MSCthesis Tezdogan

STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
GEM HAREKETLERNN NCELENMES VE GEMLERE

UYGULANMASI
YKSEK LSANS TEZ

Tahsin TEZDOAN
Anabilim Dal : Gemi n. ve Gemi Mak. Mh.

Program : Gemi n. ve Gemi Mak. Mh.
Tez Danman: Prof. Dr. Metin TAYLAN
HAZRAN 2011
STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
GEM HAREKETLERNN NCELENMES VE GEMLERE

UYGULANMASI
YKSEK LSANS TEZ

Tahsin TEZDOAN
(508091015)
Tezin Enstitye Verildii Tarih : 29 Nisan 2011

Tezin Savunulduu Tarih : 06 Haziran 2011
Tez Danman : Prof. Dr. Metin TAYLAN (T)

Dier Jri yeleri : Prof. Dr. mer GREN (T)
Prof. Dr. Kadir SARIZ (T)
HAZRAN 2011
NSZ
Tezimin danmanln yrten, ancak maalesef 11.02.2011 tarihinde aniden
aramzdan ayrlarak hepimizi zntye boan Fakltemizin Dekan deerli hocam
Prof. Dr. Ali hsan ALDOAN sayg ve rahmetle anyorum. Hocamn vefat beni
derinden etkilemi ve ok byk bir acya sebep olmutur. Fakltede aratrma
grevlisi olarak greve baladm andan itibaren kendisinden her zaman destek ve
gler yz grdm. Kendisi, tecrbelerini ve deerli bilgilerini daima benimle
paylamtr. Teekkrlerin en by rahmetli hocamadr. Onu her zaman zlem ve
saygyla anacam. Nur iinde yatsn.
Prof. ALDOANn vefatndan sonra tezimin danmanln stelenen blm
bakanmz Sayn Prof. Dr. Metin TAYLANa zamann ayrarak vermi olduu
kymetli katklardan dolay teekkrlerimi sunmak isterim.
Tezimin gelimesi iin vermi olduklar destek ve gsterdikleri hogr iin
Fakltemiz retim yeleri Prof. Dr. Kadir SARIZ, Do Dr. Emin KORKUT ve
Do. Dr. Barboros OKANa teekkr eder, sayglarm sunarm. Deerli destekleri
phesiz ki tezime ok nemli katklarda bulunmutur.
Tezimin hazrlanmas iin gerekli olan bilgisayar yazlm T Lisansst Tezlerini
Destekleme Projesi kapsamnda yurtdndan satn alnmtr. htiya duyulan
miktarn eksik ksm ise Trk Loydu Vakfnn deerleri katklaryla tamamlanmtr.
Bu sebepten dolay her iki kuruma da teekkr ederim.
YK Yksek Lisans Yurtd Aratrma Bursundan yararlanarak 6 haftalk sreyle
tezimle ilgili teorik ve deneysel almalarda bulunmak zere ngiltere Newcastle
niversitesinde Prof. Dr. Mehmet ATLAR ile birlikte alma imknna sahip
oldum. Sayn Prof. ATLARa tm yardm ve destekleri iin teekkr eder,
sayglarm sunarm. Kendisine her zaman minnettar olduumu eklemek isterim.
Seri 60 standart serilerine ait analitik olarak oluturulmu tm denizcilik tablolarn
benimle paylamaktan ekinmeyen Atina Ulusal Teknik niversitesi retim yesi
sayn Prof. GRIGOROPOULOSa kranlarm sunarm. Dier saygdeer bilim
adamlaryla beraber hazrlam olduklar makalesi tezim iin ok nemli bir kaynak
olmutur.
Tezimin hazrlanmas srasnda, zellikle yurtdnda bulunduum sre ierisinde
yapm olduu yardmlar ve vermi olduu tm desteklerden dolay aratrma
grevlisi arkadam Yiit Kemal DEMRELe ayrca teekkrlerimi bildiririm.
Son olarak da var olma sebebim olan sevgili aileme teekkr eder, her zaman benim
yanmda olduklar iin kendilerine sayg ve sevgilerimi sunarm.
Tahsin Tezdoan
Haziran 2011
(Gemi naat ve Gemi Makineleri

Mhendisi)
iii
iv
NDEKLER
Sayfa
NSZ ....................................................................................................................... iii
NDEKLER .......................................................................................................... v
KISALTMALAR ...................................................................................................... ix
ZELGE LSTES .................................................................................................. xi
EKL LSTES ...................................................................................................... xiii
SEMBOL LSTES ................................................................................................. xix
ZET...................................................................................................................... xxiii
SUMMARY .......................................................................................................... xxvii
1. GR ...................................................................................................................... 1
1.1 Tezin Amac ....................................................................................................... 1
1.2 ShipmoPC Hakknda Genel Bilgiler .................................................................. 2
1.3 Verilerin Programa Girilmesi ............................................................................. 3
1.3.1 Geminin temel zellikleri............................................................................ 3
1.3.2 Gemi geometrisinin tantlmas ................................................................... 3
1.3.3 Takntlara ait bilgilerin girilmesi ............................................................... 4
1.3.4 Gemiye ait ktle dalm ............................................................................ 5
1.3.5 Geminin alaca koullarn belirlenmesi ................................................ 5
1.3.6 Geminin hidrodinamik olarak modellenmesi .............................................. 6
1.3.6.1 Hesaplama yntemi .............................................................................. 6
1.3.6.2 Hz dzeltmesi...................................................................................... 6
1.3.6.3 Kabarma dzeltmesi ............................................................................. 7
1.3.6.4 U etkisi ............................................................................................... 7
1.3.6.5 Dk karlama frekans dzeltmesi ................................................. 8
2. DZGN DALGALAR......................................................................................... 9
2.1 Giri .................................................................................................................... 9
2.2 Dzgn Dalgay Tanmlayan Parametreler ...................................................... 10
2.3 Potansiyel Teori ................................................................................................ 11
2.4 Su Dalgalarnn Derinlie Gre Snflandrlmas ............................................ 11
2.5 Dalga Boyu, Hz, Periyod ve Dairesel Frekans Arasndaki Bantlar ............ 12
2.5.1 S su hali .................................................................................................. 12
2.5.2 Derin su hali .............................................................................................. 13
2.5.3 ok s su hali ........................................................................................... 14
2.6 Su Zerrelerinin lerleyen Dalga Hareketindeki Yrngeleri ............................ 15
2.7 Dalgalarn Geli As ve Karlama Frekans ................................................ 17
2.7.1 Karlama frekansnn bulunmas ............................................................ 19
3. KARIIK DALGALAR....................................................................................... 21
3.1 Giri .................................................................................................................. 21
3.2 Dalgalarn Oluumu ......................................................................................... 21
3.3 Kark Dalgalara Ait Kaytlarn statistiksel Analizi ...................................... 23
v
3.4 Fourier Analizi.................................................................................................. 24

3.5 Dalga Enerji Spektrumu ................................................................................... 25
3.6 Spektral Momentler .......................................................................................... 27
3.7 Matematiksel Spektrum Modelleri ................................................................... 33
3.7.1 kinci dereceden regresyon spektrumu ...................................................... 34
3.7.2 Bretschneider Spektrumu .......................................................................... 35
3.7.3 parametreli JONSWAP Spektrumu ..................................................... 35
3.7.4 Ochi ve Hubble alt parametreli spektrumu .............................................. 36
3.8 Dalgalarn Yaylmas ........................................................................................ 36
4. GEM HAREKETLER VE DLM TEORS ................................................ 43
4.1 Giri .................................................................................................................. 43
4.2 Gemi Hareketlerinin Tanm............................................................................. 44
4.3 Dzenli Dalgalarda Gemi Hareketleri .............................................................. 45
4.3.1 Hareket denklemlerindeki katsaylar ......................................................... 45
4.3.2 Genlik karlk fonksiyonlar ..................................................................... 48
4.4 Dilim Teorisi .................................................................................................... 48
4.5 ki Boyutlu Hidrodinamik Katsaylar Veren Yntemlerin Karlatrlmas .. 49
4.6 Dilim Teorisinin ShipmoPC Programnda Uygulanmas ................................. 53
4.6.1 Dzenli dalgalardaki uygulama ................................................................. 54
4.6.2 Kark dalgalardaki uygulama.................................................................. 56
4.6.3 Dey ivme hesaplarnn yaplmas........................................................... 61
4.7 Sonular ............................................................................................................ 66
5. GEMLERDE SEYR HALNDEK HIZ KAYBI VE EK DREN ............. 69
5.1 Giri .................................................................................................................. 69
5.2 Gemilerde Hz Kayb ........................................................................................ 70
5.3 Dzgn Dalgalarda Ek Diren.......................................................................... 71
5.4 Kark Denizlerde Ek Diren .......................................................................... 77
5.5 ShipmoPC Bilgisayar Programnda Ek Diren Hesab .................................... 78
5.6 Seri 60 Tekne Formlar in Batan Gelen Dalgalarda Ek Diren ................... 81
5.7 Batan ve Belirli Bir Adan Gelen Dalgalarda FFG 7 Firkateyni in Ek
Diren ............................................................................................................... 83
5.8 leri Hzlarda Dalga Kabarma Dzeltmesinin Ek Diren zerine Etkisi ......... 83
5.9 Sonular ............................................................................................................ 84
6. HAREKET KAYNAKLI DENGE KAYBI OLAYI ......................................... 87
6.1 Giri .................................................................................................................. 87
6.2 MII Teorisi........................................................................................................ 88
6.3 Bir Firkateyn in MII Hesab .......................................................................... 91
6.4 Gverte Operasyonlar in Kriter Belirlenmesi .............................................. 95
6.5 Sonular ............................................................................................................ 96
7. DVNME ........................................................................................................... 97
7.1 Giri .................................................................................................................. 97
7.2 Maksimum Dvnme Basnc ve Dvnme Kuvvetinin Hesab ..................... 97
7.3 Regresyon Denkleminin Elde Edilmesi............................................................ 98
7.4 Bilgisayar Program Yardmyla Dvnme Form Katsaysnn Bulunmas ... 103
7.5 Kama (Wedge) Tipi Kesitlerde Dvnme Form Katsaysnn (k-deeri)
Hesaplanmas .................................................................................................. 104
7.6 Dvnme Olasl.......................................................................................... 106
7.7 Dvnme Saylarna likin Kriterler ............................................................. 108
8. SAVA GEMLER N RNEK BR DENZCLK ANALZ .............. 111
8.1 Giri ................................................................................................................ 111
vi
8.2 rnek Gemi Analiz Verileri ........................................................................... 112

8.3 Dzenli Dalgalardaki Hareketler .................................................................... 113
8.3.1 Batan gelen dalgalarda ek diren hesab ............................................... 114
8.4 Geminin Grev Yapaca Deniz Sahalarnn Temsili .................................... 114
8.5 Kark Denizlerdeki Hareketlerin ncelenmesi ............................................. 116
8.5.1 Ba-k vurma analizleri ......................................................................... 116
8.5.2 Dalp-kma analizleri ............................................................................. 118
8.5.3 Yalpa analizleri ....................................................................................... 119
8.5.3.1 Yalpa fininin performansnn deerlendirilmesi .............................. 119
8.5.4 Dey ivme analizleri.............................................................................. 121
8.5.5 Dvnme analizleri ................................................................................. 125
8.5.6 Kark denizlerde ortalama ek diren tahmini ....................................... 129
8.6 Sava Gemileri in rnek Denizcilik Kriterleri ............................................ 129
8.7 Sonular .......................................................................................................... 131
9. IKTILARIN DENEY SONULARIYLA KARILATIRILMASI ......... 133
9.1 Giri ................................................................................................................ 133
9.2 Seri 60 Formuna Sahip Gemiyle Yaplan Analizler....................................... 133
9.2.1 Dalp-kma ve ba-k vurma genliklerinin karlatrlmas ................ 134
9.2.2 Hareket denklemlerindeki katsaylarn karlatrlmas ......................... 135
9.3 Bir Yk Gemisiyle Yaplan Analizler ............................................................ 137
9.4 Sonular .......................................................................................................... 141
10. SONU VE NERLER ................................................................................. 143
KAYNAKLAR ....................................................................................................... 147
EKLER .................................................................................................................... 153
ZGEM ............................................................................................................ 191
vii
viii
KISALTMALAR
BMT
CFD
Di
DWT
Fr
ITTC
JONSWAP
LFE
MII
NATO
RAO
RINA
RMS
SNAME
STANAG
St
: British Maritime Technology

: Computational Fluid Dynamics (Hesaplamal Akkanlar Dinamii)
: Dierleri
: Deadweight tonnage
: Froude Says
: International Towing Tank Conference
: Joint North Sea Wave Project
: Lateral Force Estimator (Yatay Kuvvet Deerlendirici)
: Motion Induced Interruption (Hareket Kaynakl Denge Kayb Olay)
: North Atlantic Treaty Organization (Kuzey Atlantik Antlama
rgt)
: Response Amplitude Operator (Genlik Karlk Fonksiyonu)
: The Royal Institution of Naval Architects
: Root Mean Square (Kareli Ortalamann Karekk)
: Society of Naval Architects and Marine Engineers
: Standardization Agreement
: Station (Posta)
ix
ZELGE LSTES
Sayfa
izelge 2.1 : Su dalgalarnn d/ oranna gre snflandrlmas.12
izelge 2.2 : Hiperbolik fonksiyonlarn ok s su ve derin su halinde aldklar
limit deerler.....12
izelge 2.3 : A ve B katsaylarnn derinlie bal olarak deiimleri...16
izelge 3.1 : deerlerine gre dalga yksekliklerine ait katsaylarn deiimi....33
izelge 3.2 : Kuzey Atlantik iin deniz durumu parametreleri..34
izelge 4.1 : Hareket denklemlerinde deeri sfr olan katsaylar..47
izelge 4.2 : Hesaplarda kullanlan Seri 60 formu geminin temel zellikleri54
izelge 4.3 : Blok katsays=0.70, L/B=7.0, B/T=3.0 olan Seri 60 formundaki
geminin 18. postasna ait dey ivme deerleri64
izelge 4.4 : ShipmoPC program kullanlarak elde edilmi blok katsays=0.70,
L/B=7.0, B/T=3.0 olan Seri 60 formundaki geminin 18. postasna
ait dey ivme deerleri........65
izelge 5.1 : Seri 60 modellerinin ana boyutlar....................81
izelge 5.2 : FFG 7 firkateyninin boyutlar....83
izelge 6.1 : Kayma ve devrilme olaylar iin devrilme ve srtnme katsaylar..91
izelge 6.2 : Firkateynin temel zellikleri..........................92
izelge 6.3 : MII risk seviyeleri.........96
izelge 6.4 : Deiik gemi tipleri iin nerilen MII kriterleri.......96
izelge 7.1 : k-deeri ve eletirme katsaylar....101
izelge 7.2 : Deney sonucu ve regresyon denklemiyle elde edilen k-deerlerinin
karlatrlmas....102
izelge 7.3 : Tipik dvnme says kriterleri.......108
izelge 8.1 : Sava gemisinin temel zellikleri............113
izelge 8.2 : Dalga istatistikleri...... 115
izelge 8.3 : eitli deniz sahalarna ve deniz iddetlerine ait deerler. 116
izelge 8.4 : Gemide bulunan aktif yalpa fininin zellikleri....119
izelge 8.5 : Dey ivme analizi yaplan noktalarn gemi zerindeki konumlar121
izelge 8.6 : Transit gei ve karakol grevi olan bir sava gemisi iin rnek snr
deerleri.......130
izelge 9.1 : Seri 60 formlu geminin temel zellikleri.....134
izelge 9.2 : Kullanlan yk gemisinin temel zellikleri......137
izelge A.1 : Blok katsays=0.70, L/B=7.0, B/T=3.0 olan Seri 60 formu gemiye
ait her 1 m. karak. dalga ykseklii iin oluturulmu denizcilik
tablosu154
izelge A.2 : Seri 60 formu gemiye ait her 1 m. karakteristik dalga ykseklii
iin ShipmoPC programnn verdii sonularla oluturulmu
denizcilik tablosu...156
xi
xii
EKL LSTES
Sayfa
ekil 1.1 : Ktle dalmnn ekilsel gsterimi...5
ekil 2.1 : Dzgn dalgalarn tanm..10
ekil 2.2 : eitli d derinliklerine gre dalga boyunun bals olarak c hznn
deiimi.14
ekil 2.3 : Su zerrelerinin yrngeleri zerindeki derinlik etkisi...17
ekil 2.4 : Dalgalarla karlama asnn tanm....18
ekil 2.5 : Dalgalarn gemiye geli ynlerine gre snflandrlmas..18
ekil 2.6 : Karlama frekans...19
ekil 3.1 : Dalgalarn oluumu...22
ekil 3.2 : Tipik bir dalga kayd: dalga tepe ve ukurlarnn analizi..24
ekil 3.3 : Dalga enerji spektrumunun tanm26
ekil 3.4 : Kark dalgalara ait bir kaydn Fourier analizinden elde edilmi rnek
bir spektrum......27
ekil 3.5 : (a) Dar ve (b) geni bantl zaman kaytlar31
ekil 3.6 : (a) Dar ve (b) geni bantl spektrum..32
ekil 3.7 : Dalga yaylmasnn gemi hareketleri zerine etkisi..37
ekil 3.8 : Birincil ve ikincil dalga ynleri.38
ekil 3.9 : Tipik bir ynsel dalga spektrumu......39
ekil 3.10 : Dalga enerji spektrumu yaylma fonksiyonu...41
ekil 4.1 : Alt serbestlik dereceli gemi hareketlerinin gsterimi...44
ekil 4.2 : Gemi su alt formunun sonsuz uzunluktaki bir silindirle temsili...49
ekil 4.3 : Lewis formunun geerli olduu blgenin gsterimi..........51
ekil 4.4 : Gverte izgisi yerletirilen ayrklatrlm gemi kesiti.......52
ekil 4.5 : eitli dalga ynlerinde 120 m. boyundaki Seri 60 tipi gemi iin
ba-k vurma hareketine ait analitik olarak elde edilen transfer
fonksiyonun deney sonularyla karlatrlmas..55
ekil 4.6 : ShipmoPC programnn verdii sonularla oluturulmu Seri 60
forumundaki gemiye ait dalp-kma transfer fonksiyonu................56
ekil 4.7 : ShipmoPC programnn verdii sonulara gre oluturulmu eitli
modal dalga periyotlarndaki boyutsuzlatrlm RMS dalp-kma
hareketi (her 1 m. karakteristik dalga ykseklii iin)......58
ekil 4.8 : ShipmoPC programnn verdii sonulara gre oluturulmu eitli
modal dalga periyotlarndaki boyutsuzlatrlm RMS ba-k vurma
hareketi (her 1 m. karakteristik dalga ykseklii iin)..58
ekil 4.9 : 4 deniz iddetinde kark dalgalarda RMS dalp-kma genliinin
karlatrlmas (Fn=0.10)....59
ekil 4.10 : 4 deniz iddetinde kark dalgalarda RMS ba-k vurma genliinin
karlatrlmas (Fn=0.10)..59
ekil 4.11 : Birim karakteristik dalga ykseklii deerinde eitli modal dalga
periyotlarnda RMS dalp-kma genlik deerinin karlatrlmas
(Fn=0.10)....60
xiii
periyotlarnda RMS ba-k vurma genlik deerinin karlatrlmas
(Fn=0.10).....61
ekil 4.13 : Analitik olarak hesaplanan Seri 60 formundaki gemiye ait
18. postadaki RMS dey ivme deerleri (Fn=0.20).......62
ekil 4.14 : eitli boyutsuz modal dalga periyotlarnda ShipmoPCnin verdii
sonularla oluturulan Seri 60 formundaki gemiye ait 18. postadaki
dey ivme grafii (Fn=0.20).63
ekil 4.15 : 4 deniz iddetinde kark dalgalarda 18. postaya ait RMS dey ivme
deerlerinin karlatrlmas (Fn=0.10).66
ekil 5.1 : Gemilerde seyir halindeki hz kayb ya da ek g....69
ekil 5.2 : Gerritsma ve Beukelmann teorisi ile deney sonularnn
karlatrlmas..75
ekil 5.3 : Froude saysna bal olarak ek direncin deiimi77
ekil 5.4 : Seri 60 gemilerinin FFG 7 firkateyninin su hatt alanlar..82
ekil 6.1 : Eksen takm..89
ekil 6.2 : Gverte zerinde duran bir kiinin modeli....89
ekil 6.3 : Boyuna konumun LFE deerlerine olan etkisi..92
ekil 6.4 : Boyuna konumun MIIs zerine etkisi...93
ekil 6.5 : Geminin mastorisinde dey konumun MIIs zerine etkisi..94
ekil 6.6 : Geminin mastorisinde enine konumun MIIs zerindeki etkisi.94
ekil 6.7 : Geminin kpr st gvertesinde dalgalarn geli asnn RMS yalpa
ve MIIs zerine olan etkisi....95
ekil 7.1 : Dvnme basn dalm....100
ekil 7.2 : Dvnme hesabnda kesitte bilinmesi gereken byklklerin ifadesi104
ekil 7.3 : Dvnme form katsaysn hesaplamak iin kama (wedge)
geometrisinin verileri...104
ekil 7.4 : Kama eklindeki kesitler iin dvnme katsays........106
ekil 8.1 : Geminin batan gelen dzenli dalgalardaki ek diren grafii..114
ekil 8.2 : Geminin 6 deniz iddetinde eitli deniz sahalarndaki ba-k vurma
hareketlerinin karlatrlmas (V: 22 knot)...117
ekil 8.3 : Geminin Akdenizde eitli deniz durumlarna ait ba-k vurma
hareketleri (V: 22 knot)...117
ekil 8.4 : Geminin 6 deniz iddetinde eitli deniz sahalarndaki dalp-kma
hareketlerinin karlatrlmas....118
ekil 8.5 : 18 knot gemi hznda geminin yalpa fininin performans...120
ekil 8.8 : Gemi zerinde alnan 1. noktaya (helikopter platformu) ait RMS
dey ivme grafii (V: 22kn)..122
ekil 8.9 : Gemi zerinde alnan 2. noktaya (helikopter platformu) ait RMS
dey ivme grafii (V: 22kn)..122
ekil 8.10 : Gemi zerinde alnan 3. noktaya (kpr st gvertesi) ait RMS
dey ivme grafii (V: 22kn)....123
ekil 8.11 : Gemi zerinde alnan 4.noktaya (sava harekat merkezi) ait RMS
dey ivme grafii (V: 22kn)....123
ekil 8.12 : eitli hzlarda deniz iddetinin dey ivme zerindeki etkisi.124
ekil 8.13 : 22 knot gemi hznda eitli deniz sahalarnda dey ivme erileri..125
ekil 8.14 : Batan gelen dalgalarda boyuna konumdaki deiimin dey ivme
zerindeki etkisi (Akdeniz, 6 deniz iddeti).125
xiv
ekil 8.15 : eitli hzlarda, geminin 18.94. postasna ait dvnme erileri...126
ekil 8.18 : eitli hzlarda, geminin yumrubanda meydana gelen dvnme .127
ekil 8.19 : Karadenizde 6 deniz iddetinde ve 22 knot servis hznda ba
taraf ait eitli kesitlerde meydana gelen dvnme saylar......128
ekil 8.20 : 6 deniz iddetinde ve 22 knot gemi hznda eitli deniz
sahalarndaki dvnme saylarnn karlatrlmas......128
ekil 8.21 : eitli denizlerdeki ortalama ek diren erileri (V: 22 knot)....129
ekil 9.1 : Seri 60 formuna sahip geminin posta kesitleri....134
ekil 9.2 : Sfr hzda Seri 60 CB 0.70 formuna batan gelen dalga kuvvetleri136
ekil 9.3 : Batan gelen dzenli dalgalardaki dalp-kma ve ba-k vurma
hareketlerine ait genlik karlk fonksiyonlar (Fn=0.00)...138
hareketlerine ait genlik karlk fonksiyonlar (Fn=0.089).139
ekil 9.7 : leri hz durumlarnda dalgalardan gelen ek diren hesaplar.141
ekil B.1 : Seri 60 iin batan gelen dalgalarda ek diren, CB 0.60, Fn 0.266 158
ekil C.1 : FFG 7 iin ek diren, Fn=0.15, dalga yn 180....161
ekil C.4 : FFG 7 iin ek diren, Fn=0.15, dalga yn 90..162
ekil C.5 : FFG 7 iin ek diren, Fn=0.15, dalga yn 45......163
ekil D.1 : Seri 60 iin kabarma dzeltme faktrleri, CB 0.60, Fn 0.266. ......164
ekil D.2 : Seri 60 iin batan gelen dalgalarda kabarma dzeltmesinin gemi
direnci zerine olan etkisi, CB 0.60, Fn 0.266. ....164
ekil D.3 : Seri 60 iin kabarma dzeltme faktrleri, CB 0.70, Fn 0.222. ..165
ekil D.4 : Seri 60 iin batan gelen dalgalarda kabarma dzeltmesinin gemi
direnci zerine olan etkisi, CB 0.70, Fn 0.222 ..165
ekil D.5 : FFG 7 iin kabarma dzeltme faktrleri, Fn=0.15.166
ekil D.6 : FFG 7 iin batan gelen dalgalarda kabarma dzeltmesinin gemi
direnci zerine olan etkisi, Fn=0.15...166
ekil D.7 : FFG 7 iin kabarma dzeltme faktrleri, Fn=0.30.167
ekil D.8 : FFG 7 iin batan gelen dalgalarda kabarma dzeltmesinin gemi
direnci zerine olan etkisi, Fn=0.30.......167
ekil E.1 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki boy teleme
transfer fonksiyonu (RAO)....168
xv
ekil E.2 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki yan teleme
transfer fonksiyonu (RAO)....168
ekil E.3 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki dalp-kma
trasnfer fonksiyonu (RAO)....169
ekil E.4 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki yalpa transfer
fonksiyonu (RAO).169
ekil E.5 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki ba-k vurma
transfer fonksiyonu (RAO)170
ekil E.6 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki savrulma transfer
fonksiyonu (RAO).170
ekil F.1 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki ba-k vurma hareketi171
ekil F.2 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki ba-k vurma hareketine
ait polar diyagram.......171
ekil F.3 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki ba-k vurma hareketi.172
ekil F.4 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki ba-k vurma hareketine
ait polar diyagram......172
ekil F.5 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki ba-k vurma hareket173
ekil F.6 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki ba-k vurma
hareketine ait polar diyagram.....173
ekil G.1 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki dalp-kma miktar174
ekil G.2 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki dalp-kma miktarn
gsteren polar diyagram.174
ekil G.3 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki dalp-kma miktar..175
ekil G.4 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki dalp-kma miktarn
gsteren polar diyagram.....175
ekil G.5 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki dalp-kma miktar..176
ekil G.6 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki dalp-kma miktarn
gsteren polar diyagram.....176
ekil H.1 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki yalpa hareketi......177
ekil H.2 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki yalpa hareketine ait polar
diyagram.177
ekil H.3 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki yalpa hareketi.......178
ekil H.4 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki yalpa hareketine ait polar
diyagram.....178
ekil H.5 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki yalpa hareketi...179
ekil H.6 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki yalpa hareketine ait
polar diyagram..........179
ekil I.1 : Seri 60 gemisi iin elde edilen dalp-kma transfer fonksiyonlarnn
karlatrlmas (Fn=0.15, batan gelen dalgalar)..180
ekil I.2 : Seri 60 gemisi iin elde edilen ba-k vurma transfer fonksiyonlarnn
karlatrlmas (Fn=0.15, batan gelen dalgalar).......180
karlatrlmas (Fn=0.20, batan gelen dalgalar)....181
karlatrlmas (Fn=0.20, batan gelen dalgalar)...181
karlatrlmas (Fn=0.25, batan gelen dalgalar)..........182
karlatrlmas (Fn=0.25, batan gelen dalgalar)......182
xvi
ekil .1 : Seri 60 gemisine ait sfr hz iin a33 boyutsuz ekktle katsays.184
ekil J.1 : Seri 60 gemisine ait sfr hz iin b33 boyutsuz snm katsays ........187
ekil J.2 : Seri 60 gemisine ait sfr hz iin b55 boyutsuz snm katsays ....187
ekil J.5 : Seri 60 gemisine ait sfr hz iin b53 boyutsuz snm katsays.....189
xvii
xviii
SEMBOL LSTES
a
Ax
a1, a3, a5
B
b
Cb
c
d
F
Fa
g
GM
H
H1/3
H1/10
i
k
KG
kyy
L
LBP
LWL
LCG
LCB
M
Ma
m
m0
m2, m4, mn
m0s
m2s
N
Ns
nx
p
r
RAW
S
S()
Szz()
Sss()
: ek su ktlesi katsays
: kesit alan
: eletirme katsaylar
: geminin kalp genilii
: hidrodinamik snm katsays
: gemi blok katsays
: dalga hz, hidrostatik kaldrma kuvveti katsays
: suyun derinlii
: birim alan bana dalga enerjisi
: kuvvet
: uyarc kuvvet genlii
: yer ekimi ivmesi
: enine metasantr ykseklii
: dalga ykseklii
: 1/3 yksek dalgalarn ortalama ykseklii (karakteristik dalga
ykseklii)
: 1/10 yksek dalgalarn ortalama ykseklii
: sanal say birimi
: dalga says, dvnme katsays
: gemi arlk merkezinin temel hattan itibaren dey mesafesi
: y ekseni etrasnda ktle atalet momenti jirasyon yarap
: gemi boyu
: dikmeler aras gemi boyu
: geminin su hatt boyu
: arlk merkezinin boyuna yeri
: sephiye merkezinin boyuna yeri
: moment
: uyarc moment genlii
: ktle
: dalga yzeyinin ortalama ekil deitirmesinin varyans
: spektral momentler
: gemi bann bal hareketine ait kareler ortalamas
: gemi bann bal hzna ait 2. momentinin varyans
: kark dalgalarda dalga bileen says
: dvnme says
: gemiye gelen normal kuvvetin x bileeni
: basn
: yer deitirme vektr
: ek diren
: geminin slak yzey alan
: dalga enerji spektrumu
: dalp-kma hareketine ait spektrum
: ban bal hareketine ait spektrum
xix
s
sad
sc
T
Tx
t
Te
Tc
T0
Tp
T P
T1
u, v, w
V
Vs
Vz
X
x
xb
x, y, z
Y
y
Z
z
za
z
xb
a
I
D
i
AW
0
0(3)
e
: ban bal hareketi

: ban bal hareketindeki dinamik genlik
: kritik hz
: geminin su ekimi, dalga periyodu
: lokal su ekimi
: zaman
: karlama periyodu
: dalga tepeleri arasndaki periyot
: ekseni kesen sfr noktalarnn periyodu
: modal dalga periyodu
: boyutsuz modal dalga periyodu
: karakteristik dalga periyodu
: sv hareketine ait hz bileenleri
: gemi ilerleme hz
: gemi servis hz
: dalgal su yzeyine nazaran gemi kesitinin dey hareketi
: posta numaras
: boy teleme miktar
: boyutsuz boyuna koordinat
: kartezyen koordinatlar
: geminin merkez hattndan itibaren yatay mesafesi
: yan teleme miktar
: geminin temel hattndan itibaren dey mesafesi
: dalp-kma miktar
: dalp-kma hareketinin genlii
: dey ivme
: dalga meyli
: maksimum dalga meyli
: Gama Fonksiyonu
: deplasman ktlesi
: gemiyi oluturan her bir dilimin uzunluu
: spektrum bant genilii
: sakin su yzeyinin yer deitirmesi
: dalga genlii
: gelen dalgalarn ekil deitirmesi
: sanm etkisiyle dalgann ekil deitirmesi
: alt eit gemi hareketini gsteren indis
: ba-k vurma as
: ba-k vurma hareketinin genlii
: dalga boyu
: ikincil dalga yn, geminin srtnme katsays
: akkan younluu
: boyutsuz ek diren katsays
: dalga yzeyinin ortalama ekil deitirmesinin varyans
: hz potansiyeli
: gemi ile dalga ilerleme ynleri arasndaki a
: savrulma as
: dairesel dalga frekans
: dalp-kma katsaylar iin geerli dk frekans limiti
: karlama frekans
xx
, ,
a
(3)
: kesitin doal frekans

: tepe parametresi
: faz alar
: spektral biim parametresi
: yalpa as
: yalpa hareketinin genlii
: dalp-kmadaki kompleks hz potansiyeli
: deplasman hacmi
xxi
xxii
GEM
HAREKETLERNN
UYGULANMASI
NCELENMES
VE
GEMLERE
ZET
Geminin genel performans, grev yapaca denizlerdeki denizcilik zelliklerine
baldr. Bu anlamda gemi, her trl evre koullarnda kendisinden beklenen
grevleri hz ve rotasn koruyarak eksiksiz olarak yerine getirmek
mecburiyetindedir. Bu sebeplerden dolay gemi hareketlerinin tahmini ve geminin
denizcilik zelliklerinin ngrlmesi dizayn amasndaki bir gemi iin byk nem
tamaktadr.
Hazrlanan bu tezin amac, gemi hareketleri ve gemilerin eitli denizcilik
zelliklerini tahmin etmek iin gelitirilmi bir bilgisayar yazlm yardmyla
gemilerin denizcilii zerine bir aratrma yapmaktr. Bu amala ShipmoPC isimli
bir yazlm satn alnmtr (BMT, 2001). Bu yazlmn, gemi hareketleri ile gemilerin
denizciliini tahmin etmede yararland yntemler, dayand teoriler ve kullanm
olduu hidrodinamik modellemelerin bazlar zerinde aratrmalar yaplmtr.
Sunulan bu almada, Salvesen ve dierlerinin (1970) iki boyutlu dilim teorisi
mantna dayal olarak alan ShipmoPC yazlm kullanlarak birok gemi trnde
analizler yaplmtr. Seri 60 formuna sahip bir gemi, firkateyn, karma gemisi ve
bir yk gemisi olmak zere toplam drt adet geminin verileri programa girilerek bu
gemilerin denizcilik zelliklerini ortaya karan ve hareketlerini tahmin eden deiik
almalar gerekletirilmitir. almann giri blmnde gemiye ilikin verilerin
ShipmoPC programna girilmesine ynelik bilgiler verilmitir. Geminin
hidrodinamik olarak modellenmesi ve hesaplarda kullanlacak yntemlerin seimine
ait deerlendirmeler yaplmtr.
Daha sonraki blmlerde ise, dzgn ve kark dalgalara ait teorik bilgilere yer
verilmitir. Burada, gemi hareketleri ve su dalgalarna ilikin terimlerin tanmlar
yaplmtr. Ayrca, ShipmoPC yazlmnda var olan kark denizlere ait
spektrumlarn formlleri aklanm, spektrumlarn tanmlanmas iin gerekli
verilerinden bahsedilmitir.
Dilim teorisinin ShipmoPC yazlmndaki uygulamasn grmek amacyla blok
katsays 0.70 olan Seri 60 formundaki bir gemiden yararlanlarak eitli analizler
yaplmtr. Bu analizlerin sonucunda, kark denizlerde geminin ba-k vurma ve
dalp-kma hareketleri ile dey ivme deerlerine ilikin denizcilik tablolar
oluturulmu ve ayrca elde edilen sonular grafikler halinde verilmitir. ShipmoPC
program yardmyla ortaya konulan bu tablolar ise Grigoropoulos ve dierlerinin
(1994) oluturduklar belirli bir adan gelen dalgalarda Seri 60 standart serisine ait
tablolarla karlatrlmtr. Ayrca, dzenli dalgalardaki gemi hareketlerinin,
Vossers ve dierlerinin (1960) vermi olduklar deney sonularyla da karlatrlma
imkn bulunmutur.
xxiii
Gemilerin denizlerde seyir halindeki direnci, sakin sudaki direncinden fazla

olmaktadr. Bu ikisinin arasndaki fark ek diren olarak anlmaktadr. Dalgalardan
gelen ek diren, deneysel olarak elde edilebilecei gibi dilim teorisi kullanlarak
gemi hareketlerinden de tahmin edilebilmektedir. ShipmoPC programnda ek diren
tahmini, Faltinsen ve dierlerinin (1980) yakn alan yntemi kullanlarak
yaplmaktadr. McTaggartn (1997a) ShipmoPC programn kullanarak yapm
olduu ek diren tahminine ilikin almasna yer verilerek Seri 60 formundaki
gemilerde batan gelen dalgalarda ve FFG 7 firkateyninde ise batan ve belirli bir
adan gelen dalgalardaki ek diren deerleri deney sonularyla ve eitli dier
yntemlerle karlatrlmtr. Bylece ShipmoPCnin ek diren tahminindeki
baars aratrlmtr. Bunlara ek olarak, kabarma dzeltmesinin bu iki gemi tipi
zerindeki etkisi incelenmi ve hangi durumlarda bu dzeltmenin ek diren
sonularna olumlu katk yapt ortaya karlmtr.
Dier bir blmde ise zellikle sava gemileri iin nemli bir denizcilik kriteri olan
hareket kaynakl denge kayb olaylarnn (MII) teorisi zerinde durulmutur. Bu
amala bir firkateynin verileri ShipmoPC programna girilerek geminin eitli
blgelerindeki MII saylar elde edilmi ve bu deerler konumlara bal olarak
grafikler halinde sunulmutur. Bylece yatay, dey ve boyuna konumun hareket
kaynakl denge kayb olaylar zerindeki etkisi gsterilmitir. Ayrca, gemilerdeki
gverte operasyonlar iin kriterler gelitirilmesine ynelik bilgiler verilmitir.
Ban dvnmesi olay gemilerin denizcilii iin nemli bir kriterdir. Dvnme
esnasnda, ba taraftaki ivmeler byk deerlere ulap gemi dibi lokal su
kuvvetlerinin etkisi altnda zorlanarak zarar grr. Dvnme, tamamen gemi
kesitinin ekline bal bir olgudur. Bu olguya dayanan dvnme form katsays elde
edilerek maksimum dvnme basnc ve dvnme kuvveti hesab yapmak
mmkndr. almann bir dier blmnde, ShipmoPCnin dvnme basnc
hesabn dayandrd eitli yntemler aklanm ve kesitlerin ekline gre
seilmesi gereken bu yntemler hakknda detayl bilgiler verilmitir. Ayrca,
dvnme says ve dvnme olaslnn hesabna ilikin verilen formller
gsterilmi ve son olarak da eitli kaynaklardan elde edilen dvnme kriterlerinden
sz edilmitir.
almann bir sonraki blmnde sava gemileri iin rnek bir denizcilik
performans analizi yaplmtr. Bunun iin dizayn aamasnda olan bir karma
gemisi rnek olarak incelenmitir. Bu amala ncelikle geminin ShipmoPC
programna tantlmas iin hangi verilerin gerektii aklanmtr. Daha sonra ise
geminin alaca deniz sahalarnn temsiline ilikin bilgiler verilmitir. Gemiye ait
tm alma koullarnn belirlenmesinin ardndan, geminin eitli deniz sahalarnda
ve deniz iddetlerindeki dalp-kma, ba-k vurma ve yalpa hareketleri ile bu
hareketlere bal olarak oluan dey ivme ve dvnme analizleri yaplmtr. Elde
edilen sonular grafikler ve polar diyagramlar yardmyla sunulmutur. Son olarak
geminin trne, grevlerine ve kullanaca silah-tehizata uygun olarak belirlenmi
olan denizcilik kriterlerine uygunluk kontrol yaplmtr. Bylece dizayn
aamasndaki bir gemi iin yaplmas gerekli olan denizcilik analizleri
gerekletirilmitir.
Sunulan almann son blmnde ise, kullanlan yazlmn dorulamasna ynelik
gerekletirilen almalardan bahsedilmitir. Bu amala ShipmoPC kullanlarak
blok katsays 0.70 olan Seri 60 formuna sahip bir gemi ile ayna kl bir yk gemisi
zerinde batan gelen dzgn dalgalarda yaplan analizlerin deney sonularyla
xxiv
karlatrlmas yaplmtr. Seri 60 gemisi iin literatrde bulunan deney sonular

kullanlrken, yk gemisi iin T Ata Nutku Deney Laboratuvarnda, geminin
modeliyle yaplarak elde edilen sonulardan yararlanlmtr. Her iki gemi tipiyle
yaplan almalardan alnan ktlarna gre, programn verdii sonular deney
sonularyla byk bir uyum gstermektedir.
xxv
xxvi
INVESTIGATION OF SHIP MOTIONS AND APPLICATION TO SHIPS

