Nghn ngo !

Khi chng ta ng trc mt ngi thn sp qua

i do bnh hon lu ngy hay do tui ga th chng ta vn
cn gi c s bnh tnh, xem s sng cht v thng y
l ng nhin. Nhng mt ngi ang khe mnh sung
sc, bt cht b tai nn ri vo hn m (coma) phi vo
bnh vin cp cu ngoi mun ca chnh h v ca
nhng ngi thn trong gia nh, th qu tht mi ngi
c lin quan n s vic u phi nghn ngo.
Nghn ngo chnh l hnh ng v c ch biu l
mt cm xc trc mt s vic xy ra bt ng ty theo
hon cnh v tng ngi c lin quan n s vic m
mang nhiu ngha khc nhau. Cm xc thng tm nht
khi tt c mi ngi trong gia nh c bnh vin bo tin
ngi thn ca mnh b tai nn, vi chy a vo khu cp
cu ca bnh vin vi tm trng do dc, ht hong, na
lo lng na hy vng ngi thn ca mnh khng sao,
nhng hi i chn tay rng ri tuyt vng khi c bc s
bo cho bit nn nhn qua i, tt c u nghn ngo
sng st ri l. Nhng cnh chia tay vnh bit nh th th
nh phi chp nhn khng th lm g khc hn c.
Nhng c nhng trng hp hn m su cn hy vng cu
cha, m gia nh b bc s iu tr qu quyt i rt ng
th mt cch tn nhn khng thng tic cho bnh
nhn ra i m sang th gii khc theo cch gii quyt tit
kim ngn sch chnh ng ca bnh vin m chng ta
khng c quyn nu ko duy tr mng sng cho ngi
thn, lc chng ta s bit th no l nghn ngo cay
ng trc mt quyn lc v l nh th.
Ti cn nh vo nm 1999, ti c mt gia
nh ngi Hy lp mi sang New York, cha cho v
ng ta b hn m 4 thng khng tnh nm trong bnh vin
t chuyn chm nui sn sc nhng ngi b hn m di

of 78

67

hn c nui bng ng th v chuyn thc n lng vo

bng, nhng phng nm trong bnh vin ging nh phng
ring trong khch sn, ca ng kn, ra vo phi g ca
.Bnh nhn ging nh mt khc g, mi sng y t y
nguyn c ci ging vo phng tm tm v thay qun
o cho bnh nhn, sau li gn nhng ng dy vo my
quanh ging, ri ra vn phng ngi trc theo di s hot
ng ca my trn mn hnh, gia nh trong phng
mun lm g th lm, y t khng lm phin n bnh nhn
v gia nh. Khi ti n, ch y t a bnh nhn tr v
phng sau khi tm xong, ti bt tay vo vic.
Ti cha bng kh cng day bm huyt, mi ngy
mt ln, nhng ch s bo trn cc my o trn ngi
bnh nhn cng ngy cng kh, n ngy th t, bt cht
bnh nhn h ming ngp nh va ng dy v tnh hn
nh ngi cha h b bnh, khng cn phi th bng bnh
dng kh, tim mch n nh. Ngi chng v a con gi
ln nghn ngo sung sng m chm ly ti, h gi y
t n. Y t kim sot ng h, bo cho bit bnh nhn
khe. Mi chuyn qa kh nh gic mng, b khng ni
c, ch nhn chng chm chp, cha nh c s vic
g xy ra. Cm ng nht vo bui chiu chng b t
mua mt cnh bng hng tm t Hy Lp ch bng my
bay sang v tng b nhc b nhng k nim ban u hai
ngi yu nhau, b nh li, nghn ngo nhn ng rng
rng nuc mt y cm ng trc s chng kin ca
ngi thn. Bui tra, chng ti yu cu y t cho b ngi
xe ln ra ngoi vn cy chi ht th kh tri rm mt.
Chng ti ngi n chiu, bt ng c y t ra bo cho bit
bc s va n yu cu a bnh nhn v phng. Khong
20 pht sau c ting g ca phng, ti m ca trng thy
mt bc s Vit nam ng hng, va nh ln ting cho
hi th ng ta ni ngay bng ting Anh yu cu ngi nh
bnh nhn ra vn phng c vic cn. C con gi i din
gia nh i theo ra, sau 15 pht, c tr v phng ni vi ti
rng, bc s tng ti n y cu nguyn cho bnh nhn
theo nghi l tn gio, m khng ng ti t Montral sang
y cha bnh. ng ni ngy mai ng khng mun nhn

of 78

68

thy ti y na. Chng bnh nhn nghe xong, hi

kin ti nu ng mun ti cha tip cho b v th phi lm
sao. Ti ni tnh trng coma ca v ng ht, ch cn
triu chng t lit, ng c th a v ng v nh th ti
mi c th cha tip tc. ng bng lng ngay, i ra vn
phng lm th tc xut vin. Bc s bnh vin t chi, yu
cu ng hi kin ca hng bo him, ng in thoi cho
hng bo him cng b t chi khng cho i bnh vin
hay v nh. Tht l mt c sc nghn ngo ut c. Ti v
gia nh ng nh chia tay. Su thng sau, bnh vin cho
v ng xut vin, ng gi in thoi bo cho ti bit v
ng c xut vin v xc nhn khng phi coma m
b t lit khng thuc chuyn mn ca bnh vin v nh
ti cha tip tc. Ti tr li ng, nu ngay lc c
cha tip th b khi, by gi bnh tr thnh mn tnh,
thi gian cha nhanh nht phi mt hai ba thng th ti
khng th ri Montral m i c, bnh vin b l c
hi cho b tp vt l tr liu v bnh vin khng c khoa
ny, ng im lng trong in thoi v ang bng hong
xc ng, nghn ngo ut c v nhng th tc rng buc
v l lm mt thi gian cha tr cho b.
Mt trng hp khc xy ra Bnh vin Saint
Mary ,bnh nhn b stroke ln th ba, ngi cn kho
mnh, i ng bnh thng nhng b kh th, ngi nh
phi gi xe cp cu a vo bnh vin. My ngy sau,
thn nhn nhn c c in thoi t bnh vin lc na
m yu cu n ngay, bnh nhn khng qua khi m
nay v phi ngp nc. Em gi ca bnh nhn in thoi
cho ti t bnh vin lc 12 gi m cho bit bc s ngh
rt ng cho bnh nhn ra i ch khng lm g khc hn
c v hi ti cho kin phi lm sao. Ti ngh cn
nc cn tt, nn yu cu bc s bt c ga no cng phi
rt nc trong phi ra m nay, sng mai ti s n mi
c th cu c. Sng hm sau lc 9 gi, c em gi nghn
ngo ni trong in thoi cho ti bit c bc s rt
nc trong phi lc 3 gi sng, nhng bnh vin li va
mi gi nhng ngi thn ca bnh nhn ln gp mt ln

of 78

69

cui cng .Mi ngi sng st u ngh rng bnh nhn

c rt nc trong phi ri th lm sao m cht c, h
mi ti cng i xem sao v cn c th lm g gip cho gia
nh c. n ni, bnh nhn khng cn nm khu cp
cu khin mi ngI lo s c chuyn chng lnh, hi
thm y t trc cho bit bnh nhn sang phng c bit, ni
c mt bc s v hai c y t ng ch sn khi chng
ti va n, bc s t giI thiu tn mnh l Tremblay, ng
li hi tic khng th cu c ngi bnh v xin mi
vo vnh bit bnh nhn. C em gi nghn ngo o ln
khc, m chm ly bc s nn n ng c gng cu anh
mnh, trong khi ti i quanh ging bnh, thy dy nh
ca cc my mc gn y trn c th bnh nhn ang
nm, mt nhm nghin, thn bt ng, mt ph, p huyt
cao, tay v trn ang nng st, hai bn chn lnh nh ,
th thoi thp rt yu mc d c dng my th nhng bnh
nhn khng ht vo c. Theo kinh nghim chuyn mn
ca bc s th bnh nhn c dng mi th thuc
cn thit nhng cc ch s bo trn cc my vt ra ngoi
kh nng iu tr . C em gi thy anh mnh cn thoi thp
nh ng say, vi hi ti xem cha c khng, ti gt
u, th l c nn n yu cu bc s cho php chng ti th
cha, ng bng lng vi iu kin cha ng lm au
bnh nhn, ng cho bit ng khng mun bnh nhn cht
trong cn au n.
Nguyn tc cha bnh ca kh cng ch l iu
chnh tinh-kh-thn bng huyt. Kim sot nguyn nhn c
phi do Tinh gy nn bnh hay khng. Tinh l do thc n,
c th lm bnh tiu chy, ngi lnh, hoc to bn khin
tng nhit lm st, lm tng p huyt do thc n khng
tiu ha hoc thc n bin thnh m lm nghn th.
Kim sot nguyn nhn c phi do kh lm bnh hay
khng. Kh l hi th mnh hay yu. Kim sot nguyn
nhn do thn lm bnh hay khng. Thn th xem sc mt
bit cn thn hay mt, ng y c nhng huyt kim
sot cc chc nng ca thn trong c th nh phn phch
chnh hi th, phn va sau gy kim sot c ng,

of 78

70

chc nng ca gan kim sot phn hn, chc nng ca tim
kim sot phn thn. Huyt c tn l H Phch, Hn mn,
Thn mn,Thn tng, c huyt tng cng vinh v kh
huyt Chin trung, huyt tiu ha h m, chuyn ha
gip tiu ha nhanh, thng ph kh tc nghn huyt
Trung qun. Lm tan mu bm trong no bng bng huyt
Thi kh, lm m mt bng huyt Tam m giao, lm thng
no, tnh no bng huyt Ch m, c huyt Nhn trung
tng oxy cho no, huyt H quan tng oxy cho tim, huyt
Trung ph, Vn mn tng oxy cho phi, huyt Kh hi
tng oxy cho thn...Ty theo tnh trng tinh-kh-thn bnh
nhn mi lc mi khc cn phi i chng tr liu sau khi
chn on. Ti ngn tay vo huyt, va xoa vut, va
truyn kh khong 15 pht, bnh nhn c ng, u h st,
ti gh vo tai gi tn bnh nhn ni gin chi, hi cu c
thy khe khng, i khng, n ph khng.. bnh nhn
nh ngi va tnh ng, gt u, nghe thy ni n ph lin
m mt mm ci. Anh ta sng li, bc s ngc nhin,
c em nghn ngo vui mng n khc khi thy anh mnh
cht i sng li mt cch bt ng. Bnh nhn li bnh
vin thm 18 ngy th hon ton bnh phc. Mt nm sau
anh ta b stroke ln na, li b tht vo trong, khng ni
ra ting c, ch thu tho ,do khng nut c thc
n, phi tr li bnh vin tm thi gn ng chuyn thc
n vo bng, ri li c cho v nh. Mi y , anh ta ln
cn st, th khng c, phi ngp nc do thc n
khng tiu, p huyt tng, n nut khng vo. Centre
radaptation cho ngi nh hay trong trng hp bnh
nhn c bin chng xu, cho php h t gii quyt, mt l
ch bnh nhn vo nh xc, hai l ch n bnh vin khu
vc Saint Mary ri mi thng bo cho ngi nh bit sau.
Ln ny anh ta c trong phng cp cu tim mch, st
ngay nh nguyn ch gii phu tim hoc khng kp gii
phu th nguyn tnh trng n khi bnh nhn tt hi
th. C em gi li mi ti vo bnh vin gp. Qu tht ln
ny thp t nht sinh, hai bc s ang bn cch m nh th
no trong trng hp kh khn ny, nu m phi tnh ton
chun b k cng, c l ph tn cao, tn km ngn sch ca

of 78

71

bnh vin mt cch lng ph khng cn thit i vi mt

bnh nhn ln tui, li ra vo bnh vin nh i ch, lm
tn km ngn sch m cng khng c kt qa g, sau
khng thy h gii quyt c cu ta nm , c em gi
hi anh mnh xem anh cn c mun ko di s sng hay
khng, bnh vin b anh ri, nu anh cn mun sng
th chu kh nm yn cho Thy Ngc cha, bng khng th
anh ra i ch sng m bnh hoi ch kh thn anh, anh
gt u nm yn cho ti xoa vut truyn kh trn huyt
cho n khi tim mch p bnh thng, hm sau c
chuyn xung khu iu tr nhng ngi b tai bin mch
mu no, hai tun sau y t bo cho bc s bit anh ta khng
n khng nut c nh mi ngy, bnh vin gi cho thn
nhn n, bnh nhn c i sang phng mt ngi, cn
phng ging nh kho, bi bm, khng tin nghi, khng
my mc, y t cho hay bc s quyn nh khng cho n,
khng chuyn nc bin, khng chuyn sa cho nm
cht dn. Khi c em gi v ti n, yu cu y t cho n
ung, y t cho bit phi ch lnh ca bc s, trong khi bc
s b mc khng n, c em phi lm thc n t nh em
n bn cho anh mnh, qu tht bnh nhn nut khng
c c ngm trong ming, cho nn mi ln bn mt tha
vo ming, phi bm huyt Thin t mt ln th mi
nut c, c mi thi a vo ming phi bm huyt mt
ln, mt 30 pht n xong mt ly. C em gi y t n cho
hay anh mnh nut c. C y t tr li rng c bit,
nhng bnh nhn phi t nut, ch y t khng c thi gi
bn lu nh th .Cn cho n li hay khng l do quyt
nh ca bc s. C em gi ni vi anh mnh l bc s
khng cho anh n ung anh cht y, phi rng tp
nut i. Anh nm quay mt vo vch nghn ngo khc
trong tc ti, bng nhin anh nm quay ra, mt tay xe ra,
tay kia ch vo lng bn tay bo cho mi ngi thy
ng ch tay di cn sng th. Chng ti ni vi anh, nu
anh cn mun sng hy xung ging i ra ngoi vn
phng cho cc y t bit mnh cn khe mnh i li c,
ti sao li cho mnh cht. Anh gt u bc xung ging,
khoc o chong xanh ca bnh vin, t i marchette ra

of 78

72

vn phng, d bn tay ch vo ng ch tay, cung hay tay

khoe bp tay cn chc, cn khe mnh, cc c y t ci h
ni h bit ri nhng bc s khng cho n th bit lm sao
by gi. Cui cng c em gi xin cho anh mnh v tr li
Centre radaptation ri ngh ni y c mt l bng
chuyn thc n lng vo thng bao t khi n, n xong
ng li i li c d dng, cch ny c th dng sut
i cng khng c g nguy him hay bt tin . Nh c em
gi t gii quyt nh vy, anh c vn sng khe cho n
nay.
Trng hp trn l do thn nhn c ch duy tr
s sng cho anh mnh, khng chu khut phc trc
nhng tr ngi ca bnh vin, ngc li, c trng hp
thng tm khc xy ra bnh vin Sacr Coeur. Mt
bnh nhn to ln khe mnh,( trc kia anh l dc s),
ni nng n ung bnh thng, c cho bit c khi u s
no phi nhp vin, nm phng mt ngi c assurance
i th ph tn, sau hai tun iu tr ,p huyt tng, ln cn
st, ng m man, khi tnh vn ni chuyn bnh thng,
nhng chn tri ,tay tri b yu dn, bnh tnh mi ngy
mt trm trng, bc s phi dng n morphine, sau quyt
nh khng cho chuyn nc bin v sa na bnh
nhn cht dn trong gic ng su. Lc anh tnh, anh yu
cu cho mi ti n cu anh. Khi chng ti vo thm, anh
ni by gi anh s cch cha kiu ty y lm anh cng
ngy cng trm trng, anh mun xut vin v nh cha
bng kh cng khng b effet secondaire, gp c bn b
ni chuyn vui v nh xa, v c n ung nhng th g
m m anh thch, anh nm tay ti xit cht v ni cm n
ti n v nh ti cu anh.Ti gt u. Oi om thay,
v anh khng thch ng y kh cng, c v khng ng ,
hn na nu ng y kh cng c cha c khi m anh
b t lit bn thn bt toi th ch cng khng mun nh
th s va kh cho anh, va kh cho ch phi sn sc anh
sut qung i di cn li, v cui cng ch quyt nh
anh cch ly vi bn b v khng mun bn b n thm
nhiu lm phin s ngh ngi ca chng. Trong phng

of 78

73

bnh, ng kn ca, tt n, ch m thm ngi trc

ging bnh cu nguyn cho anh i bnh an v nc
Cha. C ln chng ti bt cht n thm khi ch vng
mt, ch c con trai ca anh, ng lc anh thc, ngi
nng hng hc, c kh kht, anh bt tung o ngc, ni
khng c, hi anh c khe khng th anh lc u, hi
anh c ung nc khng th anh gt u. Kh ni by gi
li ca anh b co rt khng nut c nc s b sc vo
phi. C thn ngi ang st cao, trn tht nng, ti ngh
ngay n bnh st vim no nht bn v nhn trn trn anh,
xng trn t nhin mm v b mp mo lm xung dn
n gc mt phi. Ti vut huyt cho h st, trn mt tr
li, oxy vo no , vt lm li y ln. Ti ni vi con
ca anh, hy yu cu y t cho mt chai nc bin h
st. Chu i gp y t, y t bo khng c lnh ca bc s th
khng lm g c, ln khiu ni vi ban gim c bnh
vin cng khng c, mt tun sau cng khng c nc
bin, sau thn nhn phi da ku nh bo n chng kin,
y t s trch nhim lin i, lin li cho bc s, bc s
nghe c nh bo sp n, nn t nh gi in thoi cho y
t chuyn cho bnh nhn mt chai nc bin. Sau mt
chai th khng chuyn tip. Anh hp hi, ngi gy dn
v cht i trong s nghn ngo oan c, cn ti v cc bn
b thn thit ca anh cng nghn ngo hi tic v c th
cu c m ch c php ng nhn anh ln cui.
C mt trng hp may mn v cm ng nht
ca mt gia nh vi hai c em gi ht sc tn tnh thng
yu ngi anh trai ca mnh chng may b t ng hn
m nng phi nm trong phng cp cu ca bnh vin
Hpital Gnral .Sau hai tun cu cha khng kt qa,
bc s lm p lc i rt ng th ca bnh nhn, cc bui
hp ca bc s thuyt phc vi gia nh bnh nhn i n
cng thng khin cho hai c em gi lo lng mt n mt
ng, cui cng h phi nh n lut s can thip ngn
chn khng cho bc s rt ng trong thi gian nh ti
n cu, su ngy sau bnh nhn tnh li, c gia nh
nghn ngo sung sng bit rng anh mnh thot khi

