Uluslararası İlişkilerde Güç Çok Boyutlu Bir Değerlendirme PDF

ULUSLARARASI LKLERDE G: OK BOYUTLU
BR DEERLENDRME
Yrd. Do. Dr. Haluk zdemir

Krkkale niversitesi
ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi

zet
Uluslararas ilikilerde en aklayc temel kavram olduuna inanlan gcn anlam ok net deildir.
Oyunun kurallarna, ortama, aktrlere ve sorunsal balamlara gre deiken nitelii nedeniyle gcn tm
zaman, mekan ve konular iin geerli evrensel bir tanm yaplamamtr. Bu sorunun nedenlerini ortaya
koymak amacyla makale ncelikle kavramn tanmna ilikin glkler ve ele alnd farkl boyutu
tartmaktadr. Bu balamda baka disiplinlerde yaplan almalardan yola karak uluslararas ilikilerde g
kavramnn farkl teoriler tarafndan nasl ele alnd irdelenmektedir. Uluslararas rgtlerin yaygnlamas,
kresel medyann geliimi ve yeni aktrlerin ortaya kmasyla birlikte uluslararas ilikilerde gcn nitelii
de deimeye balamtr. Bu erevede kaba g/yumuak g tartmalarnn hangi balama oturduu ele
alnmakta ve sonu olarak gcn farkl balam, uygulama ve sonularn birlikte deerlendiren ok boyutlu
bir g yaklam nerilmektedir. ndirgemeci yaklamlar, kavramn tam olarak anlalamamasndan
kaynaklanan yzeysel ve basit aklamalar nedeniyle analitik sla neden olmaktadr. Uluslararas ilikiler
hakknda salkl deerlendirmeler iin g kavramnn kompleks yaps iyi anlalmaldr.
Anahtar Kelimeler: G, yumuak g, uluslararas politika, uluslararas ilikiler teorileri, realizm.
Power in International Relations: A Multi-Dimensional Assessment

Abstract
The meaning of power, the root concept of all causal explanations, is not clear. The main reason for
this is the variable nature of power, depending on the rules of the game, environment, and the context of
issues and the actors involved. As a result, there is no universally valid definition of power, independent of
time, space, and subject. This article discusses the difficulties of definition within the context of the three
dimensions of power. Later, it also delves into a discussion about how the power debate took place in the
theories of international relations. Increasing numbers of international organizations, the development of the
global media, and the emergence of new actors have transformed the nature of power in international
relations. This article also questions what soft and hard power debate means within this context, and as a
result, it suggests a multi-dimensional power approach, which simultaneously takes different policy contexts,
implications, and outcomes of power into consideration. Reductionist and one-dimensional approaches cause
analytical shallowness because of superficial and simple explanations based on inadequate understanding of
the concept. For a full grasp of international relations and meaningful interpretations of current events, we
need to understand the complex nature of power.
Keywords: Power, soft power, international politics, international relations theory, realism.
114
Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3
Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu

Bir Deerlendirme
Uluslararas politika analizlerinde ve uluslararas ilikiler teorilerinde

ska bavurulan en temel aklayc kavram gtr. Geni bir yelpazeye
yaylan teorik yaklamlar, aklamalarnda bu kavrama merkezi bir nem
atfetmektedir. Genellikle yzeysel bir ekilde realist yaklamla zdeletirilen
g kavram aslnda idealist yaklamlarda da nemli bir yer tutar. dealist
yaklam da uluslararas ilikilerde gcn nemini kabul ederken, g
mcadelelerinin sava-d ve zellikle ekonomik yntemlerle yrtlebileceini savunur. Marksizm ve feminizm gibi eletirel teorilerin analizlerinin
odak noktasnda da yine g ve g ilikileri vardr. Eer g merkezli bir
uluslararas ilikiler yaklam ile yalnzca realizm zdeletirilmi olsayd
herkes realist olurdu. Realizme zg olan asl varsaym, gcn yalnzca kaba
somut uygulamalar (brute material forces) yoluyla sonu dourabileceidir
(WENDT, 2006: 97). Dier yaklamlar da analizlerinde gce merkezi bir yer
vermekte, ancak tanmlarnda kaba kuvvet yerine fikirlere ve kltrel ya da
kurumsal balamlara yaptklar vurgu nedeniyle realizmden farkllamaktadr.
Uluslararas ilikiler anarik bir ortamda, yani hukuk kurallar koyarak
bunlar yaptrmlarla destekleyebilecek merkezi bir hkmet veya otoritenin
olmad bir ortamda yrtlr. Bu durum her devleti kendi bann aresine
bakmaya zorlamakta ve gvenlik konularnda her devlet kendi nlemlerini
almaktadr. Bylesi bir ortamda gvenlii salamann en garanti yolu gl
olmaktr. Ancak sklkla vurgulanan gl olmak ya da gce sahip olma
gereklilii ne anlama gelmektedir? Daha da nemlisi, sahip olunmas gereken
g nasl bir eydir? D politika analizlerinde ve sistemin genel yapsna ilikin
deerlendirmelerde hemen btn yaklamlarn bavurduu bir kavram
olmasna karn gcn ierii ve nasl llebilecei konusunda net bir uzla
yoktur.
114
Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l
115
Nyea (1990: 177) gre g hava durumu gibidir; yani herkesin hakknda
konutuu ancak ok az insann ileyi mantn anlad bir kavramdr.
Uluslararas ilikiler asndan son derece nemli bir kavram olmasna ramen
g konusunda yaplan almalar bu kavramn anlamn net olarak ortaya
koymay baaramamtr. Bu baarszln temelinde ok karmak bir kavram
teorik basitlikte ifade etmeye ilikin bir ikilem yatmaktadr. Kavram
basitletirildike anlamn kaybetmekte, geree yaklaan aklamalar ise
analize imkan vermeyen bir karmaklkta olmaktadr. Bu nedenle uluslararas
ilikilerin en temel analitik birimi olan g, genellikle en basit ekliyle
tanmlanmakta, bu da yaplan tanmlar eksik brakmaktadr. Dier sosyal
bilimlerle karlatrldnda uluslararas ilikiler teorisyenleri, sklkla
bavurduklar bu kavram zerinde yeterince alma yapmamlardr. Bu
yzden de bu almada g kavramn anlamaya alrken uluslararas ilikiler
alan dnda, sosyoloji, siyaset bilimi ve psikoloji gibi alanlarda yaplm
almalara da bavurulacaktr.
Bu almann amac, daha iyi, anlalabilir ve kapsaml bir g
tanmlamas yapmak deil, bu konudaki eitli tartmalar ortaya koyarak hem
g kavramnn neden tanmlanmas zor bir kavram olduunu ortaya koymak
hem de zaman ierisinde nasl evrildiini gstermektir. Bu almann nemli
bir dier amac, gcn tam olarak anlalamamasnn ortaya karabilecei
sakncalar da gstermektir. Bu makalenin temel varsaymna gre, uluslararas
ilikilerde gcn farkl boyutlarda eitli uygulamalar vardr ve bunlar zamana
gre de deimektedir. Bu deikenlii gzard eden aklamalar kavramn
derinliine nfuz edemeyerek yzeysel kalmaktadr. G kavramnn doasnn
tam olarak anlalamamas, yzeysel analizlere dayanan ve zaman zaman
metafizik unsurlar ieren komplo teorilerine temel oluturmaktadr. Bu da
uluslararas politikann olduundan farkl alglanmasna ve yorumlanmasna yol
aarak zellikle akademik yaamda uluslararas ilikiler eitimini
zorlatrmaktadr. renciler yzeysel ancak daha arpc ykler sunan
komplo teorilerini daha ekici bulmakta, uluslararas politikann karmakln
anlamaya almakta isteksiz davranmaktadr. Oysa karmak politik, sosyal ve
kltrel ilikileri ve bunlardan kaynaklanan sorunlar anlamak iin sabrl ve
zel bir aratrma abas gerekir. Gcn doasnn anlalmas, bu ynde
atlabilecek yalnzca kk ancak son derece nemli bir admdr.
Makalenin ilk blmnde g kavram hakkndaki genel tartmalar
sunularak zellikle uluslararas politika asndan gcn anlam irdelenmeye
allacak ve tanma ilikin zorluklar ortaya konacaktr. Daha sonra gcn
deiken nitelikteki ierii, uygulamalarna ilikin yntemler ve bunlarn
dourduu sonularn nasl evrildii tartlacaktr. Son ksmda da, gcn
karmak ve kompleks yapsn anlayabilmek iin ok boyutlu olarak ve farkl
115
116
boyutlar arasndaki ilikilerin dikkate alnmas gereklilii tartlacaktr. nk

kavramn tam olarak anlalamamasndan kaynaklanan yzeysel ve basit
aklamalar analitik sla neden olmaktadr.
Kavramsal
Glkler
Tartmalar
ve
Tanma
likin
Hans Morgenthau uluslararas politikann temel amacn g aray ve

g mcadelesi ile zdeletirip ulusal kar da g kavram ile tanmladktan
sonra realist yaklamn aklamalarnn merkezine bu kavram yerletirmitir.
Ancak bu kadar belirleyici olduu varsaylan bu kavramn tam olarak ne
olduunu ortaya koyamamtr. Holsti (1964: 179), Morgenthaunun bu
kavram hem bir iliki tr, hem uluslararas politikadaki en temel ama ve hem
de istenenlerin yaptrlabilmesi iin amaca ynelik bir ara gibi farkl ve
belirsiz ekillerde kullanmasn eletirmitir. Holstiye gre g bir lkenin,
elindeki olanak ve yetenekleri dl, ceza, ikna ve zorlama gibi eitli stratejiler
yoluyla kullanarak kar tarafn davranlarn kendi karlar dorultusunda
etkileme ve ynlendirme kapasitesidir. Ashleye (1984: 272) gre realist
gelenekte bu kavram, hem dier aktrleri etkileme yeteneine sahip olma (gce
sahip olma to have power) hem de bu yetenekleri elinde bulunduran aktr
(g olma to be power) anlamlarnda kullanlmtr.
Gc, unsurlarn ortaya koyarak tanmlamaya alanlar olduu gibi
(Morgenthau, 1985: 127-164) izlenen politikalarn sonularna bakarak bu
kavramn ieriini doldurmaya alanlar da olmutur (Dahl, 1957; Ward/
House, 1988; Nye, 1990a: 155). Buna gre, corafya, doal kaynaklar,
endstriyel kapasite, nfus, ulusal karakter, diplomasinin ve hkmetin kalitesi
gibi sahip olunan niteliklere bakarak g yorumlar yaplabilecei gibi,
sonulardan yola karak hangi aktrn hangisinin davranlarn ynlendirebildii, yani gcn nasl kullanld da aklanabilir. Fakat sonulara bakarak
gc aklamann teorik anlamda analitik bir katk yapmad aktr. nk
sonulara bakarak yaplacak analizler, tahmin olana veren aklamalar
sunmaktan ziyade olaylar hakknda geriye dnk mantkl ykler retmeye
yneliktir. Bu ekilde anlalan g kavram analitik olarak kullanl bir
kavram deildir.
te yandan gcn unsurlar ya da sahip olunan kaynaklardan yola
karak yaplan aklamalar da yetersiz kalmaktadr. nk sahip olunan ya da
kontrol edilen unsurlar her zaman gle zdeletirilen siyasal sonular
dourmayabilir. O zaman da bu unsurlar birer potansiyel olarak kalr. Ayrca
kontrol edilen kaynaklar kadar bakalarnn sahip olduklar da gcn tanm
asndan nemlidir. Yani g aslnda greli bir kavramdr ve ancak baka
116
117
lkelerin sahip olduu kapasitelerle karlatrldnda anlaml bir kavram

haline gelebilir. Bu karlatrma, az sayda aktrn bulunduu bir ortamda
belki kolayca yaplabilir, ama ok sayda devletin karmak ilikileri ierisinde
bu karlatrmay yapmak sanldndan daha zordur.
Politik amalara ynelik olarak kullanlmayan kaynak veya unsurlarn
g olarak nitelenip nitelenemeyecei konusu tanma ilikin temel
sorunlardandr. Kullanlmayan ancak sahip olunan unsurlar ancak potansiyel bir
gc tanmlayabilir. Oysa g, amaca ynelik kullanmla ilikilendirilebilir.
Gten sz edebilmek iin onu oluturan unsurlarn istenen sonular
dourabilecek ekilde kontrol ve kullanlmas gerekir. Eer kullanlamyorsa
ya da istenen sonu ortaya kmyorsa unsurlarn bir araya gelmesi g
yaratmaz. Gcn unsurlarnn, belirli bir irade dorultusunda kullanlmas ve
sonu elde edilmesi gerekir. Gcn unsurlarn bir araya getirerek politika arac
olarak kullanabilme yeteneini Nye (1990: 178), g dntrme (power
conversion) yetenei olarak nitelemektedir. Gcn unsurlarn gce
dntrme srecinde nemli olan kurumsal yaplar, pazarlk yetenei ve
tercihler tarafndan ekillendirilen siyasal srelerdir (Keohane/NYE, 2001:
46). Yani belirli unsurlar belli bir politikann paras olarak kullanlmadklar
srece gc ortaya karamaz, potansiyel olarak kalr. Gc bu ekilde ele
alanlar, aslnda onun davransal bir kavram olduunu, yani dier aktrlerin
davranlarn etkilemeye ynelik olarak kullanlan unsurlarn toplam olduunu
savunurlar. Ancak sorun bu kadar basit deildir.
G kavramnn tanmlanmasna ilikin iki temel zorluktan sz edilebilir.
Birincisi, g kavramnn geni kapsam ve belirsiz niteliinin, tanmlamalarda
ok sayda unsurun dikkate alnmasn zorunlu klmas ile ilgilidir. Yukarda
genel olarak ifade edilen unsurlar kendi ilerinde ayrntlandrldnda bir
lkenin sahip olduu nitelik ve nicelie ilikin hemen hemen herey gcn
tanmna girmektedir. stelik eitimin ve diplomasinin kalitesi gibi baz
unsurlarn gce nasl dntnn somut bir ekilde aklanmas da kolay
deildir. Bu da gc daha belirsiz ve tanmlanmas zor hale getirmektedir. Tm
bunlara ek olarak gcn unsurlarnn elde bulundurulmasnn gl olmak
anlamna gelmeyeceini ileri srenler de vardr. Buna gre bu unsurlara ek
olarak bir de siyasi irade olarak ifade edilebilecek eldeki gcn kullanlma
niyeti olmaldr. Kullanlma niyeti olmayan g uluslararas politika
analizlerinde bir anlam ifade etmez. rnein Amerikan gcnn uluslararas
politikada anlam ifade etmesi iin sahip olduu gcn gerektirdii rolleri
stlenme niyetinin kinci Dnya Savann ardndan ortaya kmas
gerekmitir.
Tanma ilikin ikinci zorluk, gcn zaman ve sistemik ilikilerin yapsna
gre deiken nitelik ve ieriinden kaynaklanmaktadr. rnein, uluslararas
117
118
hukuk kurallarnn ve iletiim teknolojilerinin bugnk kadar gelimedii