SUMMARY
The overall performance of a ship depends on the seakeeping performance in
specified sea areas where the vessel operates. She is expected to fulfil her mission in
almost all weather and sea states without compromising her safety. Therefore,
prediction of ship motions and seakeeping performance are very important for a ship
in the preliminary design stage.
The purpose of this thesis is to investigate seakeeping of ships by the aid of a
commercial seakeeping package, which is developed to predict ship motions. A strip
theory based software (ShipmoPC) was purchased for this purpose (BMT, 2001).
Some of the theories and methods used in the software as well as hydrodynamic
modeling of the vessel have been studied in this thesis.
In this present thesis, various analyses are conducted for different types of ship by
using ShipmoPC, which is based on the strip theory of Salvesen et al. (1970). Four
different type of ships, including a Series 60 ship, frigate, landing ship, and a cargo
ship are modelled in the software in order to search seakeeping properties and ship
responses in seas. Some information about defining both geometry and environment
is given in the introduction part. Hydrodynamic modelling and chosing relevant
corrections are discussed, as well.
In following sections, theory of regular and irregular waves is explained. Some terms
related to ship motions and water waves are introduced. Besides, all the
mathematical sea spectrums which are provided in ShipmoPC are formulated and
explained, as well.
Some analyses are performed by using a block coefficient 0.70 Series 60 ship to
discuss the implementation of strip theory for calculating ship motions in ShipmoPC.
In consequence of these analyses, pitch and heave responses as well as vertical
acceleration of the vessel in irregular seaway are obtained and presented in both
tabular and graphical form. These seakeeping tables have been analytically evaluated
by using ShipmoPC, and compared with those created by Grigoropoulos et al.
(1994). Seakeeping performance results of Series 60 have been created for both head
and oblique seas. Besides, ship responses in regular seas are compared with the
experimental results of Vossers et al. (1960).
The resistance of a ship in a seaway is known to be greater than the ship resistance in
calm water. The difference between these two values is called the added resistance.
Added resistance due to the waves is predicted not only experimentally but also
analytically from the ship motions using the strip theory. The added resistance
prediction in ShipmoPC is executed using the near-field method given by Faltinsen
et al. (1980). Added resistance prediction of Series 60 hull forms in head seas, and
also FFG 7 frigate in head and oblique seas are compared with the experimental
results and other theoretical methods as well. All these data are taken from the study
by McTaggart (1997a). Thus, the validity of ShipmoPC in predicting added wave
xxvii
resistance is assessed. Further comparisons illustrate the influence of swell-up

corrections due to ship forward speed on added resistance predictions.
In the other part of the thesis, the theory of motion induced interruption (MII) which
is particularly very important for war ships is investigated. A frigate is used and
modelled in the software in order to reveal the effect of MII. For this purpose, MII
number is calculated at several points on the ship and the results are presented in
graphical form based on the relative position. By this way, the effect of horizontal,
vertical, and longitudinal position on MII is shown. Furthermore, some valuable
information about developing criteria for deck operations on ships is given.
Slamming is a very significant criterion for seakeeping of ships. Vertical acceleration
at bow of the ship increases considerably due to the slamming and consequently the
bottom of the vessel may be damaged because of local water forces. Slamming
completely depends on the shape of the section. It is possible to calculate maximum
slamming pressure and slamming force by obtaining the slamming form coefficient.
In that section of the study, various methods used in slamming calculation of
ShipmoPC is explored and detailed in the thesis. Besides, formulas to calculate
number of slamming and the probability of slamming occurrence are shown. Finally,
some slamming criteria acquired from different sources are given.
In the next section of the thesis, a sample seakeeping performance analysis is
conducted for war ships. A landing war ship is used as a sample for this reason. First
of all, the input needed to model the ship in the software is explained. Then,
modelling of the sea areas where the vessel is designed to operate is introduced.
After the determination of environmental and operational conditions of the vessel,
analysis of heave, pitch, and roll responses as well as the vertical accelerations,
slamming and added wave resistance for varying sea states and sea areas is carried
out. The results are presented in both standard graphical form and polar diagrams.
Lastly, it is checked if the vessel has provided the seakeeping criteria which is
chosen in accordance with her type, her mission, and her armament. Thereby,
procedure of a seakeeping performance analysis is assessed during the preliminary
design.
In the final section of the thesis, the validation study of the software with
experiments is expressed. Some analyses are performed using a block coefficient
0.70 Series 60 ship and a cargo ship with transom stern in regular head waves, and
the results are compared with the experimental data. For Series 60 ship, experimental
results are found in literature, whereas for the cargo ship, the model experiments
have been conducted in ITU Ata Nutku Ship Model Testing Laboratory. Comparing
the output of ShipmoPC with the experimental results for both vessels, it may be said
that there is a reasonable correlation between them.
xxviii
1. GR
Gemi hareketleri ve deniz yklerinin tahmini, gemi dizayn asndan hayati neme
sahiptir. boyutlu panel kodlar ile zaman ya da frekans uzaynda alan
yazlmlar, yllardr gelimekte olmasna karn iki boyutlu dilim teorisi, gemi
hareketlerini ve deniz yklerini tahmin etmede hala popler bir yntemdir. Dilim
teorisi, verimlilii ve salaml ile zellikle sava gemileri gibi narin gemilerde
kullanlmaya ok elverilidir.
1.1 Tezin Amac
Bu almada, gemilerin hareketleri ve denizcilii konularnda genel bilgiler
verilerek bir bilgisayar yazlm yardmyla (ShipmoPC) eitli denizcilik analizleri
yaplmas amalanmtr. Bu analizlerin vermi olduu sonular, deney sonular ve
eitli dier yntemlerle karlatrlarak bu programlarn gvenirlii ynnden bir
fikir sahibi olunmas istenmitir.
Ayrca, bu tip bir bilgisayar yazlmnn kulland yntem ve teoriler, uygulamadaki
kstlamalar ve yapt kabuller hakknda detayl bilgiler verilmesi, amalanan
konulardan birisidir. Bylece, programn alma yntemi ile gl ve zayf ynleri
ortaya karlacak, programn vermi olduu sonularn hangi gven aral
ierisinde olduu bilinecek ve elde edilen veriler buna gre deerlendirilebilecektir.
almann bir blmnde, ShipmoPC program kullanlarak (BMT, 2001) rnek bir
sava gemisinin denizcilik performans analizleri yaplmtr. Bylece, bu gemi
zerinden programn uygulamas gsterilmi ve sava gemilerinin denizcilii zerine
eitli bilgiler verilmesi amalanmtr. Son olarak, rnek gemi iin deiik
denizcilik kriterleri gelitirilerek, program yardmyla geminin bu kriterlere uyup
uymad belirlenmitir.
almann son blmnde, programn dorulamasna ynelik olarak deney
sonularyla programn verdii sonularn karlatrlmas yaplmtr. Bylece, her
iki yntemle elde edilen sonular arasnda nemli bir uyum olduu ortaya kmtr.
1
1.2 ShipmoPC Hakknda Genel Bilgiler

ShipmoPC, BMT Fleet Technology tarafndan gelitirilmi bir yazlmdr.
ShipmoPC, SHIPMO serisi programlarn en son versiyonu olup, alt versiyonlarndan
nemli farkllklara sahiptir (BMT, 2001). rnein, kesitlerin hidrodinamik
zelliklerini hesaplamada Frank Close-Fit yntemi (Frank ve Salvesen, 1970) yerine
iki boyutlu snr eleman yntemi (Sclavounos ve Lee, 1985) kullanlmaktadr. Bunun
yannda geminin ktle dalm programa girilerek eilme momenti ve kesme
kuvvetine ilikin deerleri almak da mmkndr. Ayrca program, gelitirilen yeni
ara yzyle daha kullanc dostu olarak almakta ve sonular grafik ve polar
diyagramlar olarak vermektedir. stelik bu grafiklerin ordinat ve apsisleri istenildii
ekilde ayarlanabilmektedir (BMT, 2001).
ShipmoPC, Salvesen ve dierlerinin (1970) frekansa bal dilim teorisi metoduna
dayanarak tek gvdeli gemilerin hareketlerini ve deniz yklerini tahmin eden bir
bilgisayar yazlmdr. Yanal dzlemdeki hareket ve ykler iin, geminin takntlar
ve viskoz kuvvetler ok nem tar. Bu etkiler, Schmitke (1978)in yntemi
kullanlarak hesaplanr. ShipmoPC, hareket ve yklere ilikin tahminlerini dzenli
dalgalarda genlik transfer fonksiyonu (RAO) ve fazlar halinde; kark dalgalarda ise
eitli deniz spektrumlarnda RMS ve sfr noktalarn kesen periyotlar eklinde verir.
Ayrca hareket kaynakl denge kayb olaylarna (MII) ilikin hesaplar da kark
dalgalarda yaplmaktadr.
ShipmoPC gibi dilim teorisi temelli bir program kullanrken, bu programlarn
uygulama snrlarna dikkat edilmelidir. Bu snrlar; dilim teorisine ait narinlik, gemi
hz ve deniz iddetidir. Lineerlik kabulnn yaplabilmesi iin L/B>4, Fn<0.4 ve
deniz durumu en fazla 7 iddetinde olmaldr.
ShipmoPC ayn zamanda dalgalardan gelen kuvvet ve momentlere ilikin tahminler
de
vermektedir.
Bu
tahminler
geminin
yapsal
dizayn
ve
tamiri
iin
kullanlabilecektir. Ancak, geminin arlk dalm programa girildii takdirde bu

konuda bir sonu almak mmkndr. Chow ve McTaggarta gre (1996) ShipmoPC
hem yatay hem de dey ynlerde deniz ykleri asndan iyi sonular vermektedir.
ShipmoPC program ayrca dalgalardan gelen ek direnci de hesaplayabilmektedir.
Bunun iin Faltinsen ve dierlerinin (1980) yakn alan yntemini kullanmaktadr.
Bal hareketteki kabarma etkisini ise (swell-up), Block ve Huismann teorisini

kullanarak deerlendirmektedir (1984).
ShipmoPC, kesitlerin hidrodinamik zelliklerini snr eleman yntemi (Sclavounos
ve Lee, 1985) ya da Lewis form (Lewis, 1929) kullanarak hesaplamaktadr. Bu
konudaki seim ise kullanclara braklmtr. Snr eleman yntemi, ShipmoPCnin
nceki versiyonlarnda olmayan yeni bir yntemdir.
1.3 Verilerin Programa Girilmesi
Programn hesap yapabilmesi iin gemiye ait eitli bilgilerin programa tantlmas
gereklidir. Bunun iin gerekli veriler aadaki balklarda sralanmtr.
1.3.1 Geminin temel zellikleri
ncelikle geminin temel zelliklerinin programa tantlmas gereklidir. Bunun iin
ilk olarak metrik ya da ngiliz birim sistemi seilir ve daha sonra ilgili birim
sisteminde gemiye ait istenilen veriler girilir:
1. Geminin dikmeler aras boyu, LBP
2. Arlk merkezinin temel hattan itibaren dey mesafesi, KG
3. Ba-k vurma jirasyon yarap
4. Metasantr ykseklii, GM (dardan kullanc tarafndan girilebilecei gibi
program kendi de hesaplayabilmektedir)
5. a. Sudaki doal yalpa frekans
b. Havadaki yalpa jirasyon yarap
c. Sudaki yalpa jirasyon yarap
Geminin temel zelliklerini belirleyen veriler yukarda verilmitir. 5. maddede
sralanan bilgilerden sadece bir tanesinin programa girilmesi yeterli olacaktr.
1.3.2 Gemi geometrisinin tantlmas
Gemi geometrisinin tantlmas iin ncelikle ka postayla hesap yaplaca ve 0.
postann ba dikme mi yoksa k dikme mi olacana karar verilmesi gereklidir.
ShipmoPC, en az 2 en fazla 21 posta ile hesap yapabilmektedir. Gemi geometrisi iki
ekilde programa girilebilir:
3
1. Kesitlerin ofset deerleri

2. Kesitlere ait alanlar
Ancak, daha hassas sonular istenildii takdirde kesitlerin ofset deerleri kullanlarak
gemi geometrisi oluturulmasnda yarar vardr. Ancak kesitlerin alanlar girilerek
gemi geometrisinin tarif edildii takdirde, yalpa hareketine ilikin verilerin
hesaplanmas mmkn olamamaktadr. Eer gemi allagelmi bir geometriden
farkl forma sahipse, o zaman mutlaka yukarda belirtilen 1. yntem seilmelidir.
(BMT, 2001).
Gemi geometrisi programa tantldktan sonra, gemiye ait ykleme durumu
istenmektedir. Bu amala, aada verilen iki seenekten biri kullanlarak verilerin
programa girilmesi gereklidir:
1. Mastorideki su ekimi ve ktaki trim miktar
2. Geminin deplasman tonu ve ba dikmeden itibaren arlk merkezinin boyuna
konumu (LCG)
Bu bilgiler de girildikten sonra gemi geometrisine ilikin olarak gerekli tm veriler
salanm olur.
1.3.3 Takntlara ait bilgilerin girilmesi
Yukarda
belirtildii
zere
ShipmoPC
takntlarn
hidrodinamik
etkilerini
hesaplayabilmektedir. zellikle, yatay dzlem hareketleri iin bunlarn nemi

byktr. Aada, programn veri olarak istemi olduu takntlar sralanmtr:
1. Yalpa omurgas (en fazla 5 ift yalpa omurgasnn tanm yaplabilmektedir)
2. Skeg
3. Dmen
4. Pervana aft braketleri
5. Yalpa snmleyici sistemleri (stabilizrler)
a. Yalpa finleri
b. Yalpa tanklar
Yukarda saylan takntlarn geometrilerine ve gemiye olan mesafelerine ilikin

bilgiler istenmektedir. Ayrca, yalpa snmleyici sistemlerinde (stabilizrler) detayl
teknik bilgilere de ihtiya duyulmaktadr.
1.3.4 Gemiye ait ktle dalm
nceden belirtildii gibi, ShipmoPCnin deniz yklerini hesaplayabilmesi iin ktle
dalmnn belirtilmesi gereklidir. Daha nceden karar verilen posta saysna gre,
her postaya karlk gelen ktle deerleri ve o postadaki KGi ile k xxi deerlerinin
girilmesi istenmektedir. Ancak KGi ile k xxi bilinmedii takdirde program, geminin
genel KG ve k xx deerlerini tm postalarda ayn kabul etmektedir.
Postalara denk gelen ktleler girilirken ilgili postadan nceki yarm postadan, sonraki
yarm posta aralna gelen ktle deerleri yazlmaldr. rnein 4.5. postadan 5.5.
postaya kadar olan ktleler 5. postann karl olarak yazlmaldr. 0. postada ise 0.
posta ile 0.5. posta arasndaki deerler belirtilmelidir. Ayn durum son posta iin de
geerlidir. ekil 1.1de 7 postaya blnm olan bir gemi iin bu durum
gsterilmitir (BMT, 2001).
ekil 1.1 : Ktle dalmnn ekilsel gsterimi (BMT, 2001).

1.3.5 Geminin alaca koullarn belirlenmesi
Geminin alaca deniz koullarnn belirlenmesi temel bilgiyle salanabilir:
1. Dzenli ya da kark dalga seimi ve buna bal olarak deniz spektrumlarnn
belirlenmesi,
2. Kark dalgalar seilmise, ksa ya da uzun dalga tepeli deniz durumlarnn ve
yaylma asnn belirlenmesi,
3. Dalga ynlerine karar verilmesi.
5
Dalga ynlerinde 0 ktan gelen dalgalar ve 180 batan gelen dalgalar

gstermektedir. Programa en fazla 36 adet dalga yn girilebilmektedir.
Bunlarn yannda geminin alaca hzlarn belirtilmesi gereklidir, bu amala en
fazla 10 farkl hz durumuyla hesap yaplabilmektedir.
1.3.6 Geminin hidrodinamik olarak modellenmesi
Geminin hidrodinamik modellemesinin yaplabilmesi iin aada verilmi olan 5
maddede seimler yapmak gerekir:
i. Hesaplama yntemi
ii. Hz dzeltmesi
iii. Kabarma dzeltmesi (swell-up correction)
iv. U etkisi
v. Dk karlama frekans
1.3.6.1 Hesaplama yntemi
Bu seenekte kesitlere ait hidrodinamik zelliklerin hesaplanaca yntemin
belirlenmesi istenmektedir. Bu amala iki boyutlu snr elemanlar (Sclavounos ve
Lee, 1985) ya da Lewis form (Lewis, 1929) yntemlerinden biri seilebilir. leride
anlatlaca gibi, programda uygulanan snr elemanlar yntemi, dzensiz frekanslar
bertaraf ederek hidrodinamik katsaylar hesaplamada daha gvenilir bir yntemdir.
Bu yzden program tarafndan bu yntemin kullanlmas tavsiye edilmektedir
(McTaggart, 1997b).
1.3.6.2 Hz dzeltmesi
Hz dzeltmesi seeneiyle ilgili olarak seim mevcuttur:
a. Dzeltme yok
b. Ba hz dzeltmesi
c. Tm gemi dzeltmesi
ShipmoPC, ileri hzlarda dinamik su hatt dzeltmesi gelitirmitir. Bu dzeltme,
gverte slanmas, dvnme ve omurgann sudan kmas hesaplarnda kullanlr.
Hidrodinamik katsaylarn hesabna herhangi bir etkisi yoktur. Hz dzeltmesi, kesit
6
alanlarnn aamal olarak deitiini farz eden bir ynteme dayanmaktadr. Ayna
kl gemilerde ya bu dzeltme uygulanmamal ya da sadece ba hz dzeltmesi
seilmelidir (McTaggart, 1997b).
1.3.6.3 Kabarma dzeltmesi
Kabarma dzeltmesine ilikin seenek mevcuttur:
a. Dzeltme yok
b. Ba kabarma dzeltmesi
c. Tm gemiye ait kabarma dzeltmesi
Geminin dalgalara gre bal dey ve rotasyonel hareketleri, zellikle ba tarafta
olmak zere geminin lokal su ekimini ve sonu olarak ba dalgalarn eklini
etkileyecektir. Kabarma dzeltmesi (swell-up correction) bu etkiyi modellemektedir.
Bu dzeltme gverte slanmas, dvnme, omurgann sudan kma olay ve ek diren
hesaplarn iyiletirecektir. Kabarma dzeltmesinin hidrodinamik katsaylarn
hesabna ilikin olarak herhangi bir etkisi yoktur. Ayna kl gemilerde dzeltme yok
ya da ba kabarma dzeltmesi seeneklerinin iaretlenmesi tavsiye edilmektedir
(McTaggart, 1997b).
1.3.6.4 U etkisi
U etkisiyle ilgili olarak 5 seenek mevcuttur:
a. Dahil edilmesin
b. Yan teleme ve savrulma iin
c. Yan teleme, yalpa ve savrulma iin
d. Dalp-kma ve ba-k vurma iin
e. Hepsi iin
U etkisine ilikin yaplan dzeltme, en sondaki postann hidrodinamik katsaylara
olan etkisiyle ilgilidir. Klasik dilim teorisi, ba ve son postlarn ok kk kesit
alanna sahip olduunu kabul ettii iin bu dzeltmeleri iermez. Ancak bu kabul
ayna kl gemiler iin geerli deildir. Bu durumlarda u etkisi dzeltmesi gemi
hareketlerinin tahmininin etkileyecektir. Hangi hareketlerin bu dzeltmeden
etkilenecei ise kullancnn seimine braklmtr (BMT, 2001).
7
1.3.6.5 Dk karlama frekans dzeltmesi

Burada da kullanclarn seimine sunulmu iki durum sz konusudur:
a. Dzeltme yok
b. Dalp-kma dzeltmesi
Dk karlama frekanslarnda dalp-kmaya ait hidrodinamik katsaylarn hesab
gvenilmez olmaktadr. Bu dzeltmenin uygulanmasyla hidrodinamik katsaylar,
dk karlama frekanslarna geldiinde bir yaklamla hesaplanmaktadr (BMT,
2001).
Dalp-kma katsaylarnn, aada belirtilen snr frekans deerinin altnda gvenilir
sonular vermedii belirtilmektedir (McTaggart, 1996).
o(3) 0.2 g / ymax
(1.1)
Denklem (1.1)de verilen g, yerekimi ivmesidir ymax ise verilen kesitin maksimum
yar geniliidir.
Verilen bu snr frekansnn
altndaki
(3)
frekans deerlerinde, dalp-kma
katsaylarnn hesab u yaklamla elde edilmektedir (McTaggart, 1996).
(3) ( )
i Im ag (3) (o(3) )
o(3)
(1.2)
a33 a33 (o(3) )
(1.3)
b33 0
(1.4)
Denklemlerde verilen a33 ve b33 srasyla dalp-kmadaki ek su ktle ve snm

katsaylardr. (3) ise dalp-kmadaki kompleks hz potansiyelidir.
Programda 0.1 rad/sn 20 rad/sn aralnda olmak zere en fazla 60 adet dalga
frekans seilebilmektedir. Herhangi bir seim yaplmadnda ise program, 0.2-2.0
rad/sn aralnda ve 0.1 rad/sn artla eitli dalga frekanslarnda hesap yapmaktadr
(BMT, 2001).
2. DZGN DALGALAR
Gemilerin hareketlerini etkileyen dalgalar genellikle kark dalgalardr. Deniz ya da
okyanus koullarnda iki dalga tam olarak ayn ykseklie sahip olmaz ve genellikle
bu dalgalar farkl hzlarda ve farkl ynlerde hareket ederler. Ancak kark
dalgalarn yapsn anlayabilmek iin nce ideal dzgn dalgalarn yapsn anlamak
gerekir.
2.1 Giri
Dzgn dalgalar yalnzca laboratuvar ortamlarnda yapay olarak elde edilebilir ve
birok denizcilik model deneylerinin temelini oluturur. Dzenli dalgalar, denizde
var olmasalar da dalgal denizlerde gemi hareketlerinin analizinde byk nem
tarlar; nk kark dalgalar birok farkl dzenli dalgann giriimi ile elde edilir.
Bu yzden dzenli dalgalarn karakteristiinin anlalmas denizcilik almalarnda
hayati neme sahiptir.
Bu blmde, dzgn dalgalarla ilgili temel bilgi ve teorilere yer verilmi ve deniz
derinliine bal olarak dalgalarn snflandrlmas yaplmtr. Ayrca dalga
periyodu, frekans ile dalga boyu arasndaki denklemler gsterilmitir. Daha sonra
dalgalarn geli asndan bahsedilerek, dalga ynlerine gre gemiye gelen dalgalar
isimlendirilmitir. Son olarak da karlama frekansnn tanm yaplmtr.
En basit yerekimi dalga teorisi ilk kez 1845 ylnda Airy tarafndan ortaya atlmtr.
Lineer dalga teorisi olarak adlandrlan bu teorinin uygulamas kolaydr. Bu teori,
dalga profilini bir sins veya kosins erisiyle temsil ettiinden dolay bu tip dalgalar
sinzoidal dalgalar olarak da adlandrlmaktadr. ekil 2.1de x ekseni ynnde c
hzyla ilerleyen sinzoidal bir dalgaya ait profil resmi verilmitir (Journee ve
Pinkster, 2002).
ekil 2.1 : Dzgn dalgann tanm (Journee ve Pinkster, 2002).

2.2 Dzgn Dalgay Tanmlayan Parametreler
ki boyutlu dzgn bir dalgay tanmlayan parametreler aada verilmitir:
: herhangi bir anda ve konumda sakin su yzeyinin dalga hareketleriyle birlikte yer
deitirmesi
a : dalga genlii, sakin su yzeyinden dalga tepesine veya ukuruna llen dey
uzaklk
H : dalga ykseklii, dalga tepesiyle dalga ukuru arasndaki dey uzaklk
: dalga boyu, ardk dalga tepeleri veya ukurlar arasndaki yatay uzaklk
k : dalga says, k 2 /
T : dalga periyodu, ardk iki dalga tepesinin ard arda ayn bir noktadan geme
zaman
: dairesel dalga frekans, 2 / T

c :dalga hz, dalga profilinin ilerleme hz
M : maksimum dalga meyli, M 2 a / H /
Ayrca,
dalga
yksekliinin
dalga
boyuna
oran
dalga
diklii
olarak
tanmlanmaktadr ( H / ) . Eer dalga pozitif x-ekseni dorultusunda ilerliyorsa,

sakin su yzeyinin dalga hareketiyle birlikte yer deitirmesi x ve tnin (konum ve
zamann) bir fonksiyonu olarak u ekilde ifade edilir:
a cos(kx t )
(2.1)
10
2.3 Potansiyel Teori

Derinlii d olan bir denizde sakin su yzeyi dalgalarla deforme edilmi olsun.
Seilmi olan kartezyen koordinat sisteminde (o,x,y) dzlemi durgun su yzeyini
temsil etsin. Su yzeyindeki dalga hareketinin konumu z ( x, y, t ) olarak verilsin.
Burada, svnn ideal bir akkan yani viskozitesiz ve sktrlamaz olduu kabul
edilecektir.
Lineer dalga teorisi, potansiyel teoriye ait bir snr deer problemi olup aada
belirtilen snr koullarn salamas gerekir (Lewis, E. V., 1989):
1. Dinamik su yzeyi snr koulu
2. Kinematik su yzeyi snr koulu
3. Yatay taban snr koulu
4. Radyasyon art
Dalgalara ait lineer potansiyel teorinin kullanlmas iin dalga dikliinin ok kk
olmas gereklidir
H /
1 . Bylece denklemlerdeki dalga dikliinin karesine
ilikin terimler ihmal edilebilir.

Yukarda belirtilen snr koullar salandnda aada denklem (2.2)de verilen
dalgalara ait hz potansiyeli ifadesi elde edilmi olur:
g a cosh[k (d z )]
.sin(kx t )
cosh(kd )
(2.2)
Dalgalar, kendi dalga boylarna ve suyun derinliine (d) bal olarak belirli bir hzda
yaylrlar. Herhangi bir derinlikte ile k arasndaki bant u ekilde verilebilir:
2 k.g.tanh kd
(2.3)
Derin sularda, d , bu ifade u hali alr:
g a
ekz sin kx t ve 2 k .g
(2.4)
2.4 Su Dalgalarnn Derinlie Gre Snflandrlmas

Deniz derinliinin azalmasna bal olarak dalgann yaps ve su zerrelerinin
yrngelerinin
denklemi
deiir.
Dolaysyla
11
d / oranna
gre
dalgalarn
snflandrlmas ve buna gre ifade edilmesi gereklidir. izelge 2.1de d / oranna

gre dalgalarn snflandrlmas yaplmtr.
izelge 2.1 : Su dalgalarnn d / oranna gre snflandrlmas.
Hal
d /
Dalga cinsi
0 d / 1/ 20
ok s su dalgas
1/ 20 d / 1/ 2
S su dalgas
1/ 2 d /
Derin su dalgas
2.5 Dalga Boyu, Hz, Periyod ve Dairesel Frekans Arasndaki Bantlar

Dalga boyu, hz, periyod ve frekans bantlar d / oranna gre belirlenen dalga
cinslerine bal olarak deiim gstermektedir. Bu deiikliklerin temel sebebi sonlu
derinlikteki sulara uygulanma amacyla tretilmi dalga karakteristiklerine ait
denklemlerde, slama ya da derinlemeye bal olarak, hiperbolik fonksiyonlarn
alm olduu limit deerlerin farkllamasdr. izelge 2.2de ok s su ve derin su
hali iin hiperbolik fonksiyonlarn alm olduu limit deerler gsterilmitir.
izelge 2.2 : Hiperbolik fonksiyonlarn ok s su ve derin su halinde aldklar limit
deerler (Sabuncu, 1983).
Fonksiyon
ok s su iin Derin su iin limit

limit deerler
deerler
sinh(kd )
kd
e kd
2
cosh(kd )
e kd
2
tanh(kd )
kd
2.5.1 S su hali
izelge 2.1de verildii gibi 1/ 20 d / 1/ 2 aralndaki dalgalar s su dalgalar
olarak adlandrlr. S su dalgalarnda hiperbolik fonksiyonlar, herhangi bir limit
deeri sz konusu olmadndan, denklemlerde aynen kullanlr.
12
Dalga ilerleme hz:
g
2 d
tanh
(2.5)
ve dalga boyu:
gT 2
2 d
tanh
denklemleri ile ifade edilir.
(2.6)
T 2 / balantsndan yararlanarak denklem
(2.6)dan:
2
g
2 d
tanh
(2.7)
frekans, dalga boyu ve derinlik arasndaki bant elde edilmi olur.

2.5.2 Derin su hali
izelge 2.1de verildii gibi 1/ 2 d / olan dalgalar derin su dalgalar olarak ifade
edilir. izelge 2.2de verilen derin su dalgalar iin hiperbolik fonksiyonlarn limit
deerleri kullanlarak dalga hz, dalga boyu ve dalga periyoduna ait denklemler elde
edilebilir. Denklemlerde grlen 0 alt indisi derin su dalgasn temsil etmektedir.
Dalga profil hz:
c0
g 0
2
(2.8)
Dalga boyu:
2 c02
g
(2.9)
ve denklem (2.6)dan
gT 2
2
(2.10)
olarak elde edilir veya:

T
20
g
(2.11)
eitliinden dalga periyodu bulunur.
13
2.5.3 ok s su hali
izelge 2.1de gsterildii gibi 0 d / 1/ 20 aralnda kalan dalgalar ok s su
dalgalar olarak adlandrlr. izelge 2.2de verilmi olan ok s su dalgalar iin
hiperbolik fonksiyonlarn limit deerleri kullanlarak bu tip dalgalara ait
karakteristikler elde edilebilir.
ok s su dalgalarnda dalga ilerleme hz:
c gd
(2.12)
eitlii ile verilir. Denklem (2.12)de grld gibi ok s suda dalga profil hz
dalga boyuna bal deildir. Bu tr dalgalarda dalga boyu ise
gT 2 .d
(2.13)
denklemiyle elde edilir. Su slatka c dalga hz ve dalga boyu klr. Buna

karlk, T dalga periyodu slamadan etkilenmez. ekil 2.2de eitli derinliklere
bal olarak dalga boyunun ve dalga ilerleme hznn deiimini gsteren grafikler
verilmitir. Buna gre sabit bir dalga boyunda, derinlik arttka dalga hz
artmaktadr (Sabuncu, 1983).
ekil 2.2 : eitli d derinliklerine gre dalga boyunun bals olarak c hznn
deiimi (Sabuncu, 1983).
14
2.6 Su Zerrelerinin lerleyen Dalga Hareketindeki Yrngeleri

Pozitif x-ekseni ynnde ilerleyen bir dalgann hz potansiyeli denklem (2.2)de
verilmiti. Hz potansiyelinden herhangi bir (x, z) noktasnda bulunan su zerrelerine
ait hzlar tretilebilir. Bu hzlar:
g a k cosh[k ( z d )]
.
.cos(kx t )
x
cosh(kd )
(2.14)
g a k sinh[k ( z d )]
.
.sin(kx t )
z
cosh(kd )
(2.15)
olarak
elde
edilir.
Su
zerrelerine
ait
yrnge
denklemleri
dx
u ve
dt
dz
w diferansiyel denklemleriyle bulunur. Lineer dalga teorisi artlarnda herhangi
dt
bir ( x0 , z0 ) noktasnda yrngeyi belirleyen diferansiyel denklemlerinden:

t
x u ( x0 , z0 , t )dt ve z w( x0 , z0 , t )dt yazlabilir. Denklemlerde verilen u ve w
deerleri yerine konulur ve zamana gre integre edilirse:
g a k cosh[k ( z0 d )]
.
.sin(kx0 t )
2
cosh(kd )
g k sinh[k ( z0 d )]
z z0 a2 .
.cos(kx0 t )
cosh(kd )
x x0
eitlikleri
yazlabilir.
2 gk tanh(kd )
(2.16)
bants
yukardaki
denklemlerde
kullanlrsa:
cosh[k ( z0 d )]
.sin(kx0 t )
sinh(kd )
sinh[k ( z0 d )]
z z0 a .
.cos(kx0 t )
sinh(kd )
x x0 a .
(2.17)
elde edilir. Yukardaki denklemlerin kareleri alnp taraf tarafa toplanrsa:
( x x0 )2 ( z z0 )2
1
A2
B2
(2.18)
15
bants oluturulur. Denklem (2.18)de verilen eitlikle ( x0 , z0 ) noktasnda durgun

haldeki su zerrelerinin dalga hareketiyle birlikte elips eklinde bir yrnge zerinde
dnmekte olduu anlalr (Sabuncu, 1983).
Burada A elipsin yar byk ekseni olup:
A a
cosh[k ( z d )]
sinh(kd )
(2.19)
ve B de elipsin yar kk ekseni olup:
B a
sinh[k ( z d )]
sinh(kd )
(2.20)
dir. Bu eksenlerin kesim noktas ( x0 , z0 ) , durgun haldeki zerrenin konumunu

gsterir. Elips iin
A2 B 2 C 2
a2
(2.21)
sinh 2 (kd )
dir. Bu denklem, durgun halde ayn dey dorultu altnda bulunan btn zerrelerin
dalga hareketiyle birlikte izdikleri elipslerde odak noktalar arasndaki uzakln
sabit olduunu gsterir.
Su zerrelerini yrnge denklemlerinde verilen A ve B katsaylarnn derinliin
ballar olarak deiimleri izelge 2.3de verilmitir.
izelge 2.3 : A ve B katsaylarnn derinlie bal olarak deiimleri.
Derinlik snflandrlmas
A katsays
B katsays
Derin su hali
ekz . a
ekz . a
S su hali
ok s su hali
cosh[k ( z d )]
sinh(kd )
sinh[k ( z d )]
sinh(kd )
z
1
d
kd
16
ekil 2.3te su zerrelerinin yrngeleri zerindeki derinlik etkisi gsterilmitir.
ekil 2.3 : Su zerrelerinin yrngeleri zerindeki derinlik etkisi.

1. Derin su, 2. S su, 3. ok s su (Sabuncu, 1983).
2.7 Dalgalarn Geli As ve Karlama Frekans
Gemi, deniz yzeyinde sabit bir V hznda dorusal bir rotada seyrini srdrmek
ister. Ancak dalgalar geminin bu istenilen rotasndan sapmasna neden olur; bu
yzden ynsel olarak stabil bir gemi genellikle ortalama bir dorusal rota
izleyecektir. Buradan yola karak, dalgalarn geli as geminin istenilen rotas
ile dalgalarn genel ilerleme yn arasnda kalan a olarak tanmlanr. ekil 2.4de
dalgalarla karlama as gsterilmitir.
17
ekil 2.4 : Dalgalarla karlama asnn tanm (Lloyd, 1989).

