1.

UVOD U ORGANIZACIJU

1.

UVOD U ORGANIZACIJU
NASTANAK I RAZVOJ PODUZEA

1.1. Sluaj 1: Razvoj proizvodnje tekstila

KROJAKA
RADIONICA

Nabavka
Osnovni proces
Financije
Prodaja
Odravanje

Krojenje
ivanje
Peglanje
Pakiranje
Usluivanje
Popravke i servis

Sve poslove vodi jedan ovjek - vlasnik

Dobro funkcioniranje = Vea potranja od ponude
2

POVEANJE
OBIMA

Prijem jednog radnika

Podjela posla rada
Glavni poslovi ostali poslovi
Neformalna komunikacija
Jednostavna koordinacija

Glavne poslove radi vlasnik, ostale radnik

Dobro funkcioniranje = dalje poveanje potranje

Dalje poveanje obima

VELIKA RADIONICA
Prijem novih radnika (10)
Grupe u proizvodnji
Veliki broj kontakata
Imenovanje rukovodilaca
Proizvodnja

- Nova podjela radaOstale funkcije

- Koordinacija
- Obuka
- Specijalizacija
Dobro funkcioniranje = dalje poveanje potranje
4

PODUZEE
Organizacija organizacijska struktura
poduzea Tehnologija i studij rada
- Specijalizacija
- Tipizacija
- Standardizacija
- Priprema proizvodnja
kvalitet
Rast potranje:
- Organizacija funkcija
svih proizvoda
- Centralizacija

VELIKO PODUZEE
Nova organizacija

daljine
Rast profita
Dalja diverzifikacija

Podjela na tri linije proizvoda:

- muka konfekcija
- enska konfekcija
- djeija konfekcija
Upravljanje poduzeem sa
-

Diverzifikacija
Kontrola performansi
Osamostaljivanje tvornica
Decentralizacija
Autonomija
Odnosi meu rukovodiocima
6

VELIKO PODUZEE
DIVERZIFIKACIJA

muka konfekcija - vlasnik

upravlja,kontrolira,
odreuje strategiju,
prati
performanse
djeija konfekcija
enska konfekcija - nove strukture
obua - autonomija
- mnogo autonomije?
7

1.2. Sluaj 2: RAZVOJ PROIZVODNJE

(LJEKOVITIH) AJEVA

Mo Sigel i John Hary (22 godine) odluili su da

prodaju ajeve od trava .
Poeli sakupljanje bilja ljeti, ene pakovale u
vreice.
Vie vrsta bilja, sueno, drobljeno, izmijeano,
pakovano.
Poveanje potranje:
Prodaja preko lanca supermarketa.
Obitelji koje su sakupljale sastajale su se u
desetak dana, raspravljale o poslu i igrale odbojku.
8

Nakon 3 godine potranja je eksplodirala.

Zaposlili su vie ljudi.

U poetku direktne i malo komunikacija.

II faza:
Vie od 200 ljudi radi kod kue (ne u jednoj prostoriji)
III faza:
Linije proizvoda odjeljenja opis posla
Automatska
obrada

Prijem bilja

Pakovanje

- ienje, drobljenje, blendiranje (mirisi,

vrste)

Specijalizacija
Departmentalizacija

Razdvajanje radnika i rukovodilaca

proizvodnja
distribucija
nabava i sakupljanje

Sada:
Sigel i Hary su kreirali organizaciju.
40 vrsta ajeva
Uvoz trava iz 45 zemalja
Promet 35 m. USD/god.
10

Grupiranje poslova i ljudi

Formalna organizacija
Slube (administracija)
Koordinacija
Formalne, pisane procedure
Tretiranje (jednako) zaposlenih
Uspjeh je donijela vie dobra organizacija
(koordinirani napor) nego marketing.
11

Uspjeh je uvjetovan:
Dobrom nabavkom
Voenjem proizvodnje
Pravovremenom dostavom ajeva prodaji
Razvojem novih proizvoda
Itd.
Proizvodnja proizvoda ili usluga zahtijeva
planiranu koordinaciju.

