA BOLON do alemuna. Sai tu MULA JADI NA BOLON do ibana martonggo-tonggo jumolo, molo
jumpa naeng pangkeonna hadatuon dohot hasaktionna. Dung i muse, ndang hea olo ibana
mangulpuhi, mamele begu, jala ndang adong subang ni hadatuon dohot hasaktionna. Ndang olo ibana
mamaksahon hagiotna, ia so ture dalanna, manang mambuat untung di ibana sandiri dohot dalan
mamisat na asing marhite haboionna.
Sian songon i godang ni na masiujian dohot Ompunta di hadatuon dohot hasaktion, adong do dua tung
na apala andul, na naeng patotoron di toru on.
1. Masiujian Dohot si SINGAMANGARAJA.
Di na sahali, laho ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP maronan tu Onan MUARA, i ma luat
tondongkon ni Nainggolan, P. Samosir taripar tao. Adong ma uju i disi sada batu bolon na margoar
batu LAGE-LAGE, ala somal do batu i parlape-lapean dibahen halak. Molo jumpa ro si
SINGAMANGARAJA sian BAKKARA maronan tu MUARA, sai somal do laho tusi hundul-hundul
(ndang binoto manang na si SINGAMANGARAJA papigahon uju i). Hape di na sahali i, di na laho
si SINGAMANGARAJA tusi laho hundul-hundul laos songon na mangulon nian tahina, nunga
jumolo disi diida Ompunta DATU PARULAS PARULTOP. Songon na jut ma roha ni si
SINGAMANGARAJA marnida i, ai sian na sailoanna i ndang hea dope masa na songon i. Didok si
SINGAMANGARAJA ma manungkun Ompunta DATU PARULAS: Ise do hamu, lae? Dia ma
huroha dalanna umbahen buatonmu hundul-hundulanhi? DATU PARULAS do ahu! Ia hamu, tung
ise do huroha hamu, lae? nanna Ompunta mangalusi. Dung dipaboa si SINGAMANGARAJA
manang na ise ibana, didok Ompunta ma muse: Horas ma, lae! Alai, palias ma hatam, ndang
adong hubuat ugasanmu manang husoluk hundulanmu! Ompunta MULA JADI NA BOLON do
manompa batu, batuNa do na huhunduli! Lam jut ma roha ni si SINGAMANGARAJA, alai ndang
tardoksa manang na dia, ai toho do nidok ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP i. Dung diboto
si SINGAMANGARAJA na DATU PARULAS, naung tarbotik tu ibana barita taringot tu hasaktionna
dohot pandena marhata-hata, na niadopanna ombas i, gabe tubu ma rohana laho manguji
hasaktion ni Ompunta. Didok si SINGAMANGARAJA ma muse tu Ompunta: Ai hamu do hape, lae,
DATU PARULAS i? Nunga hubege tutu taringot tu barita ni hasaktion dohot hadatuonmu, lae! Alai,
ndang dihaporseai rohangku dope barita i, ala so hea dope huida! Dung i ninna Ompunta ma
mangulusi: Ompunta MULA JADI NA BOLON do na sakti, lae! Ianggo ahu, ndang apala adong
dope na huboto. Alai, atik pe songon i, molo tung porlu didok hamu, lae, naeng idaonmu sandiri, ba
ndang panjua ahu! Dung sai songon i nasida na dua masialusan, ujungna satolop ma nasida
masiujian di hasaktian. Didok si SINGAMANGARAJA ma tu Ompunta: Ala di HARIAN do hutam,
lae, ba ia borhat ma laengku sadari on mulak taripar tao. Ahu pe, mulak ma tu BAKKARA mamolus
tao! Na uli ma i, lae! ninna Ompunta mangalusi, Alai dung songon i, beha ma muse? Didok si
SINGAMANGARAJA ma: Molo tolhas do laengku sadari on tu HARIAN, so haribo-riboan ahu pe
okuonhu ma laengku na lobi sakti sian ahu! Molo songon i, denggan ma i tutu, lae! ninna
Ompunta mangalusi. Dung i, rap ma nasida tuat dompak topi tao laho mangalului solunasida
bahen patariparhon nasida tu hutanasida be. Hape, di dalan dope nasida marhobot ma langit,
mangullus ma alogo, gabe holom situtu ma di ginjang ni tao i, pola hira naung bot ari. Alai, mamoto
ma nasida na dua, naung masipasang alemu na be nasida laho parohon udan tipo-tipo dohot alogo

