Avrupa Birliği Çerçevesinde Yerel Yönetimler Ve Gelir Yapıları

AVRUPA BRL EREVESNDE YEREL YNETMLER
VE GELR YAPILARI
Yrd. Do. Dr. Dilek zkk ubuku

Ankara niversitesi
Siyasal Bilgiler Fakltesi

zet
Avrupa Birliinde yerel ynetimler ou zaman blgesel politika erevesinde ye lkelerde
gelimilik farklar gsteren ve bu nedenle blgesel fonlardan yardm salayan ulusal ynetim birimleri
olarak ele alnmaktadr. Bu alma kapsamnda yerel ynetimler Birlik ynnden sadece blgesel politika
erevesinden deil ayn zamanda Birliin kurumsallam ilkelerinden yerellik ilkesi ve yerel kamu
hizmetlerine yaklam ynnden de ele alnmtr. te yandan yerel zerkliin en nemli unsurlarndan olan
ve son dnem Avrupas iinde ska tartlarak yerel ynetim reformlarnn balca hedeflerinden olan vergi
zerklii konusu Avrupa Birliine ye lkelerde yerel ynetimlerin gelir yaplarnda karlatrmal olarak
incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Avrupa Birlii, blgesel politika, yerellik ilkesi, yerel kamu hizmeti, yerel
ynetimler maliyesi.
Local Governments and Revenue Structures within the European Union

Abstract
Local governments within the European Union are generally being treated as national administrative
units providing assistance using Regional Funds in order to avoid disparities of their economic developments.
This study claims to consider local governments from the institutional "subsidiarity principle" and local
public service perspectives of the European Union. On the other hand, there is an ongoing discussion about
the tax autonomy of the local governments in Europe as a consequence of these discussions the last decades
have been marked with some decentralization reforms in many European countries. There is no doubt that
these movements affect directly the revenue structures of the member states. In this context, the financial
relations between different levels of governments and the taxing powers of the local governments are the
main concerns of this article. The discussion is largely based on countries' comparative experiences.
Keywords: European Union, regional policy, subsidiarity principle, local public services, local
government finance.
.
82
Ankara niversitesi SBF Dergisi
63-1
Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler

ve Gelir Yaplar
Giri
Kamu ynetimi reform almalarnn lkemizde de sklkla gndeme
tad yerel ynetimler, vatandalarn demokrasileri ve gereklerini yakndan
izledikleri, yerel kamu hizmetlerinin daha iyi ve daha etkin sunulmasn
salayan ynetim birimleridirler. Dnyadaki genel kreselleme eilimi, ilk
bakta eliik gibi grnse de, beraberinde yerelleme eilimini de
getirmektedir. Bu durumda Avrupa Birlii, bir yandan kresel dzenin en
nemli aktrlerinden biri iken, kendi iinde nemli yerelleme eilimini de
barndrmaktadr. Bu ynyle olduka nemli bir rnei oluturmaktadr.
Trkiye'deki yerel ynetimlere ilikin reform almalar bir yana, bugn
Trkiyenin Avrupa Birlii perspektifinde dahil olaca corafyada dier yerel
ynetimlerin pozisyonundan bakmak olduka ilgin olacaktr. Yerel
ynetimlerin Avrupa Birlii iin tad anlam ve Avrupa yerel ynetimlerinin
mali asndan zellikle gelirleri ynyle izdii tablo bu almann
erevesini oluturmaktadr.
I. Avrupa Birlii Kurumsal Yaps inde Yerel

Ynetimlerin Yeri
Avrupa Birlii kurumsal yaps iinde yerel ynetimler iin ereve izen
baz temel kavramlar sz konusudur. Bunlarn ilki Birlik temel kurallarndan
biri haline gelen yerellik ilkesi dieri de ye devletlerin yerel ynetimlerinin
Birlik iinde temsil edildii bir platform olarak Birlik organlarndan biri olarak
kurulan Blgeler Komitesinin varldr. Yerel ynetimler iin nem tayan bu
iki unsurun yan sra yerel ynetimlerin sunmu olduu yerel hizmetlerin
Avrupa Birlii kurumsal yaps iinde tad anlam aratrlmaya deerdir.
82
Dilek zkk ubuku
Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar
83
1. Yerellik (kincillik veya Subsidiarit 1) lkesi

Ak bir ekilde ilk kez Avrupa Birlii organlarnn yasama ve yrtme
faaliyetlerine bir hukuki ereve koyarak Maastricht Anlamasnda karmza
kan yerellik ilkesi, bu anlamann 5inci maddesinde kendisine yer bulmu,
daha sonra Amsterdam Anlamas ile de gelitirilmitir. Bugn Avrupa
Birliinin temel felsefelerinden ve kavramlarndan birini oluturmaktadr.
ye devletlerin her birinde farkl nem ve boyutlara sahip ekonomik ve
sosyal problemlerin zme kavuturulmas asndan bir yaklam biimine
dnen bu ilke, kavramsal olarak, kamu hizmetlerinin daha etkin
sunulabilmesini salamak zere, vatandaa yakn ve kamu hizmet taleplerinin
dorudan doruya, daha demokratik olarak yanstlmasn salayan alt ynetim
birimlerince stlenilmesini ngrr. Hizmet bu birimler tarafndan yerine
getirilemediinde ya da yeterince etkin yerine getirilemediinde daha st
kademe tarafndan stlenilmelidir. ok eletirilen Avrupa Birlii brokrasisini
(Eurokrasiyi) disiplin altna alma yolu olarak da grlen yerellik ilkesi
Avrupa Birlii kurucu anlamasnda u ekilde tanmlanmtr:
Salt kendi yetki alanna girmeyen konularda, Birlik, yalnz yerellik
ilkesine uygun olarak hareket eder. Yeter ki, sz konusu nlemlerle varlmak
istenen amalara, ye devletlerce daha iyi ulamak olana bulunmasn ve
kapsam ve etkisi asndan, bu konular Topluluk dzeyinde daha iyi ele
alnabilsin (madde 3B).
Hizmette halka yaknlk olarak da yorumlanabilen yerellik ilkesi, Birlii
vatandalara yaklatrmas ynyle de nem tamaktadr. Buna gre Avrupa
Birlii organlar sadece, dier halka yakn idari birimler tarafndan hibir
ekilde yerine getirilemeyen ya da yeterince iyi yerine getirilemeyen faaliyetleri
yapabileceklerdir. Ancak anlamada tanmland ekliyle yerellik ilkesi, ye
devletlerle Avrupa Birlii arasndaki ilikiler iin geerli olmakta, ye
devletlerin kendi anayasal sistemleri iinde dzenlenmi olan idari ilikilere ise
mdahale etmemektedir. lke temel unsurdan olumaktadr 2: Birincisi
1 Kavramn yaygn kullanm biimi haline dnen biimi "yerellik" olmasna karlk
dier biimlerde kullanldna rastlanmaktadr. Latince kkeni "subsidium"olan ve
"destek, yardm, rezerv" anlamn tayan subsidiarit kavram ilk kez Katolik Kilise
sosyal doktrininde (18 yy. Papa Leon XII) yer almtr. Detayl bilgi iin bkz.
Clergerie (1997):5; Le Cacheux (1996): 68. Kavramn Trkeye aktarlna ilikin
olarak bkz. Baaran Yavalar (2002): 353.
2 Avis du Comit des rgions sur la Revision du Trait sur l'Union europenne,
Rapporteur: Jordi Pujol, Bruxelles, le 21 avril 1995, http://europa.eu.int/en/
agenda/igc-home/eu-doc/regions/crf_fr.html (20/4/2006)
83
84
63-1
demokratik meruiyet ilkesidir. Bu, Birliin ye devletlerin vatandalarndan

uzak bir Avrupa merkezi otoritesi oluturmasn engeller. kincisi, effaflk
ilkesidir ve kamu otoritesinin farkl seviyelerinde grev ve yetki paylamnn
aka yaplmas ile her vatandan hangi ynetim biriminin ne yapt
hakknda bilgi sahibi olmasn salar. ncs ise etkinlik ilkesidir ve
faaliyetin yerine getirilmesinde yetkilerin en etkin olacak birime devredilmesi
anlamn tar.
Bu durumda yerellik ilkesi hizmetlerde ncelii halka yakn birimlere,
etkinlik ltn gerekletii lde vermekle birlikte, yerellik ilkesi,
yerinden ynetim kavramyla mutlaka ayn anlama gelmemektedir 3. Nitekim
ye devletlere braklan kimi faaliyetler baarsz ya da yetersiz grlrse
hizmetleri yerellik ilkesi gerei Avrupa Birlii de stlenebilecektir. Ancak
Birliin mdahale alan, doal olarak, Birlik ortak karlarna ynelik
faaliyetlerle snrldr. Dolaysyla yerellik ilkesi Avrupa Birliinin ye
devletlerle olan yetki paylamnn erevesini izmektedir, ancak Birlik
faaliyet alan ile snrl bu yetki devletlerin kendi ilerindeki anayasal yetki
paylamn kapsamamaktadr.
2. Blgeler Komitesi
Parlamento, Komisyon ve Konseyin yan sra, Ekonomik ve Sosyal
Komite gibi Birlik danma organ olarak kurulmutur. Yerellik ilkesinin
Avrupa Birliinin hukuki kavramlarndan biri ve Birlik felsefesi haline gelme
tarihi ile Blgeler Komitesinin danma organ olarak ngrlme tarihleri
rtmektedir. (Maastricht Anlamas-1992) Bu da Blgeler Komitesi
araclyla yerel ynetimlerin Birlik iinde Avrupa iin oynayaca rol iin
nemli bir gsterge kabul edilebilir. 1994 ylnda faaliyetlerine balayan
Blgeler Komitesi ye devletlerin idari yerinden ynetim birimlerinin temsil
edildii, danma organ niteliinde bir organdr. Maastricht Anlamas, Konsey
ve Komisyona, belirli konularda 4 Blgeler Komitesine danmalarn zorunlu
tutmutur. te yandan 1 Mart 1999 tarihinde yrrle giren Amsterdam
Anlamas yerellik ilkesinin Avrupa iin neminin altn izerek, Blgeler
3 Yetki paylam ve yerellik ilkesi zerine ayrntl bilgi iin bkz. Document de travail
LEurope quil nous faut, 25 septembre 2001, http://europa.eu.int/futurum/
documents/other/oth250901_fr.pdf (18/4/2005)
4 Ekonomik ve sosyal yaknlatrma, trans-Avrupa altyap a, salk, eitim ve kltre
ilikin konularda Blgeler Komitesine danlmas zorunluluu bulunmaktadr.
84
Dilek zkk ubuku
85
Komitesinin grev alann geniletmitir 5. Ayrca Komiteye danmas zorunlu

Birlik organlarna Avrupa Parlamentosu da eklenmitir. Buna gre, Konsey,
Avrupa Parlamentosu ve Komisyon belirtilen konularda herhangi bir yasama
faaliyeti veya eylem plan yaptklarnda Blgeler Komitesine bavurmak
zorundadrlar.
Alt komisyonlar (blgesel uyum, ekonomik sosyal konular, srdrlebilir
byme, kltr ve eitim, Anayasal sorunlar ve Birlik ynetiim, d ilikiler alt
komisyonlar gibi) ve alma gruplar eklinde alan Blgeler Komitesi
kendisine gelen konu ile ilgili hazrlanan gr projesi raporunu oylayarak ilgili
Birlik organna gnderir. te yandan zorunlu danma alanlar dnda Komite
kendiliinden uygun grd konularda gr bildirme yetkisine sahiptir. Yine
Komisyon, Konsey ve Avrupa Parlamentosu, istedikleri takdirde, blgesel ve
yerel planda etkisi olduunu dnlen konularla ilgili olarak, Blgeler
Komitesinin grn almak zere bavurabilirler.
Birlik ye devletlerinin saysnn artmas, yeni ye devletlerin idari
yerinden ynetim birimlerini de bnyesine alaca iin, Blgeler Komitesinin
faaliyet alannn genilemesi sz konusu olmaktadr. Bu durumda Birliin temel
amac, kklerini yerel blge, ehir veya birimlerinde arayan Birlik
vatandalarnn kendilerini Birlik iinde dorudan temsil edecek Komite
araclyla ifade edebilmesini salamak olmutur. Bu adan Komite Birlik
yesi lkelerin halklarnn Avrupa Birlii kurumlarnda seslerini duyurmalarn
ve karar alma srecine katlmalarn salarken, bir yandan da Birlik
kurumlarnn faaliyetlerini Avrupa corafyas iinde dalm kentlere ve
blgelere ulatrp bir tr szclk ve araclk faaliyetini yerine getirmektedir.
Ancak bir blgeletirme arac deil, ulusal devlet, blge ve belediyeleri iine
alan bir dikey ibirlii ile blgesel ve yerel otoritelerin kendi aralarnda bir
yatay ibirliinin gelitirilmesine almaktadr.
26 ubat 2001 tarihinde Birlik ye devletleri tarafndan imzalanan Nice
Anlamas ile Blgeler Komitesine yaplan en nemli eletirilerden biri
giderilmitir. Buna gre, daha nce ye devletler tarafndan nerilerek Konsey
tarafndan atanan Blgeler Komitesi yelerinin seimle ibana gelmi kiiler
olmas ya da demokratik yollarla seilmi bir yasama organna kar siyaseten
sorumlu olan kiilerden olumas koulu getirilmitir (Esen, 2004: 119). te
yandan, daha nce Blgeler Komitesi yelerinin 6 atanmasnda yetkili olan
5 Bu alanlar sosyal politika, istihdam politikas, evre, mesleki eitim ve ulatrma
olarak belirlenmitir.
6 yeler Komiteye drt yl iin seilirler. Komitede 222 ye ve yedekler bulunmaktadr. Nice Anlamas ise yelerin saysn, yeni Birlik yelerinin de katlm sonras,
85
86
63-1
Konseyin, atanacak yeler iin, Nice Anlamas ile oybirlii yerine nitelikli
ounlukla karar almas koulu getirilmitir. Anlama 2003 ylnda yrrle
girmitir.
Komite iin getirilen ikinci nemli eletiri ise, Komitenin Birlik karar
alma mekanizmas iinde, sadece danma organ olarak, belirleyici bir rol
oynamamasdr. Komitenin gr bildirdii konularn saysnn, kuruluunun
izleyen ksa bir sre sonunda arttrlm olmas ve bu alanlarn AB iin nem
tayan nemli konulardan olumas Komitenin rol hakknda nemli
gstergeler olmakla birlikte, karar organlarn balayc nitelii bulunmamaktadr. Ancak artk sadece ulusal kimlikleriyle deil Avrupa Birlii ile de
zdelemi ye devletlerin yerel ynetim birimlerinin Blgeler Komitesi ile
temsil edilip snrl da olsa Birlik karar alma srecine dahil edilmesi olumlu bir
gelime olarak nitelendirilmektedir (Esen, 2004: 119-120).
II. Avrupa Birlii Blgesel Politikas erevesinde Yerel Ynetimler