dnemlerde askeri unsurlar gcn ana ieriini olutururken, bugn
diplomasinin kalitesine ek olarak bilgi kaynaklar ve iletiim sreleri
zerindeki kontrol, gcn temel niteliini oluturmaktadr. Kresellemeyle
birlikte ekonomik ilikilerin n plana kmas askeri g ve resmi ilikilerin
arln kaybetmesine, onlarn yerine ekonomik unsurlar ve devlet-d
aktrlerin n plana kmasna neden olmaktadr (Nye, 1990a: 156-157; Barber,
1996: 23-34). Ekonomik unsurlarn n plana kmasyla birlikte, rnein hibir
lkeye ballk hissetmeyen ok-uluslu irketlerin gcnn de tanmlamalara
dahil edilmesi gerekmektedir. Dolaysyla zaman ierisinde uluslararas ilikiler
gibi g kavram da evrim geirmekte, onu tanmlayan unsurlar deimektedir.
Aslnda gten sz edildiinde ilk akla gelen, onun iddet veya zor
yoluyla aa kmasdr. Bu anlamda gl olmak, gerektiinde iddete
bavurabilmeyi ifade eder. Amerikann Souk Sava sonras sper g
konumunu koruyabilmesi, deniz-ar operasyonlar yapabilme kapasitesine
sahip olan ordusu ile mmkn olabilmitir. Hi phesiz askeri g, ekonomik
gle desteklenmedike ya da ekonomik karlar askeri gle korunamadka
ne askeri ne de ekonomik g tek bana bir anlam ifade eder.
Gcn yalnzca iddete ya da zorlamaya dayal bir kavram olmadn
vurgulamak amacyla Hans Morgenthau (1985: 32-36) askeri gle siyasal g
arasnda bir ayrm yaparak siyasal gc, insann dier insanlarn dnce ve
davranlar zerindeki kontrol olarak tanmlamakta ve onun psikolojik bir
iliki tr olduunu belirtmektedir. Sahip olunan psikolojik etki nedeniyle
taraflardan biri dierine istediklerini yaptrabilmektedir. Gc yanstan
psikolojik ilikide taraflardan birinin dierinin isteklerini yerine getirmesini
salayan unsur olabilir: fayda beklentisi, dezavantaj (zarar) korkusu ve kii
veya kuruma duyulan sayg veya sevgi. Bu psikolojik etki eer yaratlabilmi
ve bu tr bir iliki kurulabilmise burada bir g ilikisinden sz edilebilir. Bu
ilikide istenen sonular, emirler, tehditler, karizma veya bunlarn bir bileeni
kullanlarak elde edilebilir. iddete bavurulmas ise bu psikolojik ilikiye son
verir ve istenenler zor yoluyla yaptrlmaya allr. Ancak gcn etkin
kullanm, fiilen iddete gerek kalmadan fakat iddet uygulama olasln da
ieren bir psikolojik etki yoluyla mmkndr.
G kavram, ilk bakta algland gibi sadece zorlama ieren bir
politika yntemi ile ilikilendirilmemelidir. Dier aktrlerin davranlarnn
istenen ekilde ynlendirilebilmesi iin Baldwine (1989: 59-70) gre pozitif ve
negatif yaptrmlar yani dl ve ceza yntemleri uygulanabilir. Pozitif ve
negatif yaptrmlar arasnda ironik bir iliki de vardr. nk pozitif
yaptrmlar niteleyen byk dller zaman zaman kayplarla zdeletirilebilir.
Byk dllerin elde edilememe riski, aktrler zerinde kayplarn yaratt
118
119
psikolojik etkiyi yaratabilir. Bu nedenle ancak belirli ama, hedef ve beklentiler

balamnda gten sz edilebilir (Baldwin, 1989: 132-135; Waltz, 1967: 216).
Gcn tanmlanmasnda, uzlamazlk konusu sorunun kapsam, balam
ve her aktrn soruna atfettii nem ve arlk nemli bir yer tutar. Bir amaca
ulama kapasitesi ya da ona ularken elde edilecek kazanm veya uranabilecek kayplar gcn tanmnda nemli yer tutar. Bu da katlanlabilecek ve
katlanlmas gze alnan her tr maliyetle ilgilidir. nk her aktr her konuya
benzer ya da eit nem vermemekte ve ayn oranda kaynak ayrmamaktadr.
Gcn bu ekilde ok ynl olarak ele alnmas, balangta olduka basit gibi
grnen g dengesi gibi analitik kavramlarn aslnda ne kadar sofistike
olduunu da gstermektedir. Bu nedenle gcn unsurlarnn somut, net ve
evrensel olarak tanmlanmas mmkn deildir. ok ynl olarak ele alnan
g, bir aktre ait yetenekler ve kapasiteler deil, iki veya daha fazla aktr
arasnda balama gre deien gerek veya alglamaya dayal bir iliki tr
olarak tanmlanabilir. Yani gc, ele alnan sorun ve aktrler balamnda
deerlendirmek gerekir.
G Kavramnn Boyutu
G kavram zerindeki almalar Steven Lukes (1974) tarafndan
boyutta snflandrlmtr. Birinci boyut, gcn gzlemlenebilir yn zerinde
younlap birbiriyle balantl davranlarn neden-sonu ilikilerini ortaya
koyar. Bu yaklam, gc aktr davranlar arasndaki ilikiler yoluyla
aklad iin davransal ya da ilikisel yaklam olarak da nitelendirilmektedir. Robert Dahln (1957: 202-203) hemen her almada bavurulan
nl tanmna gre, bir aktrn (A) aksi takdirde yapmayaca eyleri baka bir
aktre (B) yaptrabilme kapasitesine g denir. Buna gre Bnin davrannn
nedeninin A olduunu gstererek aslnda Ann B zerinde g kullandn
sylemi oluruz. Bir aktrn davrannn nedeni olarak baka bir aktr
gstererek gc tanmlamaya alan bu yaklama gre g, belirli bir aktrn
sahip olduu kaynaklar veya yeteneklerle ilikili bir kavramdr.
Baz yazarlara gre gcn tanm konusunda kar kavram iyi bir
balang noktas olabilir. Lukesa (1974: 32-33) gre, bir aktrn dierinin
davranlarn etkilemesi gten sz edebilmek iin yeterli deildir. Bir g
ilikisinden sz edebilmek iin taraflardan birinin (gc kullanan tarafn),
dierinin davranlarn kendi karlarna ters decek ekilde ynlendirmesi
gerekir. Yani A lkesi, Bnin ynlendirmesiyle kendi karlarna aykr hareket
ediyorsa, Bnin A zerinde g kullandnda sz edilebilir. Lukesa gre baka
bir aktrn davran deiikliine neden olurken kullanlabilecek ikna
yntemleri g olarak nitelenemez. nk iknada davran deien aktr belki
119
120 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3
de kendi karna olan bir durumu grm ve davrann deitirmi olabilir.

Danmanlar bir yneticiyi belirli bir karar almaya ikna edebilirler ama bu,
yneticinin davrann ynlendirmi olmalarna ramen onlarn ynetici
zerinde g kullandklar anlamna gelmez. Bu yaklamda taraflar arasnda
uzlamaya dayal politikalar g tanm ierisinde yer almamaktadr.
Dolaysyla burada kar kartlna dayal bir atma, gcn n
koulu olarak ele alnmakta ve kar kavram g tanmnn iine sokulmaktadr. Burada gcn lt tercihler deil, karlardr. Bu yaklamdaki temel
sorun, gcn zararla eanlaml olarak kullanlm olmasdr. Oysa zarar
vermeden de g kullanm ve davranlarn maniplasyonu sz konusu olabilir.
Bir baka eletiri de, karlarn objektif olarak tanmlanmas konusunda
yneltilebilir. Bir aktrn kendi karlarna ters decek bir davranta
bulunduunu syleyebilmek iin onun karlarn objektif olarak tanmlayabilmemiz gerekir. Objektif kar tanmlamasna ilikin zorluklar nedeniyle
taraflardan birinin karlarna ters den bir davran gsterdiinin saptanmas
da kolay deildir. Lukes kavramn kolay anlalmas ve gzlemlenebilmesi
amacyla g ve kar kavramlarn ilikilendirirken aslnda kavram daha
karmak hale getirmitir.
Grld gibi burada da kar kavram ile ilgili tartmalar karmza
kmaktadr. Konuyu datmamak amacyla burada ksaca birinci boyutunda
gcn, dorudan aktrlerin sahip olduu bir yetenek olduunu ve kolaylkla
gzlemlenebilen somut uygulamalarla karmza ktn syleyebiliriz. Bu
balamda gc, sonular zerinde kontrol kapasitesi, ya da sonular
belirleyebilme yetenei olarak da tanmlayabiliriz. Birinci boyuttaki g
almalar daha ok karar verme sreleri, resmi kurumlar ve alnan kararlarn
sonular zerinde durur. Bu nedenle de gc somutlatran en nemli unsur
ok nemli kilit konularda karar verme srelerine katlmdr.
Gce ilikin almalarn ikinci boyutunda, gcn gzlemlenmesi zor
baka ynleri ve uygulamalarn gstermeye ynelik abalar n plana
kmaktadr. Peter Bachrach ve Morton Baratzn Two Faces of Power
almas, gcn ikinci boyutunu ortaya karmaya yneliktir. Burada, dier
aktrler zerinde dorudan etki, karar alma srelerine katlm ve kararlar
ynlendirme gibi ak yntemler yerine, kulis almalaryla ve gzden uzak bir
biimde gndemin belirlenmesi gibi kolaylkla gzlemlenemeyen yntemlere
vurgu yaplmaktadr. kinci boyutta, gndemin kontrol edilmesi ve
belirlenmesi, tartlacak sorun ve konularn kstlanmas, bir tarafn karlarna
hizmet eden ya da ona avantaj salayacak ayrcalklardan yararlanma gibi
eylemsiz ya da kolayca gzlemlenemeyen g uygulamalarndan sz edilebilir.
Buna gre, gndem konularn belirli aktrler iin gvenli olacak konularla
snrlandrarak da g kullanlabilir. Bu yolla gce sahip olan aktrlerin
120
121
tercihleri ve karlarn olumsuz etkileyebilecek konular gndeme bile