Gemi, izledii rotaya ve dalgalarn genel ilerleme ynlerine gre dalgalar eitli
yerlerden alr. Dalgalar gemiye geli ynlerine gre adlandrlr. Bunlar ekil 2.5de
gsterilmitir.
ekil 2.5 : Dalgalarn gemiye geli ynlerine gre snflandrlmas (Sabuncu, 1983).
18
2.7.1 Karlama frekansnn bulunmas

Dalgann dairesel frekans , en nemli dzgn dalga parametrelerinden birisidir.
Bu dalga frekansnn gemi hareketleri zerine etkisi olmasna karn, gemi
hareketleri asl nemli bir ekilde dzenli dalgalarla karlama frekansna baldr.
Dzgn dalgalara kar V hzyla ilerlemekte olan bir geminin dalgalarla
Te karlama periyodu ile zorlandn dnelim. Bu periyod, geminin ileri hareketi
nedeniyle, T dalga periyoduyla ayn deildir.
ekil 2.6 : Karlama frekans (Journee ve Pinkster, 2002).

ekil 2.6dan grld gibi, gemi dalga ilerleme yn ile as yapacak ekilde V
hzyla dorusal rotas zerinde ilerlemektedir. Ardk dalga tepelerinin gemiye
yetimesi iin gereken zaman Te olduuna gre, bu sre iinde dalgann kendi
ilerleme dorultusunda Te .c yolu alacaktr. Buna karlk olarak gemi, dalga ilerleme
dorultusu zerinde dalga boyu kadar daha ileride olarak V .cos .Te uzaklnda
olacaktr. Bu ikisini birbirine eitlersek;
Te .c V .cos .Te veya Te / (c V .cos ) olarak karlama periyodu elde
edilir. T .c olduundan buradan
19
Te
T .c
T
c V .cos 1 V .cos
c
(2.22)
yazlabilir.
Karlama frekans e
2
olarak tanmlanrsa;
Te
V
c
e (1 cos ) bulunur. Ayrca, c
2
g
V cos
olduundan bu yerine konulduunda;
(2.23)
denklemi ile gemi hz, dalgann dairesel frekans ve karlama frekans arasndaki
bant ortaya km olur. Eer 0 ise, gemi dalgalar ktan alr ve bu halde
karlama frekans e
ve bu durumda e
2
g
2
g
V dir. Eer 180 ise, gemi dalgalar batan alr
V olur.
20
3. KARIIK DALGALAR
Dzenli dalgalarn zelliklerini bilmek gemi hareketlerinin anlalmas iin ok
nemli bir olgudur. Dalgalarn matematiksel olarak modellenmesi dalgalar arasndaki
gemi hareketlerinin analizi konusunda nemli katklar salamtr. Ancak ne var ki,
deniz ve okyanuslarda dzenli dalgalar yoktur. Kark dalgal denizler, belirli birer
kanunlar bulunmamasna karlk istatistik olarak bir dzen ierisindedirler. Kark
dalgal denizler, eitli dalga boylar ve periyotlarna sahip birok dzgn dalgadan
olumulardr.
3.1 Giri
Bu blmde, kark dalgalarn oluumu hakknda bilgi verilmi ve bu dalgalar
grnlerine gre isimlendirilmitir. Kark dalgalara ait istatistiki bilgilere yer
verilmi ve eitli tanmlar yaplmtr. ncelikle, spektral moment kavramlar
detayl olarak aklanmtr. Daha sonra, dalga enerji spektrumunun tanm yaplm
ve ShipmoPCde kullanlan matematiksel spektrum modelleri hakknda ayrntl
bilgiler verilmitir (BMT, 2001). Son olarak, dalgalarn yaylmas konusu aklanm
ve uzun dalga tepeli deniz ile ksa dalga tepeli deniz koullar tarif edilmitir.
Ardndan, bunlar arasndaki farklar belirtilmitir.
3.2 Dalgalarn Oluumu
Deniz dalgalar genel olarak iki kategoriye ayrlabilir: kapillar ve yer ekimi
dalgalar. Kapillar dalgalar, rzgrn esmesiyle ilk anda oluan ve rzgrla ayn
ynde giden ufak dalga boy ve yksekliklerine sahip rpntlardr. Yerekimi
dalgalar ise, su yzeyinin herhangi bir d etkiyle bozulmasndan oluur; rnein
rzgr, su yzeyinde ilerleyen cisimler, denizin altnda meydana gelen depremler ve
ay ve gnein ekim kuvvetleri bu tr dalgalarn olumasna neden olan etkenlerdir.
Yerekimi dalgalar grn olarak farkl kategoriye ayrlabilirler (Sabuncu,
1983):
21
1. Rzgr dalgalar
2. Kabark veya l deniz dalgalar
3. atlak s su dalgalar
Rzgrn esmesiyle ilk anda olutuu belirtilen rpntlar, rzgr yeterince esmeye
devam ederse boy ve ykseklik olarak geliir ve tam anlamyla bir dalga haline
gelirler. Ayn zamanda rzgr, gelien bu dalgalarn yzeyinde yeni rpntlar
oluturmaya devam eder ve sonuta bu rpntlar dalgalarn bir paras haline gelir.
Bu sre herhangi yer ve zamanda devaml olarak meydana gelir ve eitli dalga boy
ve yksekliklerinin superpozisyonuyla kark dalgalar oluur. ekil 3.1de rpntlar
ve oluturduklar dalgalar gsterilmitir (Lloyd, 1989).
ekil 3.1 : Dalgalarn oluumu (Lloyd, 1989).

Her bir dalga bileeninin ideal koullar altnda ayn ekilde davran gsterdii ve
dier uzunluktaki dalgalardan etkilenmedii farz edilir. Hzl ilerleyen uzun dalgalar,
yava ilerleyen ksa dalgalar yetiip geerler ve deniz yzeyinin ekli srekli olarak
dalga hareketlerinden dolay deiir.
phesiz ki dalgalar enerjilerini rzgrdan alrlar. Bu enerji, iki temel mekanizma
tarafndan harcanr: dalga krlmas ve viskozite. Rzgr sabit bir hzda yeterli zaman
ve rzgr etki alan uzunluunda (fetch) esmeyi srdrrse, dalgalarn kazand
enerji oran sonuta harcanan enerji oranna eitlenecektir. Bylece tam olumu
deniz meydana gelecektir. Tam olumu deniz, dalga tepelerinin sivrileerek
atlamasndan meydana gelen kpk ve uuan su zerrelerinden olumu bir
grne sahip bir deniz durumunu anlatr. Tam olumu denizler iin rzgrn
belirli bir hzda, belirli bir srede ve rzgr etki alan uzunluunda esmesi gerekir.
22
Bu tip dalga sistemleri seyrek olarak meydana gelir; nk belirtilen sabit koullar
yeterince uzun salanmayabilir ya da rzgr etki alan uzunluu yerel corafyalarda
snrl olarak oluabilir.
Rzgrn kesilmesiyle birlikte oluan dalga sistemi yava yava yok olacaktr. Dalga
krlmas, dalga sisteminin yok olmasn salayan kuvvetli bir mekanizmadr.
Rzgrn sona ermesiyle nce boylar, ykseklikleri ve hzlar kk olan dalgalar
yok olur. Geriye boylar ve ykseklikleri byk, hzl ve enerjisi fazla olan dalgalar
kalr. Bu uzun dalgalar l dalgalar olarak adlandrlr. l dalgalar, kilometrelerce
yol aldktan sonra enerjilerini yitirerek kaybolabilir, bylece bir dalga sisteminin yok
olmas gnler srebilir.
3.3 Kark Dalgalara Ait Kaytlarn statistiksel Analizi
Denizlerdeki dalgalarn karmak yaplar, farkl ynlere giden dalga birleenleri vb.
etkenler bu konu zerinde durulmasn zorlatrmtr. Yllarca bu grnr kaos,
denizcilik alannda baa klmaz engeller yaratmtr. Bu engeller gemi
hareketlerinin tahmin edilemez bir yapda olmasna neden olmutur. Ancak, 1960l
yllardan sonra
deerlendirebilen
deniz
yzeyindeki
istatistiksel
dalga
yntemlerin
karakteristiklerini
gelitirilmesi,
saysal
modern
olarak
denizcilik
metotlarnn olumasn salamtr.

Deniz yzeyinde sabit bir noktada alnm bir kayt ekil 3.2de gsterilmitir.
Kaytlar kark dalgalara aittir ve bu dalgalar drt temel lyle temsil edilebilir:
a : Sakin su yzeyinden dalga tepesine veya ukuruna kadar llen dey uzaklk
(su yzeyinin zerinde llen genlikler negatif, dierleri pozitiftir) [metre],
H a : Birbirini izleyen dalga tepesiyle ukuru arasndaki dey uzaklk (her zaman
pozitiftir) [metre],
Tc : Birbirini izleyen iki dalga tepesi arasnda geen zaman, dalga tepeleri arasndaki
periyot [saniye],
T0 : Dalgann sakin su yzeyini kestii ve dalga tepeleri ynnde alnm herhangi
birbirini izleyen iki nokta arasndaki llen zaman olup dalga periyodu olarak
adlandrlr [saniye].
23
Dalga bileenlerine ait yukarda bahsedilen lmler kark dalgalarn tamamn

temsil etmezler. Bu zaman kaydnn tamamna ait olan lmlerin grnen
deerlerinin belirlenmesi gerekir (Bhattacharyya, 1978):
a : Birok dalga genlii lmne ait grnen dalga genlii,

H : Grnen dalga ykseklii,
Tc : Grnen dalga tepeleri arasndaki periyot,

T0 : Grnen dalga periyodu.
Bunlara ek olarak karakteristik dalga ykseklii kavram da kark dalgalar temsil

eden nemli bir niceliktir:
H1/3 : 1/3 yksek dalgalarn ortalama ykseklii [metre].
ekil 3.2 : Tipik bir dalga kayd: dalga tepe ve ukurlarnn analizi (Journee ve
Pinkster, 2002).
3.4 Fourier Analizi
Toplam TH saniye alnan kark dalgalara ait bir kayt, Fourier serileriyle u ekilde
temsil edilebilir (Lloyd, 1989):
(t ) : An cos(nt ) Bn sin(nt )
(3.1)
n 1
Burada;
2 n
[rad / sn]
TH
(3.2)
(t ) : lme anndaki ve yerdeki sakin su yzeyinden olan dey yer deitirme [m.]
24
: Ortalama yzey ekil deitirmesi [m.]

Katsaylar u ekilde verilmektedir:
2
An
TH
2
Bn
TH
TH
(t ) cos( t )dt
(3.3)
TH
(t ) sin( t )dt
(3.4)
Denklem (3.1) u ekilde tekrar yazlabilir:
(t ) na cos(nt n )
(3.5)
n 1
ve
na
2
n
Bn2
(3.6)
Faz as:
tan n
Bn
An
(3.7)
Denklem (3.5), sonsuz saydaki sinzoidal dalgalarn genlik ve frekanslarnn

toplamndan
olumu
kark
dalgalar
temsil
eden
bir
eitlik
olarak
deerlendirilebilir.
Sinzoidal dalgalara ait frekanslar, dalga genlikleri ve faz alar srasyla denklem
(3.2), (3.6) ve (3.7)den elde edilebilirse verilen bir zaman aralna ait kark
dalgalar denklem (3.5) ile temsil edilebilir; ancak denklemin, bu araln dndaki
kark dalgalar temsil edebilecei konusunda herhangi bir garanti sz konusu
deildir.
3.5 Dalga Enerji Spektrumu
Kark dalgalar oluturan sinzoidal dalga bileenlerini dalga genlii enerji
spektrumu cinsinden ifade etmek byk nem tar. n. dalga bileenine ait deniz
yzeyinin birim metre karesi bana den enerji:
g an2
2
[ joule / m2 ]
(3.8)
25
olarak verilmektedir. Denklem (3.8)de gsterilmekte olan eitlikte : akkann

younluunu [kg / m3 ] ve g: yer ekimi ivmesini [m / sn 2 ] ifade etmektedir.
Dalga genlii enerji younluk spektrumu, ekil 3.3te rnek olarak gsterildii gibi
a ve b frekans aral ile snrlandrlm blgeyi tanmlar ve deniz yzeyinin bu

aralktaki tm dalga bileenlerinin birim metre karesine den toplam enerjiyle
orantldr.
ekil 3.3 : Dalga enerji spektrumunun tanm (Lloyd, 1989)

a n
[rad / sn]
ve
b n
[rad / sn] olsun.
Bu
durumda
a ile
b aralnda sadece bir frekans birleeni n olacaktr. Aslnda gerek bir kark
dalga bu aralk ierisinde dier frekanslarn birleenlerini de kapsar. Fourier
analizinde dier frekanslarn etkileri tek bir frekansn ierisinde birletirilmitir. Bu
n frekansna karlk gelen dalga genlii spektral younluu u ekilde elde edilir:
1
2
gS ( ) g na2
(3.9)
26
Bylece spektral ordinat, denklem (3.10)da verildii gibi hesaplanr:
S ( )
na2
[m2 .sn / rad ]
2
(3.10)
Herhangi bir kark dalga zaman kaydna ait bir dalga enerji spektrumu yukarda
gsterildii gibi elde edilebilir. ekil 3.4de byle bir spektruma ait rnek
gsterilmitir. Spektrum, sreksizdir ve geniliinde bir seri dikdrtgenden
olumutur. Her bir dikdrtgenin alan, o frekans geniliine ait enerjiyle orantldr.
ekil 3.4 : Kark dalgalara ait bir kaydn Fourier analizinden elde edilmi rnek bir
spektrum (Journee ve Pinkster, 2002).
Dalga enerji spektrumunun bilinmesi durumunda bu ilem tersine evrilir ve aada
verilmi olan denklem (3.11)deki eitlik kullanlarak dalga bileenlerine ait genlik
deerleri elde edilebilir (Lloyd, 1989):
na 2S (n ) [metre]
(3.11)
3.6 Spektral Momentler

Ortalama yzey ekil deitirmesi , kayd alnan kark dalgalara ait dalga
birleenlerinin ekil deitirmelerinin ortalamasdr. Yani;
27
n 1
[metre]
(3.12)
(N: kark dalgalar oluturan gzlemlenen dalga bileenlerinin says)

m0 : dalga yzeyinin ortalama ekil deitirmesinin varyans olmak zere u ekilde
bulunur:
m0
n 1
[metre2 ]
(3.13)
0 : dalga yzeyinin ortalama ekil deitirmesinin standart sapmas veya kareli

ortalamann karekk olarak tanmlanr.
0 m0 [metre]
(3.14)
Denklem (3.13)te verilen varyans tanm u ekilde tekrar yazlabilir:
m0
1
TH
TH
(t ) dt [ metre
2
(3.15)
Eer zaman kayd sfr dalga ekil deitirmesi ortalamasna sahipse ve N gzlem
says yeterince fazlaysa, denklem (3.5) ile temsil edilen zaman kaydna ait sakin su
yzeyinden olan yer deitirmenin varyans:
1
m0
TH
na cos(nt n ) dt metre 2
0
n 1
TH
(3.16)
olarak elde edilebilir. Denklem (3.16) eitliinde verilen frekanslar (3.2)

denkleminde belirtilen formlle hesaplanacandan dolay:
m0
1
N
n 1
2
na
metre 2
(3.17)
olarak yazlabilir ve denklem (3.11)den,

N
m0 S ( )
n 1
(3.18)
m0 S ( )d
0
28
elde edilir. Denklem (3.18)den grld gibi varyans deeri, su yzeyi

deformasyonlar kareli ortalamasna ve spektral younluk fonksiyonunun altnda
kalan alana eittir.
Denklem (3.5)in zamana gre trevinin alnmasyla su yzeyi ekil deitirmesinin
hz ve ivmesi elde edilebilir.
(t ) nan sin(nt n ) metre / sn
(3.19)
n 1
(t ) nan2 cos(nt n ) metre / sn 2
(3.20)
n 1
Benzer yolla su yzeyi ekil deitirmelerine ait hz ve ivme deerlerinin istatistii

oluturulabilir. Sinzoidal dalga bileenlerinin genlikleri hz ve ivme deerleri iin
srasyla nan metre / sn ve nan2 metre / sn 2 dir.
Hz ve ivmelere ait bu zaman kaytlar hz ve ivme enerji spektrumlarnn elde
edilmesinde kullanlr. Denklem (3.10) ile benzeim kurularak, spektral younluk
fonksiyonunun ordinatlar u ekilde hesaplanr:
n2 na2
S ( )
n2 S ( ) m 2 / rad .sn
2
(3.21)
n4 na2
n4 S ( ) m2 / rad .sn3
2
(3.22)
S ( )
Denklem (3.18) ile benzeim kurularak, hz ve ivme spektrum deerlerinin altnda

kalan alann bu deerlerin varyansn verdii sylenebilir (Lloyd, 1989). Hzn
varyans:
m2 S ( )d
0
(3.23)
m2 S ( )d m / sn
2
29
vmenin varyans:
m4 S ( )d
0
(3.24)
m4 4 S ( )d [m 2 / sn 4 ]
0
Denklem (3.23) ve (3.24)de verilen m2 ve m4 momentleri spektral momentler olarak

adlandrlr. Genel olarak verilen bir dalga spektrumunun n. momenti aadaki gibi
hesaplanr:
mn n S ( )d m 2 / sn n
(3.25)
Burada n herhangi bir pozitif tam say olarak alnabilir.

Ortalama frekans deeri, spektrumun alan merkezinin bulunmasndan elde edilir:
m1
[rad / sn]
m0
(3.26)
ve buna karlk gelen ortalama periyot:

T
2 m0
[ saniye]
m1
(3.27)
Ochi ve Bolton (1973)a gre dalga tepeleri arasndaki ortalama periyot:
m
Tc 2 2
m4
(3.28)
Ekseni kesen sfr noktalarnn periyodu ise:
m
T0 2 0
m2
(3.29)
ekil 3.5de iki kark dalgaya ait zaman kaytlar izilmi ve ekil 3.6da bu
dalgalara ait spektrumlar gsterilmitir. ekil 3.5(a)da dar bantl zaman kayd,
(b)de ise geni bantl zaman kaydna ilikin rnek verilmitir. Dar banda sahip
kark dalgalarda, dalga enerjisi dar bir frekans aralnda younlamtr. Bu forma
sahip dalgalarda bir dalga tepesi dzenli bir ekilde deniz yzeyini keserek dalga
ukuru oluturur, daha sonra yine deniz yzeyini keserek baka bir dalga tepesi
30
meydana getirir. Bu durumda ortalama dalga tepeleri arasndaki periyot ile ortalama
dalga periyodu eit olarak alnabilir ( Tc
T0 ).
ekil 3.5 : (a) Dar ve (b) geni bantl zaman kaytlar (Lloyd, 1989).
Geni banda sahip kark dalgalarda ise dalga enerjisi geni bir frekans aralna
yaylmtr. Bu dalga formunda birok dalga tepesi ve dalga ukuru grlr; ancak
bunlar hemen dalga yzeyini (sfr noktasn) kesmezler. Bu yzden ortalama dalga
tepeleri arasndaki periyot ortalama dalga periyodundan ok kktr ( Tc
31
T0 ).
ekil 3.6 : (a) Dar ve (b) geni bantl spektrum (Lloyd, 1989).
Dalga tepelerinin ortalama periyodu ile ortalama dalga periyodu arasndaki oran
frekans bandnn darlnn bir lsn verir. Denklem (3.30)da verilen , bant
genilii olarak tanmlanr.
Tc2
m22
T02
m0 m4
(3.30)
deeri 0 ile 1 arasnda deiir: 0 ok dar bant, 1 ok geni bant

spektrumunu belirtir.
Aadaki denklemlerde kark dalgalara ait alnan kaytlardan eitli dalga
yksekliklerinin, dalga genliklerine ait varyans deerinin karekk
ifadeleri verilmektedir.
32
m0 cinsinden
En fazla rastlanan dalga ykseklii: H 2.0 mo
(3.31)
Ortalama dalga ykseklii: H 2.51 mo
(3.32)
Karakteristik dalga ykseklii: H1/3 4.0 mo
(3.33)
1/10 yksek dalgalarn ortalamas: H1/10 5.1 mo
(3.34)
Yukardaki denklemlerde verilmi olan H , H1/3 , H1/10 deerleri 0 durumu iin

geerlidir. Dier deerleri iin bu katsaylar hesaplanarak izelge 3.1de
gsterilmitir (Sabuncu, 1983).
izelge 3.1 : deerlerine gre dalga yksekliklerine ait katsaylarn deiimi.
0.2
0.4
0.6
0.8
H / m0
2.51
2.51
2.45
2.26
1.63
H1/3 / m0
4.00
4.03
4.10
4.17
4.17
H1/10 / m0
5.10
5.10
5.24
5.45
5.73
izelge 3.1de grld gibi, 0 0.4 arasndaki deerlerde H , H1/3 , H1/10 dalga
ykseklikleri ok az deiirken, 0.4 iin farklar ok artmaktadr.
3.7 Matematiksel Spektrum Modelleri
Matematiksel spektrum modelleri genellikle bir ya da daha fazla parametreye
baldr: karakteristik dalga ykseklii, dalga periyodu, dalga tepelerinin periyodu,
biim faktr vs. En bilinen tek parametreli spektrum olan Pierson-Moskowitz
(1964), karakteristik dalga yksekliine ya da rzgr hzna baldr. Birok iki
parametreli spektrum da mevcuttur. Bunlarn arasnda en ok kullanlanlar
Bretschneider (1969), Scott (1965) ve ITTC (1966)dir. JONSWAP spektrumu
(Hasselman, 1973, 1976) be parametreli olup genellikle parametresi sabit tutulur.
Daha karmak spektrum modelleri Ochi ve Hubble (1976) tarafndan sunulmu olup
alt parametreye sahip bir modeldir.
33
Enerji spektrum modelleri dalga frekansna ( ) bal olarak deimektedir. Aada

ShipmoPC programnda kullanlmakta olan spektrum modelleri verilmitir (BMT,
2001).
3.7.1 kinci dereceden regresyon spektrumu
kinci dereceden regresyon spektrumu Kuzey Atlantikte bulunan Hindistan
blgesinde alnan dalga kaytlarna bal olarak tretilmitir. Spektrumun girdi
parametreleri karakteristik dalga ykseklii H1/3 ve enerji ortalamal dalga periyodu
T1 dir. T1 periyodu u ekilde tanmlanmtr (Gospodnetic ve Miles, 1974):
T1
TS (T )dT
0
(3.35)
S (T )dT
0
Denklem (3.35)de verilen T dalga periyodu ve S (T ) periyoda bal spektral enerji

younluu fonksiyonudur. Toplam enerji spektrumu, boyutsuz veri tabanlarndan
aadaki gibi hesaplanr:
S ( ) 0,
0.051 iin,
(3.36a)
S ( ) f ( H1/3 , T1 ),
0.051 41 iin ve
(3.36b)
S ( ) 0,
41 iin verilmitir.
(3.36c)
Burada verilen 1 2 / T1 olarak belirtilmitir.

izelge 3.2 : Kuzey Atlantik iin deniz durumu parametreleri (Lee ve Bales, 1984).
Deniz
iddeti
0-1
2
3
4
5
6
7
8
>8
Karakteristik
Dalga Ykseklii
Srekli Rzgr
Hz
Aralk Ortalama Aralk Ortalama

0-0.1
0.05
0-6
3
0.1-0.5
0.3
7-10
8.5
0.5-1.25
0.88
11-16
13.5
1.25-2.5
1.88
17-21
19
2.5-4.0
3.25
22-27
24.5
4.0-6.0
5.0
28-47
37.5
6.0-9.0
7.5
48-55
51.5
9.0-14.0
11.5
56-63
59.5
>14
>14
>63
>63
34
Deniz
iddetinin
Yzde
Olasl
0.7
6.8
23.7
27.8
20.6
13.1
6.1
1.1
0.05
Dalga Tepeleri Periyodu

Aralk
En muhtemel
3.3-12.8
7.5
5.0-14.8
7.5
6.1-15.2
8.8
8.3-15.5
9.7
9.8-16.2
12.4
11.8-18.5
15.0
14.2-18.6
16.4
18.0-23.7
20.0
izelge 3.2de Kuzey Atlantik iin deniz durumlarna bal olarak verilen
karakteristik dalga ykseklii aral ve ortalamalar ile srekli rzgr hz aral ve
ortalamalar verilmitir. izelgede ayrca, deniz durumlarna gre bu denizlere ait
dalga tepeleri periyot aral ve en muhtemel periyotlar verilmitir.
3.7.2 Bretschneider Spektrumu
ShipmoPC, Bretschneider Spektrumunu 15. International Towing Tank Conference
(ITTC, 1978)de kabul edildii eklini kullanmaktadr:
S ( )
2
1948
487 H1/3
exp 4 4
4 5
Tp
Tp
(3.37)
Bretschneider Spektrumu tam olumu denizler iin T1 karakteristik dalga periyodu

cinsinden de ifade edilebilir. T1 karakteristik dalga periyodunun modal dalga
periyodu cinsinden deeri denklem (3.38)de verilmitir:
T1 0.773Tp
(3.38)
T1 karakteristik dalga periyodu u ekilde ifade edilmektedir (Bhattacharyya, 1978):
T1 2
m0
m1
(3.39)
3.7.3 parametreli JONSWAP Spektrumu

JONSWAP Spektrumu, Hasselman ve dierleri tarafndan 1973 ylnda gelitirilmi
olup Kuzey Denizlerine ait bir spektrumdur.
JONSWAP Spektrumu, aadaki denklemler ile ifade edilir (Chakrabarti, 1987).
Denklem (3.40)da belirtilen , tepe parametresi olarak isimlendirilmi olup 1 ile 7
deeri arasnda deimektedir. ShipmoPCde tepe parametresinin kullanclar
tarafndan girilmesi istenmektedir. Ancak nceden tanmlanm olan deer olarak
3.30 alnmaktadr. Tepe parametresinin 1 alnmas durumunda ise Pierson

Moskowitz Spektrumunda almak mmkndr.
c4
c4
S ( ) H
exp 1.25 4
5

2
1/3
(3.40)
35
( c ) 2
exp
2 2
2 c
(3.41)
0.07 , p iin ve
(3.42a)
0.09 , p iin
(3.42b)
Denklemlerde
geen
c dalga
tepelerine
ait
frekanstr.
Goda
(1979),
boyutsuzlatrlm * ifadesi iin aadaki yaklak ifadeyi vermektedir:
0.0624
0.230 0.0336 0.185 / (1.9 )
(3.43)
3.7.4 Ochi ve Hubble alt parametreli spektrumu

Ochi ve Hubble 6 parametreli spektrumu ayn dorultuda olan ldeniz ve deniz
elerini modellemektedir (Ochi ve Hubble, 1976):
i
4 i 1 ci 4
4 i 1 4
2
exp
i
ci H (1/3)
1 2 4
4
S ( )
4 i 1
( i ) (4i 1)
(3.44)
Burada verilen i , H (1/3)i ve ci terimleri i bileenine ait srasyla; spektral biim

parametresi, karakteristik dalga ykseklii ve dalga tepeleri frekansdr. ise Gama
Fonksiyonudur.
Eer 1 1 ve 2 0 olarak alnrsa bu durumda dzeltilmi Pierson-Moskowitz
Spektrumu elde edilmi olur.
3.8 Dalgalarn Yaylmas
deal koullarda ak okyanus dalgalarnn bir ynde hareket etmeleri beklenir.
Bununla birlikte, bu uzun dalga tepeli dalgalar dmdz ve paralel kalrlar. Ancak
bu tip dalgalar deney havuzlar gibi yapay ortamlar dnda nadiren grlrler. Bu
yzden, okyanustaki dalgalarn birok farkl ynlerde seyahat etmeleri daha
muhtemeldir. Bu tip dalgalarda rzgrla ayn yne sahip ve kolaylkla fark edilebilen
bir birincil yn kavramndan bahsetmek mmkndr.
36
Birden fazla uzun dalga tepeli dalga sisteminin varl dalga tepe ve ukurlarnn
birbirini geersiz klmasna neden olur ve bylece ortaya ksa dalga tepeli dalga
sistemi ortaya kar. Bu sistem, dalga ynlerinde bir yaylmay gerektirir. Bundan
dolay, okyanusta belirli bir noktada deniz yzeyi deformasyonlarna ait kaytlardan
elde edilen dalga enerji spektrumu, ierisinde birok farkl dalga ynnn katksn
barndrr. Bu gerei gz ard etmek ve dalga sisteminin uzun dalga tepeli olduunu
farz etmek bazen uygun bir yntemdir ve baz durumlarda kabul edilebilir sonular
vermektedir. Ancak, dikkate alnmaldr ki, dalga yaylma derecesi baz gemi
hareketlerinde (zellikle yalpada) derin etkilere sahiptir ve bu etkiler her zaman
ihmal edilmez.
ekil 3.7 : Dalga yaylmasnn gemi hareketleri zerine etkisi (Gemi hz: 20 knot,
H1/3 5.5m , T0 12.4sn ) (Lloyd, 1989).
37
ekil 3.7de dalga yaylmasnn dalp-kma, ba-k vurma ve yalpa hareketleri

zerine etkisi gsterilmitir. ekildeki kesikli izgiler uzun dalga tepeli durumu,
srekli izgiler ise ksa dalga tepeli sistemi gstermektedir. Grld gibi zellikle
RMS yalpa deerlerinde farkllk ok belirgin olmaktadr (Lloyd, 1989).
Sabit bir balang yzeyine gre alnan birincil dalga yn ise ikincil dalga yn,
max max aralnda
dalr.
Ynsel
dalga
spektrumu
gS (, ) ise dalga enerji spektruma eittir. ekil 3.8de birincil ve ikincil

dalga ynlerinin tanm yaplmtr ve ekil 3.9da tipik bir ynsel dalga spektrumu
gsterilmitir.
ekil 3.8 : Birincil ve ikincil dalga ynleri (Lloyd, 1989).

Ynsel spektral younluunun ordinat (3.10) denklemiyle benzeim kurularak u
ekilde verilir:
S ( , )
2
nja
[m 2 .sn / rad 2 ]
2
(3.45)
Burada nja sinzoidal dalga bileeninin j-inci ynne ait n-inci frekansnn
genliidir.
38
Ynsel dalga spektrumunun ordinatnn edeer toplam dalga enerji spektrumunun
S () ordinat eklinden ifadesi denklem (3.46)da verilmitir:
S ( , ) D cos m
( ) S ( ) [m2 .sn / rad 2 ]
2 max
(3.46)
ekil 3.9 : Tipik bir ynsel dalga spektrumu (Lloyd, 1989).

Denklem (3.46) verilen D bir sabit ve m pozitif bir tam saydr. Toplam dalga
enerjisinin max ile max aralnda dald kabul edildiinden dolay u denklemi
yazmak mmkndr:
S ( )
max
S ( , )d ( ) [m2 .sn / rad ]
(3.47)
max
( ) denilirse;
2max
Denklem (3.48) elde edilir:

S ( )
2max
/2
D cos m ( ) S ( )d [m2 .sn / rad ]
/2
39
(3.48)
4max
1
/2
cos
(3.49)
( )d
m 0iin
(3.50a)
m 1iin
4 max
(3.50b)
m 2iin
max
(3.50c)
2 max
D sabitinin bulunmas iin genel bir forml tretilebilir (Lloyd, 1989):

D
1.3.5.7.....m
tek m saylar iin

2.4.6.8.......( m 1) 4 max
(3.51a)
2.4.6.8.....m
ift m saylar iin (sfr hari)

1.3.5.7.......(m 1) 2 max
(3.51b)
ekil 3.10da yaylma fonksiyonu D cos m ( ) nin eitli m deerleri iin grafik
olarak gsterilmitir. m 0 dalga enerjisine tm geli ynlerinden eit katknn
yapld dzgn bir yaylmay temsil etmektedir. m deeri arttka enerji, birincil
dalga ynnn evresine younlamaktadr. Yaklak uzun dalga tepeli bir deniz,
yksek m deeri seilerek ya da dk max deeri dnlerek modellenebilir. Gemi
dizaynnda en ok kullanlan deerler m 2 ve 90 nin seildii ksa dalga tepeli
deniz
yapsdr.
Yaylma
as
genelde
60
ile
120 arasnda
deimektedir. max 90 olarak alnrsa, denklem (3.46) u hali alr:

S (, )
cos 2 ( ) S ( )
(3.52)
40
ekil 3.10 : Dalga enerji spektrumu yaylma fonksiyonu (Lloyd, 1989).

Denklem (3.46) ve (3.50) ksa dalga tepeli denizde gemi hareketlerinin pratik olarak
hesaplanmasna ynelik verilen eitliklerdir. Bu hesaplamalar, yaylma aral
ierisinde her bir sonlu sayda ikincil dalga ynnden gelen katknn ayrklatrld
dalga yaylma spektrumunun varln gerektirir. Ayrklatrlm ikincil dalga
ynlerinden gelen her bir katk, toplam dalga enerji spektrumunun kltlm
versiyonu gibidir.
41
42
4. GEM HAREKETLER VE DLM TEORS

Dalgalar arasnda ilerleyen bir geminin hareketleri, geminin dinamii ile birok
hidrodinamik kuvvet arasndaki etkileimden dolay karmak bir olgudur. Gemi
hareketlerini kapsaml bir ekilde ele almak ok uzun ve zor bir konudur. Bu yzden
bu blmde, yalnzca gemi hareket teorisi zerinde durulacak ve zellikle gemi
hareketlerine ait iki boyutlu lineer teoriden bahsedilecektir.
Tm gemi hareketleri aslnda lineer deildir; fakat birok durumda bu lineer olmayan
terimler ihmal edilebilir olduundan, lineer teori iyi sonular vermektedir. Gemi
hareketlerindeki bu lineerlik kabul birok gl analiz tekniklerinin gelimesine
neden olmutur (Lewis, 1989).
4.1 Giri
Bu blmde, ncelikle ksaca gemi hareketleri tantlm ve bu hareketler, geminin
arlk merkezi zerinde alnan eksen takmnda ekilsel olarak gsterilmitir. Daha
sonra, dzenli dalgalarda gemi hareketlerinin hesabna ilikin bilgiler verilmitir. Alt
eit gemi hareketinin denklemleri yazlm ve bu denklemlerdeki katsaylar matrisi
zerinde hangi katsaylarn sfr alnabilecei gsterilmitir. Ardndan, dilim teorisi
hakknda genel bilgiler verilmi ve teoriye katkda bulunan bilim adamlarndan
kronolojik olarak bahsedilmitir. Bununla birlikte, tm bu bilim adamlarnn
teorilerinin ortak ynleri sralanmtr. Daha sonra, gemi kesitlerine ait iki boyutlu
hidrodinamik
katsaylarn
hesaplanmasna
ilikin
gelitirilen
yntemlerden
bahsedilmi, bu yntemlerin ortak ynleri ve farkllklar sralanmtr. Ayrca, bu

tezde kesitsel katsaylarn hesaplanmasnda seilen snr eleman yntemi hakknda
zet bilgilere yer verilmi ve bu yntemin nceki dier yntemlerle karlatrlmas
yaplmtr.
Dilim teorisinin ShipmoPC programndaki uygulamasn grmek amacyla
Grigoropoulos ve dierlerinin (1994, 2000) eitli Seri 60 tipi gemilerle yapm
olduklar denizcilik hesaplarnn bir ksm ShipmoPC yazlm kullanlarak tekrar
yaplm ve alnan sonular karlatrlmtr. Baz sonular tablolar halinde, bazlar
43
ise makalede olduu gibi grafikler halinde sunulmutur. Tam bir kyas yaplabilmesi
iin ayn koullar oluturulmu ve sonular ayn formatta verilmitir. Ayrca tablolar
halinde verilen sonular ile ShipmoPCden elde edilen sonular arasndaki fark
yzde olarak hesaplanmtr.
4.2 Gemi Hareketlerinin Tanm
Sabit bir hzda, dalgalar rastgele seilmi bir adan alarak ilerlemekte olan bir gemi,
alt serbestlik derecesine sahip dinamik bir sistem oluturur. Bylece teleme,
dnme olmak zere alt eit hareket ortaya kar. Geminin arlk merkezinden
alnan eksen takmna gre ekil 4.1de gsterilen bu hareketler u ekilde
zetlenebilir (Journee ve Pinkster, 2002):
Geminin arlk merkezinde x, y ve z eksenlerine olan teleme hareketleri:
-Boy teleme, x ekseni boyunca (geminin ba taraf pozitif)
-Yan teleme, y ekseni boyunca (geminin iskele taraf pozitif)
-Dalp-kma, z ekseni boyunca (yukar taraf pozitif)
Bu eksenlerde oluan dnme hareketleri:
-x ekseninde oluan yalpa hareketi (saa dn pozitif)
-y ekseninde ba-k vurma hareketi (saa dn pozitif)
-z ekseninde savrulma hareketi (saa dn pozitif)
ekil 4.1 : Alt serbestlik dereceli gemi hareketlerinin gsterimi.