Avrupa Birlii blgesel politikas, ye devletler arasndaki blgesel
gelimilik ve yaam standartlarna ilikin farklar mali dayanma ile giderme
fikrine dayanmaktadr. ye devletlerin Birlik btesine yaptklar katklarn bir
blm bu amala Birliin az gelimi blgelerine aktarlmaktadr. Birlik alan
iinde az ok benzer dzeyde yaam standard salama ve az gelimi
blgelerin kalknmalarna yardm etme blgesel politika olarak Avrupa
Ekonomik Topluluunun kuruluundan (1957) itibaren hedeflenmitir.
ngiltere, rlanda ve Danimarkann 1973 ylnda Toplulua ye
olmasndan sonra iyice belirginleen blgesel farklar nedeniyle 1975 ylnda
Avrupa Blgesel Kalknma Fonu oluturulmutur. zellikle ngilterenin
verimsiz geleneksel sanayi blgeleri bu fonla desteklenmitir. spanya, Portekiz
ve Yunanistann 1986'da ye olmasndan sonra bu lkeler de fondan geni
lde yararlanarak, Topluluun daha gelimi lke ve blgeleriyle olan
ekonomik gelimilik farklarnn giderilmesinde katklar salamlardr.
1986 ylnda yrrle giren Avrupa Tek Senedi ile blgesel
dayanma politikas kurumsallamtr. 1992'de Maastricht Anlamas ile
350 olarak snrlandrmtr. Birlie 2004 ylnda 10 yeni ye devletin katlm sonras
ye says 317 olmu, 2007 yl banda Romanya ve Bulgaristan'n katlm ile 344'e
kmtr. Ancak Nice Anlamasna gre hibir ekilde 350'y geemeyecektir.
Komiteye yeler arasndan bir bakan ve yardmcs seilir ve bunlar Komiteye iki yl
bakanlk eder.
86
Dilek zkk ubuku
87
Birlik temel amalarndan biri haline getirilmitir. Ayn zamanda ekonomik ve

parasal birlik iin ngrlen Maastricht kriterlerinin ekonomik ve bte
kstlamalarnn birbirine uyumlu ekonomileri yaratmas nkoulunda olduu
gibi, uyumlu bir kalknma sadece ekonomik gstergelerin iyiletirilmesi ile
snrl kalmayp ayn zamanda baz lkelerde daha ok altyap yatrmlar
yaplmasn da gerektiriyordu. spanya, Yunanistan ve Portekiz gibi az gelimi
ye devletlerin byle byk yatrmlar yapabilmesi iin Birliin desteine
ihtiyalar vard. Bu nedenle sadece bu lkelere ynelik mali destek salayan
Uyum Fonu (Cohesion fund, Fond de cohsion) oluturuldu. 1999 ylnda ise
Amsterdam Anlamas, blgesel ekonomik yaknlamann, Birlik lkelerinde
artan isizlik ve srdrlebilir bymeyi salama gibi problemler nedeniyle,
blgesel istihdam politikas boyutunu da ierir hale gelmesini salad.
ou dou ve orta Avrupa devletlerinden oluan yeni ye devletlerin
varl (ki bunlarn gayri safi hasla bakmndan Birlik ortalamasnn epeyce
altnda olduu bilinmektedir) Birlik iinde blgesel heterojenlii arttracandan blgesel ve sektrel baz dzenlemeler yaplmas zorunlu olmaya devam
edeceinden Blgesel Politika ve blgesel politikay destekleyen mali
yardmlar sistemi Birlik iin olduka nem tayan bir konu durumundadr.
Nitekim yeni ye lkelerle Birlik nfusu ve yzlm % 30 orannda, gayri
safi hasla ise sadece % 5 orannda artm durumdadr. Yeni ye lkelerin
toplam nfusunun % 98'i ise genilemi topluluk ortalama haslasnn % 75
altnda olan blgelerde yaamaktadr.
ok uzun zamandan beri Birlik hedeflerinden biri olan blgesel
ekonomik ve sosyal dayanma ve yaknlatrma iin Birlik her yl btesinin
te birini ayrmaktadr. Bu amaca ynelik olarak Komisyon iki byk mali
araca sahiptir. Bunlardan birincisi Yapsal Fonlar dieri de Uyum Fonudur.
1. Yapsal Fonlar (Fonds structurels)
ABnin gelime sreci iinde eitli zamanlarda oluturulmu 4 ayr
fondan olumaktadr. Bunlar geri kalm blgeleri, ekonomik iyiletirme
abalarn ve yapsal zorluk iindeki sektrleri desteklemek iin kullanlan
Avrupa Blgesel Kalknma Fonu (FEDER), istihdama ynelik Avrupa Birlii
stratejisi iin kullanlan Avrupa Sosyal Fonu (FSE), tarmsal retim etkinliini
arttrma, geri kalm tarm blgelerinin geliimini destekleyecek yapsal
dzenlemeler ve kalknma amac iin Avrupa Tarm Ynlendirme ve Garanti
Fonu (FEOGA), balklk sektrnn yapsal geliimi iin Balkl
Ynlendirme Mali Arac (IFOP).
Bu drt Yapsal Fondan yaplan mali destekler yneldikleri amalara
gre ncelikli Hedeflere ayrlrlar :
87
88
63-1
Hedef 1: geri kalm blgelere ynelik krediler. Kii bana den

GSMHs AB ortalamasnn % 75 altnda olan blgeleri ile Birlik
deniz-ar blgelerine (Fransann denizar dpartmentlar
(DOM), Portekizin Azor Adalar ve Madeira ile spanyann
Kanarya Adalar) ve Avusturya, Finlandiya ve svein nfus
younluu az olan blgelerine yaplan mali yardmlar bu hedef
iinde yar alr. Yapsal fonlarn te ikisi Hedef 1 de
younlamaktadr. Birlik nfusunun da % 20si kadar bir blm
iine almaktadr.
Hedef 2: Hedef 1in dnda kalp ekonomik, sosyal ve yapsal glk
iinde bulunan blgelere ynelik mali destekleri ierir. Ekonomik
zorluk iindeki sektrler, krsal alanlar, balkla baml
ekonomik krizdeki blgeler ve baz krizdeki kentsel alanlar Hedef
2nin mdahale alanna girmektedir. Birlik nfusunun % 18i Hedef
2 ile ilikilendirilmitir.
Hedef 3: Hedef 1 dnda kalan blgelerde mesleki eitim ve
igcn gelitirme faaliyetleri ile ilgilidir.
ncelikli hedefler dnda mali desteklerin bir blm de Birlik
nisyatiflerinden yaplmaktadr. 1994-1999 dneminde on adet olan
nisyatifler 2000-2006 dnemi iin drde indirilmitir. Bunlar snrtesi
blgesel ve ulusal ibirliini arttrmaya, krsal geliime, istihdama ve sosyal ve
ekonomik krizdeki ehir ve banliylere ynelik yardm programlardr.
Yapsal fonlar blgeler, ye devletler ve AB arasnda ibirlii esasna
dayal gelime stratejisi izlemektedir. Birliin temel ilkeleri ve ynlendirmeleri
erevesinde ulusal devlet ve blgeler tarafndan yrtlrler. Yardmlar ulusal
ve blgesel ncelikler esasna gre hazrlanm ok yllk programlarla
dzenlenir. Ancak bu programlar ulusal ve blgesel kalknma plan ve
programlarnn yerine gememekte, onlara ek olarak dzenlenmektedir. ye
devletler uygulanacak program ynetip izleyecek bir idari otorite belirlerler.
Bu idari birim programn yllk olarak yrtlmesine ilikin Komisyona
gnderilecek raporlar hazrlamak, etkinliini takip etmek ve deerlendirmek,
veri toplamak gibi faaliyetleri yrtr. zleme komiteleri yoluyla programn
denetimi ye devletlerin sorumluluuna braklmtr. Programlar iin
Komisyon, yardmdan faydalanacak ye devletlerle mali bir szleme yaparak
yllk olarak aktarlacak denek miktarn tespit eder. ye devlet ise belirledii
deme merciinden denekleri kullandrr. Devlet muhasebe sisteminde olduu
gibi bu yntemle, deme mercii ile idare mercii birbirinden ayrlmaktadr.
Birliin yerinden ynetim ilkesine uygun olarak programlarn yrtlmesi ve
88
Dilek zkk ubuku
89
deneklerin kullandrlmas konusunda ye devletlere verdii yetkiye karlk

her program iin ayrntl mali denetimler uygulanmaktadr.
Yapsal fonlardan yaplan yardmlar genellikle geri demesiz ya da
dorudan yardm niteliini tamaktadr. Daha az olarak yardmlarn kredi, faiz
indirimi, sermayeye katlm ya da risk sermayesi biimini almas mmkndr.
Fonlarn program ve ye lke baznda denetiminin yan sra,
Komisyonun kendisi yapsal fonlar sebebiyle AB organlarnn denetimine tabi
tutulmaktadr. Bunun iin her yl Kasma kadar, programlarla ilgili olarak
Konseye, Avrupa Parlamentosuna, Ekonomik ve Sosyal Konseye ve Blgeler
Komitesine ayrntl olarak rapor sunmakla ykmldr. Yllk rapor yannda,
ylda bir sunulan programlarn sonularnn deerlendirilip Birlik ii
ekonomik sosyal uyuma olan katklarnn tartld baka bir raporla da
denetime tabi tutulmaktadr.
2. Uyum Fonu
Yapsal fonlar tamamlayc nitelikte destekleme salamaktadr. Daha
ok ye lkelerin evre ve ulatrma altyap yatrmlarn desteklemektedir.
1994te kurulan bu fondan kullandrlan kaynaklar iin n koul fondan
yararlanacak ye lkenin kii bana gayri safi milli haslasnn Birlik
ortalamasndan % 90 orannda dk olmasdr. Bu ye lkelerden Maastricht
kriterlerine uymak iin program yrtenler iin fondan kaynak kullanmak
mmkn olmaktadr. Bu artlar bugn itibaryla salayan ye lkeler ise
rlanda, spanya, Portekiz ve Yunanistandr. ye lkelerin ok yllk yardm
dnemleri iinde bu nkoulu yitirmeleri durumunda yeni projeler ya da proje
safhalarnn fondan desteklenmesi imkann ortadan kaldrmaktadr.
ye devletler yardm talebi iin ayrntl projelerini AB Komisyonuna
sunarlar. Projede yatrm plan, yer, maliyet (en az 10 milyar ), projenin
istihdama ve evreye olan katks, ihale artlar gibi bilgiler bulunmaldr ve
yatrm baz kriterlere uymaldr 7.
Bu iki fon dnda yelik ncesi Yapsal Ara (ISPA) ad verilen fon da
blgesel politika amacyla kullanlmakta ve Birlie alnacak olan orta ve dou
Avrupa lkelerinin evre ve altyap koullarn dzeltmeleri ve ulam altyap
an gelitirmelerini amalamaktadr. yelik ncesi Tarmsal Ara (SAPARD)
7 rnein yaplan yatrmdan orta vadede elde edilecek ekonomik ve sosyal avantajlarn kullandrlacak kaynaklarla uyumlu olmas, Birlik evre politikasna katk
salamas, ye devletin ncelikleriyle uyumlu olmas gibi artlar salamaldr.
89
90
63-1
denilen dier bir fon da tarmsal krsal alanda uzun dnemde Birlie adaptasyon
sorunu yaayacak olan aday lkeler iin yaratlm bir fondur.
Komisyonun yrtt bu fon programlarnn yan sra Avrupa Yatrm
Bankas araclyla da Birlik ye lkelerinin entegrasyonuna yardmc olmak
ve az gelimi blgelere katk salamak zere kaynak salanmaktadr. Avrupa
Yatrm Bankasnn ounluk orta olduu Avrupa Yatrm Fonu, zellikle
kk ve orta lekli iletmelerin gelitirilmesi iin kaynak temin etmektedir.
Hem finansal anlamda banka, hem de ABnin resmi organlarndan biri
konumundaki Avrupa Yatrm Bankasnn ortaklar Birlik yesi devletlerdir.
Tzel kiilie sahip Banka, Birlikten ayr bir mali zerklie sahiptir. Uzun
dnemli proje finansman salayarak ye devletlerin Birlik hedeflerine
ulamalarna yardm etmektedir. Birlik iinde ekonomik ve sosyal yaknlama
salanma, teknolojik yenilenme, evre ve yaam standartlar ve kalitesi, aday
lkeleri yelie hazrlama, ortak lkelere kalknma ve ibirlii gelitirme
projelerinin finansman ihtiyalar iin Avrupa Yatrm Bankas nemli rol
oynamaktadr.
Proje destekleri, kk iletmelere ynelik genel amal, arac mali
kurumdan geen, 5-12 yllk krediler, risk-sermayesi, 20 yla kadar vadeli zel
ve kamu sektrne krediler ve "yapsal finansman mekanizmas" yollaryla
salanmaktadr. Yapsal finansman mekanizmas yksek risk faktr ieren
baz projelere ok eitli kredilerle destek verir. Daha ok ticari bankalardan
veya sermaye piyasasndan salanan kaynaklar tamamlayc niteliktedir. Ama
ncelikli projelerle ilgili olduu iin projelerden salanacak katma deer ve risk
yksek olduu zaman kullanlan bir yoldur. Avrupa Yatrm Bankasnn verdii
kredi desteklerinin byk ounluu ye lkelerdeki veya nc lkelerdeki
mali kurumlar eliyle dolayl olarak salanmaktadr 8.
8 rnein Avrupa Yatrm Bankasnn bu anlamda Trkiyedeki partnerleri Vakfbank,

Trkiye Snai Kalknma Bankasdr. Ancak yatrmclara dorudan doruya da kredi
salayabilmektedir. Banka kaynaklarndan bugne kadar Trk belediyeleri de eitli
projeleri iin yararlanmlardr. rnein Eskiehir hafif rayl tama sistemi (2001),
Mersin (2001), Bursa (2000), Tarsus (1999) su ve kanalizasyon altyap iyiletirme,
Diyarbakr (1998) ve Adana (1997) ehir suyu artma istasyonlar, zmit (1996) sanayi
atk su artma, Ankara-ASK (1995) su kanalizasyon artma gibi. Trkiyenin
kulland banka kaynaklarnda zellikle 1995 sonras art grlmektedir.
90
Dilek zkk ubuku
91
III. Avrupa Birliinin Yerel Kamu Hizmetlerine

Yaklam
Avrupa Birliinin gelime srecinin ilk dnemlerinde kamu hizmeti kavram
ne ulusal ne de yerel boyutu ile Topluluun zerinde tartt konulardan biri
olmamtr ve bu sebepledir ki Topluluu kuran 1957 Roma Anlamas konuya
ilikin hibir dzenleme getirmemitir. Ancak serbest dolamn
gereklemesinden sonra ve ileriki aamalarda kamu hizmeti kavram zellikle
de Fransann abalaryla Avrupa Birliinin gndemine, 1996da Amsterdam
Anlamasndan sonra, Avrupa Topluluunu kuran Anlamann 16'nc maddesi
(eski madde 7D) ile girmitir. lk kez bu madde hkm ile kamu hizmeti
kavram, kurumsal bir Topluluk Hukuku kavram olarak kabul edilmitir. Bu
dzenlemeye gre ye devletlerin sosyal ve yerel olarak yaknlatrlmas iin
Birliin stlendii rol ve kamu hizmetlerinin Birlik ortak deerleri iindeki
nemi nda, "Birlik ve ye devletlerin her birinin karlkl yetkileri ile
anlamann uygulama alan dahilinde, Topluluk ve ye devletler bu[kamu]
hizmetlerin[in], her birinin grevlerini yerine getirmelerini salayacak ilkeler
ve artlar temelinde, ilemesini gzetmekle ykmldrler" 9.
Kamu hizmeti kavram idare hukukunda, devlet ya da dier kamu tzel
kiilerinin genel fayda salayan ve ortak ihtiyalar karlamak iin srekli
biimde ve dzenli olarak yaptklar faaliyetlerdir 10. Kamu hizmetlerinden yerel
nitelikteki ortak ihtiyalar salamaya ynelik olup yerel fayda salayanlar ise
9 Bu hkm her ne kadar kamu hizmeti kavramnn Topluluk hukukuna girmekle bir
anlam iermesine neden olsa da Fransa tarafndan eletirilmitir. Fransa, 16'nc
madde hkmnn anlamann "Topluluk temel ilkeleri" blmne konulmasn,
hkmn dorudan uygulanabilir olmasn engelledii ve sadece bir ilke bildirisi
nitelii tamaktan te bir anlam ifade etmedii iin eletirmitir. Ayrca Amsterdam
Anlamasna ek 13 no'u Bildirgeye eklenen ve kamu hizmetlerine ilikin Anlama
hkmlerinin kamu hizmetlerini kullanmada eitlik, kamu hizmetlerinde kalite ve
devamllk ilkelerine ilikin olarak uygulanmasnda Adalet Divan itihatlarna tam
uyum salanmas hkm nedeniyle de Fransa'nn eletirisine maruz kalmtr.
Fransa'ya gre bu son hkm, sistematik olarak kamu hizmetleri lehine karar
vermeyen Adalet Divan kararlaryla itihat oluturulana kadar anlamaya eklenen
yeni kamu hizmeti kurallar uygulamada ye devletlerin yorumlarna ak braklm
olmaktadr. Bunu gidermek zere Fransa, Birliin kamu hizmetleri ilkelerine ilikin
bir Avrupa art'na nayak olmasn istemektedir Eletiriler ve art nerisi iin Bkz.
Snat (2001).
10 Kamu hizmeti kavramyla ilgili ayrntl bilgi iin bkz. Onar (1952: 13). Ayrca
Gnday (1997: 90) ve Gzbyk (1991:7). Kamu hizmeti kavramnn ayrntl
analizi iin Karahanoullar (2002: 9-45).
91
92
63-1
yerel kamu hizmetleridir. Kamu hizmetlerini dier kamusal faaliyetlerden veya