gelmemektedir (Bachrach/Baratz, 1962: 948).
Bu yntemler dnda baz durumlarda karar almama ya da eyleme
gememe eklinde uygulamalar da sz konusu olabilir. Buna gre g, daha
nceden yaratlm bir yap veya sistem ierisindeki kurumsal uygulamalar
eklinde karmza kar. Bu durumlarda g, gzlemlenecek bir atma veya
taraflarn dorudan doruya kar karya gelmesi sz konusu olmakszn
kullanlr (Bachrach/Baratz, 1962: 949). Gc somut kararlarda gzlemlemeye
almak yerine, kararlarn alnd kurumsal ereveye bakmak gerekir. Bu
durumlarda, yaratlan sistem ierisinde hakim deerler, siyasal inanlar,
sreler ve kurumlar srekli ve tutarl bir ekilde baz aktrlere dierleri
karsnda kar salamaktadr (Bachrach/Baratz, 1962: 950). Sistem bir kez
kurulduktan sonra sistemik gc elinde bulunduran aktrler gc gstere
gstere kullanmaktansa doal ve gnlk uygulamalar ierisinde gizleyerek ayn
etkiyi yaratmaya alrlar. Bachrach ve Baratz (1962: 952), bu sreleri
nyarglarn mobilizasyonu olarak adlandrmtr. Buna gre g, belirli bir
aktrn dorudan sahip olduu bir kavram ya da yetenek deil, kurumsal
yaplarn izin verdii lde kullanlacak ve yararlanlacak bir iliki trdr.
Grnmeyen bask yntemleri karsnda aktrler, yaratlan kurumsal yaplara
kolaylkla gzlemlenebilecek bir ekilde uyarlar (Isaac, 1992: 38). Yani gcn
kullanm kolayca gzlemlenemez, ancak onu yaratan kurallarn uyguland ve
ihlal edildii durumlar aka gzlemlenebilir.
Gc tanmlamaya ynelik almalarn nc aamasnda g kavram
boyutlu olarak tanmlanmaktadr. nc boyutu tanmlayan en nemli
unsur, yalnzca gndemin deil, aktrlerin tercihlerinin ekillendirilmesidir. lk
iki boyuttan farkl olarak burada g yalnzca davransal ya da ilikisel bir
kavram olarak ele alnmakla kalmaz, ayn zamanda kurumsal, algsal ve/veya
geleneksel srelerden etkilenen sistemik ya da yapsal bir kavram olarak da
tanmlanr. Lukesa (1974: 22-23) gre kararlar, insanlarn alternatifler
arasnda bilinli ve isteyerek yaptklar tercihleri ifade eder. Sistemik nyarglar
ise belirli bireysel tercihlerin, ne hedeflenen sonular ne de bilinli seimleri
yoluyla harekete geirilir, yeniden yaratlr ve tekrarlanarak glendirilir.
Sistemin yapsndan kaynaklanan baz zellikler aktrleri belirli ekillerde
davranmaya ve belirli kararlar almaya ynlendirir. Bunu yaparken aktrler bu
yaplarn farknda bile olmakszn aldklar kararlarn tamamen kendi tercihleri
olduunu dnebilirler. Burada, alnabilecek olas kararlarn sistemik
nyarglar tarafndan snrlandrlmas ve daha sonra aktrlerin bu alternatifler
arasnda seim yapmas sz konusudur. kinci boyuttan farkl olarak bu boyutta
aktrlerin bilinli politikalarla perde arkasnda kendilerine avantaj yaratma
politikalar yoktur. Bunun yerine yerleik dzenin iliki trleri baz aktrleri
121
g konumuna yerletirirken dierlerini otomatik olarak daha dezavantajl

konuma iter. Bu ilikilerin devam ettirilmesi, var olan g ilikilerinin de
devam anlamna gelir.
Jeremy Benthamn (1995) almalarndan karlan panoptik g
kavram zellikle eletirel teorisyenler tarafndan sklkla kullanlan ve gcn
nc boyutuyla ilikilendirilebilecek bir g aklamasdr. Buna gre gcn
dorudan uygulanmas veya bakalarnn grnen yntemlerle belirli
davranlara zorlanmas sz konusu deildir. nk gcn bu tr
uygulamalarnn doasnda, ona kar bir direni de vardr (Barbalet, 1985: 531548). Bu direni nedeniyle de g genellikle atma ile zdeletirilir. En etkin
g kullanm gten etkilenenler tarafnda direnie neden olmayan yntemlerle
yaplr. Direniin nispeten ortadan kalkt durumlar gcn gze arpmayan
yntemlerle ve belirli bir aktre ilitirilmeden kullanld durumlardr. Bunun
yaplabilmesi iin de aktrlerin, ilikilerin yrtlecei bir kurumsal yap
zerinde uzlamas ya da bu yapy kabul etmesi gerekir. Bu nedenlerle eletirel
teorisyenler fikirlerin cazibesini bir g unsuru olarak niteler.
Oluturulan yaplar ve ortaya atlan fikirler yoluyla ve bu yaplarn gerei
olarak aktrlerin belirli davran kalplarnn kendi karlarna olduunu
dnmesi salanr. Bylece g, grnmez bir ekilde uygulanr. Bu kavram
aklayabilmek iin Bentham Panopticon adn verdii bir hapishane
tanmlar. Bu hapishanede gardiyanlar tarafndan btn odalar ve mahkumlarn
her hareketinin gzlemlenebilecei ekilde byk pencereler vardr.
Gardiyanlar mahkumlarn her hareketini gzlemleyebilirken, mahkumlar o anda
gzlemlenip gzlemlenmediklerinden emin olamadklar gibi aralarndaki
duvarlar nedeniyle birbirleriyle iletiim de kuramazlar. Bu yap oluturulduktan
sonra mahkumlarn kurallara uyup uymadklarnn gzlemlenmesi belirli bir
aamadan sonra gereksiz hale gelir. nk mahkumlar gzlemlenmedikleri
halde kural ihlali durumunda karlaabilecekleri sonular riske etmemek iin
istenen ekillerde davranmaya balarlar. Grnte bir zorlama ya da bask
yoktur. Mahkumlar kurulan dzenin gerei olarak kendilerinden istenen
davranlar kendi iradeleri ile gstermektedir.
Ashleye (1983: 525-526) gre panoptik yntemler ayn zamanda bir
konsensusa dayand iin bu tr g uygulamalarna kar direni de krlm
olur. Zindan ve hcre sistemine (zor ve iddet kullanm olarak yorumlanabilir)
gre daha kabul edilebilir olan bu ak sistem ayn zamanda herkesin zerinde
uzlat bir yapdr. Buradaki cazip fikir aklk ve zgrlk duygusudur, oysa
burada da g etkin bir ekilde ancak daha az hissedilerek uygulanmaktadr.
Kratochwil, baz aktrleri dezavantajl (gsz) konuma ittii halde ortak kural
ve ilkeler zerinde nasl uzlamaya varlabildiinin sorusunu alternatif
maliyetlerle aklar. Uzlamann olmad durumda srekli atma (sava) ve
122
123
belirsizlik olacaktr. Oysa belirli normlar erevesinde hareket edilmesi,

katlanlan dezavantajlar ve maliyetlere ramen iddet kullanm olasln ve
gvensizlii azaltmaktadr. Ancak gcn olaanst bir ekilde ktye
kullanlmas veya ok byk bir hakszla uranmas durumunda bu konsensus
bozulabilir (Kratochwil, 1984: 693). Normalleen ilikilerin sona ermesi bizi
tekrar gcn birinci boyutuna yani gzlemlenebilen bir atma ilikisi olarak
g uygulamalarna gtrr.
Gcn panoptik uygulamalarnda asl olan zorlama deil, gzlem yoluyla
disiplindir (Der Derian, 1990: 303-304). Oluturulan yaplarn varolan iliki
trlerini (g ilikileri) normalletirmesi ve daha sonra bu iliki trlerinden bir
sapma olup olmadnn denetlenmesi ve gzlemlenmesi sz konusudur.
Burada gzlem ve denetleme, varolan iliki biimlerinin ve aktrlerin sistem
ierisinde sahip olduklar konumlarn ihlalini denetleyen en nemli g
aracdr. rnein nkleer silahlara sahip lkeler olduu halde bunlar elde
etmeye ynelik almalarn uluslararas denetim altnda olmas gibi varolan
g ilikileri yapnn devam yoluyla srdrlr. Bunun dna kan her
politika uluslararas gvenlie ynelik bir tehdit olarak yorumlanr.
Gcn ikinci boyutunda olduu gibi nc boyutunda da gndemin
kontrol nemli bir g aracdr. Ancak gndemin belirlenmesi (ya da belirli
konularla snrlandrlmas) yalnzca bireysel kararlarla olmaz. Kitle iletiim
aralarnn ve bilginin kontrol ile sosyalizasyon sreleri de tercihleri
ekillendirir. Bu sreler kolektif olarak iler ve aslnda hibir aktrn tam
olarak kontrolnde deildir. Ancak bu durum, ileyen srelerin ve varolan
yaplarn baz aktrleri g konumuna yerletirirken dierlerini daha etkisiz
konumlara ittii gereini de gzard etmez. Yani gl, gc her zaman
kendisi elde etmez, yaplar ona gc verir.1 kinci boyutta, bu tr kontrol
edilemeyen yapsal sreler gzard edilmitir. Gndemin ve sahip olunduu
dnlen alternatiflerin baz taraflara avantaj salayacak ekilde
snrlandrlmas yoluyla bir g ilikisi ortaya kmaktadr. Aktrler, kendi
tercihleri sandklar kararlarnn aslnda sistem ya da kurumsal yap tarafndan
ekillendirildiinin farknda deildir. Ya da verdikleri kararlarn yaplarn
zorlamasyla deil de kendi iradeleri ile alndn ve rasyonel bir davrann
sonucu olduunu dnrler. Oysa var olan yapnn kurallar onlar asimetrik
bir ilikinin iine sokar. Burada yine taraflar arasnda domine etmeye ynelik
bir iliki tr vardr ve domine edilen taraf bunu kabul etmi, doal ve
1 G sahibi olmak, aktrn kendi politikalarn sonularnn yansra yapsal ve kurumsal ilikilerin aktre sunduu avantajlar da ifade ettii iin g kavramnn g verme
(empowerment) srecini ierdii ileri srlebilir.
123
kanlmaz bir durum olarak alglam ve raz olmutur. Sosyal ve sistemik

nyarglar aktrlerin bilinsiz tercihleri ve uygulamalar nedeniyle tekrar tekrar
yaratlmakta ve baz aktrler lehine sonu dourabilmektedir. Gcn nc
boyutu, sistemik ve sosyal uygulamalar yoluyla perde arkasnda ileyen ve
gzlemlenmesi ok daha zor uygulamalar kapsamaktadr.
ki boyutlu yaklama gre eer taraflardan biri durumundan ikayet
etmiyorsa burada isteyerek yaplan uygulamalar olduu varsaylr (Lukes, 1974:
24). Yani taraflardan birinin dierini bir davrana ynlendirmesi, yani g
kullanmas sz konusu deildir. Oysa nc boyut, g kullanmndan sz
edebilmek iin taraflarn ikayetlerinin gerekli olmadn syler. Sistem,
ikayete yol amadan da g ilikisi yaratabilir. Zaten gcn en etkin kullanm
ikayetlerle karlamadan olur. Bir baka deyile gcn bir ve ikinci boyutlar
direnii onun ayrlmaz bir paras olarak yorumlarken nc boyut direnisiz
bir g kullanmnn olabileceini kabul eder. Yani nc boyutta sistemin ya
da onun ngrd iliki trlerinin bir btn olarak aslnda gcn kendisi
olduu sonucuna varlabilir. Sistem, gndemin ve tercihlerin ekillendii,
izlenen politikalarn sonularnn ortaya kt genel ereveyi ve snrlar
belirlemektedir. Bu nedenle genel olarak g kavramnn, znde aktre ilikin
bir kavram olsa da her zaman dorudan doruya aktrlere ilitirilmemi
olabilecei sylenebilir.
Uluslararas Politikada G likilerinin Yaps

Gcn boyutlu olarak ele alnmas, uluslararas politikada g
kavramnn ve g uygulamalarnn anlalmasna katklar yapabilir. Ancak
burada aklda tutulmas gereken nokta, gcn boyutundan hibirisinin dier
boyutlar yadsmaddr. rnein nc boyuta ilikin tartmalar, aktrler
tarafndan dorudan kullanlabilen g unsurlarn, yani birinci boyutu inkar
etmez. Uluslararas ilikiler alannda gce ilikin her boyutu vurgulayan
yaklamlar da vardr. rnein birinci boyuta vurgu yapan klasik realizmin
yansra ikinci ve nc boyutlara vurgu yapan neorealist, neoidealist ve
eletirel yaklamlar uluslararas ortamn deien yaplarna uygun yeni g
tanm ve yaklamlar gelitirmeye almtr.
Gce ilikin almalarn ortak yn, gc dorudan veya dolayl,
gzlemlenebilir veya gzlemlenemeyen mekanizmalar yoluyla mutlaka birileri
zerinde kullanlan bir ara olarak ele almalardr. Aktrler asndan ele
alndnda g kavramndan iki farkl ekilde sz edilebilir: birincisi, bir eyi
yapabilme kapasitesi veya yetenek olarak g (power to) ve ikincisi, birisi
zerinde kontrol salanmas olarak g (power over). Yukardaki tartmalar,
bu iki anlam da i ie gemi bir ekilde kullanrken aslnda gc, bakalar ve
124
125
onlarn davranlar zerinde bir kontrol mekanizmas olarak deerlendirmektedir. rnein, Jeffrey Hart (1976: 289-305), gc, kaynaklar zerinde, aktrler
zerinde ve olaylar ve sonular zerinde kontrol olmak zere l bir kapasite
snflandrmasna giderek tartmaktadr. Kaynaklar ve aktrler zerindeki
kontroln aslnda gce ulamada bir ara olduunu ve gc asl tanmlayan
kapasitenin olaylar ve sonular zerinde kontrol olduunu vurgulamaktadr.
nk olaylar ve sonular etkilemeyen kontrol g olarak nitelendirilemez.
Kaynaklarn ve aktrlerin kontrol olarak g, istenilen sonular elde
edilemedii srece ok anlaml deildir. nk g byk lde elde edilmek
istenen sonularla ilgilidir.
Kaynaklar, aktrler ve sonular zerinde kontrol tartmalar,
potansiyel ve gerek g ayrm ile yakndan ilikilidir. Kaynaklarn ya da
unsurlarn kontrol potansiyel gc, bu unsurlarn aktrler zerinde sonuca
ynelik bir etkiye dntrlmesi ise gerek gc ifade eder (Baldwin, 1979,
163-169). Bu balamda gc tanmlayan unsurlar elinde bulunduran
devletlerin bunu gce dntremedii ve bazen zayf devletler karsnda geri
adm att grlebilir. Bu tr durumlara getirilebilecek ilk aklama, yine
Baldwine gre dntrme sreci (power conversion process) kavram ile
yaplabilir. Dntrme sreci, aktrn elindeki kaynaklar g haline getirmek
iin izledii yollar ifade eder. Glnn baarsz olduu durumlar da bu
dnm srecinde aktrn isteksizlii veya beceriksizlii yoluyla aklanabilir
(Baldwin, 1979: 163).2 Ancak bu aklamay yeterli ya da tatmin edici
bulmayan Baldwin, g kavramn daha iyi tanmlayan politika balam
erevesi (policy contingency framework) kavramn ortaya atmtr.
Politika balam erevesi gcn ileyi mantn anlama konusunda
bize yardmc olacaktr. nk gcn genel geer ve evrensel unsurlarnn
tanmlanmas imkanszdr. Bir politika balamnda g unsuru olan bir faktr
baka bir politika balamnda tamamen nemsiz olabilir (Baldwin, 1979: 164).
Politika balam belirlenmemi ise etkin sonu douran her trl politika ve
kullanlan her trl ara g unsuru olarak deerlendirilebilir. Politika balam
erevesinin tanmlanmasnda kapsam, balam ve sahip olunan kaynaklarn
nemi/arl (scope, domain, and weight) nemli bir rol oynar. Kapsam
(scope) kimin hangi konularda etkin olduu ile ilgilidir. Gcn her konu ve
her sorun balamnda ayr ayr deerlendirilmesi gerekir. nk spesifik
balamda bazen askeri, bazen ekonomik ve bazen teknolojik g unsurlar n
plana kabilir. rnein ticaretle ilgili grme ve pazarlklarda askeri g
2
Ayn kavram, kompleks karlklk bamllk kavramn aklarken Keohane ve Nye