of 78

74

tay t thn, h cng chun b sn sng nhng chng

ng k tip cho tng lai ca anh mnh sau ny s c
thu ngi chm nom sn sc. Nhng may mn thay, ch
trong hai thng bnh nhn xut vin, thng th t bnh
nhn tr li tnh trng bnh thng nh ngi cha h b
tai nn, i ng n ni, c ng, tr nh u nh xa, qua
ln ti khm va qua ti bnh vin, bc s khoa no bo tin
mng l no hon ton tt, k t nay khng phi n ti
khm li nh nhng bnh nhn khc .
Chuyn ny cng lm cho mt bc s khc phi
sng st ngm ngi v nghn ngo hi tic b l mt dp
may cch y hai nm v khng c nim tin vo khoa
ng y kh cng . ng ni vi mt ngi bn l my
thng cha ng y bit ci g m cha c coma trong lc
chnh v ng ang b coma m bn ng ngh ng
mi ti n gip. Ti cng phi nghn ngo thng cm
v mi c bit ni tnh.
Cn trng hp khc chnh ti cng phi ngm
ngi thng xt cho mt thanh nin say ru b nh ng
v u, ch vo n bnh vin Hpital Gnral th hn m
su, cc bc s m u v sau khi cha c hai tun bnh
nhn khng tnh nn ngh vi gia nh cho h rt ng
th, ngi nh i cha l cu Pht cho ngi bnh tai qua
nn khi, c mt pht t gii thiu h n gp ti nh cu
h, ti i theo n bnh vin, vut huyt truyn kh, cu ta
m c mt mt, tay chn nhc nhch c, ngi ch
ni chuyn, bnh nhn nghe hiu v chy nc mt, ti
dng chic my cassette nh thu mt on ting ni ca
ti gi cu ta dy, m mt ra, chp mt i, chp mt nhiu
ln, tnh dy i, ng nhiu ri, c anh ch n thm n..,
on bng c lp i lp li nhiu ln lin tc v gn dy
vo tai cu ta. Khi cu ta nghe c, cu m mng nh c
ngi ng bn cnh gi tn cu, cu ta m mt, chp mt
theo lnh, ti a my thu ting ni ca ch cu, ngi
Hoa, ni mt on ting tu ri m li cho cu ta nghe, ti
thy cu chy nc mt, bui cha ln u cng thnh
cng. Ngy hm sau, nhn tin ti n bnh vin cha ln

of 78

75

th ba cho mt b Ty cng b tai nn xe hi ng vo

no phi m v ri vo trong tnh trng coma, cc bc
s cng quyt nh rt ng th, nhng ngi chng
khng chu mi ti n gip v b tnh li, ni li
c, hm chn tay c ng v i c, trc khi
chng b ch ti v ti c gh qua thm cu, ngi ch i
quanh ging c kinh nim Pht, cu nm m mt khng
c hn, ging nh b Schyavo bn M, ti nh vo cha
ln th hai, nhng tic thay ngi ch khng hng ng,
s vut huyt lm au cu v lm phin n s cu
nguyn ca c. Tun va qua ti n bnh vin gip b
Ty phc hi tr nh, b hiu c nhiu khi chng b
gi li k nim xa v t cu hi cho b tr li, ri hi b
c nh tn nhng ngi bn n thm hay khng, ti
khuyn chng b thng xuyn cho b nghe tin tc radio
mau phc hi tr nh nh bnh thng. Khi i qua
phng ca cu thanh nin trc khi v, ti thy tnh trng
ca cu y nh ngi thc vt, khng c hn, nhn cu m
ti nghn ngo i ngi, mun gip cu m khng c, ch
cn bit thng hi v cu nguyn cho cu mau bnh phc
.
Ti nhn thy khoa cp cu ngi hn m cng
khng c g l kh, theo ty y, bnh thuc no v thn
kinh do tai nn ng chm, t ng, hay tai bin mch mu
no ca nhng ngi b bnh cao p huyt dng thuc
khng hp l.
Cc th bnh thng gp trong hn m nm mt
trong ba trng hp nh : Xut huyt no, khi mu t
trong no,v nhn no.
Trng hp xut huyt no ri vo hn m su l do ri
lon chc nng tip ngoi v chc nng thc vt ( coma ),
lm tng tit ph qun gy nght, kh th, lon nhp th,
nhp tim, tng nhit, tng p huyt cao, mt xanh hoc ,
ri lon dinh dng, ph n, m hi bn lit hoc mt
ti nht, th nh ngy, ri lon nc v cc cht in gii,
ri lon c vng, ton thn bt ng, mt phn x gic

of 78

76

mc v ng t , a s 2/3 trng hp t vong trong vng

10 ngy. Nu qua khi, vn cn nguy c bin chng
nhim khun h hp, tit niu, dinh dng, nc v in
gii. Sau khi qua khi coma s c tnh trng lit na
ngi. Bn lit gim trng lc c, lit mt th trung
ng. Lit tay chn cng mt bn.
Trng hp mu t trong no ng thnh khi m
khng nhp vo nhu m no th c triu chng lit na
ngi hoc hn m ngt qung lc tnh lc m, lu
khng cha ng v kp lc bnh nng hn lm tng p
lc s no.
Trng hp chn p nghn mch mu no nu do thiu
mu ni bn cu s ri lon li ni, nu do thn kinh s
lm ri lon cm gic, nu do tc mch no nhn t t v
khng oxy cho no hoc no c nc th hn m lit
na ngi .
C ba trng hp u l cp tnh, nu khng cha kp thi
s cht trong vng 10 ngy, l kinh nghim ty y, nu
thot khi tay t thn, bnh hi phc dn, cn li di chng
t lit. l l do ti sao cc bc s khng mun duy tr s
sng ca bnh nhn sau 10 ngy, v i vi ty y, sau 10
ngy khng khi th d c lm g cng lng ph mt thi
gi v ch, thm ch c ko di s sng nh b Schyavo
bn M cng ch l ngi thc vt khng c hn.
Bit nguyn nhn theo ty y, chng ta mi cm
phc ng y kh cng dng huyt c th iu chnh c
tt c nhng bin chng do thn kinh ri lon lm ra. Cho
nn ti ph bin kinh nghim cho cc hc vin ca ti,
ch cho h tng tn cc huyt cha coma h tr
thnh thin nguyn vin chuyn nghip khi gp c c
hi s ra tay cu gip cho nhng ng hng v ngi
thn thuc khi cn thit.
Kha hc va xong, th Toronto c ngi Vit
nam b t ng hn m, sau 10 ngy bc s i rt ng, may
mn c hai hc vin thin nguyn vo bnh vin cu
cha thnh cng, bnh nhn tnh, m mt, c ng, thot
tay t thn, c i sang phng ring, anh vn tip tc

of 78

77

c hai hc vin cha iu chnh thn kinh nga bin

chng t lit. Cn ngay ti Montral cng c nhng hc
vin ang lm thin nguyn vin gip cha cho nhng
ngi b di chng t lit i c theo phng php Kh
Cng Y o Vit Nam.
Nu mi ngi trong chng ta u c lng mun
tm hiu kh cng y o hc ly vi chiu phng thn
hu tr thnh thin nguyn vin cu gip cho nhng
ngi bnh th y cng chnh l ngi ang bit tu o,
hnh o v sng o trong i thng vy .
D xy chn bc ph
Khng bng lm phc cu cho mt ngi.

of 78

78

Cn nc cn tt
Sc khe con ngi l quan trng, nhng tinh
thn con ngi cng quan trng hn khi chng ta b bnh,
nht l nhng cn bnh him ngho hin nay khoa hc
hin i ang b tay nh cc bnh ung th.
Khi chng ta b bnh thng thng nh au nhc
cha nhiu nm khng khi, t nhin kt qa th nghim
cho bit l cancer xng, hoc kh th tr thnh cancer
phi, au u, migraine tr thnh cancer no, tiu chy
mn tnh tr thnh cancer ty tng, au nhc sng trng
bng tr thnh cancer gan, rut, nng lot bao t n khng
c tr thnh cancer bao t..Nhng th nghim tht
chnh xc, kt lun tht logic, lut php cng bt buc cc
bc s phi thng bo cho bnh nhn bit kt qa th
nghim nh th, khng khc no tuyn mt bn n t
hnh, khin bnh nhn ht hong lo s, tinh thn suy sp
nhanh chng lm cho tnh trng sc khe cng ti t.
1-Cha theo phng php ty y :
Cch cha ca Ty y cng logic, cc bc s ty y
s nghin cu p dng mt trong ba phng php nh
phu tr, x tr hoc ha tr. Tuy nhin, nh chng ta u
bit phng php phu tr l ct b khi ung th ch c gi
tr khi khi ung th cn nh, cha di cn. M x cng l
mt phng php ph hoi c th li cho bnh nhn
nhng di chng kh s sut i. Cn hai phng php x
tr v ha tr th ai cng bit ngoi cch ny ra, ty y
khng cn con ng no khc hay hn, bnh nhn nh
phi theo trong sut tin trnh tr liu th nghim cho n
khi khoa hc b tay th cht, ch cha mt ai may mn hi
phc, bi v hai phng php ny em li nhiu tai hi
cho bnh nhn .

of 78

79

Ci hi ca phng php x tr l dng tia phng

x git t bo ung th cng ch git nhng t bo trong
mt gii hn nh mt vng, cha lan ra ton thn nh
cancer bao t, rut, ty tng.. nhng bin chng ca x tr
lm tn thng cc mch mu, lm chai cng cc m lnh
chung quanh, lm chy mu mng m l lot gy ra bin
chng lan rng khin bnh nhn au n nhiu hn, sc
khe yu, suy nhc, cho n cht m kt qa cng khng
kh hn trc khi cha cha.
Ci hi ca phng php ha tr c p dng
khi p dng hai phng php trn khng c kt qa,
ung th lan ra ton thn nh ung th mu, hch,
lymphom, ung th di cn sang nhng tng ph khc .Qa
trnh iu tr bng ha cht cng l mt c dc gy bin
chng suy ty, suy tim, au thn, mt mu, mt hng cu,
bch cu, huyt bn, c th bnh nhn suy nhc khng
sc chu ng khin kh th, au n, mt n, mt
ng, gy cm. C th cng suy nhc th sc khng
chng bnh cng gim mt, t bo ung th cng pht trin
v liu thuc iu tr bng c t li tr thnh k th tip
tay vi k th hnh h c th bnh nhn n cht trc khi
chm dt nhng liu trnh th nghim thuc .
Ni tm li, cch khm bnh v iu tr bnh u
logic, v kt qa cng logic, c ngha l khi chng ta b
phn mt bn n l ung th, theo ty y, nu khng cha th
cht ngay, nu bng lng cha tr th s ko di thm tui
th trong sut thi gian cha cho n khi au n hoc
kh th ri cht. Khch quan m ni, nu chng ta c
nhng ngi thn hoc bn b b bnh ung th th chng
ta cng bit h phi cha ch khng cn con ng
no khc, v chng ta cng ch cn c thy h trn
th gian ny mt thi gian ngn ri ra i trc s bt lc
ca chng ta, tht bun thay !
Tuy nhin, cng c nhng trng hp ngoi l
nu chng ta chu kh theo di nhng ngi b bnh
cancer c thot khi t thn. l nhng bnh nhn b

of 78

80

bnh vin t chi khng th cha c bng ba phng

php trn, cho v nh ch cht th cho n nay h vn
sng, hoc nhng bnh nhn cho rng sng cht l bnh
thng, thng gi v mi v, thng cha gi v
th c vui v sng, hoc nhng ngi bnh t chi khng
cha theo ty y m t tm n nhng phng php c
truyn khc cng c nhiu kinh nghim lu i nh
ng y, kh cng, thin hay t mnh c phng php ring.
Ni nh vy c ngha l tinh thn cu sng, nim tin mnh
lit rng trn i cn c nhiu phng php khc cha
cancer ch khng phi ch c ba phng php trn
khin cho con ngi s hi v tuyt vng.
2-Cha theo phng php ng y :
Trc ht,chng ta phi coi cc phng php no
c th cha khi bnh cho con ngi cng u l y khoa
cu ngi, mi phng php c ci hay ci d, y khoa
phi chp nhn v b sung cho hon chnh y , tng
hp nhng kin thc y hc ng ty kim c thnh mt
mn hc, m khng nn c chp c thnh kin thin v
cho rng ci ny logic, ci kia khng logic. Bnh nhn
khng cn logic, ch cn cha khi bnh. Cng v c nhn
thc mi ny, cc nh y hc Trung quc cha bnh cancer
t vn chn mt phng php hon chnh t c
nhng yu t c li trong vic bo v sc khe bnh nhn
nh :
-Nng cao sc khe cho bnh nhn chng c s
ph hoi ca cc t bo ung th nh dng thuc b kh, b
huyt, b m, b dng c sn ca ng y m qua kinh
nghim lm sng thy c kt qa nh :
-Hn ch s pht trin ca t bo ung th.
-Hn ch nhng au n, chy mu, chn p gy
b tc tun hon nh php lm tiu m, hnh kh tiu
m, thng hot huyt ha , lng huyt tiu c, thanh
nhit ch huyt.

of 78

81

 c cng quan im cha bnh ung th, Trung Quc

o to bc s phi hc c hai phng php ng ty y
tng hp, v bo ch thuc va dng c ha cht va dng
c cy c ch bin theo ty dc .Sau 40 nm nghin cu
tng kt thnh qa cha bnh cancer, h c th ko di
tui th cho bnh nhn hn cc phng php khc, v h
lit k cc v thuc c cng nhn c ga tr cha
bnh ung th theo tiu chun ty y, c thng xuyn
dng trong cc bnh vin Trung quc
3-Cha theo phng php kh cng :
Ngi Vit Nam chng ta c ch bt khut qut
cng d trong nhng lc cn bnh ngt ngho, ch cu
sinh mnh lit, d phi chin u n hi th cui cng
cng vn phi chin u chin thng bnh tt, cho nn
chng ta thng ni cu Cn nc cn tt, phng php
ny khng c phi tm phng php khc, trn th gian
ny khng phi ch c ba phng php phu tr, x tr, ha
tr tht bi khin chng ta phi nn lng ch cht hay
sao, chng l my trm nm trc khng c bnh ung th
? Cc dn tc no cng c nhng phng php c truyn
dn tc tch ly nhng kinh nghim qy bu ca nc
mnh, n cng thuc y khoa cha bnh cho con ngi,
thi nay ngi ta b qun n, khng chu phn tch
sng lc nhng u im, gt b i nhng khuyt im, ri
tng hp li tm ra mt phng php no t gy nguy him
cho con ngi bng ba phng php trn.
Nguyn nhn gy bnh tt cho con ngi t trc
n nay u do ba yu t tinh thn, hi th, n ung ( tinhkh-thn )theo quan nim ng y th cng ging nh ty y,
v tinh thn th stress, depression, nerveux, motion,
anxit.. lm kh huyt tun hon xo trn gy au nhc,
cao p huyt, kh th, nght m, nhc u, migraine,
cancer no, n ung tht thng hoc d tha sinh tiu
ng , mp ph, km hot ng, iu kin sng nhiu bp
bnh cng thng, v mi trng sng nhiu nhim lm

of 78

82

vi trng, virus ca cc nh my ha cht hoc ca gia cm

c bnh truyn nhim cho con ngi, cho nn theo quan
nim bnh ca ng y l c th suy nhc mt sc
khng, tun hon kh huyt khng mnh lm cho s lu
thng kh huyt b tc nght ni no trong c th lu
dn kt thnh khi u gi l cancer, dng gii php phu tr,
x tr hoc ha tr l iu bt c d cui cng, tht ra ch
cn ti lp li s trt t lm cho kh huyt lu thng tr li
bnh thng, thng bu, thng m, thng nhng ch
ngn nghn b tc, gip c th n nhiu, tiu ha tt, ng
ngon gic, khng au n, s hi, tinh thn bnh thn yu
i, thy thuc ng y khng bao gi ni vi bnh nhn l
ng b b bnh cancer m ch ni tm, can, t, ph, thn
h yu, tc tun hon kh , huyt , nghn m, to bn,
tiu chy, n khng tiu, ngi b nhit, ngi b hn..
bnh nhn nghe sao bit vy, yn ch khng phi bnh
cancer nn c vui v sng cho n ngy cui cng c th
suy nhc ri cht m khng phi ht hong v cn bnh
cancer.
Cng quan nim theo ng y khi c bnh ch cn
lm sao gi cho tinh thn vui v, kh huyt c lu
thng, n c, tiu ha c, ht th kho, ng ngon
gic, thng nhng ch tc lm tan c nhng ni kt
khi u bu bng nhng cch tp luyn theo phng php
kh cng hp l th bnh cancer cng c th y lui. Ch
cn c mt nim tin mnh lit, cn nc cn tt, phi
chin thng bnh tt bng mi phng php.
ng vi cu cn nc cn tt, chng ta phi c
nim tin mnh lit rng ngoi ba phng php ca ty y,
cn c nhng phng php khc trn th gian ny c th
gip chng ta khc phc v b sung cho nhau chng ta
chin thng c nhng cn bnh him ngho. Cha bnh
ging nh nh trn phi c mt nim tin, c mt tinh
thn vng mnh, bt khut nh Vit Nam, trong thi
Nh Trn, qun Nguyn Mng sang xm chim nc ta,
on qun t, dng mnh, nh u thng t u sang

of 78

83

, th m phi thua mt dn tc nh b nhng c mt tinh

thn quyt chin ca ton dn nh vo cu ni bt h ca
Quan Thi s Trn Th : u thn cha ri xung
t th b h ng lo. chng ta mi c mt chin lc
tuyt ho sau Hi ngh Din Hng, v mt chin thut tc
chin tc thng ca Trn hng o lm v vang ni ging
tin rng.
Cu tc ng VN Cn nuc cn tt c hiu
nghim trong mt ca bnh him ngho khin mt nam
bnh nhn trn tri vi v con v ch cht khi ty y b
tay ti mt bnh vin cha lao phi Ottawa c ci
t hi sinh trong thi gian na gi iu tr bng kh cng.
Cn bnh ca bnh nhn khng phi l bnh nan y cancer,
ch l lao phi thng thng i vi ty y rt d cha, anh
ang nm iu tr trong thi gian u phng cch ly
c ba thng, sau c th v nh tip tc ung thuc
trong thi gian mt nm sau l khi bnh. Tuy nhin
khng hiu v l do g bnh ca anh c bin chng, lng
ng trong mu tng cao 37, p huyt 210/90 mmHg,
nhit st trn 40 , st m man ko di trong mt
thng khng tm c nguyn nhn ng nn dng thuc
h st, h ng, h p huyt khng kt qa, ngi gy
m dn, da nng kh, mi kh nt , ng ly b , th kh,
mt, khng hi sc n ung, anh trn tri nhiu
ln, nhiu bn b v ngi thn thuc n thm ch nhn
anh v lc u i ngi thng cm. Cng may mn cho
anh, anh c mt ngi cha tinh thn l Linh mc L.A.K.
thy tnh trng anh nh vy, cha mi ni vi nhng ngi
thn cu cn nc cn tt, sao khng th mi Thy Ngc
Montral ln y cha, cha sn sng gip a thy i v
v c tn km ng no u m s, may ra c th cu
sng anh y.
Nhng ngi thn ngn ngi, h ngh rng ty y b tay th
ng y kh cng c th lm g c, cha thng anh, c
gng thuyt phc ngi thn, cui cng mi ngI ng
mi ti. Khi ti n, nhng ngi thn ch ngoi hnh
lang ca bnh vin, khun mt tuyt vng nc mt ng