dT pRls\ prL\tpo\

22

halisungsung, unang boi be solu borhat marluga. Tutu ma antong, disi sahat nasida di topi tao i,
marsasak ma ro udan tipo-tipo, hira na niusehon sian langit, jala halisungsung pe ro ma marpiupiu. Margalunsang ma ombak ni tao i, jala tonu ma sude nasa halak na di topi tao i. Tung so adong
be na barani parsolu laho marluga, jala angka naung sanga jumolo marluga pe, dihudus nasida ma
mulak muse tu pasir pasiding mara di tonga tao. Ndang adong be nang parsolu manang parluga na
olo patariparhon si SINGAMANGARAJA mulak tu hutana di Bakkara, suang songon i nang
Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu HARIAN. Masiberengan ma nasida na dua, huhut
martata suping. Alai, dibuat Ompunta DATU PARULAS PARULTOP ma sada bulung suhat, i ma
dibahen gabe solu-soluna. Martonggo-tonggo ma Ompunta, ninna ma: Ompunta MULA JADI NA
BOLON, mangondingi ma HO sian ginjang, manjaga ma HO disiamun hambirang dohot di
pudingku, alai patiur ma dalanhu tu jolo! Dioloi MULA JADI NA BOLON do tutu tonggo ni Ompunta
i ai tiur jala menak do dalanna tu jolo, atik pe margalungsang umbak jala marpiu-piu alogo di
siamun hambirang dohot di pudina. Nang udan tipo-tipo na hira niusehon sian langit i pe, ndang
mangkahua Ompunta, ala sio do diondingi MULA JADI NA BOLON. Tiur pe ari di na sahat
Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu Harian, alai ianggo si SINGAMANGARAJA sundat ma
borhat tu Bakkara, ala so adong parsolu na olo patariparhonsa. Marsogotna i, di parnangkok ni
mata ni ari, ro ma si SINGAMANGARAJA manopot Ompunta DATU PARULAS PARULTOP tu
Harian, huhut songon na mamereng manang na tutu do naung sahat Ompunta disi, so manang
mahua. Nunga hundul-hundul hian ianggo Ompunta di jolo ni sopona, jala disi diida naung ro si
SINGAMANGARAJA, didapothon ma tu harbangan. Didok si SINGAMANGARAJA ma tu Ompunta:
Tutu ma ho, lae, datu bolon jala na sakti! Dung manang na sadia leleng nasida manghata-hatai,
mangido mulak ma si SINGAMANGARAJA, jala borhat tu Bakkara.
2. Masiujian Dohot Dua Datu Bolon di Uluan
Jumpa di huta ni simatuana, RAJA SIJAMBANG MANURUNG, Jangga, dope Ompunta DATU
PARULAS PARULTOP, ditogihon simatuana i ma sahali Ompunta laho manggadis horbo tu Onan
na Godang (Onan Porsea nuaeng). Uju i, tongon do ro nang dua halak datu bolon naung sar barita
ni hadatuonnasida, i ma GURU MARHANDANGDALU, Ompu ni Raja Pasaribu, dohot GURU
SOMANGALANGGAK, Ompu ni Raja Sitorus. Didapothon nasida ma Ompunta tu partiga-tigaan
horbo, jala diarga nasida ma horbo ni Ompunta i, jala masioloan ma nasida di argana. Hape so
binoto ala, so binoto bonsirna, tompu ma tinggang horbo i laos mate. Mangantusi ma Ompunta
DATU PARULAS PARULTOP, na naeng manguji hasaktion do na dua halak i sasintongna.
Dibahen i, didok Ompunta ma tu nasida na dua: Rajanami, tarbarita do hamu partaoar
pangabang-abang, partaoar pangubung-ubung, sipangolu naung mate, siparata naung busuk. Ua
taoar hamu ma jolo horbo on, asa mulak mangolu muse! Nionjar ni na naeng patuduhon haboion
dohot hasaktion do tahi ni datu bolon na dua i, dung jolo masiberengan nasida, dilinsing GURU
MARHANDANGDALU dohot GURU SOMANGALANGGAK ma horbo naung mate i, gabe mangolu
ma mulak jala maruhe-ruhe. Dung songon i mulak mangolu muse horbo i, didok Ompunta DATU
PARULAS PARULTOP ma tu datu bolon na dua i: Antong, togu hamu ma, lae, horbo i! Ditogu
datu bolon na dua i ma tutu horbo i, hape ndang ra olo meret, atik pe nunga dipangke nasida
hasaktionnasida sude. Diarahon nasida ma mansai godang pangisi ni luat Uluan i laho manogu
horbo i, hape tong ndang ra meret nanggo apala sallangka pe. Sian na so pamotoan nasida, nunga
martonggo Ompunta jumolo tu MULA JADI NA BOLON. Dung songon i, ndang ra boi meret ditogu
nasida horbo i, atik pe naung mansai godang na mangurupi nasida, dapot ma diantusi nasida
naung dipangke Ompunta do hasaktionna mambahen asa unang boi meret horbo i. Dibahen i,
didapothon nasida ma Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, ninna ma: Ua bahen ma jolo, lae,
panaoar ni horbo i asa boi hutogu hami! Dioloi Ompunta ma pangidoan ni datu bolon na dua i,
ditaoari ma horbo i, gabe boi ma denggan ditogu nasida horbo i mardalan. Marnida i angka na
torop i dohot datu bolon na dua i, longang ma rohanasida. Laos disi ma ditopot datu bolon na dua i
Ompunta, mangido asa olo Ompunta manjalo nasida marguru hasaktion tu ibana.