(2001) tarafndan da kullanlmaktadr.
125
tamamen devre d kalabilirken, strateji ve gvenlikle ilgili konularda

ekonomik gten daha ok askeri g n plana kmaktadr. Her konu
kapsamnda g dengesi farkl ekillerde ortaya kt iin de gcn tanm
asndan ele alnan konunun kapsam mutlaka saptanmaldr. Balam
(domain) ise, kimin hangi aktrler zerinde etkide bulunduu, yani bir
aktrn etki altna alabilecei aktrlerin says ya da etkisini gsterebilecei
corafi alan ile ilgilidir. Aktrler farkl corafyalarda farkl derecelerde gce
sahip olduu iin corafi alan mutlaka dikkate alnmaldr. rnein ABD ve
Fransann sahip olduu g Latin Amerikada ayr Avrupada ayr
deerlendirilmelidir. G deerlendirmelerinde dikkate alnmas gereken
nc unsur olan kaynaklarn nemi/arl (weight) ise bir aktrn
dierlerinin davranlarn ekillendirme olasln yani elindeki kaynaklarn
sonuca etki potansiyelini ifade eder (Baldwin, 2002: 178).
Baldwine gre g her bir politika balamnda ayr ayr
deerlendirilmelidir. Gcn kapsam, balam ve miktarn analiz edebilmek iin
kim, kime, hangi aralarla, nerede, ne zaman ve hangi maliyetlere katlanarak,
hangi baar orannda, ne yaptrmaya alyor? sorusunu yantlamak gerekir
(Baldwin, 1984: 497). Gcn varlndan ancak belirli bir ama ve hedef
balamnda sz edilebilir (Baldwin, 1989: 132-135). Bu nedenle gc, genel
geer ve evrensel unsurlar yoluyla tanmlamak yerine ok boyutlu olarak her
politika balamnda yapya ve taraflarn sahip olduklar avantajlara bakarak ele
almak gerekir. Her aktr gcn farkl unsurlarn kontrol altnda bulundurduu
iin elindeki kaynak ve yeteneklere dayanarak dierleri zerinde etki yaratmaya
alr.
Ancak gcn tek amac kontrol (kaynak ya da dier aktrlerin kontrol)
deildir, nk g belirli amalara ulamak iin kullanlr. Bakalarn veya
eitli kaynaklar kontrol altna almak veya onlar ynlendirmek ancak bu
amalara ulaabilmek iin birer ara veya yntem olabilir. Bu nedenle politika
balamnn yansra sorunlar arasnda kurulabilecek stratejik balantlar da g
deerlendirmelerine katmak gerekir. Robert Art (2004: 8-20), sorunlar arasnda
geikenlik unsurunun nemine dikkat ekerek gcn unsurlarnn ayn
zamanda para gibi farkl eylere dnebileceini (mbadele argman
fungibility argument) ileri srmektedir.3 rnein, askeri g caydrclk
konusunda nemli bir rol oynar ancak uluslararas ticaret grmelerinde bir
g unsuru olarak deerlendirilemez. Fakat Arta gre belirli bir konu
3 G unsurlarnn mbadele edilebilirlii (fungibility argument) konusundaki tartmalar iin bkz. Keohane (1986: 186-188), Nye (1990a: 159-160), Baldwin (1979:
165-171).
126
127
balamnda ilgisiz gibi grnen g unsurlar parann deiim nitelii gibi gce
dnebilir, yani istenen sonucu satn alabilir.
Bu iki ekilde gerekleebilir: Birincisi tama etkisi (spill-over effect)
yani belirli bir politika erevesindeki ilikilerin baka politika alanlarndaki
davranlar da ekillendirmesidir. rnein ABDnin yaratt gvenlik
emsiyesi altnda batda ortaya kan karlkl ekonomik bamllk bugnk
ekonomik sistemi ortaya karmtr. Bu sistem de ABDye ekonomik olarak
avantajl bir konum salamtr. Ya da Hollywood (kltrel g) etkisiyle
tketim alkanlklarnn deierek Amerikan mallarna olan talebin artmas
(ekonomik g) bu tr tama etkilerine rnek olarak gsterilebilir.
G unsurlarnn mbadelesi yoluyla g alann geniletmenin ikinci
yolu, sorunlar arasnda balant stratejileri (linkage politics) yoluyla belirli
bir politika balamndaki g unsurunun baka bir politika balamna
tanmasdr. Bu, daha ok zayf devletlerin kulland bir stratejidir. Jeopolitik
konumunu kullanarak gl devletlerden askeri veya ekonomik tavizler
koparlmas buna rnek gsterilebilir. Farkl balam ve boyutlar arasnda
balantlar kurabilmek iin (rnein askeri gcn ekonomik balamda
kullanlabilmesi), sahip olunan kaynaklar gce dntrme stratejilerine ek
baz diplomatik ve siyasal yetenekler de gereklidir. Sahip olunan kaynaklarn
etki alann genileterek g elde etmek ancak bu yeteneklerle mmkn olabilir.
Aktrlerin sahip olduklar niteliklerin yansra, istenen politikalarn
izlenebilmesine olanak salayan ve uluslararas sisteme zg koullar da
aslnda bir g unsuru olarak alglanabilir. Gcn bu durumlara ilikin
boyutlarn vurgulayanlar, kavramn sistemik niteliini n plana karan
uluslararas ilikiler teorilerinin neo versiyonlar olmutur. G kavramnn
sistemik ya da aktre ilikin bir kavram olup olmamasnn yansra uluslararas
ilikiler teorilerinin politika balamnda gc alglama ekilleri de farkldr.
Uluslararas likiler Teorilerinde G Kavram

Klasik realizm, politika balamnda g kavramn caydrclk yetenei
olarak yorumlamaktadr. Gvenlik ve gcn eanlaml olarak kullanlmas ve
gcn askeri gce daha fazla vurgu yaplarak bir ama olarak ifade edilmesinin
nedeni budur. Objektif bir ulusal kar kavramnn g yoluyla tanmlanmasnn
ardnda da yine gcn zde caydrcla dayand varsaym yatar. nk en
somut ve objektif olarak tanmlanabilecek ulusal kar tanm, saldrlarn
caydrlmasyla ifade edilebilir. Gcn dier maddi unsurlarn (corafya, doal
kaynaklar ve endstriyel kapasite gibi) gle ilikilendiren asl unsurun askeri
hazrlk derecesi olduunu belirtirken Morgenthau (1985: 139) aslnda
caydrclk kapasitesinin g asndan nemini de vurgulamaktadr.
127
Morgenthaunun gc tanmlarken caydrcl n plana kardnn bir

baka kant da gcn kullanm ekillerini snflandrmasnda bulunabilir. Buna
gre g, mevcut durumu ya korumaya (statko), ya deitirmeye ynelik
emperyalist politikalar iin, ya da prestij amacyla kullanlr (Morgenthau,
1985: 52-53 ve 71-100). Emperyalist politikalarn saptanmas ounlukla
zordur, nk bu politikalar ideolojik perdelerin arkasna gizlenerek yrtlr.
Dier iki yntemin znde ise dier aktrleri caydrma amac yatar. Burada
caydrclktan anlalmas gereken, kendi ulusal karlarna zarar verebilecek
dier aktrlerin olas hareket alanlarnn daraltlmasdr.
Morgenthau (1985: 32) gc, dierlerinin dnce ve hareketleri
zerindeki kontrol olarak tanmlad iin klasik realizmin bu tanmnn,
Dahlnkiyle (1957) rtt sylenebilir. Buna gre devletlerin arzulad en
temel sonu gvenlik, yani dier aktrlerin politikalarn deiime zorlayarak
saldrganlklarn caydrlmasdr. Caydrclk, dier aktrlerin belirli
davranlara ynlendirilmesini ierir. Carr da (2001: 109), en son kullanlacak
g ynteminin sava olduunu sylerken, gcn caydrcla dayandn ima
etmitir. Carra gre askeri gcn nemi, onun bir son are olmasndan
kaynaklanmaktadr. Bir anlamda askeri yntemlere bavurulmas bir g
gsterisi deil, caydrcln baarsz olduunu gsteren bir son are, yani
gcn snrlarnn izildii bir durumdur. Yine Morgenthaunun (1985: 33),
gc taraflar arasnda psikolojik bir iliki olarak tanmlamas klasik realizme
gre kavramn znde iddet ve askeri g kullanmnn deil, caydrcln
yattna ilikin bir iarettir. Buna gre askeri gce yani iddete bavurulmas
bu psikolojik ilikiyi sona erdirir. Aslnda daha nce de vurguland gibi gcn
etkin kullanm, iddet ya da zorlama yoluyla deil, yaratlan psikolojik etkiyle
mmkndr. Bu balamda klasik realizm, gcn birinci boyutu zerine vurgu
yapar.
Neorealistler ise gc tanmlarken aktr kapasitesinden ve dier
aktrlerin davranlarn deitirebilme yeteneinden daha ok uluslararas
sisteme vurgu yaparlar. Buna gre g, sistemik kstlamalar erevesinde sahip
olunan hareket alan ve bakalarnn yetenekleri karsnda zerklik olarak
tanmlanmaktadr. Yani bir devlet uluslararas sistemin kstlayc ve hareket
alann daraltc etki ve yaplarndan ne kadar az etkilenirse o kadar gl
demektir. Bu balamda hareket serbestisini salayan unsur, aktrn (devlet)
sahip olduu niteliklerden daha ok sistemin yapsdr.
Neorealistler aktr yeteneklerinin gcn tanm ierisinde yer aldn
kabul ederler ancak yetenekler gc tanmlamada yetersizdir. nk sistemde
tm aktrlerin yetenek ve konumlar dier aktrlere gre tanmlanr. Gcn
tanm asndan yeteneklerin varl deil, dier aktrlerle karlatrldnda
ifade ettii anlam nemlidir. nk ancak birimlerin sahip olduklar
128
129
yetenekler karlatrlarak bir g tahmini yaplabilir (Waltz, 1979: 98). Aktr