mdahale biimlerinden ayrt etmek gerekmektedir. Bu nedenle kamu hizmeti,
genel ekonomik denge salama veya sektrel destek biimlerindeki
mdahalelerden ve hukuki dzenlemelerden farkllamaktadr. Devlet burada
ekonomik bir faaliyet iinde olmayp dzenleme yapma yoluyla mdahale ile
yetinmektedir. Halbuki kamu hizmetindeki temel ayrlk devletin ekonomik bir
faaliyet yoluyla genel fayda salayan bir faaliyetinin olmasdr. Bu anlamda
herkesin fayda salayaca, vazgeilemez nitelikteki ve zel giriimin yapmak
istemedii veya istemeyecei, ya da yeterince iyi yerine getiremeyecei
faaliyetleri devletin stlenmesi durumu belirleyici olmaktadr. Ancak bu durum
devletin zel giriimin yerine gemesi ve faaliyeti dorudan doruya stlenmesi
anlamn tamayabilir (PE, 1997: W21). nk devletin kendisi kamu
hizmetini yapmak yerine bunu bir zel iletmeye ya da bir kamu iletmesine
devredilebilir. Bu durumda bile devlet kamu hizmetinin tanm ve ieriine
ilikin her trl sorumluluk ve yetkiye sahip olmaya devam etmektedir. Ayrca
devlet kamu hizmetini kurmada olduu kadar ortadan kaldrmada da yetki
sahibi olmaya devam edeceinden devredilen bir kamu hizmeti de ancak
devletin kendisi tarafndan ortadan kaldrlabilecektir.
Kamu hizmetleri uygulamada belirli temel ilkelere uygun olarak yerine
getirilmektedir. Bunlar, gerek yerel gerek ulusal olarak kurulan kamu
hizmetlerinin sahip olmas beklenilen temel ilkeleri niteliindedir. Klasik kamu
hizmeti ilkeleri olarak da adlandrlan bu ilkeler eitlik, devamllk ve deien
koullara kendiliinden uyumdur (Karahanoullar, 2002: 188). Eitlik ilkesi
kamu hizmeti kullanclar arasnda hibir ekilde ayrm gzetilmemesi,
herkesin ayn artlarla ve ayn biimde kamu hizmetinden yararlanmas
gerektiini anlatr. Devamllk ilkesi ise hizmetin srekli ve dzenli olarak
salanmasn ifade eder. Deien koullara uyum ilkesi ise kamu hizmetinin
ihtiyalardaki deiiklii izlemesi ve ihtiya ortadan kalktnda hizmetin de
ortadan kalkmas gerektiini ifade eder. Bu ilkeler kamu hizmetleri sunumunun
lke ekonomisi ve toplum zerinde yaratt dolayl etkilerin nemi ve kamu
hizmetinin yapsal nitelikleri ile badar grnmektedir. rnein pek ok
kamu hizmetinin doal ve kt kaynaklar kullanmas ve ok uzun dnemli alt
yap yatrmlar gerektirmesi hizmetlerin devaml olmasn ve deien koullara
uymasn zorunlu klmaktadr 11.
lkelerin ekonomik gelimelerine paralel olarak artan ortak ihtiyalar,
devletin olduu kadar yerel birimlerin de yeni kamu hizmetlerini stlenip
harcamalarn arttrmalarna neden olmaktadr. Ancak kamu hizmeti
11 Les services dintrt gnral en Europe, JOCE C 281 du 26/9/1996.
92
Dilek zkk ubuku
93
kavramnda meydana gelen art ve eitlenme nedeniyle, baz kamu

hizmetlerinin genel kuruluu ve temel ilkeleri kamu hukuku erevesinde
kalmakla birlikte uygulamas ve kiilerle olan ilikileri ynnden zel hukuka
bakmak gerekecektir (Gnday, 1997: 90). Bu nedenle zel baz hizmetler
dorudan doruya devlet veya dier kamu tzel kiileri tarafndan yerine
getirilmedii halde, bunlarn yakn gzetim ve denetiminde veya kamu hukuku
dzeni iinde zel giriim tarafndan yaplmaktadr.
Yerel ynetimler tarafndan kamu hizmeti yaratma yetkisi ulusal
devletlerin her birinin anayasal dzeni ve yerinden ynetim kanunlar ile
snrlar izilmi bir yetkidir. Birlik yesi lkelerde yerel ynetimler ounlukla
kendileriyle ilgili blgesel ya da yerel alanlarda geni lde kamu hizmeti
sunma yetkisine sahiptirler. Nitekim yerel ihtiyalar sebebiyle ortaya kan
zorunlu yerel kamu hizmetlerinin tespitinin ulusal nitelikteki kamu hizmetlerine
kyasla daha aka ortaya koyulabildii dnlmektedir (Guglielmi, 1994:
59). Buna gre zorunlu yerel kamu hizmetlerinin neler olduu sralanabilir
nk bunlar zaten kanunlarla erevesi izilerek merkezi devlet tarafndan
yerel birimlere braklmtr. Kamu hizmetlerinin tamam gz nne
alndnda, hizmetler temel fonksiyonlarna gre drt ana gruba ayrlabilirler.
Gvenlik, asayi ve adalet gibi devletin klasik fonksiyonlarndan kaynaklanan
hizmetler; eitim, salk, sosyal gvenlik gibi aktiviteleri iine alan ve
koruyucu devlet anlayndan kaynaklanan kamu hizmetleri, posta, ulam,
enerji gibi alt-yap ve a hizmetleri ve son olarak da yerel ynetimler tarafndan
yerine getirilen yerel hizmetler bulunmaktadr (Barbier vd. non dat: 9-10).
Yerel kamu hizmetlerinin kendisini de drt temel grupta toplanmak
mmkndr. Bunlar evre koruma ve salk-temizlik hizmetleri, iletiim, enerji
datm ve ekonomik nitelikli faaliyetlerinden oluur 12.
Yukarda teorik erevesini grdmz yerel kamu hizmetlerine
Avrupa Birlii yaklam daha tartmaldr. Bunun balca nedeni, yerel
ynetimlerin kendisinin Avrupa Birlii politikalar -zellikle de blgesel
politika- ve hukuku iinde yer almasna ramen yerel kamu hizmetlerinde
benzer bir durumun aka grlmyor olmasdr. Birlik iinde blgesel
gelimilik farklarn gidermeye ynelik mali destekleme politikalar dnda,
oluturulan Blgeler Komitesi ve Birliin hemen her alanda altn izdii
yerellik ilkesine ramen, herhangi bir ak dzenleme bulunmamaktadr.
Birliin ilk dnemlerinde kamu hizmeti kavram ounlukla ulusal egemenlik
ve kamu iletmeleri kavramlaryla balantl grldnden tamamen ye
12 Bu yerel hizmetlerle ve bunlarn geliim sreleriyle ilgili ayrntl bilgi iin bkz.
Auby (1982).
93
94
63-1
devletlerin yetkisine braklmtr. Bu kavramlar Roma Anlamasnda aka

yer verilen kavramlardan olamamtr. Ancak Roma Anlamasnn belli
alanlardaki kamu hizmetleriyle ilgisi bulunduu varsaylan dzenlemeleri
bulunmaktadr. rnein mallarn serbest dolam ve miktar kstlamalaryla
ilgili 30-34nc maddeler, i kurma hakk ve hizmetlerin serbest dolamyla
ilgili 52-59nc maddeler ve rekabet ile devlet yardmlarna ilikin 85-86 ve
92-94nc maddeler 13. Bunlar serbest rekabete ve dolam zgrln
salamaya ynelik temel prensip ve yasaklamalarla ilgili olup, buna ilikin
istisna hkmlerini de iermektedirler. Ancak genel olarak uyrukluk lt ile
ye devletler arasnda yaplan her trl ayrmcln ye devletler tarafndan
engellenmesi ykmll ve rekabet bozucu faaliyet ve ilemlere getirilen
yasaklar ele alan dzenlemeleri iermektedirler. Nitekim istisna hkmlerinin
ounlukla kamu yararn salamaya ynelik veya kamu hizmetleri sunulmas
ile dorudan balantl olduu grlmektedir (PE, 1997: W21). rnein kamu
sal ve gvenlik sebebiyle serbest dolam hakkna snrlama getirme
yetkisinde olduu gibi. te yandan ticari nitelikteki devlet tekelleri, kamu
iletmeleri ve rekabet kurallarna ilikin olup kamu hizmetleri iin
belirleyicidir. Bu tekellere girdi ve igc salamak ynnden ye devletlerin
uyruklua dayal ayrmcl nleyen her trl tedbiri almas ve gerekli hukuki
dzenlemeleri yapmas ykmll kamu hizmetleri iin oluacak temel snr
durumundadr (Topluluk Anlamas md.31). Dier yandan Topluluk
Anlamasnn 295'nci maddesi ibu anlamann ye devletlerin mlkiyet
rejimlerine bir etkisi bulunmamaktadr ifadesi ile kamu ve zel mlkiyet ile
ilgili herhangi bir ayrm gzetmemi ve kamu otoritesinin birlik felsefesini
oluturan rekabeti dzen iinde yer almas gerektiinin dolayl olarak bir kez
daha altn izmitir 14.
Birliin kurucu anlama metinlerinde daha ak olarak kamu hizmetinden
sz edildiini ise 73'nc maddede grmek mmkndr. 73'nc madde
dzenlemesinde, ulatrma giderlerinin koordinasyon gereksinimlerine ynelik
olarak yaplan veya kamu hizmeti kavram ile zdeleen baz hizmetlere ilikin
13 Roma Anlamasnn sz edilen bu maddeleri Konsolide Topluluk Anlamasnda
miktar kstlamalaryla ilgili 28-31'inci maddelerde; i kurma hakk ve hizmetlerin
serbest dolamyla ilgili 43-59'uncu maddeler;
14 Maddenin ifade ettii anlam iki ynl olarak dnlmelidir. Bir yandan kamu
iletmelerinin Birliin temel rekabeti felsefesine uygun olarak pazarda faaliyet
gstermelidir, dier yandan da anlama, ye devletlerin mlkiyet rejimlerine
mdahalede bulunamayaca iin kamu hizmeti yrten kamu iletmelerini
zelletirmeleri konusunda ye devletleri zorlamamaldr. Bylece gerek kamu
gerek zel iletmeler ynnden anlamann tarafszl korunmu olacaktr.
94
Dilek zkk ubuku
95
geri demeler biimindeki yardmlarn Antlama kapsamna gireceinden sz

edilmektedir. te yandan Anlamann rekabete ilikin dzenlemeleri de kamu
hizmetleri konusunda kayda deer bulunmaktadr. Anlamann 86'nc
maddesinde rekabetle ilgili anlama kurallarnn genel ekonomik fayda
salayan hizmetlerin idaresinden sorumlu iletmeler ve mali tekel durumundaki
iletmeler iin de kural olarak geerli olaca, ancak bu kurallarn bu
iletmelerce hukuken veya fiilen yklenilen zel grevi yerine getirmelerine
engel olmamas durumunda sz konusu olacandan bahsedilmektedir. Bu
durumda 73nc maddedeki kamu hizmeti kavram ulatrma faaliyetleri iin
bu kamu hizmetine bal olarak ortaya kan ykmllkler ile balantl
olarak, 86'nc madde ise genel ekonomik fayda yaratan hizmetler olarak
kullanlmaktadr. zellikle rekabet kurallarna ilikin 86'nc maddenin kamu
hizmetleri ynnden nemi kamu yarar gibi baz durumlarda devlet tekeli
durumundaki iletmelerin rekabet kurallarnn istisnasn oluturabilmesi ile
vurgulanmaktadr. Ancak bu imkan ye devletlere dorudan doruya yaratlm
bir imkan olmayp, maddenin devamnda belirtildii zere, Komisyon
tarafndan gerek duyulduunda direktifler veya kararlar yoluyla erevesi
izilmi bir istisna uygulamas olacaktr. 86'nc maddede belirtilen kamu
iletmelerinin anlamada belirtilen rekabet artlarna uymas, 81ve 82inci
maddelere gre iletmeler arasnda ittifak, anlamalar veya her trl ibirlii
yoluyla ya da, iletmenin pazarda hakim durumun ktye kullanmas sonucu
ye lkeler arasnda ticareti etkileyen ve ortak pazarn ileyiini ve rekabeti
bozucu etki yaratan uygulamalara ilikin yasa kapsamnda yer almalar
beklenmektedir. Ayn zamanda rekabet kurallarndan devlet yardmlaryla
ilikili olanlar da kamu iletmelerine uygulanr durumdadr. Bu dzenlemeler
ye devletlerin yetkisine braklm olan kamu hizmeti kavram iin yine de bir
Birlik snr konulduunu gstermekte ve rnein kamu hizmeti sunan bir
iletmeye Birlik rekabet dzenini bozucu olarak devlet yardmlar verilip
verilmediini denetleme imkann vermektedir. Bu konuya ilikin olarak 25
Haziran 1980 tarihli 80/723 sayl ye devletler ile kamu iletmeleri arasndaki
mali ilikilerde effaflk direktifi 15 kamu iletmelerine yaplan sermaye
katlm, sbvansiyon veya bor gibi dorudan yardmlar ile bor garantisi,
vergi avantaj gibi dolayl devlet yardmlar hakknda ye devletler tarafndan
dzenli olarak bilgilendirilme ve muhasebe effafl gibi Komisyonun devlet
yardmlarn kontrol edebilecei mekanizmalar ngrmektedir.
Birlik anlamalarnn yan sra tzk ve direktifler, Komisyon ile Konsey
ve Adalet Divannn kararlar da benzer ekilde tek bir kamu hizmeti kavram
15 JOCE L 195, 25/6/1980.
95
96
63-1
kullanmak yerine bu ve buna benzer kavramlara atfta bulunmaktadr. rnein

genel faydal hizmetler (services dintrt gnral), ticari olsun olmasn,
kamu otoritelerince genel fayda yaratt dnlen ve bu nedenle kamu
hizmeti anlamnda belirli ykmllkler getiren faaliyetleri anlatmak iin
kullanlmaktadr. Bu anlamda genel faydal hizmetleri, 86'nc maddede
kullanlan genel ekonomik faydal hizmetlerden (services dintrt
conomique
gnral)
ayran
temel
unsur
faaliyet
sektrnden
kaynaklanmaktadr. Genel ekonomik faydal hizmetler, a biiminde sunulan
ve ounlukla zel sektrn glkle salayabilecei byk sanayi yatrmlar
gerektiren ulam, enerji ve haberleme gibi ticari nitelik tayan hizmetlerdir.
Son dnemlerde Komisyonun ska kulland evrensel hizmet (service
universel) ise Anglo-sakson terminolojiden gelmektedir. Bu kavram her yerde
ve herkesin kullanmna ak baz temel hizmetlerinin uygun fiyatta ve mmkn
olan en iyi kalitede sunumunu anlatmak iin kullanlmaktadr. rnein,
rekabete son derece ak haberleme sektr faaliyetleri iin Komisyon bu
kavram tercih etmektedir. Ancak daha genel bir anlam yklemesiyle Topluluk
hukuku ve Komisyon genel ekonomik faydal hizmetler kavramna ayn anda
idare hukukunun ticari ve snai nitelikli kamu hizmetleri ("service public
industriel et commercial ") ile daha ok ekonomik bir bak asyla kamu a
hizmetleri (services publiques de rseaux) anlamlarn yklemektedir
(Senat, 2000). Birliin rekabet kurallarnn uygulanmas ynnden kamu ve
zel sektr hizmetleri bakmndan ilke olarak belirledii tarafszln sonucunda
tm bu kavram eitliliinden, kamu hizmeti kavramnn tanm sorunundan
ok, kamu hizmetlerinde ierik belirlemesi sorunu olduu ortaya kmaktadr.
1996 ylnda Birliin genileme srecinde gelecein Avrupas
ekillendirilirken ak ve dinamik bir Pazar ekonomisinin ancak eitlik ve
dayanma ile mmkn olaca ve bu iki unsurun da herkesin uygun karlklar
deyerek kaliteli kamu hizmetlerinden faydalanmas ile salanabilecei ifade
edilmiti. Byle bir yaklamda genel faydal kamu hizmetleri neredeyse
sosyal hak nitelii kazanmakta ve ye lkelerin hem kendi ilerinde hem de
birbirleriyle uyumlu ekonomik ve sosyal kalknmalarna katk salayaca
dnlmektedir 16. Komisyon, yerellik ilkesi erevesinde, her ye devlet
tarafndan ekonomik, kltrel, sosyal ve tarihi olarak ortaya kan kamu
hizmeti anlayndaki eitlilii korumaya yardmc uluslarst bir otorite
olarak grev stlenmektir. te yandan genel erevesi Birlik anlamasnn
yukarda sz edilen maddelerinde izilmi temel kurallarna uygun genel
faydal kamu hizmetlerinin Birlik iinde daha etkin ve daha iyi kaynak dalm
16
Les services dintrt gnral en Europe, JOCE C 281 du 26/9/1996.
96
Dilek zkk ubuku
97
ile yaplmasn gzetmek de Komisyonun yetki alannda bulunmaktadr. Birlik

