TBTAK

Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikalar

2003-2023 Strateji Belgesi

(Versiyon 19 [2 Kasm 2004])

Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu

Kasm 2004

NDEKLER
Giri................................................................................................................................................1
Blm I
Vizyon 2023 Teknoloji ngr almas Sonular ..........................................................3
Vizyon 2023 almas..............................................................................................................7
2023 Trkiye Vizyonu ve Sosyoekonomik Hedefler............................................................9
ncelikli Teknolojik Faaliyet Konular.................................................................................12
Stratejik Teknoloji Alanlar.....................................................................................................17
Blm II
Ulusal Bilim ve Teknoloji Stratejisi ......................................................................................25
Ulusal Bilim ve Teknoloji Stratejisi.......................................................................................29
zlenecek Strateji......................................................................................................................32
Uygulanacak Stratejinin zlenmesi ve Deerlendirilmesinde Esas Alnacak ltler 42
Vizyon 2023n Hayata Geirilmesi Ynnde Atlmas Gereken lk Admlar...............43
EKLER..........................................................................................................................................45
Ek-1 Bilim ve Teknoloji Politikalar Asndan Mevcut Durum ve Eilimler................47
Ek-2 ncelikli Teknolojik Faaliyet Konular ile lgili Aklamalar..................................55
Ek-3 Kamu hale Kanununda Yaplmas nerilen Dzenlemeler..................................75
Ek-4 Stratejik Teknoloji Yol Haritalar.................................................................................77

Giri

u strateji belgesi, dnyadaki bilimsel ve teknolojik gelimelerin

Trkiyeyi yol ayrmna getirdii tarihsel bir dnemde hazrlanmtr.
Strateji belgesinin gsterdii yol, lkemizin, gelecein jenerik
teknolojilerinde egemenlik salayarak uluslararas toplumun refah
iinde bir yesi olmasn ve yarnlarn garanti altna alacaktr. Bunun
dnda izlenebilecek herhangi bir yolun ise sonuta Trkiyeyi nereye gtrecei
bilinmektedir: uluslararas toplumun sancl ve ancak varln korumaya alan
etkisiz bir yesi olmak.
Strateji belgesinin nerdii yol, Vizyon 2023 Teknoloji ngrsnde her
sektrden ve kesimden binlerce uzmann arzulad bir Trkiyeyi kurmaya
yneliktir. Pek ok lkenin gerekletirdii teknoloji ngrlerinin en nemli
amac da gelecei arzu edildii gibi ve birlikte ekillendirebilmeye ynelik bu etkin
tavr yaratmaktr.

Teknolojideki gelimelerin tarihine bakldnda, belirli aralklarla tarih sahnesine

kan baz teknolojilerin, neredeyse btn ekonomik ve toplumsal faaliyet
alanlarnda devrimsel deiikliklere yol atklar grlr. yapma biimimizi
kkten deitiren bu tr teknolojilerin en arpc rnei Sanayi Devriminin
temelinde yatan buhar teknolojisidir. Sonraki evrelerde ortaya kan, elektrik ve iten
yanmal motorlar gibi baz teknolojilerin de mal ve hizmet retiminde son derece
nemli deiiklikler yaptklar grlmtr. Gnmzn mikroelektronik temelli
enformasyon ve telekomnikasyon teknolojileri de her alanda geni apl deiimlere
yol amaktadr.
Grlen odur ki, tarih sahnesine kan bu jenerik karakterdeki teknolojilerin
gelitirilip ekonomik ve toplumsal faydaya dntrlmesinde yetkinlik kazanan
uluslar dnya pazarlarnda rekabet stnlne sahip olmakta ve dnya
ticaretindeki paylarn artrarak toplumsal refahlarn hzla ykseltebilmektedirler.
Ne var ki, her yeni teknolojinin salayabilecei retkenlik artnn bir snr vardr. O
snrn alabilmesi, daha st dzeyde yeni bir teknolojinin gelitirilebilmesine
baldr. Gnmz ekillendiren mikroelektronik temelli enformasyon ve
telekomnikasyon teknolojileri de retkenlii artrmada kendi doal snrlarna
erimek zeredir.
Trkiyenin bilim ve teknolojide yol araylarnn yaklak krk yllk bir gemii
bulunmaktadr. Bugne kadar ortaya konulan bilim ve teknoloji politika belgelerine
bakldnda, biraz gecikmeli de olsa, dnyadaki gelimeler dorultusunda tutarl bir
izginin izlendii grlmektedir. Ancak, Trkiyenin bilim ve teknolojideki yerine ve
buna dayal olarak dnya leinde rekabet gcne bakldnda, azmsanmayacak
baz gelimeler kaydedilmi olsa da, bu politika belgelerinde ortaya konulan
hedeflerin gerekletirildiini sylemek mmkn deildir. Trkiye, daha nceki
dnemlerde de yol ayrmna gelmi, doru yolu semeye niyetlenmi, ancak bunu
gerekletirememitir.

Strateji Belgesi, Teknoloji ngrs panellerinin ve teknoloji strateji gruplarnn

ortaya koyduu veriler nda, yeni bilimsel ve teknolojik gelimeler sonucu
yukarda belirtilen trde yeni jenerik teknolojilerin ortaya kacan saptamakta ve
bunlara egemen olmak iin gerekli stratejinin ana unsurlarn izmektedir. Bu, tarihin
Trkiyenin nne koyduu bir frsat anlamna gelmektedir. Frsat, avantaja
dntrmenin olmazsa olmaz artysa gelitirilen stratejinin siyasal erk tarafndan
sahiplenilmesidir.

Blm I
Vizyon 2023
Teknoloji ngr almas
Sonular

Vizyon 2023 Teknoloji ngr almas

Vizyon 2023 almas

Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu (BTYK) Aralk 2000 toplantsnda, en son bilim ve
teknoloji politika almasnn 1993 ylnda yaplm olmasndan hareketle,
Cumhuriyetimizin 100. yln idrak edeceimiz 2023 ylna uzanan 20 yllk bir
dnem iin yeni bilim ve teknoloji politikalarnn belirlenmesi iin TBTAK
grevlendirmitir.
Gnmzde bilim ve teknolojide yetenek kazanmak artk bir devlet politikas
olmaktan te, toplumsal bir proje haline gelmekte; ortaya konulan politikalarn
uygulanabilmesi ve hedeflere ulalabilmesi iin ilgili btn kesimlerin paylatklar
bir vizyon zerine ina edilmesi zorunlu grlmektedir. 1970 ylnda Japonyada
balayan Teknoloji ngrs almalar, bilim ve teknoloji politika tasarmnda
etkin bir ara olarak kullanlmas yannda, bu politikalarn ilgili kesimlerin
beklentilerini karlamas ve bylelikle arkasna ald toplumsal ve siyasi destek ile
uygulamaya geirilmesinin kolaylamas gibi zellikleriyle, son yllarda btn
dnyada, zellikle de Avrupada yaygnlamaktadr. te bu nedenle, BTYK karar
dorultusunda yrtlecek almann ana eksenini, Trkiyenin ulusal dzeyde ilk
kez yapaca Teknoloji ngr almasnn oluturmasna karar verilmitir. Bu
hazrlklarn sunulduu BTYKnn Aralk 2001 toplantsnda, bir yl nce
kararlatrlan almann, Teknoloji ngr almas ile birlikte, Trkiyenin
bilim ve teknoloji sistemi ile ilgili nesnel verilerin derlenmesine ynelik Teknolojik
Yetenek, Aratrclar Envanteri ve Ulusal ARGE Altyaps balkl drt alt
projeden oluan, Vizyon 2023 Projesi kapsamnda yrtlmesi onaylanmtr.

Teknoloji ngr almas Sreleri

Ocak 2002den bu yana TBTAK tarafndan yrtlmekte olan Vizyon 2023 Projesi
iki yl aan youn bir alma ile tamamlanm, son alt ay iinde de bu almalarn
bulgular ve sonular temel alnarak, BTYKya sunulmak zere elinizdeki bu taslak
strateji dokman hazrlanmtr.
Teknoloji ngr Projesinde, ngr Panelleri, kendi ilgi alanlarnda Trkiyenin
2023 vizyonunu, bu vizyonu eriilebilir klacak sosyoekonomik hedefleri, hedeflere
ulamak iin ncelikli grdkleri teknolojik faaliyet konularn ve bu ncelikli
faaliyetlerin ortak paydasn tekil eden teknoloji alanlarn saptamlardr. Kamu,
zel kesim ve niversitelerden konularnda uzman yaklak 250 yenin katlmyla
Temmuz 2002de faaliyetlerine balayan paneller, bir yl akn bir sre iinde toplam
192 toplant ve 36 geni katlml panel toplants ve altay dzenlemilerdir.
Teknoloji ngr almas kapsamnda ayrca, geni katlml bir uzman
sorgulamasna (iki aamal Delfi anketi) da bavurulmutur. Delfi anketinde,
paneller tarafndan belirlenen ve her biri bir teknolojik gelimeyi veya aamay ifade
eden 413 adet Delfi ifadesi iin 20 civarnda sorunun yantlanmas istenmitir. Posta
ve e-posta yoluyla 7000 uzmana ulalan anket almas sonucunda dnya

standartlarnda bir geri dn salanarak 2400 uzmandan (%34) yant alnmtr.

Delfi anketi sonular proje ofisi tarafndan analiz edilerek, her bir Delfi ifadesi
(teknolojik gelime) iin birer nem ve yaplabilirlik endeksi hesaplanm, sonular
ilgili panellere iletilmitir.
Paneller Delfi anketi sonularn da kullanarak almalarn tamamlam ve
lkemizin bilim ve teknoloji geleceinin belirlenmesinde ncelikli grlen toplam 94
teknolojik faaliyet konusu iin hazrladklar yol haritalarn da kapsayan raporlarn
24 Temmuz 2003 tarihinde TBTAKa sunmulardr.
Panellerin belirlemi olduklar ncelikli teknolojik faaliyetlerin ortak paydasn
oluturan teknoloji alanlar 8 ana grup altnda toplanmtr. Bu gruplarn her biri iin,
o teknolojilerin uzmanlarndan oluturulan Stratejik Teknoloji Gruplar, panellerin
belirledii teknolojik ncelikleri baz alarak, lkemiz iin stratejik neme sahip
teknoloji alanlarn ve bu teknoloji alanlarnda yetkinleebilmeye ilikin hedefleri ve
bu hedeflere ulaabilmeyi salayacak politika ve stratejileri belirlemilerdir. 2004 yl
Mays aynda almaya balayan Strateji Gruplar, stratejik teknoloji alanlar ile ilgili
yol haritalarn kapsayan raporlarn Temmuz ay sonunda tamamlamlardr.
Teknoloji ngr Projesinin sreleri ve sonular, proje ofisi tarafndan hazrlanan
Panel Raporlar, ciltlik Paneller Sentez Raporu, Delfi Raporu ve Stratejik Teknoloji
Gruplarnn hazrladklar raporlarda derlenmi bulunmaktadr. Bu geni katlml
sre sonucunda retilen toplam 24 raporun, kamu, zel kesim, yksek eitim ve
aratrma kurum ve kurulularnn kendi bilim ve teknoloji stratejilerini belirlemede
kullanabilecekleri ulusal bir referans oluturduu dnlmektedir. Ayrca, yaanan
bu srecin, bilim ve teknoloji konusunda geni toplum kesimlerinde bir farkndalk
yaratt, gelecee odaklanma, stratejik dnme, toplumsal uzlama ve sahiplenme
kltrne katkda bulunduuna inanlmaktadr.

2023 Trkiye Vizyonu ve Sosyoekonomik Hedefler

Cumhuriyetin 100. yl iin vizyonumuz,
Blgesinde ve dnyada adil ve kalc bir barn tesisi
iin aba gsteren;

Demokratik ve adil bir hukuk sistemine sahip;

Yurttalar lkelerinin geleceinde sz ve karar

sahibi;
Salk, eitim ve kltr gereksinimlerinin karlanmas devlet tarafndan gvence
altna alnm;
Srdrlebilir gelimeyi gzeten; gelir dalm dengeli;
Bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinlemi; reten; net katma deerini kendi beyin
gcne dayanarak artrabilen
bir TRKYEdir.
Bu vizyonun eleri ise;
Eitim alannda, bireyin yaratclk ve hayal gcn gelitiren; bireysel farkllklarn
gzetilmesi ve deerlendirilmesi ile her bireyin zellikleri dorultusunda en st
dzeyde kendini gelitirebildii; zaman ve mekan kstlarndan arnm, kendi zgn
renme teknolojilerini yaratm ve deiim esnekliiyle kendini yenileme gcne
sahip; renme ve insan odakl bir eitim sistemine sahip olmak;
Salk alannda, lke snrlar iinde yaayan herkese, her yerde ve her zaman,
ada teknolojiyle donatlm, yaam bilimleri alanndaki yeniliklere uyum
yeteneine sahip, yksek nitelikli, ekonomik salk hizmetleri salamak; yaam
bilimleri ve biyoteknoloji alanlarnda yetkinlik kazanarak, yksek teknolojili tedavi
sistemlerini ve bu amala kullanlan malzeme ve cihazlar gelitirmek ve retmek;
mamul ila retimi yannda aratrma kapasitesi de olan bir ila sanayiine sahip
olarak blgede g sahibi olmak;
Tarm ve gda alannda, toplumun salkl beslenme gereksinimlerini yeterli nicelik
ve nitelikte, ekonomik, ekolojik ve sosyal adan srdrlebilir yollarla karlamak;
verimlilii artan tarm ve tarmsal sanayii ile uluslararas alanda rekabet etmek;
naat ve altyap alannda, insanlarmzn, artan nfus ve gelien sanayinin gerei
olan ada standartlara uygun altyapya ve konutlara sahip, depreme kar gvenli,
salkl ve evreyle bark yerlekelerde yaamasn salamak; yapm yntemleri ve
inaat malzemesi retiminde ada teknolojiler gelitirerek kazand yeteneklerle
uluslararas platformlarda rekabet etmek;
Ulatrma alannda, kii hak ve gnencinden dn verilmeden, can gvenliinin
yzde yz saland, ada teknolojiye ve uluslararas hukuk ve kurallara uyumlu,
evrenin en st dzeyde korunduu bir ortamda, kentler aras ulam en ok 1,5

2023 Trkiye Vizyonu, Teknoloji ngr Panelleri Raporlar ve Makina ve Malzeme Paneli ile Tekstil Paneli
nclnde yaplm olan 2023 Dnyasnda Trkiye altay sonu dokmanndan alnmtr.

saat, kent ii ulam ise en ok 30 dakikada (yk tamaclnda ise iki kat
srelerde) salamak;
Enerji alannda, gereksinim duyduu enerjiyi, gvenli, gvenilir, ekonomik, verimli
ve evreye duyarl teknolojilerle retmek ve kullanmak; ayn zamanda uluslararas
enerji pazarlarnda yarabilecek enerji teknolojileri gelitirerek uluslararas enerji
yatrmlarnda etkin rol almak;
Bilgi ve iletiim alannda, GSMHsnn srdrlebilir ekilde bymesine, yaratt
markalar ve teknolojiler ile dorudan, salad iletiim olanaklar ve bilgi kaynaklar
zerinden dier sektrlere verdii destek ile dolayl olarak giderek artan oranda
katkda bulunan; ve en az bilgi ve iletiim teknolojisi alannda, dnyada ilk akla
gelen ya da tercih edilen lke konumuna gelmek;
Makina imalat ve malzeme alannda, orta ve yksek teknoloji alanlarnda
tasarmdan sat sonras hizmetlerine uzanan deer zincirinin katma deeri yksek
halkalarnda yer almak; kresel pazarlara rekabeti, yeniliki ve katma deeri yksek
mal ve hizmetleri srekli olarak sunmak;
Kimya alannda, hammadde, enerji ve igc verimi yksek, yeniliki sre ve rn
teknolojileri yaratarak, bilimsel gelimeleri teknolojiye, retime ve yksek katma
deerli rnlere dntrmek; ihracat ve dorudan sermaye yatrmlaryla,
kreselleen dnya kimya sanayiinin nde gelenleri iinde olmak;
Savunma, havaclk ve uzay sanayii alanlarnda, kresel dzeyde lke karlarnn
korunmasn gzeten ve ulusal gvenlik gereksinimlerini karlayan sistem ve
teknolojileri zgn olarak aratrp gelitirerek ve reterek, bu sistem ve teknoloji
alanlarnda dnya leinde rekabet, ibirlii veya karlkl bamllk gc
yaratmak; lkenin bilim ve teknoloji dzeyinin gelimesinde nc rol oynayan;
toplumsal refaha katks tartlmaz bir ulusal savunma, havaclk ve uzay sanayiine
sahip olmak;
Tekstil alannda, katma deeri yksek, yeniliki, rekabeti ve ileri teknolojiler ieren
rn ve hizmet sunumlar ile lkemizin toplumsal refahn ve dnya ticaretindeki
payn artrmak;
Turizm alannda, rn eitliliini artrarak, eitilmi nitelikli igc, yksek
dzeyde teknik altyap, tesis ve servisleriyle, ncelikle lke halknn yaam dzeyini
ykselterek, rakip destinasyonlarla yarabilen bir sektr olmak; Akdenizin
drdnc byk destinasyonu olarak, kitle turizminin yan sra bireysel
turizmin de nemli cazibe merkezlerinden birisi olmak;
Doal kaynaklar alannda, serbest, effaf ve istikrarl piyasa koullar iinde ulusal
kaynaklarna ncelik vermek, bu kaynaklarn aranmasnda ve istenen kaliteyle,
gvenli ve ekonomik olarak retiminde ileri teknolojileri gelitirmek ve kullanmak;
evre alannda, srdrlebilir kalknmasn evreyi koruyarak ve yerel kaynak ve
bilgilerle pekitirerek salayan; retimini temiz retim teknolojileriyle yapan; her
trl evsel ve sanayi atklarn evre koruma ilkeleri kapsamnda ynetebilen;
biyolojik eitliliinin koruyan ve toplumsal yarara dntrebilen; tarihi ve kltrel
mirasn koruyarak gelecek nesillere aktarabilen bir lke konumuna gelmek.