yetenekleri sistem ierisinde eit olmayan biimlerde datlmtr ve bu
eitsizlik uluslararas ilikilerde gc tanmlayan en nemli unsurdur. Yani
Waltz (1979: 192) gc yeteneklerin dalm olarak tanmlar. Sistemin yapsn
tanmlayan yetenek dalm, aktrlere hareket serbestisi ya da kstlamalar
yaratr. Bu yap, sahip olunan yetenek ve kapasiteleri dier aktrleri
ynlendirebilmek iin kullanma frsatlar yaratr ya da bunlar ortadan kaldrr.
Sonuta gl olanlar karar verme ve uygulama konusunda daha serbest
hareket edebilir.
Waltza (1979: 191) gre g, ne kaynaklar, ne aktrler ve ne de olaylar
zerinde kontroldr, nk uluslararas sistem kontrol neredeyse imkansz
hale getirir. Belli bir konuda bir aktr dieri zerinde kontrol sahibi olabilir
ama baka bir konuda bu kontrol ilikisi tam tersi olabilir. Yani kontrol ve
bakalarnn davranlarn deitirebilme anlamnda g aslnda konudan
konuya ve balama gre deien bir kavramdr. Bu yaklam, objektif ve genel
geer bir g tanm yapma abalarna bir katk salamaz. Bir sper gcn
sistemdeki en gl aktr olmasnn nedeni herkes zerinde her konuda kontrol
salam olmas deil, o sistem ierisinde en fazla hareket alanna sahip lke
olmasdr. Nitekim, sper gler ou zaman kendi mttefiklerinin bile
davranlarn kontrol edemeyebilir. Bu balamda Waltz, aslnda aktrlerin
genellikle dier aktrlerin davranlarn istedikleri gibi ynlendirmesinin zaten
mmkn olmadn sylemektedir. Bunu yapamamak da aslnda zayflk
olarak yorumlanamaz nk Waltza gre gcn sreleri ile sonularn
birbirine kartrmamak gerekir. Bakalarn ynlendirebilmek gcn bir
sonucudur. G, srelere etki edebilme kapasitesini ifade eder ve sistemin
yaps gerei sonular her zaman belirsizdir (Waltz, 1979: 192).
Uluslararas sistemde bir aktr dierinin davranlarnda deiime neden
olabilir. Baka bir aktr srf davran deiikliine zorlayabilmi olmak o
aktrn daha gl olduunu gstermez. Gten sz edebilmek iin
bakalarnn davranlarn yalnzca deitirmek deil, amalanan ekilde bir
davran deiiklii yaratabilmek gerekir. Ancak Waltza gre dier aktrleri
balangta amalanan davranlara ynlendirmek de neredeyse imkanszdr.
nk gl olduu varsaylan aktrn balangtaki niyetiyle, sonuta ortaya
kan davran arasna sistemik etkiler girmektedir. Sistem, niyetlerle sonular
arasnda bir ara deiken (intervening variable) rol oynamaktadr. Yani
niyetler ve politikalar, sistemik szgeten getikten sonra dier aktrler
tarafndan alglanmakta ve bu alglamalara uygun politikalar retilmektedir
(Waltz, 1979: 74-75). Bu da niyetlerin tesinde ya da onlardan farkl sonular
dourabilmektedir. Eer g kontrol olarak tanmlanyorsa, istenen ve niyet
edilen ekilde bir ynlendirme baarlamadktan sonra bu kapasiteyi g olarak
129
nitelemek zordur. Sistemik etkiler nedeniyle gc baka aktrler veya olaylar

zerinde kontrol kapasitesi olarak tanmlayamayz. Bu balamda Waltzn
tanm, gcn ikinci ve nc boyutlar ile rtmektedir.
Waltza gre sahip olunan ya da kontrol edilen kaynaklar, ya da dier
aktrlerin davranlar zerinde etkide bulunmak, gcn tanm asndan
sadece arasal bir rol oynar; onu tanmlayamaz. Kaynaklar veya aktrleri
kontrol altnda tutan bir aktr istedii sonular yaratmak iin onlar
kullanmyor ya da zorlayamyorsa gl olduu sylenemez. yleyse byle bir
kontrol salamak iin sistemik dinamiklerin de g hesaplarnda dikkate
alnmas ve sistemin dinamikleri zerindeki etki kapasitesinin de bir g unsuru
olarak deerlendirilmesi gerekir. Bu balamda Waltza (1979: 195) gre g,
sistemik dinamiklerin aktrlere salad hareket serbestisi ile aklanabilir.
G mcadelesi de bakalar zerinde kontrol mcadelesi deil, sistem
ierisinde mmkn olan en fazla otonomiyi kazanma mcadelesidir. Bu
otonomi ayn zamanda gvenliin de gvencesidir. Yani g, karlkl
bamlla dayal bir uluslararas sistemde dier aktrlerden bamsz karar
alabilme ve onlarn kararlarndan en az etkilenme kapasitesi olarak
tanmlanabilir. En basit ifade ile Waltza (1990: 35) gre g, sistemik
kstlamalar erevesinde bir devletin birletirilmi yetenekleridir (the
combined capability of a state).
Buna gre bir aktre daha fazla hareket alan yaratan iliki, kurum,
nyarg ve uygulamalar onun gcn oluturur. Sistemik dzeydeki bu yaplar
olmakszn gcn unsurlarnn elde bulundurulmas veya kontrol edilmesi bir
anlam ifade etmez. Arap dnyas, en stratejik hammadde olan petrol elinde
bulundurmakta ancak Arap devletleri sisteme hakim gler olamamaktadr.
Sistemik iliki yaplar ve kurumlar her aktre eit avantaj salamamaktadr.
kinci Dnya Savann ardndan ABD, ekonomi alannda IMF ve Dnya
Bankas ile birlikte Bretton Woods sistemini kurmu, siyasal alanda Birlemi
Milletler sistemini oluturmu ve kendisini bu sistemin merkezine
yerletirmitir. Bu anlamda ABDnin gc, yalnzca sahip olduu askeri veya
ekonomik kaynaklardan deil, yaratt uluslararas kurum ve ilikilerin yani
sistemin yapsndan da kaynaklanmaktadr.
Hareket serbestisi asndan bakldnda klasik realistlerin caydrclkolarak-g tanm, bakalarnn hareket alanlarn daraltma yetenei olarak
yorumlanabilir. Neorealistlerin g anlaynda ise bakalarnn hareket
alanlarnn daraltlmas yerine kendi hareket alannn geniletilmesine vurgu
yaplmaktadr. Yani klasikler dier aktrlerin kontrolne vurgu yaparken,
neolar ne aktrlerin ne de sonularn kontrol edilebileceine inanrlar.
130
131
Kimsenin kontrol elinde bulundurmad bir ortamda yaplan ey aslnda

idaredir.4 Sistemik snrlamalar ierisinde sahip olunan hareket serbestisi
erevesinde sorunlarn idaresi ve bu amala oluturulan kurumsal balamda
yeni hareket alanlar yaratlmaya allarak g elde edilmeye allr.
Klasik realistler ve neorealistler arasndaki bir baka ayrm da, klasiklerin
gc bir ama olarak grmesine karlk neolarn asl amacn gvenlik
olduunu ileri srerek gc bir ara olarak deerlendirmeleridir. Waltza (1990:
35) gre devletlerin amac gc maksimize etmek deil gvenlii salamaktr.
Sahip olunan hareket serbestisi (g) ayn zamanda gvenlii tehlikeye
atmadan izlenebilecek olas politika yelpazesinin de genilemesini ifade eder.
Eer g maksimizasyonu gvenlii tehlikeye atacaksa devletler g arayna
girmezler. Eer ama g maksimizasyonu olsayd devletler olas g
politikalarndan dengelemeyi deil, gl olann yannda olmay ifade eden
bandwagoning stratejisini tercih ederlerdi. Ancak bu durum gvenlii tehdit
edecei iin devletler dengeleme politikas izlerler (Waltz, 1979: 126).
Gcn lm ve kaynaklarn kontrolne ilikin olarak Keohane ve
neoliberallerin yaptklar saptamalar, g kavramn nasl algladklarn
grebilmek asndan arpcdr. Buna gre, sisteme egemen hegemonik bir g
konumuna ykselebilmek iin bir lkenin btn kaynaklar ve g unsurlarn
kontrol etmesi gerekmez. Tarih boyunca uluslararas politikada ve ekonomide
baskn kan gler bu hegemonyay ortak kurallar, ilkeler, kurumlar ve karar
alma mekanizmalar yani rejimler oluturarak ve dier devletleri bunlar kabul
etmeye ikna ederek baarmlardr. Uluslararas politikadaki stn g
tamamen askeri ve zora dayal yntemler temelinde ina edilemez. Yaratlan
dzenlemelerin korunabilmesi iin askeri g hala nemli bir g unsurudur
ancak g kavramn bir btn olarak aklamada yeterli deildir.
Her iki akmn da sistemik etkenler zerinde younlamas nedeniyle
neoliberal ve neorealist g perspektifleri arasnda paralellikler bulunabilir.
Neoliberallere gre g aslnda karlkl bamllk kavramyla ilikilidir
(Keohane/Nye, 2001). Hikimse kimseden tamamen bamsz hareket
edemeyecei iin mutlak anlamda kontrol elinde bulunduran bir gl
devletten sz edilemez. Bu balamda neoliberal yaklamda asimetrik karlkl
bamllk kavramndan sz edilmektedir. Buna gre, btn aktrler konulara
gre deien miktarlarda ve deiik oranlarda birbirlerine bamldr. Daha az
baml olan aktrn ktlar etkilemek iin daha fazla siyasal etkiye sahip
olduu sylenebilir. Aslnda neoliberallerin bamllk derecesi olarak
4 dare konusunda ayrntl bilgi iin bkz. Waltz (1979) Chapter 9.
131
nitelendirdikleri durum, neorealistler tarafndan hareket serbestisi olarak

adlandrlmaktadr.
Keohane ve Nye, dier aktrlerin politikalar karsnda duyarllk
(sensitivity) ve savunmaszlk (vulnerability) durumlarna deinerek
asimetrik karlkl bamllk ortamnda g kavramn tanmlamaya
almaktadr (Keohane/Nye, 2001: 10-14). Buna gre aktrlerin gcn
belirleyen unsur onlarn sistem ierisindeki konumlar ve hareket yetenekleridir.
Duyarllk, belirli bir politika erevesinde dier aktrlerin politikalarna tepki
verme derecesiyle ilikilidir. Deien duruma tepki olarak deien politikann
maliyeti duyarll tanmlar. 1973 Petrol Krizi, Batl lkelerin bu konudaki
duyarllklarn ortaya koymutur. Duyarllk durumunda politika deiiklii,
neden olunan maliyete ramen baarlabilir. Aktrler duyarllk durumunda,
kendilerine yklenebilecek maliyetlerin bir ksmndan politika deiiklii
yoluyla kanabilirlerken, savunmaszlk (vulnerability) durumunda politika
deiikliine ramen maliyetlerden kanmak mmkn olmaz. Buna gre
duyarllk durumunda aktr, politikalarn deitirerek dardan empoze edilen
gelimelerin yol at maliyetlerden kanrken, savunmaszlk durumunda
politika deiikliinden sonra bile maliyetlere katlanmaya devam eder.
Duyarllk durumunda ise yalnzca politika deiikliinden nceki maliyetlere
katlanlr.
Bir baka deyile, karlkl bamllk ortamnda aktrlerin birbirinden
etkilenmemesi sz konusu olamaz. Sisteme hakim en gl devletler bile
sistemdeki dezavantajl devletler tarafndan politika deiikliine zorlanabilir.
Burada nemli olan, politika deiiklii yoluyla maliyetlerden kurtulunup
kurtulanamamasdr. Duyarllk, karlkl bamlln doal bir sonucu olarak
aslnda devletlerin sistemde sahip olduklar hareket serbestisini de tanmlar.
Savunmaszlk durumunda ise hareket alan daha kstland iin aktrler dsal
etkenler tarafndan yaratlan maliyetlere katlanmak zorunda kalrlar.
Gcn daha zor gzlemlenebilen ikinci ve nc boyutlarna zellikle
neoliberal teorisyenlerin vurgu yaptklar grlmektedir. Keohane ve Nyen
kompleks karlkl bamllk olarak tanmladklar durum, devletlerin ok
sayda sosyal ve siyasal balarla birbirine baland ve gvenlik ve iddet
kullanmnn nemini kaybettii bir ortamdr. Gc aklarken, onu oluturan
unsurlar gce dntren pazarlk yntemlerini ve bu yntemleri etkileyen
kompleks karlkl bamllk koullarn hesaba katmak gerekir (Keohane/
Nye, 2001: 196). Kompleks karlkl bamllk ortamnda g elde etmek iin
sorunlar aras balant kurma (issue linkage) ve gndem belirleme (agenda
setting) stratejileri, uluslar-tesi ve hkmetler-tesi balantlarn
kullanlmas ve uluslararas rgtlerin devreye sokulmas gibi yntemlere
bavurulabilir. Sorunlar aras balant kurma, askeri gcn davranlar
132
133
ekillendirme yeteneinin giderek azald bir ortamda askeri veya ekonomik

konular birbiriyle ilikilendirerek istenen konularn siyasallatrlmasn veya
avantajl konularla avantajl olunmayanlar ilikilendirerek arzulanan sonularn
elde edilmeye allmasn ifade etmektedir.
Keohane (1984: 19-22), uluslararas politikada iki temel hedef olarak
grd refah ve g arasnda, bu kavramlar isteklerin tatmini (want
satisfaction) olarak tanmlayarak bir balant kurmaktadr. Buna gre,
ekonomik konu ve amalara yneldike izlenen politikalar refah aray,
ekonomik politikalardan uzaklatka izlenen politikalar g aray olarak
nitelenebilir. Ancak yine de hem refah aray hem de g aray birbirini
tamamlar nitelikteki politikalardr. Keohanein argmanna gre, Dahln
deien aktr davranlar temelinde yapt g tanm salkl deildir. nk
byle bir giriim, davranlardan nce gcn lmn ve daha sonra bunun
davran deiiklii ile ilikisinin ortaya konmasn gerektirir. Bu tr abalar
aktrlerin belirli hedeflere daha fazla nem atfetmesi ve bu hedeflere ynelik
olarak dierlerinden daha fazla kaynak kullanmas durumunu aklayamaz. Bir
aktrn belli bir konudaki politikalara dierlerinden fazla nem verdii ve
btn kaynaklarn bu politikalara ynlendirdii iin bu konuya daha az nem
veren dier aktrlerin davranlarn deitirebilmesi, bu aktrn onlardan daha
gl olduu anlamna gelmez. Bu nedenle, Keohanee gre g kavramn
tanmlarken motivasyon younluu da dikkate alnmaldr. Ancak bu kavram
llebilir nitelikte deildir. Bu nedenle g, sanld kadar kolay
tanmlanabilen, gzlemlenebilen bir kavram deil, siyasal davranlarn
tanmlanmasnda kullanlan bir sylemdir ve refah kavram ile yakndan
ilikilidir (Keohane, 1984: 20-21).
Yukardaki tartmalar klasik g tanmlamasndan farkl bir g
yaklamn ortaya koymaktadr. Buna gre bir aktrn baka bir aktrn
davranlarnda yalnzca deiim yaratma kapasitesi g olarak tanmlanamaz.
nk uluslararas sistemde btn aktrler dierlerinin davranlarn
deitirme kapasitesine sahiptir. Dier aktrleri Lukesun savunduu gibi kendi
karlarna ters decek ekilde davranmaya zorlamak da gc tam olarak
tanmlayamaz. nk kar atmas olmadan da g kullanlabilir. Ayrca
kar tanmlamasndan kaynaklanan sorunlar aktrlerin ne zaman karlar
dorultusunda ve ne zaman karlarna ters decek ekilde hareket ettiklerini
tartmal hale getirir. Bu yntem gcn tanmlanmasna katk yapmaktan ok
yeni zorluklar yaratr. Neoliberal yaklamda g, bakalarnn izledii
politikalarn yaratt maliyetlerden deien davranlar yoluyla kurtularak
kendi istediklerini yapabilmektir. Politika deiiklii yoluyla kendine dayatlan
durumlardan syrlabilen aktrlerin bu anlamda gl olduklar sylenebilir.
133
Konstrktivist yaklama gre ise devletlerin davranlarn ekillendiren