baz kamu hizmetlerinin yapsal zellikleri nedeniyle zel dzenlemeler iinde
ele almtr. Bu dzenlemeler evrensel hizmet kapsamnda dnlen hava ve
demiryolu ile ulam, posta ve telekomnikasyon ile elektrik enerjisi
hizmetlerine ilikindir. Byk a hizmetleri olarak tanmlanan bu hizmetler iin
ye devletlerce uyulmas gerekli ortak ilkeler saptanmtr. te yandan kurucu
anlamalarda aka Birlie braklarak mdahale biimi tanmlanm olan
ortak pazar, rekabet, serbest dolam, devlet yardmlar, evre, salk ve sosyal
politika gibi alanlarda da Birlie mdahalede bulunma yetkisi tannabilir. Genel
faydal kamu hizmetlerinin kurulmas, rgtlenmesi ve denetimi konularnda
asli grev ise, Birlik temel ilkelerine aykrlk gstermemek artyla, merkezi ve
yerel ynetim otoritelerine braklmtr. Topluluk hukuku iinde baz
hizmetlere ynelik sektrel bir anlam ieren kamu hizmetlerinin konusu ulusal
ve yerel boyutta ele alnmaktadr. Komisyonun genel faydal kamu hizmetleri
hakknda yaynlad Yeil Kitapta kamu hizmetlerine ynelik olarak Birlik
ortak paydalarna uygunluk, hizmetlerde evrensel hedefler, hizmet devamll
ve kalitesi, hizmetlerin herkese ulamasn salayan uygun fiyat ilkesi ve
tketici ve hizmet kullanclarnn korunmas olarak belirlenmitir 17. Kamu
hizmetinin ilgili olduu alann niteliine bal olarak bu temel ilkeler baka
ilkelerle de tamamlanabilmektedir. rnein enerji sektrne ilikin olarak arz
gvenlii salama ilkesi ya da rekabete alan a hizmetlerinde
(telekomnikasyon, demiryolu, ehir ii metro, otobs hizmeti, gaz datm,
vs.) aa giri ve alar aras balant (interconnexion) izni verme ilkesi gibi.
Kamu hizmetlerinde olduu gibi yerel kamu hizmetleri konusu da
anlama metni iinde kendine aka bir yer bulmamken, kamu otoritesi
kavram kamu tzel kiilii kavramnda yerinden ynetim birimlerini de
kapsayacak ekilde ele alnmaktadr. Bu nedenle anlama serbest piyasa
anlay ve rekabet artlaryla sadece ye devletleri, kii ve kurumlar ele alan
dzenlemeler yapyor grnse de Adalet Divannn pek ok kararnda
vurgulad gibi devlet kavram yerel ynetimleri kapsayacak ekilde ele
alnmaktadr (Bettinger, 1994: 229-230). Yerel ynetimler ayn zamanda birlik
hukukunun bir paras olarak birlik dzenlemelerinin ilgili olduu taraflardan
biri ve politikalarn tek bana veya ulusal devletle birlikte yrtcs (rnein
blgesel politika alannda) konumundadr. Bu nedenledir ki yerel ynetimlerin,
kuruluundan itibaren Adalet Divanna, dava yoluyla ve dorudan bavurma
hakk hi tartmasz ngrlmtr (Pougnaud, 1992: 63). Nitekim yerel
ynetimlerin kamu otoritesi nitelii 80/723 sayl effaflk direktifine de konu
17 COM(2003) 270 du 21/5/2003.
97
98
63-1
olmutur. Direktifin 2'inci maddesi devlet ile birlikte yerel ynetimleri kamu
otoritesi olarak tanmlamakta, kamu iletmesi kavramndan sz ederken
bunlarn kamu otoritesinin dorudan ya da dolayl olarak mlkiyet hakkna,
sermaye ortaklna veya bu iletmelere uygulanacak kurallar koyma yetkisine
sahip birimler olarak ele almaktadr. Benzer ekilde Adalet Divannda oluan
itihatlar da bu durumu aklayc niteliktedir. rnein 10 Mart 1987 tarihli
199/85 sayl (Commission v. Rpublique italienne) davada, yerel ynetimin
iledii kusur aka devletin iledii kusur olarak nitelendirilmitir (Bettinger,
1994: 230). te yandan Avrupa Anayasas metninin I-5 maddesi, 1inci
fkrasnda ise ilk defa "yerel ve blgesel zerklik"'ten bahsederek ye
devletlerin sadece ulusal boyutta deil yerel ve blgesel kimlikleriyle
varolduunun altn izmektedir 18.
Blgeler Komitesinin genel faydal kamu hizmetlerine ilikin Yeil Kitap
hakkndaki yaynlad raporda da belirttii gibi, bu hizmetlerin tanm,
kapsam, mali yntemi ve denetimi ile ilgili olarak yerel ve blgesel
ynetimlerin oynad rol son derece nemlidir. Bunlarn bireylere en yakn
kamu birimleri olan yerel ve blgesel ynetim birimleri tarafndan daha iyi
deerlendirilebilmesi Birlik tarafndan ngrlen temel hedeflere ulamak
asndan da kayda deer grlmektedir 19. Bu nedenle genel faydal ekonomik
hizmetler kavram Avrupa Birlii Anayasa taslana da girmi bulunmaktadr.
Taslan Birliin ilevi ve politikalarna ayrlm ikinci blmnn genel
uygulama hkmleri iinde yer alan III-6 maddesi, Birlik ii yerel ve sosyal
yaknlatrma iin kamu hizmetlerine olan ihtiyaca vurgu yaparak, Amsterdam
Anlamasnn 16'nc maddesinde yer alana benzer bir dzenlemeye yer
vermektedir. Buna gre ulatrma ve rekabete ilikin kurallar sakl kalmak
zere Birlik ve ye devletler kendilerine den yetkiler dahilinde ve Birlik
Anayasasnn uygulama alan iinde, hizmetlerin ekonomik ve mali nitelikli ilke
ve artlar temelinde ilemesini salayarak kendilerine den grevi yerine
getirmekle ykmldr. Kamu hizmetlerine ilikin ilke ve artlar Avrupa[Birlik]
kanunu ile tanmlanr ifadesini kullanmaktadr. Anayasa tasarsna eklenen bu
son cmle ile kamu hizmetlerinin Birliinin gelecekteki politikalar iinde
kurumsallatrlmas ynnde perspektifi olduu anlalmaktadr.
Anayasann Tanm ve Birlik Temel Hedefleri blmndeki Birliin ye devletlerle

ilikilerini tanmlayan I-5 maddesi 1inci fkrasnda Birliin "blgesel ve yerel
zerklik de dahil olmak zere, anayasa ve temel siyasi yaplarna uygun ulusal
kimleri ile ye devletlerin Anayasa karsnda eitliini" gzeteceini garanti
etmektedir.
19 Avis du Comit des Rgions, ECOS-019 du 20/11/2003.
18
98
Dilek zkk ubuku
99
Uygulama asndan ise, Tablo I'de ayrntl olarak grlebilecei gibi,

Birlik yesi her lkenin merkezi devletle olan geleneksel grev ve yetki
paylamna uygun olarak deimekle birlikte, yerel kamu hizmetleri byk
ounlukla sosyal gvenlik, sosyal yardm, genel kamu hizmeti niteliindeki
yerel hizmetler, eitim ve salk hizmetleri alanlarnda younlamaktadr.
lkeler arasnda nemli farkllklar da grlmektedir. rnein, ngiltere ve
Fransa'da yerel ynetimler salk harcamas yapmazken veya ok az yaparken,
rlanda'da yerel ynetimlerin en nemli harcama kalemini salk harcamalar
oluturmaktadr. Danimarka, sve gibi kuzey Avrupa lkelerinde ise
geleneksel olarak yerel ynetimlerin sosyal yardm ve sosyal gvenlie ilikin
harcamalar yaptn, Fransz kamu hizmeti anlaynn yansmas olarak da
Fransz yerel ynetimlerinin daha ok genel kamu hizmetleri sunumuna
yneldikleri grlmektedir. ye lkelerde yerel kamu hizmetlerinin say ve
eitliliindeki artn her zaman yerel zerklie dorudan olumlu etkide
bulunmadn belirtmek gereklidir. nk hem ye lkelerin hizmetlere ilikin
yerel otoritelere yetki devri ile birlikte artan kural ve denetimleri hem de
Birliin temel ilke ve kurallar, yerel kamu hizmetlerine ilikin karar
mekanizmasnn belirli bir lde yerel ynetim birimlerinden merkezi ynetim
ve Birlie kaydrma sonucu yaratmaktadr 20.
20 rnein, merkezi devletin zellikle eitim ve salk hizmetlerini byk lde yerel
ynetimlere devrettii lkelerde, merkezi devlet hizmete ilikin sk bir uygulama
erevesi izmekte ve denetlemektedir. Birlik ise temel ilke ve kurallara uygunluk
ve zellikle rekabet kurallar ve devlet yardmlar ynnden Adalet Divannn yerine
getirdii denetimler ile etkili olmaktadr. Bu adan yerel ynetimlerin sunduklar
yerel hizmetlerin Birliin kamu ihalelerine ilikin kurallar ynnden incelendii ve
yerel ynetimler aleyhine sonulanan Adalet Divan kararlar ye devlet yerel
ynetimlerince yerellik ilkesi ve yerel zerklii zedeledii iin eletirilmektedir. Bu
yndeki Adalet Divan kararlar iin bkz. C- 107/98 Teckal Srl v. Comune di Viano
et AGAC (Azienda Gas-Acqua Consorziale) Reggio Emilia, ECJ 18/11/1999
(Rec.1999, p.1-8121), C-231/03 Consorzio Aziende Metano (Coname) v. Comune
di Cingia de' Botti ECJ 21/7/2005 (Rec.2005,p.I-7287), C-458/03 Parking Brixen
GmbH v. Gemeinde Brixen & Stadtwerke Brixen AG ECJ 13/9/2005 (Rec.2005,p.I8612).
99
100
63-1
Tablo I AB lkelerinde Yerel Ynetim Harcamalar (2001)

Genel
Kamu
Hizmeti
Kamu
Dzeni
ve
Gvenlik
Eitim
Almanya
7,4
3,4
13,0
Avusturya
17,6
1,9
Belika
20,7
Danimarka
Salk
Sosyal
Gvenlik
Sosyal
Yardm
Konut ve
donanm
Ulam ve
Haberleme
Dier
14,5
24,6
15,3
6,0
15,9
100
16,1
12,3
21,4
3,9
17,8
9,0
100
10,0
20,5
2,0
15,9
2,4
13,0
15,7
100
4,1
0,4
13,1
16,5
57,2
0,9
4,2
3,6
100
Fransa
36,2
2,3
16,4
0,7
9,9
6,2
10,3
18,0
100
Hollanda
9,4
3,4
17,9
2,6
22,6
20,0
6,7
17,4
100
ngiltere
4,0
12,3
28,7
0,0
32,5
5,4
4,9
12,2
100
rlanda
2,3
1,8
11,3
45,5
5,2
14,9
11,3
7,8
100
spanya
25,3
5,7
25,8
4,2
3,9
6,5
18,2
10,5
100
sve
12,0
1,0
21,0
25,6
27,6
2,9
5,5
4,3
100
Lksemburg
19,5
1,7
16,1
0,9
4,6
9,1
21,0
27,1
100
Toplam
Federal devletlerde orta dzey harcamalarn kapsamamakta, sadece alt dzey yerel ynetim harcamalarn
kapsamaktadr.
Avusturya, Belika, Danimarka, Fransa, Lksemburg, spanya ve sve'de "ekonomik hizmet" niteliindedir.
Kaynak: OECD, (Rapport . Joumard/ P.M. Kongsrud., 2003'den alnarak yeniden dzenlenmitir.
IV. Avrupa Birlii lkelerinde Yerel Ynetimlerin

Gelir Yaps
Avrupa Birlii alan iinde son zamanlarda gzlenen ve yerellik ilkesinin
verdii ivme ile yerinden ynetime ilikin yeniden yaplanmalar, son yllarda
yerel ynetimlerin sorumluluk alanlarn arttrmakta ve buna bal olarak da
kaynak yapsn deitirmektedir. Birlik lkelerinin te ikisinin federal yapda
olmas veya niter olmakla birlikte geni zerkliklere sahip yerel birimlerden
olumas yerel ynetimlerin mali yapsnda bir lde hissedilmektedir. te
yandan bu durum bal bana bir uluslararas karlatrma yapmay
gletirmekte; farkl lkelerdeki yerel birimlere ilikin farkl tanmlamalar,
kategoriler, farkl zerklik dereceleri ve farkl mali kaynak paylam yntemleri
nedeniyle mmkn grnmemektedir.
100
Dilek zkk ubuku
101
Bte ve ekonomi ynetimine ilikin 1992 tarihli Maastricht kriterleri ile

1997 tarihli stikrar ve Byme Paktndan 21 kaynaklanan mali snrlamalar,
merkezi ynetimin borlanmalar ve bte aklarnn yan sra yerel ynetimler
asndan da geerlilik gstermektedir. Bu durum yerel ynetimlerin zellikle
borlanma asndan ikinlik gsterdii lkelerde yerel mali disiplin
oluturulmasn zorunlu klmaktadr. Nitekim son dnemlerde pek ok lkede
grdmz yerel ynetimlerin zkaynaklar sistemini gelitirme ynnde
reform nitelii tayan dzenlemelerde bu zorunluluun rol olduu aktr.
te yandan, Belika, talya ve spanya gibi baz lkelerde yerel
birimlerin artan mali zerklik taleplerinin bir blmnn sebebi mali kaynak
sorununun mali denkletirme mekanizmalar boyutunu ortaya koymaktadr.
Daha ok lke iindeki ekonomik gelimilik farkllklarnn tetikledii bir
zengin blge- daha az zengin blge ayrm ile gelimi blgelerin merkezi
devletten zerklik taleplerindeki art mali denkletirme mekanizmalar
zerindeki tartmalara kout gitmektedir. Bu nedenle Birliin ekonomik ve
sosyal yaknlatrma politikalarnn neminin bir kez daha altn izmekte yarar
grlmektedir.
Bir yerel birimin zerklii, bulunduklar yerin yerel ihtiyalarn kendi
organlar eliyle yerine getirmesini ve bunun iin gerekli kaynaklara sahip
olmasn gerektirir. Demokrasilerin gerei olarak grlen yerel zerklik idari ve
siyasi anlam dnda mali boyutuyla konumuz kapsamna girdiinden ksaca
mali zerklik kavramnn zerinde durmak gerekecektir. 1985 ylnda Avrupa
Konseyi nezdinde kabul edilen Yerel Ynetimler zerklik art 22 3nc
21
22
JOCE C 236 du 2/8/1997.

