Professional Documents
Culture Documents
CHN NUI
I. Thc trng chn nui v nhim mi trng trong chn nui:
1. Mt s kt qu t c:
Trong nhng nm gn y, pht trin chn nui trang tri lin tc tng
mnh, n nay c nc c trn 20.809 trang tri chn nui. ng ch l
chn nui trang tri khng ch i vi nhng vt nui truyn thng m cn ang
c s dch chuyn sang chn nui i vi cc loi vt nui hoc ng vt qu
him. Trong sut nhng nm i mi, ngnh chn nui n lc vt qua nhiu
kh khn nh th trng, bo gi u vo, dch bnh vn ln khng
ngng theo nh hng s pht trin thnh ngnh sn xut chnh ca nng
nghip nc nh tng lai. Hin nay chn nui ln ca Vit Nam ng th 4
th gii sau Trung quc, Hoa K v Brazil, chn nui vt ng th 2 th gii sau
Trung Quc, s lng tru ng th 6 th gii. Hng nm t trn 4 triu tn sn
phm chn nui, ng th 3 sau Trung Quc v n . Bnh qun sn phm
chn nui nm 2010 t trn 46kg tht hi, 3,5 kg sa ti v trn 67 qu
trng/ngi/nm. Trong thi gian ti, kinh t Vit Nam tip tc phc hi v pht
trin nhanh vi thu nhp bnh qun u ngi nm 2010 t 1200 USD, nn
nhu cu tiu dng sn phm chn nui s tip tc ngy cng tng cao v l ng
lc to ln thc y ngnh ny ngy cng tng trng mnh m.
Th ch hin nay to c khun kh php l cho cc c quan qun l
nh nc t Trung ng n a phng c iu kin thc hin tt cng tc
qun l, thanh tra, gim st, x l vi phm cc trng hp gy nhim mi
trng a phng. m bo x l ng ngi, ng hnh vi vi phm php
lut v bo v mi trng, gip bo v mi trng trong c nc ng thi thc
hin ng nguyn tc php ch x hi ch ngha - Mi ngi u bnh ng
trc php lut. Cc chnh sch khuyn khch, thu ht u t vo cng tc bo
v mi trng trong chn nui do ch yu l Chnh ph v B Nng nghip v
Pht trin Nng thn ban hnh. Mc khuyn khch c ch cao cc
quy m chn nui trang tri, chn nui hng cng nghip. iu ny ph hp
vi nh hng ca ngnh v pht trin chn nui theo hng tp trung cng
nghip ha, hin i ha.
1
php rt nhiu ln. Ngoi ra, nc thi chn nui cn cha Coliform, E.coli,
COD... v trng giun sn cao hn rt nhiu ln so vi tiu chun cho php.
Cc tnh thuc ng bng sng Hng, ng bng sng Cu Long l nhng
a phng c ngnh chn nui pht trin. Ti tnh Bn Tre, tnh n thi im
thng 6/2013 c n ln trn 424.000 con, n b gn 148.000 con, l a
phng c n gia sc ng u khu vc ng bng sng Cu Long. Tuy nhin,
vic m bo v sinh mi trng y mi ch ch trng cc doanh nghip
chn nui, cn cc h chn nui nh cha c quan tm. Trong khi, cc h
chn nui nh chim t l kh ln, nhng vic chn nui ca cc h dn phn
ln theo tp qun, thi quen x cht thi xung knh, rch dn n tnh trng
nhim mi trng, tng nguy c dch bnh cho vt nui, con ngi v nh
hng ln n s pht trin bn vng ca ngnh Chn nui. Theo d bo ca
ngnh Ti nguyn v Mi trng, vi tc pht trin mnh ca ngnh Chn
nui nh hin nay d tnh n nm 2020, lng cht thi rn trong chn nui
pht sinh khong gn 1.212.000 tn/nm, tng 14,05% so vi nm 2010.