temel unsur kanlar/fikirler (ideas) ve karlardr. Burada kar kavram somut
ve objektif bir kavram olarak ele alnmamaktadr. kar maddi gle
zdeletiren realizmin aksine konstrktivizmde karlar fikir ve kanlarla
ilikilendirilir. karlar objektif olarak var olamaz ve belirli fikirler ve
alglamalar etrafnda ekillendirilir. Gcn maddi unsurlar ise bu tanmlanan
karlar dorultusunda bir anlam ifade eder. Belirli fikirler, ilikiler, alglamalar
ve tercihler etrafnda ekillenen karlar dorultusunda kullanlmakszn tek
bana g ok fazla anlam ifade etmez (Wendt, 1999: 96-120). rnein
zerinde yaanan corafyann, sahip olunan doal kaynaklarn veya ordunun bir
g unsuru mu yoksa bir zaafiyet mi olduu, o lkeyi evreleyen lke ve
sorunlarn alglan ve onlara ilikin kanlar, fikirler ve ilikiler balamnda bir
anlam ifade eder. Gcn unsurlar da, tanmlanan karlarn korunmas ve
gelitirilmesine ynelik olarak belirlenen politika balamnda anlam kazanr.
Devletlerin gce yaklam, onu alglamalar ve kullanma niyetleri, fikirler,
kanlar ve bu dorultuda tanmlanan karlar erevesinde ekillenir.
Gc alglayabilmek iin g dalmndan daha nemlisi kar
dalmna (distribution of interests) bakmak gerekir (Wendt, 1999: 104109). Devletler tarihsel deneyimlerinin ve dier aktrler hakkndaki kanlarnn
bir sonucu olarak dier aktrleri ve onlarn izledikleri politikalar objektif bir
biimde alglamazlar. Sahip olduklar kimlikler ve kar tanmlamalarnn bir
sonucu olarak bazlarn tehdit olarak grrken bazlarn grmezler. Bu
nedenle de g aray realistlerin ngrd gibi kanlmaz olarak her zaman
atmaya deil bazen ibirliine de yol aabilir. Bu balamda konstrktivizmin
g anlay neoliberallerin isteklerin tatmini olarak tanmladklar g
anlay ile de benzerlikler gstermektedir.
Gce ilikin farkl tanmlamalarn temelinde onun zaman ve mekana gre
deien nitelii yatmaktadr. rnein, davransal g, baka aktrlerin
davranlarnda deiimi, kaynak gc sahip olunan kaynaklar, sistemik g
aktrlerin sahip olduklarndan ok iinde bulunulan sistemi ve kurumsal
yaplar vurgular. Zaman ierisinde hem aktrlere hem de sisteme ilikin g
unsurlar deiim geirmektedir. Genel olarak askeri gc ele alrsak, zellikle
kinci Dnya Savann ardndan uluslararas hukuka dayal BM sisteminde
askeri gcn kullanlabilirlii greceli olarak azalm, bunun yerine ekonomik
kapasite ve enformasyon ne kan g unsurlar olmutur. Souk Savan
galibinin de askeri gle belirlenmemi olmas bu bakmdan nemli bir
gsterge olarak deerlendirilebilir. Dnya Savalarnn ardndan uluslararas
sistem, igal yoluyla toprak kazanm ve askeri gcn geliigzel bir biimde
kullanlmasna kar gelitirilen kurallar tarafndan ekillendirilmitir. Ancak
bu, uluslararas politikay bir g mcadelesi arenas olmaktan karmam,
134
135
devletler sistemin yeni kurallar erevesinde yeni g deerlendirmeleri

yapmlardr. Varlan sonu, g mcadelesi ierisinde genel olarak
kullanlamaz hale gelen unsurlar yerine yeni unsurlar zerinde younlaarak
g mcadelesine devam etmek olmutur. Kullanlamayan g faktrleri
tamamen terkedilmemi ancak arka plana itilmitir.
Uluslararas
nc Boyutu
Sistemin
Dnm
ve
Gcn
Tm zaman, mekan ve konular iin geerli bir evrensel g tanm yapma

abalarnn baarsz olduu sylenebilir. Bunun temel nedeni, sistemin, onun
ierisindeki yaplarn ve oyununun kurallar deitike gcn anlamnn da
deiim geirmesidir. Bu yzden g kavramnn tanmlanmasna ynelik
hemen hemen tm almalar eksiklikleriyle eletirilmitir. Zaman ve mekana
gre deikenlik, g kavramnn tanmna ilikin temel zorluklardan biridir.
Gcn evrimsel nitelii asndan yaklaldnda aktrlerin sahip olduklar ya
da kontrol altnda tuttuklar kaynaklar g haline getiren ya da gcn unsurlar
olmaktan karan faktr oyunun kurallar yani sistemde yaygn olan
uygulamalardr. Sistem ierisinde ortaya kan ortak kurallar, devletler
arasndaki yaygn uygulamalar ve hatta dnya kamuoyunun sorunlar alglama
biimleri oyunun kurallarn oluturmaktadr. Oyunun kurallar, yani sistemin
yaps baz aktrlere daha geni bir hareket alan ve avantajl bir konum sunar
ve dierlerinin hareket alann kstlarken, baz g unsurlarn da kullanlamaz
hale getirebilir. Morgenthaunun yapm olduu kullanlabilir ve kullanlamaz
g ayrm da oyunun kurallar erevesinde deerlendirilmelidir. rnein
nkleer gc kullanlamaz klan ey onun kendi niteliinden ok sistemin
yaps, yani kamuoyunun bu tr kullanmlara kar taknd/taknabilecei
tutumdur.
Gcn nitelii zaman ierisinde deimektedir (Nye, 1990: 179-180).
rnein tarih boyunca Sanayi Devrimine kadar ulusal gcn en belirleyici
unsuru askeri g olmutur. Fransz htilaline kadar askeri gcn belirleyici
unsuru askerlerin yetimilik dzeyi ve savakanlk kapasitesi idi. Bu
dnemlerde iyi yetimi az sayda askerden oluan profesyonel ordular askeri
gcn belkemiini oluturuyordu. Bu askerlerin savalarda kaybedilmesi
saylarnn azl nedeniyle nemli sonular dourabilirdi. Fransz htilalinin
alevlendirdii milliyetilik duygular temelinde Napolyon daha az yetimi
ancak sayca kalabalk ordular oluturdu. Sayca kalabalk olmalar askerlerin
sava alanlarnda daha kolay feda edilebilmesi sonucunu dourdu. Bu da
atmalara daha kolay girebilen ve savakan bir ordu yaratt. Napolyonun
135
ordular btn Avrupay kasp kavururken artk askeri gcn temel lt de

asker says olmutu.
Sanayi Devrimi ile birlikte asker saysnn ve askeri yeteneklerin tek
bana ulusal gc tanmlamada yeterli olmad, endstriyel retim
kapasitesinin ve yeni teknolojileri retme ve onlara ayak uydurma kapasitesinin
daha nemli hale geldii grlmektedir. Endstriyel retim kapasitesi, ayn
zamanda byk ordulara sahip olunabilmesini ve kaybedilen ara ve tehizatn
ksa srede tekrar retim yoluyla yerine konulmasn salyordu. Paul Kennedy
(1991: 231-286 ve 351-390) retim kapasitesine ilikin ekonomik verileri
karlatrarak Birinci ve kinci Dnya savalarnn sonularna ilikin
ipularnn buradan elde edilebileceini gstermektedir. Bugn ise uluslararas
iletiimin artyla birlikte bilgi a olarak nitelenen dnemde ulusal gcn asl
dayana olarak askeri ya da ekonomik kapasitelerden daha ok bilginin
kontrol ve kamuoyunu ynlendirme yetenei gsterilebilir.
Souk Sava boyunca ve daha ncesinde uluslararas politikada g
kavram askeri ve siyasal otoriteyi ve onun sahip olduu kaynaklar
artryordu. Askeri yetenekler veya g dengelerinde merkezi ya da nemli
saylabilecek bir konumda olmak gcn temel ltyd. Gnmz bilgi
anda ise en etkin g kamuoyunu ynlendirebilme, ikna ve pazarlk yetenei
olarak grnmektedir. Nye (1990a) tarafndan yumuak g olarak
adlandrlan uygulamalar n plana karken askeri gcn kullanlabilirliinin
azald grlmektedir. Bunun iki nedeni olabilir: (1) uluslararas rgtler,
hukuk kurallar ve uluslararas politikada dnya kamuoyunun artan rol
nedeniyle askeri gcn istenen sonular elde etme konusunda giderek
etkisizlemesi ve (2) asimetrik yntemlerin klasik ordularn etkinliini ve
caydrcln azaltmas.
Ancak bu gelimelerin etkilerini abartmamak gerekir. amzda
sert/kaba gcn (hard power) kullanm giderek zorlasa ve yumuak g
kullanm daha mantkl grnse de anarik uluslararas ortamda kaba gle
zdeleen askeri yeteneklerin nemi ortadan kalkmamtr. Nye (1990a: 156)
yumuak gc tartrken aslnda askeri gcn hala nemli olduunu ancak bu
gcn snrlarn anlamak ve yetersizliklerini tamamlamak iin karlkl
bamlla dayal ilikileri dikkate alan alternatif stratejiler gelitirilmesi
gerektiini belirtmektedir. Bu balamda Waring Partridge, yumuak gc, sert
gcn kullanmn destekleyen ve gerektiinde onun kullanmna imkan yaratan
bir g tr olarak nitelemektedir (Bollier, 2003: 17). Askeri yetenekler gcn
hala nemli bir parasn olutursa da bu yeteneklerin kullanm maliyetleri
(sadece ekonomik anlamda deil) giderek artmaktadr.
136
137
Souk Sava sonrasnda gcn alglan ve kullanmna ilikin temel baz

deiiklikler yaanmtr. Devletler dnda gce sahip yeni ve hatta
devletlerden daha gl (zellikle ekonomik anlamda) yeni aktrlerin ortaya
k, devletler arasndaki mcadeleleri aklamak iin kullanlan g
kavramna yeni boyutlar eklemitir. Askeri anlamda hibir yetenei olmayan bu
aktrler ve zellikle ok-uluslu irketler devlet davranlarn kolaylkla
etkileyebilmekte, hatta herhangi bir corafi kstlamaya tabi olmadklar iin
daha geni bir hareket serbestisine sahip olabilmektedir. Talepleri yerine
getirilmedii takdirde bu yeni aktrler finansal kaynaklara gereksinim duyan
lkeleri terkederek buralarda ekonomik skntlara neden olmakta, talepler
yerine geldiinde de bu lkelerin ihtiya duyduu ekonomik istikrar ve refahn
yaratlabilmesi iin gerekli kaynaklar onlara sunabilmektedir. Kresel
hareketlilik olanana sahip olmalar bu yeni aktrlere ulus-devletler zerinde
yeni kontrol olanaklar sunmaktadr. Dolaysyla bu aktrlerin sahip olduu
finansal olanaklar zerinde devletler arasnda acmasz bir rekabetten sz
edilebilir. Sonu olarak kresel sermayeyi kendi lkesine ekme konusunda
rekabet eden lkeler bu sermayeyi tatmin edecek politikalar uygulamak zorunda
kalmaktadr (Guehenno, 1995: 10-13). Bu da aslnda yeni aktrlerin deien
sistemik yaplar yoluyla devletler zerinde uygulad yeni bir tr gtr.
Souk Sava sonras dnyada gcn yeni uygulama biimleri nc
boyutla ilgili (yapsal) olmakla birlikte iki genel kategoriye ayrlabilir. Aktre
ilitirilmi g yntemleri ile aktrlere dorudan ilitirilmemi ve sistemik
yaplardan kaynaklanan g unsurlar ve uygulamalar. Bu balamda yumuak
g kullanm aktre ilitirilmi ve aktre ait bir kavram olarak
deerlendirilebilir. Aktre ilitirilmemi g uygulamalar ise kurumsallama
yoluyla yrtlr. Yerleik uygulama ve alglamalar baz aktrleri dierleri
karsnda avantajl ve gl klar. Coxa (1986: 219) gre kurumlar bu
uygulama ve alglamalarn somutlam, istikrar kazanm ve kabullenilmi
biimleridir ve varolan kurumlar yerleik g ilikilerini yanstr. Kurumsal
ereve ve yapsal ilikiler yeni aktrler ortaya karabilecei gibi g
dengelerini de deitirebilir.
Son dnemde yeni aktrlerin ortaya knn yansra sistem ve
ilikilerin yapsnda da kkl deiiklikler meydana gelmitir. Arquilla ve
Ronfeldt, reelpolitik anlay yanstan realist yaklamn gce ilikin
tanmlarnn bilgi devriminin bir sonucu olarak artk eksik hale geldiini
savunmaktadr. Aktrler serbeste hareket eder, politikalarn yalnzca ulusal
kar temelinde ekillendirir ve dilediklerinde zorlayc yntemlere ve askeri
gce bavurabilir, diplomasi kamuoyunun irdelemesinden uzak bir ekilde ve
kat bir devlet kontrol altnda yrtlr ve uluslararas politikada ahlak
anlay ok nemli deilken realist g anlay geerli olabilirdi. Ancak
137
gnmzde aktrlerin hareket alanlar karmak ilikiler ve karlkl bamllk