Yerel ynetimler zerklik artnn, imzalayan lkelerden yerel ynetimleri zaten
byk lde mali zerklie sahip olan Bat Avrupa lkelerine kyasla, demokratik
ve mali adan daha az gelimi yerel ynetimleri olan Dou Avrupa lkelerine
fayda salayaca dnlmektedir. Ancak art, art imzalayan Avrupa Konseyi
yesi lkelerinin hemen tmn kapsamna almas ve yerel zerklie ilikin genel
ilkeleri izmesi sebebiyle anlama bu almada zerklik tanm iin ele alnmtr
ve mali zerklik iin hukuki bir dayanak olarak deerlendirilebilir. te yandan baz
Bat Avrupa lkelerinin art imzalam olmakla birlikte i hukuk sisteminden
geirmemi olmas ise gzden kamamaldr. Bunlardan Fransa, art 1985 ylnda
imzalam olmakla birlikte Dantay'n (Conseil d'Etat) Fransz yerel ynetim
yapsna aykr bulduu pek ok hkm iermesi nedeniyle yirmi yl akn bir
sredir parlamentoda bekletilmitir. Geen zaman iinde yerel ynetim yapsnda
gerekletirilen yerinden ynetim reformlar sonucu art yeniden parlamento
gndemine gelmi ve ancak Ocak 2006'da Senato tarafndan onaylanmtr ve
parlamento srecinin tamamlanmasn beklemektedir.
101
102
63-1
maddesinde yerel zerklii yerel ynetimlerin, kanunlar erevesinde, kendi

sorumluluklar dahilindeki ve yre halknn yararna kamusal faaliyetlerinin
nemli bir blmn dzenleme ve ynetme hakk olarak tanmlamtr. En
basit ve geni tanmyla idari yerinden ynetim birimleri olan yerel
ynetimlerin harcamalar ve bu harcamalar finanse edecek kaynaklar
konusunda sahip olduklar serbestlii anlatmakta olan mali zerklik ise
kavramsal ierii ynnden pek oklarnca farkl ekillerde ve farkl
derecelerde tanmlanmaktadr. Mali zerklik yerel ynetimlerin sadece gelir
kaynaklarna karar verme ve bunlar tahsil etme serbestliini iermemektedir.
Ayn zamanda kaynaklar diledikleri harcamalara ynlendirmeyi, ihtiya
duyulduunda borlanma yoluna bavurup, bor seviyesine ve borlanmann
niteliine karar vermeyi, kullanclar tarafndan finanse edilen baz yerel
ynetim hizmetleri iin fiyat tarifelerini belirlemeyi, serbeste bir tanmaz mal
varl politikas izlemeyi, bte ve nakit ynetimini de iermektedir. Anayasal
gvence altnda yerel ynetim birimin karar verici organlarnn demokratik
temsile dayal olmas yani yerel kamu hizmetlerinin kullanclar olan
semenler tarafndan seilmi olmas n kouluna balamaktadr. Ancak tam
bamszlktan farkl olarak yerel ynetimlerin merkezi idarenin ya da bir st
yerel ynetim biriminin denetiminde (vesayet denetimi) olmas genel bir maliye
ve ekonomi politikas izlemeyi, uygulanan politikalar arasnda koordinasyon
salamay ve yerel ynetimlerin tmne kamu hizmeti sunumunu
salamaktadr.
te yandan mali zerkliin yerel ynetimler ynnden harcama ve
kaynak sorumluluu yaratmas, yerel halk tercihlerinin daha az maliyetle daha
iyi yanstlmas ve yerel retim koullarna uygun hizmet sunumu salamas
gibi ekonomik avantajlar yaratmas hizmet etkinlii iin nem tamaktadr. Bu
nedenle yerel ynetimlerin mali zerkliini salamaya ynelik olarak Yerel
Ynetimler zerklik art belli bal mali koullar iermektedir. arta gre;
yerel ynetimlere Anayasa veya kanunlarda gsterilen grev ve yetkileri ile
orantl mali kaynak salanmal ve yerel ynetimler bu kaynaklar ulusal
ekonomi politikas erevesinde serbeste kullanma hakkna sahip olmaldr.
Yerel ynetimlere salanan mali kaynaklardan en azndan bir blm, alt ve st
snrlar kanunlarda belirtilmi olan ve yerel ynetimlerin bu snrlar iinde
oranlarn serbeste belirleyebildikleri vergi, resim ve harlardan olumaldr.
Yerel ynetimlerin kaynak yaplar bunlarn zaman iinde grev ve yetkileri
Yerel Ynetimler zerklik art maddeleri iin bkz. Conseil de lEurope, Charte
Europenne de lAutonomie Locale, 15/10/1985, Strasbourg, http://conventions.
coe.int/Treaty/fr/Treaties/Html/122.htm. (10/3/2005)
102
Dilek zkk ubuku
103
artp gelitike bu gelimeleri izleyebilecek lde esnek ve eitli olmaldr.

Zayf mali yapdaki yerel ynetimler iin mali denkletirme mekanizmalar
ngrlerek adaletsiz kaynak dalm sorunu giderilmeli ancak bu
mekanizmalar yoluyla yerel ynetimlerin kendi sorumluluk alanlarnda sahip
olduklar seme serbestisi snrlandrlmamaldr. Ayrca yine arta gre,
yeniden kaynak dalm yntemleri ile ilgili olarak yerel ynetimlere
danlmas konusu da nem tamaktadr. Yerel ynetimlere merkezi ynetim
tarafndan yaplan transferler belirli projelerin finansman iin kullandrlmamaldr ve kendi yetki alanlarnda temel zgrlklerini kstlayc ve serbest
karar almalarn engelleyici nitelik tamamaldr. Yatrm harcamalarn finanse
etmek iin yerel ynetimler kanunlar erevesinde olmak zere serbeste
sermaye piyasalarndan kaynak temin edebilmelidirler.
Uluslararas anlamalar veya Birlik iinde belirlenmi ilkeler, Avrupa
lkelerinde yerel ynetimlerin ne kendileri ne de mali yaplaryla ilgili
heterojenlii ortadan kaldrmamaktadr. Her lkenin kendi sosyal, ekonomik,
tarihi, kltrel, hukuki ve siyasi srelerden ileri gelmekte olan yerel ynetim
dokusunu korumas doaldr. Avrupa lkelerinde yerel yneticilerin mali
zerklik alglamalar zerine yaplan bir aratrmaya gre, mali zerklik
ngilterede yerel yneticilerin yerel halkn taleplerini karlayabilme yetisi
olarak tanmlanrken daha ok yerel hizmetlere ve dolayl olarak da yerel
harcamalara odaklanmaktadr. Fransada ise mali zerklik alglamas genellikle
vergi zerkliini iermektedir ve yerel ynetimlere braklan vergi kaynakl
gelirlerin kapsam veya en azndan oranlarna merkezi ynetim yerine yerel
ynetimlerin kendilerinin karar vermesi anlamna gelmektedir. Almanyada ise
mali zerklik yerel ynetimlerin kendi gelecekleri zerinde egemenlik hakk
oluturabilme yetenei olarak tanmlanrken mali zerkliin tesinde geni bir
zerklik anlaynn alt izilmektedir. spanya ve Belika'da ise yerel
ynetimlere braklan vergilerin kendilerinin deil ama verimliliklerinin yerel
mali zerklik iin daha belirleyici olduu dnlmektedir. Bu dnceye gre
merkezi devletten elde edilen genel bir transfer datm ve kullanm
konusunda tam yetkili olan bir yerel ynetim birimi iin mali zerklik
salayabilmektedir (Frizon, 2002: 7-8).
Birlik lkelerinde, yerel ynetimlerin karlatrmal mali zerklik
analizini yaparken bu lkeleri devlet ynetim biimlerinden bamsz olmak
zere, zerklik derecelerine gre drt kategoride incelemek mmkn
grnmektedir (Frizon, 2002: 7-8). Bu ayrm vergi zerkliinin yan sra yerel
ynetimlerin harcamalarnn merkezi ynetimin zorunlu tuttuu harcamalar ve
bamsz olarak yaplan harcamalar yapma yetkisi de gz nnde tutmaktadr.
Buna gre yerel ynetimlerin yapt harcamalarn arlkl olarak zorunlu
harcamalardan olumas ve bu harcamalarn da byk lde merkezi devlet
103
104
63-1
(ya da federal sistemde federe devletler) tarafndan salanan ve yerel ynetimin

az ya da hi sz sahibi olmad kaynaklarla finanse edilmesi durumunda mali
yetki genilii (dconcentration financire) sz konusudur. Alman 23 ve ngiliz
yerel ynetimleri iin bu durum geerlidir. Belika ve Fransada karlalan
mali yerinden ynetim (dcentralisation financire) ya da vergi zerklii
durumunda yerel ynetimler harcamalarnn nemli bir ksmn merkezi
ynetimin zorunlu tuttuu harcamalar oluturmakla birlikte bu harcamalarn
finansmannda kullanlan kaynaklar belirleme konusunda geni bir yetkiye
sahip olmalar durumunu anlatmaktadr. Tam bte zerklii (autonomie
budgtaire complte) yerel ynetimlerin harcamalar konusundaki serbestliine
karlk kaynaklarnn byk lde merkezi ynetim tarafndan salanmas
durumunu ifade eder. Son olarak tam mali zerklik (autonomie financire
complte), spanyann zerk Bask ve Navarra blgeleri rneinde grld
zere, hem harcamalar hem de kaynaklar konusunda yerel ynetimlerin byk
lde serbest ve merkezi ynetimden bamsz olmas durumunda sz
konusudur (Frizon, 2002: 7-8).
Karlatrmal bir analize daha uygun olmas sebebiyle Avrupa Birliine
ye devletler yerel ynetimleri gelir yaplar ile incelenirken bunlar
kategoriye ayrmak mmkndr:
Yerel ynetimlere merkezi ynetimden yaplan mali transferler
Yerel ynetimlerin zkaynaklar
Yerel ynetimlerin borlanma yolu ile banka ve sermaye piyasasndan
kaynak yaratmas
23
Alman yerel ynetimleri genellikle sahip olduklar mali kaynaklarn genilii ve

yetki alanlarna braklan faaliyetlerin eitlilii ile ilk bakta zerklik ynnden
dier lkelere gre avantajl grnmektedirler. Ancak zerklik tanm sadece geni
gelir kaynaklarna sahip olmakla kalmayp, gerektiinde bunlar zerinde deiiklik
yapma yetkisini de iermekte olduundan Almanyadaki mali zerklik lke iinde
zaman zaman eletirilere konu olmakta ve mali zerklik derecesi zayf olarak
nitelendirilmektedir. Gelir kaynaklar st ynetim birimleri olan Bund (merkezi
ynetim) ve Land (eyaletler)lerin yetki alanna braklmtr. zellikle banda
dorudan halk tarafndan seilen bir meclisi ve bakan olan, ayn zamanda hem bir
yerel ynetim birimi hem de Landlarn yetki genilii ilkesi gerei temsilcisi
durumundaki Kreise olarak nitelendirilen yerel ynetim birimleri iin bu durum
daha arpcdr ve eletirilerin byk ounluu bunlara ynelik olarak
yaplmaktadr. Kreiseler nemsiz saylabilecek baz zkaynaklara sahiptirler ve
bunlarla ilgili dzenleme yapma ve oran deitirme yetkileri bulunmamaktadr.
Kreiselerin toplam gelirleri iinde z kaynaklarnn oran sadece % 1 dzeyindedir.
Bkz. Marand- et al., (2002: 9-10).
104
Dilek zkk ubuku
105
Bu kaynaklar iinde yerel ynetimlerin zkaynaklar zellikle de vergisel

nitelikli olanlar sz konusu ise mali zerklik asndan genellikle olumlu
deerlendirilmektedir. Yerel ynetimlerin matrah ve oranlarna kendilerinin
karar verdikleri vergilere sahip olmalarnn tesinde bu vergilerin verimlilii ve
yerel harcamalar finanse etme derecesi de nem tayacaktr. te yandan
merkezi ynetimden yaplan transferler genel nitelikli ve n artsz olduu
lde mali zerklikle badar grnmektedir. Borlanma yolu ise yerel
birimler iin olaan bir kaynak yolu olmayp, tm gelimi lkelerde
yatrmlarn finansmannda kullanlmaktadr. Ancak yerel ynetimler iin belirli
n koullara balanmayp istedikleri mali kurutan istedikleri miktarda ve
oranda borlanabildikleri lde kullanm kolayl ve esneklii yaratmakta
(Jossa/Semo, 1990: 122) ve bu nedenle de mali zerklikle badar
grnebilmektedir.
1. Yerel Ynetimlere Merkezi Ynetimden Yaplan
Mali Transferler
Hemen her lkede mevcut bu sistem bte kaynakl merkezi devlet veya
federe devlet transferlerinden olumaktadr. Yerel ynetimlere yaplan mali
transferler ok deiik biimlerde olabilir. rnein, genel veya zel amal
yardmlar, hibeler, sbvansiyonlar, merkezi ynetim toplam vergi gelirlerinden
pay verme gibi nakdi transferler yannda, kredi garantisi biiminde de olabilir.
Yerel ynetimler arasndaki eitsizlikleri giderme, ynetim dzeyleri
arasnda mali dayanma yaratma ve denkletirme ihtiyalar ve yerel
ynetimlerin artan harcama eilimlerine uyum salayamayan gelir kaynaklar
sebebiyle bavurulan mali transferler ynteminin nemi kamu maliyesi iin
giderek artmaktadr 24. Yerel ynetimler iin bu kaynan az ok ngrlebilir
ve maliyetsiz olmas nemli bir avantaj yaratrken, artan harcama ihtiyalar
nedeniyle merkezi devlet btesi iin bask unsuru yaratma dezavantajn
tamaktadr.
Bir genellemede bulunulduunda bir lkede mali transferlerin yerel
ynetim bteleri iindeki pay ok yksek olduunda, z kaynaklar sisteminin
daha az nemli ya da zayf olduu grlmektedir. Ancak devlet ynetim
biiminin transferlerin byklyle dorudan ilgili olduu saptanmas ok
doru gzkmemektedir. Dolaysyla devletin niter ya da federal olmas ile
24 Yerel ynetimlere devlet tarafndan yaplan mali yardmlarn gerekeleri ve biimleri iin bkz lkmen (1960: 160-177), Nadarolu (1998: 93-98), Shoup (1969: 620631).
105
106
63-1
yaplan mali transferlerin bykl birbirinden bamsz grnmektedir.

Ancak greli nemi ne olursa olsun hemen her lkede yerel ynetimlere,
deiik biimler ve nitelemelerle, mali transfer sistemi ile merkezi ynetimden
kaynak aktarm yaplmaktadr. Merkezi ynetimden yaplan transferlerde mali
zerklik derecesini belirleyen ise yerel ynetimin bu kaynaa dorudan sahip
olup olmamas, transferin arta bal olup olmamas veya belli bir faaliyet tr
iin ya da genel harcamalar iin verilip verilmemesi gibi unsurlarla
belirlenmektedir. te yandan yerel ynetimler iin yerel vergilerle gl bir
zkaynak sistemi gelitirilmesi durumunda, merkezi ynetimden yaplan mali
transferlerin genel olarak yerel birimlerin baz harcamalarn denetim altna
almak ve belirli harcamalara tevik etmek iin yapld grlmektedir 25.
Transferlerin zel amal yardmlar biiminde olmasnda ise merkezi ynetimin
yetki devri ile kamu hizmeti salama, temel kamu hizmetlerinde asgari
standartlar oluturma ve yerel ynetimler aras eitsizlikleri giderme
amalarnn baskn olduu grlmektedir. Eitsizlik giderme ve mali dayanma
mekanizmalar sz konusu olduunda nceliklere gre belirlenen kriterler
temeline gre yerel ynetimlere fon transferi gerekletirilmektedir.
Borlanma d olaan yerel ynetim gelirleri iinde transferlerin oranna
baktmzda Avrupa Birlii ortalamas % 40 civarndadr. Buna gre Almanya
(% 55), Belika (% 46), spanya (% 59), Yunanistan (% 60), talya (% 65),
Portekiz (% 49) ve Hollanda (% 62) ortalamann stndedir. Yerel ynetimleri
geleneksel olarak vergilerle finanse edilen Kuzey Avrupa lkelerinde ise
ortalamann olduka altnda bir oran gereklemektedir (Danimarka % 18,
sve % 13 ve Finlandiya % 23) (Dexia, 2003: 12).
Bu transferlere kaynak oluturma bakmndan da Birlik yelerinde
heterojen bir yap bulunmaktadr rnein, rlanda genel bir yerel ynetimler
fonunu transferin kayna olarak kullanmaktadr. Bu fon, otomobil kullanma
vergisi ile Maliye Bakanlndan bu fon iin ayrlan denekten olumaktadr.
Lksemburgda ise genel bte vergi gelirlerinin baz kalemlerinden (gelir
vergisinin % 8i, katma deer vergisinin % 10u ve tat vergisinin % 20si)
alnan payla oluturulan Mali Yardm Yerel Ynetimler Fonundan yerel
birimlere transfer yaplmaktadr. Bteden gelen bu genel nitelikli kaynaklar
genelde yerel ynetimlerin yatrm harcamalarn finanse etmektedirler. Bu
durum Belika, Danimarka ve spanya, Fransa, Finlandiya, ngiltere ve sve
iin de geerlidir.
25 OECD (1994: 13). Ancak sadece mali kayglarn harcama denetimi yaratmayaca
da aktr, bunun yan sra anayasal ve hukuki gerekelere de dayal olarak
snrlandrlabilmektedir.
106
Dilek zkk ubuku
107
Yerel ynetimlere yaplan transfer sistemi genellikle blgesel