Do khng c s quy hoch ban u, nhiu x nghip chn nui, l m, x
nghip ch bin thc phm cn nm ln trong khu dn c, trong cc qun ni
thnh, sn xut chn nui cn nh, manh mn, phn b ri rc trong khi sn xut
nng nghip c li nhun thp, gi c bp bnh, th trng khng t n nh. V
vy, sc u t vo khu x l mi trng trong chn nui cn thp. S lng
cc l m t yu cu v sinh ch khong trn 30%. Hin tng git m lu, git
m gia sc, gia cm b bnh, khng qua kim sot git m, nc s dng cht
thi t cc l m khng c kim sot cng l nhn t tc ng lm tng
nhim mi trng.
Cht thi chn nui l nguyn nhn gy nhim ln cho mi trng t
nhin do lng ln cc kh thi v cht thi t vt nui. Cc kh thi t vt nui
cng chim t trng ln trong cc kh thi gy hiu ng nh knh. Theo bo co
ca T chc Nng Lng Th gii (FAO), cht thi ca gia sc ton cu to ra
65% lng Nit oxit (N2O) trong kh quyn. y l loi kh c kh nng hp
th nng lng mt tri cao gp 296 ln so vi kh CO2. ng vt nui cn thi
ra 9% lng kh CO2 ton cu, 37% lng kh Methane (CH4) loi kh c kh
nng gi nhit cao gp 23 ln kh CO2. Theo s liu c tnh ca Cc Chn
nui, tng s cht thi rn hng nm t n gia sc, gia cm Vit Nam khong
5
73 - 76 triu tn. Phn ln cht thi chn nui c s dng lm phn bn. Tuy
nhin trc khi a vo s dng, vic x l cht thi chn nui c s khc nhau
theo quy m chn nui. Vi quy m chn nui trang tri v gia tri th vic x l
cht thi c coi trng hn, cn ti cc h chn nui nh l gn vi sn xut
nng nghip, cht thi chn nui ch yu c vn chuyn trc tip t chung
nui ra ngoi ng bn cho cy trng, s lng c x l rt t. Theo kt qu
iu tra chn nui ln 8 vng sinh thi, s gia tri, trang tri chn nui ln c p
dng cc bin php x l cht thi chim khong 74%, cn li khng x l
chim khong 26%; trong cc h, cc c s c x l th 64% p dng phng
php sinh hc, s cn li 36% x l bng phng php khc.Nhiu bo co
nghin cu u khng nh l hu ht cc cht thi trong chn nui u cha
c x l trc khi thi ra mi trng. S phn khng c x l v ti s
dng li l ngun cung cp phn ln cc kh nh knh (ch yu l CO2, N2O)
lm tri t nng ln, ngoi ra cn lm ri lon ph ca t, gy ph dng,
nhim t v nhim nc. Cha k ngun kh thi CO2 pht tn do hi th ca
vt nui.
Hin nay, cn nhiu trang tri chn nui ln, b hng ngy thi ra mt
lng ln cht thi khng c x l v trc tip vo h thng thot nc,
knh mng trong vng lm nhiu h dn khng c nc sinh hot, t l ngi
dn b mc bnh tiu chy, mn nga v gh l cao. nhim do cht thi chn
nui khng ch nh hng nng ti mi trng sng dn c m cn gy
nhim ngun nc, ti nguyn t v nh hng ln n kt qu sn xut chn
nui. Cc hot ng gy nhim do chn nui vn ang tip tc din ra nhiu
ni trn c nc. Tnh trng chn nui th rng, chn th trn t dc, u
ngun nc... cn kh ph bin lm tng din tch t xi mn, suy gim cht
lng nc, gim thiu kh nng sn xut nng nghip trn vng rng ln.