of 78

84

trn khe mt, h ni vi cha l chng con mI t phng

anh y ra, anh trn tri ln cui, ri anh khng ni m
lm i. Cha bo, c thy vo xem sao. V anh hng
dn Cha v ti eo gng tay, khu trang, mc o blouse ri
cng bc vo phng bnh cch ly. Trong phng kn,
nng, m, v khng th m ca s vi trng ly lan, khin
thn nhit bnh nhn cng cao v kh th. Ti vut nhng
kinh on huyt cho h st, h ng, h p huyt chng
10 pht, da tht tr li mt, trn mt, hi th c mnh v
su hn, anh m mt ra nhn ti, cha bit ti l ai, ti hi
anh cm thy khe khng, anh gt u. Ti ang cha, y
t vo o lng ng, p huyt v nhit nh thng l
ngy hai ln, bng nhin y t ngc nhin tng my o
lng ng b h, c ta ni sao l vy, sng lng ng
l 37 sao by gi c 7 tr li bnh thng, thn nhit v p
huyt cng bnh thng. Khi y t i ra, ti tip tc dy anh
tp th bng bi ht one,two,three.. ti ht trc anh
ht theo, mi u anh ht , , ,.. bng mi tch ly
kh, khi anh thy khe c hi sc anh ht ra li, sau
anh mn ci ni chuyn vi chng ti. Ti ni anh
qua cn nguy him, bnh lao anh c th v nh tip tc
ung thuc, nhng anh c mun v nh khng ? Anh ni
mun. Ti hi th anh ch bc s quyt nh h ? Anh gt
u. Ti hi, anh bit bc s ch ai mi quyt nh c
khng, chnh l ch anh c c khe li bnh thng mi
cho v, vy th c v nh hay khng do anh quyt nh.
Ti cho anh bit th lc anh yu v trong thi gian qua
anh khng n c, by gi ch v nh nu cho anh ni
cho g anh n cho li sc, ri anh ng nm na m
ngi dy ta gi tp th, tp ht, v nhc in thoi gi
bn b ni chuyn cho khuy kha, cho tinh thn vui v,
nu anh lm c nh vy, bc s trng thy s ngc
nhin, ng y s ui anh v l ng khc dnh ging
cho cc bnh nhn khc tn tin chnh ph, anh ci
v cm n chng ti, mi ngi ra v trong lng khoan
khoi, ti v cha tr v Montral.
Mt tun sau cha mi ti i thm anh ti nh anh, khi
chng ti n nhn thy c nhiu ngi trong phng khch

of 78

85

m khng thy anh. Ti hi h l anh i u, h tr li anh

ang trong phng tm, anh khe ri, cn chng ti l
nhng bnh nhn ch y xin thy cha bnh .Sau ti
ch cho anh v cho h cng tp kh cng, mi ngi
c khe mnh, ring anh i du lch v Vit nam chi
mt thi gian di.
Cch y 5 nm, cha li bo cho ti bit anh i khng
vng, chn yu v mi ti ln thm anh ln na, khi khm
bnh ti mi tm ra nguyn nhn. Anh c tng cn phi
ung thuc nga bnh tiu khi ti pht, c ngi mch
anh ung kh qua ( xay mp ng hoc nu ung )
cha hoc phng nga bnh tiu ng, khin cho ng
huyt v p huyt tt xung qa thp lm mt kh lc sinh
ra t lit bi xui. Anh ni tho no, khng phi con li
khng mun tp kh cng m con thy chn khng c sc
.Ti ni khi anh tp kh cng c th t iu chnh ra thuc
cn thit gi qun bnh kh huyt, anh dng thm thuc
lm h p lc thc y s tun hon kh huyt b gim yu
thm s c hi. Anh nghe li khuyn ca ti, b khng
cn ung thm mp ng na m tip tc tp kh cng
cho n ngy hm nay sc khe tr li bnh thng.
Khng nhng lm dng ung mp ng mi b trng
hp chn tay b yu sc, ngay c nhng ngi lm dng
canh dng sinh cng gp tnh trng ny, ung mt thi
gian u thy khe, ung tip tc thy c th yu dn i,
khng phi li ca thuc, thuc ch lm h p huyt, tiu
ng khi chng ta c bnh, ung canh dng sinh lm h
n mc va th ngng, nu c lm h tip cho xung
na, xung na li lm mt qun bnh m dng trong c
th s sinh bnh khc. V th trong ng y khng c loi
bnh no hay loi thuc no phi ung sut i, ch c
cm l n sut i khng nguy him m thi.

of 78

86

Cch cha bnh theo

ng y
Chung quanh ta ch no cng c cy c loi,
nhiu n ni chng ta khng th bit c ht tn chng
l g, ngy xa cc y sinh nghin cu v thuc cy c u
c mt thc mc lm sao phn bit c cy no l thuc,
cy no khng phi l thuc . gii p thc mc y, v
s ph cho mt cng trnh nghin cu Hy tm xem
nhng cy no khng phi l thuc ? .
A-p dng tiu chun tnh-kh-v :
H p dng tiu chun tnh-kh-v ca cy c em
tc ng vo lc ph ng tng v nhn thy mch kh
trc v sau khi dng cy c c s bin i khc nhau, c
tc dng kh ho tt hoc xu i vi c th con ngi
theo quy lut sinh khc ng hnh. Do ng y kt lun
cy c no cng u l cy thuc .C nhng cy chng ta
bit, c nhng cy chng ta cha bit cn ang nghin
cu.
Theo nh ngha tng qut ca ng y, thc n
hay thuc ung cng u l thuc i vo c th bng ba
yu t tnh-kh-vi .
V l mt cht dn thuc i vo tng ph, c 5 v khc
nhau nh mn, ngt, chua, cay, ng. V mn i vo thn
v Bng quang, v ngt i vo bao t v l lch, v chua i
vo gan mt, v cay i vo phi v rut gi, v ng i
vo tim v rut non. V c m c nht, v m gi l hu,
th to ra tnh thm thu vo tng ph nhiu hn, v nht
gi l bc, th thuc thm vo nh hn, cn tc dng tt

of 78

87

hay xu ca thc n hay thuc ung l thuc vo tnh v

kh ca cht .
Tnh ca n l lm cho c th tng sc nng m th gi l
tnh nhit. Nu n lm cho c th mt sc nng th gi l
tnh hn.
Kh ca thc n hay thuc ung gip cho c th sau khi
hp th s to ra kh lc vn chuyn trong c th lm cho
khe ln hay yu i ( b hay t ),lm khai thng ch b
tc, lm cho kh huyt ha hon, lm tiu sng, lm cho i
ln, i xung, i vo trong, i ra ngoi, ng y gi l b,
t, ha, thng ,tiu, thng, ging, lim, xut...
Trong qa trnh s dng thuc cy c ti
dng ngay, hay phi kh th gi l thuc nam,( thuc ca
ngi Vit Nam, ngi Hoa gi l dc tho ), c ci li
l nhng hot cht ca thuc cn cha b bin mt,
cng hiu ca thuc mnh hn, hu hiu hn, nhng nu
cy c lu mi dng n th tnh kh ca thuc s b
mt cho nn chng cn phi c sao ch bo qun,
sau khi sao ch chng tr thnh thuc bc. Tn gi thuc
bc l do ngi Trung quc phng bc nc ta c k
thut ch bin thuc sng thnh thuc chn, c ngh thut
v k thut ch bin c o ring, c th lm cho mt
cht c c mnh tr thnh t c, cht thuc t kh v tr
thnh cht thuc mnh c nhiu kh v hn. Cch sao ch
c th to ra c nhiu cng dng cha bnh khc nhau
do s thay i tnh-kh-v ca thuc nguyn thy.
Th d nh c c c nhiu cng dng ty theo
cch sao ch :
C c tn thng dng gi l hng ph, l loi c mc
bi bin, c mp to chc, rut hng nht, c mi thm.
Khi dng phi phi tht kh, ga vi tru bng chy nhn
cho tri ht lng .Kh ca n l cht chnh dng iu kh,
khai ut, thng kinh, ha m, tiu tch , b kh huyt.
Ngi xa ch bin n rt cng phu gi l hng ph t

of 78

88

ch. Dng 1 kg hng ph sng chia 4 phn, mt phn

tm 200ml dm, mt phn tm 200ml ng tin ( nc
tiu nhi ng ), mt phn tm 200ml dung dch mui 15%,
mt phn tm 200ml ru 40 .
Mi phn tm xong mt m, ri gi dp, sao kh c
mi thm l c, phi ct trong l kn v ch dng c
trong 2-3 tun m khng lu c. Nhng qua kinh
nghim ca nhiu bc danh y c i, c nhiu cch ch
bin v phi hp vi cht khc cha nhiu bnh khc
nhau nh :
Mun cho kh dn ln ngc dng sanh hng ph ( hng
ph sng ).
Mun dn kh i xung gan thn dng thc hng ph (
hng ph ch chn ).
Mun cm lim khng cho ra mu th rang hng ph cho
kht.
Mun b huyt h th rang s hi vng.
Mun cha huyt, nhun to th ngm nc mui nht ri
rang s.
Mun b thn kh th rang vi mui ht.
Mun thng kinh hot lc th ngm ru ri rang.
Mun tiu tch t th ngm dm ri rang.
Mun tiu m th rang vi nc gng.
Ri lon tiu ha, bng y au th dng 4g hng ph +
8g ring kh. Hai th tn bt ung vi nc nng...
Mun iu kinh b huyt th dng hng ph vi ngi cu
.
V th mt thy thuc ng y phi bit n tnh-kh-v ca
thuc hay ca thc n, xem thuc dn vo u, dn vo
mnh hay nh, nhiu hay t, lm c th nng hay lnh,
nng nhiu lm to bn kh kht, lnh nhiu lm tiu chy
sng ph, kh ca thuc l b hay t, ha, thng, tiu,
thng ging, lim, xut. Ngc li, thy thuc cng c th
nm thuc phn bit tnh-kh-v ca thuc m bnh
nhn ung bit h ang ung thuc cha bnh g, v

of 78

89

bt mch xem thuc c ph hp trng vi bnh tnh

khng.
p dng cch phn tch tnh-kh v ca mt cht
thuc vo ty y chng ta thy cng c nhng im tng
ng, chng hn nh thuc tr au bao t c cng hiu ca
ty y l Malox , Magnsium.
Malox thnh phn chnh ca thuc l cam tho. Theo ng
y, v ngt dn thuc vo bao t, tnh lm trung ha gii cc
th c, kh lm iu thng kh huyt, c tnh thng kh,
dng nhiu s lm cho tng p huyt.
Magnsium l loi bt v ngt nht dn vo bao t, tnh
hn, ha hon, trng vch thnh bao t cha lot, kh
i xung y phn ra .
Tuy nhin c nhng cng ty bo ch dc phm tng
thnh phn chnh ca thuc nhiu hn cc hng khc hy
vng n hiu nghim hn, mi v cng khc, nhng khng
n cht dn theo quy lut l v ngt, m i thnh v
cay s dn thuc vo phi, v ng s em thuc vo tim,
v chua s em thuc vo gan, v mn s em thuc vo
thn. Phi, tim, gan, thn, khng cn magnsium t nhin
b cht thuc bm vo lm tc nghn sinh phn ng ph
nh kh th, mt tim, sng ph...cn thuc khng c
dn vo bao t nn bao t vn cha c cha.
Ni nh vy th d thuc l n cht cha mt
tng ph hay mt ch, hoc hp cht cha hai hay
nhiu tng ph, hoc hp cht l mt mn n thc ung,
ng y lc no cng ch trng n tnh-kh-v trong mc
ch cha bnh iu ha s kh ha chung cho c th,
v cch cha th p dng theo tm phng php cn bn
ca ng y ( bt php ), ty theo s chn la phng php
cha ca thy thuc m ng y chia hng thy thnh ba
bc. Bc h cng th cha ngn, thy kt qa ngay, kim
tin d, mau ni ting, nu c bin chng sang bnh khc
li cha tip bnh khc, l cch cha b o, nui bnh
i vng vng. Bc trung cng va cha ngn va cha
gc, l cch cha y o. Bc thng cng gi l thy

of 78

90

thuc cha khi cha b bnh, c ngha l khi khm bnh

chn mch cho mt ngi h cm thy c nhng bin i
m thm trong c th ty y tm khng thy bnh, nhng
bc thng cng bt mch bit c h thc ca mt tng
no , nu khng cha ngay n s truyn sang tng khc
thnh hai tng cng b bnh, th d khm bit tng gan
thc sau n s hi tng t nn bc thng cng phi gip
t mnh ln, v lm cho tng gan yu bt, l cch cha
khi cha bnh. Bc thng cng phi va cha ngn, va
cha nguyn nhn gc, va nga bin chng. Cha theo
cch ny bnh nhn s ht bnh, khng b ti pht, khng
cn phi tr li gp thy thuc, th gian gi l thy c
ting m khng c ming, l cch cha vng o.
B-p dng tiu chun Bt php :
C th b bnh u phi khm theo t chn, quy
kinh chn php, xc nh bng huyt trn lng v cc
nguyn huyt, t huyt trn cc ng kinh , nh c
bnh thuc kinh no,chng m hay dng, v kh hay
huyt, b h hay thc, c th hn hay nhit, bnh mi pht
cn biu hay vo l, theo tiu chun Bt cng (
m, dng, h, thc, hn, nhit, biu, l), t mi quyt
nh lp ra mt trong tm phng php i chng tr liu
l Bt Php gm c : n, trn, thanh, ha, xut, lim, b,
t. Th d nh trong bt cng, bnh thuc m l huyt b
bnh, th i chng tr liu theo bt php l phi dng
dng thuc kh cha m, ngc li dng bnh thuc
kh, phi dng m thuc huyt cha. H th i chng
tr liu phi dng php b. Thc th i chng tr liu phi
dng php t. Bnh thuc hn, i chng tr liu phi
dng php n l lm cho m nng. Bnh thuc nhit i
chng tr liu phi dng php t, nu bnh cn biu th
cho xut m hi nhit (xut hn), nu bnh trong l phi
cho mt gi l thanh nhit. Bnh t kh vo n bn trong
tng ph th chia thnh ba vng m bnh c tr nh
thng tiu, trung tiu, h tiu, nu bnh cn thng
tiu phi cho i ma ra gi l th, trung tiu phi cho

of 78

91

ha gii, h tiu phi cho h tng t kh ra ngoi bng

tiu tiu. Nu bnh au nhc th phi dng php trn
thng thn kinh (gim au). Nu bnh h thot kh, huyt,
m hi phi gi khng cho mt thm bng php lim kh,
cm huyt, cm m hi, nu thot tinh phi gi li gi l
c tinh b thn..Cn nu bnh do lc kh ca thi tit nh
phong, hn, thy, thp, to, nhit, i chng tr liu cn
phi t, c tn ring gi l khu phong, tn hn, trc thy,
li thp, nhun to, tn nhit...
1-Cch s dng phng php n :
n l lm m, nng, s dng ngoi dc hay
huyt ni dc cha cc bnh lm cho c th b lnh
nh phong hn, thp hn, h hn, kh h, hn m hoc
dng h, nhiu m nht.
Nu c th mi b hn t xm phm th dng php n, nu
qa hn, th khng cha theo n b, m phi nhit b c
ngha l dng php n mnh hn gi l php tng nhit.
Nu hn thng tiu phi lm m phi (nh bnh ho
suyn hn).
Nu bnh hn trung tiu phi n trung hay l trung tiu
(lm m t v, nh bnh t v h hn, n khng tiu,
khng chuyn ha, ng y c bi thuc l trung thang
gm 4 v l nhn sm, cn cng, bch trut, cam tho).
Nu bnh h tiu b h hn (nh au bng, tiu chy,
tiu nhiu..)phi tng nhit phc hi dng kh nh php
hi dng c thot, ng y c bi thuc t nghch thang
gm 3 v l chch tho, cn cng, sanh ph t).
Chng ch nh :Thot huyt, huyt h, m h sinh ni
nhit th khng c dng php n.
2-Cch s dng phng php trn :
Trn l trn p, tc ng trc tip ln h thn kinh
lm cho gim au nhc gi l trn thng thn kinh, hoc
lm cho khng s hi gi l nh tm an thn, i khi au
nhc do tun hon kh huyt b b tc ch cn gii khai ch

of 78

92

b tc cho thng cng s ht au, hoc ha kh, hoc m,

hay can kh nghch ln trn cn phi trn p khng cho ln
m xung cng gi l php trn.
3-Cch s dng phng php thanh :
Thanh hoc lng l lm mt cha cc chng
nng thuc n nhit gm hai loi nhit : thc nhit v
phim nhit.
Tr nng thc nhit cn phi tit t nhit trong
trng hp st nng hng hc.
Tr nng phim nhit l nng hm hp, lan ta khng d
di, khng cn phi t h nhit nhanh, m ch cn thanh
nhit lm mt, c hai cch u l thanh, ng y gi l
thanh nhit, thanh kh, thanh huyt nhit gii c, lng
huyt nhit (lm mt mu).
Chng ch nh : Khng c dng php thanh trong
bnh h nhit cng lm st nng, h cn phi b, phi
dng php n b, nu dng php thanh l sai lm s lm
bnh h thm .
Nu bnh nng st t th thanh nhit t khng c
t nhit nhiu, nu khng bnh nhn b lnh, trong trng
hp sau khi thanh nhit bnh nhn ht nng sau li b
nng tr li l trong ngi cn c phong t cha ra ht,
cn phi ui phong ra (gi l khu phong, trc phong),
phi chn huyt khu phong thanh nhit...
4-Cch s dng phng php ha :
Ha l ha gii s xung khc ln nhau trong
trng hp bnh bn biu bn l, ch thanh nhit m
khng cho ra m hi, trong trng hp nghi ng bnh h
thc thc tp, gia m dng tng tranh, hn nhit vng
lai, nhng trng hp bnh trung tiu khng th dng
b, cng khng dng c t, khng dng c php
xut, cng khng dng c php lim, lc phi dng
php ha gii, bao gm c php khai thng ch b tc,

of 78

93

php thng a kh ln khi kh b h hm, v php ging

khi kh b thng nghch hoc b ngn chn khng xung
c.
5-Cch s dng phng php xut :
Xut l lm cho t kh ra da bng ng m hi,
ng y gi l php hn.
Xut cho ra ngoi bng ming, lm cho i ma
thc n, ng y gi l php th.
Xut cho ra ngoi bng ng phn, ng tiu,
ng y gi l php h.
Nguyn nhn gy bnh trong ng y bao gm
nguyn nhn khng do vi trng nh phong thp
au nhc hoc do vi trng, vi khun, siu vi,
virus..lm ra bnh, ng y u gi chung l t kh.
Khi cha bnh ng y ch ch trng n nguyn
tc ti lp li qun bnh m dng kh huyt, c
th s t iu chnh cho khi bnh.
a- Php hn : ( Cho xut m hi ).
Khi t kh cn ngoi, nh trong bnh biu nhit,
st nhit, ngoi cm phong, hn, thc nhit, bnh thy
thng, ban chn, v bnh cn trn thng tiu cha vo
n trung tiu.. cn phi ui t kh ra khi da lng bng
ng m hi t kh khng xm nhp su vo c th
trong tng ph .Pht hn mnh trong bnh ngoi cm hn,
thp hn. Chng phong, ha, th, v to, ch pht hn nh
cho da va rn m hi l ui t kh ra m khng lm
mt nc c th, trong bnh cm nhit, thp nhit.
Chng ch nh : Khng dng php hn khi c th
h nhc, gy yu, tn dch kh khan( khng c nc
ming, nc bt), da lng kh, mi hng kh, mc d c
st nhng st m ra m hi trm, bnh vo n trung
tiu lm au bng quanh rn nh si bng, nu pht hn
gy ra bin chng nguy him.

of 78

94

b- Php th : ( Cho ma).