tarafndan snrlandrlmakta, politika srecine ulusal karlarn/sorunlarn
yansra kresel sorun ve kayglar da eklemlenmekte, askeri g kullanm
giderek zorlarken aktrler yumuak g yntemlerine bavurmakta, sivil
toplum ve kamuoyu d politika kararlarn dikkatle izlemekte ve bunlara
mdahale etmektedir (Arquilla/Ronfeldt, 1999: 30-31).
Bylesi deiken bir ortamda gcn tanmnn hala ayn kalmas
dnlemez. zellikle kreselleme ve bilgi teknolojilerinin giderek daha
geni insan kitlelerinin hizmetine girmesiyle birlikte uluslararas kamuoyu
nemli bir g unsuru haline gelmitir. Dnya kamuoyunu ynlendirebilenler
uluslararas alanda daha geni bir hareket serbestisine sahip olurken ayn
zamanda dier aktrlerin davranlarn da ekillendirme kapasitesi elde
etmilerdir. Hatta baka lkelerin kamuoylarn kendi hkmetleri zerinde bir
bask unsuru haline getirerek klasik g tanmnn dnda yeni g
uygulamalar da mmkn hale gelmitir.
Sistemin yeni iliki yaplar ierisinde bilginin kontrol, baka aktrlerin
davranlarn etkileme konusunda yeni olanaklar sunmaktadr. Nyen (1990a:
164) deyimiyle g, sermaye zenginlerinden (capital-rich) bilgi zenginlerine
(information-rich) gemektedir. Gelecekte g enstrumanlar daha farkl
biimler alabilirler. Bakalarnn davran ve dnlerini etkileme
yntemlerine ilikin bu farkl biimler zamann koullarna gre belirlenir.
rnein propagandann bir g unsuru haline gelii zellikle bilgi ve iletiim
teknolojilerinin hazrlad koullar sayesinde gereklemitir. Medya ve
kamuoyu basks temel aktr olan devletlerin politikalarna yn vermektedir.
nceleri medya, kamuoyunu etkileme amacyla devlet tarafndan kullanlan bir
propaganda arac iken, kresel medya ve iletiimin geliimiyle birlikte devlet
politikalarn ekillendiren bamsz ve gl bir aktr haline gelmitir. Bu
yolla, devlet politikalar ile kamuoyu arasndaki tek ynl ilikiyi de ok ynl
hale getirerek kamuoyunu devlet davranlarn ynlendirmek iin bir ara
olarak kullanmaya balamtr.
letiim ve bilgi aknn hzlanmasyla birlikte aktrlerin sistem iindeki
konumlarn tanmlayan imajlar nem kazanmtr. Uluslararas imaj kaygs,
d politikay ekillendiren nemli unsurlardan biri haline gelmitir. Bu
imajlarn ekillendii temel platform, iletiimin youn bir ekilde gerekletii
internet ve zellikle televizyon kanallar tarafndan temsil edilen medyadr. Bu
durum bilgiye eriimi olan, bilgi akn salayan ve kontrol edebilen kurumlara
nemli gler vermektedir. ABD eski dileri bakanlarndan Madeleine
Albright, CNN Birlemi Milletler Gvenlik Konseyinin onaltnc yesidir
derken aslnda medyann da uluslararas politikada nemli bir g unsuru
olduunu ifade etmektedir (Bollier, 2003: 6). Baz durumlarda d politikalar
138
139
askeri ve gvenlik kayglarndan daha fazla bu imaj kayglar ve uluslararas

kamuoyunun etkisiyle ekillenmektedir. rnein Kbrs sorununda taraflar
zaman zaman srf gstermelik de olsa zm araynda olan taraf imaj
yaratmak iin giriimlerde bulunmakta ve hatta dnler vermektedir. Bunun
nedeni, devletlerin yetenek ve glerinin yani uluslararas politikadaki hareket
alanlarnn ulusal imajlar yoluyla artmas veya azalmasdr. Ulusal imaj
yalnzca prestijle ilikili bir g unsuru deildir ve aktrlere yeni yetenekler
kazandrabilir veya bunlar kaybettirebilir. rnein Sperling (2001), toplama
kamplar ve zellikle Auschwitzle zdeleen Alman gcne ilikin imajlarn
bugn Almanyann etkinliini kstladn ileri srmektedir. Almanya
korkusu, onun mutlaka snrlandrlmas, kontrol altnda tutulmas ve
korkulmas gereken bir g olduu imajndan beslenmekte ve Almanyann
yeteneklerini, etkinliini ve gcn gnmzde hala kstlamaktadr.
Nyea (1990: 183) gre gnmz bilgi temelli ekonomilerinde ve
karlkl bamlla dayal sistemde g, daha zor el deitirebilir, daha az
somut, daha az iddet ve zorlamaya dayal (less transferable, less tangible,
less coercive) niteliktedir. Uluslararas politikada sert/kaba ve yumuak g
ayrm yapan Nyea (1990a: 166, 168) gre somut kaynaklarn kontrol yoluyla
elde edilen kaba g, bakalarnn davranlarn ekillendirmeye yarar.
Yumuak gcn ilevi ise bakalarnn davranlarndan daha nce isteklerini
ekillendirme yeteneidir. Bu da gcn ikinci ve nc boyutlar olan
gndemin kontrol edilmesi, ilikilerin yaplandrlmas ve kurumsal erevenin
belirlenmesi ile ilikilidir. Bakalarnn isteklerini ekillendirebilmek davranlarn ekillendirmekten daha zor ancak daha etkili bir g kullanmdr. Nyea
(1990: 181-182) gre yumuak g kullanm, maddi kaynaklardan ok sahip
olunan kltr veya ideolojinin ekicilii ile mmkn olabilir.
Realist g anlaynda zorlama yetenei n plana karken yumuak
gcn kullanlabilmesi iin gerekli unsur ekiciliktir. rnein Avrupa Birlii,
hem ekonomik baarsndan kaynaklanan ekicilii hem de oluturduu kurallar
ve prosedrler yoluyla zellikle aday lkeler zerinde askeri gle
baarlamayacak etkilere sahip olabilmektedir. Zaten askeri gc olmayan
Avrupa Birlii, yaratlan yelik sreci (prosedrler, kriterler, raporlar ve dier
belgeler) yoluyla aday lkelerin i ve d politikalarnda kkl deiimler
yaratmakta hatta bu lkelerden tek tarafl dnler talep edebilmektedir. Hibir
ekilde zorlamaya dayanmayan bu g uygulamasna Ole Waever (1995: 402),
ABnin sessiz disiplin gc adn vermektedir.5
5 ABD ve Avrupa Birliinin farkl g uygulamalarna ilikin realist bir karlatrma
iin bkz. Kagan (2005).
139
Bu balamda uluslararas politikada gcn etkin kullanm iin dier

aktrlerin gce sahip olann iradesine belli lde rza gstermesi gerekir.
Realist g anlaynda ise byle bir gereklilik yoktur. Yumuak g kavramn
savunanlara gre i politikadaki gibi yaptrm gc olan bir otoritenin yokluu,
yani anarik ortam uluslararas politikada g kavramnn i politikadan farkl
alglanmas gerektiini gsterir. nk ne uluslararas rgtler ne de
uluslararas hukuk kurallar klasik g tanmlarnda yer alan yaptrm gcne
sahiptir. Buna gre eer tm aktrler egemen eit devletler ise o zaman g
kullanm belirli lde kar taraflarn rzasn da salamay gerektirir. Aksi
takdirde g kullanmnn douraca sonular hem geici ve ksa vadeli, hem
de maliyeti yksek olacaktr. Egemen-eit devletlerin aralarndaki ilikilerinde
her trl ak ve kaba g kullanm buna kar direnii, kar koymay ve
bakaldry da beraberinde getirecektir.
Uluslararas politikada en etkin g kullanm, hem daha dk maliyetli
ve daha kalc sonular dourabilen hem de ayn zamanda meruiyet ve rza
unsuru ieren yumuak g yntemleri ile olmaktadr. Gcn etkin kullanm
ancak ona meruiyet kaynaklar yaratarak mmkn olabilir. Bilgi ve iletiim
teknolojilerindeki son gelimelerle birlikte imajlarn nemli hale gelmesi, g
politikalarnn belirli derecede bir meruiyete dayandrlma zorunluluunu
dourmutur. Bu hem uluslararas politikann doas (anari) gerei hem de son
yzylda yaygnlaan ve glenen uluslararas rgtler, kresel medya ve
uluslararas hukukun gereidir. zlenen her politika dnya kamuoyuna
merulatrc bir aklama ile birlikte sunulmak zorundadr. Aksi takdirde
istenen sonularn elde edilmesi imkanszlaabilir. ABDnin Irakta kar
karya kald durum da meruiyetin ya da dier aktrlerin rzas alnmadan
giriilen politikalarn byk bir askeri gce ramen istenen sonular
dourmadn gstermektedir. Yumuak g kullanm iin gerekli olan
ekicilik unsurunun yaratlmas meruiyet, inandrclk ve saygnlk yoluyla
mmkndr. Bu imajlarn yaratlabilmesi iin aktrler medya ve internet gibi
bilgi kaynaklar ve teknojilerini kullanarak insanlarn alglamalarn
ekillendirmektedir. Bu balamda da kamu diplomasisinin nemi giderek
artmaktadr (Mor, 2006).
Tm devletler uluslararas medya ve kamuoyunun panoptik gzetimi
altndadr. Uluslararas hukuka ya da beklenen davran kalplarna ilikin her
trl ihlal (zellikle insan haklar ihlalleri) cep telefonlar ile bile kaydedilerek
internet zerinden tm dnyaya iletilebilmekte ve lkeler uluslararas
platformlarda istemedikleri sonularla karlaabilmektedir. Uydu teknolojisine
sahip lkeler tm dnyay her an yukardan gzetlemektedir. Uluslararas
medyann ve iletiim aralarnn eriemeyecei bir ke kalmamtr ve
devletler bu yeni teknolojilerle elde edilen denetleme sreleri altnda
140
141
davranlarn ekillendirmektedir. ekici imajlarn yaratlma ya da bu imajlara

zarar verilme sreci bilgi ve iletiim teknolojileri araclyla ilemektedir.
Yukardaki tartmalar, yumuak g kullanm ve uygulamalar iin
yalnzca aktrn sahip olduu kapasitelerin yeterli olmadn gstermektedir.
Yapsal olarak uluslararas ortamn, kurumsal oluumlarn, aktrler arasndaki
ilikilerin ve alglamalarn yumuak g kullanmna olanak sunmas gerekir.
Yapsal koullar salanmad srece eldeki unsurlarn yumuak gce
dntrlmesi olanakszdr. rnein Avrupa Birlii yaratt kurumsal
oluumlar ve d ilikileri itibariyle yumuak gc uygulayabilecek bir
konumdadr. Ancak bu konum aktrn kendisinin elde edebilecei bir konum
olmaktan ok dierlerinin onu alglamasyla ilgilidir.
Sonu
Gcn farkl boyutlarn ele alan tartmalar onun karmak yapsn
aka ortaya koymaktadr. Ulusal veya uluslararas, siyasal, sosyal ve
ekonomik gelimeleri deerlendirirken kilit rol oynayan bu kavramn tam
olarak anlalmas zel bir aba gerektirmektedir. Byle bir aba gsterilmediinde ve kavramn sahip olduu derinlik gzard edildiinde salkl
olmayan sonulara varlabilir. Bylesi karmak bir kavram hakknda net ve
kesin yarglara varmak bu makalenin ama ve boyutlarn amaktadr. Belki de
yaplmas gereken ey, g kavramnn tam olarak anlalamamasnn ya da
eksik anlalmasnn yol aabilecei analitik sorunlara deinmek ve daha iyi
anlalabilmesi iin yaplabilecekleri zetlemektir.
zellikle gcn nc boyutunun tam olarak anlalamamas ve birinci
boyuttan (aktrlerin birbirlerinin davranlarn deitirmesi) yola karak
nc boyuttaki ilikileri (alg ve tercihlerin yapsal olarak ekillendirilmesi)
aklamaya almak basitletirici ve indirgemeci komplo teorilerine davetiye
karmaktadr. nc boyuttaki g ilikileri aka grlmeyen, aslnda
kimsenin tam olarak kontrol edemedii yapsal ilikilerdir. Aktrlerin bu
sreler zerinde dorudan kontrolleri olmad grlmektedir. Oysa
indirgemeci yaklamlar bu tr ilikileri, aktrlerin dorudan kontrol edebildii
oluumlar olarak yorumlar. Bu aklamalar, gcn yapsal nitelie sahip ve
dsal etkilerle de ekillendirilen sonularn, belirli bir veya birka aktrn
bilinli politikalarnn amalanm sonular olarak sunar. G zerindeki
sistemik kstlamalar, dier aktrlerin tepkilerini ve direni faktrlerini gzard
ederek yaplan bu deerlendirmeler glnn istedii hereyi aka, ya da
zellikle ve genellikle gizlice, ama mutlaka yapabilecei varsaymndan yola
kar.
141
Bu tr bir epistemolojide aklamalar, ortaya kan sonula balangtaki