nhim mi trng cn lm pht sinh dch bnh, nh hng ln n hiu qu
chn nui. Trong hn mi nm qua, dch l mm, long mng trn gia sc
din ra thng xuyn v n nay cha c khng ch trit . T cui nm
2003, dch cm gia cm bng pht. T nm 2003 n nay, dch ti pht 5
t, phi tiu hu trn 51 triu gia cm cc loi, thit hi c tnh ln n
hng ngn t ng. T u nm 2007 bng pht hi chng ri lon h hp v
sinh sn trn ln, gy tn tht ln cho ngnh chn nui, gy mt an ton thc
6
11
thay th dn cc sn phm nhp khu nh sa nguyn liu, da, tht cht lng
cao. Hng ti xut khu nhng sn phm chn nui nhiu tim nng nh tht
gia cm, mt ong, t tm, tht mt s vt nui bn a nh hu, ln c, b u
ru,
Chuyn i dn phng thc chn nui nh, phn tn sang chn nui theo
hng trang tri gn vi cng nghip ha. Hnh thnh cc vng chn nui trng
im gn vi bo v mi trng v an ton sinh hc. Nng cao kh nng kim
sot dch bnh v v sinh thc phm i vi chn nui nng h. Cp nht v vn
dng linh hot cc quy trnh qun l tin tin, cng ngh hin i trong chn
nui trang tri, cng ngh v sinh phng dch, x l cht thi v cng nghip
ha git m, ch bin tng bc nng cao gi tr sn phm chn nui v v
sinh an ton thc phm.
Hnh thnh h thng dch v chn nui, th y ph hp vi kinh t th
trng c s kim sot ca nh nc. Khuyn khch cc ngnh kinh t trong
nc nh cng nghip c kh, ha cht, tin hc,... u t gia tng t l ni a
ha trang thit b v nguyn liu cho pht trin chn nui. Cng c h thng v
tng cng nng lc qun l nh nc v chn nui t Trung ng n cc a
phng.
Cc qui nh c bn nht v cng tc bo v mi trng trong chn nui
c p dng i vi mi t chc, c nhn trc tip tham gia vo sn xut, kinh
doanh chn nui trong ton quc. l cc qui nh v vic phi ng k Cam
kt bo v mi trng hoc nh gi tc ng mi trng; Vic chu s kim
tra, thanh tra ca cc c quan chuyn ngnh v lin c quan c thm quyn v
chp nhn cc ch ti x l khi vi phm. ngh cc c quan chuyn ngnh
a phng hng dn ngi chn nui cc k thut x l cht thi chn nui c
bn.
Nhm cc k thut n l, khuyn co c ty nghi p dng theo kiu
la chn mt trong cc cch hoc c th p dng mt s cch sao cho ph hp
vi iu kin chn nui thc t ca c s chn nui. Nhm ny bao gm cc
bin php l s dng cng trnh kh sinh hc, hot cht sinh hc EM, cc bin
php phn, b lng, h sinh hc, thng sc khNhm cc bin php thit k
v xy dng c s h tng nh cng tc quy hoch, la chn v tr xy dng
13
cht thi trong chn nui gia sc, gia cm, ch bin git m, sn xut thuc v
nui trng v ch bin thu sn;
Nghin cu hon chnh h thng qun l dch bnh, kim dch, kim tra
v sinh th y, git m gn lin vi cng tc bo v mi trng trn phm vi c
nc. Nghin cu, la chn m hnh qun l cht thi l m, trang tri chn
nui, c s sn xut thuc th y, cc c s kho nghim, kim nghim ging vt
nui ph hp p dng vo thc t. Nghin cu c ch, chnh sch h tr vn,
u i, khuyn khch cc hot ng bo v mi trng trong cc khu vc chn
nui, git m tp trung c quy hoch; cc c quan, n v v c nhn tham
gia nhng hot ng bo v mi trng nh: nghin cu ng dng v kho
nghim ging, thc n, ho cht v cng ngh x l nhim, bo v mi trng.
Trin khai cc chng trnh nghin cu, ng dng v chuyn giao khoa
hc cng ngh bo v mi trng cho cc c s sn xut; p dng cng ngh
mi tit kim ti nguyn, thn thin vi mi trng hn; khuyn khch cc c s
p dng sn xut sch hn. u t v c s vt cht, trang thit b k thut v
o to ngun nhn lc cho cc Trung tm Kim tra V sinh Th y Trung ng
1 v 2 , vin Th y, vin chn nui tng cng nng lc trong cng tc, kim
tra, kim sot v quan trc cnh bo mi trng, dch bnh. m bo cc trung
tm ny c kh nng kim sot v x l cc vn mi trng ca ngnh
trn phm vi qun l. C c ch khuyn khch cc nh khoa hc trong v ngoi
nc u t, nghin cu gii quyt nhng vn mi trng ni cm trong lnh
vc chn nui - th y.