Php th l lm cho nn ma ra nhng thc n c
c hoc nhng thc n lu ngy khng tiu ha cn gi
li trong bao t, hoc m chn c hng khng xung
c khin hay nn o mun i m khng i ra c,
hoc n lm kh th, ngc y, ut nghn thng tiu.
Khi c th mun i l chnh kh trung tiu cn mnh,
mun y t kh ra khng cho xm nhp su vo c th l
mt phn ng t ng, cho nn trong cch cha bng php
th l gip c th tng t kh ra khng cho t kh i xung
s hi n trung tiu l trng v. ng y thng s dng
thuc ngoi dc gy ma ,c 5 loi gy ma khc nhau :
-Do bao t hn hoc thc n hn, phi dng thuc
lm m nh gng, qu.
-Do bao t nhit hoc thc n nhit, phi dng
thuc mt nh kh tr, chi t.
-Do dng thc n lu h thi, c c, n khng
tiu, mun ma khng ra c, phi dng nc
mui hay bt ci.
-Do m nht chn hng kh th, cho ma bng
nc v qut.
-Do bao t y hi lm nghn th, cho ma bng
ch thit, hu phc.
Chng ch nh : Khng c cho ma trong trng hp
ngi c c th suy nhc, ngi gi, ph n c thai,
ngi b kh h, mch hon, bng huyt.
c-Php h : (Cho thot xung di )
Php h l ui t kh h tiu ra khi c th
bng cch cho x phn v nc tiu trong trng hp
trng v tch tr, tch nhit, tch c sinh ra st nhit,
hoc bn lu ngy, hoc trng v cng cng y n
khng vo, hoc kit l, hoc mi ln i cu lng ra phn
xanh km au vng bao t l do t kh cn tch trng v
cha ra ht. ng y thng s dng bi Tha kh thang
(Tiu tha kh, i tha kh, iu v tha kh thang).

of 78

95

Chng ch nh : Khng c cho x trong bnh khng

thuc bnh tch tr trng v, bnh nhn mun i khng
c cho x, c th yu thiu hi, thiu kh, mch v lc,
chng m h tn dch kh cn, n ung t, bao t yu, nhu
ng rut khng co bp y phn ra lm tng l bn
(bn gi), hoc phn ra nho t mt thuc bnh trng ung
( ung th rut ), lit rut, tiu chy hay bn gi tc l hai
ba ngy thm ch mt tun mi i cu mt ln i phn
nho lng l do thiu kh y phn ra.
Trong trng hp bt buc phi dng php h th
bnh h s h thm, nn phi t h t hn, b h nhiu
hn cho chnh kh mnh mi gip bnh mau bnh phc.
6- Cch s dng phng php lim :
Ngn gi khng cho thot mt tinh, kh, huyt, thy dch
lm mt nc trong bnh tot m hi m a, tiu chy
khng ngng, mu chy nhiu, xut tinh di tinh mng
tinh.
Lim hay sp l cm gi lm ngn li s thot
mt tn dch c nhiu tn gi khc nhau ty theo trng
hp :

Lim : nh chng m hi khng cm li c

phi lim m hi, chng thot kh phi lim kh.
C : l cng c, duy tr, g li, trong php hi
dng c thot ,chng thot tinh phi c tinh b
thn.
Cm : chng bng lu xut huyt chy mu phi
cm mu, chng i i tiu chy khng ngng
phi cm tiu chy...
Phng php lim ty theo chng bnh lim,
sp, cm, c c th s dng huyt b, c th dng huyt t
t c mc ch.

of 78

96

7- Cch s dng phng php b :

B l phng php phc hi h tn trong cc
bnh thuc h chng lm cho c s hay chc nng ca
tng ph mnh ln gip mau khi bnh. B c nhiu tn
gi ty mi trng hp khc nhau v b mi ngi mi
khc theo nguyn nhn v xt theo h thc :

Tun b : B mnh i vi bnh h nhiu.

T b : B t t p dng trong bnh mi h nh.
iu b : Va cha bnh va b p dng trong
trng hp ngi vn h yu nay li b mt bnh
khc nh cm mo, phi va cha bnh va b h
gi l iu b.
Tip b : l b thm m hoc b thm dng, mt
trong hai. Nh b kh h lm cho t v v mnh.
Dng m, t m : l b h tn phn m.
Lng huyt : va b va lm mt mu gi l
lng huyt.
Hnh kh, hot huyt : Lm cho kh huyt chy
trn tru khng tr ngi.
n dng, thanh dng : l b h tn phn
dng cho m li hoc cho mt li.
L kh : iu chnh, chn chnh li s kh ha ,
cho tng ph hot ng mnh hn, tt hn.

Bnh thc khng c b, nu khng t kh s

mnh thm khin cho bnh nng hn. Ngay c trng hp
ngi vn suy nhc li mc bnh cm, nu ch b th t
kh mnh hn chnh kh s lm cho bnh nng thm,
trng hp ny phi va t t kh va b chnh kh.
Nhng hy coi chng bnh gc l cc h tng
phn vi du hiu lm sng lm tng l thc nh mch
ph i, mt ti m vng u, cn phi b khng c
t lm h thm h.
Nu bnh thy h c du hiu mi ming da kh
khng b thy m b ha cng lm mt thy, hoc ngc

of 78

97

li ng b ha h c du hiu ngi lnh, tiu nhiu

nc trong, da ph lng bng, li lm b thy lm thy
dp tt mt ha thm.
p dng phng php b phi ng nhu cu ca
tng ph, cha thuc phi ng vi bnh mi ht bnh.
Nhiu ngi sai lm khi cm thy yu hi sc, mt mi n
ung khng c nn lm dng thuc b sm nhung
lm cho t v vn h thm h, sinh no hi snh bng,
tc ngc, kh th, mt tim, xo trn p huyt. Thc ra
nguyn nhn ca bnh l t v h hn.
8- Cch s dng phng php t :
T l lm yu i, mt i, ui i, mc ch ca cch dng
khc nhau nn c nhiu tn gi khc nhau nh :
Trong trng hp bn ut nhit t ba ngy tr ln h
tiu. Dng thanh nhit tng ph, trng v, bng
quang, t c tch t, ming hng kh, kit l, bao t y
cng. T xong phi b h tn.
Chng ch nh : Khng c dng php t trong trng
hp m h, tn dch kh kit, v lc yu sc, n t, thiu
kh.
T thc : Khi s kh ha ca ng kinh, qa
mnh, hoc c t kh lu tr tng ph, cn phi s dng
huyt t trong ng du huyt ca ng kinh.
Tit nhit : Khi tng ph c nhiu t nhit lm
hi n tng ph khc, cn phi lm cho mt t nhit ca
tng ph y i th gi l tit, khc vi php hn l cho xut
m hi ra ngoi c th, thng t huyt vinh ha, hoc b
huyt vinh thy .
Trc hn, tn hn : Khi c th c hn t
thng tiu, trung tiu, h tiu lm cho u lnh, tay lnh,
chn lnh, bng lnh..cn phi ui hn t cho mt i hoc

of 78

98

i ch khc, gi l trc hn, tn hn, thng t huyt vinh

thy hoc b huyt vinh ha.
Khu phong ,trc phong : Khi c th b phong t
do mi trng, thi tit lc dm lm co rt gn c, b tc
kinh mch khin sng au t nhc, cn phi ui phong t
i cho kinh mch c thng , gi l khu phong ,trc
phong.
Kh thp : Khi c th c thp t cn phi ui
thp bng cch cho rn m hi ch khng phi cho xut
hn gi l kh, kh, hoc kh thp.
Ha tch, ha , ha m : Khi c th c mt
ch no b tc nghn do huyt t, hoc m t lm tr
ngi s tun hon ca kinh mch, cn phi lm cho n tan
bin i ra ch khc hoc cho bin mt i, gi l ha.
Tiu tr :Tiu dng trong trng hp ngi h
nhc c nhit t, khng b khng t c phi dng
php tiu, lm cho tiu mn dn nhng vt tch t nh lm
tiu m, tiu thc n, tiu kh tch, huyt tch, tiu khi
trng h ( mt loi bu t cung), sn kh, loa lch (mt
loi bu c) gy kh th, nng bng, cng tc, y hi,
ngn nghn khng c thng, cn phi lm cho mt tnh
trng y i gi l tiu. Bnh c thc c h, thc th t, h
th b.
Chng ch nh : Bu chai m kh h, t suy n khng
tiu, hoc huyt h lm cho tht da chai sn si khng
c dng php tiu, v l bnh thuc h cn phi b kh,
b t huyt.
Gii biu hn, biu nhit : Trong trng hp b
ngoi cm, phi ui hn t, nhit t ra khi c th khng
cho xm nhp ln su vo phn l gi l gii biu.
C-p dng quy lut qun bnh :

of 78

99

Xt bnh theo ng y hay ty y, khi c th b bnh

c ngha l c th mt qun bnh v kh huyt do d
tha hay thiu i mt cht no , th d nh d ng,
d cholestrol, d cht st, d chlor, d natri, d calcium,
thiu calcium, thiu mu, thiu kh lc .. Cch cha ca
ty y l dng thuc loi b cht d tha hoc b sung
cht thiu. Th nghim mu trc v sau khi iu tr thy
kt qa tt, thay v ngng khng dng thuc na th bnh
li ti pht, cho nn phi dng thuc sut i khng dm
b.
Khc vi ty y, ng y cha bnh tc l iu chnh lp li
s qun bnh ha hp ca tng th ng hnh, khi ht bnh
c th b thuc ch khng nn tip tc lm dng thuc s
tr thnh mt qun bnh gy ra bin chng thnh mt bnh
khc, th d nh :
1-Nu lm dng thuc cha bnh cao p huyt :
Nh p huyt h bnh thng m tip tc h na sinh
bnh khc, mt mu no, i lo o, t ng sinh bi lit
chn tay mm nhn, thay v cao p huyt qa s t gn
mu sinh lit co cng tay chn. Nhng bin chng ca
vic lm dng thuc cha bnh cao p huyt nh suy tim
do thuc gin mch, suy h hp do thuc gin mch v
thuc chn dng giao cm, suy thn mn tnh do h p
huyt v thuc li tiu, lch to do thuc phong b giao
cm, au lng nhc mi, phong thp khp, b bnh tiu
ng do thuc li tiu, gm p huyt th ng do
thuc v do n ung, bin chng h p huyt th ng
v thuc h ng-huyt lm hi mt, ph gai th do thuc
gin mch v cui cng b tai bin mch mu no do
dng thuc khng hp l s b hn m do mt trong ba
nguyn nhn xut huyt no, khi mu t trong no, hoc
nhn no.
2-Nu lm dng thuc cha bnh tiu ng :
D ng trong mu, ng s bin thnh men khin cho
mu nng m thp lm h hng da sinh bnh hoi t phi
ca tay chn, ng nhiu lm tng nng mu gy tng

of 78

100

p huyt, suy thn nn tuyn thng thn khng sn sut

insulin lm gim lng ng trong mu, lc c th
cn phi c b sung insulin t ngoi vo h ng,
nhng ngc li nu lm dng thuc h ng hoc king
c khng n ng khin c tim khng co bp s b suy
tim, nhi mu c tim lm cht ngi.
3-Nu lm dng thuc calcium :
Ty theo loi calcium no, dng bt, dng nc, dng si
bt, dng thin nhin c trong thc phm nh m en, u
nnh, rau brocoli, fromage...
Nu d calcium khin p huyt tng, thn nhit tng, sng
tuyn gip trng. Ring thuc vin bt calcium lm xng
kh dn d gy v mn sn khp u gi do ma xt i
li nhiu, sng lng b cng, cc a m b kh, thn v
bng quang c sn do d tha cht vi bt trong thn,
trong mu lm cho mu c, m tht ra xng cng vn
xp do c th khng hp th v chuyn ha.
Cht xc tc chuyn ha thc n thnh mu, sinh tinh,
ho ty nui xng, cn gip xng cng chc bn do
l nh cht ln, xng s khng b xp v b dn d gy.
Cht ln c trong chui, trong c, dn tc Vit nam ta xa
kia khng bit n vin thuc calcium l g, ch cn theo
thi quen t nhin sau mi ba cm th n mt qa chui
trng ming, trong ba cm thng c u h, c, tp
rang, c cm u l nhng cht gip b xng, ngoi ra
thc ung c cht b xng l sa u nnh. Trong trng
hp chng ta c n nhng thc n k trn m vn b xp
xng th ng y iu chnh li h thng chuyn ha
chc nng tuyn thng thn ch khng ung calcium
b xng, h thng chuyn ha cn vitamine A,D, cht
ln c trong du c, trong rau v nh nh nng mt tri
gip chuyn ha A,D, cht ln, cho xng cng chc,
nu h thng chuyn ha trong c th h hng th d c
ung calcium n cng khng chuyn ha c calcium
vo xng cho nn cc khp b ng vi v trong mu c
tha cht vi, cn xng vn xp. Nh vy c ngha l b
xng bng cht vi loi vin bt khng c li cho sc

of 78

101

khe. C loi calcium dng lng dng chch tan trong

mu m ty y thng dng cp cu cho nhng ngi b
phn ng khi chch pniciline b lnh rt, thn nhit h
nhanh gy co cng ton thn, lc chng ta mi bit tnh
dc ca calcium l lm cho c th phc hi thn nhit
nhanh. Chng ta th suy ngh v thc mc t hi, nu thc
s c th cn calcium b xng, ti sao khng dng
thuc chch, c li hn l thuc vin bt, trnh phn
ng ph l mn khp xng, b sn thn, hoc nhiu cn
do n mn trong bnh cao p huyt lm d tha Natri to
ra phn ng kt ta vi ng thnh sn bng quang.
Trong cc qun y vin Vit nam cc thng binh thng
dng loi calcium chch khng phi cha xp xng,
m gip mau lnh cc ch xng b gy, gip cho tun
hon mu, chng long mu, v tng thn nhit, nu lm
dng chch nhiu p huyt s tng lm t mch mu no.
Trong bnh lao phi cng cn n calcium lm m
phi, mau lnh vt thng trong phi ch khng phi
lm cng xng, nu n c th lm cng xng th n
cng c th lm cho cng cc xoang phi khng th c.
bc M chng ta c loi rau brocoli cha nhiu calcium
thuc dng d hp th v chuyn ha, khng b ng cn,
khng b tng thn nhit v khng b to bn nh dng
thuc calcium vin bt.
4-Nu lm dng ung nhiu nc mt ln :
au lng, ct sng b chn p, au sng u gi, ung th
rut ga do nhiu nguyn nhn, nhng trong c mt
nguyn nhn do ung nhiu nc th t ai bit n. Th
tch cha ca trc trng c gii hn an ton khong
250cc, nu ung mt hi na lt hoc 1 lt lm c co bp
ca nhu ng rut gin n qu mc sinh lit rut mt tnh
n hi, s b sa x chn p ng mch hng gy tc tun
hon kh huyt i xung chn nui chn i gi v ko
cng dy thn kinh ct sng khin au lng, thoi ho a
m.