10

Vizyonu Destekleyecek Sosyoekonomik Hedefler

Teknoloji ngr Panelleri bu vizyonu gerekletirebilmek iin, her eyden nce u
drt sosyoekonomik hedefe ulamann stratejik nemde olduu kansna
varmlardr:
1. Belirlenecek snai retim alanlarnda, Trkiyenin
rekabet stnl kazanarak uluslararas ticaretten
ciddi bir pay alr hale gelmesi;
2. nsanmzn yaam kalitesinin ykseltilmesi;
3. Srdrlebilirlii salanarak kalknma; ve
4. Toplumlarn bilgiyi retebilme, ekonomik ve toplumsal faydaya
dntrebilme yeteneinin ulusal ekonomileri ve toplum yaamn yeniden
ekillendirdii bir dnyada, bizim de bu dnme ayak uydurabilmemiz iin
bilgi ve iletiim teknolojileri altyapmzn glendirilmesi.
Paneller, vizyonlarna ulamann olmazsa olmaz koulu olarak grlen bu stratejik
hedeflere eriilebilmesi iin, bilim ve teknolojinin iki etkin, stratejik ara olarak
kullanlabilecei grndedirler. Bunun iin de nce bu aralara sahip olabilmek;
bilim ve teknolojinin, ulalmak istenen hedefler dorultusunda seilecek belirli
alanlarnda yetkinlemek gerekmektedir. Bu nasl baarlacak?
Teknoloji ngr Panelleri bu sorunun yantn ararken, ncelikle yaptklar durum
deerlendirmelerinde, Trkiyenin bu drt ana sosyoekonomik hedef dorultusunda
nasl bir birikime sahip olduunu, dier bir ifadeyle hangi yetenek eiine gelip
dayandn belirlemeye almlardr. Teknoloji ngr Panellerinde bir araya
gelen bilim insanlar, sanayiciler, kamu ve sivil toplum rgtlerinden uzmanlar,
anketler ve geni katlml toplantlar ile ilgili kesimlerin grlerini alarak ve
dnyadaki genel gidii de deerlendirerek, Trkiyenin bu eii amas iin ncelikle
unlar ngrmlerdir:
1. Trkiyenin dnyada rekabet stnl kazanmas hedefi dorultusunda;
- Esnek retim / esnek otomasyon sre ve teknolojilerini gelitirmede
yetkinleme
- Bilgi younluu ve katma deeri yksek rnler gelitirebilme ve tketim
mallar iin kresel bir tasarm ve retim merkezi olma,
- Temiz retim yapabilme yetenei kazanma,
- Tarma dayal retimde rekabeti olabilme,
- Uzay ve savunma teknolojilerini gelitirebilme yetenei kazanma,
- Malzeme teknolojilerini gelitirebilme yetenei kazanma.
2. nsanmzn yaam kalitesinin ykseltilmesi hedefi dorultusunda;
- Gda gvenlii ve gvenilirliini salama,

11

- Salk ve yaam bilimleri alannda yetkinleme,

- Salkl ve ada kentleme ve altyapy kurabilme yetenei kazanma,
- ada ve gvenli ulatrma sistemleri gelitirme yetenei kazanma.
3. Srdrlebilirlii salanarak kalknma hedefi dorultusunda;
- Enerji teknolojilerinde yetkinlik kazanma,
- evre teknolojilerinde yetkinlik kazanma,
- Doal kaynaklarmz deerlendirebilecek yetkinlie erime.
4. Toplumlarn bilgiyi retebilme, ekonomik ve toplumsal faydaya
dntrebilme yeteneinin ulusal ekonomileri ve toplum yaamn yeniden
ekillendirdii bir dnyada, bizim de bu dnme ayak uydurabilmemiz iin
teknolojik altyapmzn glendirilmesi.

ncelikli Teknolojik Faaliyet Konular

Paneller, bir nceki blmde sralanan yetkinlikleri
kazanmak iin ncelik verilmesi gereken teknolojik
faaliyet konularn belirlemilerdir. Bu konularn
balklar aada verilmektedir. Her bir ncelikli
teknolojik faaliyet konusuna ilikin aklamalar EK-2de
yer almaktadr.

SINA RETMDE REKABET STNLNN SALANMASI

Hedefi Dorultusunda
A) Esnek retim Esnek Otomasyon Sre ve Teknolojilerini Gelitirmede
Yetkinleme
1. leri sensrler, konumlama ve tekrarlama hassasiyeti 0,5 mmden kk
pnmatik aktatrler gelitirebilmek;
nsan-makina etkileimini artran arayzler ve insansz sistemler gelitirebilmek;
Akll makinalarn (sanayi robotlar, mikro makinalar, kendinden gdml
makinalar, mikroelektromekanik sistemler) tasarm ve retiminde beceri
kazanmak.
2. Kimya sanayiinde hzl rn deiikliine elverili kompakt (process
intensification) ve esnek retim sreleri gelitirebilmek.

12

3. Tekstilde her trl veri ve bilgi akn elektronik ortamda salayabilmek.

4. Tekstil retiminde makine ayarlarn insan mdahalesi olmadan yapabilmek;
tekstilde bilgisayar destekli rme tasarm ve retim teknikleri gelitirebilmek; ve
konfeksiyonda tekno-terzilik ve kiiye zel retim yapabilmek.
5. Hem nitelik hem de nicelik olarak, talepte meydana gelen hzl deiikliklere
annda yant vermeyi mmkn klacak, esnek - kitlesel (seri) retim iin
kullanlan yatrm makina ve tehizatnn tasarm ve retiminde yetkinlik
kazanmak.
B) Bilgi Younluu ve Katma Deeri Yksek rnler Gelitirebilme ve
Tketim Mallar iin Kresel bir Tasarm ve retim Merkezi Olma
1. Gvenlik ve konfor zellikleri artrlm motorlu ara komponentleri ve
hafifletirilirken gvenlii de artrlm ara gvdesi gelitirebilmek.
2. Emisyon dzeyini en aza indiren fosil yakt, biyoyakt ya da hidrojen ile alan
iten yanmal motorlara ve yakt pillerine dayal hibrit aralar gelitirip
retebilmek.
3. Ev konforu salayan cihazlara farkllk yaratan ve evreye duyarll artran yeni
zellikler ekleyebilmek.
4. Bilgi ve iletiim cihaz ve aygtlarn reten sanayilerde nitelikli katma deer
yaratabilmek iin stratejik nemdeki komponentleri (mikroelektromekanik
sistemler [MEMS], saysal tmdevreler vb.) tasarlayp retebilmek.
5. Tketici elektroniinde yeni kuak rnler tasarlayp retebilmek.
6. Alternatif hammaddelerin kullanlabildii ve/veya alternatif srelerin
uygulanabildii kimyasal sentez yntemleri gelitirebilmek.
7. ok boyutlu / ok ilevli akll tekstiller gelitirebilmek.
8. Genel hizmet sistem ve makinalarnda ncelikli lke ihtiyalarn karlayabilecek
dzeyde tasarm gelitirme ve retim yetkinliine ulamak.
C) Temiz retim Yapabilme Yetenei Kazanma
1. Yksek verimlilikte temiz retim sre, sistem ve teknolojileri gelitirebilmek.
2. Sanayi proseslerinde enerji tasarrufu salayan teknolojiler gelitirebilmek.
3. Tekstil terbiyesinde enerji tasarrufu salayan / evre-dostu teknolojiler gelitirip
kullanabilmek.
D) Tarma Dayal retimde Rekabeti Olabilme
1. Tarm ve ormanclkta, su rnleri retiminde ve gda sanayiinde retim ara ve
sistemleri gelitirebilmek.

13

2. Tohum, fide, fidan ve damzlk gelitirip retebilmek.

3. Tarm, orman ve hayvanclkta, klasik slah teknikleri ve yeni biyoteknolojinin
kombinasyonu ile bitkisel ve hayvansal retim iin yeni genotipler
gelitirebilmek.
4. Koruma, kontrol ve tedavi teknikleri gelitirip uygulayarak tarmda hastalklarla
ve zararllarla mcadele -ve entegre mcadele- becerisi kazanmak.
5. Gda ileme yntem ve srelerinin gelitirilmesi ile ilenmi rn eitliliini
artrabilmek.
6. Tarm ve ormanclkta uzaktan alglama ve erken uyar sistemleri ile biliim
sistem ve yazlmlar gelitirebilmek.
E) Uzay ve Savunma Teknolojileri Gelitirmede Yetkinleme
1. Uydu tasarlayabilmek ve uzaya ara gnderme yetenei gelitirebilmek.
2. Kritik silah, mhimmat ve korunma sistem ve teknolojileri gelitirebilmek.
3. NBC (nkleer, biyolojik, kimyasal) alglama sistemleri gelitirip retebilmek.
F) Malzeme Teknolojilerini Gelitirebilme Yeteneini Kazanma
1. Geleneksel malzemelerde yeni ve eitlendirilmi rnler gelitirebilmek (yksek
vasfl elikler, ok ilevli ve akll camlar, elyafl kompozit imento vb.).
2. Yksek performansl, ultra-hafif ve yksek dayanml organik, inorganik ve
kompozit malzemeler ve retim yntemlerini gelitirebilmek.
3. Hidrojen depolayan malzemeler gelitirebilmek.
4. Elektro-optik malzemeler gelitirebilmek.

YAAM KALTESNN YKSELTLMES

Hedefi Dorultusunda
A) Gda Gvenlii ve Gvenilirlii Salama
1. Gda gvenlii ve gvenilirliini salamak.
B) Salk ve Yaam Bilimleri Alannda Yetkinleme
1. nsan saln korumak ve tedavi amacyla, rekombinant DNA teknolojisi
kullanarak yeni molekller gelitirebilmek ve bu moleklleri temel alan a ve
ilalar gelitirip retebilmek.

14

2. lalarn hedeflenen etkiyi hedeflenen noktada (rnein, sadece hedef alnan

kanserli hcrelerde) yaratabilmesi iin, yeni, kontroll ila salm sistemleri ile
ila tayc sistemler gelitirebilmek.
3. Yeni molekler simlasyon modelleri ve bilgisayar destekli ila tasarm [CADD]
teknikleri kullanarak zgn bileikler tasarlayabilmek; ve kombinatoryal kimya
ile HTS [high throughput screening] teknikleri gibi yeni teknikler kullanarak,
ok daha hzl ve ucuza, ila adaylar belirleyerek yeni ilalar gelitirebilmek.
4. Hcre ve gen tedavisi yntemleri ile dejeneratif hastalklar tedavi becerisi
kazanmak.
5. Hekimlerin, rnekleri laboratuvarlara yollamadan, hasta banda gerekli testleri
yapmalarn ve sratle hastalarna mdahale etmelerini salayacak tan kitleri
gelitirebilmek.
6. Vcut parametrelerinin dolatklar damardan takibine ve mikro mdahalelerle
arterioskleroz gibi patolojik durumlarn dzeltilmesine imka salayan mikro
cihazlar gelitirebilmek.
7. ok ilevli yeni tbbi grntleme cihaz ve sistemleri gelitirip retebilmek.
8. Nkleik asit, protein ve antikor gibi molekler biyolojik ve genetik sarf
malzemelerini reten ve tan amal kullanan cihazlar gelitirip retebilmek.
9. Dnce kontroll, renen ve kendini uyarlayan yapay uzuv ve eklemler ve
biyo-uyumlu yapay duyu organlar (gz, kulak, burun) gelitirip retebilmek.
10. Uzaktan salk hizmetleri verilebilmesine imka salayacak, uzaktan hasta izleme
cihaz ve sistemlerini gelitirip retebilmek (bu kapsamda, kap ve akcier
fonksiyonlarn uzaktan ve gerek zamanl olarak izlemeye ve mdahale etmeye
yarayan sistemlerin gelitirilmesi ile kronik hastalklara ilikin verilerin iletiim
alar zerinden uzman merkezlere gnderilmesini ve gerektiinde en yakn
salk biriminin devreye girmesini salayan bir sistemin kurulmas).
C) Salkl ve ada Kentleme ve Altyapsn Kurabilme Yetenei Kazanma
1. Nitelikli konut yapmnda yetkin olmak.
2. Mevcut yaplarn glendirilmesi ve rehabilitasyonunu salamak.
3. Deprem gvenli yap ve altyap retebilmek.
4. zel mhendislik yaplar tasarm ve retiminde yetkin olmak.
5. Yaplarn enerji gereksinimlerini azaltmak ve yenilenebilir kaynaklardan
salamak.

D) ada ve Gvenli Ulatrma Sistemleri Gelitirme Yetenei Kazanma

1. Rayl tama sistem ve teknolojilerini gelitirebilme yetkinliini kazanmak ve bu
tr sistemlerin kritik komponentlerini tasarlayp retebilmek.

15

2. Karayolu ulam iin akll aralar ve akll yol sistemleri gelitirebilmek.

3. Kombine yk tamaclnda hz ve gvenlii artran sistemleri gelitirebilmek.
4. Ulatrma ve turizm st yaplar iin yangn ve gvenlik sistemleri
gelitirebilmek.

SRDRLEBLR KALKINMA1
Hedefi Dorultusunda
A) Enerji Teknolojilerinde Yetkinlik Kazanma
1. lkemiz linyitlerinden daha temiz ve verimli enerji retebilmek.
2. Yenilenebilir enerji kaynaklarndan (Hidrolik, Rzgar, Gne) enerji retebilmek;
bunun iin gerekli retim sistemlerini gelitirebilmek.
3. Nkleer enerji retiminde yetkinlemek.
4. Alternatif enerji seeneklerinden hidrojeni srdrlebilir kaynaklardan
retebilmek ve hidrojen yakma teknolojileri gelitirebilmek.
5. G retim tesislerinde, ulam aralarnda ve elektronik cihazlarda kullanlacak
yakt pilleri ve alternatif yaktlara uygun ara teknolojileri gelitirebilmek.
6. Enerjinin depolanmas ve g sistemleri kontrolnde yetkinlemek.

B) evre Teknolojilerinde Yetkinlik Kazanma

1. Hava kalitesi ve iklim deiiklii kontrolne ynelik teknolojileri gelitirebilmek.
2. Su kaynaklarnn srdrlebilir kullanmna ynelik teknolojileri gelitirebilmek.
3. Deniz kirliliinin ve toprak kirliliinin nlenmesine ynelik teknolojileri
gelitirebilmek.
4. Kat atklarn geri kazanmna ve tehlikeli atklarn giderilmesine ynelik
teknolojileri gelitirerek yaygnlatrabilmek.
C) Doal Kaynaklarmz Deerlendirebilecek Yetkinlie Erime
1. Gen kaynaklarnn karakterizasyonu, muhafazas ve biyolojik eitliliin
korunmasna ynelik teknolojiler gelitirebilmek.

Srdrlebilir kalknmaya ilikin yorumlar ve tanmlamalar, Yoksulluun ve eitsizliin olduu bir dnya her zaman iin
ekolojik ve dier krizlere eilimli olacaktr ifadesinin yer ald 1987de hazrlanm olan Bruntland Raporunda ortaya
konmu; uluslararas dzeyde ilk btnsel yaklam da 1992de Rio de Janerioda gerekletirilen Birlemi Milletler evre
ve Kalknma Konferansnda benimsenmitir. Konferansta, evre ile kalknma stratejileri tm alt balklar ile irdelenerek,
bunlarn karlkl etkileimlerinin sorguland bir 21. yzyl gndemi (Gndem 21) belirlenmitir.Bu rapora gre
srdrlebilir kalknma en genel tanmlamayla gelecek kuaklarn kendi ihtiyalarn karlayabilme olanandan dn
vermeksizin bugnn ihtiyalarn karlayabilecek kalknma olarak tanmlanmtr.

16

2. Bitkisel ve hayvansal doal kaynaklarn ve yaban hayatnn deerlendirilmesi ve

gelitirilmesinde yetkinlemek.

BLG TOPLUMUNA GE N
TEKNOLOJK ALTYAPININ GLENDRLMES
Hedefi Dorultusunda
1. Kullanm eitim gerektirmeyen bilgisayarlarn gelitirilmesi.
2. Bilgi ynetimi ve iletiminde yksek hizmet kalitesinin salanmas.
3. Bilgi toplumunda bilgi gvenliinin salanmas.
4. Bilgi savalarna, elektronik savalara hazr olunmas.
5. Tayc sistemlerde 4. kuak gezgin iletiim sistemlerinin gelitirilmesi.
6. Geni Bant letiim Ann kurulmas.
7. Biyoelektriksel insan-bilgisayar arabirimlerinin gelitirilmesi.
8. letiimde uydu uygulamalarnda yetkinlemek.

Stratejik Teknoloji Alanlar

Yukarda sralanan ncelikli teknolojik faaliyetleri
gerekletirebilme yetenei kazanabilmek iin, bellidir
ki bu faaliyetlerin temelinde yatan kilit teknolojilerde
yetkinlemek gereklidir. Bu teknolojiler bundan sonra
stratejik teknolojiler olarak adlandrlacaktr.
ncelikli faaliyetlerin temelindeki stratejik teknolojiler u 8 ana balk altnda
toplanmtr: Bilgi ve letiim Teknolojileri, Biyoteknoloji ve Gen Teknolojileri,
Nanoteknoloji, Mekatronik, retim Sre ve Teknolojileri, Malzeme
Teknolojileri, Enerji ve evre Teknolojileri, Tasarm Teknolojileri.
Bu blmde 8 ana balk altnda listelenen ve stratejik nemleri belirtilen stratejik
teknoloji alanlarnda yetkinlik kazanlmas iin izlenecek yolu gsteren yol haritalar
Ek-4de yer almaktadr.

17

Bilgi ve letiim Teknolojileri

Bilgi ve iletiim teknolojileri, zellikle 20. yzyln son eyreinden itibaren
gsterdii olaanst gelimelerle, bilgi ve iletiim alannda nemli atlmlara imza
atmasnn yan sra dier alanlardaki bilimsel ve teknolojik gelimelerin de
vazgeilmez altyaps ve destei konumuna gelmitir; nmzdeki yllarda da bu
niteliini koruyacak ve gelitirecektir. Teknoloji ngr almas da Trkiyedeki
hemen tm sektrlerin gelecekteki gelimeleri iin youn olarak bu teknolojilere
talepte bulunacaklarn gstermitir.
ok geni ve gittike genileyen bir alan kapsayan bilgi ve iletiim teknolojileri
arasndan Trkiye iin stratejik olanlar belirlenirken;
kendi sektr ve dier sektrler asndan talep genilii ve derinlii yksek olan,
bugne kadar edinilmi bir bilgi birikimi ve yetimi insan gc potansiyeli olan,
lkenin bugnk ve grnr gelecekteki teknolojik ve ekonomik gelimesine
katk olasl yksek ve ayn zamanda stratejik gereksinimleri de karlama
potansiyeli olan ve
lkemizin kresel pazarlarda bir yer edinmesini veya mevcut yerini koruyup
glendirmesini salayacak teknolojiler seilmitir.
Teknoloji ngr almasnda, yukardaki yaklamla belirlenen, nmzdeki 20
yllk dnemde Trkiye iin stratejik neme sahip teknoloji alanlar unlardr:

Tmdevre Teknolojileri Tasarm ve retimi

Grnt Birimleri (Gsterge) retim Teknolojileri

Genibant Teknolojileri

Grnt Alglayclar retim Teknolojileri

Biyoteknoloji ve Gen Teknolojileri

Molekler biyoloji, hcre biyolojisi, genombilim alanlarndaki bilimsel ilerlemeler
sonucu, dnyada zellikle salk ve tarm alanlarndaki biyoteknolojik
uygulamalarda bir patlama yaanmakta; modern biyoteknoloji ya da yeni
biyoteknoloji olarak tanmlanan bu gelimeler, insanla daha salkl ve daha
kaliteli bir yaam iin ei grlmemi frsatlar yaratmaktadr. Gelimi lkeler bu
frsatlar hzla ekonomik faydaya dntrmeyi baarm ve biyoteknoloji sektr
ekonomilerinin itici glerinden biri haline gelmitir. Bugn benzer gelimeler,
Gney Kore, srail, Hindistan, in gibi ekonomisi bymekte olan lkelerde de
yaanmaktadr.
Trkiye, dnyadaki bu gelimeler karsnda henz kararl ve tutarl bir tavr
almamtr. AB adayl ile ivme kazanan toplumsal deiim hareketi salk, tarm,
hayvanclk ve endstriyel retim alanlarnda molekler biyoloji bilimi ve yeni
biyoteknoloji alanlarn kucaklamak durumundadr. Bu alanlar iin Vizyon 2023
almasnda belirlenmi somut hedeflerin -ngrlen yol haritalarna sadk kalarakgerekletirilebilmesine bal olarak, Trkiye 20 yl gibi ksa bir dnemde molekler
biyoloji, biyoteknoloji ve gen teknolojilerinde kresel bir g haline gelme ansna

18

sahiptir. Byle bir g, lkemize, 21. yzyln teknolojisi olarak tanmlanan

biyoteknolojide sadece insanmzn yaam kalitesini ykseltmekle snrl olmayan,
ekonomik ve teknolojik bir stnlk kazandracaktr. lkemiz bu g ve stnln
ilk iaretlerini 5-10 yl gibi ksa bir srede salk ve tarm sektrlerinde grmeye
balayacak; bu baarlarn kazandrd ivme ile uzun dnemde daha iddial ve
kapsaml hedeflere ynelebilecektir.
Bu ana hedef dorultusunda, Teknoloji ngr almasnda salk ve tarm alanlar
iin belirlenen teknolojik hedeflere ulaabilmek iin, tm bu faaliyetlerin temelinde
yatan u teknoloji alanlarna odaklanlmaldr:
Yksek lekli Platform Teknolojileri: Yapsal Genombilim, levsel Genombilim,
Transkripteomiks, Proteomiks, Metabolomiks