Thc hin nghim tc nh gi tc ng mi trng i vi cc c s
chn nui, git m, ch bin, sn xut mi thnh lp. Nu khng t yu cu
kin quyt khng cp php xy dng. y mnh ng dng tin b k thut thn
thin vi mi trng, sn xut sch hn. Ty iu kin c th tng ni la
chn cc m hnh ph hp nhm m bo vic thu gom trit ngun thi t
qu trnh chn nui, khng cc ngun thi pht tn ra ngoi mi trng, s
dng mt s ch phm sinh hc b sung vo thc n v cht thi chn nui
nhm hn ch kh c hi v vi sinh vt c hi, gim nhim mi trng.
Khuyn khch vic ti s dng cht thi ca vt nui thng qua h sinh thi t
nhin hoc tc ng ca con ngi. y cng l xu th chung ca cc nc trn
th gii hng ti nhng hnh ng thn thin vi mi trng. X l cht thi
16
chn nui bng cng ngh sinh hc l gii php c u tin so vi cc gii
php khc. Thc hnh qun l h thng chn nui ng b theo mt quy trnh
khp kn t khu sn xut cho n khu tiu th.
y mnh hp tc gia cc t chc, c quan. Tuyn truyn, ph bin v
thc thi cc Cng c quc t lin quan n bo v mi trng. Hng nm t
chc cc cuc hi tho tng kt, nh gic nhng ni dung thc hin, tn
ti cn khc phc trong cng tc bo v mi trng ng thi trao i kinh
nghim trong cng tc quan l v nghin cu ng dng khoa hc cng ngh
gia cc Cc, V, Vin, cc tnh thnh ph. Nng cao nng lc thc hin cc
chng trnh, d n pht trin chn nui th y c lin quan n mi trng.
B sung c th hn cc ni dung yu cu bo v mi trng trong chn
nui trong mt s Lut lin quan ca th ch. Mt s Lut nh Lut V sinh an
ton thc phm, Lut Bo v sc khe ngi tiu dng, Lut Cnh tranh tuy
c mt s ni dung yu cu cc sn phm cn phi c truy xut ngun gc,
c mi trng sn xut v sinh nhng cc yu cu ny trong thc t t khi
ngi chn nui tip cn v thc hin hiu qu v th nht cc quy nh ny nm
Lut khng iu chnh trc tip cc quan h, hnh vi trong ngnh sn xut
chn nui nn t c tm hiu hn, th hai l n c quy nh kh chung
chung vi nhiu loi sn phm khc m tnh yu cu v mi trng trong sn
xut cha bc thit nh chn nui. V vy trong thi gian ti, c th iu chnh,
b sung mt s iu khon quy nh c th hn cho cc sn phm t ngnh
chn nui v d nh iu kin sn xut, ch bin, bo qun sn phm tht v
cc ph phm t tht c tham gia giao dch trn th trng hoc cc sn phm
t ngnh chn nui c chng nhn s dng tiu chun ISO 14000, nhn sinh thi
dn trn bao b ca cc sn phm chn nui c u tin hng cc chnh sch
v cnh tranh, h tr xy dng th trng, qung b thng hiu,
Chn nui trong nhng nm gn y pht trin nhanh chng cung cp
ngun thc phm di do, p ng yu cu i sng x hi, ci thin i sng
cho a s ngi dn nng thn. Song mt tri ca chn nui khi pht trin l
nhim mi trng. Cht thi rn, cht thi lng ca trang tri chn nui, ca cc
c s git m, ch bin tht gia sc, gia cm tc ng xu n sc khe con
ngi thng qua vic nhim ngun nc, khng kh hoc t.
17
19