of 78

102

D- p dng tnh hp l :
Cch dng thuc cng phi hp l, c tnh logic
.Mt loi thuc dng cha bnh nh nhc u, au
bng, mn nht gh l.. bc s cho toa mua thuc ung
n khi khi bnh th thi khng cn phi ung na, l
thuc trng bnh, ch khng c v bc s no dn bnh
nhn c tip tc ung sut i nga bnh ti pht.
Ngc li thuc ung tr cao p huyt, tiu ng c phi
ung sut i nh vy th thuc khng trng bnh,
khng phi cha bnh m ch c tnh cht nga bnh.
Ty y chng ta tin l gii khng th chi ci c s tin
b vt bc ca ngnh y khoa, cng v th m chng ta
cho rng ty y khng cha c bnh cao p huyt,
tiu ng, phong thp khp, long xng, cancer l
nhng bnh nan y, th khng th no c ngnh y khoa no
khc cha c, th l chng ta nh b tay bung xui
ch i nhng ri ro khng trnh khi khin chng ta phi
mang tt nguyn hoc b cht trong oan ung, tri vi tinh
thn cu sng ca dn tc ng cn nc cn tt .
Trn th gii mc d cc quc gia u p dng ty
y theo tiu chun quc t ton cu, nhng ngoi ra, mi
quc gia vn cn duy tr v tn ti ngnh y hc truyn
thng m khng vt b, chng t n cn hu dng v cn
thit b sung cho ty y, v dn dn c khoa hc
khm ph ra nhng kt qa i chng lm sng, ci hay s
c ty y ha thnh mt mn y khoa tng hp s em li
nhiu li ch cho nhn loi.
Chng ta ni cn nc cn tt y, c ngha l
Ty y b tay bo chng ta ch ci cht n th chng ta
cn c ng y, ng y b tay th cn khoa cha bnh bng
thc n, bng tp kh cng, bng phng php thin..Theo
l thuyt ng y, bnh tt con ngi u do xo trn kh
huyt bi ba yu t tinh-kh-thn dn n bnh nng nht
m ty y b tay l cancer. Yu t tinh l do lm dng cch
n ung khng thanh m m nhiu bo b, lm dng
nhiu thuc cha nhiu bnh lt vt ca nhiu bc s cho

of 78

103

cng mt lc khin cho c th l mt thng rc cha nhiu

c t, nhiu thuc tng phn k nhau cho ra phn
ng ha hc bt li gy xo trn thn kinh v h ni tit
khin h min nhim suy nhc. Yu t kh l hi th vn
ng chuyn ha thc n thuc ung th khng ch
ti v cng n vic lm bn rn, n khng c th gi ngh
ngi, hoc lm bing , do yu t kh suy gim khng
gip cho c th chuyn ha. Yu t thn th bt an, lo s
bnh hon, nu bc s cho mnh bit c du hiu b bnh
cancer th yu t tinh thn suy sp bung th khin cc
chc nng hot ng sinh ha v chuyn ha ca c th
lm vic km hiu qa khin bnh trm trng hn.
Theo ng y, chng ta c th ch ng iu
chnh li b ba tinh-kh-thn.
V yu t tinh, bt n ung nhiu b bo, n ung
c iu , b bt thuc khng cn thit, ung cng t
thuc v cng cch xa gi thuc c thi gi chuyn ha
mi ung n thuc khc, m khng nn ung cng lc
chng s to phn ng xu trong bao t trong thi gian
ch i chuyn ha.
V yu t kh, nn tham d cc lp kh cng, hoc
bi li, gip cho c th nhiu kh lc chuyn ha thc
n thuc ung thnh cht b dng nui c th, v gip
o thi cn b ra khi c th c nhanh v u n mi
ngy.
V yu t thn, tham d cc kha thin tnh
tm, dng tm an thn, kh cng thin khai thng
huyt o gip kh huyt lu thng khp c th chng
c au n do kh huyt b tc.
V cch cha bnh ca ng y, thy thuc s gip
cho bnh nhn n khng c s n c, ng khng
c s gip cho ng c, th khng c v kh nghch,
m chn ph kh qun s c thuc gip cho khai thng
tn m lm cho th c d hn, y bng n khng tiu
s gip cho tiu ha tt, tiu b khng ra s gip cho tiu
c, i tin khng thng, b to bn s gip cho x ra

of 78

104

nhiu, au n s lm cho ht au... C ngha l ng y

cha bnh bng cch iu chnh dn b ba tinh-kh-thn
cho n lc no h thng ni tit v h min nhim phng
chng bnh t chng c th hot ng mnh tr li nh
bnh thng th con ngi ht bnh tt ch khng ch
trng n tiu dit t bo cancer.
i vi ty y ch trng b i khng cho t
bo cancer pht trin, nhng chng ta th ngh, th d nu
c th c 100 t bo trong c 30 t bo cancer. B i
c th cho 30 t bo cancer b i n cht th 70 t bo
khe cng b i n cht khin c th bnh nhn suy
nhc, mt mi r ri, trong khi c th phi b hnh h
bi ha cht tr liu, x tr, cui cng t bo cancer cha
cht, ch c bnh nhn yu sc, au n cho n cht m
theo t bo cancer cht theo nh mt cm t qun bt c
d .Ti sao chng ta khng ngh ngc li, gip cho cc t
bo mnh ln th th trn gia ch v ta vn gi t l
30%, ng y dng h th trong c thnh phn chnh
l cht lcithin c kh nng lin kt cc mng t bo
khng cho pht trin v t chc. C th mun c cc t
bo khe tr thnh on qun mnh t tiu dit t bo
cancer th yu t tinh thn phi vng mnh, c nim tin tt
thng, c ngha l tinh thn phi vn ng tm l chin th
chng mi khng b hng ng theo ch, lc thc s t
bo cancer b c lp v t hy hoi v bin mt.
Ngoi cch cha bnh cancer ty y cn ang
nghin cu, nhng cn i vi cc bnh nan y khc th
vn c s lm dng thuc v l v cch dng thuc vi
mc ch l cha cho khi bnh ch khng phi cha
cha khi bnh ny li b bin chng sang bnh khc
khin cho bnh t nh n nng. Thuc khng phi d,
cng khng phi bc s khm d, m do mt bnh c lin
quan n nhiu tng ph, phi tm gc bnh cha gc,
ch khng phi cha ring tng khoa, nh bc s chuyn
khoa tim mch cho thuc tim mch, chuyn khoa bao t
v ng rut cho thuc tr bao t v rut, chuyn khoa
thn kinh cho thuc an thn, chuyn khoa phi cho thuc

of 78

105

tr phi, chuyn khoa gan cho thuc tr gan, cn nhng th

thuc khc nh thuc au nhc phong thp, thuc long
mu, thuc chng lot bao t, thuc chng mc xng khi
phi nm lu.. Chng ta c tng tng mi loi bnh ch
cn ung 3 vin mt ngy, nu chng ta c tm hay mi
loi bnh, cc loi thuc ny vo bao t cng mt lc, n
c c phn phi ring r cho tng loi bnh m bc s
mong mun hay khng, hay c th chng ta l thng rc
cha c t, chng li to ra mt hp cht bin thnh xung
khc hi c th thm. Nu chng ta th nghim em
nhng thuc ny cng mt lt ha chung vi nhau ri
cho ch ung th xem ch c cht hay khng ? x ny
khng ai dm th, nu ch c cht th cng hu c lng.
Tuy nhin con ngi c sc khng mnh, c ung
thng tay cho ht thi gian tr liu, mt l sng hai l cht.
Khi bnh chnh khi ri sau li tip tc cha n bnh
khc do bin chng ca thuc nht l bnh gan nhim c,
bnh tm thn, si kh, mt tri gic, chn tay t cng lit, i
ng n ung kh khn, nm mt ch li phi ung thuc
sut i cho n cht ch l thi gian sm hay mun m
thi.
Mt s khng t nhng gia nh Vit nam i
nc ngoi theo din on t hay H.O. tng gp cnh
vnh bit nhng ngi thn trong cnh o le, nghn ngo,
khi phi cht bt c k t trong giai on ung thuc tr
lao trc khi c Cao y Lin hip quc cho php xut
cnh. Ti c mt ngi thn, tui khong 70, ng b lao
phi tui 40 cha khi, ngi rt khe mnh, trc
nm 1975 l ngi thnh cng trong s nghip, v ang
hng th in vin, ngy ngy p xe p do chi cc
ch bn cy cnh v c th vui nui chim. Khi ng c
i M din H.O. theo con, phi qua k khm sc khe,
phi ng cn vt so c nn phi ung thuc lao, ng
ung c 3 thng, khi chp phi li, vt so khng bin
i, h ngh cha lao l sai lm, cho ng i bnh vin ung
th th xem c phi ung th khng, th ti th lui mi
ng b suy nhc, kh th, mt ng, n ung khng c,
cho n ngy ln danh sch chuyn bay th ng t ga ci

of 78

106

i mt cch oan ung. Mt trng hp khc cng i

on t, ngi chng phi ung thuc lao ch v hi nh b
t ng t trn cy cao xung t, phi c vt so, anh ung
thuc c khong 5 thng th b chai gan, bin chng
thnh bnh cao p huyt, sau b tai bin mch mu no ri
la i. Vy tc ng cn nc cn tt, cng cn phi ty
tt theo kiu no, khng b bin chng khc c hi cho
c th sau khi khi bnh

of 78

107

S ch li ca
tp th dc kh cng y o
Trc phong tro ca qun chng ua nhau tm hc
kh cng t cha bnh thay th cho cch cha bnh
bng thuc hin nay khng th no trnh khi nhng
phn ng ph khin cho c th cha khi c bnh c li
mang thm bnh mi do s tng phn ca thuc lm cho
mi ngi cng ngy cng lo s mi khi c bnh. l l
do ti sao thi i ngy nay mi ngi u quan tm tm
hiu cch cha bnh bng kh cng thay th thuc.
Tuy nhin, khng phi kh cng no cng c th
cha bnh c. Chng ta thng bit n kh cng ti chi
ca Trung quc rt ra t v thut Thi cc quyn ca T
s Trng tam Phong, kt hp gia kh cng hi th v
ng tc theo bin ng m dng trong thi cc , loi
ny thch hp cho ngi ln tui tp luyn th lc bng
nhng ng tc nh nhng chm ri dng dng sinh,
yoga cng l loi kh cng tp th lc nh nhng ca n
, ngoi ra cn cc loi kh cng thuc cc trng phi
Lo hc luyn hi th qua ba an in trn c th to ra
i sng ton vn v vt cht, tinh thn v tnh cm ca
con ngi, ba yu t l tinh-kh-thn, ly tm php dit
i dc tinh y ha thnh kh, luyn kh ha thn,
thn vng vng khng dao ng s ha ng nhp sinh
hc vi mi trng thin nhin trong v tr gi l thn
hon h, th thn no m bnh tt, nn phng php ny
cn gi l phng php luyn n trng sinh. Trng
phi Pht hc do T s t Ma sng lp mc ch cng
thn kin th gip th lc khe mnh tu tm luyn tnh
khng tr ngi, ngoi v cng va nhu va cng, va c
ni lc ngoi lc, l v thut thiu lm, cn c loi kh
cng nh nhng cho ngi ln tui tng cng th lc l
t Ma Dch cn kinh. Thn y Hoa ch ra mn kh

of 78

108

cng phng bnh v cha bnh gi l Ng cm h ( h,

bo, rng, hc, rn ) cha bnh ph hp vi ng tng.
Thit b sam kh cng thnh hnh Trung quc khong
nm 1000 trc cng nguyn, mc ch vn kh trong gn
ct, c cng dng ti sinh ty xng sinh ra huyt cu
trong ni tng v vn kh bo v lp da thnh mnh ng
da st, sau ny nhng ngi bn thuc do thng p
dng biu din kt hp vi ma quyn cc ngi ta gi
l sn ng mi v. Cho n ngy nay kh cng trn th
gii pht trin ln n hng ngn loi khc nhau, nhng
tm chia thnh bn loi, loi kh cng yoga hoc thin, kh
cng v thut, kh cng dng sinh phng bnh v kh
cng cha bnh. Ring kh cng cha bnh c hai loi,
loi kh cng ni lc truyn kh t thy thuc sang bnh
nhn gip bnh nhn khe mnh ht bnh tt, loi kh
cng bnh nhn c thy thuc hng dn phi t tp ly
cc bi tp ring cho ph hp vi bnh ca tng ph mnh
gip c th t to ra thuc t h ni dc ( systme
endocrine ) cha bnh, loi kh cng t cha bnh ny
ang c ngnh y trn th gii nghin cu .
Kh cng bt u c nghin cu nhiu quc
gia do cc bc s va am tng phng php ty y, va
nghin cu hc hi ng y chm cu, va luyn tp kh
cng qua cch th hoc qua cc ng tc theo hi th thy
c kt qa kim chng theo tiu chun ty y v nhng
thay i ca c th bng nhng thng s cn ong o m
c thnh phn mu c th qua nhng kim nghim bng
my mc v bng nhng biu in tm , in no ,
in ph o ph dung v tc dng c li ch ca kh
cng . Php c gio s bc s chm cu Nguyn vn
Nghi vit, dch v ging dy chm cu theo kinh in
Hong ni kinh v vit v kh cng theo cch nhn ca
mt nh khoa hc thc nghim v Bc s Nguyn ti
Thin thuc nhm Nghin cu v thc hnh thin qun
Php cng nghin cu nhng li ch cho sc khe khi
tp th thin. Vit Nam c gio s bc s Ng gia Hy
ngi tp luyn kh cng t cha bnh cao p huyt
cho mnh khi bnh v sau va tp va thc nghim

of 78

109

nhng kt qa khi tp kh cng qua nhng cch th khc

nhau, mang li cho chng ta thm nim tin vo mn kh
cng nh vo nhng cng trnh nghin cu ca gio s
thy c li cho c th i vi h h hp, tun hon tim
mch, h tiu ha, h thn kinh, h ni tit, cc tuyn hch
v i vi gic ng .Ngoi ra cn c nhng kt qa nghin
cu ca i hc Harvard, Tokyo, v Vin Kh cng tr
liu Trung quc, cng cho thy kh cng c th cha c
cc bnh sau y :
i vi h h hp :
Mi khi thay i cch th khc nhau u lm thay
i ph dung, cch th kh cng l chm, nh, su, lu,
u lm tng ch s thng kh phi t 70-83 lt/pht, gi l
kh tng cng hay tng kh s thc y ton b cc kh
khc trong c th hot ng mnh hn, ch c cc vn
ng vin th thao, ngi tp v, tp th kh cng mi c
tng kh .Theo ng y, khi ht vo su ti bng th phi
a kh vo thn, khi th ra tng kh gip phi khuych
tn ra da, v s thay i nng CO2, v Oxy cng thay
i tng hay gim ty theo cch th v mc ch cha
bnh, nn c cch th bo v da lng khng cho thot
m hi chng lnh vi mi trng bn ngoi nh thi tit
phng bnh cm cm, c cch th cho thot m hi
gii nhit trong bnh st, c cch th lm gim tiu th
oxy lm cho c th quen chu ng vi mi trng thiu
oxy, c cch th cho tng hp th oxy lm tng hng
cu, cn nng oxyde carbone tng mc va phi
gy hng phn trung tm h hp c li trong iu tr bnh
vim ph qun kinh nin, suyn, th kh..
i vi h tim mch :
Th kh cng qun tc, s tc, theo di hi th c
th lm ch h thn kin, tc gin tip kim sot h thn
kinh thc vt, v th vo lm hng phn h giao cm v c
ch i giao cm, khi th ra lm hng phn i giao cm
v c ch giao cm, do nu th vo th ra lu bng
nhau ng y gi l qun bnh m dng l lm qun bnh

of 78

110

chc nng ni tng. C nhng cch th vo nhiu hn ra

hoc ra nhiu hn vo, hoc th tng ni lc c th ngng
th gi kh lu hay mau gia hai th th vo th ra ty
theo mc ch cn cha bnh. Kh th cn ty vo v tr
kh n u trong ba v tr ca an in. Nu th bng
ngc lm tng nhp tim trong giai on th vo v lm co
tht mch ngoi bin. Nu th bng bng th ngc li
gim xut lng tim v nhp tim nhng lm gin mch
ngoi bin. Nu th gin lm tng hiu lc ca th bng
v c honh ( ni an in thn ) lm tim p chm, gin
mch ngoi bin c tc dng lm h p huyt .Th nn th
gia hai th th vo ra lm chm nhp tim r rt s lm
tng lng mu vo tim v no. Nh vy ty theo cch
th, qua nhng kt qa th nghim kh cng cha c
bnh p huyt cao, tht nhp tim do thn kinh ( arythmie
cardiaque dorigine nerveuse ) phong thp cc van tim
(rhumatisme valvulaire cardiaque ), bnh huyt kt tnh
mch (thrombophlbite ).
Nu mt ngi bnh th nhanh bng ngc, hi th khng
su xung bng v hi th khng chm nh kiu kh cng
s lm gim lu lng mu vo tim v no chng t bt
n v tm thn do tc ng xung kch t bn ngoi v s
khng kim sot c c th chng bnh tt do mi
trng bn ngoi xm nhp, ngc li th bng an in
thn, th tch kh lu thng cao khong 500 ml, cng
xung su di rn ( an in tinh ) thng kh cao hn
nhiu na s lm tng nng oxyde carbone trong ph
nang v lm tng hot tnh i giao cm, nhp tim chm
li, oxy v mu vo tim, no nhiu hn. Nu kim sot
c hi th su gip tm bnh ha gii c tt c xo
trn kh huyt gy ra bnh. Gi s mt ngi c bnh kh
th, hoc bnh nhim trng, t l hng cu bch cu bt
bnh thng phi chnh bng thuc tng hng cu, hoc
tng hay gim bch cu cho tnh trng tr li bnh thng,
nhng hi th bt bnh thng li lm cho t l mu
khng n nh, th chnh cch tp th kh cng lm thay
i t l oxy v oxyde carbone cng c th ti lp qun
bnh tr li bnh thng. Vai tr ca oxyde carbone rt

of 78

111

quan trng, nng cao va phi lm gin mch lm tng

lu thng mu oxygne ha cc m, o thi nhng d
ha acide c li, tng oxy v mu cho no phng chng
lo suy, cha bnh hay qun do thiu mu no, lm mnh
c tim. Nu th bng phi, kh ch phn ngc lm tng
thng kh phi nhng co tht mch no v co tht mch
tim v lm c ch chuyn ha oxygne t huyt sc t
sang t bo lm thiu mu no v thiu mu cho tim tun
hon, cho nn khi thy mt ngi bnh ch th phn ngc
trn s khng c tng kh, khng oxy cho tim v no,
bnh s cng ngy cng tr nng, kim nghim kt qa
thnh phn mu cng ngy cng t hn, nht l nhng
ngi c bnh tim mch hay bnh mch vnh m ch th
ngc lm co tht mch vnh d gy ra tnh trng nhi mu
c tim. Th kh cng l tp th nh bng bng m nhn c
honh nh khng th, mc ch khng lm tng thng kh
phi khng nh hng n nhp tim, ch cn kh t ti
an in tinh, ngc li nu cng th vo bng nhng th
nhanh v su lm cho nhp tim thay i li c tc dng
a lng mu vo c xng v trn, nhng gim lu
lng mu tun hon ra t chi lm t cc u tay v chn.
Trng hp th ra di hn th vo theo hai th theo cng
thc 1-2 ( th ra lu gp 2 ln th vo) hoc ba th theo
cng thc 1-4-2 ( th ngng th lu gp 4 ln th vo) lm
hng phn i giao cm v c ch giao cm mc ch lm
nhp tim chm li, tng lng mu cho no v tim, v gip
cho tm c bnh an.
i vi h tiu ha :
Tp kh cng phi un li ln vm hng trn ni
mch Nhm-c phn trn gi l thng kiu, cn nhu
hu mn l ni mch Nhm-c h kiu, khi cun li
c li cho chc nng tuyn nc bt lm tng cng bi
tit nc ming gip tiu ha thc n ngay t khi thc n
vo ming, gip thn thy bin thnh thn kh ln gc li
iu ha ha kh ca tim, gi cho thn nhit bnh thng,
c hng khng kh kht v u li cng l khiu ca tm
cun ln trn ni c dng kh qua tuyn tng ln nh