Rekombinant DNA Teknolojileri

Molekler Tan ve Tedavi: Hcre ve Kk Hcre Teknolojileri

la Tarama ve Tasarm Teknolojileri

Teraptik Protein la retimi ve Kontroll Salm Sistemleri

Biyoinformatik

Nanoteknoloji
Nanobilim ve nanoteknoloji ok eitli alanlarda hzla yaammza girmektedir;
gelecek 10-15 yl iinde yarataca byk ve srpriz rnler ve yeni pazarlar ile
insan yaamn ve ekonomik faaliyetleri kkten deitirme gcne sahip olmaya
adaydr.
nmzdeki on yllarda nanoteknoloji sayesinde sperbilgisayarlara mikroskop
altnda baklabilecek; insan vcudunda hastalkl dokuyu bulup iyiletiren, ameliyat
yapan nanorobotlar yaplacak; insan beyninin kapasitesi ek nanohafzalarla
gclendirilebilecek; kirlilii nleyen nanoparacklar sayesinde fabrikalar evreyi ok
daha az kirletecektir. Ulusal gvenlii ilgilendiren yeni savunma sistemlerinin
gelitirilmesi, haberalma / gizlilik konularna ynelik ok kk boyutlarda
aygtlarn yaplmas gibi konulara nanomalzeme bilimi damgasn vuracaktr. Birim
arlk bana u andakinden 50 kat daha hafif ve ok daha dayankl malzemeler
retilebilecek ve bunlarn sonucu olarak insann gnlk yaamnda kulland tekstil
gibi rnler deiebilecei gibi, uzay aratrmalarnda ve havaclkta yeni roket ve
uak tasarmlarnn ortaya kmas mmkn olacaktr.
Sonuta bu teknolojiye sahip lkelerin refah seviyesi, ekonomisi ve ulusal gvenlii
ok daha gl konuma gelecektir. Zamannda sanayi ve mikroelektronikenformatik devrimlerini yakalayamam olan lkemiz iin, nanoteknoloji bir son
frsattr. Trkiyenin, birok Teknoloji ngr Paneli tarafndan da alt izilen bu
frsat deerlendirebilmesi ve nanobilim ve nanoteknolojinin yarataca radikal
deiikliklerde etkin rol alabilecek bilimsel, teknolojik ve endstriyel birikime sahip
olabilmesi iin, u alanlar stratejik grlmektedir:

Nanofotonik, Nanoelektronik, Nanomanyetizma

19

Nanomalzeme

Nanokarekterizasyon

Nanofabrikasyon

Nano lekte Kuantum Bilgi leme

Nanobiyoteknoloji

Mekatronik
Teknoloji ve pazar koullarnn hzl geliim dinamiine paralel olarak, rn ve
retim sistemlerindeki baz mekanik alt sistemler, yazlm destekli elektronik
sistemlerle desteklenmi ya da yer deitirmi; bu tr mekanik, elektronik ve yazlm
btnleik sistemlere mekatronik sistemler denmitir. Dnyadaki gelimeler
bugnn insan etkileimli, bilgisayar gml mekatronik sistemlerinin de giderek
insanla btnlemi biyorobotik ve biyootomasyon gibi rn ve srelere doru
bir dnm geireceini gstermektedir. nsan yaamn ve ilevlerini
kolaylatrmak, daha etkin ve ekonomik hale getirmek amacyla, mekatronik
sistemlerin biyoteknoloji ile btnlemesi sonucu geliecek bu sistemler de
biyomekatronik sistemlerdir.
Mekatronik ve gelecein biyomekatronik sistemlerinin uygulamalar, Trkiyenin
uluslararas rekabet gc oluturduu ve giderek bu gc artrmay hedefledii
otomotiv ve beyaz eyay da ieren ev otomasyonu gibi alanlarn yan sra dier
sanayi sektrleri, salk, akll bina gibi sivil ve ayrca askeri hizmet sektrleri iin
ok nemlidir. Gerek uluslararas pazarlarda rekabeti payda olarak yer alma
hedef ve zorunluluu, gerekse yaam kalitesinin ykseltilmesi hedefi, mekatronik
alann lkemiz iin stratejik klmaktadr.
Tkiyenin mekatronik ve giderek insanla btnleik mekatronik sistemlerin
reticisi ve ihracats olabilmesi odaklanlmas gereken teknoloji alanlar unlardr:

Mikro/Nano Elektromekanik Sistemler (MEMS/NEMS) ve Sensrler

Robotik ve Otomasyon Teknolojileri

Jenerik Alanlar: Her trl mekatronik uygulamann altyapsn oluturan Temel

Kontrol Teknolojileri ve Algoritmalar, Mikromekanik, Mikroelektronik, Tasarm ve
Gml Yazlmlar gibi alanlar.
retim Sre ve Teknolojileri
Geen yzylda uluslararas lekten kresel lee ykselen otomotiv, ev konforu
ve ev elektronii cihazlar, tekstil gibi retim faaliyetleri lkemizi bir retim merkezi
olarak semitir. lkemizin bu konumdan salad balca yararlar istihdam ve bu
faaliyetler zincirinin yalnzca retim halkasndan salanabilen getiriler olmaktadr.
Ancak zaman iinde deien ekonomik koullar sonucu bu retimlerin kre
zerindeki baka merkezlere kaymas ok karlalan bir olgudur; dolaysyla bugn
iin salanan yararlarn ileride elimizden kayp gitmesi sz konusudur.

20

Dier taraftan, u veren yeni teknolojilerin destekledii, yatrm bana katma deer
getirisi ok daha yksek yeni rnlerin gelitirilmesi ve retilmesi de bir dier
alternatiftir. Ancak bu tr alanlarn bulunup hemen harekete geirilerek ksa
dnemde yeterince kaynak yaratmalarn beklemek de pek gereki deildir.
Dolaysyla u anda belirli bir gce sahip olduumuz yukarda saylan faaliyet
alanlarnda, mevcut gcmz artracak ve devaml klacak bir teknoloji stratejisi
uygulamamz bir zorunluluktur. Bu strateji, lkemiz sanayiinin sz konusu faaliyet
alanlarnda,
Kresel lekte rekabeti,
Katma deer zincirinin retim yanndaki tasarm, teknoloji gelitirme, datm
gibi halkalarnda da yksek pay sahibi,
Kresel lekte byklklere ykselmi ve giderek artan sayda,
st dzeyde istihdam yaratan,
Malzeme, para/sistem ve yatrm mal ihtiyalarn yine lkemizde bu alanlarda
ihtisaslaan yerli sanayiden salayan retim merkezleri haline gelerek kalcln
garanti etmesini kapsamaktadr.
Ancak bu evrimsel gelimenin paralelinde ve bu gelime ile salanacak mali ve
teknolojik kaynaklardan da yararlanarak, yeni, u veren teknolojilere yatrm
yaplmas da mutlaka retim stratejimizin dier ayan oluturmaldr. Bu
teknolojiler ticari olgunlua eritike, grece olarak ekonomik stnlkleri azalm
olanlarn yerini almaldr. lkemiz sanayiinin srdrlebilir bymesi ancak bu
yolla mmkn olacaktr.
Stratejik teknoloji alanlar da Teknoloji ngr Projesinde bu yaklamla belirlenmi
ncelikli teknolojik faaliyet konularn gerekletirmeyi salayacak olan alanlardr:

Esnek, evik retim Teknolojileri

Hzl Prototipleme Teknolojileri

Yzey / Arayzey, nce Film ve Vakum Teknolojileri

Metal ekillendirme Teknolojileri

Plastik Para retim Teknolojileri

Kaynak Teknolojileri

Talal malat Teknolojileri

Malzeme Teknolojileri
Malzeme sektr, ekonomide tm faaliyetlere girdi salayan temel, yaylgan
(jenerik) alanlardan biridir. Bu nitelii asndan mikro-elektronik, biyoteknoloji ve
nanoteknoloji ile birlikte snai retimin karakterini dntrecek ana teknolojik
alanlardan biri olarak kabul edilmektedir. Savunma, havaclk, mikro-elektronik,
iletiim ve otomotiv sektrlerinde kullanlacak ileri malzemelerin ortaya k,
malzeme biliminin bu gereksinimleri karlayabilecek okdisiplinli, proses arlkl
bir alana dnmesiyle birlikte ilerlemektedir. Bu balamda akll ve ilevsel
malzemeler, opto-elektronik malzemeler gibi nmzdeki yllarda nemli ekim

21

alanlar oluturacak ileri malzeme alanlar, lkemiz iin de nemli frsat alanlardr.
Bilindii zere bor minerali pek ok sektr ve teknolojiye girdi tekil etmektedir.
Tm dnyaya yzyllarca yetebilecek bor cevherlerine sahip olan Trkiyenin bu
zenginliini katma deeri yksek rnlere dntrme teknolojilerini de gelitirmesi
arttr.
Dier taraftan Trkiye, olgunlam teknolojilere sahip demir-elik, seramik, cam ve
imento gibi geleneksel malzeme sektrlerinde uluslararas lekte rekabeti
durumdadr. Bugne kadar Trkiyenin ihracatna, dier tketim ve yatrm mal
sektrlerinin rekabet gcne ve istihdama tarihsel olarak ciddi bir katks olan bu
sektrlerin lke ekonomisindeki paylarnn, nmzdeki yllarda da nemli olaca
ngrlmektedir. Bu malzeme gruplarndaki rnlerin kullanc sektrlerin talepleri
dorultusunda eitlendirilmesinin yan sra, geleneksel malzemelerden yeni ve
yksek performansl malzemeler gelitirilmesi ile Trkiye blgesinde g sahibi
olabilir.
Malzeme kapsamnda aadaki teknoloji alanlarna odaklanlmaldr:

Bor Teknolojileri

Kompozit Malzeme Teknolojileri

Polimer Teknolojileri

Akll Malzeme Teknolojileri

Manyetik, Elektronik, Opto-elektronik Malzeme Teknolojileri

Hafif ve Yksek Mukavemetli Malzeme Teknolojileri

Enerji ve evre Teknolojileri

lkemizin arzu edilen refah dzeyine erimesi srecinde artmas kanlmaz olan
enerji talebinin karlanmasndaki stratejimiz, z kaynaklarmzdan (linyit ve
yenilenebilir kaynaklar) azami olarak yararlanmamz salayacak teknolojilerin yan
sra bugnn ve gelecein enerji pazarlarnda yarabilecek ve lkemize rekabet
stnl salayabilecek teknolojilerde de yetkinlemektir. evre alannda da su
kaynaklarmz srdrlebilir ekilde ynetilebilmesini ve kirlilii nleyerek
atklarn deerlendirilmesini salayacak teknolojilere sahip olmak gereklidir.
Bu kapsamda stratejik teknoloji alanlar unlardr:

Hidrojen Teknolojileri ve Yakt Pilleri

Yenilenebilir Enerji Teknolojileri

Enerji Depolama Teknolojileri ve G Elektronii

Nkleer Enerji Teknolojileri

evreye Duyarl ve Yksek Verimli Yakt ve Yakma Teknolojileri

Su Artm Teknolojileri

Atk Deerlendirme Teknolojileri

22

Tasarm Teknolojileri
Tasarm, retilecek bir rnn ya da hizmetin, bir srecin veya bir problemin
modellenmesinin planlanmasdr. Bu tanmdan da grlecei zere retim
faaliyetleri iinde tasarm, yeni rn ve teknoloji gelitirmede ve mevcut rn ve
teknolojilerde katma deeri artracak yenilikleri gerekletirmede ok temel ve
nemli bir role sahiptir. Tasarm alannda kazanlacak yetkinlik, otomotivden
elektronie, tptan havaclk ve savunmaya lkemiz iin nemli tm sektrleri
etkileyecektir.
Tasarmda yetkinlemek iin aadaki teknoloji alanlarna odaklanlmaldr:

Sanal Gereklik Yazlmlar ve Sanal Prototipleme

Simlasyon ve Modelleme Yazlmlar

Grid Teknolojileri ve Paralel ve Datk Hesaplama Yazlmlar

23

24

Blm II
Teknoloji ngr almas
Temel Alnarak Gelitirilen

Ulusal Bilim ve Teknoloji

Stratejisi

25

26

Ulusal Bilim ve Teknoloji Stratejisi

27

28

Ulusal Bilim ve Teknoloji Stratejisi

Bu Strateji Belgesinde, niversiteler, kamu ve zel sektr kurulular ve
sivil toplum rgtlerinden geni bir katlmla lkemizde ilk defa
gerekletirilen Vizyon 2023 teknoloji ngr almasnn sonular
temel alnmtr.
Strateji Belgesinin amac, sz konusu almada 2023 Trkiyesi iin
ngrlen vizyonu eriilebilir klmaktr.
2023 Trkiye Vizyonunu eriilebilir klmak iin kullanlabilecek en etkin
stratejik aralar ise, bilim ve teknolojidir.
Ama, bu stratejik aralar kullanabilmek iin, nce bu aralara sahip
olmak gerekir. Bu aralara sahip olmak, bunlara egemen olmak
anlamna gelmektedir.
Ancak, mesele sadece bilim ve teknolojiye egemen olmaktan ibaret
deildir. Bu egemenlii mutlaka ve mutlaka ekonomik ve toplumsal faydaya
dntrme; yani, bilim ve teknolojideki gelimelerden hareketle yeni rn ve
hizmetler, yeni retim ve datm yntemleri, yeni sistemler yaratabilme yetkinliine
de kavumak gerekir.
Bu yetkinleme srecinde, kt olan lke kaynaklarnn en etkin ve verimli ekilde
kullanlabilmesini salamak zere, mutlaka, teknoloji ngr almas sonucunda
belirlenmi stratejik teknoloji alanlarna odaklanmay temel alan bir strateji
izlenmelidir. Odaklanmadan kast,
- ARGE iin ayrlacak kamu finansman kaynaklarnn kullanlmasnda nceliin
ngrlen stratejik teknoloji alanlarna ve bu alanlar destekleyecek bilimsel
aratrma alanlarna verilmesi;
- Aratrmaclarn, niversitelerin ve dier aratrma kurumlarnn bu alanlarda
aratrma yapmaya; sanayi kurulularnn da, yine bu alanlarda snai aratrma ve
ortak, rekabet ncesi rn, sistem ve yntem gelitirme faaliyetlerine
ynelmelerinin ve bu balamda niversiteyle ibirlii yapmalarnn
zendirilmeleri; ve
- Beyin gcmzn gelitirilmesine ilikin planlamann, zellikle de,
niversitelerdeki retim ve aratrma programlar ile doktora ve doktora sonras
burs programlarnn bu teknolojiler gzetilerek yaplmasdr.
Bir baka deyile, odaklanmadan kast, ngrlen stratejik teknoloji alanlar esas
alnarak Avrupa Aratrma Alan ile btnleebilecek Trkiye Aratrma Alannn
yaratlabilmesidir.
Odaklanmann gzden karlmamas gereken bir boyutu da, teknoloji alanlaryla,
fayday salayacak teknoloji faaliyet konular arasndaki ilikinin kurulmasdr.

29

O halde, stratejik teknoloji alanlarna egemen olma ve bu egemenlii ekonomik ve

toplumsal faydaya dntrebilme olarak belirlenen Ulusal Bilim ve Teknoloji
Stratejisinin birinci aya odaklanma olmaldr.
Stratejinin ikinci aya, odaklanlan stratejik teknoloji
alanlarnda ibirlii alarnn oluturulmasdr. birlii
alar, aratrma faaliyetini yrtenler ile aratrma
sonularn ekonomik ve toplumsal faydaya dntrecek
olanlar -kurumsal olarak ve kiiler dzeyinde- bir araya getirmeyi salayan
yaplardr. Ancak taraflar arasnda orkestrasyonun salanmas, kolaylatrc ve
arayz grevi grecek ortam (teknoloji gelitirme blgeleri, teknoparklar,
inkbatrler vb.) ve kurumlarn (niversitelerin aratrma yeteneini sanayie,
sanayinin teknolojik zm araylarn niversiteye tayacak, her iki tarafn dilini
konuabilen arac kurulular, yenilik aktarma merkezleri vb.) gelitirilmesi kamunun
ykmllndedir. Dolaysyla ibirlii alar, niversite ve aratrma kurumlar
ile sanayici ve dier retici kesimlerin ilgili kamu kurumlar ile birlikte yer ald
l bir sarmal yap olarak dnlmelidir. Ayrca, ARGE ve yenilik faaliyetlerine
finansman destei salayan kurulular da (risk sermayesi yatrm ortaklklar, risk
sermayesi ynetim irketleri, hibe biiminde yardm ya da geri demeli ama ucuz
finansman salayan dier kurum ve kurulular vb.) bu i birlii alarnn doal
unsurlardrlar.

nc ayak ise, odaklanma srecinin sistemik bir btnlk iinde

ynetilmesidir. Bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinlemek iin uygulanacak
politikalar, ancak, eitimden vergi politikalarna, sanayiden yatrm politikalarna
kadar lkenin dier tm politikalaryla btnlk iinde hayata geirilebilir. Bu da
tm faaliyetlerin ortak bir model erevesinde birbirini tamamlayacak biimde
ynetilmesi, konuyla ilgili btn unsurlar arasnda gerekli egdmn salanmas,
gelimelerin lme ve deerlendirme faaliyetleri ile srekli izlenmesi ve gereken
deiiklik ve dzeltmelerin zamannda gerekletirilmesini (gncelleme) kapsar.

30

Bellidir ki, bilim ve teknolojide yetkinlemek ve en az bunun kadar nemli olmak

zere, bu yetkinlii ekonomik ve toplumsal bir faydaya dntrebilmek, bilgiye
dayal bir ekonomi kurmak anlamna gelmektedir.
Zaten btnlemeyi arzu ettiimiz Avrupa Birlii de vizyonunu, 2010 ylnda
dnyann rekabet gc en yksek ve en dinamik bilgi ekonomisi haline gelmek
olarak belirlemitir (2000 Lizbon Zirvesi).
Bilgiye dayal ekonominin omurgasn ise Ulusal Yenilik Sistemi oluturacaktr.
Ulusal Yenilik Sistemi, Trkiyenin,

Srekli yeni bilgi ve bu bilginin kayna olan bilim ve teknolojiyi reterek,

nitelikli i gcne dayal yksek katma deer yaratabilmesinin;

Bu sayede kresel rekabet gc kazanp ulusal gelirini ykseltebilmesi ve

Kalknmasnn srdrlebilirliini salayabilmesinin

arac olacaktr.
O halde Trkiyenin mevcut Ulusal Yenilik Sisteminin, eksik halkalarnn
tamamlanp btn halkalar mkemmelletirilerek ve dayand toplumsal kltr
taban da gelitirilerek etkin bir biimde ilemesinin salanmas arttr. Ayrca, ulusal
yenilik sistemini, yerel dzeydeki yeniliki, yaratc yetenek birikimlerini etkin bir
biimde hareket geirip gelitirebilme asndan tamamlayacak blgesel yenilik
sistemlerinin de kurulmas gerekir.
Dier taraftan Globallemenin hukuki temelini oluturan Dnya Ticaret rgt
(WTO) Kurulu Anlamas ve Ekleri (Uruguay Turu Nihai Senedi olarak da
anlan bu uluslararas anlama TBMM tarafndan 26.1.1995 tarih ve 4067 sayl
yasayla onaylanmtr) gibi kresel dzenlemeler ya da sbvansiyonlarla ilgili
snrlamalarn Trkiye iin bir tehdit oluturmamas iin ARGE yoluyla bilgiyi retip
etkin olarak kullanabilmek, ksacas bilgiyi ekonominin temeli haline getirebilmek
gerekir. Dnya pazarlarnda rekabet stnl kazanabilmenin baka bir yolu
yoktur. Bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinleme stratejisi bunu salayacaktr.
Bu strateji ve modelin baarya ulamas iin u kritik hususlara dikkat
edilmelidir:
Siyasi Yaklam: ngrlen stratejinin siyasi iradenin bu yndeki kararll ve
sreklilii olmakszn hayata gemesi mmkn deildir.
Trkiye Cumhuriyeti Hkmetlerinin, srecin salkl bir biimde ilemesi iin
gereken kaynaklarn tahsisi konusunda cesur ve egdm konusunda taviz
vermeyen bir tavr almalar; bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinlemeye ynelik
faaliyetleri siyasi ve partiler st bir platformda deerlendirmeleri gelenek haline
gelmelidir.
Kamu Ynetimi Yaklam: Devletin her kurum, birim ve alannn, Vizyon 2023
ve bunu destekleyen hedefler dorultusunda bilinlendirilmeleri gerekmektedir.