12

Cilj Celestial Sesoning: osigurati proizvode koji su

povezani sa zdravljem ljudi i ostvariti profit u
okruenju koje je dobro za rad
lanovi organizacije:
Vlasnici
Menaderi
Uposlenici

13

1.3. DEFINIRANJE ORGANIZACIJE

Organizacija je svjesno koordinirani socijalni

entitet sa relativno definiranim granicama, koji
funkcionira na relativno kontinuiranoj osnovi, da
bi se postigao cilj ili grupa ciljeva.
Svjesno koordiniran = menadment.
Socijalni entitet = sastavljen od ljudi (koji su u
interakciji, interakcije su smiljene, prema tome
koordinirane)

14

Relativno definirane (prepoznatljive)

granice = zna se ko su, a ko nisu lanovi
organizacije.
Granice se vremenom mijenjaju.
Obino postoji ugovor za razmjenu rada za
plau (ako se ne radi za presti, socijalne
veze ili pomo drugima).
Kontinuirano funkioniranje = odreeno
radno vrijeme i na isti nain do definirane
promjene.
Postizanje ciljeva = svrhe postojanja kroz
zajedniki napor.
15

Organizacijski dizajn (dizajniranje

organizacije)
je kreiranje i mijenjanje organizacijske strukture da
bi se postigli ciljevi organizacije.
Dizajniranje se obavlja po odreenim pravilima
zavisno od ciljeva i strategije.
Dizajn je menaderska strana organizacijske teorije.
Organizacijska teorija (teorija organizacije) je
nauka (nauna disciplina) koja se bavi strukturom i
dizajnom organizacija. Ona opisuje i propisuje
organizaciju ui nas kako da kreiramo organizaciju
da bi bila efikasnija.
16

Veza izmeu organizacijske teorije je

organizacijskog ponaanja
Teorija organizacije i ponaanje u organizaciji se
preklapaju. Ponaanje u organizaciji se bavi
promatranjem pojedinaca i grupa.
Fokusira se na:

Performanse pojedinaca i grupa

Produktivnost
Odsustvovanje sa posla
Zadovoljstvo na radu
Vrijednosti
Uenje
Motivaciju
Uloge
Mo
Komuniciranje

17

Organizacijska teorija se bavi makro, a ponaanje

mikroproblemima. Teorija se bavi organizacijom i
njenim dijelovima, adaptacijom i postizanjem
ciljeva, a ponaanje efikasnou i odnosima. TO i
TP se bave i kombinacijom ovih problema i zato
se preklapaju, ukrtaju i utiu jedno na drugo.
Postoji odnos strukture i ponaanja.
Organizacijska teorija se definira i kao nauka o
strukturama, funkcioniranju i performansama
organizacija i ponaanju pojedinaca i grupa u
njima.
18

Teorija organizacije se dominantno bavi:

1.
2.
3.

4.

5.
6.

Grupiranjem zadataka da bi se definisao posao za pojedinca.

Grupiranjem poslova u odjeljenja i vie organizacione jedinice.
Delegiranjem autoriteta, alokacijom odgovornosti i
odreivanjem broja razina u menaderskoj (rukovodnoj)
hijerarhiji.
Obezbjeenjem organizacijske klime i odnosa u kojima e ljudi
biti motivirani na najvee rezultate i ostvarivanje
organizacijskih ciljeva.
Dizajniranjem komunikacionog sistema za efikasno
odluivanje, kontrolu i koordinaciju.
Izgradnjom cjelokupne organizacije koja e biti inovativna i
adaptivna na promjene u okruenju.
Prva tri podruja je obraivala klasina teorija, a zadnja tri
neoklasina i suvremena.

19

Zato se studira organizacija?

Organizacije su najvanije institucije suvremenog drutva:
Obdanita

Poduzea

Vlade

Religijske
org

Bolnice

Banke

Policija

Sportske
org.

kole

Osiguranja

Vojska

Ostalo

Kako se strukturiraju?
Kako funkcioniraju?
Kako mogu ostvariti ciljeve?
Kako poveati njihovu efikasnost?
Itd.

20

Neophodnost sistematine izgradnje teorije i prakse.

Sistematino:

Ustanovljavanje odnosa
Razumijevanje uzroka i posljedica
Prikupljanje i mjerenje podataka
Interpretacije

Intuiciju i ini mi se zamijeniti naunom teorijom.

Organizacijska struktura slui menaderima i svim
zaposlenim da bi ostvarili ciljeve
Bioloka metafora
Organizaciju moemo usporediti (napraviti
metaforu) sa ivim biima: biljkama, ivotinjama i
ljudima.
Organizacije nastaju, rastu, trebaju uslugu za
opstanak, ali ne moraju umirati.
21

1.4. POIMANJE ORGANIZACIJE

Razliito poimanje organizacije pogledi na

organizaciju
Organizacija je racionalni sistem (entitet) za
postizanje ciljeva.
Pomou organizacije postiemo ciljeve racionalnom
upotrebom resursa.
Organizacija je jedinstvo povezanih dijelova.
Organizacija je koalicija pojedinaca i grupa koji imaju
ciljeve. Oni nastoje utjecati na upotrebu resursa da bi
ostvarili svoje interese.
Organizacija je otvoren sistem. To je input
transformacija autput sistem.
Organizacija je proizvodni sistem koji proizvodi
proizvode i/ili usluge.
22

Organizacija je labavo povezan sistem.

esto je napravljena od relativno samostalnih
jedinica koje se mogu lako odvojiti.
Organizacija je politiki sistem. Komponirana je od
pojedinaca koji koriste mo da bi utjecali na
odluke.
Organizacija je instrument dominacije. U njoj su
rukovodioci bossovi koji dominiraju nad drugima.