of 78

112

u lm tng cng h thn kinh iu khin chc nng

ca ph tng.
Khi ht th bng bng tnh cng hoc ng cng ci
nga lm tng cng nhu ng rut s kch thch mau i,
n ngon, ngc li nu mt ngi bnh thng c bnh n
xong m tiu ha chm lm chn n th sau khi tp kh
cng, thc n trong bao t c co bp chuyn ha nhanh.
V phng din dinh dng :
Bao t cha thc n, t bao gm ty tng s chuyn ha
thc n, t mnh th n ngon, mau i, chuyn ha ng
qua insulin v glucagon, t suy n mt ngon, no qa lm
tn thng t kh hi chc nng chuyn ha s b bnh
tiu ng, cn i qa tn thng v kh.
V phng din huyt hc :
T va dn kh, thng huyt, chuyn ha thc n thnh
huyt nui c bp, ti to t bo. Kh ca v i xung l
thun khi th vo, t kh i ln khi th ra, nn mun mnh
v kh cn th vo nhiu, gip chuyn ha nhanh, cn th
ra nhiu hn th vo s lm hng phn i giao cm tng
tit insulin, c li cha bnh tiu ng bng kh cng
thay th thuc chch insulin t ngoi vo c th.,cn nu
mun iu ha qun bnh kh ca t v th th vo th ra
bng nhau.
Nh vy tp kh cng cha c nhng bnh nh
n ung khng tiu, no hi snh bng, chua, bn kinh
nin, lot bao t v rut non ( ulcre gastro duodnal ),
vim bao t kinh nin ( gastrite chronique ), vim rut
mn tnh ( entro colite chronique ), vim gan mn tnh (
cirrhose du foie), vim ti mt ( cholcystite ).
i vi h thn kinh :
Ty theo phng php tp hng phn hay c ch
loi thn kinh no. Nu qun tc ( theo di hi th ) hoc
s tc ( m s hi th ) vo vng an in no ( tinh-khthn) v bng cch dn kh, t kh ,dn kh, u lm thay
i chc nng thn kinh no, lm hng phn hay c ch

of 78

113

h phn x. i vi kh cng quan trng l iu tm, iu

thn, iu .
Dng tm kim sot hi th lm ch h thn kinh thc
vt, loi b c nhng phn x ni cm th hoc ngoi
cm th bt li cho c th, iu tm c tc dng hng
phn v no mt vng theo mun v lm c ch v
no vng khc, nhng c ch hay hng phn khng qa
ngng thn kinh khng b cng thng, c ch gic
quan v cm xc ngoi cnh hay ni cnh khng lm
nh hng bin i xu cho sc khe c th. iu thn v
tnh cng c ch phn x vn ng c khp .iu gin
tip c ch h li v vng di i qua v no gip hn
ch hay loi b phn x c hi cho cm xc. Khi b quan
chuyn vo trong theo di s sinh ha chuyn ha, nh
nhp p ca mch, lc di chuyn ca kh, nhit thay
i tng vng..lc s khng b nh hng mi trng
v ngoi cnh bn ngoi tc ng vo c th khin cho kh
chy lon gy xung ng bn trong, tt c kh ca hi th
lc ang gip ng tng kh, nguyn kh, chuyn ha
cc kh thnh vinh kh, v kh gip c th khe mnh sung
mn, tinh thn sng khoi, tiu tr bnh tt nh thn kinh
suy nhc (dpression nerveuse), bnh tm th (maladie
psycho-somatique),lon trng lc thn kinh thc vt
(dystonie neuro-vgtative), tng co git (spamophilie),
chng u t (anxit ), lon tm thn m nh (nvrose
obsessionnelle ), au nhc do thn kinh (douleurs
nerveuses ou dorigine mal dfinie), au dy thn kinh
(nvralgie faciale, intercostale), vim dy thn kinh
(nvrite, polynvrite ), au nhc thn kinh gn c (
fibromyalgie ).
i vi gic ng :
Gic ng v th kh cng c nhng im tng
ng l ton thn bung lng lm gin n huyt mch
ngoi bin, nhm mt yn lng, th nh, u, khng b
ngoi cnh chi phi, nhng khc nhau v kt qu, kh cng
ch ng tp trung t tng cao loi b tp nim trong lc
tnh thc lm chuyn ha c bn gim, tim p u chm,

of 78

114

th thin lm lng ng vng tng, vng nim, thnh

kin, k c, lo bun s hi, v tnh thc sng sut ghi
nhn trc tip tt c nhng ngun rung ng bn ngoi v
bn trong c th. Tm thc lc t ti mt trng thi t
do tuyt i khng b vn c bi phin no, chp ng,
chng ta s khm ph ra c mt th gii ni ti bnh an.
Khoa hc ghi nhn c s thay i ca sng no
trong 4 giai on :
-Giai on sng Beta 13-20 hertz khi lm vic.
-Giai on sng Alpha 8-13 hertz khi ngh ngi.
-Giai on sng Theta 4-7 hertz khi thin cn tnh
thc, n cng l giai on bun ng, hn trm.
-Giai on sng Delta 1-3 hertz l giai on ng
su.
Quan st hi th mt bnh nhn nm th bnh thng
qua nhiu giai on :
a-Giai on cha tp trung vo hi th ( sng
beta ): Hi th khng u, ngn hi, nhanh, t
on, m c 20-30 hi trong mt pht.
b-Giai on th u (sng alpha): Hi th u,
ngn, nh, nhanh, cng nhp 20-30 hi trong 1
pht.
c-Giai on tp th c thc, c kim sot ( sng
theta ): Khi mi tp, hi th cha u nhng th su v
lu hn, s ln th gim i trong na gi u. Nu cn
tip tc tnh to tp th, s ln th s gim na, khong 12
-16 hi. Ngc li, nu ri vo hn trm ( m i m khng
hay bit ) s i vo gic ng ngon. Sng Theta xut hin
trn in no , tm c bnh an, thn kinh v gn c
th gin, gim co tht au nhc. Nu xt nghim hm
lng lactose trong mu khi ng s gim so vi lc thn
kinh b cng thng, khi xo trn tm l, hm lng lactose
trong mu tng cao.
d-Trong trng thi cn tnh thc theo di hi
th, s tr thnh thi quen u n, s to c nhp th
sinh hc 6-8 hi trong 1 pht, gip kh huyt lu thng
u, s tiu th nng lng s gim, khng b tiu hao

of 78

115

lng ph, s bin dng cn bn (mtabolisme basal)

xung mc ti thiu, n ng t m vn khe nh cc v
thin s
e-Giai on ng :
Sau khi tnh thc theo di hi th giai on
sng Theta, c c nhp th sinh hc 6-8 hi trong mt
pht th khi ng nhp th sinh hc 6-8 hi vn c duy
tr. y chnh l giai on cha bnh bng gic ng c
thc.
Cc nh Yoga khi ng, chng ta thy hnh nh
khng th, v hi th rt nh, hi vo nh si ch chng t
s lng oxy vo t, nhng thin, s tiu th oxy trong c
th cn t hn so vi khi ng, cho nn 1 gi thin c ga tr
bng 2-3 gi ng, v chng ta cng c th gii thch ti
sao cc nh yoga c th giam mnh trong mt hm kn m
khng cht ngp. iu chng t tp kh cng thin lm
cho nhp tim chm li, lm gim trng lc c v lm
gim p huyt.
i vi h ni tit :
Theo ng y v ty y, thn c vai tr iu ha p
huyt qua h thng renin-aldosteron. Renin do thn bi
tit, angiotensin do gan bi tit, aldosteron do tuyn
thng thn (thn dng) bi tit. Khi p huyt b gim,
thn tng bi tit renin lm tng p huyt b tr, khi thn
thiu mu cc b lm renin tng s tng p huyt gi l
hi chng tng p huyt do thn.
Thn cng bi tit prostaglandin (P.G.E2) gin mch
iu ha lu thng mu trong thn, iu ha chuyn ha
nc v ti hp th natri, tuyn thng thn hot ng tt
theo ng y lm mnh xng, en ru tc, tng tui th,
thay i t bo no chng lo ha, theo ng y, nu chc
nng thn m, thn dng mnh s nui gan theo quan h
m con trong ng hnh, c li trong vic iu tr bnh gic
quan nh vim vng mc (rtinite ),teo thn kinh th gic
(atrophie optique), mt th thng bng (trouble
dquilibre), suy th gic v thnh gic khng do chn

of 78

116

thng. Theo ty y tuyn thng thn to kalicrein lm

gin mch, to dihydrocholecalciferol 1;25-(OH2)O3 c
tc dng chuyn ha calci ly t cht b ca thc n, cht
ny ging nh loi xc tc gip ch bin thc n thnh
calci nui xng, ging nh trong c th ca ng vt
tru, b, la, nga.. ch n c kh, trong c khng c
thnh phn calci nhng nh cht to xng ca tuyn
thng thn lm cho xng ct pht trin cng mnh, do
ng y quan nim mun b xng phi b thn
tuyn thng thn mnh s chuyn ha cht b ca thc
n thnh cht xng, cht xng theo quan nim ng y
khng phi ch l cht bt calcium m xng cng, do,
bn, c s chc, nh Vitamine A-D c trong du c, cht
sulfure, phosphore c trong cc thc n nh chui, c, m
en..Ngoi ra ng y v ty y cng coi trng tuyn thng
thn hay thn dng Mnh mn lm tng cng chc
nng thn, iu ha thn thy v tm ha, iu ha p
huyt v tng sinh hng cu, huyt bn v sinh ty do cht
erythropoietin c trong tuyn thng thn. Cht cortisone
c sn xut t tuyn thng thn khi cn thit chng
vim, iu ha chuyn ha nc, gi nc li trong ngn
ngoi bo chuyn ha protein, ng, v m. Cht
Dopamin hot tnh alpha co mch ngoi bin, c hot tnh
beta i vi tim, lm gin ng mch thn lm tng siu
lc tiu cu, tng bi tit thi natri .
Mt iu k diu ca ng y kh cng vn thng p
dng theo quy lut ng hnh, con h b m. Khi thn h
yu khng to ra xng v mu, ty y cha trc tip vo
thn bng cch ti to li cc cht m tuyn thng thn
thiu nh cht cortisone, cht adrenalin, dopamin..ngc
li ng y cha b thn thy l b ph kim m ca thn,
lm mnh thn dng chnh l hi th tng kh c c
trong khi tp kh cng.
Nu th chm, nh, su, lu, u xung an in tinh,
vng huyt Kh hi hoc Quan nguyn s lm tng chc
nng kh ha ca chc nng thn m v thn dng..
Nu hi th xung Kh hi l bin kh ni thu ht cc
m cht ( dng trp bin thnh mu ) chuyn ha thnh

of 78

117

kh chuyn qua Mnh mn l thn dng , v tr nm gia

hai qa thn c th v nh tuyn thng thn ca ty y, m
theo ty y, ty tuyn thng thn bi tit cathecholamin
trong c adrenalin v kch thch t renin phi hp vi
angiotensin nh hng n tim mch v p huyt, v
tuyn thng thn, ng y gi l thn dng to cc kch
thch t corticoide trong c glucocorticoide (mt loi
cortisone) chuyn ha ng, chuyn ha protein, m,
c tc ng chng vim hay d ng, c Menelano
corticoide (aldosteron) gip chuyn ha natri, kali, mui,
nc, vi, c kch thch t sinh dc androgen v estrogen.
Nu hi th xung ti huyt Quan nguyn l giao hi
huyt ca can t thn b dn nn s kch thch thn kinh
i giao cm lm kch thch h sinh dc, ngi nam lm
cng dng vt s tri dy s ham mun tnh dc. i
vi bnh sinh dc, tit niu nh bt lc (impuissance)
,xut tinh sm (jaculationprcoce), di tinh (spermatorr),
au bng huyt ( dysmnorrhe ) u c th cha c
bng kh cng. Tuy nhin nu tp kh cng cng thn
kin th tng tui th, tinh thn minh mn th khng nn
lm hao tn tinh kh, nn kh cng ch trng n s qun
bnh hi th m dng iu ha lm cn bng h thn
kinh giao cm v i giao cm tit dc khng hao
tn tinh huyt, theo ng y 40g mu to 1g tinh, mi ln
phng tinh c vo khong 400 triu tinh trng thot ra
ngoi lm hao ni lc. Trong trng hp m cht chuyn
t Kh hi sang Mnh mn m kh nng lc ca thn
dng yu khng nhn ht, m cht s ng bng lm
thnh m v m.
Thn c v nh mt nh my lc du tinh vi hin i,
th ch c du th lng t m du a ln nh my, sau khi
lc s cho chng ta nhiu sn phm t lng sang th hi
nh sng du, acetone, ether, th c nh nha ng, th
cng nh nha m lm ng nc, v th dng trp trong
thc n th lng th, thn l nh my lc, nu nh my
lc tt s to ra cht c nh xng ty, to ra cht lng
nh huyt, hng cu, bch cu, to ra cht kh vinh v
ging nh cht acetone, ether ca nh my lc du..nu

of 78

118

nh my lc h yu khng ng v cng sut hon

tt chc nng lc th tt c dng trp s bin thnh m v
m.
i vi cc tuyn hch :
Tuyn yn :
Trc di i tuyn yn iu ha chc nng ca tuyn
thng thn, tuyn gip, tinh hon, bi tit cht
andrenocorticotropin (A.C.T.H.) thy trc iu ha
tuyn thng thn, cht thyroid stimulating hormone
(TSH) iu ha tuyn gip, cht follicle stimulating
hormone (FSH) kch thch tinh hon sinh tinh trng, cht
luteinizing hormone (LH) kch thch tinh hon bi tit
testeron, cht prolactin (PRL) kch thch sn xut sa, cht
human growth hormone (h.GH) iu ha s pht trin c
th. thy sau c cht kch thch t vasopressin khng bi
niu (ADH) v Oxytocin iu ha bi tit sa v tng s
co bp t cung lc sp sinh.
Vng di i bi tit cc cht kch thch t thn kinh
iu ha chc nng ca tuyn yn.
Tuyn gip:
Bi tit thyroxin v tridothyronin tng cng c ch sinh
ha v chuyn ha calci lm xng hp th calci nhiu
hn v lm gim t l calci trong ngn ngoi bo.
Tuyn cn gip qua kch thch t parathormon kim tra
nng calci trong ngn ngoi bo, nu thiu s hp th
calci t rut, nu d s bi tit qua thn, v kim sot tc
phng thch calci t xng.
Tuyn ty :
iu ha cht insulin v glucagon kim sot lng ng,
chuyn ha cc carbohydrate vo c th v tng cng s
phng thch ng d tr trong gan.
Kh cng dng huyt Trung qun kch thch can t (gan-l
ma) iu hnh hp th v chuyn ha ng, v dch

of 78

119

l T thuc hnh th iu ha c c bn hnh kim,

mc, thy, ha.
Tuyn c :
To kch thch t hnh thnh t bo Lympho lm tng h
min dch, kh cng dng huyt Chin trung iu ha
chc nng tuyn c, huyt Chin trung theo kh cng l
huyt iu hnh vinh kh v v kh.
Tuyn tng :
Bi tit melatonin c cng dng iu ha kch thch t
gonadotropin trong chc nng tnh dc v sinh sn.
Quan nim con ngi l mt tng th trong vic iu
chnh bnh tt :
ng y cha bnh l iu chnh li chc nng kh ha
ng hnh ca mt tng th, tm nguyn nhn gy bnh
bng phng php t chn ging nh ty y xt nghim th
mu, th phn v nc tiu, hoc chp hnh nh bnh
trc khi cha, nhng khi cha th ng y cha vo
systme, ty y cha vo organe theo tng chuyn khoa
ring bit. ng ra y hc hin i cng nn c ci nhn
ton din v nhng thay i bt bnh thng trong b my
tinh vi phc tp cn nhiu b n m qua gii phu hc, m
hc, t bo hc, sinh ha hc, sinh l hc, vi trng
hc..hoc i su vo tng b phn chuyn khoa ni tng
cng ch do nhu cu tm hiu su rng, nhng khi cha
bnh ngi thy thuc phi tng hp nhng ci hiu bit
ring r gom vo mt mi trong s lin h chc nng ca
mt tng th cha vo nguyn nhn gc. Nu cng
chuyn khoa ha cha cng mt i ci qun bnh tng
th, v cc hin tng triu chng ch l cc b nhng n
c mi qua li lin h gia c quan tng ph ny vi tng
ph khc, v th cch cha ca ng y l iu chnh li
nhng chc nng mt qun bnh d hoc thiu, th d c
khi bnh p huyt th tim mch nhng nguyn nhn do
thn tng renin khi thn suy th ng y b thn nh chng
ta bit qua s phn tch chc nng tuyn thng thn

of 78

120

theo ty y. Hoc bng i vim x ha i tiu t mt

nhng i 20-30 ln trong ngy, nguyn nhn do lao thn
hoc do vim gan mt nng gy nhim c cho thn, trong
trng hp ny ng y phi xt n yu t h thc
cha theo ng hnh tng th, nu can thc phi t tm
ha, nu do can h phi b thn, tuy nhin nu c ng y
ln ty y c th cho l kh cha, nu khng bit cch cha
ng c th cha ln lnh thnh ln qu, th mn kh cng
cha bnh c th dung ha lm tng sinh ha chuyn
ha mnh chc nng tng ph t iu chnh cha khi
c mi bnh tt.
S lc ngun gc hnh thnh mn kh cng y o :
Vi lng mong mi i tm mt phng php va
cng thn kin th nh nhng cho mi la tui va cha
c bnh ni ngoi khoa b sung cho cch cha bnh
bng thuc ung qa nhiu loi thuc bnh cng mt lc
s gy hi cho c th hn l li, v mun duy tr uc sc
khe v tui th trong mt thn th minh mn th khng
cch g hn l phi tm hiu mn hc ng y chm cu
cng tp luyn kh cng xem chng c lin h vi nhau
nh th no.
Nm 1977 tc gi b au cnh tay tri khng a ra sau
hoc mc qun o c, khng r nguyn nhn, nhng
bnh cng ngy cng t, ung thuc khng bt, vn kh
tp nh v thut hay a tay c ng nh mn th thao
cng cm thy au, i chm cu cng bt ri ti li, m
mi lm chm cu bng kim ti cm thy s. Mnh xem
phim hoc c chuyn chng thy nht dng ch v
im huyt qa hay, nh vy huyt l ci g, nu hay ti
sao cc thy chm cu cha khng ht th v l tht. Ti
bn mua sch chm cu ca c Thng Trc d theo cc
ng kinh mch, ch no c huyt c bm th xem sao,
tp bm vo huyt, cnh huyt, trn huyt, di huyt
phn bit c g khc l, nghim xem khi bm huyt au
nh th no, ci au chy lan ta n u. Thi gian t
hc hi v m mm v tnh bm phi huyt Tiu hi c
cm gic d chu khc l, ni khng phi l im au a

of 78

121

th huyt nn khng d tm, bm vi ln ti cm thy tay

ti c ng d dng nh nhm hn, nhng cha c kt
qa nh . Ti nh du v tr huyt ri nh mt ngi
bn bm mnh, n c cm gic au tc lan ta cnh tay v
vai mt lc ri sau ht au, cui cng bnh au tay ca ti
khi hn. Ti kt lun l huyt cha bnh rt hay nhng
kh nng bm huyt cn ty vo lc bm v cch chn
huyt cha phi ng bnh, l thuc vo s l lun cao
siu ca thy thuc trong vic tm nguyn nhn gy bnh,
phi bit bi hnh no trong ng hnh, bi kinh no trong
12 kinh, v phi dng huyt no trong s 360 huyt, v
trong c nhiu huyt cha nhng triu chng bnh
ging nhau nhng nguyn nhn khc nhau. Khi suy ngm
li ti sao mnh b bnh, ti sao ung thuc (thuc tinh )
cng khng ht, ti sao chm cu v vn kh thng
kinh mch (thuc kh ) khng ht, sau ti mi bit
nguyn nhn do tinh thn (thuc thn ), v trc khi cha
bnh ti b khng hong tinh thn do cng vic lm, khin
kh huyt suy km gy nn bnh. Bnh theo ng hnh l
tm ha suy khin t th suy, tay chn yu khin kh huyt
tc thuc kh khng thng nn vn kh b au, mc d vn
n ngon, nhng ng khng khe. Thy thuc khi chm
cu khng bit chm vo huyt Tiu hi, m chm theo
cng thc bi bn sn c, khng cn l lun tm nguyn
nhn, khng chn ng huyt cn chm, hoc cng nh
thuc ung thuc tinh cng khng gii c ch kh b b
tc mc d cho thuc ng bnh. Ti cht c nhn xt cc
ng thy thuc, cc v s, cc vn ng vin, cc nh
chm cu, cng c lc bnh m t cha cho mnh khng
c.
Bi v ni au b tc kh huyt, nu l thy thuc b bnh
t cha bng thuc ung m khng khi, nh vy phi cn
phi hp thm cch cha tp cho thng kh bng vn ng
hoc gii tc bng huyt.
Nu thy chm cu b bnh t cha bng chm kim
thng huyt nhng khng kh lu thng ch au v c
th thiu huyt khng tit ra ni dc s khng ht, nn
cn phi cu thm thuc bn ngoi.