31

Vizyon 2023 eriilebilir klmak iin bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinlemek

iddial bir hedeftir. Bu, lke apnda bir dnm gerektirir. Bunun iin her kamu
kurumunun, kendi ilgi alannda, kayna bu strateji belgesi olan 2023 odakl bir
vizyona ve hedeflere sahip olmas; dnemsel planlama, programlama ve bteleme
almalarnda bu vizyon ve hedeflerin gzetilmesi ve vurgulanmas beklenmektedir.
Ekonomi ile ilgili dzenlemelerde, her mali yla ait kamu btesinin
hazrlanmasnda, yllk finansman programlarnda, tevikler ve vergilendirme ile
ilgili dzenlemelerde, kamunun tedarik politikasnn belirlenmesinde, eitim ve
retim programlarnda 2023 Vizyonu ve hedeflerinin dikkate alnmas baarnn n
artdr.
Toplumsal Bilinlendirme Yaklam: Toplumsal alglama ve destek, arzu edilen
gelecein yaratlmas ynnde yrtlecek faaliyetlerin arkasndaki en byk itici
gtr. Toplumun her kesiminde, bilgi temelli ekonomi ve bu ekonomiyi kurmaya
ynelik faaliyet ve hedefler konusunda farkndalk dzeyi artrlmal, bu tr
faaliyetlere geni apl katlm salayacak sistemler oluturulmaldr.
Bunun bir paras olarak, zellikle yazl ve grsel basnmzn bilgilendirilmesi,
bilinlendirilmesi; konuya ilikin yaz, yayn ve programlarn tevik edilmesi
gerekmektedir.

zlenecek Strateji
Bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinleebilmek iin
izlenmesi ngrlen yol udur:

lke iin stratejik olan teknoloji alanlarna ve bu

alanlar destekleyecek bilimsel aratrma alanlarna
odaklanma

ARGEye kaynak ayrma

Gerekli insan gcn yetitirme ve bunun iin gerekli

kayna ayrma

Siyasi sahiplenme

Toplumsal katmanlarda farkndalk yaratma

Vizyon 2023 hayata geirme srecini izleyip alnan sonular lmek ve

deerlendirmek iin sreklilik kazandrlm bir sistemin kurulmas

Vizyon 2023n, bilim ve teknolojideki gelimeler, deien sosyoekonomik artlar

ve uygulamadan alnan sonular dikkate alnarak belli aralklarla gzden
geirilmesini salayacak bir sistemin kurulmas

32

Stratejik Teknoloji Alanlarna Odaklanma

nmzdeki yllarda Trkiye iin stratejik olan teknoloji
alanlar, Blm Ide anlatld gibi, Teknoloji ngr Projesi
kapsamnda geni bir katlmla ve sistematik bir sre
izlenerek belirlenmitir. Odaklanlacak teknoloji alanlar
aadaki tabloda toplu olarak grlmektedir.
Bu teknoloji alanlarndaki nihai hedefimiz, lkemizi 2023e tayacak ncelikli
teknolojik faaliyetleri gerekletirebilecek yetkinlik dzeyine gelmektir.
Stratejik Teknoloji Alanlar
Bilgi ve letiim
Teknolojileri

Biyoteknoloji ve
Gen
Teknolojileri

Nanoteknoloji

Mekatronik

retim Sre ve
Teknolojileri

Tmdevre Teknolojileri Tasarm ve retimi

Grnt Birimleri (Gsterge) retim Teknolojileri
Genibant Teknolojileri
Grnt Alglayclar retim Teknolojileri
Yksek lekli Platform Teknolojileri : Yapsal ve levsel
Genombilim, Transkripteomiks, Proteomiks ve Metabolomiks
Rekombinant DNA Teknolojileri
Hcre Tedavisi ve Kk Hcre Teknolojileri
la Tarama ve Tasarm Teknolojileri
Teraptik Protein retim Tekn. ve Kontroll Salm Sistemleri
Biyoenformatik
Nanofotonik, Nanoelektronik ve Nanomanyetizma
Nanomalzeme
Nanokarakterizasyon
Nanofabrikasyon
Nano lekte Kuantum Bilgi leme
Nanobiyoteknoloji
Mikro / Nano Elektromekanik Sistemler ve Sensrler
Robotik ve Otomasyon Teknolojileri
Temel Kontrol Teknolojileri vb. Jenerik Alanlar
Esnek ve evik retim Teknolojileri
Hzl Prototipleme Teknolojileri
Yzey / Arayzey, nce Film ve Vakum Teknolojileri
Metal ekillendirme Teknolojileri
Plastik Para retim Teknolojileri
Kaynak Teknolojileri
Talal malat Teknolojileri
Bor Teknolojileri
Kompozit Malzeme Teknolojileri

Malzeme
Teknolojileri

Polimer Teknolojileri
Akll Malzeme Teknolojileri
Manyetik, Elektronik ve Optoelektronik Malzeme Teknolojileri
Hafif ve Yksek Mukavemetli Malzeme Teknolojileri

33

Enerji ve evre
Teknolojileri

Tasarm
Teknolojileri

Hidrojen Teknolojileri ve Yakt Pilleri

Yenilenebilir Enerji Teknolojileri
Enerji Depolama Teknolojileri ve G Elektronii
Nkleer Enerji Teknolojileri
evreye Duyarl ve Yksek Verimli Yakt ve Yakma Teknolojileri
Su Artm Teknolojileri
Atk Deerlendirme Teknolojileri
Sanal Gereklik Yazlmlar ve Sanal Prototipleme
Simlasyon ve Modelleme Yazlmlar
Grid Teknolojileri ve Paralel ve Datk Hesaplama Yazlmlar

Yukarda sralanan, odaklanlacak stratejik teknoloji alanlar arasnda yle alanlar

vardr ki, bunlar uzun vadedeki gelecein ekillendirilmesinde son derece belirgin
bir rol oynayacaklardr ve bunlarda yetkinlik kazanmak daha da ncelikli hale
gelecektir.
Gelecein teknolojilerine egemen olmak
Teknolojideki gelimelerin tarihine bakldnda, belirli aralklarla tarih sahnesine
kan baz teknolojilerin neredeyse btn ekonomik ve toplumsal faaliyet alanlarnda
devrimsel deiikliklere yol atklar grlr. yapma biimimizi kkten deitiren
bu tr teknolojilerin en arpc rnei ngiliz Sanayi Devriminin temelinde yatan
buhar teknolojisidir. Bu teknoloji, snai retimden kara ve deniz ulamna kadar, i
srecinde meydana getirdii kkl deiikliklerle amzn modern sanayi
kapitalizminin douuna kaynaklk etmitir. Sonraki evrelerde ortaya kan baz
teknolojilerin de, buhar teknolojisi kadar olmasa da, mal ve hizmet retiminde son
derece nemli deiiklikler yaptklar grlmtr. Elektrik gcnn ve daha sonra
da iten yanmal motorlarn geni kullanm alan bulmasna yol aan teknolojiler ile
sentetiklerin ortaya kmasna kaynaklk eden teknolojiler bunlarn tipik rnekleridir.
retimde ve toplum yaamnda buhar teknolojisinin yaratt kkl deiikliklere
edeer bir deiimi ise, gnmzn mikroelektronik temelli enformasyon ve
telekomnikasyon teknolojilerinin yarattna tank oluyoruz.
Grlen odur ki, tarih sahnesine kan bu jenerik karakterdeki teknolojilerin
gelitirilip ekonomik ve toplumsal faydaya dntrlmesinde yetkinlik kazanan
uluslar dnya pazarlarnda rekabet stnlne sahip olmakta ve dnya
ticaretindeki paylarn artrarak toplumsal refahlarn hzla ykseltebilmektedirler.
Zaten, jenerik karakterdeki bu tr teknolojilerin ayrt edici zellii de, hemen hemen
btn ekonomik ve toplumsal faaliyet alanlarna uygulanabilirlikleri yannda,
uygulandklar alanlarda retkenliin artmasn; daha ak bir deyile, birim igc
ya da sermaye bana retilen kt deerinin ykseltilebilmesini salamalardr. Bu
tr teknolojilere egemen olabilen uluslarn kazandklar rekabet stnlnn
nedeni de budur.
Ne var ki, her yeni teknolojinin salayabilecei retkenlik artnn bir snr vardr. O
snrn alabilmesi, daha st dzeyde yeni bir teknolojinin gelitirilebilmesine
baldr. Gnmz ekillendiren mikroelektronik temelli enformasyon ve

34

telekomnikasyon teknolojileri de retkenlii artrmada kendi doal snrlarna

erimek zeredir. Beklenen, maddenin nanometre leinde, yani atomal ve
molekler yaplar dzeyinde denetlenmesi yoluyla yeni malzeme, cihaz ve
sistemlerin tasarlanmasn ve retilmesini konu alan nanoteknoloji ve yeni
biyoteknolojinin -gen teknolojisi dahil- mikron lei ile snrl gnmz jenerik
teknolojilerinin yerini almalardr. Yarnn dnyasnda iddia sahibi btn uluslar
geleceimizi ekillendirecek bu teknolojileri gelitirip ekonomik ve toplumsal
faydaya dntrmekte yetkinlik kazanabilmenin peindedirler.
Vizyon 2023 almasnda Teknoloji ngr Panelleri de gelecein teknolojileri
olarak grlen bu tr jenerik karakterdeki teknolojilere dikkat ekmiler ve
raporlarnda bu alanlarda Trkiyenin yetkinlik kazanmasnn yaamsal nemini
vurgulamlardr.
Yine Vizyon 2023 Projesi erevesinde Trkiye iin stratejik teknolojileri belirlemek
zere oluturulan Stratejik Teknoloji Gruplar bu tr jenerik nitelikteki gelimelerin
altn izmi; bu teknolojilerin almlar sonucu yeni geliecek, bugnknden ok
farkl teknoloji alanlarnn, bugn varolanlarn yerini alabileceine iaret etmilerdir.
Panel ve Strateji Gruplarnn ngrleri kresel teknolojik gelimelerle birlikte
deerlendirildiinde; 2010lu yllardan itibaren pazara girmeye balayacak ileri
teknoloji rnlerinin u tr yeni zellikleri ierecei grlmektedir: Gelimi insanmakine arayzleri, biyomekatronik yaplar, biyoelektronik devreler, yksek
younluklu tanabilir enerji birimleri.
Bu temel zelliklerin rnlere kazandrlmas,

Biyoteknoloji

Mikro Elektromekanik Sistemler (MEMS)

Nanoteknoloji

alanlarnda bilimsel ve teknolojik yetkinlie sahip olunmas ile mmkn olacaktr.

Bu nedenle, ok geni bir rn ve retim faaliyeti yelpazesinin teknoloji temelini
oluturacak bu teknoloji alanna odaklanma srecine ok daha byk bir nem
atfedilmelidir. Stratejik teknolojilere odaklanma iinde daha st dzeyde bir
odaklanmay iaret eden bu yaklamnn, uzun erimli bir bak asyla Trkiyenin
geleceini garantiye alaca gzden karlmamaldr.
Ancak bu odaklanma stratejisi, istihdam yaratan geleneksel sektrlerimizin
geleneksel alanlarda yrtecei ARGE faaliyetlerinin desteklenmeyecei anlamna
gelmemektedir. Tam aksine, bu sektrlerin mevcut birikimlerini srdrmeye ve daha
da gelitirmeye ynelik ARGE ve yenilik faaliyetleri mutlaka desteklenmeye devam
edilmelidir. Bu desteklerle ARGE yetenekleri ykselecek olan geleneksel sektrler,
daha ileri atlmlar iin hazr hale gelerek rekabet anslarn srdrebileceklerdir.

35

Odaklanmay Salayacak Etkin Politika Aralar

Yukarda ana hatlaryla zetlenen odaklanmay salamak zere kullanlmas
ngrlen politika aralar unlardr:
-

ARGEye Dayal Kamu Tedariki ve Savunma Tedariki

Ulusal ARGE Fonu - Ulusal Aratrma Program

Gdml ARGE Projeleri

Bu politika aralarnn karakteristik zellikleri aada anlatlmaktadr.

ARGEye Dayal Kamu Tedariki ve Savunma Tedariki
Aslnda, devletin, bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinlemeyi, genel olarak, kamunun
tedarik politikalaryla desteklemesi ve kamu almlarn bu amala etkin bir ara
olarak kullanmas arttr. Kamu tedariki ayn zamanda stratejik aratrma
alanlarnda odaklanma iin de mkemmel bir ara olarak kullanlabilir. Bu erevede
Kamu Tedarik Politikasnn ana eksenini, teknoloji alanndaki stratejik ncelikleri
gzeten, ARGEye dayal tedarik oluturmaldr. Bunun iin, btn kamu
kurulularnn uzun vadeli ihtiya planlamalar yapmalar; tedarik politikalarn bu
planlamaya dayandrmalar ve ARGEye dayal tedarike imkan salayacak tedarik
takvimlerini oluturmalar gerekir.
Ayrca, 4734 sayl Kamu hale Kanunu ve konu ile ilgili dier mevzuat, ARGEye
dayal tedarik felsefesi ile yeniden gzden geirilmelidir. Bu yasaya ve dier
mevzuata aktarlmas gereken yeni baz kavramlar ve bu kavramlara bal
dzenlemeler Ek 3de zetlenmitir.
Kamu tedarikinde savunma tedarikleri nitelik ve nicelik olarak nemli bir yer
tutmaktadr. Bu adan savunma ihtiyalarnn ARGEye dayal tedarik yoluyla, yurt
iinden karlanmas, savunma politikasnn ana ekseni haline getirilmelidir.

Savunma sistem ve tedariklerinde, Avrupa lkelerinde olduu gibi, serbest

rekabet deil, milli gvenlik ilkesine gre hareket edilmeli; ana savunma
sistemlerinin tedarikinde Milli Ana Yklenicilik yntemi uygulanmaldr.

20 Haziran 1998de yaymlanan Trk Savunma Sanayii Politikas ve Stratejisi

Esaslar dokmannn en nemli zellii zgn teknoloji gelitirilmesini tedarik
srecinin bir paras haline getirmesidir. Bu politika ve strateji dokman
uygulanmal ve dokmanda milli olarak nitelenen teknoloji ve rnler ile
kritik kategorisine giren teknoloji ve rnler Trkiyede hzla gelitirilip
retilmelidir. Bu balamda, niversitelere, ARGE kurum ve kurulularna ve
seilen sanayi kurulularna tedarik btesinden ARGE kayna ayrlmaldr.

KOBler tedarik faaliyetleri kapsamnda desteklenmeli ve gerekli altyap

oluturulduktan sonra, her tedarik projesine belirli oranda KOB katlm zorunlu
klnmaldr.

36

Ulusal ARGE Fonu - Ulusal Aratrma Program

Sz konusu stratejik teknolojiler ve bu teknolojilere kaynaklk edecek bilimsel
aratrmalarda yetkinleebilmek iin bu amaca ynelik Trkiye Aratrma Alannn
yaratlmas arttr. Bunun iin, tpk Avrupa Birliinin ereve Programlarnda
olduu gibi, ama, bu kez ulusal bir ARGE fonu oluturularak ulusal bir aratrma
programnn yrrle konmas gerekir. Bu program odaklanma stratejisinin,
mutlaka yararlanlmas gereken bir dier etkin aracdr.
Gdml ARGE Projeleri
Bakanlklar ve dier kamu kurulularnca sipari edilecek gdml ARGE projeleri
ile lkemizin anlan stratejik teknoloji alanlarnda yetkinliini nemli lde
artrmak mmkn olacaktr.
Gdml projeler, hedefi ve snr artlar belirlenen ARGE konularnda niversiteler,
dier aratrma kurumlar ve zel sektr sanayi kurulularna ya da bunlarn
oluturacaklar ortak giriimlere yeni teknoloji, sre, rn veya hizmetler
gelitirilmesi veya mevcutlarn nemli lde iyiletirilmesi iin yararlanlabilecek
bilgi birikimini yaratmak zere sipari edilen ve finansman ksmen ya da tamamen
kamu tarafndan karlanan snai aratrma projeleridir.
Sz konusu projeler, firmalarn, ihtiya duymalarna ramen, bilgi birikimleri ve
gerektirdikleri harcamalar asndan tek balarna stesinden gelemeyecekleri,
gelecekte nemli olacak teknolojiler, rn, yntem, sistem ve hizmetler iin rekabet
ncesi snai gelitirme alanlarnda da olabilir.
Gdml projelerin finansman iin, ilgili kamu kurumlar her yl btelerine,
tanmlanm gdml projeler baznda gerekli denei koymaldrlar.
Ancak, bu aracn kullanlmasndan beklenen
projelerin seiminde ve uygulamann izlenip
kurumlarnn gerek ARGE fonlarnn ynetimi
izlenmesinde deneyim kazanm mevcut
yararlanmalar arttr.

sonucun alnabilmesi iin bu tr

deerlendirilmesinde, ilgili kamu
gerekse ARGE projelerinin seilip
kurumlarmzn birikimlerinden

ARGEye Kaynak Ayrma

Stratejik teknoloji alanlarnda yetkinleebilmek, kresel lekte
rekabet edebilecek rn ve hizmetleri gelitirebilmek iin, her
eyden nce bu alanlara kaynak ayrlmas gerekmektedir.
Bunun iin, ARGEye dayal kamu tedariki ve savunma
tedariki yoluyla, nemli bir ARGE ve yenilik finansman imkan yaratlabilecei gz
nnde tutulmaldr. Unutulmamaldr ki, buraya ayrlabilecek kaynaklar, Trkiye
yapt d almlara ierilmi olarak zaten harcamaktadr.
Yukarda sz edilen Ulusal Aratrma Programnn finansman kayna olarak
Ulusal ARGE Fonunun tesisi arttr. Bu fon iin, Kamu hale Kanununa tabi tm
ihalelerden %2lik bir payn ayrlmas ngrlmelidir.

37

Bunlara ilave olarak her kamu kuruluu her yl btesinin belli bir yzdesini, kendi
ilgi alannda, yukarda tanmlanan gdml proje siparileri iin ayrmaya mecbur
tutulmaldr.
Mevcut, Sanayie ARGE Yardm Programlarnn gelitirilerek srdrlebilmesi ve
doal olarak artacak destek talebinin karlanabilmesi iin gerekli finansmann,
btnyle ulusal kaynaklardan salanabilmesinin gvence altna alnmas gerekir.
ARGEye ayrlacak kaynaklarn bykl belirlenirken yukarda iaret edilen
Ulusal Yenilik Sistemimizin eksik halkalarnn tamamlanmas ve btn halkalarnn
mkemmelletirilmesi iin gerekli olan destekler de mutlaka ve nemle dikkate
alnmaldr. Snai aratrma ve teknolojik gelitirme faaliyetleri sonucu ortaya konan
prototiplerin ya da sre gelitirme modellerinin ticariletirilmesi aamasna
ynelik destekler; firmalara teknoloji ynetimi, ARGE ve yenilik ynetimi, teknoloji
yetenek analizi gibi konularda yardmc olacak ya da onlara niversite ile ibirlii
yapmalarnda
yol
gsterecek
danmanlk
firmalarnn
kurulup
gelitirilebilmesine ynelik destekler ulusal yenilik sistemimizin eksik halkalarna
ilikin rneklerdir.
Ayrca, yeni balatlm olan start-up destei gibi programlarn ulusal
kaynaklardan desteklenebilmesinin de gvence altna alnmas gerekir.
Yukarda sz edilen blgesel yenilik alarnn kurulmas kamunun finansman
desteini gerektiren nemli bir dier noktadr.
ARGEye kaynak ayrma ile ilgili saysal hedefler yle belirlenmitir:
ARGEye kaynak ayrma ile ilgili saysal hedefler belirlenirken, Avrupa Birliinin
bugnk ortalama deerleri baz alnm; 2013 ylna kadar bu deerlerin zerine
klmas hedeflenmitir. Bu deerler Trkiye ile karlatrmal olarak aadaki
tabloda grlmektedir.
ARGEye Ayrlan Parasal Kaynaklar
le lgili Gstergeler
ARGE younluu - yurt ii ARGE harcamalarnn gayri
safi yurt ii haslaya oran (%)

Mevcut Durum
AB 15
Maks.
4,27

AB 15
Ort.
1,98

Trkiye
0,64

zel sektr ARGE fonlarnn toplam ARGE fonlar

iindeki oran (%)

71,9

56,1

42,9

zel sektr ARGE harcamalarnn yurt ii ARGE

harcamalarna oran (%)

77,6

65,6

33,4

64

41,3

zel sektr imalat sanayii ARGE harcamalar iinde

ileri teknoloji alanlarnda yaplan harcamalarn oran
(%)

38

ARGEye kaynak ayrma hedefleri unlardr:

ARGE younluunu (yurt ii ARGE harcamalarnn gayri safi yurt ii haslaya
oran) 2013 ylna kadar, bugnk % 0,64 deerinden % 2ye karmak,
zel sektr ARGE fonlarnn toplam ARGE fonlarna orann % 60a karmak
(bugn bu oran % 42,9dur),
zel sektr ARGE harcamalarnn yurtii ARGE harcamalarna orann %65e
(bugn bu oran % 33,4tr) karmak,
zel sektr imalat sanayii ARGE harcamalar iinde ileri teknoloji alanlarnda
yaplan harcamalarn orann % 40a karmak.