23

Organizacija je jedinica za procesiranje

informacija,
interpretira okolinu, omoguava donoenje odluka.
Organizacija je sistem koji ograniava slobodu
djelovanja.
Organizacija je socijalni sistem koji je reguliran
socijalnim ugovorima i/ili pravilima.
Organizacija je multidisciplinarna nauka.
24

Generalna poimanja organizacije:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Univerzalno: Jedinstvo povezanih dijelova.

Institucionalno: Socijalni sistem, unutar drutva
usmjeren cilju.
Strukturno: Meusobne veze i uloge sa pravilima
ponaanja.
Funkcijsko: Plansko koritenje kapitala ostvarenje
ekonomskih ciljeva.
Situaciona veliina: Organizaciju odreuju situacijski
faktori (okolina, veliina, tehnologija...).
Trei faktor proizvodnje: Rad, kapital, organizacija.
Znanost: Poznat predmet istraivanja i metode. Stvara
ope vaea naela za postizanje ciljeva.
Vjetina sposobnost kojom ovjek upotrebom metoda i
sredstava obavlja zadatke.
Upotreba termina je pitanje konvencije!
25

Organizacija ostvaruje ciljeve koje ne mogu ostvariti

pojedinci.
Ciljno orijentirani socijalni entitet, namjerno strukturiran
aktivni sistem sa relativno trajnim granicama.
SOCIJALNI
CILJNO
ORIJENTIRAN
sistema

NAMJERNO
STRUKTURIRAN

pojedinci (sa ulogama)

grupe (interakcija)
dio drutva

- postoji zbog cilja (jednog osnovnog) ili

ciljeva
- da ostvari cilj sa odreenom strategijom
- da obavi aktivnosti
- koordiniran preko strukture
26

RELATIVNO
OGRANIEN

ORGANIZACIJA
PODUZEA

- veze sa okolinom
- granica: ta je u, a ta izvan
- granice su odreene, nisu vrste

- strukturni aspekt
- funkcionalni aspekt

27

INTERDISCIPLINARNA ZNANOST
TEHNIKE
NAUKE

PSIHOLOGIJA

ORGANIZACIJA

EKONOMIJA

POLITIKE I
SOCIJALNE
NAUKE

28

ZNANOST
- Definiranje predmeta istraivanja
- Razvijanje metoda

Spoznaja
Izdvajanje podataka i elemenata
Hipoteze
Zakoni
Teorije (vie zakona koji objanjavaju teoriju)
Veze sa menadmentom

29

1.5. ORGANIZACIJSKI SISTEM

tehniki sistem

ljudi

Otkriti zakonitosti
Postaviti zakone za dobru organizaciju
Omoguiti promjene i prilagoditi se okruenju
Omoguiti mjerenje efekata

30

SISTEMSKI PRISTUP ORGANIZACIJI

Organizacija je otvoren sistem.

Sistem je skup meusobno povezanih i
meuzavisnih dijelova koji funkcioniraju zajedno
radi ostvarenja cilja.
Dijelovi primaju ulaze i transformiraju ih u izlaze.
Osnovna karakteristika sistema je interakcija
meu njegovim elementima.
U sistemu djeluju dvije vrste sila:
diferencijacija i
integracija

31

U organizaciji su to posebni odjeli (diferencijacija)

sa posebnim aktivnostima i zajednikim naporom
(integracija) za ostvarenje cilja.
Integracija se postie:

Hijerarhijom
Koordinacijom
Pravilima
Procedurama i
Politikama

Integrirajue sile spreavaju raspad.

32

Dvije su kljune vrste sistema:

Otvoreni, koji komuniciraju sa okolinom
Zatvoreni, koji ne komuniciraju sa okolinom
SISTEM

ULAZI

OKOLINA

TRANSFORMACIONI
PROCESI

IZLAZI

GRANICE

Sistem ne moe preivjeti bez veza sa okolinom

33

Karakteristike otvorenih
organizacijskih sistema:
Svijest o okolini (meuzavisnost sistema i
okoline)
Povratna sprega (feedback - na osnovu
informacija poduzimaju se korektivne akcije).
Ciklini karakter (roba procesi novac roba).
Negativna entropija razara zatvoren sistem,
otvoren nadoknauje gubitke.
Stalnost (steady state), nadoknauje razlike
izmeu ulaza i izlaza i ostaju u funkcionalnom
stanju. Ako se dobro upravlja, odravaju se u
funkciji. Ovo vai za jednostavne sisteme.
34

Kretanje prema razvoju i ekspanziji.