of 78

122

Nu cc vn ng vin b bnh khi vn kh cng au thm

th phi cn bit gii huyt nhng ni b tc.
Tm li mt bnh mun cha khi phi cha c
ba yu t tinh-kh-thn ha hp gm b tinh cht bng n
ung thuc men ng, vn kh thng kinh mch, v dng
thn khng b ni ngoi cnh chi phi cm xc gin bun
lo lng ..nh vy ch c tp kh cng mi hi 3 yu t
t cha bnh. Ti c sn kin thc v ng y dc
trong thi gian hnh ngh thu mua v ch bin thuc thnh
phm ng y , trc ti cng tp luyn v thut v
ang nghin cu cch cha bnh bng huyt, trong ba iu
kin tinh-kh-thn ha hp ti c hai, ch cn lm sao
lm ch c tm l thn kinh, luyn thn gi cho tinh
thn nhu ha, tm bnh c th kim sot iu ha c
chc nng kh ha trao i cht trong c th c qun
bnh khng b ni tm hay ngoi cnh chi phi bi tham
sn si tht tnh lc dc lm xo trn kh huyt m gy nn
bnh, chnh nhng thay i tm l thn kinh , tng
khng c g hi, nhng tht ra n cng l mt xung
kch m thm ph hoi c th nh mt c dc, th d
nh s s hi lm tim p nhanh, mt ti mt, ni da
g, ri lon nhu ng rut, i khi vi i ,ri lon ni tit,
c ch bao t bi tit dch nn chn n ri lon chc nng
kh ha.
Tnh c mt duyn may n, ti c trao i kinh
nghim cha bnh vi Cha Bi c Tip, cu hiu trng
Trng Trung hc Nguyn b Tng, thi gian lc cha
cng ang nghin cu chm cu v kh cng. Cha a cho
ti Cm nang tp th kh cng luyn tinh ha kh, luyn
kh ha thn. Khi ti tp mt thI gian, n ch khng
hiu nh cha ging gii, cha cho bit cha khng phi l tc
gi ca cm nang, m n xut pht t Bc Tm Tam
tng Miu, v cha gii thiu cho ti n gp. Bc Tm
cng cho bit c tp c mt thi gian ri ngng v cng
khng hiu ch cao siu vi diu xut x t li dy qua
ging bt c mt ca Cao i gio. Bc thy ti c cn c
hc nhanh, bc cho ti tham kho thm nhng ti liu b

of 78

123

truyn bn gio t hc ly ln cao hn, theo mt php

mn gi l i tha cu chuyn, cn bn ht th l khai
thng tiu chu thin, i chu thin, php luyn chuyn tinh
thnh kh, php luyn chuyn kh thnh thn, php luyn
chuyn thn hon h, tp tng bc t s nht chuyn n
cu chuyn, mi mt ln chuyn l mt s thay i tin b
theo s ch dy ca t s bn gio, khi cha t c
nhng n chng mi th c tp mc c bao gi c s
chuyn i bc, s chng ng c nhng kinh nghim
theo c bt ging, hin nay ti vn tp cha xong ht
cu chuyn, nhng c kinh nghim ph bin nhng li
lc cho ngi khc hc c t s nht chuyn n t
chuyn c tm chia thnh 6 cp, cp 6 khai m ha x
phi dit dc dnh cho nhng ngi ln tui khng cn
ham m sc dc, loi kh cng ny dng tu tnh luyn
mng, t s nht chuyn n t chuyn gip cho thn th
khe mnh, thn tm an lc. T ng chuyn n cu
chuyn thuc v siu hnh hc dng pht trin tm linh.
Trong qa trnh tp luyn cu chuyn u theo hnh Tu
Chn Ni L , va tng hp thng k kinh bt mch, i
theo vng Nhm-c thng tiu chu thin v i chu thin
va luyn thn hon h pht trin ni lc ca tinh-khthn c c tinh lc, kh lc, thn lc .
Sau mt thi gian tp luyn chng nghim c ch vi
diu, Bc Tm mi ti truyn li cho cc v o trng t
cc tnh v tu hc, t lc mn Kh Cng Y o chnh
thc ra i v c ging dy lp u tin cho cc thy
thuc chm cu ni Tam tng miu trc khi ti ri khi
Vit Nam sang Canada.

of 78

124

Kh cng Y o l g ?
Kh Cng Y o l mt phng php cha bnh bng
cch tp luyn kh cng n gin, ch trng n s qun
bnh kh ha ca lc ph ng tng. Tp luyn kh cng l
cng phu theo di kim sot hi th theo nhng quy lut
ring ty theo lc tp ng cng hay tnh cng.
Phng php ng cng:
Mc ch ca ng cng l tp luyn c th bn b do
dai, khai thng c kh huyt nhng vng b b tc
gy nn bnh, khai m cc huyt ca k kinh bt mch v
cc lun xa theo mt nhp sinh hc ng b gia ng
tc v hi th thun vi nhp sinh hc trao i cht ca m
dng kh huyt t n c th khai m c vng tiu
chu thin v i chu thin trong c th ng hu tng
cng kh nng t cha bnh v phng chng bnh khng
nhng cho chnh bn thn mnh m cn c kh lc v thn
lc cha bnh cho ngi khc m khng s mt v mt
kh nh nhng thy cha bnh khc.
Nhng bi tp ng cng cng c th p dng hng dn
cho ngi bnh tp luyn nhm tng cng dng kh,
nhng ng tc tay chn u theo quy lut trong m c
dng, trong dng c m v cc ng tc phi ph hp
vi hi th ty theo mi trng hp bnh cn cha tr.
Ba mi su th kh cng cn bn tr bnh thuc phn
ng cng, ch trng vo s iu chnh kh ha ca h
thng Tam Tiu, iu chnh thn kinh ( thn ) , thng kh
huyt cho lc ph ng tng, chuyn kh chy theo vng
Nhm-c theo th t i ht mt vng tiu chu thin v
tng cng kh hot ng cho tam tiu l Tng kh , Ng
hnh kh, Nguyn kh.
Kh ca vng thng tiu :
Do an in Kh vn hnh bi hi th ca ph kh c
tng cng do ht th su cho dng kh vo y phi

of 78

125

c tch ly d th hn ngi bnh thng, ch nhng

ngi tp th dc th thao hoc tp kh cng mi c c,
gi l TNG KH, nh n tch ly c nhiu oxygine
trong phi mi lm tng c hng cu v tng p lc
kch thch s tun hon ca tim mch c mnh hn bnh
thng.
Kh ca vng trung tiu :
Do an in Thn vn hnh bi kh ca lc ph ng tng
c tng cng s sinh ha ch ng c kim sot c
th tng cng chc nng hot ng ca lc ph ng tng
gip cho s hp th v chuyn ha kh huyt lu thng
khp cc kinh mch, gi l NG TNG KH .
Kh ca vng h tiu :
Do an in Tinh vn hnh bi nguyn kh tin thin bm
sinh tch ly ti thn, c bo v, duy tr v tip np tn
tr thm kh hu thin do n ung. Khi tp kh cng a
hi th vo an in tinh tng cng chc nng hot
ng ca thn lm cho nguyn kh tin thin hot ng
mnh hn, gip cho s sinh ha chuyn ha tinh cht ca
thc n ha kh, chuyn kh ha thn gip thn c kh
nng hot ng khe v lu bn, ko di tui th hn, gi
l nguyn kh hu thin do tp luyn kh cng m c c,
gi chung c hai loi kh ca thn l NGUYN KH.
Khi ba loi Tng kh, Ng tng kh v Nguyn kh cng
ha hp ng v mi c th chn lc c cc kh (
cht b ca thc n ) sinh ha v chuyn ha trn vn
cc kh thnh hai loi kh quan trng v cn thit cho c
th l kh dinh dng gi l VINH KH ( l cc kh
chuyn ha thnh mu nui dng c th pht trin) v
kh bo v gi l V KH (l cc kh chuyn ha thnh
kh lc gip mu tun hon, v iu chnh s lng hng
cu, bch cu, huyt thanh, huyt bn, cc loi hormones
cc loi khng th cn thit bo v c th tng cng
sc khng khi c bnh ).

of 78

126

Kh Vinh v V mnh hay yu, l thuc vo tng kh t

an in kh, tun hon lun phin qua huyt Chin Trung
(giao im ng gia ngc v ng ngang qua hai nm
v ), khi n ngn tay vo huyt khng c cm gic au l
ngi khe mnh, ngc li nu c cm gic au l c th
thiu ht hai loi kh vinh-v do mt qun bnh ca ba
loi kh tam tiu.
Phng php Tnh cng :
Theo quy lut m dng ha hp, tp ng cng l tp
tng cng dng kh v tp tnh cng l phn m chuyn
ha kh lm mnh chc nng thn kinh, nhng trong cch
luyn v theo di hi th cng th hin quy lut trong m
c dng, mc ch iu khin hi th nhm khai thng
cc i huyt ( lun xa = charkra ) trn Nhm-c mch,
gip cho tinh-kh-thn ha hp, cng vn hnh lin tc
theo vng Tiu chu thin to ra mt h thng phng
chng bnh t ng trong c th. Tnh cng phi hi ba
iu kin l iu thn, iu , iu tc.
iu thn :
C nhiu cch tp th t th ng, nm, ngi, y
chng ti hng dn cch ngi np kh v cch nm
dng thn.
iu :
Vi khu quyt ca kh cng u kh , kh n
u huyt n cho nn ty theo mc ch cha bnh
hp vi nhu cu c th cn, nh mun tng cng s kh
ha, cn tng huyt, cn an thn.. s c tp trung vo
cc v tr khc nhau an in kh, an in thn, an
in tinh hoc huyt Mnh mn..
iu tc :
L tp iu ha hi th c t nhin : nh, chm, su,
lu, u, t nhin cho thnh mt thi quen, nhm khai
thng cc huyt o trn Nhm-c mch gip cho tinhkh-thn ha hp, cng vn hnh lin tc theo vng tiu

of 78

127

chu thin to ra mt h thng phng chng bnh t

ng trong c th.
iu ha hi th ng s lm thay i chc nng co bp
ca tim v nhp tim c ci thin ngay sau khi tp,
c kim chng o in tm ngay ti lp hc cho mt
bnh nhn trc khi tp, trong khi tp v sau khi tp c
biu nh sau :

Nhp tim trc khi tp

Nhp tim trong khi tp

Nhp tim c duy tr sau khi tp

Tp th ch n iu chnh hi th nh, chm, su, lu,
u, t nhin, khng g b khng p hi, to thnh nhp
th sinh hc u n theo chu k khong 6 n 12 hi th
ra th vo trong mt pht, s gip cho h thng min
nhim c mnh gp nhiu ln hn nhng ngi khc.
Bnh thng mt ngi khe mnh khng bnh tt, th
trung bnh mt pht c 18 hi, nu n tui gi vn gi
c 18 hi th tui th c th sng lu 100 tui. Nu hi
th trn 18 hi l c th c bnh (th d nh b th gp,
ngn hi, ht hi trong bnh tim mch, suyn, au n..)
th tui th s gim. Con ra th 2 hi trong mt pht, tui
th trung bnh ca ra sng c 300 nm. Nh vy

of 78

128

chng ta mun c th khe mnh sng lu phi tp luyn

cho thnh thi quen t nhin vi nhp th sinh hc u
n di 18 hi mt pht, cng th t hi, tui th cng
cao. Ngy xa c mt ng lo 80 tui trng rt hng ho
khe mnh v tr nh tui 50, c nhiu ngi hi ng
cch tp luyn lm sao c tr khe nh ng, ng tr
li : i n, kht ung, mt ng kh . H ni, iu ng dy
a tr 8 tui cng bit, c g c bit u no . ng tr
li : Phi, a tr 8 tui cng bit, nhng 80 tui vn
lm cha xong. ni tui gi vn cn phi tp luyn tip
tc duy tr s n ung ng ngh c iu , bnh thng
t nhin theo nhu cu, l duy tr tinh-kh-thn ha hp
.Kh cng ch trng n iu tc duy tr s ha hp ca
tinh-kh-thn th c th mi khe mnh, tui th mi lu
bn c.
VI mc ch t cha bnh, 40 bi tp ng cng c
chn la c ng, tp vi nhp th t 6 n 12 hi trong
mt pht, theo trnh t t bi u n bi cui s c li ch
nhiu cho vic iu chnh tinh-kh-thn, khai thng kh
huyt ton thn, tng cng c c 5 loi kh gip c th
kh nng t ng phng chng bnh tt c hiu qa
trong cc bnh au nhc u, phong thp au nhc tay
chn, au lng gi, thn kinh ta, cc bnh thuc ni tng
tun hon tim mch nh bnh p huyt, ri lon nhp tim,
thiu mu no, bnh thuc h hp nh suyn, lao phi,
kh th, bnh thuc hp th, tiu ha nh tiu ng,
cholesterol, gan, mt, bao t, bnh ng rut nh to
bn, tiu chy, bnh ri lon ni tit..
Ngoi ra c 3 bi tp th tnh cng dng tm an thn,
tng cng h thng thn kinh, h min nhim v ni tit
gip bnh mau hi phc.
c nhiu ngi tp u n mt thi gian, sc
khe c ci thin, h ly lm l, nhng bnh tt kinh
nin t bin mt dn, t phi dng thuc hn, nht l cc
bnh au nhc chn tay, lng gi, cm cm, nhc u,
chng mt, d ng cy c v thi tit, ho hen, suyn, p
huyt, tiu ng.. bin mt, li n ngon, ng khe. H

of 78

129

ly lm l, v cc th tp trong bi khng c g c bit,

cu k v kh nh, kh tp nh cc mn kh cng khc,
nhng kt qa tht k diu, nh mt php l. H yu cu
ti gii thch.
Nh trn, ti gii thch, cc ng tc c ci t c
trnh t thng kh huyt, khai thng k kinh bt mch
c th t tun hon theo vng Tiu chu thin v i
chu thin. Ti k mt cu chuyn lm th d chng ta
hiu r hn ti sao n n gin mc mc m li v cng
cao siu thm thy khng ng c :
min Nam nc ta, C Chiu ni ting l mt nh
th, c mt chng tn Vn Bnh t coi mnh l nh th
hay, tm n c th ti cao thp. Tm n ni, gp
c ng lo ngi an gi, cho bit C i vng mt
lt, xin mi cu ngi ch, ng hi mc ch tm gp C
, Vn Bnh ng mun bn lun th vn vi C. ng
lo bo, ti cng bit v v vi ch ch khng bit lm
th g, xin c i vi cu tng ch mt cho vui trong
lc ch i C v, cu c bng lng khng ? D nhin
Vn Bnh chu ngay.
ng lo ra v i : ch th nht l V, cu i li l Vn,
ch th hai l Trc, cu i li l Bnh, ch th ba l o,
cu i li l Lai, ch th t l Nam, cu i li l Bc,
ch th nm l C, cu i li l C.
ng lo ngng khng ra v i na, m ni, thi by gi
chng ta th rp li xem cu ca chng mnh c ngha g
khng no ?
V ng c cu ca ng l :
V Trc o Nam C,
Cu ca Vn Bnh l:
Vn Bnh Lai Bc C.
Ch bc c c c li ngc li thnh mt ngha khc.
Vn Bnh c xong, thn mt, bit ng lo chnh l C
chi khm mnh. Nhng ch tht tm thng nh
th tr nn c ngha thm thy v cng. V th nhng
bi tp kh cng vi nhng ng tc tm thng, nhng
mc ch c ci t thng i chu thin, l mt mn

of 78

130

kh cng va rt ngn thi gian va c kt qa hn cc

mn kh cng khc phi mt nhiu nm tp luyn m cng
cha t c s ci thin sc khe t cha khi
nhng bnh nan y.
Chng ti mong rng nhng gii thch v li ch ca mn
tp kh cng t cha bnh v cun bng video hng dn
nhng ng tc tp th dc kh cng s gip ch c
phn no cho nhng ai quan tm n vic tp luyn
tng cng sc khe cho chnh bn thn mnh v c th
ch dn cho nhng ngi bnh khc tp mt vi ng tc
ci thin c sc khe cho h, iu em li cho
chng ti mt nim vui v tn.