44
4.3 Dzenli Dalgalarda Gemi Hareketleri

Alt serbestlik dereceli gemi hareketlerinin incelenmesinde ncelikle alt bilinmeyen
lineer olmayan hareket denklemleri kurulmal ve e zamanl olarak zlmelidir.
nce-uzun gemilerde ve 6 deniz iddetine kadar olan denizlerde gemi hareketleri
kk olacandan lineer teori kullanlabilir.
Birok durumda olduu gibi iskele/sancak simetrisin bulunduu gemilerde, alt lineer
olmayan denklem iki set halinde lineer denklem sistemine dnr. Simetri
dzleminde yer alan hareketler dey dzlem hareketleri ya da simetrik hareketler
olarak adlandrlr: boy teleme, dalp-kma ve ba-k vurma. Dierleri ise yatay
dzlem hareketleri ya da geminin anti-simetrik hareketleri olarak tanmlanr: yan
teleme, yalpa ve savrulma. Bu iki hareket grubu kendi ilerinde bileik hareketler
oluturur ve birbirlerine olan etkisi hesaplarda dikkate alnr. Ancak iki grubun
birbirlerine kar etkileri zayf olduundan ihmal edilebilir (Lewis, E. V., 1989).
Geminin dzenli dalgalar arasndaki hareketlerini incelemede en sk kullanlan
yntem dilim teorisidir. Hareket denklemlerindeki katsaylar ve uyarc kuvvetler
deneylerle bulunabilecei gibi dilim teorisi yntemiyle de elde edilebilir. Dilim
teorisi, deney sonularyla uyumlu makul deerler vermektedir (Lloyd, 1989).
4.3.1 Hareket denklemlerindeki katsaylar
Alt serbestlik dereceli gemi hareketleri aslnda bir titreim problemidir. Bu problemi
zerken matris aritmetiinden yararlanlr. Hareket denklemlerinin tretilmesine
ilikin detayl bilgiler, Salvesen ve dierleri (1970), Newman (1977), Ogilvie (1964)
ve Wehausen (1971)nn almalarnda mevcuttur.
Geminin dzenli dalgalar arasndaki kk genlikli lineerletirilmi hareket
denklemleri genel bir formda u ekilde yazlabilir:
6
(A
j 1
ij
bij j cij j ) Fai sin(et i )
(4.1)
Bu denklemlerin genel zm ie u ekilde verilebilir:
i ia cos(et i )
(4.2)
45
Denklem (4.1) ve (4.2)de verilen terimler:
Aij aij ( j 1, 6; i 1, 6; j i)
Aij m aij ( j 1,3; i 1,3; j i )
Aij Iij aij ( j 4, 6; i 4, 6; j i )

Burada;
m: gemi ktlesidir ve aij terimi ek su ktlesine ilikin katsay , bij terimi hidrodinamik
snm katsays ve cij ise geminin hidrostatik kaldrma kuvveti katsaysdr.
Fai ile gsterilen terim dalgalardan dolay oluan uyarc kuvvetin genliini belirtir.
Denklemlerde grlen i terimi ise alt eit gemi hareketini sembolize etmektedir ve
i alt indisi 1 ile 6 arasnda deimektedir. Bu konudaki uluslararas uylama gre i
alt indisi u hareketleri belirtmektedir:
1 : x : boy teleme
2 : y : yan teleme
3 : z : dalp-kma
4 : : yalpa
5 : : ba-k vurma
6 : : savrulma
Denklemlerde verilen i ve i faz alarn gstermektedir ve e ise geminin
dalgalarla karlama frekansdr. ij alt indisleri de birleik hareketlerin bir ifadesidir.
j-inci hareketten dolay i-inci hareket ynnde oluacak katsaylar gstermektedir.
rnein; a35 ba-k vurma ivmesinden dolay dalp-kma hareketinde oluacak
kuvveti temsil etmektedir. b44 ise yalpadan dolay yalpa hareketinde oluacak
snm, a12 ise yan teleme hareketinden dolay boy teleme hareketinde oluacak
ek su ktlesi katsaysn ifade etmektedir.
izelge 4.1de toplam 108 katsaydan 60 tanesinin iskele/sancak simetrisinden dolay
sfr olduu gsterilmektedir. Bunlarn haricinde 12 katsaynn bir ksm genellikle,
46
bir ksm da daima ihmal edilebilen katsaylar arasndadr. izelgede gsterilen k

harfi o katsaylarn kk olduunu ve bu yzden ihmal edilebileceini
gstermektedir. Sfr (0) ise gerek simetri gerekse de konumdan dolay belirtilen
katsaylarn sfr olarak alnabileceine iaret etmektedir (Lloyd, 1989).
izelge 4.1 : Hareket denklemlerinde deeri sfr olan katsaylar.
1
Hareketler
j
1
2
3
4
5
6
Hareketler
j
1
2
3
4
5
6
2
0
i
3
k
0
4
0
5
k
0
6
0 Boy teleme
0
Yan teleme
k 0
0
0 Dalp-kma
aij ve bij
0
0
0
Yalpa
k 0
0
0 Ba-k vurma
0
0
0
Savrulma
1 2 3 4 5 6
0 0 0 0 0 0 Boy teleme
0 0 0 0 0 0 Yan teleme
k 0
0
0 Dalp-kma
cij
0 k 0
0 k Yalpa
k 0
0
0 Ba-k vurma
0
0
0
Savrulma
Kuvvet ve momentler, i
izelge 4.1de gsterilen sonulara gre enine simetriye sahip ince-uzun yapdaki
gemilerin dzenli dalgalardaki kk genlikli hareketlerine ilikin denklemler u
ekilde yazlabilmektedir:
Boy teleme: (m a11 ) x b11 x Fa sin(et 1 )
(4.3)
Yan teleme: (m a22 ) y b22 y a24 b24 a26 b26 c26 Fa sin(et 2 ) (4.4)
Dalp-kma: (m a33 ) z b33 z c33 z a35 b35 c35 Fa sin(et 3 )
(4.5)
Yalpa: a42 y b42 y ( I 44 a44 ) b44 c44 a46 b46 c46 Fa sin(et 4 ) (4.6)
Ba-k vurma: a53 z b53 z c53 z ( I55 a55 ) b55 c55 Fa sin(et 5 )
(4.7)
Savrulma: a62 y b62 y a64 b64 ( I 66 a66 ) b66 c66 Fa sin(et 6 ) (4.8)
Grld gibi dey dzlem hareketlerinden olan dalp-kma ve ba-k vurma,
birleik hareketlerdir. Dier bir deyile, dalp-kma hareketi ba-k vurma
hareketine baldr ve ona ait terimler ierir. Bunun tersini sylemek de mmkndr.
47
Ancak boy teleme hareketi basit harekettir ve dier hareketlerden bamszdr.

Yatay dzlem hareketleri de ayn ekilde birleik hareketlerdir ve birbirlerinden
etkilenirler. Ancak yatay ve dey dzlem hareketleri arasnda herhangi bir etkileim
yoktur. Bu yzden hesaplarda yatay ve dey dzlem hareketleri birbirlerinden ayr
olarak incelenebilirler (Lloyd, 1989).
4.3.2 Genlik karlk fonksiyonlar
eitli yntemlerle elde edilen gemi hareketleri, genlik karlk fonksiyonlar
(transfer fonksiyonlar) yardmyla boyutsuz hale getirilebilir. Genlik karlk
fonksiyonlar uluslararas literatrde Response Amplitude Operator (RAO) olarak
tanmlanr. Dzenli dalgalarda gemi hareketlerine ait birok grafik genlik karlk
fonksiyonlar cinsinden verilmektedir. Bylece hareketlerin analizleri ve dier
gemilerin hareketleriyle karlatrlmasn daha kolay yapmak mmkn olmaktadr.
Genlik karlk fonksiyonlar kullanlarak gemi hareketleri aadaki ekillerde
boyutsuzlatrlmaktadr.
teleme hareketleri dalga genliine ( a ) ve
Dnme hareketleri ise dalga eimine ( 2 a / ) blnerek boyutsuz hale
getirilir.
4.4 Dilim Teorisi
Gemiye ait hareket denklemlerini zmek iin denklemlerdeki katsaylarn, uyarc
kuvvet genliklerinin ve faz alarnn bulunmas gereklidir. Bunlar deneysel
yntemlerle elde edilebilseler de bu yntem rutin hesaplamalar iin olduka zahmetli
ve pahaldr. Bundan dolay deneye mracaat etmeden gemi hareketlerini zebilmek
iin teorik yntemlerin gelitirilmesine olduka aba harcanmtr. Birok yazar,
rnein Tasai (1959), Gerritsma ve Beukelman (1967), Salvesen, Tuck ve Faltinsen
(1970) ve Schmitke (1978) bu konuya nemli katklarda bulunmutur. Onlarn teorisi
genel olarak birbirine benzer, yalnzca detaylarda ve matematiksel ilemlerde
farkllar. Tm bu teorilerin ortak yanlar aadaki gibi sralanabilir (Lloyd, 1989):
a) Gemi ince-uzun bir geometriye sahip olmaldr.
b) Tekne rijit olmaldr, bylece yapda herhangi bir eilme olmamaldr.
c) Suda kayma olay olmamas iin geminin hz orta iddette olmaldr.
48
d) Hareketler ufak genlikli olmaldr.

e) Suyun derinlii dalga boyundan ok byk olmaldr, bylece derin su yaklam
uygulanabilir olsun ( d / 1/ 2 ).
Dilim teorisinde geminin boyutlu su alt formunun ekil 4.2de gsterildii gibi,
iki boyutlu dilimlerden olutuu ngrlr. Her bir dilimin xb uzunluunda olduu
ve bu uzunluun ok kk olduu kabul edilir.
ekil 4.2 : Gemi su alt formunun sonsuz uzunluktaki bir silindirle temsili (Lloyd, 1989).
Her bir dilim, ek su ktlesi, snm ve hidrostatik kaldrma kuvveti gibi lokal
hidrodinamik zelliklere sahiptir ve bunlar hareket denklemlerindeki btn gemiye
ait katsaylara katkda bulunur. Benzer ekilde gemiye ait dalga etkileri de tm
dilimlerden gelen katkyla hesaplanr.
Dilim teorisine gre, bu dilimlere ait lokal hidrodinamik zellikler, ekil 4.2de
gsterildii gibi sanki sonsuz uzunluktaki bir silindirin gemidekiyle ayn kesite sahip
paralarym gibi dnlerek hesaplanr. Bylece boyutlu etkiler ihmal edilmi
olur.
4.5 ki Boyutlu Hidrodinamik Katsaylar Veren Yntemlerin Karlatrlmas
(4.3) ve (4.8) arasnda verilen hareket denklemlerindeki katsaylarn hesab, gemi
hareketlerinin elde edilmesinin en zor ve zaman alc ksmdr. Gemiyi oluturan
49
kesitlere ait iki boyutlu ek su ktlesi, snm ve uyarc kuvvet/momentlerin hesabna

ynelik olarak gelitirilen eitli yntemler mevcuttur. Gemi hareketlerinin
hesaplanmasnda, bu byklklerin hassas ve gvenilir bir ekilde belirlenmesi
byk nem tamaktadr.
Kesitlere ait iki boyutlu hidrodinamik katsaylarn hesaplanmasnda yaygn olarak
kullanlan drt yntemden bahsetmek mmkndr:
i) Lewis-form yntemi (konformal eleme)
ii) Tasai-Porter Close-Fit eleme yntemi
iii) Frank-Close Fit kaynak datm yntemi
iv) Hz potansiyelini elde etmede gelitirilmi direkt yntem
Yukarda anlan tm bu yntemlerde viskoz etkiler ihmal edilmi ve lineer dalga
teorisi uygulanmtr. Bylece problem, derin bir suyun serbest yzeyinde salnm
yapan bir silindirin hz potansiyelini elde etmekten ibaret olmaktadr. Hz
potansiyelinin bulunmasnn ardndan ek su ktlesi, snm ve uyarc kuvvetler (ve
momentler) Bernoulli denklemiyle verilen basnlarn integrasyonuyla hesaplanr. Bu
drt yntem arasndaki temel fark, silindir-duvar artnn salanmasnda kullanlan
deiik yollardr ( Salvesen ve di., 1970).
lk yntemde, kesitlerin geometrik ekli, verilen kesitle ayn genilie, su ekimine
ve alana sahip bir Lewis formuyla matematiksel olarak temsil edilir. Fakat burada,
temsil edilen formun, verilen kesitin gerek ekliyle ayn olmas gerekli deildir. Bu
yntem hzl ve birok geleneksel (klasik) gemi kesiti iin yeterince hassastr. Ancak,
bu yntemi her kesit ekli iin uygulamak mmkn deildir. rnein, geni
yumrubal kesitlerde uygulanamayaca gibi ok kk alana sahip kesitlerde de
sonu vermez. Katsaylar hesaplanacak kesitin ekil 4.3te belirtilen geerli blgede
olmas gereklidir (Lewis, 1929).
ekil 4.3te Lewis Form ynteminin geerli olduu alan katsays araln gsteren
grafik verilmitir. ekilde verilen grafiin x ekseni yar genilik/su ekimi orann
gsterirken, y ekseninde kesitin alan/(genilik.su ekimi) oran verilmitir.
Yntemin geersiz olduu blgeler, ekil zerinde noktalarla taranarak belirtilmitir.
50
ekil 4.3 : Lewis formunun geerli olduu blgenin gsterimi (Lewis, 1929).
Lewis form ynteminin en byk avantaj, snr eleman yntemlerinde ortaya kan
dzensiz frekanslarn olmaydr. Buna karn, yalpaya ait hidrodinamik katsaylar,
kesitlerin yeterince modellenememesinden dolay doru olarak elde edilememektedir
(McTaggart, 1997).
Tasai-Porter Close-Fit eleme ynteminde, bir eletirme fonksiyonu uygulanarak
gemi kesitleri konformal olarak bir embere eletirilmitir. Burada, istenilen
hassasiyeti yakalamak iin gerekli miktarda eletirme katsaysndan yararlanlmtr
(Tasai, 1959 ve Porter, 1960). Eletirme katsaylarn belirlemede eitli glklerle
karlalm; bu yzden bu yntemin keyfi seilen bir gemi formuna ilk olarak
baaryla uygulanmas 1967 ylnda olmutur (Smith, 1967).
Frank-Close Fit kaynak datm ynteminde, kesitin ekli, verilen bir dizi ofset
noktas ve (yaklak 8 ile 12 arasnda) bu noktalar arasnda izilen doru paralaryla
temsil edilmektedir. Silindirin suyun altndaki ksmnda izilen her bir doru paras
zerine yerletirilen sabit iddetteki kaynak tekilliklerinin datlmasyla hz
potansiyeli elde edilir. Bu kaynak tekillikleri yle bir ekilde kurulmaldr ki her biri
Laplace denklemini, serbest yzey artn ve radyasyon artn salamaldr.
Ardndan, lineerletirilmi Bernoulli denklemi araclyla hz potansiyelinden
hidrodinamik basnlar elde edilir. Silindirin su altnda kalan ksm zerinde bu
basnlarn integrasyonuyla, hidrodinamik kuvvet bulunur (Frank, 1967).
51
Frank-Close Fit yntemi herhangi bir gemi kesiti iin pratik ve hassas bir yntemdir.
Ancak, bu yntem, dzensiz frekanslar olarak adlandrlan belirli frekans
deerlerinde bozulmaktadr. Frank, genilii B, su ekimi T olan dalp-kma
hareketi yapmakta olan dikdrtgensel bir silindirdeki dzensiz frekanslar u ekilde
vermektedir (1967):
j g
j T
coth
; j=1,2,3,.
B
B
(4.9)
Gemiler iin ilk dzensiz frekans (j=1), yukardaki denklemde verilen deerin daha
altnda meydana gelmektedir.
Dzensiz frekanslar bertaraf etmede kullanlan en popler yntem, Bedel (1971),
Ohmatsu (1975) ve Ando (1995) tarafndan tarif edilmi olan, gemi kesitinin su
hattna bir gverte izgisi (deck lid) yerletirme yntemidir. ekil 4.4te kesite
yerletirilen gverte izgisi gsterilmektedir. Geminin su hattna eklenen bu doru
paras yeni ilave izgi kaynaklarn gerektirmektedir. Bu gverte izgisi zerinde,
keyfi olarak seilmi herhangi bir snr art uygulanabilir. Pratikte, normal hzn sfr
olmas snr art uygulanmaktadr. Kesite gverte izgisinin eklenmesi baz dzensiz
frekanslar yok etmekle birlikte yeni dzensiz frekanslar yaratmaktadr.
ekil 4.4 : Gverte izgisi yerletirilen ayrklatrlm gemi kesiti.

Hidrodinamik katsaylar bulmaya ynelik karlalan son yntem ise hz
potansiyelini elde etmede gelitirilmi direkt yntemdir. Bu yntem, Sclavounos ve
Lee (1985) tarafndan gelitirilmi olup kaynak datm yntemine alternatif olarak
gsterilmektedir. Kaynak datm ynteminde olduu gibi, dzeltilmi direkt
yntemde dzensiz frekans sorunu yaanmamaktadr. McTaggartn belirttiine gre,
dzeltilmi direkt yntem ile tm dzensiz frekanslar yok etmek mmkn olmutur
(1996).
52
Direkt yntem, hz potansiyelinin direkt zmne izin vermektedir. Bunun iin

gemi kesiti, birok ayrk doru parasna blnr. Her bir paradaki hz potansiyeli
nin sabit olduu kabul edilir.

Daha nce belirtildii gibi ShipmoPC programnda katsaylarn hesab 2 farkl
yntemde yaplabilmektedir. Lewis form ya da snr eleman ynteminin
kullanlmasna ilikin seim kullancya braklmtr. Burada sz edilen snr
eleman yntemi, Sclavounos ve Lee (1985) tarafndan gelitirilmi olan direkt
yntemdir. ShipmoPCnin alt versiyonlarnda kullanlan Frank-Close Fit yntemi,
yerini Sclavounos ve Leenin direkt yntemine brakmtr (BMT, 2001). Bu tez
kapsamnda yaplan tm analizlerde bu yntemin kullanlmas tercih edilmitir.
4.6 Dilim Teorisinin ShipmoPC Programnda Uygulanmas
Bir geminin denizcilik performans ve hareketlerinin tahminini n dizayn
aamasnda, henz geminin endazesi bile tam olumamken yapmak ok zordur.
Byle bir durumda deney ya da analitik hesaplar kullanlamaz. Bu durumda gemi
mhendislerine yardmc olmak amacyla Loukakis ve Chryssostomidis (1975)
karpuz kl gemiler iin Standart Denizcilik Tablolar gelitirmitir. O almada
Seri 60 tipi gemilerin denizcilik performanslar analitik olarak hesaplanm ve temel
gemi geometrisi parametrelerinin (blok katsays, L/B oran ve B/T oran) sistematik
deiimleri
incelenmitir.
Sonular
tam
H1/3 / LBP oranlarnda ve Fn V / gLWL
olumu
denizler
iin
eitli
olarak tanmlann Froude saylarnda
tablolar halinde boyutsuz olarak sunulmutur.

Loukakis ve Chryssostomidis, yaynlam olduklar bu almada sadece batan gelen
dalgalarda hesaplar yapmlar ve H1/3 / LBP orann 0.015den balatmlardr (1975).
Hlbuki bu oran uzun gemiler iin yksek deniz durumlarna karlk gelmektedir.
Ayrca o almada tek parametreli spektrumu olan Pierson-Moskowitz (1964) deniz
spektrumu kullanlarak analitik hesaplar yaplmtr. Oysaki iki parametreli
spektrumlarda gerek deniz koullar daha iyi modellenmektedir (Grigoropoulos ve
di., 2000).
Bunun zerine Grigoropoulos ve di. Seri 60 formuna sahip gemi tipleriyle ayn
almay bu sefer sadece batan gelen dalgalarda deil belirli bir adan gelen
dalgalarda da tekrarlamlardr (1994). Hesaplarda yine Salvesen ve dierlerinin
53
(1970) dilim teorisi kullanlmtr. Ancak bu yeni yaplan almada tam olumu
deniz durumu iki parametreli spektrum ile (ITTC, 1978) ve metre olarak birim
karakteristik dalga yksekliinde ( H1/3 ) modellenmitir. Ayrca yaplan tm
hesaplamalarda, 1.5den 5.0a kadar 0.5 aralklarla giden toplam sekiz adet boyutsuz
modal dalga periyodu kullanlmtr. Boyutsuz modal dalga periyodu, denklem
(4.10)da gsterilmitir.
Tp
Tp
(4.10)
LBP / g
Burada;
Tp : Modal dalga periyodu (saniye),

LBP : Kaidemeler aras gemi boyu (metre),
g: Yerekimi ivmesi ( m / sn 2 ) olarak tanmlanmtr.

4.6.1 Dzenli dalgalardaki uygulama
Grigoropoulos ve dierlerinin (1994, 2000) yapm olduklar almada belirli bir
adan gelen dzenli dalgalarda gemi hareketlerini tahmin etmede dilim teorisinin
geerliliini aratrmak iin elde edilen sonular, Wageningende yaplan deney
sonularyla karlatrlmtr (Vossers ve di., 1960). Bu amala yaplan hesaplarda,
izelge 4.2de zellikleri verilen Seri 60 formu gemi tipi kullanlmtr. Bu blm
altnda ayn geminin verileri (ofset tablosu, temel zellikleri) ShipmoPC programna
girilerek analizler yaplmtr. Bylece programn verdii sonular hem Vossers ve
dierlerinin (1960) elde ettii deney sonularyla hem de Grigoropoulos ve
dierlerinin (1994) yaynlad analitik sonularla karlatrma imkn elde
edilmitir.
izelge 4.2 : Hesaplarda kullanlan Seri 60 formu geminin temel zellikleri.
LBP
120.00 metre
17.143 metre
5.714 metre
CB
0.70
LCB
+%1 (ba tarafa)

54
ekil 4.5de Grigoropoulos ve dierlerinin (2000) makalesinde yaynlam olduklar

ve izelge 4.2de zellikleri belirtilen gemiye ait dzenli dalgalarda geminin ba-k
vurma transfer fonksiyonunun grafii eitli / L deerleri iin oluturulmutur.
Ayrca hesaplanan bu deerlerin deney sonularyla da karlatrlmas yaplmtr
(Vossers ve di, 1960). Tm bu hesaplar Fn=0.20 durumunda ve eitli dalga
ynlerinde yaplmtr.
ekil 4.5 : eitli dalga ynlerinde 120 m. boyundaki Seri 60 tipi gemi iin ba-k
vurma hareketine ait analitik olarak elde edilen transfer fonksiyonun
deney sonularyla karlatrlmas (Grigoropoulos ve di., 2000).
izelge 4.2de zellikleri verilmi olan Seri 60 formundaki geminin verileri
ShipmoPC programna girilmi ve programn verdii sonular ekil 4.6da
gsterilmitir.
55
ekil 4.6 : ShipmoPC programnn verdii sonularla oluturulmu Seri 60

formundaki gemiye ait dalp-kma transfer fonksiyonu (Fr=0.20).
ekil 4.5 ve 4.6da verilen grafikler birlikte deerlendirildiinde grlmektedir ki,
ShipmoPC programnn verdii sonular ile Grigoropoulos ve dierlerinin (2000)
elde ettikleri sonular byk bir uyum gstermektedir. Bylece programn, teoriyi
doru olarak uygulad ynnde bir fikir olumutur.
4.6.2 Kark dalgalardaki uygulama
Geminin dzenli dalgalardaki transfer fonksiyonlarnn belirlenmesi ve grev
yapaca deniz sahalarna ait dalga spektrumlarnn elde edilmesiyle kark
denizlerdeki hareketlerini belirlemek mmkndr. Bunun iin lineer sperpozisyon
ilkesinden yararlanlmaktadr. Yani
S zz S RAO
(4.11)
Denklem (4.11)de verilen S dalga spektral fonksiyonu, S zz hareket spektrumu ve

RAO ise hesap yaplan harekete ait genlik karlk fonksiyonudur (transfer
fonksiyonu). Bu yolla oluturulan hareket spektrumu ile geminin kark denizlerdeki
hareketlerine ilikin btn istatistiki veriler oluturulabilir.
Grigoropoulos ve dierlerinin (1994, 2000) yaynlam olduklar makalede,
Bretschneider Spektrumunu (ITTC, 1978) kullanlarak denklem (4.10)da verilmi
56
olan eitli boyutsuz modal dalga periyotlarnda tam olumu deniz durumunda
analitik hesaplar yaplm ve sonular grafik ve tablolar halinde sunulmutur.
Hesaplarda karakteristik dalga yksekliinin 1 metre olarak alnd ifade edilmitir.
izelge A.1de Grigoropoulos ve dierlerinin (2000) makalesinde yaynlam
olduklar eitli dalga ynlerinde gemiye ait boyutsuzlatrlm dalp-kma ve bak vurma deerleri verilmitir.
izelge A.1de gsterilen boyutsuz deerler aada verilen ekilde oluturulmutur:
Dalp-kma hareketi = (metre cinsinden RMS dalp-kma miktar)x 106 /( LBP H1/3 )
Ba-k vurma hareketi = (derece cinsinden RMS ba-k vurma miktar)x 104 / H1/3
izelge A.1de verilen deerler, bu kez ShipmoPC programnn verdii sonular ile
ayn ekilde boyutsuz hale getirerek tekrar oluturulmu ve izelge A.2de
sunulmutur.
Ek Ada verilen izelgelerin birbirlerinden farkna bakldnda, ortalama olarak
hesaplanan fark, dalp-kma hareketi iin %8.89 ve ba-k vurma hareketi iin
%10.92 olmaktadr. Bu farkn, hidrodinamik modellemede yaplan kabullerden ve
ktle arlk dalmndaki farkllktan ileri geldii dnlmektedir. Yine de
ShipmoPC
programnn
vermi
olduu
sonularn
makaledeki
sonulara
(Grigoropoulos ve di., 2000) ok yakn olduu sylenebilir.

izelge A.2de verilen sonular, ekil 4.7 ve ekil 4.8de Fn=0.20 iin eitli
boyutsuz modal dalga periyotlarnda grafik olarak verilmitir. Bylece dalp-kma
ve ba-k vurma hareketlerinin yaps bu grafiklerden daha rahat anlalacaktr.
Sonulara gre, dalp-kma hareketinde rezonans deerleri 90 dalga geli as
civarnda meydana gelmektedir (ekil 4.7) ve ba-k vurma rezonans durumu ise
dk deniz durumlarnda (dk Tp deerlerinde) batan gelen dalgalarda deil,
bordadan gelen dalgalarda ( 75 ye yakn) olumaktadr (ekil 4.8).
57
ekil 4.7 : ShipmoPCnin verdii sonulara gre oluturulmu eitli modal dalga
periyotlarndaki boyutsuzlatrlm RMS dalp-kma hareketi (her 1 m.
H1/3 deeri iin).
ekil 4.8 : ShipmoPCnin verdii sonulara gre oluturulmu eitli modal dalga
periyotlarndaki boyutsuzlatrlm RMS ba-k vurma hareketi
(her 1 m. H1/3 deeri iin).
zellikleri izelge 4.2de verilmi olan Seri 60 gemisinin 4 deniz iddetinde kark
dalgalardaki dalp-kma ve ba-k vurma hareketlerine ait ShipmoPC programnn
verdii sonular Grigoropoulos ve dierlerinin (1994) denizcilik tablolarnda verdii
sonularla karlatrlmtr. Bu mukayese sonucunda elde edilen grafikler ekil 4.9
ve ekil 4.10da verilmitir.
58
Burada yaplan hesaplar, 1.88 metre karakteristik dalga ykseklii ve 7 sn. modal
dalga periyodu iin oluturulmu Bretschneider Spektrumu kullanlarak yaplmtr.
Gemi hz 6.67 knot olarak alnm, bylece Froude says 0.1de analizler
gerekletirilmitir.
ekil 4.9 : 4 deniz iddetinde kark dalgalarda RMS dalp-kma genliinin

karlatrlmas (Fn=0.10).
ekil 4.10 : 4 deniz iddetinde kark dalgalarda RMS ba-k vurma genliinin
ekil 4.9 ve 4.10da aka grld gibi kark dalgalarda geminin ba-k vurma
ve dalp-kma hareketlerinin tahmininde ShipmoPC program ile Grigoropoulos ve
59
dierlerinin (1994) oluturduklar denizcilik tablolar gayet uyumlu sonular

vermektedir.
Geminin batan gelen dalgalarda 1 metre karakteristik dalga ykseklii iin eitli
modal dalga periyotlarndaki ba-k vurma ve dalp-kma tepkileri incelenmitir.
Elde edilen sonular Grigoropoulos ve dierlerinin (1994) vermi olduklar
denizcilik tablolarndaki deerlerle de karlatrlm ve ekil 4.11-4.12de
sunulmutur. Hesaplarda gemi hz sabit tutulmu ve 0.1 Froude saysnda analizler
gerekletirilmitir.
periyotlarnda geminin RMS dalp-kma genlik deerlerinin
ekil 4.11de verilen grafikten grld gibi modal dalga periyodu arttka geminin
dalp-kma genlik deerinde de bir art grlmektedir.
ekli 4.12den anlalaca gibi yaklak 11 sn. modal dalga periyodu deerine kadar,
artan dalga periyodu deerine karlk geminin ba-k vurma genlii artarken, bu
deerden sonra genliklerde azalma grlmektedir. Bununla birlikte, verilen grafikte
ShipmoPC ile elde edilen deerler ile Grigoropoulos ve dierlerinin vermi olduu
sonularn birbirine ok yakn olduu aka grlmektedir.
60
periyotlarnda geminin RMS ba-k vurma genlik deerlerinin
4.6.3 Dey ivme hesaplarnn yaplmas
Gemi zerinde alnan herhangi bir noktadaki dey ivme genlii ( z ) a denklem
(4.12)de verildii gibi hesaplanr:
( z )2a ( z )2a xb2 ( )2a 2( z )a ( )a xb cos
(4.12)
Burada ( z ) a geminin arlk merkezindeki dalp-kma ivmesinin genlii [ m / sn 2 ] ve

( ) a arlk merkezindeki ba-k vurma ivmesinin genlii [ rad / sn 2 ] olarak
tanmlanmtr. xb ise dey ivme hesab yaplacak noktann geminin arlk

merkezinden olan boyuna uzakldr [metre] (Bhattacharyya, 1978).
zellikleri izelge 4.2de verilmi olan Seri 60 formuna sahip geminin ofseti 20
postada oluturulmutur. 0. posta k dikme ve 20. posta ba dikme olarak alnmtr.
Dey ivme hesab ise 18. postada yaplmtr.
Grigoropoulos ve dierlerinin (2000) makalelerinde belirtmi olduklar geminin 18.
postasna ait dey ivme grafikleri, ShipmoPC programnn verdii sonularla tekrar
oluturulmu ve bylece iki grafiin karlatrlmasna gidilmitir.
ekil 4.13de Grigoropoulos ve dierlerinin (2000) makalesinde yer alan Fn=0.20
deerinde geminin 18. postasna ait dey ivme grafii verilmitir. Grafik, eitli
61
boyutsuz modal dalga periyotlar iin oluturulmu ve 1 metre karakteristik dalga

ykseklii iin verilmitir.
ekil 4.13: Analitik olarak hesaplanan Seri 60 formundaki gemiye ait 18. postadaki
RMS dey ivme deerleri, Fn=0.20 (Grigoropoulos ve di., 2000).
Ayn gemiye ait 18. postadaki dey ivme grafii bu kez ShipmoPC programnn
verdii sonularla tekrar oluturulmu ve ekil 4.14de gsterilmitir.
ekil 4.13 ve ekil 4.14ten grld gibi, dey ivme deerleri dk deniz
durumlarnda 75 civar dalga geli asnda en byk deerlerine ulamaktadr.
Yksek deniz durumlarnda ise bu ann 135 olduu grlmektedir. Dey ivme
erilerinin formunun deniz iddetlerine gre farkllk gsterdii belirtilmelidir.
62
ekil 4.14 : eitli boyutsuz modal dalga periyotlarnda ShipmoPCnin verdii

sonularla oluturulan Seri 60 formundaki gemiye ait 18. postadaki
RMS dey ivme grafii (Fn=0.20).
ShipmoPC programnn verdii sonularla eitli Froude saylarnda ve boyutsuz
modal dalga periyotlarnda oluturulan 18. postadaki RMS dey ivme deerlerine
ilikin tablo izelge 4.3de verilmitir. Grigoropoulos ve dierlerinin (1994)
makalesinde yer alan deerler ise izelge 4.4de sunulmutur. izelgelerde
gsterilen deerler u ekilde hazrlanm olup hesaplar birim karakteristik dalga
yksekliinde yapld iin m 1 boyutundadr:
vme= (RMS vme deeri)x 105 / ( gH1/3 )
izelge 4.3de verilen deerler, izelge 4.4 ile karlatrldnda oluturulan her iki
tablo arasnda yaklak %20lik bir fark olduu ve birok deerde ShipmoPCnin
daha yksek ivme deerleri verdii anlalmaktadr.
63
izelge 4.3 : Blok katsays= 0.70, L/B=7.0, B/T=3.0 olan Seri 60 formundaki
geminin 18. postasna ait dey ivme deerleri (Grigoropoulos ve
di., 2000).
DALGA YN
Fn Tp'
0.0
1.5 800
2.0 1100
2.5 1200
3.0 1200
3.5 1100
4.0 1000
4.5 900
5.0 800
0.1
1.5 400
2.0 600
2.5 800
3.0 800
3.5 800
4.0 700
4.5 700
5.0 600
0.2
1.5 200
2.0 300
2.5 500
3.0 600
3.5 600
4.0 500
4.5 500
5.0 400
0.3
1.5 100
2.0 200
2.5 300
3.0 400
3.5 400
4.0 400
4.5 400
5.0 300
15
30
45
60
75
90
105
120
135
150
165
180
800
1100
1300
1300
1200
1000
900
800
900
1300
1400
1400
1200
1100
900
800
1000
1600
1700
1600
1400
1200
1000
900
1700
2600
2500
2100
1700
1400
1200
1000
3200
3800
3300
2600
2100
1700
1400
1100
2000
2700
2400
2000
1600
1300
1100
900
2400
3000
2600
2100
1700
1400
1200
1000
1900
2800
2600
2200
1800
1500
1200
1000
1100
1900
2000
1800
1500
1300
1100
900
900
1400
1600
1500
1300
1100
1000
800
800
1200
1400
1300
1200
1100
900
800
800
1200
1300
1300
1200
1100
900
800
500
700
800
900
800
800
700
600
600
800
1000
1000
900
800
700
600
900
1200
1300
1200
1100
900
800
700
1600
2100
2000
1700
1400
1200
1000
800
3400
3700
3100
2400
1900
1500
1300
1000
1900
2600
2300
1900
1600
1300
1110
900
2300
3000
2800
2300
1800
1500
1300
1100
1900
3100
3000
2600
2100
1700
1400
1200
1200
2400
2600
2400
2000
1700
1400
1200
800
1800
2200
2100
1800
1600
1300
1100
700
1600
2000
1900
1700
1500
1300
1100
700
1500
1900
1900
1700
1500
1300
1100
200
400
500
600
600
600
500
500
200
500
700
700
700
600
500
500
500
800
900
900
800
700
600
600
1300
1700
1600
1300
1100
900
800
700
3500
3500
2800
2200
1700
1400
1200
1000
1700
2400
2200
1800
1500
1200
1000
900
2300
3100
2900
2400
2000
1600
1300
1100
1700
3300
3400
2900
2400
2000
1600
1400
1100
2800
3200
2900
2500
2100
1700
1500
800
2200
2900
2800
2400
2100
1700
1500
600
1900
2600
2600
2300
2000
1700
1500
600
1800
2600
2600
2300
2000
1700
1500
100
200
400
400
400
400
400
300
100
300
400
500
500
500
400
400
200
500
700
700
600
600
500
400
900
1200
1200
1000
900
800
700
600
3400
3200
2600
2000
1600
1300
1100
900
1600
2200
2100
1700
1400
1200
1000
800
2200
3200
3000
2500
2100
1700
1400
1200
1600
3400
3700
3200
2700
2200
1800
1500
1000
2900
3600
3400
2900
2500
2100
1700
700
2400
3400
3400
3000
2500
2100
1800
600
2100
3200
3300
3000
2600
2200
1800
500
2000
3100
3300
3000
2600
2200
1900
64
izelge 4.4 : ShipmoPC program kullanlarak elde edilmi blok katsays= 0.70,
L/B=7.0, B/T=3.0 olan Seri 60 formundaki geminin 18. postasna ait
dey ivme deerleri.
DALGA YN
Fn Tp'
0.0
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
0.1
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
0.2
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
0.3
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
5.0
15
30
45
60
75
90
105
120
135
150
165
725
1068
1226
1212
1113
986
859
745
746
1106
1266
1246
1136
1003
870
753
877
1252
1415
1360
1211
1057
907
777
936
1561
1712
1574
1360
1155
980
834
1729
2604
2448
2051
1686
1385
1151
953
3263
3799
3198
2516
1992
1607
1285
998
2070
2730
2412
1951
1578
1291
1061
860
2509
2986
2608
2110
1704
1378
1120
904
1973
2778
2562
2126
1738
1426
1179
965
1121
1882
1949
1731
1472
1237
1043
884
901
1387
1548
1459
1284
1108
948
809
841
1213
1371
1327
1194
1045
901
774
799
1158
1316
1285
1165
1025
887
765
167
342
520
584
576
535
484
434
192
378
555
614
598
552
497
444
261
499
674
708
669
605
538
476
558
828
944
907
813
710
617
539
1303
1645
1547
1320
1103
926
779
651
3556
3485
2788
2164
1702
1349
1044
782
1819
2416
2162
1774
1449
1192
987
808
2323
3131
2864
2362
1919
1561
1282
1046
1825
3336
3347
2870
2349
1926
1595
1328
1144
2810
3172
2870
2406
2009
1676
1412
818
2271
2854
2704
2342
1976
1666
1413
651
1955
2619
2557
2272
1935
1642
1399
602
1846
2532
2500
2241
1917
1630
1391
40
115
216
271
288
283
268
249
55
132
237
291
305
297
280
259
86
194
311
358
361
343
318
291
143
366
484
503
477
436
392
352
581
877
899
815
712
616
534
461
3250
2878
2238
1742
1373
1060
807
628
1679
2152
1943
1614
1330
1103
916
755
2208
3336
3156
2639
2150
1753
1448
1193
1523
3566
3921
3489
2890
2390
1978
1659
855
3059
3990
3776
3276
2728
2281
1922
600
2535
3808
3825
3414
2891
2444
2064
510
2223
3636
3799
3447
2962
2519
2135
474
2113
3566
3779
3454
2980
2539
2156
166
102
96
113
129
137
139
137
132
85
96
123
140
148
149
146
60
70
125
164
181
185
181
173
59
151
233
269
274
264
247
229
259
470
533
517
473
424
378
336
2035
1896
1546
1239
1003
805
645
524
1657
1986
1789
1497
1241
1035
860
709
2128
3604
3522
2982
2430
1979
1638
1358
1249
3662
4435
4058
3448
2849
2365
1990
686
2975
4512
4528
4021
3395
2862
2408
514
2388
4314
4674
4289
3711
3154
2677
425
2045
4102
4703
4414
3894
3305
2821
384
1933
4016
4699
4448
3949
3354
2867
65
180
zellikleri izelge 4.2de verilmi olan geminin 4 deniz iddetinde kark

dalgalardaki 18. postasnda oluan dey ivme deerlerine ilikin ShipmoPC
programnn verdii sonular, Grigoropoulos ve dierlerinin (1994) denizcilik
tablolarnda verdii sonularla karlatrlmtr.
Burada yaplan hesaplarda, 1.88 metre karakteristik dalga ykseklii ve 7 sn modal
dalga periyodu iin oluturulmu Bretschneider Spektrumu kullanlmtr. Geminin
boyutsuz Froude says 0.1 alnarak analizler geekletirilmitir.
ekil 4.15de bu analizlerin sonucu karlatrlmal olarak gsterilmitir. ekilde
verilen grafiin yatay ekseni dalga ynn gstermekte, dey ekseni ise m/sn
cinsinden RMS dey ivme deerlerini vermektedir.
ekil 4.15 : 4 deniz iddetinde kark dalgalarda 18. postaya ait RMS dey ivme
deerlerinin karlatrlmas (Fn= 0.10).
4.7 Sonular
zellikleri verilmi olan Seri 60 formundaki gemiyle yaplan analiz sonular,
Grigoropoulos ve dierlerinin (1994, 2000) verdii sonularla karlatrldnda,
programn dilim teorisini uygulamada baarl olduu konusunda bir gr sahibi
olunmutur. Buna gre elde edilen sonular arasnda, kark dalgalardaki ba-k
vurma deerleri iin %10.92lik, dalp-kma deerleri iinse %8.9luk bir fark sz
konusudur. Bu farkn gemi kesitlerinin hidrodinamik zelliklerini elde etmede
kullanlan yntemlerin farkllndan ve gemiye ilikin olarak yaplan eitli
kabullerden ileri geldii dnlmektedir. ShipmoPC ile yaplan hesaplarda
66
kesitlerin hidrodinamik zelliklerini bulmada iki boyutlu snr eleman yntemi

kullanlmtr.
Geminin eitli modal dalga periyotlarnda kark denizlerdeki ba-k vurma
hareketine bakldnda, dk deniz durumlarnda rezonans deerinin batan gelen
deil, bordadan gelen dalgalarda ortaya kt grlmektedir. Dalp-kma
hareketinde ise bu deer 90 dalga yn civarnda meydana gelmektedir.
Yaplan dey ivme analizlerinde ise dk deniz durumlarnda 18. postadaki en
fazla ivme deerleri 75 dalga ynnde grlrken, yksek deniz durumlarnda bu a
135 olmaktadr. Ayrca, Grigoropoulos ve dierlerinin (1994) yaynladklar
sonularla karlatrldnda arada %20lik bir fark olduu ve birok deerde
ShipmoPCnin daha fazla tahmin ettii anlalmaktadr.
Geminin dzenli dalgalardaki ba-k vurma genlik karlk fonksiyonlar elde
edilmi ve sonular Vossers ve dierlerinin vermi olduklar (1960) deney
sonularyla karlatrlmtr. Buna gre ShipmoPC program yardmyla elde
edilen deerlerin deney sonularyla uyumlu olduu grlmektedir.
67
68
5. GEMLERDE SEYR HALNDEK HIZ KAYBI VE EK DREN

Gemilerin denizdeki seyirlerinde hzlarn koruma yetenekleri en nemli dizayn
amalarndan biridir. Genellikle denizde belli bir hz deerine erimek iin gerekli
g hesab, geminin sakin sudaki performansn dalga ve rzgrlardan gelen etkiyi
hesaba katarak %15 ila %30 orannda artrmak suretiyle yaplr. Ancak denizcilik
hesaplarnda ek diren, ya analitik yntemlerle ya da deneysel tekniklerle yaplr.
Seyir halinde ortaya kan ek diren, gemi hznn salanmas iin g artyla
ortaya kar veye geminin ayn gte seyre devam edebilmesi iin hz dyle
kendisini gsterir. Bu durum, ekil 5.1de gsterilmitir (Bhattacharyya, 1978).
ekil 5.1 : Gemilerde seyir halindeki hz kayb ya da ek g (Bhattacharyya, 1978).