Podsistemi treba da osiguraju vie energije nego
je potrebno samo za izlaze (spreavaju
entropiju).
Balans odravanja i adaptacije.
Odravanje osigurava balans meu elementima.
Aktivnosti adaptacije vre prilagoavanje
unutarnjim i vanjskim promjenama.
Za preivljavanje sistema nuni su odravanje i
adaptacija. Stabilan odravan sistem nee
preivjeti bez adaptacije.
35

Nestabilan, a adaptivan sistem nee preivjeti.

Ekvifinalnost, mogunost da sistem opstane i
funkcionira na razliite naine, sa istim
rezultatima.
Sistemski pristup omogava sagledavanje cjeline i
povezivanje sistema sa okolinom.
Organizacijski sistemi su dinamini i otvoreni.

36

Zadatak:
Opiite kako funkcionira fakultet kao dio veih
sistema.
Identificirajte dijelove sistema i relevantnu
okolinu.
Identificirajte ulaze i izlaze

37

1.6. INDUSTRIJSKO PODUZEE KAO SISTEM

ULAZI

TRANSFORMACIONI PROCESI

- Materijali
- Ljudi
- Kapital

Transformacije ulaza
u proizvode i/ili
usluge
Lobiranje

Propisi

IZLAZI
Gotovi
proizvodi i/ili
usluge

KUPCI

Savjeti potroaa

VLADA
Povrat kredita

PRIHODI

FIN. INSTITUCIJE
Plae

RADNA SNAGA
Plaanje dobavljaa

DOBAVLJAI
38

1.7. IVOTNI CIKLUS ORGANIZACIJE

Organizacije nastaju, rastu i eventualno nestaju.

Organizacije nastaju (raaju se) i nestaju svakim
danom.
ivotni ciklus nas upuuje na predvianje promjena.
Organizacije prolaze kroz odreene stepene razvoja
po slinom modelu, tranzicija iz jednog stepena u
drugi je predvidiva.
ivotni ciklus proizvoda:

Kreiranje (pojava)
Rast
Zrelost
Pad
39

Faze ivotnog ciklusa organizacije:

Poduzetnika faza
Visoka kreativnost, nepotpuni ciljevi, za rast
potrebni resursi.
2.
Faza kolektivizma
Odanost organizaciji, misija je jasna.
Komunikacije nisu jasne.
3. Faza formalizacije i kontrola
Struktura je stabilizirana, formalizirano
ponaanje, poznate uloge, stabilan sistem
odluivanja.
1.

40

4.

5.

Elaboracija strukture
Diverzifikacija, elaborirana struktura,
decentralizacija, odluivanje
Opadanje slabljenje (decline)
Jaki utjecaji iz okoline, slabljenje rezultata,
okretanje novim mogunostima, ponovna
centralizacija.
Poduzea esto nestaju tako to se integriraju,
reorganiziraju, promijene djelatnost itd.

41

obim

Zrelost i
Rast

Opadanje

Elaborirana
struktura

Poduzetnika
faza

vrijeme

Visoka
kreativnost

Neformalna
struktura

Formaliz. kontrole

Magloviti
ciljevi

Neformalna
komunikacija

Fokus na efikasn.

Visoka
pripadnost

Stabilna struktura
Poveanje kompleksnosti elaborirana struktura
Decentralizacija

Visoka
fluktuacija
ljudi
Povean
konflikt
Centralizacija
42

Zadnji stepen se moe sprijeiti boljim

menadmentom.
Period zadravanja u pojedinim fazama je razliit.
Neke organizacije ele dugo ostati u drugoj fazi.
Metafora ivotnog ciklusa pomae menaderima
da znaju gdje su sa poslovanjem i razvojem.

43

Determinante
strukture
Ciljevi
Strategija
Veliina
Tehnologija
Okruenje
Raspored moi

Organizacijska
struktura

Upravljanje:

Tehnologijama

Procesima

Okolinom

Org. promjenama

Konfliktom

Kulturom org.

Razvojem (evolucijom)

Efikasnost
organizacije

44

1.

PITANJA
ta su kljuni organizacijski problemi pri
prelasku iz jedne faze razvoja u drugu?
(malo srednje veliko vrlo veliko poduzee)

2.

ta su kljuni problemi organizacije i

funkcioniranja poduzea?

45