of 78

131

Tm thy hc o
Ngi ta ai i cng mun vn ln, mun tm
ci hay ci p lm cho mnh sang hn giu hn nhng
khng ai ngh n i tm sc khe, v sc khe khng mua
c nhng c th tm c, l tm thy hc o.
Cuc i ti sau hn 20 nm hnh ngh chm cu
Qubec ti lun lun i tm o b sung cho sc
khe, 15 nm trc ti gp Thin s Yogi ngi n
Ramajah xin th hun, nhng qua nhng ngy th gio
ti chn nn v khng thy tin g hn c, sau ti c
dp gp Thy Bch Linh California, ngi truyn th
cho ti phng php ng cng Thp Tam Chn Kinh,
Thin long bt b, nhng phng php ny cng cha lm
ti hi lng v thy thiu mt ci g m mnh cha bit ti,
tip tc i tm, 10 nm trc y ti hc 2 nm Ti Ch
Chun 108 b v thuc nm lng mn ti ch H
Dng ny, nhng sc khe cng khng tin trin my,
sau ti c mt bn ngi Hoa gii thiu mn ng
cng LOK HUP Toronto, ti ln li ln Toronto mt
tun l th hun mn hc ny vi Thy Ben ngi Hoa.
Thy ch dn rt tn tm v ti chm ch n tp, nhng
nh thuyn i ngc ging, v sc khe cng ch cm
chng. Nm 1994 nhn dp i th hun mt kha chm
cu Thng Hi, Trung Quc, ti theo mt lp kh
cng ti , nhng ch l mt mn tp th dc m thi.
Cuc i ti c gng i tm thy hc kh cng
m vn cha c toi nguyn. Nhng tri khng ph k
c lng, tnh c ti c t Thi Bo v Thi Mi giI
thiu lp kh cng y o khai ging vo thng hai nm
2004, ti Cng ng Cng Gio Vit Nam, ti xin ghi
danh nhng cng khng tin tng lm. Cho ti ngy khai
ging lp Kh cng y o, ti c gp thy ..N., thot
nhn thy, ti c cm tng nh gp thy t lu ri mc
du y l ln u tin, trn gng mt thy tot ra mt v

of 78

132

thot tc v c ci g thu ht ti. L lng thay, sau bui

hc ng cng u tin lm ti ngc nhin v mn kh
cng ca thy, v khc xa vi cc mn kh cng m ti
hc trc, nht l sau phn tnh cng mi thy ng trit
l c m phi c dng m trong i chm cu ca ti
tng p dng cha bnh, trong khi cc thy khc
qun phn quan trng ny. Sau hai tun th hun, ti thy
sc khe thay i c tinh thn v th cht. Nhng tun k
tip sau, thy ging v l thuyt p dng nguyn tc
sinh ha trong ng cng v nguyn tc chuyn ha trong
tnh cng ca mn kh cng y o lm cho ti khng
cn nghi ng g v kh cng v cng nhn kh cng l c
tht v phi l bc thy hiu r v y mi lm cho kh cng
tr thnh phng php hon ho trong vic phng bnh v
cha bnh.
Thy Ngc c mt sc khe m theo ti nhn xt
nu so vi tui thanh nin cng cha c th do dai nh
thy v thy c th va hng dn tp ng cng cho
khong 80 hc vin va ni sang sng v l thuyt hn c
gi trong mt hi trng rng ln khng c micro m mt
khng i sc, hi khng yu i, nhng nhng th
khng phi l chnh, v ngoi ra thy lun lun c mt b
mt hin ha ng mn, thy khng bao gi t chi li
yu cu ca nhng hc vin hay ca cc bnh nhn mun
hi thy v y l hoc kh cng.
Ti tng c sch ca thy vit v Tm nguyn
nhn bnh v cch cha bnh, Cu chuyn ng y tp
1,2,3,.. ti nhn thy s hiu bit ca thy l mt kho tng
trong ngnh y k c chm cu, nht l thy a thuyt ng
hnh vo kh cng y o. Trong mt bui hc thy ni :
D gp mt ngi l k t th ca ta nhng khi h bc
vo xin mnh cha bnh th phi qun th v phi tn tm
tn lc cha cho h c khi. Li ni l mt li
ni khng th pht ra mt ngi bnh thng trn th
gian, li ni l li ni ca mt bc thy ng knh v
ngi thot ra khi gii ng hnh nhng ngi nhp
th cu ngi v gip i.

of 78

133

CHM CU V KH CNG
Chm cu cng gii quyt c nhiu bnh,
nhng khng th no cha mt ln l khi c bnh kinh
nin ngoi tr ti cha bnh ca nhng thn y Hoa ,
Bin Thc th khng ai c th ph nhn . Th nhng
ngy nay cng c nhng trng hp c bit.
Tun va qua trong thng 5 nm 2004, mt bnh
nhn c cha m di ti phng mch ti cha bnh
thuc thn kinh nh mt ng, bc bi cu gin, tr nh
gim. ng Vaj.V. vo phng mch vi cy gy trn tay,
do mt tai nn xe hi t 13 nm trc b gy xng n
gnh, khin cho s i ng kh khn v b mt thng bng.
Sau bn ln cha v bnh thn kinh, ng bt rt nhiu,
nhng b m ca ng hi ti c th cha c bnh mt
thng bng cho con b c khng ? Ti rt i ngi, v
bnh qa lu, ti tr li ti th nhng khng chc
chn lm. Sau ti tip tc cha bnh thn kinh bng
chm cu, nhng cha bnh mt thng bng vi phng
php kh cng v mt iu lm ti rt ngc nhin xng st
v kt qa k diu xy ra . Sau khi cha bng kh cng
xong, ng Vaj.V ngi dy i xung ging mt mnh ra
phng i gp b m ng ta m khng cn n gy.
Hai ngy sau ng ta tr li mt mnh khng cn b m
gip , v ng ta hi ti c thy ci g khc ng ta hay
khng ? Ti nhn ng ta thy mt sng hn, mt mi vui
ti hn. Ti ni chc ng c job mi, c tng lng
hay trng s loterie phi khng ? ng ta ni cn hn th
na, ri ng ta va chy nhy vng trn trong phng i
va ni by gi ti khng cn phi dng n gy na. Sau
cng ng ta xit mnh bn tay ti v ni God bless you
. Ti rt cm ng v li chn thnh ca ng gi cho ti,
ti khng dm nhn, v xin chuyn li ny n Thy ti,
ngi truyn th cho ti nhiu phng php cha bnh
bng kh cng. Xin Thy nhn ni y lng bit n ca c
bnh nhn v thy thuc.

of 78

134

 tr li cu chuyn trn, ng ta ni trc khi i

sang nc Nga lm vic, cc bn ng nghip ca ng lm
tic tin a ly lm ngc nhin v ng khng dng gy
na, h u ni impossible. Mt bnh nhn b 13 nm
chng gy m ch mt ln cha, cc bn c tin khng ? S
tht vn l s tht ! Sau nh li Thy Ngc dy l khi
cha khi phi tp thm ng cng cho kh huyt iu
ha th bnh khng ti pht, v ti ch dy mt vi th
tp ng cng v nhc nh ng ta phi tp mi ngy. V
gi y ng ta tr li mt ngi bnh thng thoi mi
khng bnh tt.
L mt thy chm cu, nhng ti c Thy
ch dy cho phng php cha bnh bng kh cng nn
tay ngh ca ti nh h thm sc. Mt ln na xin chn
thnh cm t Thy, ngi sng lp mn Kh cng Y o
Vit Nam .
N.V.H.D.ac.Montral 21-6-2004

of 78

135

Bi c thm :
Cu chuyn t ci trung gii,
h hay thc ?

1-Ti th ti ? Vng mang nghip h !

2-Ti ? Th ti ? Vng mang nghip h.
Ny M.Q. con. Hm nay hai Thy cng ging lm. Ln
ny Thy ging bt tng i nhiu v c Thi thng
lo qun tin sinh ty trc u ni o trng chn tm ca
con.
Mt b truyn tr p huyt cao hay thp l mai hoa
chm, cn hai huyt Thy s cho con bit sau v duyn
khi cha c, bi l nhn sanh cn trong vng in o
ca nghip chng.
Nh con bit c trong t duy (m ngi i thng gi
ci bit ny l do tnh linh, l gic quan ngoi bit). y,
Thy ni r im ny : Bi thng con c ngha nn
Thy ging bt gii p li con thnh cu v cch cha
tr vi bnh m ng y v ty y hin gi vn cha tm ra
p s. Mt bi Thy ging lun r chng bnh v cho
cng thc huyt tr th c quan tm n, cn mt bi
Thy cho huyt Dng Giao th thc mc l cha hay..!
Thy cng bun nn vic con thnh nguyn khng c
gii p trn vn. D nhin y cng l iu con di Thy,
v khng phi iu m con c tham vng mun bit th ti
sao con li nhn trong s tu trnh hoc trong li tu trnh
?
Thy hiu con, hiu ni tm ca con nn Thy khng qu
pht m cn thng v ban cho con n sng n nhn
nhim mu con tr bnh. Thy ni l con tr bnh ch
khng phi cha bnh. V trn ci tri ny th ngha ca
tr bnh l lm dt con bnh, tc l dit tr bnh ca bnh

of 78

136

nhn, cn cha bnh l mt bin dng ca bnh di mt

trng thi khc v mt hnh thc khc.
By gi Thy tr li hai cu ni :
1-Ti th ti ? Vng mang nghip h !
2-Ti ? Th ti ? Vng mang nghip h .
Con thy g ? Con bit g ?
Ny, M.Q. con, hai cu trn chc phi c hai trnh hiu
bit khc nhau. Cu 1 l c ti tht s ! Cu 2 nh mt
chic thng lng y.
Thy c du dt con nn ci ny. Thy ni ti y, ch
khng gii thch lin, con nhn thy thm thy m lm
mu mc, hay vi vng thc mc v li ni khng sng
sa, khng mch lc hoc khng u vo u c gia cu
ni trc v k.
Ci hay ca ngi thy cha bnh l chn on bnh mt
cch chnh xc v c cng thc tr bnh mt cch hp thi,
ng liu lng, Ty y v ng y trng hp trong nhn
thc ny.
Vic con c mt Long Vin T gp sc bi c v tr
bnh nn Thy c ging h ni vn chuyn cho con... d
nhin Thy thy c s tnh ni y..
Con nn cho thy cha bnh cho nh s tr tr bit rng,
khng nn thoa thuc st trng vt thng trn mt ca
nh s na, hoc chm quanh vt thng ny, v thc s
nu vic ny khng thc hin th vt thng lnh hn
lu ri.
Con hy ni thng cu ngi thy cha bnh cho nh
s, v th con mt lng ca ngi cn hn ngi lm
nn m con lm ng sao ? Ngi b lm nn g ? V ti
sao li c, khi ngi khng h lm tin lm bc g ca
bnh nhn ? V ma Vu lan gn k, ngoi ra Thy khng
th cho bit r hn c. Cn cc chng bnh khc th
ngi nn cha tip (cng ti cha ny ), nhng ct yu l
phi thay i phng php, nu khng, m nh bnh nhn
khong 10% c ht bnh th l s hn v may ( ni theo

of 78

137

ngi hng trn ) ca ng thy, v khong 10% biu

chng nh v pht gic bnh kp thi, cn li 80% khong
, th ch lm ph thi gi ca c i bn l ngi cha
bnh v ngi bnh.
Nhng thay i phng php l thay I nh th no ?
Thy cng nh Thi Thng Lo Qun khng gii p, v
khng phi hc tr ca mnh. Thy Hoa c th cho
ngi ny. Con hy ni khi hng trn cng gii v kinh
mch nhng li chuyn v thuc. Hy th chuyn mnh
mt cht v c tnh, th Thy Hoa n ngay. V
phng cch nh th no th thuc v phn ca
Thy Hoa cho bit.
( Trch mt bi trong Di gio y t Bin Thc ).
Ch thch :
y l mt trong nhng bi ging ca T Bin Thc dy
cho t tn M.Q. khi nhp nh vo ci trung gii. MQ
trc kia l thy cha bnh bng ba ch L Ban, nhng
chnh bn thn anh ta vn thng hay d b cm cm, au
nhc c gy vai mn tnh, ngy no cng phi i gic hi
co gi, sau gp ti Cha Long Vin, Ph Nhun, c
cha khi, v theo ti hc ngh ph gip ti trong vic
cha bnh min ph cho ng bo cha ny. Mt thi
gian sau, cu ta gii hn ti, c nhng cch cha khc ti,
Cu cho bit Thy t L ban ca cu l Thi Thng Lo
Qun bit cu c thch cha bnh bng huyt m khng
thch cha bnh bng ba ch na, nn mi Y T Bin
Thc dy cha bnh bng chm cu bm huyt cho cu,
mi tun 3 ln, qua nhng gi nhp nh hc l thuyt.
Qua li k ca cu, mi khi hc, cu thy cnh, T Bin
Thc ging, ch r v tr huyt o trn ngi mu l ng
Vng Thc Ha, ( ng Hoa sng thi To Tho, ng
Bin Thc c trc Hoa 1000 nm, ng Vng Thc
Ha c sau Hoa hn 1000 nm, u l nhng thy
thuc gii, sng bt t cng thi trong ci trung gii ). V
thc hnh, cu theo ph gip ti, nhng trong ci v hnh,

of 78

138

Thy Bin Thc ni lc no cng c mt t cha

ph tr cu v chng kin quan st nhng vic lm ca ti
vi bnh nhn. Trong bi ging ny, T Bin Thc gi
ti l thy cha bnh cho nh s tr tr, cu ta l thy tr
bnh, ti l thy cha bnh, c ngha l cha ht bnh ny
li bin chng sang bnh khc. Ti bit ti by gi km ti
hn cu ta, nn ngh cu xin cho ti lm t ca T
Bin Thc. T khng chp nhn, theo quy lut thy tr,
th cu va l hc tr ca T trong ci v vi, va l hc
tr ca ti trong ci hu vi, v theo vai v ti khng th
no lm hc tr ca t c, v t cng cho bit, tin kip
nhiu i ti cng gii v huyt, by gi phi theo thy
Hoa hc thuc, cn mun tr thnh thy tr bnh, phi
t thay i phng php, l Kh Cng Y o, do ti
hc hi c t i Tha Cu chuyn, rt ta c trong
nhng bi ging c bt ( ti liu mt ca bn gio) do
chnh c Cao i Tin ng Hng Y Lo T Thi
Thng Lo Qun dy cho cc v o trng trong bn
gio.
Trong 18 v t Pht gio, c ba t Thin Thn, V Tr v
M Minh, khi nhp nh, ln Cung Tri u Sut hc o
vi c Pht Di Lc, nh son ra kinh sch i
tha, cho nn chng ta mi c Pht gio i tha nh
ngy nay.
Tr li cu chuyn trn, khi chng ti cha bnh, gp
nhng trng hp kh khng gii quyt c, nn thnh
cu T Bin Thc ch bo qua s nhp nh ca MQ. C
hm T cho huyt cha l Thng trung uyn, chng ti
tra tm t in huyt khng bit v tr huyt u m
chm, sau phi xin t ch thng vo c th, khi nhp nh,
t ch thng vo 2 huyt Thng qun v Trung qun, l
danh t thng dng ca thi i chng ta, tn thng
trung uyn l danh t c thuc thi i ca t. Trong bi
c cp n huyt Dng Giao, do chng ti thnh cu
xin t ch cho cch cha mt ca bnh nan y ca thi i l
nhi mu c tim. Chng ti thc mc khng dm tng
tng ch 1 huyt m bnh nhn c th thot khi cn
nhi mu c tim, tht l thn k.

of 78

139

Tp Tnh cng trnh cao trong i tha cu chuyn

chng ta cng c th nhp nh vo ci trung giI hc hi
thm tay ngh gip cho nhng ngi bnh nan y c
duyn may c gp chng ta, giai on t, ng v lc
chuyn, t dy :
Qua t chuyn c tri pht l
Thot ngoi vng t kh trn ai
Gom vo t tng trong ngoi
Luyn phanh trong sch thnh thai nh nhng
Ng chuyn o thng ton c nhim
Ngi nh thn tm kim cn nguyn
Xut thn ln cnh thn tin
Hc thm tm php b truyn cao siu
Ln lc chuyn tam diu bt ng
Tm v vi trng lng cn c
Bi trn khng th ng d
Linh n hai phm git c thnh tin
Nh vy, theo t, mt thy bnh thng ca th gian d
gii n u cng ch l thy cha bnh, kt qa 20%, cn
80% ch lm mt thi gi ca c thy thuc v bnh nhn.
Trong ca cha cancer trn mt thy tr tr cha Long
Vin, trc kia ti cha thay i phng php, cha bit
tnh cng thin nh, nn khng thy c kt qa cng
vic mnh lm l ng hay sai, ti tng l 1 ci mn
m, trong mn khng c ngi, m c nhng hang rng th
xp mu c chy ra, ngoi cch bm huyt, ti dng
Rimactan lm thuc st trng bi trn mn, thy c kt
qa, nhng ti ma Vu Lan, theo li T, ti ngng khng
cha na. Theo t, tht ra khng cn thuc st trng,
bnh cng sp lnh, nu dng thuc st trng mnh gy
bin chng khc lm cho s tr tr b bnh nng thm
khng th lm pht s n trng x ti vong nhn vo
ngy rm thng by Vu lan, nhng c hn vt vng
khng c gii thot, th bao nhiu ti li l do hu

of 78

140

qa ti lm cho nh s bnh khng th hnh l khin

cc c hn mt i c hi gii thot. Tt c nhng sai
lm ti s phi gnh nghip, cho nn t cu ti, v
lc no cng theo di cng vic lm ca ti phng
nga nhng sai lm trong cha bnh.
Ti vn theo con ng l tng phi tip tc i cho ti
ch ca php mn i tha cu chuyn l :
Cu chuyn c Li m an hng
Mc vui chi bn hng ba nh
Ru c vui th sen ta
o tin chung cuc iu ha cnh khng
Php tin pht thn thng v lng
ng ha linh cao thng ton nng
Qi thay cnh bu chi bng ?
Nghu ngao khin hng gi trng kh lng.
Php cu chuyn l nn thanh khit
Thot lun hi on dit oan khin
Cn chi nghip qa ni chuyn
Tm khng, c pht thnh tin ti trn.

of 78

141

Mc lc
Thi quen th di v bnh ung th v
Tp th h i ..h..
Lm sao i dng c d dng
trong bnh Parkinson
Chng mt do Virus trong tai
hay ri lon tin nh
Xng c chn bin dng do thp khp
cha lnh c khng ?
Nghn ngo
Cn nc cn tt
Cch cha bnh ca ng y
S li ch ca tp th kh cng y o
Kh cng y o l g ?
Tm thy hc o.
Chm cu v kh cng
Cu chuyn t ci trung gii, h hay thc ?

of 78

Trang 3
32
42
46
53
55
67
75
96
113
120
122
124

142

of 78

143

KH CNG Y O VN
Website : doducngoc.org

of 78

144