dT pRls\ prL\tpo\

23

SADA ANEKDOTA
Mangihuthon barita na masa di HARIAN, P. Samosir, jala godang dope na porsea di barita i sahat ro di
nuaeng, adong do ninna sada anak ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP na margoar si MATA
TUNGGAL, tubu ni Ompunta boru si BINTANGMARIA boru TINAMBUNAN-SIMBOLON, di Pusuk. Dao
lobi sakti dope ninna si MATA TUNGGAL on sian amana, i ma Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP. Ala mangihuthon barita i, di Pusuk do na masa i, gabe nisungkunan ma angka na
umbotosa, dongan manang haha-anggi na di Pusuk.
Mangihuthon haha-anggi na di Pusuk, na nidokna si MATA TUNGGAL, anak ni Ompunta DATU
PARULAS PARULTOP, ndang adong i sasintongna. Disura roha na masisoluhan manang na sala
mangantusi do halak na mambaritahon taringot tu si MATA TUNGGAL, amangborunta marga
HASUGIAN-SIHOTANG, hamulian ni namborunta si BORU SUMANGGE.
Ianggo sasintongna, na nidokna na lobi sakti dope sian Ompunta, i ma na margoar si SORBA (na gabe
batu), jala dapot dope idaon batu i sahat ro ditingki on, alai ala ni hajahatonna gabe diuhum. Ia si
SORBA on, tubu ni namborunta do on, boru ni Ompunta GURU PANUJU/TUAN AMPIR manang
MAULAE, andorang so habubuhan dope. Na tarsor do dipangan namborunta i sada bunga-bunga na
sai ro dompak ibana, jumpa martapian ibana, ala ni jut ni roha. Dung dipangan namborunta i bungabunga i, gabe denggan ma pamatangna, jala sorang ma si SORBA. Alai, ditingki hasosorangna i
ndang rumang jolma si SORBA diida namborunta i, ala marbalutan. Gabe diaup ma i muse tu binanga.
Ala dihilala roha, ndang adong pola na gabe laba molo nipatotor saluhutna taringot tu si SORBA i,
nang pe na lobi sakti dope ibana ra sian Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, olat ni ma jolo
taringot tusi.
Tu angka haha-anggi LUMBANRADJA na di Harian, P. Samosir, dohot pendek ma dohonon, na so
adong parsaoran, manang ndang parbinoto manang parsidohot Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP di angka na masa taringot tu si SORBA (na gabe batu) i. Marhite hatorangan on, molo
tung adong dope angka sura-sura ni roha na manggombarhon angka na hurang denggan manang na
so dihalomohon roha di tonga-tonga ni lumobi haha-anggi LUMBANRADJA di Harian, P. Samosir
diarop roha do gabe boi mago angka i sude.

dT pRls\ prL\tpo\

24

HATA PANIMPULI
Songon i ma di hita na mardongan sabutuha, marhaha-anggi, marhula-hula dohot marboru, ro di sude
loloan panjaha na nihormatan, dohot jempek Tarombo dohot Sejarah ni Ompunta DATU PARULAS
PARULTOP na boi aturhonon tu adopanmuna.
Di angka na hurang lobi di hasisingkopna, laos marhite on ma pinangido sahali nari pangantusion
dohot panganjuonmuna. Ala on dope pangarongkomon parjolo taringot tu Tarombo dohot Sejarah ni
Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, tung mansai diarop roha do tu hamu angka Amang Raja,
dohot angka Inanta Soripada, loloan panjaha, lumobi muse dope sian pomparan ni Ompunta, Rade ni
rohamuna mangalehon angka kritik-kritik membangun jala konstruktif positip, anggiat marhite i boi
dope tarbahen patupahon na dumenggan jala na lam singkop di pangarongkoman na mangihut.
Anggiat ma manumpak asi dohot holong ni TUHANTA DEBATA, sai gabe parhorasan jala
panggabean, huhut suminta hasangapon dohot pansamotan ma panuraton on di hita sude pomparan
ni Ompunta DATU PARULAS PARULTOP, suang songon i nang di Boru dohot Berena pe. Songon
nidok ni umpasa ma dohonon:
URAT NI PAKKAT MA TU URAT NI HOTANG,
TUSI HITA GANUP MANGALANGKA, SAI TUSI MA DAPOTAN.
EME SITAMBA TUA MA PARLINGGOMAN NI SIBOROK,
DEBATA DO NA MARTUA, LUHUT MA HITA DIPAROROT
SAHAT-SAHAT NI SOLU MA SAHAT TU BORTEAN,
NUNGA SAHAT NUAENG PANURATON ON,
MANUMPAK MA ASI DOHOT HOLONG NI TUHANTA,
SAHAT MA HITA TUTU TU PARHORASAN, SAHAT NANG TU PANGGABEAN.
HORASHORASHORAS !!!
hors\.............. hors\.............. hors\

dT pRls\ prL\tpo\

You might also like