5.1 Giri
Bu blmde, ncelikle gemilerde hz kaybnn sebepleri sralanmtr. Dzgn
dalgalarda ek direnci analitik olarak ortaya koyan eitli aratrmaclara ait
denklemlere yer verilmi ve bu denklemlerin zelliklerinden sz edilmitir. Daha
sonra, ek diren konusundaki analitik aratrmalara dayanan genel sonular
69
belirtilmitir. Ardndan, kark dalgalarda ek direncin analitik olarak nasl

hesaplanaca konusunda bilgiler verilmitir.
ShipmoPC programnda ek diren, yakn alan yntemi kullanlarak tahmin
edilmektedir. Bu yntemin uzak alan ynteminden fark ve bu iki yntemin
karlatrlmas bu blmde yaplmtr. Bu amala, McTaggartn ShipmoPC
programn kullanarak Seri 60 formuna sahip eitli gemiler iin batan gelen
dalgalarda, FFG 7 firkateyni iinse batan ve belirli bir adan gelen dalgalarda
yapm olduu ek diren tahminlerine yer verilmitir. O almada elde edilen
sonular ekte grafikler halinde sunulmutur. Ayrca deney sonular ve eitli dier
yntemlerle karlatrlmtr. Son olarak da kabarma dzeltmesinin ek diren
zerine etkisi aratrlmtr ve hangi gemi tiplerinde bu dzeltmenin kullanlmas
gerektii belirtilmitir.
5.2 Gemilerde Hz Kayb
Seyir halindeki gemide ortaya kan hz kayb, yalnz dalgalardan dolay oluan ek
direnten meydana gelmez. Bazen hz, geminin sert ba-k vurma ve dalp-kma
hareketlerinden kanmak iin isteyerek azaltlabilir. Hz kaybndaki eitli sebepler
yle sralanabilir (Bhattacharyya, 1978):
1. Gemi tekne ve st yapsna gelen rzgrdan dolay oluan ek diren.
2. Hareketlerden dolay direnteki art ba-k vurma ve dalp-kma hareketleri,
yalpadan daha byk etkiye sahiptir.
3. Teknedeki dalga yansmalarndan dolay oluan ek diren.
4. Srklenme asna bal olarak direnteki art ya da rzgr, dalgalar ve de
dmen hareketlerinden oluan yan teleme ve savrulma hareketleri.
5. Seyir halindeki pervanenin alma artlarnn sakin sudakinden farkl olmasndan
ileri gelen pervane sevk verimindeki azalma. Bu alma artlar yle
sralanabilir:
a. Direnteki art pervanenin ar yklenmesine sebep olur.
b. Hzdaki azalma pervaneye farkl hzlarda akmn gelmesine neden olur.
c. Hareketler, pervaneye farkl hzlarda ve ynlerde akm gelmesine neden olur.
d. Pervanenin suyun iine batp kmas hava emilimine neden olur.
e. Deien artlar sevk makinesinin karakteristiini etkiler.
6. Makine gcnn isteyerek azaltlmas u sebeplere baldr:
70
a. Ar miktarda yeil suyun tanmas

b. Dvnme
c. Ar miktarda ivmelenmeler
d. Pervane hznn ani ykselmesi (pervanenin su yzeyine girip kmasna bal
olarak)
e. Gemiyi rotada tutmaktaki zorluklar
Seyir halinde meydana gelen ek diren, ya model deneylerinden ya da analitik
yollardan tahmin edilir. Model deneyleri yaplmas durumunda, model dzgn ya da
kark dalgalarda ekilir ve dalgal durumdaki direnten sakin sudaki diren
karlarak bulunur. Birok rnekte model deneyleri batan gelen dalgalarda yaplr;
nk maksimum ek diren batan gelen dalgalarda meydana gelir.
Dzenli dalgalarda ortalama ek direnci tahmin etmek iin birok analitik yntem
gelitirilmitir. Analitik yntemlerin sonucu deneysel verilerle tam olarak
uyumayabilir. Yine de bu yntemler, geminin seyir halinde gerekli gcnn
tahmininde dizaynra nemli miktarda rehberlik edecektir.
5.3 Dzgn Dalgalarda Ek Diren
Dzgn dalgalarda ek direncin dalp-kma ve ba-k vurma hareketlerinin
fonksiyonu olarak ilk teorik ifadesi Havelock (1958) tarafndan ortaya konulmutur:
k
RAW ( Fa za sin zF M aa sin M )
2
[N]
k: dalga says
Fa : dalp-kmada oluan uyarc kuvvetin genlii [N]
M a : ba-k vurmada oluan uyarc momentin genlii [N.m]
z a : dalp-kma hareketinin genlii [m]
a : ba-k vurma hareketinin genlii [rad]
zF : kuvvet ile dalp-kma hareketleri arasndaki faz as [der]

M : moment ile ba-k vurma hareketleri arasndaki faz as [der]
71
(5.1)
Bu denklem, ek direnci bulmaya ynelik ilk yaklam olarak kabul edilebilir; nk

denklemde, dalp-kma ve ba-k vurma birleik hareketleri ihmal edilmitir.
Bununla birlikte denklem (5.1) gstermektedir ki hareketler ve zorlayc fonksiyonlar
arasndaki faz ilikisi, ek direncin birincil sebeplerinden birisidir. Hareket
denklemlerinde snm ile ilgili terimlerin olmas durumunda faz gecikmesi mmkn
olur.
Ek diren aslnda bir enerji kaybdr. Bu enerji kayb snmden dolay
olabilecei gibi gemi hareketlerinin zorlayc fonksiyonlarla sabit bir faz ilikisi
ierisinde kalmas iin yaplan iten dolay da olabilmektedir. Bu enerji gemiden
temin edilir ve akkan srtnmesi ile geminin hareketlerinden dolay oluan dalga
formlarnn radyasyonu ile datlr. Bylece ek diren, bu yaylan dalgalarn
enerjilerine ilikin bilgiyle de saptanabilir.
Denklem (5.1)de verilen ifadeye alternatif bir yntem de hareket srasnda oluan
kuvvet (ve moment) tarafndan yaplan ii, verilen bir dalga alannda gemiyi ekmek
iin gerekli kuvvet tarafndan yaplan ie eitlemektir. Joosen (1966), dalgalardan
gelen ek diren iin B/L narinlik parametresine dayanan bir ifade tretmitir. Sadece
birinci dereceden terimleri gz nne alarak deney sonularyla uyumlu bir ifade
bulmutur:
RAW
e3
2g
(bz za2 b a2 )
(5.2)
Burada;
e :karlama frekans [rad/sn]

RAW : ek diren [kN]
kN .sn
bz : dalp-kma snm katsays
m
b : ba-k vurma snm katsays m.kN .sn

z a : dalp-kma hareketinin genlii [m]
a : ba-k vurma hareketinin genlii [rad]

Joosen (1966) tarafndan verilen ek diren forml denklem (5.3)de verilmitir:
72
RAW
L2
g a2 ( B 2 / L) 32B 2
2
z 2
2 L2 a
2 L a za
a
P1 2
P3
P2 cos (5.3)
2 a
2 a a
a
Burada;
e3 2
g
P1
b33
2
g L
L
(5.4a)
P2
e3 2
g
(b33 b53 )
2
g L
L
(5.4b)
P3
e3 2
g
4b55
2
g L
L
(5.4c)
ve z
Dalp-kma hareketi: z za cos et
Ba-k vurma hareketi: a cos(et )
(5.4) denklemlerinde kullanlan snm katsaylar:
b33
1
e
b35 b53
b55
1
e
g
bn dxb
L
2
e
(5.5a)
g
xbbn dxb
L
(5.5b)
g 2
xb bn dxb
L
(5.5c)
e : karlama frekans [rad/sn]

: deplasman hacmi m3
bn : kesite ait snm katsays
xb ( 2 x / L) : boyutsuz boyuna koordinat
Denklem (5.3)den grlmektedir ki ek diren, snm katsaylarndan (frekansa bal

olarak) ve dalp-kma ile ba-k vurma hareketlerinin ve bunlarn faz alar
bilgilerinden yola karak hesaplanabilmektedir. Ek diren hesaplama adna
73
bilinmesi gereken tm bu nicelikler dilim teorisi kullanlarak gemi hareketlerinden

elde edilebilecei gibi deneysel olarak da elde edilebilir. Dier bir deyile, ek diren
aada belirtilen 3 farkl yolla hesaplanabilmektedir (Bhattacharyya, 1978):
1. Hem hareket genlikleri hem de snm katsaylar dilim teorisiyle elde edilir.
2. Hareketler deney sonucu elde edilir; fakat snm katsaylar dilim teorisi
yardmyla elde edilir.
3. Hem hareketler hem de snm katsaylar deneysel olarak elde edilir.
Denklem (5.3)den hesap edilen ek diren, zellikle yksek hzlarda, tatmin edici bir
ekilde deney sonularyla uyumludur. Belirtilmelidir ki denklem (5.3) boyutsuz
frekans
parametresi
e2 B / 2 g 1.0 durumunda
geerlidir.
Birim
frekans
parametresinden olan herhangi bir sapma hesaplanan ek diren ile llen ek diren
arasnda farkllk yaratabilir. Bu yzden dk hz ve uzun dalgalarda ortaya kan
bu farkllk teorideki bu kstlama ile aklanabilir. Dk hzlarda ortaya kan
deneysel hatalar da nemli orandadr. Aklda tutulmas gereken dier bir gerek ise,
yksek dalgalarda hareketler lineer deildir ve byle bir durumda dk bir boyutsuz
ek diren deeri beklenebilir.
Gerritsma ve Beukelmannn (1972) batan gelen dalgalarda ek diren iin
gelitirdii yntem ok popler olmutur; nk dilim teorisi kodlarna uygulamas
daha kolaydr.
Gerritsma ve Beukelmann vermi olduklar ek diren forml u ekildedir (1972):
RAW
dan 2
L
b
(
x
)
Vz dxb
e 0 n b
dxb
(5.6)
e : karlama frekans [rad/sn]
: dalga boyu [metre]

L: gemi boyu [metre]
kN .sn
bn ( xb ) : dalp-kma hareketinde kesitlere ait snm katsays 2
m
V: gemi hz [m/sn]
74
an : dalp-kma hareketine bal olarak dalp-kmada lokal ek su ktlesi katsays
[ton/m]
Vz : dalgal su yzeyine nazaran gemi kesitinin dey hareketi [m/sn]
RAW : Ek diren [kN]
ekil 5.2 : Gerritsma ve Beukelmann teorisi ile deney sonularnn

karlatrlmas (Lloyd, 1989).
ekil 5.2de 152.50 metre uzunluundaki (0.25 Froude saysnda) bir geminin ek
diren tahminine ilikin Gerritsma ve Beukelmann teorisi ile deney sonularnn
karlatrlmas yaplmtr. Grld gibi deney sonular ile teori birbirine
yeterince uyumludur.
Analitik aratrmalara dayanarak ek diren konusunda aada sralanan sonular
elde edilebilir:
a. Geminin seyir halindeki ek direnci, dalga yksekliinin karesiyle orantldr.
b. Ek diren, geminin sakin sudaki direncinden bamszdr.
c. Ek diren gemi hareketlerinin (dalp-kma ve ba-k vurma) ve bunlarn
dalgalarla faz ilikisinin bir fonksiyonudur. Maksimum ek diren dalp-kma ve ba75
k vurma hareketlerinde bir rezonans olmas durumunda ortaya kar. Dier bir
deyile, geminin zayf hareketlerinde bile byk ek direnler oluabilir.
d. Ek diren, yaylan dalgalarn bir sonucu olarak deerlendirildiinden viskoz
snm etkisiyle oluan enerji kaybnn bir nemi yoktur. Ek diren viskoz olmayan
bir kavramdr ve byk oranla atalet ve dalga etkilerine baldr. Ek diren Froude
Yasalarna uyduundan dolay tam lekli bir geminin ek direnci modelinin ek
direnci ile lein kp arplarak elde edilebilir (Bhattacharyya, 1978).
Ek diren ile ilgili olarak gerek analitik yntemlerde bulunan sonular gerekse de
deneyler sonucu elde edilen deerler ounlukla boyutsuz saylar cinsinden verilir.
Boyutsuz ek diren katsays denklem (5.7)de verilmitir.
AW
RAW
g a2 ( B 2 / L)
(5.7)
RAW : dalgalardaki ek diren [N]
: suyun younluu kg / m3
g: yer ekimi ivmesi m / sn 2
B: gemi genilii [m]
L: gemi boyu [m]
a : dalga genlii [m]

Ek direncin boyutsuz deerlerle gsterimi ekil 5.3de verilmitir. ekilden
grlmektedir ki, hz artyla beraber ek diren de dzgn bir ekilde artmaktadr.
Bu eklin apsisinde boyutsuz karlama frekans katsays e
Ordinattaki ek diren katsays ise (5.7) eitliinde gsterilmitir.
76
L
verilmitir.
g
ekil 5.3 : Froude saysna bal olarak ek direncin deiimi (Tejsen ve di., 1973).
5.4 Kark Denizlerde Ek Diren
Bir geminin kark denizlerdeki ek direnci dzenli dalgalardakiyle ayn tarzda yani
lineer superpozisyon teknii kullanlarak u ekilde elde edilebilir:
1. Belirli bir deniz durumu iin dalga spektrumu oluturulur ya da verilen bir rzgr
durumu iin ITTC standart formlasyonu kullanlr.
2. Dzenli dalgalarda RAO (Genlik Karlk Fonksiyonu) deerleri analitik olarak ya
da model testleri sonucu elde edilir. Gz nne alnmaldr ki lineer superpozisyon
ilkesi, dalgalardaki ek direncin dalga genliinin karesi ile orantl olmasn gerektirir.
RAW a2
77
3. Dier bir deyile, sabit bir dalga boyunda fakat farkl dalga genliklerinde test
edilen bir modelin tm karekk ek diren erileri dalga genliine blnd takdirde
tek bir deere der.
4. Ortalama ek diren:
RAW 2 S (e )
0
RAW
a2
(e )de
(5.8)
Ek direncin istatistiksel ortalamas, spektrumun altnda kalan alann 2 katdr.

OrtRAW 2m0
(5.9)
m0 : Spektrum erisinin altnda kalan alan
5.5 ShipmoPC Bilgisayar Programnda Ek Diren Hesab

ShipmoPCde uygulanan ek diren teorisi Faltinsen ve dierlerinin almasnda
(1980) detayl olarak aklanmtr. ShipmoPCde ek diren hesab iin yakn alan
yntemi uygulanmaktadr.
Uzak alan yntemi denizde seyir halindeki bir gemiden yaylan dalga enerjisinin
zamana gre ortalamasn dikkate alr. Uzak alan terimi, momentum aksnn geminin
evresinde sonsuz yarapl dey kontrol yzeyi boyunca deerlendirilmesinden
kaynaklanmtr. Ek diren tahmininde kullanlan uzak alan denklemleri gemi
hidrodinamiinin snm terimlerini ierir. Tersine olarak, yakn alan yntemi dalga
srklenme
kuvvetini,
gemi
yzeyi
zerindeki
basn
dalmnn
direkt
integrasyonuyla elde eder. leride gsterilecei gibi yakn alan ynteminde dalga
srklenme kuvveti ounlukla geminin bal hareketinden elde edilir.
Yakn Alan Yntemi dalgalardan gelen ek direnci aadaki forml kullanarak
tahmin etmektedir (McTaggart, 1997a):
RAW pnx dS
(5.10)
S: geminin slak yzeyi, p: hidrodinamik basn ve nx : gemiye gelen normal

vektrn x-bileeni ve pnx :zaman ortalamas anlamna gelmektedir.
Pratikte, denklem (5.10)da verilen eitlik ok dikkatli deerlendirilmeli; nk
integralin iindeki terimler birbirini geersiz klma eilimindedir.
78
Yakn Alan Ynteminin baskn terimi gemi su hatt boyunca alnan aadaki
integraldir (McTaggart, 1997a):
RAW
g
2
2
r
( x, y, t )nx dl
(5.11)
wl
wl: gemi su hatt ve r ( x, y, t ) :bal harekettir. Geminin ileri hareketinden gelen

dalgalarn dinamik kabarma etkisi ihmal edilerek, bal hareket u ekilde verilebilir:
r I D z y x
(5.12)
Burada;
I : gelen dalgann ekil deitirmesi

D : sanm (diffraction) etkisiyle dalgann ekil deitirmesi
z : geminin dalp-kma miktar
: geminin yalpa as
: geminin ba-k vurma as

Bal hareket, geminin ileri hzna bal olarak dalgalarn kabarma etkisi gz nne
alnarak tekrar u ekilde yazlabilir (McTaggart, 1997a):
r 1
h( x,V )
( I D z y x )
T
(5.13)
Burada;
h(x,V): geminin ileri hzna bal olarak gemi boyunca daimi dalga ekil deitirmesi
ve
T: geminin su ekimidir.
Denklem (5.11)in uygulanmasndaki en byk problem, dilim teorinin dalgann
sanm etkisini deerlendiremiyor olmasdr. Faltinsen ve dierlerinin (1980)
makalesinde dilim teorisinin limitleri ierisinde ek direnci tahmin etmede iki farkl
yakn alan denklemi verilmektedir. Dalga boyunun, gemi boyu mertebesinde ya da
gemi boyundan daha byk olduu zaman, gemi hareketleri ok byk olacaktr;
fakat dalgann sanm etkisi ihmal edilecektir (yani D 0 ). Uzun dalga boylarnda
ek diren denklem (5.12)ye gre bulunacaktr (McTaggart, 1997a):
79
lw
RAW
g
2
2
r
( x, y, t )nx dl e2 z e2 y
(5.14)
wl
e : karlama frekans
: gemi ktlesi
z: dalp-kma miktar
: ba-k vurma as
y: yan teleme miktar
: savrulma as
ShipmoPCde zaman ortalamas ve kompleks RAOlar arasndaki iliki yledir
(McTaggart, 1997a):
r2
1
r
2
(5.15)
1
z (Re el z Re el Im ag z Im ag )
2
(5.16)
1
y (Re el y Re el Im ag y Im ag )
2
(5.17)
Dalga boyu sfra yaklarken, gemi hareketleri sfra yaklar; fakat dalma etkileri
(dalga yansmas da dhil) nemli hale gelir. ShipmoPC, Faltinsen ve dierlerinin
(1980) makalesinden alnan denklem (5.18)i ksa dalgalarda ek diren tahmininde
kullanmaktadr:
sw
RAW
g
2V
I2 ( x, y, t )nx X sin 2 ( )
[1 cos cos( )] dl
2 wl*
g
Burada, l * :gelen dalgalara maruz kalan gemi su hatt ksmdr ve tan 1
(5.18)
nx
ny
olarak tanmlanr.
ShipmoPC gibi dilim teorisi temeline dayanan bir bilgisayar programyla, ksa ve
uzun dalga rejimleri arasndaki gei blgesinde ek direnci hesaplayacak herhangi bir
rasyonel yntem bulunmamaktadr.
80
Yine de, denklem (5.19) ksa ve uzun dalga denklemlerini kullanarak ek diren iin
makul sonular vermektedir (McTaggart, 1997a):
lw
,
RAW RAW
/ L 1 iin
(5.19a)
lw
sw
RAW max( RAW
, RAW
),
/ L 1 iin
(5.19b)
5.6 Seri 60 Tekne Formlar in Batan Gelen Dalgalarda Ek Diren

Seri 60 formlar birok ek diren almasna konu olmutur. izelge 5.1de Seri 60
formu gemilerin boyutlarna yer verilmitir. ekil 5.4te ise bu gemilerin narinliini
ortaya koymak iin su hatlar gsterilmitir. Strom-Tejsen ve di. (1973) dzenli
batan gelen dalgalarda Seri 60 modelleri iin ek direnci lmlerdir. Salvesen
(1978) ise bu deneysel sonular kullanarak teorisini gerekletirmi ve Shipmo5 ile
test etmitir. Shipmo5de Salvesenin teorisinin uygulamas deney sonularyla
uyumlu sonular vermitir. Hearn ve di. (1987) boyutlu yakn alan ve uzak alan
yntemlerini Seri 60 deney sonularyla karlatrmlardr. Bunun sonucunda yakn
alan ynteminin uzak alan ynteminden daha stn olduu ortaya kmtr
(McTaggart, 1997a).
izelge 5.1 : Seri 60 modellerinin ana boyutlar (McTaggart, 1997a).
CB 0.60
CB 0.70
CB 0.80
Uzunluk, L (m)
121.9
121.9
121.9
Genilik, B (m)
16.25
17.42
18.76
Su ekimi, T (m)
6.50
6.97
7.50
Boy/Genilik, L/B
7.50
7.00
6.60
Genilik/Su ekimi,
B/T
2.50
2.50
2.50
81
ekil 5.4 : Seri 60 gemilerinin ve FFG 7 firkateyninin su hatt alanlar (McTaggart, 1997a).
Ek Bde nmerik tahminlerle Seri 60 modelleriyle yaplan deney sonularnn

karlatrlmas yaplmtr. ShipmoPC tm durumlarda ek direnci fazla tahmin
etmitir. ekiller, Hearn ve dierlerinin (1987) yakn alan yntemi ve tm mterimlerini kullanan SMCA4 adl bilgisayar programndan gelen boyutlu sonular
da iermektedir. boyutlu kodlar ShipmoPCden kayda deer daha iyi sonular
vermemektedir. Seri 60 standart gemileriyle yaplan sonular gstermektedir ki
denklem (5.19), ek direncin tahmininde uzun ve ksa dalga boylarn birletirerek iyi
bir yaklam salamaktadr (McTaggart, 1997a).
82
5.7 Batan ve Belirli Bir Adan Gelen Dalgalarda FFG 7 Firkateyni in Ek

Diren
ShipmoPCnin narin gemi formlarnda ek diren uygulamasn deerlendirmek iin
McTaggartn (1997a) makelesinde verilen Amerikan FFG 7 firkateyni ile yaplan
deneysel sonular karlatrlmtr. ekil 5.4de FFG 7nin su hatt alan
gsterilmektedir. izelge 5.2de de firkateynin boyutlar verilmitir.
ODea ve Kim (1981), FFG 7nin ek diren sonularn deneysel olarak elde etmi ve
ayrca, Lin ve Reedin (1976) uzak alan dilim teorisi tahminine bal olarak nmerik
verilerle deney sonularn mukayese etmitir. Tm bu sonular Ek Cde grafikler
halinde verilmitir.
izelge 5.2 : FFG 7 firkateyninin boyutlar (McTaggart, 1997a).
Boy, L (m)
124.4
Genilik, B (m)
13.55
Su ekimi, T (m)
4.37
Boy/Genilik, L/B
9.18
Genilik/Su ekimi, B/T
3.10
Blok katsays, CB
0.45
Karlama frekans geminin doal yalpa frekansna yakn olduu zaman, belirli bir
adan gelen dalgalarda ShipmoPCnin ilk ek diren tahmini gereki olmayan
yksek tepe noktalar vermitir. Bu yksek ek diren deerinin nedeni ok geni
yalpa hareketidir, nk ShipmoPC programna girilen FFG 7 firkateynine ait
verilerde herhangi bir eklenti yoktur. Bu problem FFG 7ye yalpa omurgas
eklemekle hafifletilmitir (McTaggart, 1997a).
ShipmoPC ek diren tahminleri genel olarak deney deerlerinden daha dktr.
ShipmoPCnin, Shipmo5 ile ODea ve Kimin (1981) tahminlerinden avantajl yan
ktan gelen dalgalarda (0 ve 45 derece) makul deerler vermesidir.
5.8 leri Hzlarda Dalga Kabarma Dzeltmesinin Ek Diren zerine Etkisi
ShipmoPC, denklem (5.13) kullanarak geminin ileri hzna bal olarak dalgalarn
kabarma etkisini gz nne alr. (1 h / T ) olarak tanmlanan bu kabarma
katsaysnn hesab gemi en kesit alan Ax in gemi uzunluu boyunca aamal olarak
83
deitii kabulne dayanr. Ayna kl gemilerde, k civarnda bu kabul geersizdir

ve kabarma tahmini yntemi kt sonular verir. Bu durumda ShipmoPC, geminin
ilk ba yars boyunca tam kabarma dzeltmesi uygularken, dier kalan k yarsnda
ise ksmi kabarma dzeltme faktr (1 h / T ) uygular. Buradaki arlk
faktr, mastoride 1 ve kta 0 olmak zere bu blge arasnda lineer olarak deiir.
ShipmoPCde kabarma dzeltme faktr 0.5 ile 2.0 aralnda deimektedir
(McTaggart, 1997a).
Ek Dde, Seri 60 ve FFG 7 gemileri iin batan gelen dalgalarda kabarma
dzeltmesinin etkileri grlmektedir. Tm gemiler iin 0. posta ba dikme ve 20.
posta k dikmedir. Her bir gemi ayna ka sahiptir; bu yzden ShipmoPC tam
kabarma
dzeltmesi
gemilerin
hibirine
uygulanmamaldr.
Tam
kabarma
dzeltmesinin sonular tam anlamyla bir kyas iin verilmitir.

Hesaplanan kabarma katsaylar dorulamaktadr ki, tam kabarma dzeltmesi ayna
kl gemilerin k tarafnda deien sonular vermektedir. Ba kabarma dzeltmesi
yntemi ise geminin toplam uzunluu boyunca makul deerler vermektedir. Tm
durumlarda kabarma dzeltmesi ek direnci artrr. Seri 60 gemilerinde, artan ek
diren, deney sonularyla daha kt uyum gsterirken, FFG 7 firkateyninde daha iyi
bir uyum sz konusudur. nce-uzun bir gemi olan FFG 7, Seri 60 standart serisi
gemilerle karlatrldnda, dilim teorisine daha uygundur.
5.9 Sonular
Yaplan deneylerden anlalmaktadr ki, ek diren hesabna ilikin yakn alan
yntemi, uzak alan yntemine gre daha baarl sonular vermektedir. Seri 60
standart serisine ait modellerle yaplan ek diren deneylerinin sonularna gre,
ShipmoPC, tm durumlarda ek direnci fazla tahmin etmitir.
ShipmoPC, FFG 7 firkateyninde batan ve belirli bir adan gelen dalgalarda, ek
direnci deney sonularndan daha dk tahmin etmitir. Ayrca, zellikle ktan
gelen dalgalarda dier yntemlere nazaran daha makul deerler bulmutur.
EK Dde verilen grafiklerden anlald gibi geminin ileri hz durumunda ortaya
kan dalgalardan gelen kabarma dzeltmesinin dhil edilmesi FFG 7 iin (narin bir
gemi) batan gelen dalgalarda ek diren tahminini iyiletirirken; daha dolgun bir
gemi olan Seri 60 formu gemilerde, kabarma dzeltmesinin dhil edilmesi ek diren
84
tahmininin deney sonularyla kt bir uyum ierisine girmesine neden olur. Ayna
kl bir gemi iin ShipmoPCde ba kabarma dzeltmesinin yaplmas, tam kabarma
dzeltmesine gre daha uygun olacaktr (McTaggart, 1997a).
85
86
6. HAREKET KAYNAKLI DENGE KAYBI OLAYI

Denizcilik kriterinin gelimesinde nemli bir adm Baitis ve dierleri tarafndan
atlmtr (1984). Baitis ve dierlerinin almasnda herhangi bir gverte operasyonu
srasnda meydana gelen denge kayb olaylarnn zamana bal hesap yntemi
tantlmtr. Bu denge kayb olaylar, hareket kaynakl denge kayb olarak
isimlendirilir. Literatrde Motion Induced Interruptions olarak belirtilen bu terim,
ksaca MIIs olarak gsterilir. Yatay kuvvet deerlendirici kavram da yukarda
belirtilen referansta (Baitis ve di., 1984) aklanmtr. Literatrde Lateral Force
Estimator olarak geen kavram, LFE ksaltmasyla gsterilmektedir. LFE,
yerekimi ivmesi ile yalpa hareketine bal olarak meydana gelen yatay ivmenin
birleimidir. Yatay kuvvet deerlendirici (LFE), hareket kaynakl denge kayb
olaylarnn (MIIs) grlme sklyla yakndan ilikilidir. (Baitis ve di., 1984).
6.1 Giri
Firkateyn ve destroyerler zerine yaplan birok denizcilik kriteri, operasyonlara ait
tecrbeleri ierir. Gemideki personelin gverte zerindeki almasna dair tipik bir
kriter RMS yalpa deerinin drt dereceyi amamasdr. Drt derece yalpa as,
firkateyn ve destroyerlerin gverte operasyonlarnda zorluklar yaratan snra yakn
olmasna ramen; bu kriter, arlaan deniz durumlarnda operasyonel performansn
aamal bir ekilde dn ngremez. Ayrca ok aktr ki, bu operasyonlar
sadece drt derece gverte eimi ile de snrlandrlamaz, tercihen personelin
gvertedeki dengesini kaybetmesiyle sonulanacak yatay ve dey ivmelerle beraber
gverte eiminin deerlendirilmesiyle snrlandrlabilir. Bu balamda, yalpa as bu
tip bir kriteri ifade etmede eksik bir fiziksel parametredir ve bundan dolay sadece
yalpa as kriterinin kullanm gverte operasyonlaryla ilgili olarak yanl sonular
dourabilir (Graham, 1980). Bundan dolay yalpa kriterinin yannda, hareket
kaynakl denge kayb olaylarnn saysn veren baka bir snrlayc deer
kullanmakta fayda vardr.
87
Bu almada, MII teorisi hakknda genel bilgiler verilmi, hareket kaynakl denge
kayb olaylarnn saysn veren formller zerinde durulmutur. Daha sonra,
ShipmoPC program kullanlarak bir firkateynin eitli blgelerinde MII hesaplar
yaplmtr. Elde edilen sonular grafikler halinde verilmitir. Bylece gemi
zerindeki yatay, dey ve boyuna konumlarn MII saylarna olan etkisi ortaya
konulmutur.
6.2 MII Teorisi
Hareket kaynakl denge kayb olaylar (MIIs) boyuna ivmelerin kk ve rzgr
etkisinin ihmal edildii durum altnda elde edilmitir.
Hesaplamalarda kullanlan koordinat sistemi ekil 6.1de gsterilmitir. Bu
koordinat sisteminin orijini geminin arlk merkezidir ve serbest yzeye gre sabit
bir ynde ortalama hzda gitmektedir. Boy teleme, yan teleme, dalp-kma, yalpa,
ba-k vurma ve savrulma hareketleri, i=1, ., 6 olmak zere i indisi ile
belirtilmitir.
Gemi
zerinde
bir
P P( X , Y , Z ) noktasndaki
yer
deitirme
vektr
r (rx , ry , rz ) aadaki gibi verilir (Graham, 1990):
r xP
Burada;
( x, y , z )
(6.1)
ve
( , , ) olarak
belirtilmitir.
teleme
hareketlerinden kaynaklanan geminin yer deitirme vektr ve : geminin asal

yer deitirme vektrdr. r (rx , ry , rz ) yer deitirme vektr koordinat sisteminde
srasyla x,y ve z dorultularndaki yer deitirmeyi ifade eder. rnein, dey
dorultudaki yer deitirme denklem (6.2)de gsterildii gibi verilebilir:
rz z Y X
(6.2)
P noktasndaki hz ve ivmeler denklem (6.1)in zamana gre tretilmesiyle
bulunmutur:
r xP
(6.3)
r xP
(6.4)
88
ekil 6.1 : Eksen takm.
ekil 6.2 : Gverte zerinde duran bir kiinin modeli (Graham, 1990).
Gemiye bal bir referans sisteminde bir insan ya da nesne zerine etkiyen
kuvvetlerin bilinmesi ve burada orijin ve eksenlerin gemiye sabitlendii artndan
bahsedilmesi gereklidir. Koordinat dnmn ataletten gemi koordinat sistemine
gerekletirirken, sadece lineer terimleri koruyarak, birim ktle bana boyuna
kuvvet Fboyuna , gemi zerinde bir P konumunda aadaki gibi verilmektedir:
89
Fboyuna rx g
(6.5)
Birim ktle bana dn yatay kuvvet, Fyatay :
Fyatay ry g
(6.6)
ve birim ktle bana den dey kuvvet, Fdey :
Fdey g rz
(6.7)
(g: yer ekimi ivmesi)

Baitis ve dierlerinin (1976) almasnda belirtildii gibi boyuna dorultudaki
kuvvetlerin kk olduu kabul yaplmtr. Bu, tek gvdeli gemiler iin makul bir
kabuldr; nk tecrbelerden bilinmektedir ki hareket kaynakl denge kayb
olaylarnn (MIIs) birincil nedeni yatay hareketlerdir. Dier gemiler iin de boyuna
hareketlerin nemli miktarda MII oluturaca dnlmez. Aada belirtilen
yntem rahatlkla, boyuna hareketlerin neden olduu MII olaylarn hesaplamak iin
de uygulanabilir (Graham, 1990).
ekil 6.2de gverte zerinde ayakta duran ya da yryen bir kii gsterilmitir.
ekilde belirtildii gibi o kiinin arlk merkezinin gverteden h yksekliinde
olduu ve duru geniliinin 2l olduu kabul edilmitir. Gvertenin srtnme
katsays ile ifade edilirse, P noktasndaki kayma art:
Fyatay Fdey
(6.8)
Burada dey kuvvetlerin her zaman negatif olduu yani geminin dey ivmesinin
her zaman g yerekimi ivmesinden kk olduu kabul yaplmtr. Bu durum,
dey ivmenin g yerekimi ivmesini at durumlarda MIIs olaynn tahmininde
snrlayc bir kabul deildir.
Ayak civarnda moment alndnda, bir kiinin P noktasnda devrilmesinin art:
h Fyatay lFdey
(6.9)
ya da
l
Fyatay Fdey
h
(6.10)
90
h ve l iin temsili deerler srasyla 0.91 m. ve 0.23 m. olarak alnabilir. O halde,
l / h 0.25 olur. l/h parametresi devrilme katsays olarak adlandrlr. srtnme

katsays ise gverte durumuna gre deimektedir. Baitis ve di. (1984) tarafndan
kuru gverte durumunda katsays 0.7 olarak verilmitir. Bu durumda gverte
kuru olduu zaman kaymadan nce devrilme bir problem haline gelmektedir. Islak
gverte durumunda ise, hem kayma hem de devrilme nem tekil etmektedir.
Graham ve di. (1992) tarafndan devrilme ve srtnme katsaylar izelge 6.1de
gsterildii gibi verilmitir.
izelge 6.1 : Kayma ve devrilme olaylar iin devrilme ve srtnme katsaylar
(Grahan ve di., 1992).
Durum
leri ynde devrilme
Yana doru devrilme
Kuru gvertede duran bir kiinin kaymas
Sandalyenin kaymas
eitli gverte durumlarnda gvertede kayma
Katsay
l/h=0.17
l/h=0.25
= 0.7
= 0.19
= 0.2-0.8
Eitsizlik (6.10)dan yola karak u sonuca varlabilir: Devrilme ya

l
l
g ry rz g
h
h
(6.11)
ya da
l
l
g ry rz g
h
h
(6.12)
olmas durumunda meydana gelir.