eitsizlikleri giderme arac olarak kullanlmaktadr (Joumard/Kongsrud, 2003:
178). Mali denkletirmeye dayal transfer sistemi Avrupa Birlii lkelerinde
genellikle iki biimde grlmektedir. Birinci yntemde kaynaklar fazla ve
harcamalar az yerel birimlerden kaynaklar yetersiz, harcamalar fazla yerel
birimlere aktarma sz konusudur. Bu yntem daha ok Kuzey Avrupa
lkelerinde grlmektedir. kinci yntem, kaynaklar yetersiz yerel birimlere
dierlerine kyasla daha fazla olmak zere merkezi ynetim transferleridir. Bu
yntem hem birimler aras dikey ve yatay eitsizlikleri gidermek zere
kullanlmaktadr. Federal yapdaki lkelerde ikili veya l dzeyde
gerekletirilen yeniden datm amal transfer mekanizmalar bulunmaktadr.
rnein gl bir mali denkletirme mekanizmasna sahip Almanya'da her iki
yntemin de uyguland grlmektedir. Federal dzeyde Lnder'ler arasnda ve
Lnder dzeyinde de belediyeler arasnda adaletli gelir blmne ynelik
transfer sistemi bulunmaktadr. Bu sistemin en nemli unsuru olan katma deer
vergisi haslat her ynetim dzeyinde paylalmakla birlikte ayrca
Lnder'lerin paynn % 75'i da nfusa ve % 25'i de mali kapasiteye gre kendi
aralarnda yeniden datma konu olmaktadr. te yandan mali kapasitesi
ortalamann stnde olan Lnder'lerden mali kapasitesi ortalamann altnda
olanlara yaplan transfer sistemi ("Finanzausgleich") ayn zamanda federal
devletten Lnder'lere yaplan denkletirme yardm ile desteklenmektedir
(Marand, 2002: 7-8). spanya'da ise l transfer sistemi ile zerk topluluklara
mali destek olunmaktadr. lki her zerk topluluk iin yllk olarak hesap edilen
ve topluluklarn eitim faaliyeti gerekletirip gerekletirmediine gre
deien bir genel transfer sistemidir (PIE). Ayrca kii bana ortalama gelirleri
lke ortalamasnn altnda kalan zerk topluluklara yatrm harcamalar iin
yaplan transferler ve yalnzca belirli artlar salayan zerk topluluklara
yaplan bir transfer sistemi daha bulunmaktadr. eitlendirilmemi ve tekdze
bir yerel vergi sistemine sahip ngiltere'de ise sistematik biimde her yl
merkezi ynetim tarafndan hesaplanan yerel ynetimlerin teorik harcama
seviyelerinin ("total standard spending") yerel vergilerden arta kalan ksmnn
finansman, genel bir transferin ("revenue support grant") yan sra eitim ve
gvenlik harcamalarna ynelik zel amal yardmlarla salanmaktadr (Byrne,
1994: 307-316).
Yerel ynetim finansman byk lde transferlere dayal olan Hollanda
tipik bir rnek oluturmaktadr. l ynetimlerinin bte gelirlerinin % 90' ve
belediye ynetimlerinin % 85'i merkezi devlet transferlerinden olumaktadr.
Genel amal yardm niteliindeki transferler yerel ynetimler aras eitsizlii
gidermek zere il ynetimi ve belediye ynetimleri iin ayr ayr olmak zere
fonlar yoluyla gerekletirilmektedir. Bu fonlardan deiik kriterlere gre yerel
107
108
63-1
ynetimlere datm yaplmaktadr. Transferlerin yaklak olarak % 60'n

oluturan zel amal transferler nedeniyle yerel ynetimler aras eitlii
salama mekanizmas bu lkede merkeziletirilmi durumdadr 26.
2. Yerel Ynetimlerin zkaynaklar
Bu tip yerel ynetim gelirleri bunlara nemli mali zerklik salama
avantajna sahiptir. zellikle de vergi zerklii anlamnda kendi vergi
gelirlerini ve bunlarn oranlarn belirleme konusunda serbestlie sahip
olduklar lde nem tar. Ancak eitsizlik yaratma, fakir belediyeler aleyhine
ekonomik ayrmcla neden olma, ulusal mali dzenlemeler yapmay
zorlatrma gibi eitli olumsuz ynleri nedeniyle de eletirilmektedir. Yerel
birimlerin yerel hizmetleri ve ihtiyalar ile bunlar iin kullanlacak kaynaklar
dorudan doruya kar karya getirmektedir. Matrah deiikliini izleme,
bor geri deme, projelere tam ya da ksm oto-finansman salayarak yatrma
dntrme gibi etkileri nedeniyle ise pek ok yerel birim iin nemli bir gelir
eididir.
Tablo II AB lkelerinde Yerel Ynetim z Kaynaklar
Toplam Kamu Gelirlerindeki
Pay
Toplam Vergi Gelirleri

indeki Pay
1985
2001
1985
2001
Almanya
31,9
32,4
30,8
29,2
Avusturya
24,6
21,4
23,8
18,9
Belika
11,4
11,3
4,8
28,6
Danimarka
32,3
34,6
28,4
33,8
Finlandiya
24,8
24,7
22,4
22,4
Fransa
11,6
13,1
8,7
9,3
26 ller fonundan datm 1/3 kuralna gre yaplmaktadr: fonun 1/3' tm illere gtr
ve eit olarak, 1/3' nfusa gre ve kalan 1/3' de yzlmne gre datlmaktadr. Belediyeler fonu ise nfus, konut says, yzlm, sosyo-ekonomik yap ve
vergi deme kapasitesine gre datlmaktadr. CES (2001: II-77).
Bu durumda fonlardan yaplan transferlerin gtr blmlerinin eitsizlik giderme
fonksiyonun olmadn, deiik krtiterlere gre yaplan datmn ise merkezi
devletin belirledii nceliklere ynelik bir dzeltme yaptn sylemek
mmkndr.
108
Dilek zkk ubuku
Hollanda
11,4
11,1
2,4
3,5
ngiltere
10,5
7,6
10,2
4,1
rlanda
32,3
34,6
2,3
1,9
spanya
17,0
20,3
11,2
16,5
sve
34,3
32,0
30,4
30,8
talya
10,7
17,6
2,3
12,2
Lksemburg
8,0
7,4
6,6
5,6
Portekiz
7,6
8,3
3,5
6,5
Yunanistan
3,7
3,7
1,3
1,0
18,14
18,67
12,61
14,95
AB(15)Ortalamas
109
Merkezi ynetimden mali transferler darda ancak ynetimler aras vergi paylama
anlamalar dahil olmak zere.
Ynetimler aras vergi paylama anlamalar dahil olmak zere
Kaynak: OECD, (Rapport . Joumard/ PM Kongsrud,).
Tablo II'de grld gibi, Birlik lkeleri 1985 ve 2001 yllarna gre
sahip olduklar zkaynaklar ynnden incelendiinde, 2001 ylnda toplam
kamu gelirleri iinde zkaynaklarn paynn ok fazla deimedii grlmektedir. Ancak yerel ynetimlerin zkaynaklarnn ye lkelerdeki toplam vergi
gelirlerine orann 1985teki % 12,61e karlk 2001de % 14,65 olarak
gereklemesi zellikle spanya, talya, Belika ve Portekizde meydana gelen
yerel ynetim reformlaryla aklanabilir. zellikle talya'da bu dnemde
gzlenen kayda deer art 1997 ve 2001 ylnda gerekletirilen reformlarn
yaratt etkiden kaynaklanmaktadr 27. ngiltere iin tersi bir durum
27 1997 ylnda "Bassani Yasas" ve 2001 ylnda "Amato Yasas" sonucu yeniden
yaplandrlan yerinden ynetim mekanizmas ile yerel ynetimlere daha fazla
zerklik tannmtr. 2001 ylnda gerekletirilen Anayasa deiiklii ile
"belediye, il, bykehir ve blge ynetimlerine zerk kaynaklara sahiptirler.
Bunlar Anayasal ilkeler erevesinde ve kamu maliyesi ve vergi ilkelerine uyumlu
olarak vergi tarh ve tahsilatna ynelik kendi rejimlerini belirleme ve uygulama
hakkna sahiptirler" (Anayasa md 119/2). Mali anlamda ise bu deiiklik 1997'ye
kadar merkezi ynetimden transfer esasna dayanan yerel ynetimlerin bu tarihten
sonra kaynaklarnn % 45'inin vergi z kaynaklarna dayanmas anlaman
tamaktadr. Amato Yasas ile blgelere kendi vergilerini koyma yetkisi ile blgede
elde edilen KDV haslatndan pay verilmektedir.
109
110
63-1
grlmektedir. 1985 ylna gre 2001 ylnda yerel ynetimlerin zkaynaklarnn hem toplam kamu gelirleri iindeki pay hem de toplam vergi gelirleri
iindeki paynda azalma grnmektedir. Geleneksel olarak ngiltere'de yerel
ynetimlerin harcamalar iin vergi kaynakl gelir kullanmak yerine merkezi
ynetimden transferler yolunu tercih ettii grlmektedir (Darby vd., 2002: 9).
Nitekim yerel birimlerin orann kendi tespit ettikleri 28 tek vergi olan emlak
vergisi niteliindeki council tax 29 ile oran ve tahsilat merkezi devletin yetki
alannda kalan ve yerel ynetimlere datmn objektif kriterlere gre yine
merkezi ynetimin yapt iletme vergisi business tax dnda vergi kaynakl
gelirleri bulunmamaktadr.
Kuzey Avrupa (Danimarka, sve ve Finlandiya) lkelerinde vergi
gelirlerinin toplam yerel ynetim gelirlerine oran Avrupa Birlii ortalamasnn
zerindedir. Bu lkeleri 1993 ylnda federal bir yapya kavuan Belika ile
Almanya izlemektedir. Belikada yerel ynetimler, yaratlmalarndan
tahsilatna kadar tm vergileme srelerinde tek yetkili olduklar yerel vergilere
ve baz ulusal vergilere ek oran eklemek eklinde yaratlan vergi kaynaklarna
sahiptir. Birinci grup vergi gelirleri 30 ok verimli olmamakla birlikte
belediyelerin toplam vergi gelirlerinin % 18ini salamaktadr. kinci grup vergi
kaynaklar ise emlak vergisi, gelir vergisi ve otomobil dolam vergisi
zerinden yerel ynetimler iin ek vergi koymak suretiyle kaynak
yaratmaktadr. Bunlar iinde emlak vergisine eklenen oran ile yerel ynetimler
toplam vergi gelirlerinin % 43,3n salamaktadrlar (MARAND vd., 2002:
8). Almanyada da benzer ekilde belediye vergileri yerel harcamalarn
talyan Anayasas iin bkz. http://www.oefre.unibe.ch/law/icl/it00000_.html
(25/5/2006)
28 Trkiyede uygulanan emlak vergisinde olduu gibi, 1998 ylna kadar council tax
iin merkezi devletin belirledii st snr amamak zere yerel ynetimler bu
verginin orann belirleyebiliyordu. Ancak bu greceli serbestlik merkezi ynetimin
bu oran ok aada tutmas sebebiyle uygulamada ok anlaml deildi. Bu tarihten
sonra merkezi devlet st snr koymamak ancak gerekli bulduunda yerel
ynetimlerin belirledikleri orana mdahale edebilmektedir. Mdahale genelde vergi
orannn ar artt durumlarda yaplmaktadr.
29 Coucil taxdan nce 1990 ylnda yaplan bir reformla bir Ortaa vergisi olan ve
1925 ylnda birletirilerek tek oranl uygulanan rateslerin yerini community
charge veya "poll tax" olarak adlandrlan vergi getirilmitir. Ancak ba vergisi
nitelii nedeniyle karlat kamuoyu direnci sonras 1993 ylnda yerini council
taxe brakmtr.
30 Bro vergisi, motor gc vergisi, bilgi-ilem aralar vergisi, elence ve gsteri
vergisi, park vergisi ve kpek vergisi gibi haslat snrl ok eitli vergilerden
olumaktadr.
110
Dilek zkk ubuku
111
finansman iin nemli bir kaynak konumundadr. Komn belediyeleri iin

oranlarn belirledikleri emlak ve iletme vergileri en nemli kaynaklardandr.
1998 ylnda gerekletirilen bir reformla ticari ve snai iletme brt sermaye
vergisi komn belediyelerinin yetki alanndan alnarak yerine federal katma
deer vergisinden (Umsaztsteuer) pay verilmektedir. te yandan belediyeler
ve Landler baz kk vergiler (Bagatellesteuer) 31 konusunda da
yetkilendirilmitir. Belika ve Almanya rneklerinin yan sra yerel ynetimleri
byk lde yerel vergilerle finanse edilen Danimarkada 2007 yl bandan
itibaren uygulanacak yeni yerel ynetim reformu ise dikkat ekici bir sonu
ortaya koymaktadr. Reform temel olarak saylar ok fazla (271) ancak
lekleri kk olan belediyeleri nemli lde azaltp daha byk lekli
belediyeler (98) ve ilk defa oluturulacak be yeni blge idaresi getirecektir.
Bunlarn finansmannda ise lek ekonomilerinden faydalanmak zere merkezi
devletin vergi toplama ve datma konusundaki lke leine gre daha etkin
ynetiminin kullanlmas amalanmaktadr 32.
Birlik lkelerinde tercih edilen yerel vergilerin neler olduuna
bakldnda ise Birlik iinde byk bir heterojen yap gzlenmektedir. Ancak
temel olarak byk vergi grubundan bahsetmek mmkndr: Emlak vergisi,
gelir vergisi ve ekonomik faaliyet zerinden alnan meslek veya iletme vergisi.
Ancak bunlar dnda da Avrupa Birlii lkelerinin geleneksel vergi yaplarna
uygun yerel vergiler yelpazesine dikkat ekmek gereklidir. Harcama vergileri
(zellikle iki sat ve tketimi zerinden alnan), servet vergileri (veraset ve
intikal zerinden alnan yerel vergi, varlk vergisi, kentsel alan gayrimenkul
deer art zerinden yerel vergi gibi) ve evre ilintili vergiler (su kirletme
vergisi, yakt vergisi, motorlu tat vergisi, kpek vergisi, turizm vergisi, ilan
vergisi gibi) bulunmaktadr.
Konusunun yerelletirilerek bir yerel ynetim birimine aktarlmas en
uygun vergi olarak grlen emlak vergisi hemen tm Birlik lkelerinde
uygulanmaktadr. Yakn zamana kadar bu vergiyi uygulamayan iki Birlik lkesi
sve ve talya da sistemlerine emlak vergisini almlardr (CES, 2001:II-79).
Yerel ynetim zerkliinin ok nemli grld sve'te yerel ynetimlerin
31 Bunlar iki zerinden alnan vergiler, kpek vergisi, elence vergisi, avclk ve
balklk vergisi, turistik komn belediyelerinde ikinci konutlar zerinden alnan
emlak vergisi, yangn koruma katlm pay ve veraset ve intikal vergisinden yerel
ynetimler iin alnan ek vergiden olumaktadr. Ayrntl bilgi iin bkz. Marand
(2002:8-10). Ayrca bkz. Can (2004: 37-96).
32 Reformun ayrntlar iin bkz. LDK (2006)). Yeni oluturulacak olan blgelerin
kendi yetki alanlarnda vergi kaynakl gelirleri olmayp, bteden ve belediyelerden
yaplan transferlerle destekleneceklerdir.
111
112
63-1
finansman da temel olarak, tanmaz (emlak ve/veya arazi) zerinden alnan ve