Gerekli nsan Gcn Yetitirmek

Vizyon 2023 almalar srasnda, bilim ve teknolojide
Trkiyenin mevcut durumunu ortaya koyan SWOT analizinde
gen nfusumuz ve bu nfusun toplam nfus iindeki nispi
arl, farkl boyutlaryla, hem zayf hem de gl bir yan;
ayrca hem bir frsat hem de bir tehdit olarak deerlendirilmitir. Bu adan, insan
kaynaklar ynetimi, bilim, teknoloji ve yenilikte ngrlen yetkinlik dzeyine
ulalmasnda en nemli stratejik deikenlerden biri olarak grlmektedir. nsan
kaynaklarndaki zayflklarmzn giderilmesi; gl yanlarmzn desteklenerek
daha da glendirilmesi; gen nfusumuzun yaratt frsatlardan yararlanmay
mmkn klacak eitim ve istihdam politikalarnn gelitirilmesi gereklidir. Bu
yaplmad takdirde, iyi eitilememi ve isiz kalm nfusun douraca
tehditlerin nlenmesi mmkn olmayacaktr.
Kald ki, gelecein teknolojilerine ve bu teknolojileri destekleyen bilim alanlarna
egemen olabilmek, ncelikle o konularda yetimi insan gcne sahip olmay
gerektirir. Bu insan gc, sz konusu bilim ve teknoloji alanlarnda ARGE
personelini, fen ve mhendislik eitimi alm kiileri ve sanayide alabilecek teknik
personeli kapsar. Dolaysyla, bu zelliklere sahip insanlarn yetitirilmesi iin eitim
sisteminin tm kademelerinin dikkate alnmas gereklidir. Amacmz her ne kadar
lkemiz eitim sistemi ile bilim ve teknoloji sisteminin ara kesiti ile ilgili grnse de
Vizyon 2023 almasnn kapsad zaman dilimi dnldnde eitim sisteminin
btnnn ele alnmasnn kanlmaz olduu grlr. Bu gnn henz okul ana
gelmemi bebeklerinin 2023 ylnn meslek insanlar olaca unutulmamaldr.
Bu amala, yksekretim ncesinde okullama oranlarnn uluslararas normlara
uygun seviyelere karlmas, lise ve mesleki orta retimin lke ihtiyalar ve
uluslararas gelimelere gre yeniden planlanmas ve dzenlenmesi gerekmektedir.
Yksekretim halihazrdaki tek tip yapsndan kurtarlmal ve rekabete ak hale
getirilmelidir. n lisans, lisans ve lisansst eitim programlar, lke ihtiyalar ve
egemen olunmas istenilen teknolojiler ve bu teknolojileri destekleyecek bilim
alanlar gz nne alnarak yeniden dzenlenmelidir.

39

Trkiye gibi byk bir gen nfusa sahip olan lkede okullama orannn artrlmas
tabii ki nemli bir hedeftir; ancak, burada eitimin niteliinin nemi ikinci plana
atlmamaldr. zellikle teknik eitim asndan, ortaretim kurumlar modern
eitim ara ve gerelerinden yoksundur ve retmenlerin nitelii yeterli deildir.
Yksekretimde ise mevcut altyap gereksinimlere yant verecek dzeyde deildir;
mhendislik blmlerinin hemen tamamnda eitim ve aratrma laboratuarlar
yetersizdir. Bu alt yapy kurabilmi blmlerde bile, gerek ypranma gerekse
teknolojinin gelimi olmas nedeniyle laboratuarlarn yenilenme ihtiyac vardr.
Teknoloji gelitirebilecek yetenekte eleman yetitirmekle ykml olan mhendislik
fakltelerinin makine-tehizat eksikliklerinin karlanmas iin zel bir proje
erevesinde niversiteye kaynak aktarlmaldr.
Ayrca, retim yesi says mevcut renci saysna gre genelde uluslararas
normlarn te biri mertebesindedir ve baz disiplinlerde de yok denecek kadar
azdr. Halen 26.000 civarnda olan toplam retim yesi (yardmc doent, doent ve
profesr) saysnn 2023 ylna kadar yaklak 150.000e karlmas gerekmektedir.
Bunun ilk ve en kolay adm aratrma grevlisi saysnn artrlmasdr; rnein,
ylda yaklak 300 Trilyon TL tutarnda bir kaynak ayrld takdirde u anda 25.000
civarnda olan aratrma grevlisi says bir ylda iki katna karlabilecektir.
retim yesi yetitirilmesinde, yurtiindeki gelimi niversitelerimiz daha aktif
bir ekilde devreye sokulmal ve zellikle ileri olduumuz alanlarda gereksiz yere
yurtdna eleman gndermenin yol at kaynak savurganl nlenmelidir.
ncelikli teknoloji alanlarnda ve bu teknolojileri destekleyecek bilim alanlarnda
lisansst eitim amacyla yurt dna eleman gnderilmesi konusu bir devlet
politikas olarak ele alnmal, yaplacak ikili anlamalarla gnderilen elemann hem
istenilen konuda eitim almas hem de eitiminin sonunda yurda dn
salanmaldr.
niversitelerde yeterli sayda retim yesi bulunmayan birimlerde grev alacak
retim elemanlarna maa dnda tevik denei verilmelidir. retim yelerinin
dier niversitelerde, aratrma kurumlarnda ve sanayide uzun sreli grev
alabilmeleri veya yar zamanl alabilmeleri salanmaldr. Bylece retim
yelerinin sahip olduu birikimin ekonomide katma deer yaratabilmesinin yolu
almaldr.
Trkiyedeki ARGE sisteminin en nemli bileeni niversitedir ve
niversitelerimizde, ileri lkelere gre kk, ancak asla kmsenmemesi gereken
bir bilimsel aratrma potansiyeli vardr. Ulusal karlarmz asndan, bu potansiyel
lkemizin ihtiyalarna ynlendirilmelidir. lkemiz ARGE sistemini gelimi
lkelerin konumuna getirebilmek, zel sektrn paynn istenen seviyelere
ulamasn salamak iin bir gei sreci yaanmas gerekmektedir. Bu srete
lkemizin elindeki tek kaynak niversitelerimizdir; o nedenle, mhendislik
fakltelerindeki retim elemanlarn sanayinin sorunlar ile ilgilenmeye yneltecek
tevik ve/veya zorlayc unsurlarn sisteme dahil edilmesi gerekmektedir.
niversite-sanayi ibirliinin arz-talep kuralna gre ilemesi gerektii uzun vadede
dorudur; ancak, Trkiyenin iinde bulunduu durum itibariyle ksa vadeli

40

politikalar da gelitirilmelidir. Gelimi lkeler safnda yer alma yarnda zaman

kaybetme lksmz yoktur; bu konuda sahip olduumuz her trl potansiyeli en
ksa srede en etkin biimde sisteme dahil etmenin yollarn bulma mecburiyetimiz
vardr. Yaklak 10 yldan bu yana uygulanan mekanizmalarn niversite ile sanayi
arasndaki kpry kurmaya yeterli olamamasnn nedenleri her uygulama ve her
yerel niversite iin ayr ayr incelenerek, gerekli nlemler annda alnabilmelidir.
Ayrca, niversitelere mhendislik disiplinlerinde verilen akademik ARGE
teviklerinin sanayi ile balants salanmaldr. Bata Doentlik Snav Ynetmelii
olmak zere niversitelerin akademik atama ve ykseltme ltlerinde sanayi ile
ibirliine ynelik almalara da arlk kazandrlmas gereklidir.
ARGE faaliyetlerinin uzun soluklu ve masrafl bir faaliyet olduu kabul edilmeli bu
faaliyetler iin gereki kaynaklar ayrlmaldr. Yukarda sz edilen Ulusal
Aratrma Program erevesinde salanacak desteklerde, mhendislik disiplinleri
ile ilgili akademik ARGE teviklerinin stratejik teknoloji alanlar ve sanayi
uygulamalar ile balantl olmas; doa bilimlerinde verilen teviklerin ise, stratejik
teknolojilere kaynaklk edecek alanlarla ilintili olmas art koularak retim
yelerinin teknolojik proje yrtme ve/veya lke iin stratejik nemdeki teknoloji
alanlarn gzetme deneyimi kazanmalar salanmaldr. Ayrca, sz konusu ncelikli
alanlarda alma yapacak retim yelerine olaan desteklerin dnda aratrc ve
altyap destei verilmeli ama bu fonlarn datmnda kurumlarn aratrma
gelitirme performanslar da gzetilmelidir.
Gerekli insan gcnn yetitirilmesi iin saysal hedefler yle belirlenmitir:

Bin alan nfus bana den aratrmac saysn 2013 ylnda 6ya karmak,

zel sektr aratrmaclarnn toplam iindeki orann 2013 ylnda % 50ye

karmak,
25-34 yataki bin nfus bana bilim ve mhendislik alanlarnda doktora
yapanlarn saysn, 2013 ylnda 0,5e karmak.
Saysal hedefler belirlenirken, Avrupa Birliinin bugnk ortalama deerleri baz
alnmtr. Bu deerler Trkiye ile karlatrmal olarak aadaki tabloda
grlmektedir.
ARGE nsan Kaynaklar

Mevcut Durum
AB 15
Maks.

AB 15
Ort.

Trkiye

Bin alan bana den aratrmac says

13,77

5,68

1,1

zel sektrdeki aratrmaclarn toplam aratrmaclar

iindeki oran (%)

66,1

49,7

16,0

25-34 yataki bin nfus bana bilim ve mhendislik

alanlarnda doktora yapanlarn says

1,37

0,55

0,05

ile lgili Gstergeler

41

Uygulanacak Stratejinin zlenmesi ve

Deerlendirilmesinde Esas Alnacak ltler
Uygulanacak stratejinin baarsn belirleyebilmek iin, Bilim-Teknoloji-Yenilik
Gstergelerindeki gelimelerin izlenerek deerlendirilmesi gerekecektir. Bu
deerlendirmedeki baar lt ise; bu gstergeler asndan 2023 ylnda, ABnin
ilk 10 lkesi arasnda yer alabilmek biiminde belirlenmitir. Sz konusu
gstergelerin dkm aada verilmitir:
Bir milyon kii bana den bilimsel yayn says
Avrupa Patent Ofisine patent bavurular
ABD Patent Ofisinden verilen patent haklar
Triadik patentler toplam
Yksek teknolojili ihra rnlerinin toplam ihracattaki pay
Teknoloji ihracatnn GSYH iindeki pay
Yksek ve orta-yksek teknolojili sanayi dallarnda yaratlan katma deerin
toplam katma deere oran
Yksek ve orta-yksek teknolojili sanayi dallarndaki istihdamn toplam
istihdama oran
Bilgi youn hizmet sektrlerinde katma deerin oran
Bilgi youn hizmet sektrlerindeki istihdamn oran
Uygulanacak stratejinin baars, nihai olarak, ngrlen sosyoekonomik hedeflere
nemli lde katkda bulunacaktr. Dolaysyla Trkiyenin Dnya Bankas
Rekabet Gc Endeksi ile Birlemi Milletler nsani Kalknma Endeksindeki
yerleri de uygulanacak bilim ve teknoloji stratejisindeki baarnn dolayl (proxy)
gstergeleri olarak grlebilir.

42

Vizyon 2023n Hayata Geirilmesi

Vizyon 2023n hayata geirilmesi dorultusundaki eylem
plannn ilk admlar unlar olmaldr:

Siyasi sahiplenmeye ilikin bir irade beyan ortaya konmaldr.

Vizyon 2023n hayata geirilmesinden sorumlu ve her

uygulama konusu ile ilgili olacak kurulular belirlenmelidir.
Ayrca bu srecin izlenip deerlendirilmesi ve belli aralklarla gzden geirilip revize
edilmesini salayacak sreklilik tayan bir sistem kurulmaldr.
Kamu tedarik politikasnn bu belgede tanmlanan zemine oturtulmasna ilikin
dzenlemelere hemen balanmaldr.
2005 ylndan itibaren Ulusal Program tanmlanmal ve bunun iin fon ihdas
edilmelidir.
Kamu kurulular 2005 mali ylndan itibaren kendi ilgi alanlarnda gdml
aratrma projesi sipariine balamaldrlar. Ancak, bunun iin bteden ayrlacak
deneklerin asgari yzdesi, projelerin seilmesi ve uygulamann izlenip
deerlendirilmesinde izlenecek usul ve esaslarn tespitinde, uygulama birliini ve
Vizyon 2023n hedefleriyle tutarll temin etmek zere gerekli egdm
salanmaldr.
ngrlen stratejik teknoloji alanlar arasnda bulunan ya da bu alanlarn bir alt
kmesini tekil eden grnt birimleri, yakt pilleri, mikroelektromekanik sistemler,
yzey teknolojileri gibi konularda, belirli kurumlarn Gdml ARGE Projesi
yaklamyla balatm ya da balatmak zere olduklar faaliyetler, iinde
bulunduumuz 2004 ylndan balanarak kamu kaynaklarndan desteklenebilmeli ve
bu vadideki uygulamalar stratejik teknoloji alanlarna odaklanma stratejisinin pilot
uygulamalar olarak deerlendirilmelidir.
Bu dokman ile ortaya konan ulusal bilim ve teknoloji stratejilerinin hayata gemesi,
kukusuz ki Trkiyenin tm kurum ve kurulularnn egdm iinde birlikte
almas ile mmkndr. almalarn koordinasyon ve egdmn ise
TBTAK salayacaktr. Bu balamda TBTAK, 2005 - 2010 dnemini kapsayan ve
Trkiyedeki aratrmalarn Vizyon 2023 ile belirlenen ncelikli alanlarda
odaklanmas,
Srecin ada performans ynetimi anlay ile izlenip deerlendirilmesi,
ARGE almalar sonularnn ne lde sosyal ve ekonomik faydaya
dntnn denetlenmesi
iin gerekli program ve enstrumanlar ieren Be Yllk Uygulama Plann
hazrlamaktadr. Bu plan, 2005 yl Mart aynda yaplacak toplantda Bilim ve
Teknoloji Yksek Kurulunun onayna sunulacaktr.

43

44

EKLER
Ek-1: Bilim ve Teknoloji Politikalar Asndan Mevcut
Durum ve Eilimler
Ek-2: ncelikli Teknolojik Faaliyet Konular ile lgili
Aklamalar
Ek-3: Kamu hale Kanununda Yaplmas nerilen
Dzenlemeler
Ek-4: Stratejik Teknoloji Yol Haritalar

45

46

Ek-1: Bilim ve Teknoloji Politikalar Asndan

Mevcut Durum ve Eilimler
Gnmzde lkelerin rekabet gleri, pazarlanabilir mal ve hizmet retimlerinin
tesinde, bunlarn ne lde ileri teknolojiye dayal yksek katma deer tadklarna
bal hale gelmitir. Teknolojinin en temel girdisini oluturan bilginin temelinde ise
bilimsel aratrma yatar. Teknolojiye dayal rekabet gcne sahip gelimi lkelerin
ayn zamanda bilimsel aratrma gelenei olan ve evrensel bilime en byk katky
yapan lkeler olmas bu ilikinin somut bir gstergesidir. te bu nedenledir ki,
ulusal politikalar balamnda bilim ve teknoloji her zaman birlikte ele alnmaktadr.
Ulusal bilim ve teknoloji politikas, bilimsel aratrma ve teknoloji gelitirmenin
ynn ve hzn belirleyen ara olarak, bir lkenin sanayi, eitim ve ekonomi
politikalarn desteklemesinin yannda, bu politikalarla desteklenen bir konuma
gelmitir. Bu eilimin somut bir gstergesi, Avrupa Birliinin 2000 yl Lizbon
Zirvesinde, 2010 ylna kadar dnyann en rekabeti, dinamik ve bilgiye dayal
ekonomisi olmak, daha iyi i imkanlar ve sosyal btnleme ile birlikte
srdrlebilir ekonomik bymeyi salamak amacyla, aday lkelerin de dahil
olduu Avrupa Aratrma Alannn gelitirilmesi hedefini ortaya koymu
olmasdr.
Trkiyede bilim ve teknolojinin belirli bir politika erevesinde ele aln Planl
Dnemle birlikte balam, 1963 ylnda TBTAKn kurulmasyla bu konuda ilk
kez niversiteler dnda kurumsal bir yap oluturulmutur. 1960l yllarn
TBTAK kanalyla yrtlen politikas temel ve uygulamal bilimsel aratrmann
desteklenmesi ve aratrmac insan gc yetitirilmesi eklinde zetlenebilir. 1972
ylnda TBTAK-Marmara Aratrma Merkezinin kurulmasyla, lkenin ekonomik
kalknma hedefleri dorultusunda stratejik aratrmalar gndeme gelmi, nc ve
drdnc Be Yllk Planlarda ise, teknoloji transferi ve teknoloji politikalar
balamnda teknolojik gelime kavramlar ilenmeye balamtr.
Trkiyenin ilk kapsaml bilim ve teknoloji politikas almas 1983 ylnda
gerekletirilmitir. Trk Bilim Politikas:1983-2003 balkl bu almann en
nemli sonularndan birisi, Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu (BTYK) olmutur.
Kurul 1993 ylndaki ikinci toplantsnda 1983 dokmannn revize edildii Trk
Bilim ve Teknoloji Politikas: 1993-2003 belgesini karar altna almtr . Bu belge esas
alnarak yrtlen bir alma sonucunda tanmlanan Bilim ve Teknolojide Atlm
Projesi ile, Trkiyenin bilim ve teknolojideki ncelikli atlm alan ortaya
konmutur. Bunlar;
Ulusal Enformasyon ebekesi ile bu ebeke zerinden sunulabilecek Telematik
Hizmetler Ann Kurulmas.

47

 Esnek retim/Esnek Otomasyon Teknolojilerine lke Sanayiinin Uyarlanmas.