Sfr dey ivme durumunda, bu eitsizlik u hale gelir:
g ry
l
g
h
(6.13)
Eitsizlik (6.13)de mutlak deerin ierisinde belirtilen terim, Baitis ve di.

tarafndan yatay kuvvet deerlendirici olarak adlandrlmtr ve LFE ksaltmas ile
gsterilir (1984).
6.3 Bir Firkateyn in MII Hesab
Hareket kaynakl denge kayb olaylar (MII) McTaggartn teknik bildirisinde tm
zellikleri verilen rnek bir firkateyne uygulanmtr (1997b). Bu firkateynin temel
91
zellikleri izelge 6.2de verilmitir. Firkateyn 20 postaya blnm ve 0. posta ba

dikme, 20. posta ise k dikme olarak alnmtr. MII olaylarnn hesab iin
ShipmoPC program (BMT, 2001) kullanlm ve 50 saniyelik bir gverte
operasyonu temel alnarak hesap yaplmtr. Bunun iin 6 deniz iddetinde
Bretschneider Spektrumu (ITTC, 1978) kullanlm ve karakteristik dalga ykseklii
6.0 metre ve modal dalga periyodu 12.4 saniye olarak seilmitir. Ayrca devrilme
katsays l / h , 0.25 olarak belirlenmi ve kiinin kuru gverte zerinde dik olarak
ayakta durduu dnlmtr.
izelge 6.2 : Firkateynin temel zellikleri (McTaggart, 1997b).
Deplasman ktlesi
4731.78 ton
Boy
124.59 metre
Genilik
14.80 metre
Su ekimi
5.03 metre
Yalpa jirasyon y.ap
5.20 metre
ekil 6.3de yatay kuvvet deerlendiricisi (LFE) deerlerinin geminin eitli boyuna
konumlarnda karlatrlmas yaplmtr. Hesaplar, geminin merkez hattnda ve
ayn dey ykseklikte yaplmtr. Tm hesaplarda dalgalarn geli as 105 derece
olarak alnmtr. ekilden grld gibi boyuna konumun ivmeler zerindeki etkisi
ok byktr.
ekil 6.3 : Boyuna konumun LFE deerlerine olan etkisi (6 Deniz iddetinde uzun
dalga-tepeli denizde 105 derece dalga geli as ve 20 knot gemi seyir
hznda).
92
ekil 6.4te boyuna konumun MIIs says zerine etkisi gsterilmitir. Burada ekil
6.3de verilen ayn artlar kullanlmtr. ekilden grld gibi boyuna konumla
MII olaynn meydana gelmesi arasnda kuvvetli bir iliki vardr. Ba dikmedeki (0.
posta) MIIs says, 12. postadakinden 1.25 katdr.
ekil 6.4 : Boyuna konumun MIIs zerine etkisi (6 Deniz iddetinde uzun dalgatepeli denizde 105 derece dalga geli as ve 20 knot gemi hznda).
Dey konumdaki deiikliin MII olaylarn zerine etkisi ekil 6.5de verilmitir.
Burada bordadan gelen dalgalar gz nne alnmtr. ekilde belirtilen Z, kaide
hattndan dey mesafeyi belirtmektedir ve Z=0 kaide hattn gstermektedir. ekil
6.5de grld gibi MII olaylarnn says kaide hattna doru d eilimindedir.
a cos et
(6.14)
P (0,0, Z ) noktasnda
ry Z e2 Z
(6.15)
ve
LFE g ry ( g e2 Z )
(6.16)
Yani, Z g / e2 noktasnda LFE deeri minimuma eriir. Bu da gereki bir
e deeri iin LFEnin en kk deeri kaide hattnn altnda bir noktaya karlk
gelmektedir (Graham, 1990).
93
ekil 6.5 : Geminin mastorisinde dey konumun MIIs zerine etkisi (6 Deniz
iddetinde uzun dalga-tepeli denizde bordadan gelen dalgalarda ve 20
knot gemi hznda).
Enine konumdaki deiimin MII olaylar zerine etkisi ekil 6.6da gsterilmitir.
Bu amala ekilde gsterilen tm noktalar mastoride ve ayn dey arlk merkezi
konumunda alnmtr. Analizler, bordadan gelen dalgalarda ve uzun dalga-tepeli
denizlerde yaplmtr. Y=0 merkez hattn ifade etmektedir, pozitif yn ise iskele
tarafna alnmtr. ekle gre, enine konumun MII zerine etkisi ok azdr.
ekil 6.6 : Geminin mastorisinde enine konumun MIIs zerindeki etkisi (6 Deniz
iddetinde uzun dalga-tepeli denizde bordadan gelen dalgalarda ve 20
knot gemi hznda).
94
ekil 6.7de 90 derece yaylma asna sahip ksa dalga-tepeli denizlerde dalgalarn
geli asnn geminin kpr zerindeki RMS yalpa ve MIIs saylar zerine olan
etkisi gsterilmitir. ekilden grlmektedir ki yalpa iin en kt durum ile MIIs
saylar iin en kt durum arasnda dalga geli ynleri asnda yaklak 15
derecelik bir fark vardr. Yaplan benzer almalar gstermektedir ki, yalpa as
kriteri zellikle firkateyn ve destroyerlerde gverte operasyonlar iin yeterli bir
kriter deildir. En ar yalpa durumu k omuzluktan gelen dalgalarda yaanrken, en
fazla MII olaylar bordadan gelen dalgalarda meydana gelir (Graham, 1990).
ekil 6.7 : Geminin kpr st gvertesinde dalgalarn geli asnn RMS yalpa ve
MIIs zerine olan etkisi (6 Deniz iddetinde ksa dalga-tepeli denizde 20
knot gemi hznda).
6.4 Gverte Operasyonlar in Kriter Belirlenmesi
Gverte operasyonlar iin en iyi kriter, MII olaylarnn meydana geli saylardr.
Farkl
gemi
tipleri
iin
ve
farkl
gverte
operasyonlarnda
bu
kriter
kullanlabilmektedir. Devrilme katsaysnn 0.25 alnaca bir dakikalk bir vazife

standart olarak alnm ve sonu olarak dakikadaki MIIs says uygun bir birim
olarak kabul edilmitir. izelge 6.3de risk seviyelerine bal olarak birim
dakikadaki MIIs saylar verilmitir (Graham, 1990).
MIIyi
temel
alan
bu
kriteri
uygulayarak
eitli
gemilerin
ilerliini
karlatrabilmek iin gemilerde ayn blgeler arasnda karlatrma yaplmas
95
gereklidir. rnein, tm gemilerin uu gvertesi zerinde MII saylar

karlatrlabilir; nk MII saylar, hesabn yaplaca blgeye ok baldr.
izelge 6.3 : MII risk seviyeleri (Graham, 1990).
Risk Seviyesi
1. Olas
2. Mmkn
3. Ciddi
4. iddetli
5. Ar
Dakikadaki MII
Says
0.1
0.5
1.5
3.0
5.0
izelge 6.4te Gemi Mhendislii El Kitabndan alnan (2008) deiik gemi tipleri
iin nerilen MII kriterleri verilmitir.
izelge 6.4 : Deiik gemi tipleri iin nerilen MII kriterleri.
Gemi Tipi
Su st sava gemisi
Su st sava gemisi
Sahil gvenlik botu
Kaynak
STANAG 4154
STANAG 4154 (Denizde kmal)
Baitis
MII says
1 adet/dak
0.5 adet/dak
2.1 adet/dak
6.5 Sonular
ShipmoPC program yardmyla bir firkateyn zerinde yaplan MII almalaryla
eitli sonular elde edilmitir. Buna gre, boyuna konumun LFE ve MII saylar
zerinde byk etkisi vardr. Sonulara gre en fazla MII says ba dikmede
meydana gelmektedir. Dey konumun gemi zerindeki MII saylarna etkisini
aratrmak iin yaplan analizler gstermitir ki, MII says gverteden kaide hattna
doru inildike d eilimi gstermektedir. Buna gre en fazla MII olaylar,
geminin atmosfere ak gvertesinde ve kpr stnde grlmektedir. Ayrca yaplan
hesaplar sonucunda, enine konumun MII zerindeki etkisinin ok az olduu
anlalmaktadr.
nceki blmlerde grafiklerin verdii sonular, gverte operasyonlar iin yalpa
asnn tek bana iyi bir kriter olmadn gstermektedir. RMS yalpa deerleri
gemi zerinde her yerde ayndr; fakat MIIs says bahsedildii gibi konuma ok
baldr. Ayrca, MIIs saylar iin en kt durum ile yalpa iin en kt durum ayn
deildir. Bu yzden, sadece yalpa as kriterinin gverte operasyonlar iin
kullanlmas, yanl sonularn domasna neden olabilmektedir.
96
7. DVNME
Dvnme, iddetli denizlerde, geminin baz belirli hzlarda ar dalp-kma ve bak vurma hareketlerini yapmasyla ba tarafta gemi omurgasnn sudan dar
karak tekrar iddetle su yzeyine arpmas sonucu oluur. arpma annda dey hz
azalarak gemide ani dey ivme deiimleri meydana gelir. Bu arada ivmeler en
byk deerine ularlar. Gemi dibi, ba tarafta ok byk lokal su kuvvetlerinin
darbesi altnda zorlanarak ou kez hasar grr. Gemi kendi natrel frekansnda bir
sre iin titreir. Genellikle dvnme sahas gemi ba ile gemi bandan itibaren L/4
uzaklk iinde kalan aralkta meydana gelir, Sabuncu (1983).
7.1 Giri
Bu blmde, maksimum dvnme basnc ve dvnme kuvvetinin hesabna ynelik
formllere yer verilmitir. Daha sonra, dvnmenin belli bal zellikleri
sralananarak bu konuda genel bilgiler verilmitir. Ardndan deney sonularndan
yola karak dvnme katsaysn (k) veren regresyon denklemlerinin elde
edilmesine ynelik yaplan almalar detayl bir ekilde aklanmtr (Ochi ve
Motter, 1971). Daha sonra, ShipmoPC program yardmyla gemi ba kesitlerine
gelen maksimum dvnme basnc ve dvnme kuvvetinin tahmini iin programa
girilmesi gereken deerler ekiller yardmyla gsterilmitir. ShipmoPCnin
dvnme tahminlerinde kullanm olduu 2 yntemden bahsedilmi ve kama tipi
kesitlerde bu 2 yntem kullanlarak elde edilen dvnme form katsays deerlerinin
karlatrlmas yaplmtr. Son olarak, dvnme saysn veren forml gsterilmi
ve bu konuda yaynlanan eitli kriterlere yer verilmitir.
7.2 Maksimum Dvnme Basnc ve Dvnme Kuvvetinin Hesab
Dvnme konusunda gemi dizaynnn ilk aamasnda gerekli olan bilgi, geminin ba
dip tarafna gelmesi beklenen en byk darbe basncnn bykldr. Maksimum
dvnme basnc ba tarafta gemi omurgasnda meydana gelir. (Ochi ve Motter,
97
1971). Omurgadaki maksimum dvnme basnc, dvnme form katsaysna bal

olarak aadaki denklemden hesaplanr:
pmax
1 2
sr k
2
(7.1)
Burada;
sr : Darbeye bal olarak ban dey hz (m/sn), : Suyun younluu ( ton / m3 )
k: dvnme form katsays ve pmax : maksimum dvnme basnc (kPa)

Birim uzunluktaki dvnme kuvveti ekil 7.1de gsterilmi olan etkin dvnme
genilii kullanlarak denklem (7.2)de verilen formlle hesaplanr.
Fmax pmax x Etkin dvnme genilii
(7.2)
Burada;
pmax : Denklem (7.1)de verilen maksimum dvnme basnc (kPa) ve
Fmax : Birim uzunlukta maksimum dvnme kuvveti (N/m).
Tekne formunun deitirilmesinin dvnme karakteristiklerine ne kadar yarar

salayaca konusunda saysal bilgilere ihtiya vardr. Bu amaca ynelik gelitirilen
bir yntem ise mevcut deneysel verileri istatistiksel olarak inceleyerek tekne formlar
ile darbe basncnn bykl arasnda belli bir ilikinin olup olmadn
incelemektir. Bunun iin, dvnme olaynda kritik olan gemi dip ksm belirli
deikenler cinsinden ifade edilir ve kesit eklinin darbe basnc zerine etkisini
temsil edecek bir parametreyi veren regresyon denklemi belirlenir. Dvnme form
katsays olarak adlandrlan bu katsay (k), basn ve darbe hz arasndaki ilikiyi
verir ve ShipmoPC gibi bir denizcilik programna uygulanarak ekstrem dvnme
deerleri rahatlkla hesaplanr.
7.3 Regresyon Denkleminin Elde Edilmesi
Regresyon denkleminin elde edilmesinde gemi dvnmesine bal olarak darbe
basncnn zelliklerinden sz edilmesinde yarar vardr. Belli bal zellikler yle
sralanabilir (Ochi ve Motter, 1971):
98
1. Dvnme basnc, yaklak olarak, dvnme anndaki gemi bann dalgalara gre
bal hznn karesiyle doru orantldr. Dier bir deyile, darbe basnc aadaki
gibi ifade edilebilir:
p ksr 2
(7.3)
Burada;
k: kesit eklinde bal olarak verilen sabit
sr : dvnme annda gemi bann dalgalara gre bal dey hz

Deneysel olarak elde edilen basn, tam olarak bal hzn karesiyle orantl olmayp,
daha dk bir stel deer ile orantldr (1.7-1.8. ss). Yine de, denklem (7.3)de
verilen ifade yeterli derecede yakn saylabilir ve istatistiklere uygulandnda makul
sonular vermektedir.
2. Dalgalardaki model deneyleri sonucu elde edilen basn byklkleri ve buradan
elde edilen k-deerleri ayn darbe hznda yaplan 2 boyutlu drme testlerinden
elde edilen sonulardan daha kktr (Ochi ve Bonilla-Norat, 1970).
3. k-deeri, gemi hznn bir fonksiyonu deildir ve deniz iddeti ile dalga
karakteristiklerinden bamszdr. Bu yzden k-deerini elde etmek iin yaplan
model testleri, dzenli ya da kark dalgalarda yaplabilir (Ochi, 1967).
4. k-deeri yalnzca tekne kesit formuna, zellikle dip ksmnn ekline baldr.
Deneysel almalar gstermektedir ki, kesitin dvnme basnc omurgadaki
maksimum deerinden, omurgann zerindeki belirli bir blgede sfra doru
gitmektedir. ekil 7.1de gsterildii gibi sfr basnca sahip bu ykseklik, kesitin
omurgadan itibaren olan su ekiminin (lokal draftnn) 1/10u kadardr.
99
ekil 7.1 : Dvnme basn dalm (McTaggart, 1997b).

Denklem (7.3)de verilen k-deeri dvnme basnc iin form katsays olarak da
adlandrlabilir.
k-deeri ile kesit ekli arasnda fonksiyonel bir bant elde etmek iin,
Tx /10 deerinin altndaki kesit ekli, aadaki dnmde belirtilen parametre ile
eletirilebilir:
a
a a
z U 1 33 55

(7.4)
Burada;
z x iy
i
U: lek faktr
Denklem (7.4)de verilen a1 , a3 ve a5 deerleri reel deerler olup verilen bir kesite ait
genilik, derinlik, alan ve atalet momenti deerlerine gre hesaplanr (Landweber ve
Macagno, 1959).
a1 , a3 ve a5 deikenlerine bal olan k-deeri iin en iyi regresyon denklemini elde
etme amacyla bir ok regresyon analizi yaplmtr. Analizlere sadece lineer

regresyon modelleri deil aslna uygun olarak lineer olmayan regresyon modelleri de
100
dhil edilmitir. k-deerlerini hesaplamak iin elde bulunan rnek saylar snrl
olduundan dolay aada sralanan nlemler alnmtr. Bunlar:
1. Korelasyon matrisi a1 , a3 ve a5 deerlerinin lineer olarak balantl olmadn
gstermek iin sunulmutur.
2. Birok korelasyon katsays ve tahminin standart hatas her bir model (denklem)
iin karlatrlmtr.
3. Ksm korelasyon katsays, tm bamsz deerler iin her bir bamsz deerin
katksn inceleme amacyla hesaplanmtr.
15 deneysel k-deeriyle yaplan regresyon analizi, eletirme katsaylaryla birlikte
( a1 , a3 ve a5 deerleri), izelge 7.1de verilmitir.
izelge 7.1 : k-deeri ve eletirme katsaylar (Ochi ve Motter, 1971).
rnek
No
1
k-deeri
0.021
-0.0690
0.0899
0.0117
0.035
-0.0482
0.0940
0.0462
0.038
-0.0482
0.0940
0.0462
0.053
0.02740
0.1029
-0.0050
0.070
0.4840
0.0382
0.0092
0.077
0.4693
0.0644
0.0022
0.077
0.4507
0.0660
0.0166
0.077
0.4507
0.0660
0.0166
0.086
0.3369
0.0573
0.0300
10
0.100
0.5656
0.0308
0.0146
11
0.125
0.5223
0.0471
0.0304
12
0.137
0.5326
0.0438
0.0066
13
0.145
0.5373
0.0321
0.0361
14
0.155
0.6843
0.0118
0.0276
15
0.196
0.5563
0.0275
0.0146
101
k-deerini elde etmede 20 aday regresyon modelinden kapsaml almalardan sonra

aada verilen modelin belirlenmesine karar verilmitir (Ochi ve Motter, 1971):
ln k 0 1a1 2 a3 3a5
(7.5)
Korelasyon matrisi ve ters matrisi kullanlarak denklem (7.5)de verilen

katsaylar u ekilde elde edilmitir: 1=-3.599, 2=2.419, 3=-0.873 ve 4=9.624.
O halde k-deeri aada verilen denklemden bulunabilir:
k exp 3.599 2.419a1 0.873a3 9.624a5
(7.6)
izelge 7.1de verilen rneklere ait k-deerleri ile denklem (7.6)da hesaplanan kdeerlerinin karlatrlmas izelge 7.2de yaplmtr.
izelge 7.2 : Deney sonucu ve regresyon denklemiyle elde edilen k-deerlerinin
karlatrlmas (Ochi ve Motter, 1971).
rnek
No
1
Deney
sonucu
ka
0.021
Regresyon k k
a
r
(%)
Sonucu
kr
kr
0.024
12.5
0.035
0.035
0.038
0.035
8.6
0.053
0.046
15.2
0.070
0.093
24.7
0.077
0.082
6.1
0.077
0.090
14.4
0.077
0.090
14.4
0.086
0.079
8.9
10
0.100
0.120
18.0
11
0.125
0.125
12
0.137
0.102
34.3
13
0.145
0.138
5.1
14
0.155
0.185
16.2
15
0.196
0.118
66.1
izelge 7.2de gsterildii gibi gerek deerle tahmin edilen deer arasndaki farkn
%50den fazla olduu sadece bir rnek vardr (rnek 15). nerilen regresyon
denklemi ile deneysel k-deerleri arasnda ortalama %16.2lik bir fark vardr.
102
Bu fark byk gzkse de k-deerlerinin deneysel olarak elde edilmesinde de baz

hatalarn olmas kanlmazdr.
rnek 15de deney sonucu ile tahmin edilen sonu arasnda nemli bir fark vardr.
Ancak bilinmelidir ki sadece denklem (7.6)da verilen regresyon modelinde deil;
dier aday modellerle yaplan hesaplamalarda da ayn hata grlmtr. Bu durum,
rnek 15in deneyi srasndaki hatann dier deneylerinkinden daha fazla olduu
anlamna gelmektedir. Yine de, denklem (7.6)nn elde edilmesinde tm deneysel
veriler eit ekilde datlmtr (Ochi ve Motter, 1971).
7.4 Bilgisayar Program Yardmyla Dvnme Form Katsaysnn Bulunmas
Verilen bir gemi kesitine ait k-deerinin hesab herhangi bir bilgisayar yazlmyla
yaplabilir. Byle bir hesabn ShipmoPC programnda yaplmas iin programa
girilmesi gereken veriler yle sralanabilir:
a) Geminin mastorisindeki su ekimi deeri,
b) Kesitin lokal draftnn 1/10 kat ( Tx /10 ),
c) Kesitin dip noktasndan lokal draftn 1/10 katna kadar ( Tx /10 ) kesit zerinde
alnacak en fazla 11 noktann ofset deerleri (yar genilik ve ykseklik),
d) Dvnme yk ykseklii
e) Kesitin omurga mesafesinden itibaren Tx /10 yksekliindeki yar genilii
Lokal draft ile dvnme yk ykseklii kavramlarnn gsterimi ekil 7.2de
verilmitir.
ekil 7.2de gsterildii gibi lokal draft, kesitin omurga hattndan su hattna kadar
llen derinliktir, dvnme yk ykseklii ise geminin kaide hattndan
0.1Tx yksekliine kadar llen dey mesafedir. Burada, maksimum dvnme
basncnn omurgada bulanaca ve sfr dvnme basncnn da 0.1Tx blgesinde

olduu kabul yaplmtr (Ochi ve Motter, 1971).
Eleme katsaylarnn ve k-deerinin bulunmasna ilikin denklemlerin zm iin
Ochi ve Motterin (1971) makalesine baklabilir.
103
ekil 7.2 : Dvnme hesabnda kesitte bilinmesi gereken byklklerin ifadesi.

7.5 Kama (Wedge) Tipi Kesitlerde Dvnme Form Katsaysnn (k-deeri)
Hesaplanmas
ekil 7.3de gsterildii gibi dvnme hesab yaplacak kesitin kama eklinde olmas
halinde Stavovy ve Chuang (1976) tarafndan verilen deneysel almalardan
yararlanlarak bir form katsays hesaplanabilmektedir. Bunun iin kesitin kalknt
asnn ve lokal draftnn bilinmesi gereklidir.
ekil 7.3 : Dvnme form katsaysn hesaplamak iin kama (wedge) geometrisinin
verileri (McTaggart, 1997b).
104
Dvnme Basncnn Etkin Genilii=
0.1Tx
tan(kalknt as)
(7.7)
Dvnme basncnn etkin genilii denklem (7.7)de verildii gibi dvnme

basncnn st limiti olan 0.1Tx deerinin kalknt asnn tanjantna blnmesiyle
bulunur.
ShipmoPCde dvnme hesab yaplacak olan kesitin geometrisi ofset seenei
kullanarak girildiinde program, dvnme form katsaysn hesaplamada Ochi ve
Motterin yntemini kullanr (1971). Kesit geometrisi Wedge (kama) seenei
kullanlarak giriliyorsa, bu durumda form katsays Stavovy ve Chuangn (1976)
deneysel verilerle elde etmi olduklar yntemle hesaplanr.
Deneysel sonular gstermektedir ki; dvnme basnc, gemi posta kesitinde
basncn llecei alann byklne ve darbe alannn yapsal zelliklerine
olduka baldr. Bu yzden tahmin edilen dvnme basnc ve kuvvetler yalnzca
yaklak deer olarak nitelendirilmelidir. Yaynlanm deerler gstermektedir ki
dvnme form katsaylar 1in altndan, 300n zerine kadar son derece geni bir
aralkta deimektedir. Yine de denizde seyir halinde bir geminin kesitine ait gerek
form katsays deeri nadiren 30u amaktadr. Omurgann yaknnda ofset deerleri
girilerek Ochi ve Motterin (1971) yntemine gre hesaplanan form katsays deeri
byklk olarak muhtemelen daha kk ve bir kama kesiti iin Stavovy ve
Chuangn (1976) yntemine dayal olarak yaplan hesaptan daha gerekidir. ekil
7.4de ShipmoPC programnda kama eklindeki bir kesitin ofset deerleri girilerek
ve wedge seenei kullanlarak hesaplanan form katsaylarnn karlatrlmas
verilmitir. Geni kalknt asnda (50 dereceden daha byk) kama eklindeki
kesitler iin Ochinin yntemi nmerik problemlerden dolay baarszdr
(McTaggart, 1997b).
105
ekil 7.4 : Kama eklindeki kesitler iin dvnme katsays (McTaggart, 1997b).
7.6 Dvnme Olasl
Gemide dvnmenin meydana gelebilme olasln, bata su ekimini T ile
gstermek suretiyle, ban sudan kma olasl olarak tanmlarsak, Rayleigh
dalm fonksiyonundan yararlanmak suretiyle,
Dvnme olasl= P [T sad ]
x2
1
2 m0 s
x
.
e
dx
=
m0 s T
=e
(7.8)
T2
2 m0 s
ile verilir. Burada m0 s dinamik etkilere gre dzeltilmi bataki dalp-kma

hareketine ait varyans deeridir [ m 2 ]. sad ise ban bal hareketindeki dinamik
genliktir [m]. Dier taraftan Ochiye gre dvnmenin oluabilmesi iin, ayrca
ban belirli ve kritik bir hzn zerinde kalarak suya girmesi gerekmektedir. Ochiye
gre, kritik hz (1967):
sc 0.093 gL
(7.9)
106
ile verilmektedir. Gemi banda dalp-kma hareketine ait S ss (e ) spektrumunu
e2 ile arpmak suretiyle Sss (e ) Sss (e )e2 eklinde bal hareketin hz spektrumu
elde edilir. O halde m0 s varyans deeri:
m0 s S ss (e )d e
0
m0 s e2 S ss (e )de
(7.10)
m0 s m2 s
olarak verilir. Yani, ayn zamanda bu deer, gemi bandaki dalp-kma
spektrumunun altndaki alann ikinci momentine eit olmaktadr. Bunun yardmyla
hzlarn gemi banda sc hzndan byk olabilme olasl:
1
P[ sc sa ]
m0 s
P[ sc sa ] e
P[ sc sa ] e
x.e
x2
2 m0 s
dx
sc
sc2
2 m0 s
(7.11)
s2
c
2 m2 s
olarak bulunur. O halde dvnme iin her iki artn birlikte oluabilme olaslklar bu
olaslklarn arpmna eit olacandan:
P[dvnme]= e
T2
s2
c
2m
2
m
0s
0s
(7.12a)
veya
P[dvnme]= e
T2
s2
c
2m
2
m
0
s
2s
(7.12b)
yazlabilir. Burada yine m0 s ve m0 s dinamik etkilere gre dzeltilmi bal hareket ve

hza ait varyans deerleridir (Loukakis ve Chryssostomidis, 1975).
Birim zamanda dvnmenin gerekleme says, N s denklem (7.14)de verilen
formlle tahmin edilebilir:
Ns
1
2
m2 s
xP[dvnme]
m0 s
(7.13)
107
Burada;
N s : Saniyede gerekleen dvnme says
m0 s : Gemi bann bal hareketine ait kareler ortalamas [ m 2 ]

m2 s : Gemi bann bal hzna ait 2. momentinin varyans deeri [ m 2 .sn 2 ]
7.7 Dvnme Saylarna likin Kriterler

Ban dvnmesi olay dalgalar arasnda bulunan gemiye blgesel zararlar
verebilecei gibi gemide yapsal hasarlara da yol aabilmektedir. Bu sebepten dolay
denizcilik kriterlerinin belirlenmesinde dvnme ile ilgili olarak da snrlar
belirlenmitir.
Ba dvnmesi ile ilgili snrlar bir saat iinde gereklemesi beklenen dvnme
says veya 100 ba-k vurma salnm ierisinde olumas beklenen dvnme says
ile ifade edilir. Dvnme olayna ilikin tipik kriterler izelge 7.3de verilmitir:
izelge 7.3 : Tipik dvnme says kriterleri (Gemi Mh. El Kitab, 2008).
Gemi Tipi
Kaynak
Dvnme Says
Sust sava gemisi
STANAG 4154
20 adet/saat
SWATH
STANAG 4154
20 adet/saat
Yk gemisi
Aertssen
%6
Yolcu gemisi
Aertssen
%5
Byk tanker
Aertssen
%3
Dkme yk
Aertssen
%3
Balk
Aertssen
%6
Yk gemisi
Ochi
%3
Yk gemisi
Hoffman
%8 veya 4 adet/saat
Destroyer
Olson
3 adet/saat
Destroyer
Kehoe
60 adet/saat
Destroyer
Bales
20 adet/saat
108
izelge 7.3 : Tipik dvnme says kriterleri (devam).

Gemi Tipi
Kaynak
Dvnme Says
Sust sava gemisi
Brown
20-90 adet/saat
Sahil gvenlik botu
Baitis
30 adet/saat
Balk
Spouge
20 adet/saat
109
110
8. SAVA GEMLER N RNEK BR DENZCLK ANALZ

Baarl bir gemi dizaynndan sz edebilmek iin, ncelikle o geminin her trl ar
hava ve deniz koullarnda yolcu ve mrettebatn can ve mal gvenliini salayacak
zelliklere sahip olmas gerekir. Ayrca, geminin kendisinden beklenen grevleri hz
ve rotasn koruyarak eksiksiz olarak yerine getirmesi istenir. Bu durum zellikle ok
zor ve karmak grevlere sahip sava gemileri asndan nem tekil eder. Sava
gemileri, tm bu grevleri ancak fiziksel ve psikolojik olarak salkl personel
sayesinde tam olarak yerine getirebilir (Sabuncu, 1983). Bu durumda sava gemileri
iin denizcilik analizleri, geminin dizayn aamasnda hayati nem tamaktadr.
8.1 Giri
Bu blmde, dizayn aamasnda olan bir sava gemisi iin denizcilik analizleri
yaplmtr. Bu analizler sayesinde geminin eitli deniz iddeti, hz ve dalga
ynlerindeki performans hesaplanm ve ayrca elde edilen sonular eitli
kriterlerle kontrol edilmitir. Yaplan analizlerin sonular ise karlatrmal olarak
grafikler
eklinde
sunulmutur.
Bylece,
bir
sava
gemisinin
denizcilik
performansn lecek rnek bir analiz yntemi gsterilmitir.

Sava gemilerinin dalgal denizlerdeki hareketlerini kstlayan etmenler aadaki
gibi sralanabilir:
Dalgal denizlerde meydana gelen ar gemi hareketleri
Hareket kaynakl denge kayb
Yksek ivmeler
Ban dvnmesi
Gverte slanmas
Pervanenin sudan kmas
Bir sava gemisinin denizcilik hesaplarnn yaplabilmesi iin aada verilen
bilgilerin eksiksiz olarak tanmlanmas gerekir:
111
Geminin tipi ve grev tanm

Geminin temel zellikleri ve geometrisi
Gemiye ait arlk dalm
Helikopter platformu, kpr st gvertesi, sava harekt merkezi gibi gemi
iin kritik yerlerin konumlar
Geminin grev yapaca deniz sahas ve deniz iddetleri
Geminin tr ve stlendii vazifeler gz nne alnarak belirlenecek
denizcilik kriterleri
Yukarda belirtilmi olan veriler elde edildikten sonra geminin denizcilik hesaplar
ShipmoPC programndan (BMT, 2001) yararlanlarak yaplmtr. Yaplan bu
hesaplar, dzenli dalgalardaki gemi hareketlerinin tahminini, kark denizlerde bak vurma, dalp-kma ve yalpa hareketleri ile hareketlerden meydana gelen dey
ivme ve dvnme analizlerini iermektedir. Ayrca, geminin sahip olduu aktif yalpa
fininin de yalpa genliklerini azaltmadaki etkisi gsterilmitir. Bunlarla birlikte
geminin dzenli dalgalarda ve kark denizlerdeki ortalama ek diren tahmini
yaplm ve elde edilen sonular grafikler halinde verilmitir.
8.2 rnek Gemi Analiz Verileri
rnek olarak incelenen gemi, bir karma gemisi olup amfibik askeri gemi snfna
girmektedir. Bu tip gemiler grev ve/veya harp durumlarnda malzeme
ykleme/boaltma, tama saladklar gibi helikopterlerin konma ve konaklamas
iin tasarlanmlardr. Yksek sava yetenekleri ile donatlm bu gemiler lke
donanmas iin hizmet vermektedir.
Gemiye ait temel bilgiler izelge 8.1de verilmitir. Ele alnan bu sava gemisinin
geometrisi 20 postaya blnerek programa tantlmtr. Ayrca, belirtilen postalara
karlk gelen arlk dalmlar da ton cinsinden girilmitir. 0. posta k dikme ve
20. posta da ba dikme olarak alnmtr. Bununla birlikte gemiye ait yalpa omurgas,
skeg, aft braketleri ve aktif yalpa finlerinin bilgileri de programa tam olarak
girilmitir.
112
izelge 8.1 : Sava gemisinin temel zellikleri.

LBP
208 metre
k yy
52 metre
7 metre
25430 ton
CB
0.54
8.3 Dzenli Dalgalardaki Hareketler

Geminin
dzenli
dalgalardaki
hareketleri
lineer
sperpozisyon
ilkesinden
yararlanarak kark dalgalarda verdii tepkileri elde edebilmek amacyla

hesaplanmaktadr.
Dzenli dalgalardaki hareketler deneysel olarak elde edilebilir, ancak geminin dizayn
aamasnda zellikleri srekli deiim gsterebilmektedir. zellikle ktle arlk
dalmlarn son aamaya kadar netletirmek zordur. Ayrca, dizayn spirali gz
nne alnarak bir nceki aamaya dnmek her zaman mmkndr. Bu durumda,
denizcilik deneylerini srekli tekrarlamak hem zahmetli hem de masrafl olacaktr.
Bunun yannda belirtilmelidir ki, ince-uzun formlaryla sava gemileri dilim teorisine
ve bu teoriyi kullanarak alan bilgisayar yazlmlarna ok uygundur.
ShipmoPC programnda, gemiyi oluturan iki boyutlu dilimlere etkiyen hidrodinamik
kuvvetler 2 boyutlu snr eleman yntemiyle ya da Lewis form (Lewis, 1929)
kullanlarak elde edilir. Burada yaplan tm hesaplarda snr eleman yntemi
seilmitir.
izelge 8.1de zellikleri belirtilmi olan karma gemisinin 22 knot servis hznda
k omuzluk, borda ve batan gelen dzenli dalgalardaki hareketlerine ait transfer
fonksiyonlar Ek Ede grafik olarak verilmitir. Geminin tm takntlar ve aktif
yalpa fini dikkate alnarak bu analizler yaplmtr.
113
8.3.1 Batan gelen dalgalarda ek diren hesab

Gemilerin dalgal denizlerde seyir halindeki direnci, sakin sudaki direncinden fazla
olup bu fark, hzn azalmas ya da makine gcnn artrlmasna yol amaktadr. Bu
diren farknn, denizlerde grevini gerekletirmekte olan bir sava gemisi iin
mmkn olduunca az olmas istenmektedir. Dalgalardan gelen ek diren tahmini de
bu adan nem tamaktadr. rnek olarak alnan geminin batan gelen dzenli
dalgalardaki ek diren deerleri, eitli gemi hzlarnda boyutsuz olarak ekil 8.1de
sunulmutur. Grafikteki yatay eksen karlama frekans katsaysn gsterirken,
dey eksen ise ek diren katsaysn vermektedir. Boyutsuz ek diren katsays
denklem (5.5)te gsterilmitir.
ekil 8.1 : Geminin batan gelen dzenli dalgalardaki ek diren grafii.

8.4 Geminin Grev Yapaca Deniz Sahalarnn Temsili
Bir su st sava gemisinin harekt sahalarndaki denizcilik zelliklerinin
belirlenebilmesi iin ncelikle bu sahalar oluturan denizlere ait dalga zelliklerinin
mevsim ve konuma gre deiimlerinin bilinmesi gereklidir. Dalgal bir deniz
rastgele bir davran sergileyecektir ve byle bir denizi matematik olarak temsil
edebilmek iin istatistiki yntemler kullanmak gerekecektir. Lineer sperpozisyon
prensibine gre kark denizlerin sonsuz sayda dzenli dalga bileeninden olutuu
varsaylabilir ve bu bileenlerin frekansa gre varyansnn younluu ile o denizin
114
enerjisini temsil eden bir dalga spektrumu elde edilebilir. Bu spektrum erisi altnda
kalan alan dalga yksekliinin varyansn verecektir. Dalga spektrumunu kullanarak
bir denize ait pek ok istatistiki bilgi elde edilebilir, Sarz (1999).
Bunlardan en ok kullanlanlar izelge 8.2de verilmektedir. Burada m0 dalga
spektrumu erisi altnda kalan alan gstermektedir.
izelge 8.2 : Dalga istatistikleri.
Dalga ykseklikleri
RMS
2 m0
2.50 m0
Karakteristik
H1/3
4.00 m0
1/10 en yksek ortalamas
H1/10
5.10 m0
En fazla rastlanan
Ortalama
Geminin grev yapaca kark denizlere ait verilerin mevcut olmad durumlarda
matematik spektrum fonksiyonlarndan yararlanlabilir. Bu spektrumlarn en ok
kullanlan, 2 parametreli dalga spektrumu olan ITTC spektrumudur (ITTC, 1978).
S ( )
B
exp 4
(8.1)
Burada A ve B sabitleri u ekilde tanmlanmtr:

2
H1/3
691
A 173 4 ve B 4
T1
T1
(8.2)
Katsaylarda belirtilen T1: karakteristik dalga periyodudur ve modal dalga periyodu:

Tp=1.2958T1 olarak belirtilmitir.
ki parametreli ITTC Spektrumunda belirtilen H1/3 ve Tp deerleri iin eitli deniz
sahalarna ve deniz iddetlerine ait izelge 8.3de belirtilmi olan veriler alnabilir:
Bu blmde rnek olarak incelenen sava gemisinin denizcilik hesaplarnda Trk
Denizlerine ait oluturulmu spektrumlardan yararlanlmtr. Karadeniz ve Ege
Denizi iin bu spektrumlar kullanlrken, Akdeniz iin 2 parametreli ITTC spektrumu
(ITTC, 1978) kullanlmtr.
Tm denizcilik analizlerinde, gerek denizleri daha iyi temsil ettii iin 90 yaylma
asna sahip ksa dalga tepeli deniz durumu modellenmitir (Lloyd, 1989).
115
izelge 8.3 : eitli deniz sahalarna ve deniz iddetlerine ait deerler.