niyetlerin birebir ayn olduunu varsayd iin sonutan balangca giden bir
mantkla oluturulur. Oysa g uygulamalarnda ou zaman niyetlerle sonular
tam olarak rtmez. Bunun temel nedeni uluslararas ortamn anarik olmas
ve egemen aktrlerin bamsz hareket etmeleridir. nk anarik ortamda
istikrarl, kurumsal, hiyerarik ve mekanik ilikiler yoktur. Egemenlik ilkesi
gerei her devlet bana buyruktur. Hibir devletin baka bir devlete ne
yapacan syleme hakk bulunmaz. Bu nedenle de beklenmedik sonular her
zaman mmkndr. Bu balamda g, yapsal faktrlerin yansra ikna,
zorlama ve ekicilik yeteneklerinin bir bileimi ile sonu dourduu iin
nceden belirlenen hedeflerden sapmalar olur. Sper gler de dahil olmak
zere btn aktrler kontrol edemedikleri pek ok gelime ve belirsizlikler
karsnda politika retmektedir.
Dolaysyla gcn doasn anlayabilmek iin onun ok boyutlu niteliini
ve bu boyutlarn e zamanl olarak var olabileceini dikkate almak gerekir. G
bazen aktrlerin sahip olduklar kaynaklar, bazen de sistemin ve var olan
ilikilerin veya alglamalarn onlara salad avantajlar anlamna gelebilir.
Uluslararas politikann salkl bir ekilde deerlendirilebilmesi iin hem
aktrlerin sahip olduklar kaynaklar hem de sistemin yaps, yani oyunun
kurallarn dikkate alan analizler yapmak gerekir. Bunun iin de gcn
boyutu, farkl balamlarla (scope, weight and domain ya da politika
balamlar erevesi) birlikte ele alnmaldr. Buna karn farkl balam ve
boyutlarda yaplan deerlendirmeler de aslnda gcn karmak yapsn anlama
konusunda yeterli deildir. G unsurlarnn geikenliini (fungibility) yani
aktrlerin sorunlar arasnda kurabilecekleri stratejik balantlar da dikkate
almak gerekir.
zetleyecek olursak, gc, aklama yeteneine sahip analitik bir kavram
haline getirebilmek iin nce onun farkl boyutlarn ve farkl balamlardaki
anlam ve etkilerini dikkate almamz gerekir. nk farkl unsurlar gce
dntrebilmek iin farkl politika balamlarnda farkl stratejiler
kullanlabilir. rnein askeri yetenekleri gce dntrebilmek iin izlenecek
stratejilerin sava durumunda veya diplomatik sorunlar karsnda farkl olmas
beklenir. Konulara gre farkl balamlar deerlendirildikten sonra da farkl
aktrlerin, avantaj salamak amacyla bu farkl balam ve boyutlar arasnda
nasl balantlar (spill-over effect ve linkage politics) kurarak istenen
sonular elde etmeye altn grmek gerekir.
G analizlerinde bu tr yntemlerin izlenmemesi, bizi ya gc yalnzca
askeri ve ekonomik yeteneklerle ilikilendiren ya da komplo teorileriyle ifade
edilen basit fakat anlalmas kolay analizlere gtrr. Oysa uluslararas
politikada g unsurunun doru anlalabilmesi iin bu kavramn karmakln
142
143
gzard etmeyen yaklamlar gerekir. Bu ise almann banda da ifade edilen

teorik basitlik ve karmak gereklik arasndaki ikileme ilikin bir sorundur.
Kaynaka
ARQUILLA, John/RONFELDT, David (1999), The Emergence of Noopolitik. Toward an American
Information Society (Santa Monica, CA: Rand Corporation).
ART, Robert J. (2004), The Fungibility of Force, ART, Robert J./WALTZ, Kenneth N. (eds.), The
Use of Force. Military Power and International Politics (Maryland: Rowman and
Littlefield Publishers, 2004): 3-22.
ASHLEY, Richard K. (1983), The Eye of Power: The Politics of World Modeling, International
Organization, 37/3: 495-535.
ASHLEY, Richard K. (1984), The Poverty of Neorealism, International Organization, 38/2: 225286.
BACHRACH, Peter/BARATZ, Morton (1962), Two Faces of Power, American Political Science
Review, 56/4: 947-952.
BALDWIN, David (1979), Power Analysis and World Politics: New Trends Versus Old Tendencies,
World Politics, 31/2: 161-194.
BALDWIN, David A. (1984), Interdependence and Power: A Conceptual Analysis, International
Organization, 34/4: 471-506.
BALDWIN, David A. (1989), Paradoxes of Power (New York: Basil Blackwell).
BALDWIN, David A. (2002), Power and International Relations, CARLSNAES, Walter/RISSE,
Thomas/SIMMONS Beth A. (eds.), Handbook of International Relations (London: Sage
Publications): 177-191.
BARBALET, J. M. (1985), Power and Resistance, The British Journal of Sociology, 36/4: 531548.
BARBER, Benjamin R. (1996), Jihad vs. McWorld. How Globalism and Tribalism are Reshaping the
World, (New York: Ballantine Books).
BENTHAM, Jeremy (1995), The Panopticon Writings, Edited and Introduced by Miran BOZOVIC
(London: Verso).
BOLLIER, David (2003), The Rise of Netpolitik. How the Internet is Changing International Politics
and Diplomacy, A Report of the Eleventh Annual Aspen Institute. Roundtable on
Information Technology, (Washington D.C.: The Aspen Institute).
CARR, Edward Hallett (2001), The Twenty Years Crisis, 1919-1939. An Introduction to the Study
of International Relations (New York: Perennial).
COX, Robert W. (1986), Social Forces, States and World Orders: Beyond International Relations
Theory, KEOHANE, Robert (ed.), Neorealism and Its Critics (New York: Colombia
University Press): 204-254
DAHL, Robert (1957), The Concept of Power, Behavioral Sciences, vol. 2: 201-215.
DER DERIAN, James (1990), The (S)pace of International Relations: Simulation, Surveillance, and
Speed, International Studies Quarterly, 34/3: 295-310.
GUEHENNO, Jean-Marie (1995), The End of the Nation-State, (Minneapolis: University of
Minnesota Press).
HART, Jeffrey (1976), Three Approaches to the Measurement of Power in International
Relations, International Organization, 30/2: 289-305.
HOLSTI, K. J. (1964), The Concept of Power in the Study of International Relations,
Background, 7/4: 179-194.
143

ISAAC, Jeffrey C. (1992), Beyond the Three Faces of Power: A Realist Critique, WARTENBERG,
Thomas E. (ed.), Rethinking Power (New York: State University of New York Pres,
1992): 32-55.
KAGAN, Robert (2005), Cennet ve G. Yeni Dnya Dzeninde Amerika ve Avrupa, (stanbul:
Koridor Yaynclk).
KENNEDY, Paul (1991), Byk Glerin Ykseli ve kleri. 1500den 2000e Ekonomik Deime
ve Askeri atmalar (Ankara: Trkiye Bankas Kltr Yaynlar).
KEOHANE, Robert (1984), After Hegemony. Cooperation and Discord in the World Political
Economy (New Jersey: Princeton University Press).
KEOHANE, Robert. O. (1986), Theory of World Politics: Structural Realism and Beyond,
KEOHANE, Robert (ed.), Neorealism and Its Critics (New York: Colombia University
Press): 158-203.
KEOHANE, Robert/NYE, Joseph (2001), Power and Interdependence (New York: Longman).
KRATOCHWIL, Friedrich (1984), The Force of Prescriptions, International Organization, 38/4:
685-708.
LUKES, Steven (1974), Power: A Radical View (London: MacMillan Press).
MOR, Ben D. (2006), Public Diplomacy in Grand Strategy, Foreign Policy Analysis, 2/2: 157-176.
MORGENTHAU, Hans (1985), Politics Among Nations. The Struggle for Power and Peace, Kenneth
Thompson tarafndan gzden geirilmi Altnc Bask (New York: McGraw Hill).
NYE, Joseph (1990), The Changing Nature of World Power, Political Science Quarterly, 105/2:
177-192.
NYE, Joseph (1990a), Soft Power, Foreign Policy, no. 80: 153-171.
SPERLING, James (2001), Neither Hegemony Nor Dominance: Reconsidering German Power in
Post Cold-War Europe, British Journal of Political Science, 31/2: 389-425.
WAEVER, Ole (1995), Identity, Integration and Security: Solving the Sovereignty Puzzle in EU
Studies, Journal of International Affairs, 48/2: 389-431.
WALTZ, Kenneth N. (1967), International Structure, National Force, and the Balance of World
Power, Journal of International Affairs, 21/2: 215-231.
WALTZ, Kenneth (1979), Theory of International Relations (New York: McGraw Hill).
WALTZ, Kenneth (1990), Realist Thought and Neorealist Theory, Journal of International
Affairs, 44/1: 21-37.
WARD, Michael D./HOUSE Lewis L. (1988), A Theory of the Behavioral Power of Nations,
Journal of Conflict Resolution, 32/1: 3-36.
WENDT, Alexander (1999), Social Theory of International Politics
University Press).
144
(Cambridge: Cambridge

Uluslararası İlişkilerde Güç Çok Boyutlu Bir Değerlendirme PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uluslararası İlişkilerde Güç Çok Boyutlu Bir Değerlendirme PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ULUSLARARASI LKLERDE G: OK BOYUTLU

Yrd. Do. Dr. Haluk zdemir

Power in International Relations: A Multi-Dimensional Assessment

Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu

Uluslararas politika analizlerinde ve uluslararas ilikiler teorilerinde

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

boyutlar arasndaki ilikilerin dikkate alnmas gereklilii tartlacaktr. nk

Hans Morgenthau uluslararas politikann temel amacn g aray ve

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

lkelerin sahip olduu kapasitelerle karlatrldnda anlaml bir kavram

Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

hukuk kurallarnn ve iletiim teknolojilerinin bugnk kadar gelimedii

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

psikolojik etkiyi yaratabilir. Bu nedenle ancak belirli ama, hedef ve beklentiler

120 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

de kendi karna olan bir durumu grm ve davrann deitirmi olabilir.

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

tercihleri ve karlarn olumsuz etkileyebilecek konular gndeme bile

122 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

g konumuna yerletirirken dierlerini otomatik olarak daha dezavantajl

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

belirsizlik olacaktr. Oysa belirli normlar erevesinde hareket edilmesi,

124 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

kanlmaz bir durum olarak alglam ve raz olmutur. Sosyal ve sistemik

Uluslararas Politikada G likilerinin Yaps

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

Ayn kavram, kompleks karlklk bamllk kavramn aklarken Keohane ve Nye

126 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

tamamen devre d kalabilirken, strateji ve gvenlikle ilgili konularda

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

Uluslararas likiler Teorilerinde G Kavram

128 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

Morgenthaunun gc tanmlarken caydrcl n plana kardnn bir

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

yetenekler karlatrlarak bir g tahmini yaplabilir (Waltz, 1979: 98). Aktr

130 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

nitelemek zordur. Sistemik etkiler nedeniyle gc baka aktrler veya olaylar

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

Kimsenin kontrol elinde bulundurmad bir ortamda yaplan ey aslnda

4 dare konusunda ayrntl bilgi iin bkz. Waltz (1979) Chapter 9.

132 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

nitelendirdikleri durum, neorealistler tarafndan hareket serbestisi olarak

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

ekillendirme yeteneinin giderek azald bir ortamda askeri veya ekonomik

134 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

Konstrktivist yaklama gre ise devletlerin davranlarn ekillendiren

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

devletler sistemin yeni kurallar erevesinde yeni g deerlendirmeleri

Tm zaman, mekan ve konular iin geerli bir evrensel g tanm yapma

136 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

ordular btn Avrupay kasp kavururken artk askeri gcn temel lt de

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

Souk Sava sonrasnda gcn alglan ve kullanmna ilikin temel baz

138 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

gnmzde aktrlerin hareket alanlar karmak ilikiler ve karlkl bamllk

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

askeri ve gvenlik kayglarndan daha fazla bu imaj kayglar ve uluslararas

140 l Ankara niversitesi SBF Dergisi l 63-3

Bu balamda uluslararas politikada gcn etkin kullanm iin dier

Haluk zdemir l Uluslararas likilerde G: ok Boyutlu Bir Deerlendirme l

davranlarn ekillendirmektedir. ekici imajlarn yaratlma ya da bu imajlara