Demiryolu Sisteminin Hzl Tren Teknolojileri Baznda Yenilenmesi ve ehirii
Ulamda Rayl Sistemlerin Gelitirilmesi.
Uzay ve Havaclk Sanayileriyle Savunma Sanayiinde, Alan ve rn Seiminin
tmesine Dayal bir Sna Yatrm ve Gelime Stratejisi zlenmesi.
Gen Mhendislii ve Biyoteknolojide ArGe zerinde Odaklanma; GAP v.b.
Projeleri Baz Alan Almlar.
evre Dostu Teknolojiler, Enerji Tasarrufu Salayc Teknolojiler ve evre Dostu
Enerji Teknolojileri zerinde Odaklanma ve Uygulama Alanlarn lke apnda
Hzla Gelitirip/Geniletme.
leri Malzeme Teknolojilerinde, Dier Atlm Alanlarn Destekleyici Ynde Ar-Ge
ve Uzantsndaki Snai Yatrmlar.
eklinde zetlenebilir. 1999 deprem felaketi sonrasnda, Trkiyenin Depremsellii,
Deprem Zararlarnn nlenmesi ve Afet Ynetimi de ncelikli alanlar arasna
girmitir.
Trkiyenin bilim ve teknolojideki yol araylarnn yaklak krk yllk bir gemii
bulunmaktadr. Bu sre iinde ortaya konulan politika dokmanlarnda yer alan
nerilerin ve ngrlen ncelikli bilimsel ve teknolojik faaliyet alanlarnn ne kadar
isabetli ve salkl olduklar, bu konuda baarl olan lkelerin politikalarna
bakldnda akca grlmektedir. rnein Trk Bilim Politikas: 1983-2003 , iki
yl sonra Gney Korenin ulusal bilim ve teknoloji politika almasyla byk lde
rten unsurlar tamaktadr. Ancak 20 yl iinde iki lkenin teknoloji gelitirme ve
bundan ekonomik fayda yaratmada saladklar baarnn ok farkl olduu bir
gerektir.
Trkiyenin son krk yldaki bilim ve teknoloji politikalarna bakldnda, biraz
gecikmeli de olsa, dnyadaki gelimeler dorultusunda, temel bilimlerde
yetkinlemek ve evrensel bilgi retimine katkda bulunmak tan, bilimsel aratrma
ve teknoloji gelitirme faaliyetlerini ekonomik ve toplumsal faydaya dntrmek
zere yenilik becerisini gelitirmeye uzanan tutarl bir dorultunun izlendii
grlmektedir. zellikle Trk Bilim ve Teknoloji Politikas: 1993-2003 belgesinde
ortaya konulan ve sonrasnda Bilim ve Teknolojide Atlm Projesi ile somut bir
zemine oturtulan politika nerilerinden bazlar hayata geirilebilmi, bunun
sonucunda bilim ve teknoloji gstergelerinde ilerlemeler salanmtr. zet olarak:
Trkiye bilimsel yaynlarda dnyada 1990 ylnda 1177 yaynla 41nci srada iken
2000 ylnda 6074 yaynla 25nci, 2002 ylnda ise 9303 yaynla 22nci sraya
ykselmitir.
Trkiyenin ulusal gelirden ArGeye ayrd pay, 1990 ylnda %0,32 iken, 2000
ylnda %0,64e ykselmitir.
ArGe gerekletirmede zel kesimin pay, 1990 ylnda %20,4 iken, 2000 ylnda
%33,4 olmutur.

48

 ArGeye ayrlan kaynaklarda zel kesimin pay 1990 ylnda %27,7 iken, 2000
ylnda %42,9 olmutur.
Bin igc iinde ArGe personelinin says 1990 ylnda 0,75 iken, 2000 ylnda
1,31e ykselmitir.
Bu gstergeler iinde, zellikle sanayinin ArGeye ynelimi ile ilgili olanlar dikkat
ekicidir. Bu gelimede, 1993 dokmannda ifadesini bulan, bilimsel aratrma ve
teknoloji gelitirme faaliyetlerinin toplumsal ve ekonomik faydaya dontrlmesi,
dier bir deyile yenilik (inovasyon) politikas dorultusunda, 1995 teblii ile
balatlan endstriyel ArGe destek programnn byk katksnn olduu
phesizdir.
Son on yl iinde bilim ve teknoloji sistemimizin yasal ve kurumsal temelinin
oluturulmasnda da nemli gelimeler kaydedilmitir. Bu balamda ilk planda,
Trk Patent Enstitsnn kurulmas ve fikri mlkiyet haklar konusunda
uluslararas TRIPS anlamasnn imzalanmas, Trk Akreditasyon Kurulu, Ulusal
Metroloji Enstits, niversite Sanayii Ortak Aratrma Merkezi Program (USAMP),
Teknoloji zleme ve Deerlendirme Bakanl (TDEB), Kk ve Orta lekli
Sanayi Gelitirme Bakanl (KOSGEB), Teknoloji Gelitirme Blgeleri
(Teknoparklar), Kk ve Orta lekli Sanayi Gelitirme ve Destekleme Blgeleri,
Trkiye Teknoloji Gelitirme Vakf saylabilir.
Ancak btn bu olumlu gelimelere karn, bugn Trkiyenin bilim ve teknolojideki
yerine ve buna bal dnya leinde rekabet gcne bakldnda, bu politika
belgelerinde ortaya konulan hedeflerin gerekletirildiini sylemek mmkn
deildir
Hereyden nce ulusal gelirden ArGeye ayrlan pay (%0,64), son on ylda iki katna
km olsa da, gelimi lkelerin ortalamasnn hala ok altndadr. Bu oran A.B.D.,
Japonya, sve, Finlandiya gibi lkelerde %3 civarnda olup, Avrupa Birlii ye
lkelerinin ortalamas %1,9dur.
Dnya nfusunun %1,1ini oluturan lkemiz, zenginlikte dnyann %0,6sn,
bilimsel bilgi retiminde ise yaklak %0,9unu temsil etmektedir. Bu gstergeler,
Trkiyenin bilimsel bilgi retme yeteneini ekonomik ve toplumsal faydaya
dntrmekte tam olarak baarl olamadn, Ulusal Yenilik (novasyon)
Sistemine ilerlik kazandramadn ortaya koymaktadr. Trkiye rekabet gcn
artrma, toplumsal ve ekonomik refaha ulama hedefini yakalayabilmek iin, bir
yandan aratrma alannn btnletirilmesi, aratrma temelinin glendirilmesi ve
yaplandrlmas yolunda yeni mekanizmalar olutururken, dier yandan ulusal
yenilik sisteminin risk sermayesi, fikri mlkiyet dzenlemeleri ve niversite-sanayii
ibirlii gibi dier boyutlar zerine de eilmek durumundadr.
Gelimilik dzeyi tanm getiimiz yzylda hzl bir deiime uramtr. Bu
deiim sreci iinde lkelerin teknolojik yetkinlik dzeyleri, gelimilik
dzeylerinin en nemli gstergelerinden biri haline gelmitir. Yirminci yzyln
balarnda teknolojik yetkinlik ifadesinin daha ok imal edebilme yetenei olarak
yorumland grlmektedir. Yzyln sonlarnda ise yeni bir rnn tasarm ve
retim teknolojilerine hakim olma yetkinlii n plana kmtr.
49

Yeni kresel ekonomik akmlar paralelinde, imal etme bilgisi satlabilir bir rne;
retim/imalat alt yaps ise, yerelletirme ve kitlesel esnek retim - esnek
otomasyon kavramlar erevesinde bir pazarlama aracna dnmtr. Sanayi
toplumundan enformasyon toplumuna (information society) geiin en nemli
gstergelerinden biri olan bu deiimin, yirmi birinci yzylda bilgi temelli topluma
(knowledge based society) ve bilgi temelli ekonomiye (knowledge based economy)
doru srd gzlemlenmektedir.
Avrupa Birlii de, bilgi temelli toplumu daha fazla toplumsal ierilme salamak ve
rekabet gc edinmek amacyla, zellikle insana yatrm yapan ve
bilim/teknolojideki bilgi retimine dayal yaratcla sahip olan toplumlar ve
ekonomiler olarak tanmlanmaktadr.
AB, bu nedenle de ''Gerek refahn
yaratlmas .. bilginin retilmesi ve yaylmasna ve aratrma, eitim ve yenilik
yapmay zendirme yeteneimize baldr tespitinden hareketle, bu alanlar i
politikalarnn temel direi olarak kabul etmitir .
Trkiyenin de gelien dnyadaki yerini almas, Avrupa Birliine tam yelik
perspektifinde, lkemizin ekonomik ve sosyal gelimesinin daha ileri aamalara
ulatrlmas ve toplumumuzun hzla bilgi toplumuna dntrlmesi iin bilim ve
teknolojiden stratejik birer ara olarak yararlanlmas gerektii aktr. nk;
1. Kii bana gayri safi milli haslas 2500 ABD Dolar (Satn Alma Gc
Paritesine gre 6120 ABD Dolar) ,
olan lkemizin, nmzdeki 20 yllk
dnem iinde, bu deerler asndan AB lkeleri ortalamalarn (15000-20000 ABD
Dolar) yakalayabilmesi, mevcut politika ve uygulamalarla mmkn deildir.
2. En iyimser i ve d analizlerde ortaya konan atlm senaryolar bile, bu apta
byk bir atlm ngrememektedir.
3. Aksine, mevcut veriler, byle bir atlmn gereklemesi iin en nemli
gereklerden biri olan rekabet gc asndan lkemizin 1999-2003 dneminde,
nfusu 20 Milyonun zerindeki lkeler arasnda 18. sradan 25. sraya
gerilediini ortaya koymaktadr.
4. Kresel rekabet gc asndan zgn rn ve retim teknolojilerine sahip
olma en nemli ve vazgeilmez ulusal yetkinlik hedeflerinden biridir.
5. Bu nedenle arzu edilen toplumsal refah hedeflerine ulamak iin, ulusal siyaset
ve ekonomi politikalaryla birlikte ve onlar destekleyecek ekilde ortaya konacak
olan Bilim ve Teknoloji Politikasnn uygulanmasna ihtiya bulunmaktadr.
Bu nedenle, ulusal bilim ve teknoloji politikalar erevesinde hazrlanan 2003-2023
Strateji Belgesi, uygulamaya ynelik bir atlm modelini, eylem plann ve somut
ama ve hedefleri iermektedir. Bu belge ile ortaya konan ama ve hedefler iddial
fakat gerekletirilebilir hedeflerdir. 1982-2002 yllar arasnda ulusal gelirini yaklak
4 kat artrm, dnya rekabet edebilirlik sralamasnda 1999-2003 yllar arasnda 9.
sradan 4. sraya ykselmi olan Malezya bu konudaki en iyi rneklerden biridir.
Gney Kore 1990-1996 yllar arasnda ulusal gelirini 2 kat artrm, 1998 ylnda
dviz kurlarnda yaanan kriz nedeniyle %40 dolaynda azalan ulusal gelirini iki yl

50

iinde tekrar kriz ncesi duruma dndrebilmitir.

Trkiye de benzer bir atlm gerekletirecek potansiyele sahiptir.

Kuvvetli ve Zayf Ynlerimiz

Bilgi temelli toplum,bilgi temelli ekonomi kavramlar erevesinde, bilim ve teknoloji
ile ilikili faaliyet alanlarnda lkemizin kuvvetli ve zayf ynleri aadaki gibi
zetlenebilir.

Kuvvetli Ynler

Gelimi ve yeni teknolojilere ak, adaptasyon yetenei yksek, gen ve dinamik

nfusun varl

Uluslararas bilim topluluu ile yakn iliki iinde olan bir bilim topluluunun
varl

Yurt ii ve yurt dnda stratejik teknoloji alanlarnda alan, uluslararas nitelikte

bilim ve sanayi insanlarnn varl

lkenin bilim ve teknoloji alannda ngr yapacak, ne? sorusundan nasl?

ve ne zaman? sorularna cevap arayan bir dzeye gelmi olmas

ok ynl gelitirmeye muhta olsa da; gelien biliim (enformasyon) ve iletiim

altyaps, teknoparklar, niversite-sanayi ortak aratrma merkezleri, zgn rn
ve retim teknolojileri gelitirme altyapsna sahip firmalar, ArGe tevik
mekanizmalar, sanayide ArGe yardmlar ve proje destekleri gibi, Ulusal
Yenilik Sistemi altyapsn tekil eden kuvvetli bileenlerin varl

Srkleyici ulusal projeler: Savunma tedarik programlar, ulusal ArGe altyaps

programlar, eDevlet, ULAKBM, OkulNet gibi ulusal enformasyon ve iletiim
altyaps programlar, bykehir altyap projeleri

Farkl amalara ynelik olarak deerlendirilebilecek zengin doal kaynaklar ve

bunlardan katma deeri yksek rnler elde edebilme potansiyeli

Yenilenebilir enerji kaynaklar potansiyelinin yksek olmas ve yeni enerji

teknolojilerinde yararlanlabilecek stratejik kaynaklarn varl

Tketici elektronii, beyaz eya, beyaz eya yan sanayii, otomotiv, tekstil
sektrlerinin kresel pazarlarda ihracat ve yatrm deneyiminin olmas, bu
sektrlerde ihracat odakl yatrm, ArGe ve retimin gelimesi

Bilim ve teknoloji alt yapsnn geliimini dorudan destekleyecek bir savunma,

havaclk ve uzay sanayiinin oluumu iin ArGeye dayal tedariki maliyet etkin
klacak bir i pazarn varl

Kimya sanayiinin AB lkeleri iin ileri teknoloji retim merkezi olma ve

lkemiz doal kaynaklarndan katma deeri yksek rnler retebilme
potansiyeline sahip olmas

51

naat sektrnn uluslararas deneyim ve bilgi birikimi; bu sektrde yaygn

olarak kullanlan doal kaynaklarn zenginlii ve bu kaynaklar dnya
standartlarnda ileyecek sanayi potansiyelinin olmas

Tbbi cihaz, alet ve malzeme retme deneyimi olan KOBlerin ve ila

hammaddeleri sanayiinin varl

Gda sektrne girdi salayacak tarm potansiyelinin ve yeni tarm teknolojilerine

ilikin teknik bilginin varl

Btn sektrlerde, retimde artmakta olan kalite imaj, giderek artan tketici
bilinci ve kalite ynetim sistemlerinin yaygnlamas

Zayf Ynler

Makroekonomik istikrarszlk , hzl nfus art, i g, plansz kentleme ve gelir

dalmndaki dengesizlik; gen nfusun yeterli eitilememesi ve istihdam
olanaklarnn yaratlamamas

Eitim sisteminin aratrcl ve yaratcl tetikleyen bir yapda olmamas;

aratrma ve teknoloji bilincinin eksiklii; ileri teknoloji alanlarnda
uzmanlamann yetersizlii ve bu alanlardaki aratrmalar iin gerekli kritik
aratrc kitlesinin olmay

Devletin, uzun vadeli ulusal politika ve stratejileri hayata geirmek iin, bata
bilgi temelli topluma dnm srecinin itici gc olan enformasyon ve iletiim
teknolojileri alannda olmak zere, sanayileme ve teknoloji gelitirme
almalarn kamu tedarik politikalaryla desteklemede yetersiz kalmas; uzun
vadeli ve byk lekli tedarik programlarnda uygulanacak ArGeye dayal
tedarik mekanizmalarnn yetersizlii

Sermaye birikimi ve finansal altyapnn yetersizlii, risk sermayesi ve balang

sermayesi gibi giriimcileri destekleyici mekanizmalarn yetersizlii; kstl
finansal kaynaklarla, gerekli koordinasyon salanmadan yrtlen ArGe
faaliyetleri

retimde teknoloji girdisinin neminin tam olarak anlalamam olmas; zel

sektr ArGe yatrmlarnn yetersiz olmas; teknoloji kullanmnda da
bamllk, hazr sistem ve teknolojileri tercih etme eilimi ve teknoloji retme
konusundaki zgven eksiklii

Birok sanayi sektrnde, tedariki firmalarn teknoloji ve ArGe almalarn

ancak ana sanayilerin istek ve direktifleri ile yapmas, bir rutin haline gelememesi

Sanayi-niversite
ilikilerinin
zayfl;
ticariletirilememesi; niversitelerde yrtlen
problemleri ile olmamas

D pazar aratrmalarnn yetersizlii ve d pazarlara ynelik ortak, btnleik

retim stratejilerinin oluturulamamas ve sonuta okuluslu firmalarla rekabet
gcnn zayf oluu

aratrma
sonularnn
aratrmalarn sanayiinin

52

Kamuoyunun ve kamuoyunu ynlendiren odaklarn, lkenin bilim ve teknoloji

geleceine ilikin konularda yeterli duyarllk ve iradeye sahip olmamas; bilim
ve teknoloji alanndaki almalar ynlendirecek, hzlandracak ve sisteme geri
besleme verecek tartmalarn ilgili tm kesimlerin katlmyla yaplmasn
salayacak sistem ve mekanizmalarn olmamas

Hazrlanm politika ve strateji dokmanlarnn yryen srelerle

ilikilendirilmemesi; toplumun her kesiminde, sorunlar zmeden ziyade tespite
ynelik bir yaklamn yaygnl

Kurumlar aras grev, yetki ve sorumluluk paylam, i birlii, egdm,

kurumsal renme gibi hususlardaki gelimelerin yetersiz kalmas; bireysel
yaklam ve kayglarn baskn olmas; organizasyon ve takm almas eksiklii

lme ve denetim mekanizmalarn yetersizlii, salkl veri ve istatistiki bilgi

oluturmada grlen zaafiyet; lke genelinde ve her alanda bilgi ve verilerin
toplanmas, depolanmas, ilenmesi ve herkesin kullanmna almasn
salayacak ulusal ayap ve veritabanlarnn yetersizlii

evresel bilginin ve evrenin neminin karar alclar dahil toplumun tm

katmanlarnda yeterince kavranmam olmas

Frsatlar ve Tehditler
Bilgi temelli toplum,bilgi temelli ekonomi kavramlar erevesinde, bilim ve teknoloji
ile ilikili faaliyet alanlarnda lkemizin kar karya olduu blgesel/kresel
frsatlar ve tehditler ise aadaki gibi zetlenebilir.