KARAKTERSTK
MODAL DALGA PERYODU (sn)
DENZ
DALGA
DDET YKSEKL (m) KARADENZ AKDENZ EGE
1
0.05
3.53
4.42
3.63
2
0.30
4.14
5.00
4.01
3
0.88
5.41
6.25
4.86
4
1.88
7.28
8.15
6.25
5
3.25
9.10
10.16
7.96
6
5.00
10.19
11.74
9.81
8.5 Kark Denizlerdeki Hareketlerin ncelenmesi
Geminin dzenli dalgalardaki transfer fonksiyonlarnn belirlenmesi ve grev
yapaca deniz sahalarna ait dalga spektrumlarnn elde edilmesiyle kark
denizlerde ve eitli deniz iddetlerindeki hareketlerin belirlenmesinin mmkn
olduu ve bunun iin lineer sperpozisyon ilkesinden yararlanld nceki
blmlerde anlatlmtr.
8.5.1 Ba-k vurma analizleri
Bu blmde, rnek geminin deiik hzlarda ve deniz sahalarnda ba-k vurma
hareketleri analiz edilmitir. Ek Fde geminin 6 deniz iddetinde kark denizlerde
gsterdii ba-k vurma tepkisi, grafik ve polar diyagramlar eklinde sunulmutur.
Hesaplar 18, 20 ve 22 knot gemi hzlarnda yaplmtr. Grafiklerin ordinatlarndaki
deerler RMS genlik deerleridir.
Geminin 22 knot servis hznda ve 6 deniz iddetinde eitli deniz sahalarnda
gsterdii ba-k vurma tepkilerini karlatrmak amacyla 2 parametreli ITTC
Spektrumu (ITTC, 1978) ve izelge 8.3de verilen deerler kullanlarak analizler
yaplm ve ekil 8.2de gsterilmitir. Grafiin ordinatndaki deerler derece olarak
RMS ba-k vurma asn gsterirken yatay eksende dalga yn derece olarak
verilmitir.
116
ekil 8.2 : Geminin 6 deniz iddetinde eitli deniz sahalarndaki ba-k vurma
hareketlerinin karlatrlmas (V: 22 knot).
Grafikte krmz renk ile gsterilen eri Karadenizi, mavi renkli eri Akdenizi ve
yeil renge sahip eri ise Ege Denizini temsil etmektedir. ekil 8.2den grld
gibi en fazla ba-k vurma hareketi Akdenizde meydana gelmektedir. Ayrca
beklendii zere batan gelen dalgalarda geminin ba-k vurma hareketleri en fazla
olmaktadr.
Geminin Akdenizdeki eitli deniz durumlarnda ba-k vurma hareketinin 22 knot
servis hznda analiz sonular ekil 8.3de gsterilmitir.
ekil 8.3 : Geminin Akdenizde eitli deniz durumlarna ait ba-k vurma
hareketleri (V: 22 knot).
117
ekil 8.3deki grafikte verilen krmz renk 4 deniz iddeti, mavi renk 5 deniz iddeti
ve yeil renk de 6 deniz iddeti iin yaplan ba-k vurma analizlerinin sonularn
ifade etmektedir. Beklendii zere, deniz iddeti arttka geminin ba-k vurma
hareketleri de artmaktadr. ekilden grld gibi, 4 deniz iddetinde en fazla bak vurma hareketi batan gelen dalgalarda deil, bordadan gelen dalgalarda
meydana gelmektedir.
8.5.2 Dalp-kma analizleri
rnek geminin eitli hzlarnda ve deiik deniz sahalarndaki ba-k vurma
hareketleri bu balk altnda analiz edilmitir. Ek Gde geminin 6 deniz iddetinde
kark denizlerde gsterdii dalp-kma tepkisi, grafik ve polar diyagramlar
eklinde sunulmutur. Hesaplar 18, 20 ve 22 knot gemi hzlarnda yaplmtr.
Grafiklerin ordinatlarndaki deerler metre cinsinden RMS dalp-kma genliini
gstermektedir.
Ek Gde verilen grafiklerden anlalaca gibi geminin hz arttka hareketlerde
azalma grlmektedir. Ayrca, en yksek genlikli dalp-kma hareketi 105 dalga
geli asnda meydana gelmektedir.
Geminin 22 knot servis hz ve 6 deniz iddetinde eitli deniz sahalarndaki dalpkma hareketleri ekil 8.4de gsterilmitir.
ekil 8.4 : Geminin 6 deniz iddetinde eitli deniz sahalarndaki dalp-kma

hareketlerinin karlatrlmas (V: 22 knot).
118
Grafikte krmz renk ile gsterilen eri Karadenizi, mavi renkli eri Akdenizi ve
yeil renge sahip eri ise Ege Denizini temsil etmektedir. Ba-k vurma hareketinde
olduu gibi geminin en fazla dalp-kma miktar Akdenizde meydana gelmektedir.
8.5.3 Yalpa analizleri
Bu blmde, geminin eitli hzlarda ve deiik deniz sahalarndaki yalpa hareketleri
analiz edilmi ve Ek Hde geminin 6 deniz iddetindeki hareketleri, grafik ve polar
diyagramlar eklinde sunulmutur. Hesaplar 18, 20 ve 22 knot gemi hzlarnda
yaplmtr. Grafiklerin ordinatlarndaki deerleri derece olarak en sk rastlanan yalpa
genliklerini gstermektedir (RMS).
Ek Hde verilen grafik ve diyagramlardan anlalaca zere geminin hz arttka
yalpa alarnda azalma grlmektedir. Ayrca, yalpa genlii en fazla 75 dalga geli
asnda meydana gelirken, batan gelen dalgalarda yalpa genliinin en az olduu
anlalmaktadr.
8.5.3.1 Yalpa fininin performansnn deerlendirilmesi
Su st grev yapan sava gemisi, yalpa hareketlerini snmlendirmesi amacyla
yalpa omurgas yannda zellikleri izelge 8.4de verilen aktif yalpa fini
kullanmaktadr.
izelge 8.4 : Gemide bulunan aktif yalpa fininin zellikleri.
zellikler
Kazanlan yalpa ivme deeri
Kazanlan yalpa hz deeri
Sistem doal frekans
Kontrol sistemi snm oran
Deeri
4.13 sn
4.07 sn
0.492 rad/sn
0.076
Bu blmde, rnek geminin yalpa fininin performans incelenmitir. Bu amala

Akdenizde ve 6 deniz iddetinde eitli gemi hzlarnda geminin yalpa fini dikkate
alnarak yalpa hareketi incenmi, sonra ayn artlar altnda bu kez yalpa fini
karlarak yalpa hareketi incelenmi ve sonular mukayese amacyla ayn grafikte
gsterilmitir. Hesaplar 18, 20, 22 knot gemi hzlarnda ayr ayr gerekletirilmitir.
Tm hesaplarda yalpa omurgasnn varl dikkate alnmtr.
119
ekil 8.5 : 18 knot gemi hznda geminin yalpa fininin performans.

120
ekil 8.5-8.7dan aka grld zere, 6 deniz iddetinde analizleri yaplan tm

hzlarda yalpa fininin yalpa genliini azaltmada byk etkisi vardr. Yalpa fini
sayesinde maksimum yalpa alar yaklak olarak %45 orannda azalmtr. Bu
durumda gemi iin yalpa fininin kullanlmasnda yarar olduu sylenebilir. Yalpa
hareketi, gemide yolcu ve mrettebatn konforunu etkileyen en nemli hareket
olduundan dolay her zaman iin yalpa miktarnn olabildiince azaltlmas
amalanmaldr.
8.5.4 Dey ivme analizleri
Dey ivme analizlerinde 6 deniz iddetinde Karadenize ait spektrum kullanlmtr.
Yaplan tm hesaplar, 22 knot gemi hz iin gerekletirilmitir.
Dey ivme hesaplar, gemi iin kritik blgeler olan sava harekt merkezi, kpr
st gvertesi ve helikopter platformu zerindeki birok noktada yaplmtr. Ancak
burada rnek olarak sadece drt nokta alnmtr. Dey ivme analizlerinin yapld
noktalar ve bunlarn gemideki yerleri izelge 8.5de verilmitir. izelgede belirtilen
X: posta numarasn (0. posta ba dikmek olmak zere), Y: merkez hattndan olan
uzakl (+ yn iskele tarafn gsterir) ve Z: kaide hattndan olan dey mesafeyi
gstermektedir.
izelge 8.5 : Dey ivme analizi yaplan noktalarn gemi zerindeki konumlar.
Nokta
Gemideki Yeri
Y (m.)
1. nokta
Helikopter platformu
20.08 -16
26.50
2. nokta
Helikopter platformu
9.13
10
26.50
3. nokta
Kpr st gvertesi
11.43 -5
35.50
4. nokta
Sava harekt merkezi
9.32
23.50
11
Z (m.)
izelge 8.5de verilen noktalardaki dey ivmeler ekil 8.8-8.11 arasnda

gsterilmitir. Grafiklerin ordinatlar, g yer ekimi ivmesinin oran olarak noktalarn
RMS dey ivme deerlerini gstermektedir.
121
ekil 8.8 : Gemi zerinde alnan 1. noktaya (helikopter platformu) ait RMS dey
ivme grafii (V: 22 kn).
ekil 8.9 : Gemi zerinde alnan 2. noktaya (helikopter platformu) ait RMS dey
122
ekil 8.10 : Gemi zerinde alnan 3. noktaya (kpr st gvertesi) ait RMS dey
ekil 8.11 : Gemi zerinde alnan 4. noktaya (sava harekt merkezi) ait RMS dey
ekillerden grld gibi dey ivme grafiklerinin ekli, hesap yaplan noktalarn
konumlarna gre farkllk gstermektedir.
Dey ivmenin deniz durumlarna gre deiimlerini incelemek amacyla Karadeniz
sahas kullanlarak batan gelen dalgalarda, eitli gemi hz ve deniz iddetlerinde
analizler yaplmtr. Ksa dalga tepeli deniz durumu dnlerek yaplan bu
123
analizlerin sonular ekil 8.12de gsterilmitir. Hesaplar, koordinat izelge 8.5de

verilmi olan 3. noktaya (kpr st gvertesi) aittir.
ekil 8.12 : eitli hzlarda deniz iddetinin dey ivme zerindeki etkisi.
ekil 8.12de verilen grafiin ordinat karakteristik dey ivme olarak verilmi olup
m / sn 2 boyutundadr. Erilerden grld ve beklendii gibi deniz iddeti arttka
dey ivme deerlerinde art grlmektedir. Ayrca, geminin hz arttka dey

ivmenin de artt rahatlkla sylenebilir.
Farkl deniz sahalarndaki dey ivme deiimlerini grmek amacyla 6 deniz
iddetinde izelge 8.4de koordinat belirtilmi olan 1. noktada (helikopter
platformu) hesaplar yaplmtr. Hesaplar, geminin servis hz olan 22 knotta
gerekletirilmi olup ortaya kan sonular ekil 8.13de gsterilmitir.
ekil 8.13te verilen grafie gre, karakteristik dey ivme deerlerinin en fazla
olduu deniz sahas Akdenizdir. Ege Denizinde ise bu deerler en az olmaktadr.
Batan gelen dalgalarda dey ivmenin geminin boyuna konumuna gre deiimini
gsteren grafik ekil 8.14de verilmitir. Burada 6 deniz iddetinde Akdeniz
sahasnda 16 ve 22 knot gemi hzlarnda hesaplar yaplmtr. Analizlerin hepsi
merkez hattnda ve ayn dey mesafede gerekletirilmitir.
124
ekil 8.13 : 22 knot gemi hznda eitli deniz sahalarnda dey ivme erileri.
ekil 8.14 : Batan gelen dalgalarda boyuna konumdaki deiimin dey ivme
zerindeki etkisi (Akdeniz, 6 deniz iddeti).
ekil 8.14de grld ve beklendii gibi en fazla dey ivme deerleri ba
dikmede (20. posta) ortaya kmaktadr. En dk deerlerin ise 8. postada olduu
anlalmaktadr.
8.5.5 Dvnme analizleri
Dvnme olay geminin belirli hzlarda ar dalp-kma ve ba-k vurma
hareketleri yapmas neticesinde oluur. Genellikle dvnme sahas gemi ba ile
gemi bandan itibaren L/4 uzaklk iinde kalan aralkta meydana gelir. Bu yzden
dvnme olay ba taraftaki kesitlerde incelenir. Dvnme ile ilgili olarak 7.
blmde detayl bilgiler verilmitir.
125
Bu balkta, rnek olarak ele alnan sava gemisinin ba tarafa ait eitli kesitlerinde,
deiik hz ve deniz sahalarnda dvnme analizleri yaplmtr.
Aadaki ekillerde geminin eitli ba kesitlerine ait 6 deniz iddetinde deiik
hzlarda Akdenizde meydana gelen saatteki dvnme saylar gsterilmitir (ekil
8.15- 8.18).
ekil 8.15 : eitli hzlarda, geminin 18.94. postasna ait dvnme erileri.
126
ekil 8.18 : eitli hzlarda, geminin yumrubanda meydana gelen dvnme.

Yukarda verilen ekillerden (ekil 8.15-8.18) grld gibi geminin hz arttka
dvnme says artmaktadr. Ayrca, dvnme olay en ok batan gelen dalgalarda
meydana gelmektedir.
Saatteki dvnme saysnn posta kesitlerine gre deiimlerini grmek amacyla, 22
knot servis hznda 6 deniz iddetinde ve Karadeniz sahasna ait dvnme analizleri
yaplmtr.
Yaplan
analizlerin
sonucunda
ekil
8.19de
verilen
eriler
oluturulmutur. Buna gre, beklendii gibi, ba tarafa yaklatka dvnme

saysnda art olduu grlmektedir. Yumrubata oluan maksimum dvnme
says, 18.94. postadakinden yaklak olarak 1.5 kat daha fazladr.
127
ekil 8.19 : Karadenizde 6 deniz iddetinde ve 22 knot servis hznda ba tarafa ait
eitli kesitlerde meydana gelen dvnme saylar.
eitli deniz sahalarnda meydana gelen dvnme saylarn karlatrmak amacyla
6 deniz iddetinde ve 22 knot gemi hznda analizler yaplmtr. 20.25. postada
yaplan bu analizlerin sonucu ekil 8.20de grafik olarak gsterilmitir. Buna gre,
gemi hareketlerinde olduu gibi dvnme olaynda da en fazla dvnme says
Akdeniz sahasnda grlmektedir, en az ise Ege Denizinde meydana gelmektedir.
Batan gelen dalgalarda Akdenizdeki dvnme say Egedekinden 7.8 kat daha
fazladr.
ekil 8.20 : 6 deniz iddetinde ve 22 knot gemi hznda eitli deniz sahalarndaki
dvnme saylarnn karlatrlmas (Posta no: 20.25).
128
8.5.6 Kark denizlerde ortalama ek diren tahmini

Bu blmde, geminin kark denizlerdeki eitli dalga ynlerinde meydana gelen
ortalama ek diren tahminleri yaplmtr. Hesaplarda 6 deniz iddetindeki Akdeniz,
Karadeniz ve Ege Denizine ait spektrumlar kullanlmtr. Ek diren tahmini, 22
knot gemi servis hznda gerekletirilmitir. Elde edilen sonulara ilikin grafikler
ekil 8.21de sunulmutur. Grafiin yatay ekseni dalga ynn verirken, dey eksen
kN cinsinden ortalama ek direnci gstermektedir.
ekil 8.21 : eitli denizlerdeki ortalama ek diren erileri (V: 22 knot).

8.6 Sava Gemileri in rnek Denizcilik Kriterleri
Bir geminin denizcilik performans, onun genel ilevsel verimliliinin temel
belirleyicisidir. Denizcilik, genel olarak geminin sert hava ve deniz koullarndaki
davrann belirleyen bir zelliktir. yi bir denizcilie sahip gemiler kt deniz
artlarna ramen denize alabilir ve grevlerini yerine getirebilirler (Sarz ve
Narl, 2005).
Gemilerin denizciliini belirlemede eitli kriterler konulmutur. Bu kriterlerin
balcas, yalpa ve ba-k vurma hareketleri ile gemi hareketlerine bal olarak
meydana gelen dvnme, dey ivme, gverte slanmas ve MII olaylardr. Ancak,
birok denizcilik kriteri gemi zerindeki konumlarna bal olarak deimektedir.
Bununla birlikte gemiyi oluturan alt sistemler (makine, komuta-kontrol, sava
sistemleri gibi) farkl snr deerlerine sahiptirler. Ayrca, birok durumda sava
129
gemileri eitli grev ve savunma faaliyetlerini ayn anda gerekletirmek

durumunda kalrlar. Her bir grevin kendine zg snr deerleri vardr. Bu yzden
sava gemileri ile ilgili olarak eitli kriterler yani snr deerleri belirlenirken birok
etmen ayn anda deerlendirilmelidir.
STANAG 4154, NATOnun sava gemileriyle ilgili koymu olduu eitli denizcilik
kriterlerini ieren bir belgedir (NATO, 2000). Burada gemi trlerine, sava
gemilerinin stlendikleri eitli grevlere ve gemi zerindeki blgelere gre deien
birok kriter tablolar halinde sunulmutur. NATO, bu kriterleri belirlerken
ShipmoPC programnn o zamanlar kullanmda olan alt versiyonlarn kullanmtr.
Aada izelge 8.6da STANAG 4154 anlamasndan alnan baz kriterler
sunulmutur. izelgede verilen bu snr deerleri, transit gei ve karakol grevi olan
ayrca helikopter karmas yapmas gereken bir sava gemisine aittir (NATO, 2000).
izelge 8.6 : Transit gei ve karakol grevi olan bir sava gemisi iin rnek snr
deerleri.
Deiken
Snr Deer
Yalpa as
4.0 derece (RMS)
Ba-k vurma as
1.5 derece (RMS)
Dey ivme
0.2g (RMS)
Yatay ivme
0.1g (RMS)
MIIs
1.0 /dak.
Gverte slanmas
30 adet/saat
Ban dvnmesi
20 adet/saat
Pervanenin suya girip/sudan kmas
90 adet/saat
Helikopter karmas (yalpa)
3.0 derece (RMS)
Helikopter karmas (ba-k vurma)
1.0 derece (RMS)
izelge 8.6da belirtildii gibi sava gemisinin trne ve stlenmi olduu grevlere
bal olarak denizcilie ait uygun snr deerlerin belirlenmesi gereklidir. Grld
gibi, sava gemisinin normal karakol grevini stlenirken RMS yalpa as snr
deeri 4 derece iken, helikopterin gverteye ini yapabilmesi iin bu deer 3.0 derece
olmaktadr. Benzer durum ba-k vurma kriteri iin de geerlidir. Ayrca, eitli
silah ve savunma sistemlerinin alabilmesinde de ayr ayr kriterler belirlenmitir.
130
rnek olarak incelenmekte olan karma gemisinde, geminin tr ve stlenmi

olduu vazifeleri gz nne olarak, izelge 8.6da verilen snr deerlerini
kullanmann mmkn olduu sylenebilir.
8.7 Sonular
rnek olarak ele alnan sava gemisinin analiz sonular incelendiinde, gemi
hareketleri ve denizcilik olaylarna (ivme, dvnme, ek diren) ilikin deerlerin en
fazla olarak, srasyla, Akdeniz, Karadeniz ve Ege Denizinde meydana geldii
anlalmaktadr. Bununla beraber, kark denizlerde geminin en fazla yalpa genlii
75 dalga geli asnda meydana gelmektedir. Ayrca, gemide var olan aktif yalpa
finlerinin eitli gemi hzlarndaki performans incelendiinde, bu finlerin maksimum
yalpa genliklerini yaklak olarak %45 azaltt grlmtr.
Gemi zerinde eitli noktalarda yaplan dey ivme analizleri sayesinde, bu
deerlere ilikin oluturulan eri formlarnn hesap yapld noktalara ok bal
olduu anlalmtr. Ayrca, beklenildii gibi en fazla dey ivme deerlerinin ba
postada olduu ortaya konulmutur. yle ki, batan gelen dalgalarda gemi seyir
hznda, ba dikmedeki dey ivme deerleri, 8. postadakinin 3.73 katdr (Akdeniz,
6 deniz iddeti).
Son olarak, kark denizlerde dalgalardan dolay oluan ek diren zerine yaplan
analizlerde, batan gelen dalgalarda geminin Akdenizdeki ortalama ek direnci 786
kN, Karadenizdeki 618 kN ve Ege Denizindeki 520 kN olarak tahmin edilmektedir.
Sava gemisinin denizcilii zerine yaplan analizler, alnan sonularn istenilen snr
deerlerin altnda kaldn gstermektedir. Ancak unutulmamaldr ki yaplan
analizler, elde edilen verilerin gvenilirliiyle snrldr. rnein kark denizlere ait
elde edilen spektrumlar yeterli hassasiyette deildir ve tam olarak gerek deniz
koullarn salamamaktadr. Bunun yannda gemiye ait elde edilen deerler (form,
arlk
dalm,
takntlara
ilikin
bilgiler)
dizaynn
dier
aamalarnda
deiebilmektedir. Bu yzden dizayn aamasnda eitli kabul ve belirsizlikler

altnda yaplan denizcilik kriterleri belirli hassasiyetlere sahiptir (Sarz, 1999). Bu
analizler ancak gemi inaat mhendislerine geminin denizciliiyle ilgili n fikir
vermesi asnda nem tamaktadr.
131
132
9. IKTILARIN DENEY SONULARIYLA KARILATIRILMASI

Gemi hareketlerinin analizi ve denizcilik zelliklerinin tahmini zerine yazlan bir
bilgisayar programnn makul sonular verip vermediinin en iyi kontrol, programn
verdii sonular, geminin modeliyle yaplan denizcilik deneylerinin sonularyla
karlatrmaktr.
9.1 Giri
Bu blmde, ShipmoPC programnn dorulamasna ynelik yaplan almalar yer
almaktadr. Bu amala, iki adet gemi rnei ele alnarak deiik hz, dalga yn ve
dalga frekans iin dzenli dalgalardaki hareket karakteristiklerini belirleyen transfer
fonksiyonlar, ShipmoPC program yardmyla hesaplanm ve model deney
sonularyla karlatrlmtr.
nce seri 60 formuna sahip bir gemi rneinin sfr hzdaki transfer fonksiyonlar ve
iki boyutlu snr elemanlar yntemi kullanlarak elde edilen katsaylar literatrde
mevcut deney sonularyla karlatrlmtr. Daha sonra ayna kl bir yk gemisi
rnek olarak incelenmi ve program yardmyla eitli hzlarda elde edilen ba-k
vurma ve dalp-kma hareket genlikleri ile ek diren hesaplar, T Ata Nutku
Deney Laboratuvarnda geminin modeliyle yaplan denizcilik deney sonularyla
karlatrlmtr. Bylece programn verdii deerler ile deney sonularnn uyumlu
olduu grlmtr.
Sonu olarak bakldnda, iki boyutlu dilim teorisine dayanmakta olan bilgisayar
programnn verdii sonular, programn dizayn amacna ynelik uygulamalarda
gvenilir bir ekilde kullanlabileceini ortaya koymutur.
9.2 Seri 60 Formuna Sahip Gemiyle Yaplan Analizler
Bu blmde kullanlan Seri 60 formlu geminin genel karakteristikleri izelge 9.1de
verilmitir. ekil 9.1de ise bu geminin en kesit resmi gsterilmitir.
133
izelge 9.1 : Seri 60 formlu geminin temel zellikleri.

zellikler
Deerler
LBP
121.920 m.
17.417 m.
6.857 m.
CB
0.70
LCB
%0.5 baa
k yy
%25 L
ekil 9.1 : Seri 60 formuna sahip geminin posta kesitleri.

9.2.1 Dalp-kma ve ba-k vurma genliklerinin karlatrlmas
Geminin dalp-kma ve ba-k vurma hareketlerine ait deney sonular Gerritsma
ve Beukelmannn raporlarndan alnmtr (1966).
ShipmoPC program kullanlarak analitik olarak elde edilen dalp-kma ve ba-k
vurma genlikleri, Fn=0.15, 0.20, 0.25 ve 0.30 deerlerine karlk gelen hzlarda
batan gelen dzgn dalgalarla yaplan model deney sonularyla karlatrlmtr
(Gerritsma ve Beukelman, 1966). Yaplan bu karlatrmalarn sonular EK Ida
grafikler halinde verilmitir.
134
EK Ida sunulan grafiklerde grld gibi, ShipmoPC program yardmyla

hesaplanan sonularla deneysel olarak elde edilen deerler arasnda, yksek Froude
saylarnda bile tatmin edici bir korelasyon sz konusudur.
9.2.2 Hareket denklemlerindeki katsaylarn karlatrlmas
Bu blmde, hareket denklemlerindeki katsaylarn karlatrlmasna ynelik olarak
programdan ve yaplan deneylerden elde edilen sonular sunulmaktadr. Seri 60
formlarndan CB 0.70 iin (izelge 9.1) elde edilen dalga kuvvetleri, ek ktle ve
hidrodinamik snm katsaylar ele alnmtr. Bu byklkleri deneysel olarak elde
etme olana bulunmadndan dolay literatrde bulunan deney sonularndan
(Chan, 1990) yararlanlmtr.
Dalga kuvvetleri ve katsaylar, aada belirtildii gibi boyutsuzlatrlarak (Okan,
2010) grafikler halinde karlatrmal olarak sunulmutur.
Frekans L / g
Fj
Kuvvet
, j=1,2,3
g / L
Fj
, j=4,5,6
g
a
Ek ktle jk , j,k= 1,2,3
a jk
, j=1,2,3 ve k=4,5,6 ile k=1,2,3 ve j=4,5,6
L
a jk
, j,k=4,5,6
L2
b jk
Snm
, j,k=1,2,3
g / L
b jk
, j=1,2,3 ve k=4,5,6 ile k=1,2,3 ve j=4,5,6
L g / L
b jk
, j,k=4,5,6
L2 g / L
ekil 9.2de sfr gemi hznda batan gelen dalgalarn oluturduu dalga kuvvetleri
verilmitir. ekil 9.2a dalp-kma kuvvetini, ekil 9.2b ise ba-k vurma kuvvetini
temsil etmektedir. Grafiklerin yatay ekseni boyutsuz dalga frekansn verirken, dey
eksen ise birim dalga ykseklii iin boyutsuz kuvvet deerini gstermektedir.
135
Burada ShipmoPCnin yardmyla oluturulan boyutsuz deerler, literatrde verilen

sonularla (Chan, 1990) karlatrlmtr. Her iki yntem ile elde edilen sonular
birbirleriyle uyum ierisindedir.
ekil 9.2 : Sfr hzda Seri 60 CB 0.70 formuna batan gelen dalga kuvvetleri:
(a)Dalp-kma, (b) ba-k vurma.
136
Ayn gemi formu iin ek ktle deerleri EK de ve hidrodinamik snm deerleri de

EK Jde gsterilmitir. Eklerde srasyla, dalp-kma hareketinin dalp-kma
ynndeki, ba-k vurma hareketinin ba-k vurma ynndeki, savrulma
hareketinin savrulma ynndeki, yan teleme hareketinin yan teleme ynndeki,
ba-k vurma hareketinin dalp-kma ynndeki ve yan teleme hareketinin
savrulma ynndeki ek ktle ve snm deerleri boyutsuz olarak gsterilmitir. Ek
ve Ek Jde verilen grafikler deerlendirildiinde, deney sonularyla program
yardmyla elde edilen katsay deerlerinin uyum ierisinde olduu sylenebilir.
9.3 Bir Yk Gemisiyle Yaplan Analizler
T Ata Nutku Deney Laboratuvarnda, ayna kl dolgun bir gemi formuna sahip ve
zellikleri izelge 9.2de verilen bir yk gemisinin modeli zerinde eitli hzlarda
batan gelen dzgn dalgalarda deneyler gerekletirilmitir. Bu deneylerin
sonucunda elde edilen deerler, ShipmoPCnin vermi olduu sonularla
karlatrlm ve her iki yntemin verdii ktlar ayn grafik zerinde
gsterilmitir.
Modelle yaplan deneyler Fn=0.00, 0.089, 0.1425 ve 0.2138e karlk gelen hz
durumlarnda gerekletirilmitir. Yaplan deneylerde geminin ba-k vurma ve
dalp-kma hareket karakteristiklerini belirleyen transfer fonksiyonlar ile ileri hz
durumlarnda ek diren deerleri elde edilmitir.
izelge 9.2 : Kullanlan yk gemisinin temel zellikleri.
zellikler Deer
LBP
84.94 m.
B/T
2.44
CB
0.80
Vs
12 knot
5906 ton
137
ekil 9.3te sfr hz durumunda geminin dalp-kma ve ba-k vurma hareketine ait
grafikler gsterilmitir. Grafiklerin yatay ekseni dalga boyunun gemi boyuna oran
olarak verilmekte iken dey eksen bu hareketlere ait transfer fonksiyonlarn (RAO)
ifade etmektedir. ekilde verilen grafiklerden, sfr hz durumunda deney
sonularyla, analitik sonularn uyumlu bir korelasyon ierisinde olduu
anlalmaktadr.
ekil 9.3 : Batan gelen dzenli dalgalardaki (a) dalp-kma ve (b) ba-k vurma
hareketlerine ait genlik karlk fonksiyonlar (Fn=0.00).
ekil 9.4 ile ekil 9.6 arasnda, srasyla Fn=0.089, 0.1425 ve 0.2138 durumlar iin
oluturulan dalp-kma ve ba-k vurma hareketlerine ait transfer fonksiyonlarnn
grafikleri verilmitir. ekillerden anlalaca zere, model-deney sonularyla
karlatrldnda, programn makul sonular verdii sylenebilir.
138
139
Batan gelen dzgn dalgalarda ileri hz durumlarnda yaplan set deneyde,
geminin dalgalardan dolay oluan ek direnci de hesaplanmtr. Elde edilen deney
sonular, ShipmoPCnin yakn alan yntemi kullanarak yapm olduu analitik
hesaplarla karlatrlm ve oluturulan grafikler ekil 9.7da gsterilmitir. ekilde
gsterilen her grafikte yatay eksen dalga boyunun gemi boyuna oran olurken,
dey eksende boyutsuz ek diren katsays verilmitir. ekilde verilen grafikler,
srasyla Fn=0.089, 0.1425 ve 0.2138 deerleri iin oluturulmutur.
ekil 9.7de verildii gibi, zellikle dizayn hzna karlk gelmekte olan Fn=0.2138
durumundaki ek diren hesab, deney sonularna byk bir yaknlk gstermektedir.
Dier
hzlarda
yaplan
ek
diren
tahminlerinin
de
deney
sonularyla
karlatrldnda makul sonular verdiini sylemek mmkndr. ShipmoPC

program, ek diren tahmininde gayet baarl sonular vermektedir.
140
ekil 9.7 : leri hz durumlarnda dalgalardan gelen ek diren hesaplar:

(a) Fn=0.089, (b) Fn=0.1425 ve (c) Fn=0.2138.
9.4 Sonular
Bu blmde, gemi hareketleri ve gemilerin denizcilik zelliklerini tahmin etmede
yararlanlan
bilgisayar
programnn
(ShipmoPC)
dorulamasna
ynelik
gerekletirilen almalara yer verilmitir. Bu amala, Seri 60 serilerine ait bir gemi
ve bir de yk gemisi kullanlarak batan gelen dzgn dalgalarda eitli analizler
yaplm ve yaplan analizler literatrde bulunan deney sonularyla mukayese
edilmitir.
Seri 60 gemisinin ba-k vurma ve dalp-kma transfer fonksiyonlar ile hareket
denklemlerinde eitli hidrodinamik katsaylar bilgisayar program yardmyla elde
edilmi ve elde edilen sonular, deney sonularyla karlatrlmtr. Yaplan
karlatrma sonucunda programn verdii sonularla deney sonularnn uyum
ierisinde olduu aka grlmtr.
Daha sonra, T Ata Nutku Deney Laboratuvarnda, ayna kl dolgun bir gemi
formuna sahip olan bir yk gemisinin modeli zerinde eitli hzlarda batan gelen
dzgn
dalgalarda
deneyler
gerekletirilmitir.
141
Bu
deneylerin
sonucunda
oluturulan deerler, ShipmoPCnin vermi olduu sonularla karlatrlm ve her

iki yntemin verdii deerler ayn grafik zerinde gsterilmitir. ekillerden
anlald zere, programn oluturduu sonular ile deney sonular arasnda
nemli bir uyum olduu grlmtr. Bylece, programn gemi hareketlerinin
analizindeki baars ortaya konulmutur.
142
10. SONU VE NERLER

Son yllarda gelitirilmekte olan, frekans ya da zaman uzaynda alan boyutlu
kodlarn yannda iki boyutlu lineer dilim teorisi hala geerli bir yntem
saylmaktadr. Gemi hareketlerinin analizindeki lineerlik kabul 6 deniz iddetine
kadar ve orta hzla seyreden ince-uzun yapl gemiler iin geerli olmaktadr.
zellikle narin yapya sahip sava gemileri iin dilim teorisinin olduka iyi sonular
verdii sylenebilir.
Dilim teorisine eitli bilim adamlarnn katks olmasna karn temelde hepsinin
teorisi birbirine benzer; sadece ayrntlarda farkllk bulunur. ShipmoPC yazlmnda
ise Salvesen ve dierlerinin (1970) dilim teorisi kullanlmtr. Programn iyi
sonular verebilmesi iin hesap yaplacak gemi zelliklerinin dilim teorisinin
lineerlik snrlar ierisinde olmas gerekmektedir. Ayrca belirtilmelidir ki,
ShipmoPC yalnz ileri hzlarda ve tek gvdeli gemilerde hesap yapabilmektedir.
Alt serbestlik dereceli gemi hareket denklemlerindeki hidrodinamik katsaylar bir
matris halinde yazldnda baz terimlerin sfr olduu, bazlarnn ise ok kk
olduundan ihmal edilebilecei grlmtr (Lloyd, 1989). Bunun sonucunda da
yanal simetriye sahip ince-uzun gemilerde farkl hareket grubu ortaya kmtr
(Salvesen ve dierleri, 1970):
1. Ba-k vurma ve dalp-kma bileik hareketleri
2. Yana teleme, yalpa ve savrulma bileik hareketleri
3. Boy teleme basit hareketi
Yukarda saylan gruplar ierisindeki hareketler birbirini etkilemekte, ancak
gruplarn birbirine etkisi yok saylmaktadr. Boy teleme hareketi ise bal bana
basit bir hareket olarak incelenmektedir.
Gemi hareketleri, dzenli ve kark dalgalarda olmak zere iki balk altnda
incelenebilir. Dzenli dalgalardaki hareketler, gerek deniz koullarn temsil
etmemekle birlikte, birok dzenli dalgadan olutuu kabul edilen kark
denizlerdeki hareketleri anlayabilmek ve elde edebilmek amacyla incelenir. Dzenli
143
dalgalardaki hareketler genellikle genlik karlk fonksiyonlar (RAO) eklinde

boyutsuz halde verilir. Kark denizlerdeki hareketler ise eitli denizler iin
oluturulmu matematiksel spektrumlar yardmyla tahmin edilir. Elde edilen
istatistiki bilgiler, genellikle, en fazla rastlanan hareketler cinsinden yani hareketlerin
standart sapmas (RMS) olarak sunulur.
Dilim teorisinin ShipmoPC programndaki uygulamasn test etmek amacyla Seri 60
tekne formunda, blok katsays 0.70 olan bir gemi rnek olarak incelenmitir. Bu
geminin dzenli dalgalarda ve 2 parametreli ITTC Spektrumu kullanlarak kark
denizlerdeki hareketleri ve eitli denizcilik zellikleri hesaplanmtr. Elde edilen
sonular grafik ve tablolar halinde sunulmutur. Tm bu deerler, Grigoropoulos ve
dierlerinin (1994) Seri 60 formu gemilerde belirli bir adan gelen dalgalarda
oluturmu olduklar denizcilik tablolaryla karlatrlmtr. Sonuta, her iki tablo
arasndaki farkn, ba-k vurma ve dalp-kma hareketlerinde yaklak %10; dey
ivme deerlerinde ise yaklak olarak %20 olduu grlmtr. Oluan bu farkn,
gemiyi modellemedeki farkllklardan ve kullanlan hidrodinamik yntemlerdeki
kabullerden (u etkisi vb.) tr olduu sanlmaktadr. Ancak yine de ShipmoPCnin
dilim teorisini uygulamada baarl sonular verdii sylenebilir.
ShipmoPC program, ek diren tahmininde ise Faltinsen ve dierlerinin (1980) yakn
alan yntemini kullanmaktadr. McTaggartn yapm olduu alma temel alnarak
ortaya konmutur ki, ShipmoPC yakn alan yntemiyle ek diren hesabnda deney
sonularyla uyumlu sonular vermektedir (1997a). Seri 60 formuyla batan gelen
dalgalarda yaplan analitik hesaplar, yakn alan ynteminin uzak alan yntemine gre
daha baarl olduunu gstermektedir. FFG 7 firkateyni ile belirli bir adan gelen
dalgalarda ek diren hesaplarnda da ShipmoPC makul sonular vermektedir. Ayrca,
dalga kabarma dzeltmesinin hangi tip gemilerde nasl sonular verdiine ilikin
McTaggartn makalesinde eitli aratrmalara yer verilmitir (1997a). Buna gre
ShipmoPC programndaki kabarma seeneinin kullanlmas FFG 7 firkateyni gibi
narin gemilerde batan gelen dalgalarda ek diren tahminini iyiletirirken, daha
dolgun gemilerde (Seri 60 gibi) kabarma dzeltmesinin dhil edilmesi ek diren
tahminini deney sonularndan uzaklatrmaktadr. Ayrca, ayna kl gemilerde ba
kabarma dzeltmesinin yaplmas, tam kabarma dzeltmesine gre daha uygun
olmaktadr.
144
Hareket kaynakl denge kayb olaylar, zellikle sava gemileri iin nemli bir kriter
haline gelmitir. Gverte operasyonlarnn gerekletirilmesi, personelin grevlerini
aksatmadan yerine getirebilmesi iin geminin yatay dzlem hareketlerinden
kaynaklanmakta olan denge kayb olaylarnn (MII) incelenmesi arttr. Dakikadaki
MII saysnn 1.5 ve daha fazla olmas istenmemektedir. Aksi halde yolcu ve
mrettebat bu durumdan kt etkilenip, kayma ya da devrilme yaayacaklardr.
Sava gemileri asndan ele alnacak olursa, personel gerekli silah ve tehizat
dzgn
kullanamayp,
harektn
seyrini
olumsuz
etkileyecektir.
Gverte
operasyonlar iin sadece yalpa ana bal olarak gelitirilen kriterler, bu anlamda
eksik kalacaktr. Mutlaka yalpa kriterinin yannda, denge kayb olaylarnn da
incelenmesinde yarar vardr. nk maksimum yalpa asnn ortaya kt durumla,
en fazla denge kayb olaylarnn yaand durum ayn deildir. Hareket kaynakl
denge kayb olaylar, gemi zerinde alnd konumla ok ilikili olduundan dolay,
eitli gemilerin ilerliini karlatrabilmek iin gemilerde ayn blgeler arasndaki
MII saylar mukayese edilmelidir.
Dvnme konusunda ise, ShipmoPCnin maksimum dvnme basnc ve dvnme
kuvvetinin tahminine ilikin kulland teoriler zerinde durulmutur. Dvnme form
katsays (k) deniz iddeti ve dalga zelliklerinden bamsz olarak yalnza teknenin
kesit formuna baldr. Bu katsaysnn tahmininde gelitirilen birok yntem
mevcuttur. ShipmoPC ise, ofset tablosu girilerek kesit eklinin tantlmas halinde
Ochi ve Motterin teorisini kullanmakta (1971); kama kesitli postalarda ise kalknt
as ve dvnme yk yksekliini kullanarak Stavovy ve Chuangn teorisine gre
(1976) hesap yapmaktadr. Kama ekline sahip bir kesit iin her iki yntemi
kullanarak elde edilen form katsaylar arasnda nemli farkllklar vardr. Bu yzden
dvnme form katsaylarn veren teorilerin, deney sonularyla uyumlu olacak
ekilde gelitirilmesi gerekmektedir.
Gemi hareketleri ve denizcilik konusunda ortaya konan tm almalar dizayn
safhasnda olan bir karma gemisi zerinde uygulanmtr. Bylece rnek bir
denizcilik analizi sunulmutur. Sava gemilerinin denizcilik performans incelenirken
ncelikle salam denizcilik kriterleri konulmaldr. Bunun iin geminin tr,
grevleri, alaca denizler ve deniz iddetleri ile kullanaca sava sistemleri ve
tehizatlar gz nne alnarak eitli kstlar belirlenmelidir. Ayrca, bu kstlarn
birounun gemi zerindeki konumlarna bal olduu unutulmamaldr. Yine de, n
145
dizayn aamasnda ortaya konan denizcilik performanslarna ok gvenilmemelidir.