deme gc ilkesi ile balants snrl ve bu nedenle dk oranl
uygulandndan ok verimli olmayan emlak vergisi yerine, gelir vergileri
yoluyla salanmaktadr. Bir yerel ynetime ve yerel kamu hizmetine balanma
kolaylna karlk matrahn piyasa artlarna gre gncel tutmaya ilikin
zorluklar da tayan emlak vergisi genellikle artan yerel kamu harcamalar iin
tek bana olduka yetersiz kalmaktadr. Uygulamada vergi dorudan doruya
tanmazn (bina, arsa ve arazi) bykl ile orantl olarak veya tanmaz
deeri zerinden alnmaktadr. Tanmaz deeri zerinden alnd durumlarda
tanmazn idarece veya ykml beyanlar zerine deerlendirilmesi
gereklidir. Tanmaz genellikle piyasa deeri (Hollanda, ngiltere, Danimarka
ve Yunanistan) veya idarece hesaplanan yllk tahmini kira deeri (Belika,
rlanda, Portekiz, sve, spanya) esas alnarak deerlemeye tabi tutulmaktadr.
Ancak idarece gerekletirilen bu deerlemeler genellikle ok uzun srd ve
masrafl olduu iin dzenli olarak yaplamadndan vergi matrahlarnn
anmas sk rastlanan bir problemdir 33. te yandan emlak vergisinin yalnzca
ticari iletmelere uygulanan biimine (rlanda, Danimarka, Almanya, ngiltere)
rastlamak da mmkndr. ngiltere rneinde "uniform business rates" veya
"non-domestic rates" ad verilen bu tr emlak vergisinde tanmazn maliki
veya kiracs bu tanmazda yrtlen ticari ve snai faaliyet nedeniyle emlakin
yllk kira deeri zerinden vergiye tabi olmaktadr. Bu verginin haslat bir
fonda toplanarak daha sonra yerel ynetimlere yetikin nfusuna gre
datlmaktadr (Byrne, 1994: 326-337).
Gelir zerinden alnan vergiler ok yaygn olmamakla birlikte baz
lkelerin (Almanya Belika, Danimarka, Finlandiya, spanya, sve ve talya)
yerel ynetimleri iin nemli bir kaynak konumundadr. Emlak vergisine gre
daha verimli ve kiiselletirilebildii iin daha adil olan bu vergi ayn zamanda
dzenli haslat ile yerel zerklii de destekler grlmektedir. Yerel gelir
vergisi ulusal gelir vergisi ile ayn matrahtan veya denen gelir vergisi tutarnn
belirli bir oran yerel ynetimler iin ayrca alnmaktadr. Ancak gelir vergileri
genellikle merkez veya st ynetim birimi ile paylalan vergilerdendir. spanya
rneinde gelir vergisinde vergilendirme yetkisi merkezi devlet ile zerk
topluluklar arasnda paylalmaktadr. Ulusal gelir vergisi tarifesinin % 15'lik
blmnde, be ylda bir yaplan merkezi ynetim ve zerk blgeler
anlamasna gre, indirim yaplarak bu ksm blgesel dzeyde gelir vergisi
33 Almanya'da emlak vergisi (Grundsteuer) iin en son deerleme 1964'te yaplmtr.
ngiliz sisteminde ise hem council tax hem de business rates iin yeniden deerleme
ilemi 1990 ylndan beri periyodik olarak be ylda bir Valuation Office Agency
tarafindan gerekletirilmektedir. MDI (2004: 2-3).
112
Dilek zkk ubuku
113
marj olarak kullanlmaktadr. Ulusal vergi tarifesinde indirim yaplmadnda

ise gelir vergisinin ne oranda uygulanaca konusunda nceden izilmi
ereveye gre snrlandrlmtr 34. talya'da ise 2000 ylnda "Amato Yasas"
olarak bilinen yerel vergi reformundan beri gelir vergisine ek vergi niteliinde
belediye pay alnmaktadr. Belediye gelir vergisinin merkezi ynetim
tarafndan belirlenen sabit oranna belirli bir snr amayan deiken bir oran
eklenerek vergilendirme gerekletirilmektedir 35.
Kurumlar vergisine temel alnan matrah zerinden yerel ynetimler iin
vergi alnmas da rastlanan bir durumdur. Bu durum Lksemburg'da,
Almanya'da, munzam vergi niteliinde Portekiz'de, 1990'larn bana kadar da
sve ve Danimarka'da uygulanmtr (MDI, 2004: 3-4). Uygulamann terk
edilme sebeplerinin banda bir yandan kurum kazanlarnn yerel ynetim
hizmetleriyle olan balantsndaki greli zayflk, te yandan kurum
kazanlarnn kaynaklarnn belirli bir yerel ynetime balanmasndaki zorluk
gelmektedir. te yandan kurumlar vergisi haslatnn konjonktrel
dalgalanmalara bal olmas, yerel ynetimler ynnden gelir dzensizlii
yaratmakta ve yerel hizmetlerin aksamasna yol aabilmektedir.
Kurumlar vergisinin sakncalar nedeniyle iletmeler ticari ve snai
faaliyetleri dolaysyla meslek vergisi niteliinde yerel vergilere de konu
olabilmektedirler. Almanya, Fransa, talya, spanya, Lksemburg ve Portekiz'de
uygulanmaktadr. En ilgin rnei grdmz Almanya'da meslek vergisi
(Gewerbesteuer) ticari ve snai iletmelerin vergi ncesi kazanlar zerinden
dzeltmeler yaplarak tarh edilmektedir. Tahsilat belediyeler tarafndan yaplan
vergi daha sonra %15 orannda Lnder'lere ve % 5 orannda da federal devlete
aktarlmaktadr (CE, 2002: 135). Ancak haslatnn ok tarafl paylamnn yan
34 Bu snrlandrmaya gre blgesel gelir vergisi ulusal gelir vergisi tutarndan % 20
eksik ve fazla olamayacaktr.
35 talya'da gelir vergisine ek oran uygulama yntemi hem belediyeler hem de blgeler
dzeyinde geerlidir. Ek oranlar belediye ve blgeler iin ayr ayr belirlenmitir.
Buna gre belediye ek orannn deiken blm ylda % 0,2 ve ylda da % 0,5
snrn amamak zere uygulanr. Blgeler iin ise 2000 yl iin sabit % 0,9
oranna ylda % 0,5 deiken oran eklenerek vergileme gerekletirilmektedir.
1970lerden 1990larn bana kadar merkezi ynetimden dorudan transfer
sistemiyle desteklenen talyan yerel ynetim yaps 1997-2001 arasnda kademeli
olarak yeniden ekillendirilmi ve yerel ynetimlere (belediye ve blge ynetimleri)
vergi zerklii salama ilkesine uygun olarak pek ok yerel vergi ve ek vergi
sisteme sokulmutur. Yerel vergi zerkliinin temeli ise verimli vergilerden
olumaktadr. Bu erevede blge ynetimlerine gelir vergisinden baka katma
deer vergisinden de pay ayrlmaktadr. talyan yerel ynetim reformunu ayrntlar
iin Bkz. Communiqu CES (2001: II-83-85).
113
114
63-1
sra verginin bir dier zellii ise ticari iletme kr ile birlikte matrah
oluturan unsurlardan biri olan iletme aktiflerinin 2000 ylndan sonra meslek
vergisi matrahndan karlmas sonucu verginin yerel bir kazan vergisi
biimine dnmesidir. Meslek vergisi Fransa'da ise haslat ynnden olduka
nemli bir yerel vergi kaynadr, nk Fransz yerel ynetimleri vergi
gelirleri toplamnn % 44'n salamaktadr. Fransa'da meslek vergisi, tarihi
"patente" vergisinin revize edilmi biimidir. Bu lkedeki uygulamasnda
Alman uygulamasndan farkl olarak kr yerine, iletme faaliyetlerinde
kullanlan tanmazlarn emlak vergisine esas olan kira deerine, duruma gre,
iletme aktifinde bulunan makine ve tehizatn veya dier teknik ve mesleki
donanmn kira deeri ve yine duruma gre iletme tarafndan denen cretin
veya iletme gayrisafi haslatnn bir blm 36 eklenmek zere belirlenen bir
matrah zerinden alnr. Fransz meslek vergisi (taxe professionelle) yalnzca
ticari ve snai iletmeleri deil, cret dnda kalan tm mesleki faaliyetleri de
kapsamna almaktadr. Olduka karmak bulunan matrah belirleme yntemi ve
ok eitli istisna ve muafiyet uygulamalaryla bozulan vergi adaleti ynnden
tartmalara konu olan verginin oran her yl yerel ynetimlerce
belirlenmektedir (Bouver, 1993: 42). talya'da yine 1999 ylndan beri baz
nemsiz yerel vergilerin yerine "retim faaliyeti zerinden alnan blgesel
vergi" (IRAP) ad verilen iletme katma deeri zerinden ticari ve snai iletme
vergisi uygulanmaktadr 37. Almanya ve Fransa'dan farkl olarak iletme
tarafndan yaratlan amortismandan arndrlm katma deer zerinden, tarm
ve kamu sektrnn de dahil olduu geni bir ykml grubundan alnmaktadr
(CE, 2002: 261-262). Verginin oran merkezi ynetim tarafndan belirlendii ve
bu oran blge ynetimleri yalnzca % 1 orannda ykseltebildii iin yerel mali
zerklik ynnden tartlmtr. 2003 ylnda ise yerel ynetimlerin ek oran
belirleme yetkisine son verildiinden haslat bir yerel birime aktarlan merkezi
ynetim vergisi olarak kalmtr. Matraha giren cretler nedeniyle igcne
olan olumsuz etkisi ve iletmelerin bu vergiden kanma ve karmaya ynelik
eilimleri dier eletiri konular olmutur (MDI, 2004:5-6). Bu nedenle
verginin uzun dnemde yrrlkten kaldrlmas planlanmaktadr.
36 Fransa'nn isizlik sorunu nedeniyle igcn tevik edici politikalar sebebiyle

1999-2003 dneminde kademeli olarak cret unsuru meslek vergisi matrah
kapsamndan kartlmtr.
37 Merkezi ynetim tarafndan tahsil edilip blge ynetimine tahsis edilen vergiden
2001 ylna kadar belediyelere pay verilmekteydi. Bu tarihten sonra pay verme
yntemine son verilerek belediyelere yaplan merkezi ynetim transfer pay
arttrlmtr.
114
Dilek zkk ubuku
115
zkaynaklarn vergi niteliinde olanlarn yan sra kamu hizmeti karl

kullanclardan alnan kullanm bedeli ile katlma paylarnn bulunduunun da
altn izmek gereklidir. Son dnemlerde merkezi ve yerel ynetimlerin vergi
koyma yerine tercih ettikleri bu yntemler popler olmayan vergilere ve genel
bte iin nemli bir yk olan transferlere alternatif olduu grlmektedir.
Yerel ynetimler iin merkezi ynetim iradesinin dnda kendilerince kontrol
edilen esnek bir gelir kayna yarattndan gnmzde piyasa ekonomilerinde
yerel zerklie uygun bir finans yntemi olarak alglanmaktadr. Ancak tm
yerel kamu hizmetlerinin zellikle de sosyal nitelikli olanlarn tarifelendirilme
ya da fiyatlandrlmaya uygun olmamas, kullanc ve faydalanclar
belirlemeye ve gelir adaletsizliine ilikin zorluklar, kamu hizmetlerine ulam
ve seim ekonomisinden kaynaklanan sebepler, fiyatlandrma yoluyla kaynak
yaratmann snrlarn oluturmaktadr 38. Katlma paylarnda kullanm
bedelinden farkl olarak yerel hizmetten yararlananlarn bu yararlanma karl
olarak fiyat yerine hizmetin bir ksmnn finansmann karlayacak bir bedel
demesi sz konusudur. Kullanm bedelleri ve katlma paylar ile yerel
ynetimlerin en fazla Kuzey Avrupa lkelerinde kaynak yarattn
grlmektedir (toplam yerel kaynaklarn % 15-20'si).
Yerel ynetimlerin emlak gelirlerinden (kira ve elden karma) ise bu
alma kapsamnda sralamakla yetinilecektir.
Yerel vergiler konusunda grnen dank yapnn Birliin
vergilendirmeye ilikin almalar ynnden dorudan bir etkisi
bulunmamaktadr. Almanya gibi KDV haslatn merkezi devletle paylaan
yerel ynetimler ynnden, verginin Birlik tarafndan uyumlatrlm ve Birlik
btesinin nemli bir kayna olmas sebebiyle, ayn zamanda Birlikle de
paylamas anlamn tamaktadr. Dier vergiler ynnden ise ulusal olan
vergilendirme yetkisi nedeniyle yerel vergilerin Birliin dorudan ilgi alanna
girmemektedir. Ancak Maastricht kriterlerinin yaratt mali bask sebebiyle
yerel ynetimlerin kaynak yapsnn varolan vergilerle merkezi ynetim
transferleri ve vergi haslat paylamna dayand grlmektedir.
3. Banka ve Sermaye
Kaynak
Piyasasndan
Elde Edilen
Genel ekonomik eilim zellikle 1980li yllardan sonra banka ve

sermaye piyasalarndan borlanma yoluyla kaynak yaratarak faaliyetleri finanse
38 Kamu hizmetlerinin fiyatlandrma yoluyla finansmans konusunda ayrntl bilgi iin
bkz. R.Broadway vd.,(1994: 17-18) ve Bouver (1993:143-146).
115
116
63-1
etmek olarak zetlendiinde yerel ynetimlerin de bu eilime uygun hareket