Frsatlar

Avrupa Birlii yelii perspektifi ve bata Avrupa Birlii 6. ereve Program

olmak zere eitli uluslararas fonlardan yararlanma olana

birlii ve ticaret asndan AB lkeleri, Rusya ve yeni bamszln kazanm

lkelerin pazarlarna yaknlk ve bu ekonomilerle gelien ilikiler; uluslararas
ticaretin serbestlemesinin getirecei pazar frsatlar

Kreselleme sonucu tm dnyada dolaan ve yatrm frsat arayan, nitelikli i

gcne dayal bilim ve teknoloji sistemine katkda bulunmak zere
ynlendirilebilecek sermayenin varl

Dnyada enformasyon ve iletiim teknolojilerindeki hzl geliimin yeni rn ve

hizmet alanlarna girme frsat yaratmas

Otomotiv ve beyaz eya sektrlerinde retimin gelimi ekonomilerden evre

ekonomilerine kaydrlmas srecinde, kresel reticilerden edinilecek bilgi ve
teknoloji yetenei ile teknolojik stnlk kazanma frsat

Kresel konumun zorunlu kld savunma, havaclk ve uzay sanayii

yatrmlarnn, yksek teknolojili rn ve hizmet retimi ile bilim ve teknoloji

53

altyapsnn gelitirilebilmesi iin sunaca frsatlar; bu alanda gelitirilecek

teknolojilerin sivil sektre transferinin salayaca itici g

Stratejik bir corafyada bulunma ve byyen enerji pazarlarna yaknlk; bunun

enerji ve hammadde temininde salayaca avantajlar

Yeni enerji trlerinin ve enerji alannda yeni teknolojilerin ortaya kmas ile
Trkiyenin bu alanlarn geliimine katkda bulunarak stnlk kazanma frsat

Tehditler

AB lkeleri ve ABDde bilgi temelli toplum ve bilgi temelli ekonomi ynndeki

yatrmlarn ykseklii nedeniyle oluan insan kayna talebi; buna karlk
lkemizdeki i olanaklarnn ve cretlerin yetersizlii sonucu yetkin beyin
gcnn yurt dna g veya uzmanlk alan dnda almak zorunda kalmas

lkemizin yer ald corafyadaki siyasi istikrarszlk ve terrizm; d siyasal

etkiler, basklar, ynlendirmeler; kresel ekonomik alkantlar

AB yelii srecinin uzamas veya yeliin gereklememesi

Kresel arz fazlal ve uluslararas ticaretin serbestletirilmesi sonucu pazarda

rekabetin artmas; okuluslu irketlerin pazar hakimiyetini artrmas

Makroekonomik istikrar ortamnn oluturulamamas ve ynetimsel zafiyetlerin

giderilememesi sonucunda, beklenen yabanc yatrm aknn gereklememesi;
buna karlk rakip lkelerin daha hzl gelierek kresel yatrmlar kendi
lkelerine ekmesi

Dnyada bilim ve teknolojideki hzl geliime ayak uyduramama

Gelimi lkelerin, teknolojiye eriim kanallarn kapatmas; 21. Yzylda blgesel

stratejik hedeflerin gerekletirilmesi srecinde teknolojinin gelimi lkeler
tarafndan bir ara olarak kullanlmas tehdidi (teknoloji ile izleme ve
ynlendirme, teknolojik ambargo eklinde ortaya kan teknoloji mandas)

54

Ek-2: ncelikli Teknolojik Faaliyet Konular ile lgili

Aklamalar
SINA RETMDE REKABET STNLNN SALANMASI
Hedefi Dorultusunda
A) Esnek retim Esnek Otomasyon Sre ve Teknolojilerini Gelitirmede
Yetkinleme
1. leri sensrler, konumlama ve tekrarlama hassasiyeti 0,5 mmden kk
pnmatik aktatrler gelitirebilmek;
nsan-makina etkileimini artran arayzler ve insansz sistemler
gelitirebilmek;
Akll makinalarn (sanayi robotlar, mikro makinalar, kendinden gdml
makinalar, mikroelektromekanik sistemler) tasarm ve retiminde beceri kazanmak.
Snai retim sistemlerinde bugn otonom zellii (daha az insan mdahalesi) ne
kmaktadr. retimde emek-youn teknolojilerden, bilgi ve sermaye youn teknolojilere
hzla geilirken, mevcut tasarm yntemi de mteri isteklerine uygun tasarm
yntemine dnmekte; retim srelerindeki bu yeniden yaplanma esnek retim / esnek
otomasyon sistemleri olarak tanmlanmaktadr.
Makina konfigrasyonlarnn, mteri isteklerine bal olarak modler bir yap iinde
kolayca deitirilebilmesi, esnek retim sistemlerinden istenen ve beklenen bir zelliktir.
Gelecein makinalar hzl, titreimsiz bir ekilde prosesi gerekletirme, doru ve yksek
tekrarlanabilir pozisyonlama, sessiz ve titreimsiz operasyon, dar ve snrl yerlerde
operasyon gerekletirme (robotik endoskop), ok kk paralar tutabilme (nanorobotik),
grnt ileme-nesne alglama, uzaktan kontrol (telerobotik) yeteneklerine sahip makina
ve sistemler olarak saylabilir. Dier taraftan opto-mekatronik teknolojilerin imalatta
yaygn kullanlmas sonucu ultra hassas lm, robot gr sistemleri ve robot gr
sistemlerini kullanan retim hatlar gndeme gelmektedir.
Trkiyenin kresel rekabet gc yksek bir sanayie sahip olabilmesi iin, bata makina
imalat olmak zere birok sektrde motor ilevi gren teknolojilerden zellikle sensr
teknolojileri, tasarm teknolojileri, yzey ilem teknolojileri, lazer teknolojileri, gml
yazlmlar, birletirme teknolojileri, metal ekillendirme teknolojileri, nanoteknolojiler,
robotik, mekatronik ve MEMS gibi yksek teknoloji alanlarnda sadece kullanc deil
retici ve gelitirici olmas zorunludur.

2. Kimya sanayiinde hzl rn deiikliine elverili

intensification) ve esnek retim sreleri gelitirebilmek.

kompakt

(process

Dnyada halen yz binin zerinde kimyasal madde ticari olarak retilmekte; bu say da
hzla artmaktadr. Bu koullarda rekabeti olabilmek, retim kabiliyetinin iyi planlanmas
ve kullanlmasna, retimin hatasz ve zamannda olmasna, rn deiikliinin mteri
odakl olarak hzla yaplabilmesine, tedarikilerle ilikilerin hzl olmasna ve offshore
retimin gereklemesine baldr. Bu da kimya sanayiinde esnek retim srelerinin
gelitirilmesini gerekli klmaktadr.

55

3. Tekstilde her trl veri ve bilgi akn elektronik ortamda salayabilmek.

nmzdeki yllarda, sipariten balayarak tasarm, retim, pazarlama ve mteriye
teslime kadarki tekstil retim sreci, tm aamalarn elektronik ortamda gerekletirildii
bilgisayarla tmleik retim srecine dnecektir.
Bu TFK ile, tekstil sektrnde her trl bilgi alverii ve rnlerin ticaretinin on-line
olarak yaplabilmesi, ayrca mteri verilerinin bilgisayar hafzalarnda saklanarak, daha
sonraki on-line alverilerde kullanlabilmesi hedeflenmektedir.

4. Tekstil retiminde makine ayarlarn insan mdahalesi olmadan yapabilmek;

tekstilde bilgisayar destekli rme tasarm ve retim teknikleri gelitirebilmek; ve
konfeksiyonda tekno-terzilik ve kiiye zel retim yapabilmek.
nmzdeki yllarda, tekstil retiminde kullanlan makinalarda robot uygulamalar ve
tmleik bilgisayar denetimi olarak tanmlayabileceimiz iki nemli teknolojik srama
yaanacaktr. Bu teknolojik deiim sonucunda, gerek dokuma, gerek rme tasarm ve
retimi bilgisayar destekli bir yapya dnecek; makinalarn ynetimi, kontrol ve
bakm, makina ile etkileimli alan bilgisayarla uzaktan ve otomatik olarak
gerekleecektir. Bu gelimelere paralel olarak, konfeksiyonda tekno-terzilik giderek nem
kazanacak ve insanlarn, kendi seimleri dorultusunda zel olarak hazrlanm giysi ve
tekstil rnlerine talebi de artacaktr.
Bu TFKlar ile, retim hzlarnn artmasn ve kiiye zel retimi mmkn klarak
Trkiyenin tekstil alanndaki rekabet gcn daha da artracak bu dnmn teknoloji
tabann oluturabilmeye ynelik olarak, bilgisayarl retim (CAD, CAM) ve robotik
teknolojileri ile sensr teknolojilerinde yetkinlememiz hedeflenmektedir.

5. Hem nitelik hem de nicelik olarak, talepte meydana gelen hzl deiikliklere
annda yant vermeyi mmkn klacak, esnek-kitlesel (seri) retim iin kullanlan
yatrm makina ve tehizatnn retiminde yetkinlik kazanmak.
Yatrm makina ve tehizat retimi, kresel olarak rekabet edebilir bir imalat sanayiinin
motor gcdr. Bu sektr, ok fazla sayda mal ve hizmetin retilmesinde kullanlan
makinalar retmekte; yksek dzeydeki teknolojileri, dolaysyla yksek dzeyde
yetimi eleman ve bilgiyi kullanmakta ve sanayilemi lkelerde geni bir istihdam alan
oluturmaktadr. Sektr bu zellikleriyle, Avrupa Birlii dokmanlarnda, Avrupa Birlii
ekonomisinin balca dayana ve en nemli temel direi olarak vurgulanmaktadr.
Bu TFK ile Trkiyenin, yatrm makina ve tehizat retiminde yetkinlik kazanarak,
Avrupada spanya, Portekiz ve talyann yannda ve onlara edeer bir retim merkezi
olmas hedeflenmektedir.

56

B) Bilgi Younluu ve Katma Deeri Yksek rnler Gelitirebilme ve

Tketim Mallar iin Kresel bir Tasarm ve retim Merkezi Olma
1. Gvenlik ve konfor zellikleri artrlm motorlu ara komponentleri ve
hafifletirilirken gvenlii de artrlm ara gvdesi gelitirebilmek.
Bu TFK; Trkiyenin
Otomotivde retim merkezi olma vasfn glendirerek korumasn,
Seilecek baz rn ve retim yntemleriyle ilgili alanlarda teknoloji mkemmeliyet
merkezi haline gelerek, iinde yer alnan kresel irketlerin dnyadaki dier ubelerine
teknoloji aktaracak konuma gelmesini
hedeflemektedir.

2. Emisyon dzeyini en aza indiren fosil yakt, biyoyakt ya da hidrojen ile alan
iten yanmal motorlara ve yakt pillerine dayal hibrit aralar gelitirip
retebilmek.
nmzdeki dnemde, otomotiv alanndaki teknolojik gelimenin krlma noktas tahrik
sistemlerinde olacaktr. Bu TFK ile; Trkiyenin, bu frsat yakalayabilmek zere,
hibrit ara teknolojilerinde,
zellikle de hidrojen ile alan iten yanmal motorlar ve yakt pilleri teknolojilerinde
yetkin hale gelmesi
hedeflenmektedir.

3. Ev konforu salayan cihazlara farkllk yaratan ve evreye duyarll artran

yeni zellikler ekleyebilmek.
Bu TFKlar; Trkiyenin, ev konforu salayan cihazlarn dnya zerindeki retim
merkezlerinden biri olmasn hedeflemektedir.
Bunun koullar:
Pazarda kalite, maliyet ve teslim artlarnda salanan standart dzeyin dnda farkllk
yaratmann tek rekabet arac olarak kullanlmas;
2. Bu cihazlarn az enerji, az su ve az deterjan harcayarak ve sessiz alarak evreye
duyarl olmalar, ayrca retim srelerinin de bu artlar salam olmasdr.

4. Bilgi ve iletiim cihaz ve aygtlarn reten sanayilerde nitelikli katma deer

yaratabilmek iin stratejik nemdeki komponentleri (mikroelektromekanik
sistemler [MEMS], saysal tmdevreler vb.) tasarlayp retebilmek.
Saysal tmdevre ve MEMS tasarm ve retim alanlarna odaklanma, katma deeri yksek
rnlerle rekabetilii artrrken; ayn zamanda lkemizi, biliim teknolojileri alannda
tanmlanan yapan konumundan belirleyici olan konumuna tayacaktr.

57

5. Tketici elektroniinde yeni kuak rnler tasarlayp retebilmek.

Gnmzde BT alannda yurt d satlarda birinci sray oluturan ve d ticaret
dengemizde tek bana hatr saylr bir konumu elinde tutan tketici elektroniinde elde
edilen baar, uzun yllarn birikimi ile ortaya kmtr. Ancak, geleneksel TV retimi
giderek katma deer yaratmaz noktaya doru ilerlemektedir. lkemizin Avrupa pazarnda
edindii konumu srdrebilmesi iin, hzla daha nitelikli katma deer yaratacak alanlara
kaymas gerekmektedir. Bunun iin, stratejik komponent TFKsnda belirtilen saysal
tmdevre retimi en stratejik teknoloji alan olarak ortaya kmaktadr.

6. Alternatif hammaddelerin kullanlabildii ve / veya alternatif srelerin

uygulanabildii kimyasal sentez yntemleri gelitirebilmek.
Alternatif hammadde ve/veya alternatif sreler kullanan kimyasal sentez yntemleri,
ounlukla katalizr gerektiren srelerdir. Dolaysyla katalizr konusu, dnyada kimya
alanndaki ArGe faaliyetlerinin en ok younlat alanlardan biridir. Kimyasal
tepkimeleri daha dk scaklkta gerekletirebilen, dolaysyla enerji tasarrufu salayan;
rn seicilii daha yksek olan, dolaysyla ayrma ilemlerinden tasarruf ederek
hammadde, enerji ve sre ekonomisini ayn zamanda iyiletiren; zararl yan rnleri en
aza indirgeyen ya da atk giderme aamasnda kullanlarak evre kirliliini sre iinde
zmleyen katalizrler gelitirilmeye allmaktadr.
Kimya sanayimiz, katalizr ve teknolojileri asndan byk oranda da bamldr. Trk
Kimya Sanayiinin dnyadaki rekabet gcn artrmas iin yetkinlik kazanmas gereken
kimyasal sentez alannda, teknoloji yaratma ynnde ataca ilk admn katalizr
teknolojileri konusunda olmas kanlmaz grlmektedir.

7. ok boyutlu / ok ilevli akll tekstiller gelitirebilmek.

Bugnden rnekleri grlmeye balayan; evresel deiimleri alglayarak renk, gzenek ve
kalnlk zelliklerini bunlara gre deitirebilen, mikroplar ldren, cildi besleyip masaj
yapabilen, baz ilalarn deriden vcuda verilmesini salayan ok boyutlu ve ok ilevli
akll tekstillerin retiminde nemli gelimeler yaanmas beklenmektedir. Bu gelimelere,
akll malzeme teknolojileri, nanoteknoloji, MEMS gibi teknoloji alanlarndaki ilerlemeler
yol aacaktr. Bu kapsamda ayrca, bir kere kullanlp atlacak nonwoven retimi ile
polimer eriyiklerden dorudan (iplik erilmesine, dokuma veya rme ilemlerine, ve hatta
kesim ve dikim ilemlerine gerek duyulmadan) kuma ve hatta konfeksiyon retimi de
gelecein teknolojik gelimeleri arasndadr.
Trkiyenin de bilgi younluu ve katma deeri yksek olan akll tekstiller alannda
teknolojik yetenek gelitirmesi, tekstil sektrmzn rekabetilii asndan nem
tamaktadr.

58

8. Genel hizmet sistemleri ve makinalarnda ncelikli lke ihtiyalarn

karlayabilecek dzeyde tasarm gelitirme ve retim yetkinliine ulamak.
naat ve i makinalar, bina mekanizasyonu ve otomasyonu, liman ve havaalan tehizat
ve rayl ulam sistemlerine olan ihtiya, gerek Trkiyede gerekse dnyada ortadan
kalkacak deildir. Trkiye, bu alanlarda belirli bir yetkinlie sahiptir; bu yeteneini
srdrmesi ve daha ileri noktalara tamas gerekmektedir.
Bu TFK ile, dnya pazarlar da hedef alnarak, bu yetkinliin teknoloji baznda
ykseltilmesi; ayn zamanda srdrlebilir byme hedeflerini gerekletirmeye ynelik
lke ihtiyalarn karlayacak yurt ii kapasitenin de yaratlmas hedeflenmektedir.

C) Temiz retim Yapabilme Yetenei Kazanma

1. Yksek verimlilikte temiz retim sre, sistem ve teknolojileri gelitirebilmek.
Temiz retim teknolojileri verimlilii artran; enerji, su, hammadde gibi retim girdilerini
en etkin ekilde kullanan; retim srecinde atk oluumunun en aza indirilmesini, oluan
atklarn retim yerinde evreye zararsz hale dntrlmesini ve tercihan retim
srelerinde kullanlabilecek ekilde geri kazanlmasn salayan teknolojileridir.
lkemiz sanayiinin;
yeni kurulacak sistemlerini mutlaka srdrlebilir verimlilik modeline gre temiz
teknolojilere dayal ekilde tasarlamas ve kurmas;
varolan sistemlerini de atk retmeyen ve enerji verimlilii yksek yapya kavuturmak
zere dinamik bir ekilde iyiletirmesi;
yenilenebilir veya biyolojik olarak paralanabilir ambalaj malzemeleri reten
teknolojileri gelitirmesi gerekmektedir.

2. Sanayi proseslerinde enerji tasarrufu salayan teknolojiler gelitirebilmek.

Enerji tketimde verimlilik, lkemiz enerji politikalarnn srdrlebilirlii asndan
nemli olup; teknolojik gelimeler ve bunlarn hayata geirilmesinin yarataca
kazanmlar, bir yandan hzla artan enerji talebinin azalmasn salarken, dier yandan
sanayi sektrlerindeki mal ve hizmet retim maliyetlerini drecektir.
ok geni bir yelpazeyi kapsayan bu alanda, zellikle petrokimya, kimya, gda gibi
sektrlerde uygulama bulan proses entegrasyonu ve proses younlatrmas teknolojileri,
distilasyon ve buharlatrma gibi yksek enerjili sanayi srelerine alternatif oluturan
membran, ters ozmos, dondurma-zme kristalizasyonu gibi teknolojilerin yan sra;
yksek verimli s deitiriciler, rekperatrl brulrler, yksek performansl s
pompalar gibi teknoloji alanlar da ncelikli olarak grlmektedir.

59

3. Tekstil terbiyesinde enerji tasarrufu salayan / evre-dostu teknolojiler gelitirip

kullanabilmek.
Tekstil terbiyesinde kullanlan kimyasallarn evrede yaratt etkiler nedeniyle dnyada,
daha az zararl terbiye yntemleri (biyolojik terbiye yntemleri, plazma ve iyon
implantasyonu ve ultrasonik terbiye yntemleri) gelitirilmektedir. evreye zararl retim
yntemleri kullanlarak retilen rnlere dnya pazarlarnda getirilen snrlamalardan
etkilenmemek iin, tekstil sektrmzn bu alternatif terbiye yntemlerine ynelmesi ve
bunlarla ilgili teknolojileri gelitirerek kullanmas ncelikli grlmektedir.
Ayrca, retim tesislerindeki atk sularn artm ve atklarn (terbiye maddelerinin) geri
kazanlmas, enerji tasarrufu salayan yntemlerin (s pompal kojenerasyon vb.)
kullanlmas, evreyi korumann yan sra retim maliyetlerini de dreceinden,
lkemiz tekstil sektrnn ncelikle zerinde durmas gereken teknoloji alanlardr.

D) Tarma Dayal retimde Rekabeti Olabilme

1. Tarm ve ormanclkta, su rnleri retiminde ve gda sanayiinde retim ara ve
sistemleri gelitirebilmek
lkemizde tarm, gda, ormanclk ve su rnleri alanlarnda yksek dzeyde olan rn
kayplar, bakm, hasat, tama, muhafaza, ileme ve hatta tketim aamalarnda meydana
gelmektedir ve lke ekonomisine maliyeti ok yksek dzeydedir. Bunlarn azaltlmas iin
retimden tketime kadar geen srete, koullarn optimizasyonu ve st dzeyde
mekanizasyonu bir zorunluluktur.
Trkiye, bu alanlardaki rekabet gcn artrmak iin;
gelien teknolojiye paralel olarak makine, alet, ekipman ve her trl donanmn
temininde da bamlln azaltmak;
toprak ileme, gbreleme, ekim, dikim, bakm, skm, hasat, muhafaza, ambalajlama
ve pazara hazrlama ilemlerini hzlandrmak ve maliyetlerini drmek;
su kaybn ve erozyonu nlemek;
rn ve enerji kayplarn azaltmak, igc ve zaman tasarrufu salamak;
otomasyonu gerekletirerek, canl g kaynaklarnn gvenli ve rahat almalarn
salamak;
rn kalitesini en st dzeyde koruyarak pazar taleplerine doru ekilde cevap
verebilir duruma gelmek zorundadr.

2. Tohum, fide, fidan ve damzlk gelitirip retebilmek.

Tohum ve damzlk retimi, bitkisel ve hayvansal retimin balang materyali olarak
gerekli ve vazgeilemezdir. Kaliteli genetik materyal kullanm bir yandan verimliliin
artmasna neden olurken, dier yandan da gda sektrnn ihtiya duyduu zellikte
bitkisel ve hayvansal girdileri salamada byk neme sahiptir. Kaliteli genetik materyalin
yerli kaynaklarla temininde lkemiz olduka geri seviyelerde olup tamamen da
bamldr ve bu durum Trk tarm iin bugn ve gelecekte en nemli darboazdr.
Tohum ve damzlk gelitirilmesi, gelitirilen tm eitlerin pratie aktarlmas iin, bu
alanlara ynelik retim teknolojileri ve biyoteknolojik yntemlerin gelitirilip uyguland
damzlk ve tohumluk retim programlar balatlmaldr.