nk tm bu hesaplar eitli kabuller altnda gerekletirilmektedir. rnein,
gelitirilen deniz spektrumlar, gerek deniz koullarn tam olarak modelleyemezler.
Bunun yannda dizayn aamasndaki bir geminin zelliklerinin srekli deiebilecei
ve bu durumun da geminin denizciliini etkileyebilecei unutulmamaldr.
almann son blmnde, programn dorulamasna ynelik yaplan almalardan
bahsedilmitir. Bu amala kullanlan Seri 60 formuna sahip gemi ile ayna kl bir
ticaret gemisinin dzgn dalgalardaki deney sonular ile ShipmoPC kullanlarak
elde edilen sonular grafikler zerinde karlatrlmtr. Nihayetinde, program
yardmyla elde edilen sonular ile deney sonular arasnda nemli bir uyum olduu
aka gsterilmitir. Bylece programn, dizayn amacna ynelik uygulamalarda
gvenilir bir ekilde kullanlabilecei ortaya konulmutur.
Bu tezde yaplan almalar, gemi hareketleri ve denizcilik zerine gerekletirilen
uygulamal bir almadr. Burada, denizcilik konusunda sklkla bavurulan hazr
paket programlarndan biri olan ShipmoPCnin alma mant ve dayand teori ve
modeller zerinde durulmutur. Bu programlarn gvenilirlii eitli yntemlerle
ortaya konulmaya allmtr. Ancak unutulmamaldr ki, bu programlar her zaman
iin gelitirilmeye muhtatr. Bu amala, deney sonularyla ve gerek deniz
artlaryla daha uyumlu olacak bir denizcilik kodunun yazlmas her zaman
mmkndr. zellikle son yllarda gelime gsteren CFD ile denizcilik analizi ve
boyutlu kodlar zerinde youn olarak allmaldr. Bu yntemlerle elde edilecek
sonular, gerek gemi modelleriyle yaplan denizcilik deneyleriyle gerekse de gerek
byklkteki gemilerle yaplan deney sonularyla karlatrlmaldr.
Gemi hareketlerinin hesaplanmasnda lineer olmayan terimlerin atlmas, hesaplar
kolaylatrmas asndan birok durumda iyi sonular vermektedir. Ancak, narin
olmayan gemi formlarnda ve yksek hzlarda lineer teori tam doru sonular
vermemektedir. Bu durumda, hareket denklemlerindeki lineer olmayan terimlerin
hesaba katlmas kanlmaz olmaktadr. Lineer olmayan gemi hareketlerinin
incelenmesi konusu son zamanlarda geliim gsterse de, tam olarak bu durumun
modellenmesi sz konusu olamamtr. Dolaysyla lineer olmayan serbest yzey
snr koulunun etkisini de gz nne alarak bu konu zerinde detayl olarak
allmaldr.
146
KAYNAKLAR
Ando, S., 1995. AMADIFF-A Fortran routine for irregular-frequency-free
calculation of added mass and damping of two-dimensional floating
bodies by the extended boundary element method. DREA Technical
Memorandum 95/213.
Baitis, A. E., Bales, S. L., McCreight, W. R. ve Meyers, W. G., 1976. Prediction
of extreme ammunition cargo forces at sea. DTNSRDC Report SPD704-01.
Baitis, A. E, Applebee, T. R. ve McNamara, T. M., 1984. Human factor
consideration applied to operations of the FFG-8 and LAMPS MK III.
Naval Engineers Journal 96(4), 191-199.
Bedel, J. W., 1971. Improved method for the calculation of the added mass and
damping coefficients of oscillating cylinders. Technical Note 216,
Naval Ship Research and Development Center.
Bhattacharyya, R., 1978. Dynamics of Marine Vehicles. McCormick, M. E. (Ed.),
Wiley, New York.
Block, J. J. ve Huisman, J., 1984. Relative motions and swell-up for a frigate bow.
Transactions of RINA 126, 227-244.
BMT, 2001. ShipmoPC Version 3 User Manual. Revision 10, BMT Fleet
Technology Limited, Kanada, pp. 107.
Bretschneider, C. L., 1959. Wave variability and wave spectra for wind-generated
gravity waves. Technical Memo 118, Beach Erosion Board, U. S.,
Army Corps of Engineers.
Bretschneider, C. L., 1969. Wave Forecasting. Blm 11 Handbook of Ocean and
Underwater Engineering, J. J. Myers ve di., (Ed.), McGraw-Hill
Book Co., New York.
Chakrabarti, S. K., 1987. Hydrodynamics of Offshore Structures, Springer-Verlag.
Chan, H. S., 1990. A three dimensional technique for predicting first and second
order hydrodynamic forces on a marine vehicle advancing in waves
(doktora tezi). University of Glasgow, Department of Naval
Architecture and Ocean Engineering.
Chow, D. L. ve McTaggart, K. A., 1996. Validation of Shipmo7 and PRECAL
predictions with a warship model. DREA Technical Memorandum
97/203.
Faltinsen, O. M., Minsaas, K. J., Liapis, N. ve Skjordal, S. O., 1980. Prediction
of resistance and propulsion of a ship in seaway. 13. Symposium on
Naval Hydrodynamics, Tokyo, 505-529.
147
Frank, W., 1967. Oscillation of cylinders in or below the free surface of deep fluids.
NSRDC, Washington, D. C., Report 2375.
Frank, W. ve Salvesen, N., 1970. The Frank Close-Fit ship motion computer
program, Report 3280, Naval Ship Research and Development Center.
Gerritsma, J. ve Beukelman, W., 1966. Comparison of calculated and measured
heaving and pitching motions of a Series 60 CB 0.70 ship model in
regular longitudinal waves. Laboratorium voor Scheepsbouwkunde,
Technische Hogeschool Delft, Report No 139.
Gerritsma, J. ve Beukelman, W., 1967. Analysis of modified strip theory for the
calculation of ship motion and wave bending moments. Netherlands
Ship Research Centre TNO Report 96S.
Gerritsma, J. ve Beukelman, W., 1972. Analysis of the resistance increase in
waves of a fast cargo ship. International Shipbuilding Progress 19
(217), 285-293.
Goda, Y., 1979. A review of statistical interpretation of wave data, Report 18 (1),
Port and Harbour Research Institute.
Gospodnetic, D. ve Miles, M., 1974. Some aspects of the average shape of wave
spektra at station India ( 59 N, 19 W). International Symposium on
the Dynamics of Marine Vehicles and Structures in Waves, Londra.
Graham, R., 1990. Motion-induced interruptions as ship operability criteria. Naval
Engineers Journal 102 (2), 65-71.
Graham, R., Baitis, A. E. ve Meyers, W. G., 1992. On the development of
seakeeping criteria. Naval Engineers Journal 104 (2), 259-275.
Grigoropoulos, G. J., Loukakis, T. A., Perakis, A. N., 1994. Seakeeping standard
series for oblique seas. Rept. NAL 114-F-1994, Department of Naval
Arc. and Marine Eng., National Technical University of Athens.
Grigoropoulos, G.J., Loukakis, T. A., Perakis, A. N., 2000. Seakeeping standard
series for oblique seas (a synopsis). Ocean Engineering 27, 111-126.
Hasselman, K., Barnett, T. P., Bouws, E., Carlson, D. E. ve Hasselman, P., 1973.
Measurement of wind-wave growth and swell decay during the Joint
North Sea Wave Project (JONSWAP). Deutschen Hydrographischen
Zeitschrift, Erganzunscheft 13, No. A.
Hasselmann, K., Ross, D. B., Mller, P. ve Sell W., 1976. A Parametric wave
prediction model. Journal of Physical Oceanography 6, 200-228.
Havelock, T. H., 1958. The effect of speed of advance upon damping of heave and
pitch. Transactions of RINA 100, 131-135.
Hearn, G. E., Tong, T. C. ve Lau, S. M., 1987. Hydrdynamic models and their
influence on added resistance predictions. PRADS87-The Third
International Symposium on Practical Design of Ships and Mobile
Units 3, Norve, 302-316.
ITTC, 1966. Recommendations of the 11. International Towing Tank Conference,
Proceedings 11 ITTC, Tokyo.
148
ITTC Seakeeping Committee Report, 1978. 15.

Conference, The Hague, 1, 55-114.
International Towing Tank
Joosen, W. P. A., 1966. Added resistance of ships in waves. Proceedings of the 6th
Symposium on Naval Hydrodynamics, Washington, D.C.
Journee, J. M. J. ve Pinkster, J., 2002. Introduction in Ship Hydromechanics
Lecture Notes. Delft University of Technology.
Landweber, L. ve Macagno, M., 1959. Added mass of a three parameter family of
two-dimensional forces oscillating in a free surface. Journal of Ship
Research 2 (4).
Lee, W. T. ve Bales, S. L., 1984. Environmental data for design of marine vehicles.
SSC/SNAME Symposium, Arlington, Virginia.
Lewis, E. V. (Ed.), 1989. Principles of Naval Architecture Second Revision Vol. 3.
SNAME, New Jersey.
Lewis, F. M., 1929. The inertia of water surrounding a vibrating ship. Transactions
of SNAME 37, 1-20.
Lin, W. C. ve Reed, A. M., 1976. The second order steady force and moment on a
ship moving in an oblique seaway. Tenth Symposium on Naval
Hydrdynamics, Londra, 333-351.
Loukakis, T. A. ve Chryssostomidis, C., 1975. Seakeeping standard series for
cruiser-stern ships. Transactions of SNAME 83, 67-127.
Lloyd, A. R. J. M., 1989. Seakeeping: Ship Behavior in Rough Weather. Ellis
Horwood, Chichester, ngiltere.
McTaggart, K. A., 1996. Improved boundary element methods for predicting
sectional hydrodynamic coefficients for strip theory ship motion
programs. Defence Research Establishment Atlantic, Teknik Bildiri
96/212.
McTaggart, K. A., 1997a. Added Resistance Prediction in Shipmo7 Using a NearField Method. Defence Research Establishment Atlantic, Teknik
Bildiri 97/207.
McTaggart, K. A., 1997b. Shipmo7: An Updated Strip Theory Program for
Predicting Ship Motions and Sea Loads in Waves. Defence Research
Establishment Atlantic, Teknik Bildiri 96/243.
NATO, 2000. Common Procedures for Seakeeping in the Ship Design Process.
Standardization Agreement (STANAG 4154).
Newman, J. N., 1977. Marine Hydrodynamics. MIT Press.
Ochi, M. D. ve Bonilla-Norat, J., 1970. Pressure-velocity-relationship in impact of
a ship model dropped onto the water surface and in slamming in
waves. NSRDC Report No: 0170907.
Ochi, M. K., 1967. Ship slamming, hydrodynamic impact between waves and ship
bottom forward. Symposium on Fluid-Solid Interaction, ASME.
Ochi, M. K. ve Bolton, W. E., 1973. Statistics for prediction of ship performance in
a seaway. International Shipbuilding Progress, Hollanda.
149
Ochi, M. K. ve Hubble, E. N., 1976. Six parameter wave spectra. Proceedings of

the Fifteenth Coastal Engineering Conference, Honolulu, Hawaii,
ASCE, 301-328.
Ochi, M. K. ve Motter, L. E., 1971. A method to estimate slamming characteristics
for ship design. Marine Technology 8 (2), 219-232.
ODea, J. F. ve Kim, Y. H., 1981. Added resistance and power of a frigate in
regular waves. Report DTNSRDC/SPD-0964-02, DTNSRDC.
Ogilvie, T. F., 1964. Recent progress toward the understanding and prediction of
ship motions. Proc. Symp. Nav. Hydrodynamics, 5. ACR-112, 3-128.
Off. Nav. Res., Washington, D. C.
Ohmatsu, S., 1975. On the irregular frequencies in the theory of oscillating bodies.
Papers of Ship Research Institute 48.
Okan, B., 2010. Gemilerin dalgalar arasndaki hareketlerininin dinamik analizi iin
saysal bir yntem gelitirilmesi: teorik ve deneysel bir alma.
TBTAK Projesi No: 106M481.
Pierson, W. J. ve Moskowitz, L. A., 1964. A proposed spectral form for fully
developed wind seas based on the similarity theory of S. A.
Kitaigorodskii. Journal of Geophysical Research 69 (24), 5181-5203.
Porter, W. R., 1960. Pressure distributions, added-mass and damping coefficients
for cylinders oscillating in a free surface. Institute of Engineering
Research, University of California Report.
Sabuncu, T., 1983. Gemi Hareketleri. T Yaynlar No: 1248, stanbul.
Salvesen, N., 1978. Added resistance of ships in waves. Journal of Hydronautics 12
(1), 24-34.
Salvesen N., Tuck E. O. ve Faltinsen O., 1970. Ship motions and sea loads.
Transactions of SNAME 78, 250-287.
Sarz, K., 1999. Su st sava gemileri iin denizcilik performans analizi. Gemi
naat ve Deniz Teknolojisi Teknik Kongresi99, stanbul, 443-448.
Sarz, K., Kkner, A., Alkan, A. D., 2008. Denizcilik. Gemi Mhendislii El
Kitab (Ed. Ylmaz, T.), GMO Yaynlar, stanbul.
Sarz, K. ve Narli, E., 2005. Effect of criteria on seakeeping performance
assessment. Ocean Engineering 32, 1161-1173.
Schmitke, R. T., 1978. Ship sway, roll, and yaw motions in oblique seas.
Sclavounos, P. D. ve Lee, C., 1985. Topics on boundary element solutions of wave
radiation-diffraction problems. Fourth International Conference on
Numerical Ship Hydrodynamics, Washington.
Scott, J. R., 1965. A sea spectrum for model tests and long-term ship prediction.
Journal of Ship Research 9, 145-152.
Smith, W. E., 1967. Computation of pitch and heaving motions for arbitrary ship
forms. International Shipbuilding Progress 14, No. 155.
150
Strom-Tejsen, J., Yeh, H. Y. H. ve Moran, D., 1973. Added resistance in waves.

Tasai, F., 1959. On the damping force and added mass of ships heaving and
pitching. Journal of the Society and Naval Arhitects of Japan 105, 4756.
Vossers, G., Swaan, W. A., Rijken, H., 1960. Experiments with Series 60 models in
waves. Transactions of SNAME 68, 364-450.
Wehausen, J. V., 1971. The motion of floating bodies. Annu. Rev. Fluid Mec. 3,
237-268.
151
152
EKLER
EK A
: Denizcilik tablolar
EK B
: Seri 60 iin ek diren grafikleri
EK C
: FFG 7 iin ek diren grafikleri
EK D
: Kabarma dzeltmesinin ek diren zerine etkileri
EK E
: Sava gemisinin dzgn dalgalardaki hareketlerine ait transfer

fonksiyonlar
EK F
: Trk Denizlerinde geminin ba-k vurma hareket genlikleri
EK G
: Trk Denizlerinde geminin dalp-kma hareket genlikleri
EK H
: Trk Denizlerinde geminin yalpa hareket genlikleri
EK I
: Deney sonularyla programn ktlarnn karlatrlmas
EK
: Sfr hz durumunda Seri 60 formlu geminin ek su ktlesi deerleri
EK J
: Sfr hz durumunda Seri 60 formlu geminin snm katsays

deerleri
153
EK A
izelge A.1 : Blok katsays= 0.70, L/B=7.0, B/T=3.0 olan Seri 60 formu gemiye ait
her 1 m. karakteristik dalga ykseklii iin oluturulmu denizcilik
tablosu (Grigoropoulos ve di., 1994).
DALGA YN
DALIPIKMA
Fn
Tp'
15
30
45
60
75
90
105
120
135
150
165
180
0.0
1.5
187
186
201
222
320
754
1348
1085
428
286
286
253
238
2.0
330
335
382
506
845
1517
2118
1798
989
571
471
427
411
2.5
584
612
712
915
1283 1835
2263
2002 1370
958
761
662
631
3.0
922
954
1060 1253
1555 1954
2235
2046 1605 1279 1087
980
946
3.5
1207
1237
1331 1490
1720 2001
2189
2056 1749 1506 1346 1253 1222
4.0
1422
1447
1523 1650
1822 2021
2149
2055 1840 1660 1534 1458 1432
4.5
1578
1599
1660 1758
1888 2032
2119
2053 1899 1765 1667 1606 1585
5.0
1691
1707
1756 1832
1931 2037
2096
2049 1939 1837 1760 1712 1696
1.5
100
107
131
172
343
877
1335
992
486
224
136
124
123
2.0
223
239
294
437
788
1508
2104
1877 1279
801
534
427
403
2.5
516
546
645
842
1194 1774
2254
2137 1673 1241
956
812
770
3.0
861
893
995
1179
1469 1888
2231
2168 1845 1512 1273 1142 1102
3.5
1149
1179
1268 1422
1647 1945
2186
2149 1922 1681 1500 1394 1360
4.0
1368
1393
1467 1591
1762 1978
2147
2125 1967 1792 1655 1572 1545
4.5
1530
1550
1610 1708
1839 1997
2119
2107 1994 1865 1762 1698 1677
5.0
1648
1665
1713 1791
1892 2009
2096
2091 2011 1915 1837 1787 1770
0.1
0.2
0.3
1.5
70
74
86
121
274
1045
1332
876
182
99
68
64
2.0
191
205
261
399
722
1490
2077
1910 1429 1001
389
733
597
555
2.5
489
518
611
795
1122 1711
2230
2242 1958 1631 1373 1226 1177
3.0
827
857
954
1128
1403 1827
2215
2280 2103 1877 1683 1561 1521
3.5
1111
1139
1225 1373
1590 1896
2177
2238 2131 1974 1829 1736 1703
4.0
1330
1354
1426 1547
1716 1938
2142
2194 2124 2010 1904 1833 1809
4.5
1494
1514
1573 1670
1801 1965
2115
2160 2111 2028 1950 1896 1878
5.0
1616
1632
1680 1758
1861 1983
2093
2133 2101 2039 1979 1938 1924
1.5
76
77
80
100
245
966
1353
768
110
47
41
38
2.0
187
200
249
377
683
1387
2046
1941 1434 1002
725
589
547
2.5
473
500
588
764
1076 1625
2199
2341 2156 1877 1647 1490 1437
275
3.0
802
832
925
1093
1359 1763
2193
2387 2336 2206 2078 1990 1957
3.5
1083
1111
1194 1338
1551 1847
2162
2322 2343 2275 2201 2148 2128
4.0
1302
1325
1396 1515
1682 1902
2132
2263 2285 2257 2219 2191 2178
4.5
1467
1487
1545 1641
1773 1937
2109
2212 2237 2224 2192 2169 2161
5.0
1591
1607
1655 1733
1837 1962
2088
2174 2197 2189 2169 2152 2146
154
izelge A.1 : Blok katsays= 0.70, L/B=7.0, B/T=3.0 olan Seri 60 formu gemiye ait
her 1 m. karakteristik dalga ykseklii iin oluturulmu denizcilik
tablosu (devam).
DALGA YN
BA-KI 0.0
1.5
798
VURMA
2.0
1647 1719 1969 2440 3274 3542 1034 2575 3174 2495 1958 1711 1629
2.5
2509 2571 2762 3047 3382 3091
813
2397 3304 3096 2794 2605 2540
3.0
2917 2946 3020 3088 3068 2517
606
2046 3012 3120 3049 2984 2952
3.5
2977 2976 2958 2882 2681 2050
459
1718 2639 2903 2979 2999 3002
4.0
2851 2831 2761 2604 2315 1691
362
1442 2285 2617 2775 2848 2867
4.5
2646 2616 2516 2323 2002 1390
273
1211 1980 2333 2526 2627 2657
5.0
2422 2386 2273 2066 1731 1125
186
1013 1713 2075 2280 2393 2429
1.5
477
1000 1822 3247
636
1713 1519
2.0
1208 1281 1513 1981 2740 3406
651
2451 3121 2786 2318 2013 1911
2.5
2057 2115 2285 2555 2872 2893
511
2350 3441 3565 3379 3195 3122
3.0
2503 2529 2596 2667 2664 2356
382
2027 3191 3568 3609 3563 3537
3.5
2621 2621 2607 2545 2368 1923
290
1708 2795 3271 3452 3505 3514
4.0
2556 2538 2476 2337 2077 1577
227
1439 2415 2917 3152 3256 3284
4.5
2405 2378 2287 2111 1815 1283
171
1216 2087 2572 2832 2959 2996
5.0
2225 2192 2088 1897 1583 1034
117
1024 1809 2268 2529 2665 2706
1.5
303
1424 3146
366
1505 1112
2.0
1009 1071 1267 1662 2315 3151
399
2455 2953 2585 2162 1888 1796
2.5
1816 1866 2010 2245 2524 2669
332
2415 3481 3676 3561 3407 3347
3.0
2262 2283 2338 2400 2399 2193
260
2087 3303 3764 3915 3924 3917
3.5
2404 2402 2386 2328 2168 1803
203
1760 2898 3498 3768 3870 3897
4.0
2370 2352 2292 2163 1924 1475
159
1471 2513 3105 3432 3585 3630
4.5
2250 2223 2137 1972 1697 1204
125
1247 2166 2732 3066 3238 3290
5.0
2095 2064 1965 1785 1492
990
96
1055 1877 2403 2724 2896 2950
1.5
382
1220 2743
335
1382
2.0
1045 1059 1173 1500 2111 2849
449
2580 2775 2279 1820 1548 1463
2.5
1772 1790 1879 2077 2354 2473
397
2608 3561 3672 3515 3340 3271
3.0
2179 2181 2203 2250 2267 2063
317
2268 3427 3913 4054 4079 4075
3.5
2312 2298 2263 2202 2066 1714
251
1887 3051 3672 3957 4083 4116
4.0
2281 2257 2185 2060 1844 1419
201
1572 2629 3268 3621 3813 3871
4.5
2171 2139 2047 1888 1634 1173
162
1325 2262 2877 3241 3428 3487
5.0
2026 1992 1889 1715 1444
130
1121 1961 2518 2873 3063 3124
0.1
0.2
0.3
834
517
333
373
983
632
415
365
1169 1977 2929
689
571
155
974
975
2030 1901 1088
773
948
596
371
840
629
400
217
793
490
294
155
746
442
268
141
izelge A.2 : Seri 60 formu gemiye ait her 1 m. karakteristik dalga ykseklii iin
ShipmoPC programnn verdii sonularla oluturulmu denizcilik
tablosu.
DALGA YN
DALIPIKMA
Fn
Tp'
15
30
45
60
75
0.0
1.5
175
183
200
233
308
725
2.0
350
358
392
500
842
2.5
583
617
708
917
3.0
917
950
3.5
1217 1242 1342 1508 1742 2042 2242 2100 1775 1525 1358 1267 1233
4.0
1425 1458 1533 1667 1850 2058 2192 2092 1867 1675 1550 1467 1442
4.5
1592 1608 1675 1775 1917 2067 2158 2092 1925 1783 1683 1617 1600
5.0
1725 1742 1792 1875 1975 2092 2158 2108 1983 1883 1800 1750 1733
1.5
142
150
175
217
2.0
275
283
333
2.5
542
567
667
3.0
883
917
1025 1217 1525 1958 2283 2150 1742 1383 1167 1050 1017
3.5
1183 1208 1308 1467 1708 2017 2242 2150 1867 1600 1425 1325 1292
4.0
1400 1425 1500 1633 1817 2033 2192 2133 1933 1742 1600 1517 1492
4.5
1558 1583 1642 1750 1883 2050 2158 2117 1975 1833 1725 1658 1642
5.0
1700 1725 1775 1850 1958 2075 2158 2125 2025 1917 1833 1783 1767
1.5
100
108
125
175
325
875
442
200
142
133
125
2.0
225
233
292
433
783
1533 2108 1875 1267
792
550
450
425
2.5
508
542
642
842
1200 1808 2292 2167 1700 1258
983
833
792
3.0
858
892
992
1183 1483 1925 2275 2208 1875 1542 1300 1167 1125
3.5
1158 1183 1275 1433 1667 1983 2233 2200 1967 1717 1533 1417 1383
4.0
1375 1400 1475 1608 1783 2017 2192 2167 2000 1825 1683 1592 1567
4.5
1542 1558 1625 1725 1858 2033 2158 2142 2025 1892 1783 1717 1700
5.0
1683 1700 1750 1833 1933 2058 2158 2150 2067 1967 1883 1833 1817
0.1
0.2
0.3
90
105
120
135
150
165
180
1308 1042
417
300
300
267
250
1525 2133 1800
992
583
500
458
442
1292 1867 2308 2033 1383
967
775
675
650
1058 1258 1575 1992 2283 2083 1625 1292 1092
983
950
342
783
1300
442
225
217
208
208
467
825
1525 2125 1842 1142
658
483
458
450
875
1250 1833 2300 2100 1533 1075
833
733
708
1300
933
1.5
75
83
100
133
300
992
400
183
117
92
83
2.0
200
217
267
408
750
1533 2092 1883 1350
925
633
508
475
2.5
492
525
617
817
1158 1775 2275 2225 1842 1467 1183 1033
992
3.0
842
867
975
1158 1450 1892 2267 2267 2017 1725 1500 1375 1333
3.5
1133 1167 1258 1408 1642 1958 2225 2242 2075 1858 1692 1583 1550
4.0
1350 1375 1458 1583 1758 1992 2183 2208 2083 1933 1800 1725 1692
4.5
1517 1542 1600 1700 1842 2017 2158 2175 2092 1975 1875 1817 1792
5.0
1667 1683 1733 1817 1917 2050 2150 2167 2108 2025 1950 1900 1892
156
1292
992
867
izelge A.2 : Seri 60 formu gemiye ait her 1 m. karakteristik dalga ykseklii iin
ShipmoPC programnn verdii sonularla oluturulmu denizcilik
tablosu (devam).
DALGA YN
BA-KI
Fn Tp'
15
VURMA
0.0 1.5
820
860
30
45
60
75
90
105
120
135
150
165
180
950 1160 1960 2890 970 2010 1840 1050 770
720
700
2.0 1640 1710 1960 2460 3300 3590 1050 2610 3180 2490 1930 1670 1590
2.5 2530 2600 2800 3110 3470 3170 830 2460 3370 3140 2810 2610 2510
3.0 2980 3010 3090 3180 3170 2610
630 2110 3100 3200 3110 3030 3000
3.5 3060 3060 3050 2980 2780 2140
480 1780 2730 2990 3060 3070 3070
4.0 2940 2920 2850 2700 2410 1760 370 1500 2370 2710 2860 2930 2950
4.5 2740 2710 2610 2420 2090 1470 300 1280 2060 2420 2610 2710 2740
5.0 2510 2480 2360 2150 1820 1250
0.1 1.5
660
700
240 1090 1790 2160 2370 2480 2520
850 1180 1960 3060 790 1840 1660 1000 680
600
580
2.0 1370 1450 1720 2230 3050 3530
840 2530 3190 2700 2160 1850 1750
2.5 2260 2320 2520 2840 3190 3070
660 2420 3460 3430 3140 2920 2840
3.0 2730 2760 2840 2930 2950 2520
500 2100 3210 3450 3410 3330 3300
3.5 2840 2850 2840 2780 2610 2060 380 1770 2820 3200 3310 3330 3330
4.0 2760 2750 2690 2550 2280 1710 300 1490 2450 2880 3060 3140 3160
4.5 2590 2560 2470 2290 1980 1430
240 1270 2120 2550 2770 2880 2910
5.0 2390 2360 2250 2060 1740 1210
190 1090 1840 2260 2500 2620 2660
0.2 1.5
460
490
610
960 1850 3200 620 1700 1440 870
570
460
440
2.0 1180 1260 1500 1980 2780 3460
650 2480 3110 2730 2260 1960 1870
2.5 2060 2120 2300 2600 2940 2970
510 2410 3500 3600 3390 3200 3130
3.0 2540 2570 2640 2730 2750 2440 390 2090 3270 3640 3680 3630 3610
3.5 2680 2680 2670 2620 2460 2000 300 1770 2890 3370 3540 3590 3600
4.0 2620 2610 2550 2420 2160 1660
230 1500 2500 3020 3260 3360 3390
4.5 2480 2450 2360 2190 1890 1390
190 1270 2170 2670 2930 3060 3100
5.0 2300 2270 2170 1970 1660 1180 150 1090 1880 2360 2630 2770 2810
0.3 1.5
360
390
490
770 1600 3240 470 1590 1240 710
2.0 1060 1130 1350 1790 2520 3350
450
360
340
500 2480 3010 2650 2220 1920 1830
2.5 1910 1960 2140 2410 2730 2870 400 2430 3510 3660 3510 3340 3270
3.0 2390 2420 2490 2570 2590 2360 310 2120 3320 3760 3860 3840 3820
3.5 2550 2550 2540 2490 2340 1940
240 1790 2940 3490 3720 3800 3820
4.0 2520 2500 2440 2310 2070 1610
190 1510 2550 3120 3410 3540 3580
4.5 2390 2360 2270 2110 1820 1360 150 1280 2210 2750 3060 3220 3260
5.0 2230 2190 2090 1910 1610 1160 120 1100 1920 2430 2730 2890 2940
157
EK B
ekil B.1 : Seri 60 iin batan gelen dalgalarda ek diren, CB 0.60, Fn 0.266
(McTaggart, 1997a).
(McTaggart, 1997a).
158
(McTaggart, 1997a).
(McTaggart, 1997a).
159
(McTaggart, 1997a).
(McTaggart, 1997a).
160
EK C
ekil C.1 : FFG 7 iin ek diren, Fn 0.15, Dalga yn :180 (McTaggart, 1997a).
161
ekil C.4 : FFG 7 iin ek diren, Fn 0.15, Dalga yn : 90 (McTaggart, 1997a).
162
163
EK D
ekil D.1 : Seri 60 iin kabarma dzeltme faktrleri, CB 0.60, Fn 0.266.

(McTaggart, 1997a).
ekil D.2 : Seri 60 iin batan gelen dalgalarda kabarma dzeltmesinin gemi direnci
zerine olan etkisi, CB 0.60, Fn 0.266. (McTaggart, 1997a).
164
ekil D.3 : Seri 60 iin kabarma dzeltme faktrleri, CB 0.70, Fn 0.222.

(McTaggart, 1997a).
ekil D.4 : Seri 60 iin batan gelen dalgalarda kabarma dzeltmesinin gemi direnci
zerine olan etkisi, CB 0.70, Fn 0.222 . (McTaggart, 1997a).
165
ekil D.5 : FFG 7 iin kabarma dzeltme faktrleri, Fn 0.15. (McTaggart, 1997a).
ekil D.6 : FFG 7 iin batan gelen dalgalarda kabarma dzeltmesinin gemi direnci
zerine olan etkisi, Fn 0.15 (McTaggart, 1997a).
166
ekil D.7 :
ekil D.7 : FFG 7 iin kabarma dzeltme faktrleri, Fn 0.30 (McTaggart, 1997a).
ekil D.8 : FFG 7 iin batan gelen dalgalarda kabarma dzeltmesinin gemi direnci
zerine olan etkisi, Fn 0.30 (McTaggart, 1997a).
167
EK E
ekil E.1 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki boy teleme transfer
fonksiyonu (RAO).
ekil E.2 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki yan teleme transfer
fonksiyonu (RAO).
168
ekil E.3 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki dalp-kma transfer
fonksiyonu (RAO).
ekil E.4 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki yalpa transfer
fonksiyonu (RAO).
169
ekil E.5 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki ba-k vurma
transfer fonksiyonu (RAO).
ekil E.6 : Sava gemisinin 22 knot hzda dzenli dalgalardaki savrulma transfer
fonksiyonu (RAO).
170
EK F
ekil F.1 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki ba-k vurma hareketi.
ekil F.2 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki ba-k vurma hareketine ait
polar diyagram.
171
ekil F.3 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki ba-k vurma hareketi.
ekil F.4 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki ba-k vurma hareketine ait
polar diyagram.
172
ekil F.5 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki ba-k vurma hareketi.
ekil F.6 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki ba-k vurma hareketine
ait polar diyagram.
173
EK G
ekil G.1 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki dalp-kma miktar.
ekil G.2 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki dalp-kma miktarn

gsteren polar diyagram.
174
ekil G.3 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki dalp-kma miktar.
ekil G.4 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki dalp-kma miktarn

175
ekil G.5 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki dalp-kma miktar.
ekil G.6 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki dalp-kma miktarn

176
EK H
ekil H.1 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki yalpa hareketi.
ekil H.2 : Geminin 6 deniz iddetinde Akdenizdeki yalpa hareketine ait

polar diyagram.
177
ekil H.3 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki yalpa hareketi.
ekil H.4 : Geminin 6 deniz iddetinde Karadenizdeki yalpa hareketine ait

polar diyagram.
178
ekil H.5 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki yalpa hareketi.
ekil H.6 : Geminin 6 deniz iddetinde Ege Denizindeki yalpa hareketine

ait polar diyagram.
179
EK I
karlatrlmas (Fn=0.15, batan gelen dalgalar).
180
181
182
183
EK
ekil .1 : Seri 60 gemisine ait sfr hz iin a33 boyutsuz ekktle katsays.
184
185
186
EK J
ekil J.1 : Seri 60 gemisine ait sfr hz iin b33 boyutsuz snm katsays.
187
188
189
190
ZGEM
Ad Soyad:
Tahsin TEZDOAN
Doum Yeri ve Tarihi:
ZMR 31.08.1986
Adres:
stanbul Teknik niversitesi Gemi naat ve Deniz

Bilimleri Fakltesi, T Ayazaa Yerlekesi, 34469
Maslak / STANBUL
Lisans niversite:
stanbul Teknik niversitesi
Yayn Listesi:
Tezdoan, T. ve Taylan, M., 2009. Tersanelerdeki i kazalarnn istatistiki olarak
incelenmesi. Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergisi Say: 180, sf. 10-16.
191

MSCthesis Tezdogan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MSCthesis Tezdogan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

GEM HAREKETLERNN NCELENMES VE GEMLERE

YKSEK LSANS TEZ

Anabilim Dal : Gemi n. ve Gemi Mak. Mh.

Tez Danman: Prof. Dr. Metin TAYLAN

STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

GEM HAREKETLERNN NCELENMES VE GEMLERE

YKSEK LSANS TEZ

Tezin Enstitye Verildii Tarih : 29 Nisan 2011

Tez Danman : Prof. Dr. Metin TAYLAN (T)

(Gemi naat ve Gemi Makineleri

3.4 Fourier Analizi.................................................................................................. 24

8.2 rnek Gemi Analiz Verileri ........................................................................... 112

: British Maritime Technology

: ban bal hareketi

: kesitin doal frekans

Gemilerin denizlerde seyir halindeki direnci, sakin sudaki direncinden fazla

karlatrlmas yaplmtr. Seri 60 gemisi iin literatrde bulunan deney sonular

INVESTIGATION OF SHIP MOTIONS AND APPLICATION TO SHIPS

resistance is assessed. Further comparisons illustrate the influence of swell-up

1.2 ShipmoPC Hakknda Genel Bilgiler

kullanlabilecektir. Ancak, geminin arlk dalm programa girildii takdirde bu

Bal hareketteki kabarma etkisini ise (swell-up), Block ve Huismann teorisini

1. Kesitlerin ofset deerleri

hesaplayabilmektedir. zellikle, yatay dzlem hareketleri iin bunlarn nemi

Yukarda saylan takntlarn geometrilerine ve gemiye olan mesafelerine ilikin

ekil 1.1 : Ktle dalmnn ekilsel gsterimi (BMT, 2001).

Dalga ynlerinde 0 ktan gelen dalgalar ve 180 batan gelen dalgalar

1.3.6.5 Dk karlama frekans dzeltmesi

o(3) 0.2 g / ymax

frekans deerlerinde, dalp-kma

katsaylarnn hesab u yaklamla elde edilmektedir (McTaggart, 1996).

a33 a33 (o(3) )

Denklemlerde verilen a33 ve b33 srasyla dalp-kmadaki ek su ktle ve snm

ekil 2.1 : Dzgn dalgann tanm (Journee ve Pinkster, 2002).

H : dalga ykseklii, dalga tepesiyle dalga ukuru arasndaki dey uzaklk

: dairesel dalga frekans, 2 / T

tanmlanmaktadr ( H / ) . Eer dalga pozitif x-ekseni dorultusunda ilerliyorsa,

2.3 Potansiyel Teori

1 . Bylece denklemlerdeki dalga dikliinin karesine

ilikin terimler ihmal edilebilir.

Derin sularda, d , bu ifade u hali alr:

2.4 Su Dalgalarnn Derinlie Gre Snflandrlmas

snflandrlmas ve buna gre ifade edilmesi gereklidir. izelge 2.1de d / oranna

2.5 Dalga Boyu, Hz, Periyod ve Dairesel Frekans Arasndaki Bantlar

ok s su iin Derin su iin limit

Dalga ilerleme hz:

denklemleri ile ifade edilir.

T 2 / balantsndan yararlanarak denklem

frekans, dalga boyu ve derinlik arasndaki bant elde edilmi olur.

olarak elde edilir veya:

eitliinden dalga periyodu bulunur.

denklemiyle elde edilir. Su slatka c dalga hz ve dalga boyu klr. Buna

2.6 Su Zerrelerinin lerleyen Dalga Hareketindeki Yrngeleri

bir ( x0 , z0 ) noktasnda yrngeyi belirleyen diferansiyel denklemlerinden:

x u ( x0 , z0 , t )dt ve z w( x0 , z0 , t )dt yazlabilir. Denklemlerde verilen u ve w

deerleri yerine konulur ve zamana gre integre edilirse:

elde edilir. Yukardaki denklemlerin kareleri alnp taraf tarafa toplanrsa:

bants oluturulur. Denklem (2.18)de verilen eitlikle ( x0 , z0 ) noktasnda durgun

ve B de elipsin yar kk ekseni olup:

dir. Bu eksenlerin kesim noktas ( x0 , z0 ) , durgun haldeki zerrenin konumunu

ekil 2.3te su zerrelerinin yrngeleri zerindeki derinlik etkisi gsterilmitir.

ekil 2.3 : Su zerrelerinin yrngeleri zerindeki derinlik etkisi.