etmekte olduu grlmektedir. lkelere gre bu yolla yerel ynetim
faaliyetlerini finanse etme oran ve bor yaps deiiyor olmakla birlikte tm
yerel ynetimler iin bu yntem geerlidir.
Borlanmann yerel ynetimler iin yatrm faaliyetlerini uzun dneme
yaymak suretiyle yaratt avantajl durum, faiz giderlerinin bte zerinde
yaratt bask sebebiyle dezavantaja dnme ve yerel ynetimleri mali krize
sokma riskini de tamaktadr. Bu sebeple temelde hemen her ye lkede yerel
ynetimler borlanma yoluyla kaynak yaratmakta serbest olmakla beraber,
yerel ynetimler merkezi devletin sahip olduu gibi vergi gelirleri yaratma
esnekliine sahip olmadklar iin baz snrlamalar sz konusu olabilmektedir.
Bu snrlamalar borlanma yoluyla elde edilen kaynan yalnzca yatrmlarn
finansmannda kullanlmasna izin verilmesi, cari giderler iin borlanma
yolunun kapal olmas kural uygulanmas (bu kural tm Avrupa lkelerinde
geerlidir) veya toplam bor orannn nceden belirlenmi st snrlar
amamas gibi biimler alabilmektedir. Son yllarda, Amsterdam Anlamasnn
stikrar ve Byme Pakt'nn 39 etkisiyle yerel ynetimlerin borlanma yoluyla
kaynak yaratma yolu yerel ynetim bte kontrol ve zellikle harcama
kontrol ile ayrca snrlamalara tabi tutulmaktadr. Hemen hemen tm ye
lkelerde ulusal istikrar paktlar yoluyla yerel ynetim harcamalar
snrlandrlmaktadr. rnein talya'da belirli harcama snrlarn aan yerel
ynetimlere borlanma yolu kapatlmaktadr. sve'te ise borlu yerel
ynetimlerin iki yl iinde bte denklii salamas zorunlu hale getirilmitir.
Avrupa Birlii yerel ynetimlerinin tek paraya gei sonras borlanma
imkanlar zerinde iki farkl etki yaratt dnlmektedir. ncelikli olarak
yaratlan olumlu etki zellikle 2000'li yllarda glenen tek para nedeniyle yerel
ynetimlerin Avrupa sermaye piyasalarndan kolay, gvenilir ve daha ucuz
39 Euro alannda lkelerin ar bte aklarn engellemek iin nlemler paketi olarak
tanmlayabileceiz stikrar ve Byme Pakt iki ayr dzenlemeden olumaktadr.
lki nleyici admda ye lkelerin ekonomi politikalarn koordine etme ve bte
pozisyonlar izlemeye ilikin dzenlemeler, dieri ise ye devletlerin Birliin izin
verdii bte a snrn amas halinde uygulanacak tedbirlere ilikin
dzenlemelerdir. Ayrntlar iin bkz. Rglement n 1466/97 du Conseil du 7 juillet
1997 relatif au renforcement de la surveillance des positions budgtaires ainsi que
de la surveillance et de la coordination des politiques conomiques, JOCE L 209
du 2.8.1997, p. 15; Rglement n 1467/97 du Conseil du 7 juillet 1997 visant
acclrer et clarifier la mise en oeuvre de la procdure concernant les dficits
excessifs , JOCE L 209 du 2.8.1997, p. 61.
116
Dilek zkk ubuku
117
bor kaynaklar elde etmesidir (CES, 2001: II-63). Bunda Avrupadaki banka ve
kredi kurulular arasndaki rekabetin etkisi de bulunmaktadr. kinci olumsuz
etki ise Euro blgesi iinde uygulanmakta olan maliye politikas sebebiyle yerel
ynetimlerin borlanma yoluyla kaynak yaratma yolunun merkezi devletler
tarafndan snrlanmas isteidir. Baz ye devletlerde kaynak eitliliindeki
arta ramen bu snrlamann yerel ynetim yatrmlarnda daralma yaratmas
ynnde yaygn bir gr bulunmaktadr. Genel eilim, 1990'larn sonundan
2000'l yllarn bana kadar, yerel ynetimlerde borlanmann Avrupa Birlii
lkelerinde toplam kamu borlarna kyasla daha hzl bir biimde azalddr.
Benzer ekilde gayri safi hasla iinde yerel ynetim borlarnn oran da
azalmtr (Dexia, 2003: 12). Ancak 2002den itibaren Birlik iinde yerel
ynetim toplam borlarnda art grlmtr (toplam borlarn % 8,6s ve
gayri safi haslann % 5,4).
Birlik iinde Federal lkelerde, genel olarak borlanmann nispeten az
kullanlan bir yntem olduu grlmektedir. Bu durumda genelde GSMHnn
% 3-5i civarnda bir oran sz konusudur. En dk bor oran ise
Yunanistanda ( % 0,6) en yksek ise spanya (% 9,1) ve Hollandada (%
9,3)dr (Dexia, 2003:12). Yerel vergiler ynnden olduka zayf grnen
Hollanda bu adan yerel ynetim finansmannda zorunlu olarak merkezi devlet
transferleri ve borlanma aralarna en ok bavuran lkelerin banda
gelmektedir. Ancak yerel ynetim harcamalar asndan Avrupa lkeleri
arasnda nde giden Hollanda iin bu anlamda yerel zerklik ile yerel vergi
zerklii farkl anlamlar ifade etmektedir.
Toplam kamu borlar iinde yerel ynetim borlarnn oranlar
konusunda ise devlet sistemleri ile ak bir balantdan bahsetmek pek mmkn
deildir. rnein, federal yapdaki Belika ve Almanyada toplam borlar
iinde yerel ynetim borlar % 5 ile % 10 arasnda deimektedir. Ayn ekilde
niter Danimarka, Finlandiya ve svete de buna yakn oranlar sz konusudur.
Yerel ynetim gelir kaynaklar iinde borlanmann pay ise yatrm
faaliyetlerinin younluu ve dier kaynaklarn yaps orannda lkelere gre
deimektedir. rnein, skandinav lkelerinde, rlanda ve Yunanistanda
toplam gelir kaynaklar iindeki pay % 2-3 gibi ok dk bir orandr ki
Avrupa Birlii iinde bu istisnai bir durumdur. nk pek ok lkede genelde
% 8 gibi bir paya sahiptir (spanya, Fransa, Hollanda ve Belika) (Dexa, 2003:
12).
Genelde Birlik lkelerinde borlanmadan elde edilen gelir mutlaka
yatrmlar finanse etmekte kullanlmaktadr. Ancak istisnai olarak, Almanya,
Fransa ve Belika rneinde olduu gibi, borlarn yeniden yaplandrlmas
iin, kamu iletmelerinin sermayelerine katlmda ve yerel ynetim birliklerinde
kullanld da olmaktadr.
117
118
63-1
Sonu
Serbest piyasa ve klen devlet anlaynn yerel ynetim boyutunda
dorudan mali etkileri olmas kanlmazdr. Ancak artan yerel zerklie
karlk yerel ynetimlerin kaynak zerklii konusu daha tartmal
grlmektedir. Avrupa Birlii iinde homojen olmayan ulusal yaplarda yerel
zerkliin her zaman yerel vergi zerklii anlamna gelmedii de
anlalmaktadr.
Avrupa Birlii'nin yerel ynetimler zerindeki blgesel politika yoluyla
yaratt olumlu dorudan mali etkinin yan sra Maastricht kriterlerinin
yaratt olumsuz dolayl etki mali zerklik konusuyla da yakndan ilintili
grlmektedir. Bte aklar ve borlanma oranlarndan kaynaklanan bu etki
ulusal vergilendirme ve vergi uyumlatrmas ile birlikte yerel ynetimler iin
vergilere dayal yeni kaynaklarn getirilmesi imkann snrlandrmaktadr.
Birlik ye lkelerinin ounda gerekletirilen reformlar sonucu yerel
ynetimlerin mali olarak nemli deiiklikler geirdii gzlenmektedir.
spanya, talya, Belika, Fransa gibi lkelerde yakn gemite izlenen
gelimeler merkezi devletle yerel ynetim birimleri arasndaki grev ve yetki
blmnn yeniden yaplandrlmasna ve yerel birimlerin yetki alanlarnn
genilemesine sebep olmutur. Bu durum serbest dolam nedeniyle, zellikle
sunulan kamu hizmetleri ynnden rekabet eden yerel ynetimler iin genel
olarak merkezi devlet transferleri ve verimli vergilerden elde edilen
haslatlardan pay verme biimindeki gelimeleri tevik etmektedir. Ancak
transfer ve paylarn kullanm yerel birim tarafndan serbeste belirlenmedii
srece grnenin aksine yerellemeden ok merkezileme eilimini tad
dnlmektedir.
Kaynaka
AUBY, Jean-Franois (1982), Les sevices publics locaux (Paris: PUF, Que sais-je, no. 2023).
BARBIER, Valrie/FROIS, Pierre/LE MASNE, Pierre (non- dat), (Dveloppement durable et les
services publics locaux, Une Evaluation de la Mthodologie RESPECT (Rapport de
recherche effectu pour la GRALE, Universit de Paris I).
BAARAN YAVALAR, F. (2002), "Rekabet Sistemi Zoru Gerekletiriyor mu? Avrupa Birlii Ve
Konsolide Bir Kurumlar Vergisi Matrah," Avrupa Birliine Gei Sreci ve Trk Kamu
Maliyesinin Uyumu (17. Maliye Sempozyumu, 22-25 Mays 2002 Fethiye, Trmob
Yaynlar, 185: 351-381).
BETTINGER, Christian (1994), Existe-t-il une conception communautaire de la gestion des
services publics locaux?, La Gestion des services publiques locaux dans lEurope de
demain (Paris: Litec).
BOUVIER, Michel, Les finances locales (Paris: LGDJ, Collection Systmes, 2me dition).
BRODWAY, Robin/ROBERTS, Sandra/SHAH, Anwar (1994), Fiscal Federalism Dimension of Tax
Reforms in Developing Countries (Washington: World Bank Policy Research Working
Paper 1385, November 1994).
118
Dilek zkk ubuku
119
BYRNE, Tony (1994), Local Government in Britain (Suffolk: Penguin Books, Sixth Edition).
CAN, smail (2004), "Almanyada Devletin Yaps ve Vergi Sisteminin Anayasal Temelleri," Maliye
Dergisi, 145: 37-96.
CLERGERIE, J-L. (1997), Le principe de subsidairit (Paris: Ellipes, Collection Droit en question).
COMITE des REGIONS (1995), Revision du Trait sur l'Union europenne (Rapporteur: Jordi
PUJOL, Bruxelles, le 21 avril 1995), http://europa.eu.int/en/agenda/igc-home/eudoc/regions/crf_fr.html.(20/4/2006).
COMMISSION EUROPEENNE (CE) (2000), Inventaire des Impts Perus dans les Etats Membres de
l'Union Europenne (Luxembourg: 17me dition).
CONSEIL DE l'EUROPE (1985), Charte Europenne de lAutonomie Locale (15/10/1985,
Strasbourg),
http://conventions.coe.int/Treaty/fr/Treaties/Html/122.htm.
(10/3/2005).
CONSEIL ECONOMIQUE ET SOCIAL (CES) (2001), Lavenir de lautonomie financire locale
(Rapporteur J.P Brunel), 11 juin 2001) http://www.conseil-economique-etsocial.fr/presidence/communique/communique.asp?fic=CO012401 (1/3/2006).
DARBY, J./MUSCATELLI, A./ROY, G. (2002), Fiscal Federalism and Fiscal Autonomy : Lessons fort
he UK from Other Industrialized Countries, University of Glasgow, September 2002,
http://www.york.ac.uk/depts/econ/seminars/papers/darby_fullpaper.pdf.
(2/6/2004)
DEXIA (2003), Finances locales dans lUnion europenne:1997/2002 (Notes de conjoncture,
novembre 2003).
ESEN, Selin (2004), "Avrupa Birlii Blgeler Komitesi," Ankara niversitesi S.B.F.Dergisi, 2004/4:
89-122.
FRIZON, Richard/MARAND, A-C./RENARD, Sophie/ SCARBONCHI, Franois (2002), La perception de
lautonomie financire des collectivits locales en Europe: Quels enseignements pour
la France? (Strasbourg: CNPFT, Institut Nationale des Etudes Territoriales).
GZBYK, eref (1991), Ynetim Hukuku (Ankara: S Yaynlar).
GUGLIELMI, Gilles J.(1994), Introduction au droit des services publics (Paris: LGDJ, Srie Droit
Public).
GNDAY, Metin (1997), dare Hukuku (Ankara: maj).
http://grale.univ-paris1.fr/pgscient/1%20Orange/RappFrois.pdf (16/5/2006).
http://www.dexiaclf.fr/abonnes/pages/monde_local/donnees_budgetaires/note_con
joncture/doc/NdCEF.pdf
JOSSA, Edward/SEMO, Igor (1990), Les finances locales, La dcentralisation inacheve? (Paris: La
documentation franaise, Collection Notes et Etudes, n4911).
JOUMARD, Isabelle Joumard/KONGSRUD Per Mathis (2003), "Les Relations Financires entre l'Etat
et les Collectivits locales," Revue conomique de lOCDE , 36/I: 169-254.
KARAHANOULLARI, Onur (2002), Kamu Hizmeti, Kavram ve Hukuksal Rejim (Ankara: Turhan
Kitabevi).
LE CACHEUX Jean, (1996), "L'intgration europenne et fiscalit," Impts et rforme fiscale,
Cahiers Franais, no 274, janvier-fvrier: 65-75.
LGDK, LOCAL GOVERNMENT DENMARK (2006), Reform of the Municipal System in Denmark,
http://www.kl.dk/359504 (29/5/2006).
MARAND, Anne-Claire/FRIZON, Richard/ RENARD, Sophie/SCARBONCHI, Franois (2002), Les
finances locales en Europe (Rapport prpar pour Europa, le 20 octobre 2002.
http://www.prospeur.unilim.fr/fr/prospeur/telechargements/finances/finances%20l
ocales.pdf. (20/4/2005).
MINISTERE DE L'INTERIEUR (MDI)(2004), Rapport de la Commission de la Rforme de la Taxe
Professionnelle (21 dcembre 2004, annexe 14 Comparaison Internationale),
119
120
63-1
http://www.dgcl.interieur.gouv.fr/publications/rapports/rapport_com_taxe_prof/Fi
che14.pdf (9/6/2006).
NADAROLU, Halil (1998), Mahalli dareler (stanbul: Beta, 6.Bas).
OECD (1994), State Budget Support to Local Government in Eastern and Western Europe (Paris:
report by Prof. Gerard Marcou)
ONAR, Sddk Sami (1952), dare Hukukunun Umumi Esaslar (stanbul: Marifet Basmevi).
PARLEMENT EUROPEEN (PE) (1997), Entreprises Publiques et Services Publics conomiques dans
lUnion Europenne (Document de Travail, SrieEconomie W-21, mai 1997),
http://www.europarl.eu.int/workingpapers/econ/w21/sum-toc_fr.htm. (5/3/2005).
POUGNAUD, Pierre (1992), Les collectivits locales et lEurope (Berger-Levrault).
SENAT de la Rpublique Franaise (2000) , Les services dintrt gnral en Europe (Rapport
dinformation, Annexe au procs-verbal de la sance du 16 novembre 2000,
Rapporteur M. Hubert HAENEL), http://www.senat.fr/rap/r00-082/r00-082.html.
(25/5/2005).
SHOUP, Carl (1969), Public Finance (Great Britain: Weidenfeld and Nicolson).
UNION EUROPEENNE (2001), LEurope quil nous faut (Document de travail, 25 septembre 2001),
http://europa.eu.int/futurum/documents/other/oth250901_fr.pdf (18/4/2005).
LKMEN, .. Hakk (1960), Mahalli dareler Maliyesi Dersleri (Ankara: Ankara niversitesi Siyasal
Bilgiler Fakltesi Yaynlar no. 103/85).
120

Avrupa Birliği Çerçevesinde Yerel Yönetimler Ve Gelir Yapıları

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Avrupa Birliği Çerçevesinde Yerel Yönetimler Ve Gelir Yapıları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AVRUPA BRL EREVESNDE YEREL YNETMLER

Yrd. Do. Dr. Dilek zkk ubuku

Local Governments and Revenue Structures within the European Union

Ankara niversitesi SBF Dergisi

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler

I. Avrupa Birlii Kurumsal Yaps inde Yerel

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

1. Yerellik (kincillik veya Subsidiarit 1) lkesi

Ankara niversitesi SBF Dergisi

demokratik meruiyet ilkesidir. Bu, Birliin ye devletlerin vatandalarndan

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

Komitesinin grev alann geniletmitir 5. Ayrca Komiteye danmas zorunlu

Ankara niversitesi SBF Dergisi

II. Avrupa Birlii Blgesel Politikas erevesinde Yerel Ynetimler

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

Birlik temel amalarndan biri haline getirilmitir. Ayn zamanda ekonomik ve

Ankara niversitesi SBF Dergisi

Hedef 1: geri kalm blgelere ynelik krediler. Kii bana den

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

deneklerin kullandrlmas konusunda ye devletlere verdii yetkiye karlk

Ankara niversitesi SBF Dergisi

8 rnein Avrupa Yatrm Bankasnn bu anlamda Trkiyedeki partnerleri Vakfbank,

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

III. Avrupa Birliinin Yerel Kamu Hizmetlerine

Ankara niversitesi SBF Dergisi

yerel kamu hizmetleridir. Kamu hizmetlerini dier kamusal faaliyetlerden veya

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

kavramnda meydana gelen art ve eitlenme nedeniyle, baz kamu

Ankara niversitesi SBF Dergisi

devletlerin yetkisine braklmtr. Bu kavramlar Roma Anlamasnda aka

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

geri demeler biimindeki yardmlarn Antlama kapsamna gireceinden sz

Ankara niversitesi SBF Dergisi

kullanmak yerine bu ve buna benzer kavramlara atfta bulunmaktadr. rnein

Les services dintrt gnral en Europe, JOCE C 281 du 26/9/1996.

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

ile yaplmasn gzetmek de Komisyonun yetki alannda bulunmaktadr. Birlik

Ankara niversitesi SBF Dergisi

Anayasann Tanm ve Birlik Temel Hedefleri blmndeki Birliin ye devletlerle

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

Uygulama asndan ise, Tablo I'de ayrntl olarak grlebilecei gibi,

Ankara niversitesi SBF Dergisi

Tablo I AB lkelerinde Yerel Ynetim Harcamalar (2001)

IV. Avrupa Birlii lkelerinde Yerel Ynetimlerin

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

Bte ve ekonomi ynetimine ilikin 1992 tarihli Maastricht kriterleri ile

JOCE C 236 du 2/8/1997.

Ankara niversitesi SBF Dergisi

maddesinde yerel zerklii yerel ynetimlerin, kanunlar erevesinde, kendi

Dilek zkk ubuku

Avrupa Birlii erevesinde Yerel Ynetimler ve Gelir Yaplar

artp gelitike bu gelimeleri izleyebilecek lde esnek ve eitli olmaldr.

Ankara niversitesi SBF Dergisi

(ya da federal sistemde federe devletler) tarafndan salanan ve yerel ynetimin