60

3. Tarm, orman ve hayvanclkta, klasik slah teknikleri ve yeni biyoteknolojinin

kombinasyonu ile bitkisel ve hayvansal retim iin yeni genotipler gelitirebilmek.
Trkiye srdrlebilir tarm tekniklerinin yannda, modern biyoteknolojinin her
imkanndan da yararlanarak tarmda verimliliini artrmak zorundadr. Molekler slah
yntemleri, in vitro ve in vivo embriyo retimi, embriyo transferi ve haploidi gibi doku
kltr teknikleri klasik slah srecini nemli lde ksaltabilmektedir.
Klasik slah yntemleriyle retim materyallerinde belirli bir mesafe alm olan lkemizde,
mevcut materyalle retim yeterli bulunmad iin; dardan nemli miktarda tohum,
tohumluk, fide, fidan ve damzlk materyal alnmaktadr. Gelecekte daha da artaca
grlen bu da bamllktan kurtulmak iin, Trkiye, molekler biyoloji ve
transgeniklerle ilgili insan kaynaklarn ve temel aratrma altyapsn gelitirerek,
molekler slah konusuna eilmelidir.
ncelikle Trkiye iin nemli rnlerde, yksek verim ve kalite, stres koullarna
dayankllk gibi zgn konularda slah hedeflerine ynelik projeler yrtlmelidir.

4. Koruma, kontrol ve tedavi teknikleri gelitirip uygulayarak tarmda hastalklarla

ve zararllarla mcadele -entegre mcadele- becerisi kazanmak.
nsan, hayvan ve bitki saln yeterince koruyamamaktan kaynaklanan sorunlarmzn
zm iin, bitki ve hayvan hastalklarnn, zararllarn erken ve hzl tehisi ile
zamannda mdahalesine imkan salayan, lke dndan gelebilecek hastalklar ve lke
iindeki blgesel yaylmalar nleyen, koruma ve tedavi amal ila vb. maddelerin fazla
kullanmn engelleyen yntem ve teknolojilere ihtiya vardr.
Bu TFK ile;
salk koruma ve alama nlemlerinin gelitirilmesi;
a eitlilii yerine kombine alar gelitirilip kullanlmas;
gerek canllar, gerekse evreye en az yan etki yapan preparatlarn gelitirilmesi;
katk ve dolgu maddelerinin yerel kaynaklardan salanmas;
kalnt brakmayan, ksa srede paralanan ve rnlere gemeyen ilalar retilmesi
hedeflenmektedir.

5. Gda ileme yntem ve srelerinin gelitirilmesi ile ilenmi rn eitliliini

artrabilmek.
Trk gda sektr rn eitliliini artrarak ve kendine zg geleneksel rnler iin
endstriyel yntem ve sreler gelitirerek iyi bir k trendi yakalayabilir;
organik tarm rnlerini ileyerek,
hastalklara kar direnci artran, form koruyucu, metabolik faaliyetleri dzenleyici,
tedaviye yardmc, baklk kazandrc vb. zel ilevleri olan fonksiyonel gdalar
gelitirerek,
farkl ya gruplar ve beslenme alkanlklarna uygun gda eitliini salayarak,
servise hazr, ya da basit ilemlerden sonra servis edilebilir rnler gelitirerek,
yapay ambalaj, katk maddesi ve yardmc maddelerin alternatifi doal maddeleri
reterek tketim talepleri giderek deien i ve d pazarlardaki rekabet gcnde bir
srama yapabilir.

61

6. Tarm ve ormanclkta uzaktan alglama ve erken uyar sistemleri ile biliim

sistem ve yazlmlar gelitirebilmek.
Bilgisayar ortamnda veri ve bilgi retme; lke iinde ve dnda eitli kurum ve
kurulular tarafndan retilen bilgilere eriebilme; retilen veri ve bilgileri eitli amalarla
ileme ve yaygnlatrma son yllarda lkemizde de gelien bir olgudur. Bu amala
kullanlmakta olan yazlmlar, ounlukla baka lkelerde gelitirilmitir. Oysa, tarm ve
ormanclk ekolojik koullar bata olmak zere yerel koullara gre deimektedir.
Dolaysyla bu koullara uygun yazlmlarn ve gerekli erken uyar sistemleri gibi
sistemlerin lkemizde gelitirilmesi gereklidir.
Bu TFK ile,
lkesel, yerel, sektrel ve alt sektrel dzlemlerde uygun ierie, kapsama (ya da
lee) ve ileyie sahip kayt, envanter, veritaban gibi biliim sistemleri ve yazlmlarnn
lkemizde retilmesi ve
buna ynelik ilevsel iblm ve ibirlii ortamlarnn yaratlmas ve
kurumsallatrlmas hedeflenmektedir.

E) Uzay ve Savunma Teknolojileri Gelitirmede Yetkinleme

1. Uydu tasarlayabilmek ve uzaya ara gnderme yetenei gelitirebilmek.
Uzaya ilikin teknolojiler, gerek uzayn sivil amal kullanm, gerekse askeri ihtiyalarn
karlanmas asndan nmzdeki yirmi yllk dnemde lkemiz asndan kritik olarak
deerlendirilen teknoloji alanlar arasndadr. Bu kapsamda drt ana alan zerine
odaklanlmas nerilmektedir:
Tayc platformlar ile uydu platformlarna ilikin teknolojiler;
Bu platformlar maliyet etkin bir biimde uzaya tayacak olan frlatma ve yer kontrol
sistemlerine ilikin teknoloji;
Uzaydan alglama, gzlem, iletiim vb. uygulamalar iin uzay ve uydu platformlar
zerinde kullanlacak faydal yklere ilikin teknolojiler;
Yeryznde, havada veya uzayda konulu sistemler zerindeki uzay havasnn
etkilerini ve bu etkilerden korunma yollarn inceleyen teknolojilerle, bu etkilerle ilgili
gzlem, tahmin ve uyarlarn yaplmasna ilikin teknolojiler.

2. Kritik silah, mhimmat ve korunma sistem ve teknolojileri gelitirebilmek.

Bu kapsamda; silah, mhimmat korunma ve kar tedbirler kapsamnda, sivil-askeri ortak
teknoloji vizyonu erevesinde ve konvansiyonel silah teknolojileriyle ilgili deerlendirme
ve ngrlerin ilgili uzman kurumlar bnyesinde yapld gereinden hareketle; ift
amal kullanma uygun savunma, sivil gvenlik ve ileri silah sistemleri ve mhimmattan
korunma teknolojileri n plana karlmtr.
Ksa dnemde, bireysel dzeydeki fiziksel ve biyolojik korunma, nkleer-biyolojikkimyasal (NBC) korunma, silah ve mhimmat korunma ile enerji emici malzeme
teknolojilerine odaklanlmas ngrlmektedir. Uzun dnemde ise, ynlendirilmi enerji
sistemlerine, robot ve mikrobot silah ile, nanosilah ve mhimmat teknolojilerine ilikin
alanlarda yetenek gelitirilmesi zorunludur.

62

3. NBC (nkleer, biyolojik, kimyasal) alglama sistemleri gelitirip retebilmek.

Gnmzde biyolojik silahlarn biyoteknolojideki gelimelere paralel olarak daha kolay
retilebilir olmas, hem terr rgtleri ve hem de terr benimseyen devletler tarafndan
kullanlabilme tehdidini oluturmaktadr. lkemizin iinde bulunduu corafi konum da
gz nne alndnda, nkleer, biyolojik ve kimyasal saldr tehditlerine kar alglama
sistemlerinin gelitirilmesi nemli grlmektedir.

F) Malzeme Teknolojilerini Gelitirebilme Yeteneini Kazanma

1. Geleneksel malzemelerde yeni ve eitlendirilmi rnler gelitirebilmek (yksek
vasfl elikler, ok ilevli ve akll camlar, elyafl kompozit imento vb.)
Trkiyenin, nfus yaps ve dalm, kentleme hz, gelimekte olan ekonomisinin temel
altyap dallarnda bymeye duyduu gereksinim gibi nedenlerle, geleneksel malzeme
sektrlerinde rekabeti kalmaya devam etmesi gereklidir. Bu durumu srdrlebilir
klmak iin, bir taraftan retimlerin kalite-maliyet-retkenlik geninde durmakszn
optimize edilmesi ve geleneksel malzeme gruplarndaki rnlerin kullanc sektrlerin
talepleri dorultusunda eitlendirilmesi; dier taraftan da bu alanlardan ileri malzeme
alanlarna doru alm yapma frsatlarnn iyi deerlendirmesi gerekir.

2. Yksek performansl, ultra-hafif ve yksek dayanml organik, inorganik ve

kompozit malzemeler ve retim yntemlerini gelitirebilmek.
Otomotiv ve ev konfor rnleri, elektronik cihazlar gibi snai rnlerin retiminde katma
deeri artracak teknolojik faaliyet konusu, yeni ve stn performansl malzemelerin
gelitirilmesi ve bu malzemelerin para ve alt sistemler haline getirilmesidir. Sentetik
polimerlerin ve kompozitlerin geleneksel malzemelerin yerini almas ile ok daha hafif,
yksek performans ve dayanm zelliklerinde, tasarm ve retim esnekliine sahip rnler
retilebilmektedir. Bu balamda, bu tr malzeme ve rnlerin gelitirilmesi, eitli imalat
sanayii dallar ve uzay sanayii iin kritik bir nem tamaktadr. Yine bu kapsamda
gelitirilen biyomedikal polimerlerin membran retiminde, medikal alet ve protezlerde
kullanlmas, salk alannda da nemli gelimelere yol amaktadr.
Katalizr alanndaki gelimeler polimerleri, allmadk performanslar gisteren malzemeler
haline dntrmtr; akll ambalaj malzemelerinden tekstil sanayiinde kullanlacak
sentetik elyaflara, stn zellikte yap malzemelerinden koruyucu kaplamalara kadar
geni bir kullanm yelpazesine sahip bu alan Trk kimya sanayii iin de bir gelime alan
olarak grlmektedir. lkemizde talebi yksek olan tbbi sarf malzemelerinin ve bunlarn
hammaddelerinin retimi de lkemiz iin nemlidir.

63

3. Hidrojen depolayan malzemeler gelitirebilmek.

Temiz bir yakt olan hidrojenin depolanmas ve enerji taycs olarak kullanlmas, enerji
alannda en ok aratrma yaplan konulardan biridir. lkemizin srama yapabilecei bir
alan olarak belirlenen hibrit ara teknolojilerini destekleyici niteliiyle, hidrojen depolama
teknolojileri ncelikli grlmektedir. Bu teknolojiler ayn zamanda Trkiyenin yeni ve
temiz enerji teknolojilerinde yetkinlik kazanmas bakmndan da ncelik tamaktadr.
Hidrojen depolama teknolojilerinden metal hidrr ve sodyum bor hidrr seenekleri
lkemiz asndan doal kaynak avantajna sahiptir; bu ynde aratrmalarn balatlmas
gereklidir.

4. Elektro-optik malzemeler gelitirebilmek.

Optik hafzalar, optik entegre devreler, fiber optik iletim ve hologramlar, lazer
teknolojileri ve nanoteknolojilerdeki atlmlarn, 21. Yzylda pek ok teknolojik gelimeye
temel oluturaca beklenmektedir. Mikro-elektronik retim srelerinin gelimesiyle
ktlesel seramikten ince film seramiklerine gei olmakta; ince film teknolojilerinin
dorudan kullanlabilmesi sonucu malzeme retimi ile cihaz retiminin tek bir srete
birlemesi gndeme gelmektedir.
Katma deeri yksek elektro-optik malzemeler gelitirme ve retiminde yetkinlik
kazanmak, Trkiyenin snai retimdeki rekabet gcnn artmasna katk salayacaktr.

YAAM KALTESNN YKSELTLMES

Hedefi Dorultusunda
A) Gda Gvenlii ve Gvenilirliini Salama
1. Gda gvenlii ve gvenilirliini salamak.
Gda gvenlii ve gvenilirliinin salanmas, toplumun yeterli ve dengeli beslenmesi,
rn kalitesinin gvence altna alnmas, gdalardan kaynaklanan salk risklerinin
azaltlmas ve tketici haklarnn korunmas iin zorunludur; gda retiminin
artrlmasnn yan sra daha nitelikli rnler elde edilmesini de gerektirir.
Trkiyenin ekolojik avantajlarndan kaynaklanan rn eitlilii ve kalitesini ekonomik
anlamda deerlendirmesi iin; ileme, ambalajlama, muhafaza sreleri ile gda kalite ve
kalite ynetim sistemlerinin gelitirilmesine ve yaygnlatrlmasna ihtiya vardr. Ayn
zamanda gda sektrn besleyen tarm sektrnn teknoloji tabannn gelitirilmesi de
gerekmektedir.
Dier taraftan genetik yaps deitirilmi organizmalarn uzun dnemde insan sal
zerinde yarataca etkiler aratrlmal ve bunlarn retimi ve ticaretini denetleyecek
hukuki mevzuat biran nce oluturulmaldr.

64

B) Salk ve Yaam Bilimleri Alannda Yetkinleme

1. nsan saln koruma ve tedavi amacyla rekombinant DNA teknolojisi
kullanarak yeni molekller gelitirebilmek ve bu moleklleri temel alan a ve
ilalar gelitirip retebilmek.
Rekombinant molekller gelecekte insan sal iin ok nemli olacak; her insan yaam
boyunca onlarca defa hem tedavi hem de koruyucu amal olarak rekombinant molekller
ile karlaacaktr. Bugn bile alarn birou, ilalarn ise bazlar rekombinant DNA
teknolojileri kullanlarak retilmekte ve gelecekte bunun daha artmas beklenmektedir.
Yakn bir gelecekte baz antibiyotiklerin de bu teknoloji kullanlarak retilecei
ngrlmektedir. Farmakogenomik alanndaki gelimeler, yakn gelecekte bireye zg
tedavi yaklamlarn uygulanr hale geleceini gstermekte; bu da rekombinant molekl
gelitirme almalarnn nemini daha da artrmaktadr.

2. lalarn hedeflenen etkiyi hedeflenen noktada (rnein, sadece hedef alnan

kanserli hcrelerde) yaratabilmesi iin, yeni kontroll ila salm sistemleri ile
ila tayc sistemler gelitirebilmek.
Konvansiyonel ve biyoteknoloji kkenli ilalarda kullanlmakta olan yeni ila tayc
sistemler veya kontroll salm sistemleri, gnmzde olduu kadar gelecek 20 yl iinde
de nemini koruyacaktr. Salk hizmetlerinde tedavi ve korumann yan sra yaam
kalitesini ykseltme amacnn giderek arlk kazanmas, yeni ila tayc sistemlerinin
gelitirilmesini nemli klmaktadr.

3. Yeni molekler simlasyon modelleri ve bilgisayar destekli ila tasarm [CADD]

teknikleri kullanarak zgn bileikler tasarlayabilmek; ve kombinatoryal kimya
ile HTS [high throughput screening] teknikleri gibi yeni tekniklerle, ok daha hzl
ve ucuza, ila adaylar belirleyerek yeni ilalar gelitirebilmek.
Gelecekte yeni molekler modeller ve CADD (Computer Aided Drug Design) kullanlarak
orijinal bileiklerin tasarlanmas, kombinatoryal kimya metotlar ve HTS yntemleri
kullanarak yeni kimyasal ila adaylarnn belirlenmesi, bu gne kadar kullanlan
konvansiyonel metotlara gre ok daha hzl ve ucuz olacak ve bu alan lkemizin de
yetkinlik kazanabilecei bir alan haline gelecektir.

4. Hcre ve gen tedavisi yntemleri ile dejeneratif hastalklar tedavi becerisi

kazanmak.
Hastalklarn, molekler genetik mekanizmalarnn ve kaltm ekillerinin anlalmas,
DNA, RNA, protein, antikor gibi molekllerin manipulasyon yeteneinin artmas, kk
hcrelerin dejeneratif hastalklarn tedavisinde kullanlmasna ynelik almalarn her
geen gn daha fazla destek grmesi, bu TFKy nemli klmaktadr.
Ayrca, gen tedavisinin yakn gelecekte nemli bir hastalk grubunda kullanlmaya
balanaca dnlmektedir. Bu tedavi yntemlerinin uygulanabilir hale gelmesi,
dejeneratif hastalklardan dolay i gremez haldeki pek ok insan yeniden topluma ve
retime kazandracaktr.

65

5. Hekimlerin, rnekleri laboratuvarlara yollamadan, hasta banda gerekli testleri

yapmalarn ve sratle hastalarna mdahale etmelerini salayacak tan kitleri
gelitirebilmek.
Yakn gelecekte patojen DNA, RNA, protein ve antikorlarn belirlenmesine ynelik hasta
ba test kitlerinin says sratle artacak; bu kitler sayesinde hekimler, rnekleri
laboratuvarlara yollamadan hasta banda gerekli testleri gerekletirebilecek ve sratle
hastalarna mdahale edebileceklerdir. Nanoteknoloji alanndaki gelimelerle, vcut
parametrelerini dolatklar damardan takip edebilecek mikromakineler sayesinde,
mikromdahalelerle arterioskleroz gibi patolojik durumlarn dzeltilmesi mmkn
olacaktr.

6. Vcut parametrelerinin damardan takibine ve mikro mdahalelerle arterioskleroz

gibi patolojik durumlarn dzeltilmesine imkan salayan mikro cihazlar
gelitirebilmek.
Minimal invaziv tan ve tedavi sistemleri (rijit teleskoplar, fleksibl endoskoplar,
stereotaksik sitemler v.b.) konusunda, lkemizde yeterli teknik ve teknolojik birikim
mevcuttur. Bu TFK ile, tamamna yaknn ithal ettiimiz ve tasarm ve retimi lkemiz
iin zor olmayan bu sistem ve cihazlarn yerli retilmesi hedeflenmektedir. Bunun iin
sensr/dedektr teknolojisi, mikrokamera ve display teknolojisi, mikroelektronik ve hibrit
devre teknolojisi alanlarnda yetkinlemek gerekmektedir.

7. ok ilevli yeni tbbi grntleme cihaz ve sistemleri gelitirip retebilmek.

leri derecede aratrma-gelitirme yatrm gerektirmesi, yksek altyap maliyetleri, snrl
pazar olanaklar ve sektrdeki ok uluslu firmalarn tekelci yaplar nedeniyle ileri teknoloji
gerektiren grntleme sistemlerinin lkemizde retimi aklc grnmemektedir.
Ancak vcut boluklar ve damar iinde grnt alp, mdahale edebilecek ok ilevli,
hareketli mikrosistemlerin ve farkl incelemelerin tmnn bir arada yaplabilecei
grntleme cihazlarnn lkemizde gelitirilmesi mmkn ve gereklidir.

8. Nkleik asit, protein ve antikor gibi molekler biyolojik ve genetik sarf

malzemelerini reten ve tan amal kullanan cihazlar gelitirip retebilmek.
nsan ve dier canl genomlarnn hzla aydnlatlmas ve molekler biyoloji alanndaki
gelimeler, mevcut tan ve tedavi ekillerini gelitirdii gibi koruyucu hekimlik alannda da
yeni uygulamalara olanak salamaktadr. DNA, RNA ve protein gibi biyoteknoloji
rnlerinin tan, tedavi ve koruyucu hekimlik alanlarndaki kullanmnn her geen gn
artmas, biyoteknoloji ve genetik sarf malzemelerini reten cihazlarn gelitirilmesini
nemli klmaktadr.

9. Dnce kontroll, renen ve kendini uyarlayan yapay uzuv ve eklemler ve biyouyumlu yapay duyu organlar (gz, kulak, burun) gelitirip retebilmek.
Dnce kontroll, renen ve kendini uyarlayan yapay uzuv ve eklemlerin gelitirilmesi
ve biyo-uyumlu yapay duyu organlarnn (gz/kulak/burun) retilmesi, engelli bireylerin
yaamlarnn kolaylatrlmas ve topluma yeniden kazandrlmas asndan byk nem
tamaktadr.

66

10. Uzaktan salk hizmetleri verilebilmesine olanak salayacak, uzaktan hasta

izleme cihaz ve sistemlerini gelitirip retebilmek.
Gelecekte uzun sreli bakm gerektiren hastalarn, evlerinde bakmlar yaygnlaacak ve
koruyucu hekimlik ve erken tan nem kazanacaktr. Ayrca srekli takip gerektiren kronik
hastalklarn artmas, uzaktan hasta takibini mmkn klan cihazlarn retiminin nemini
artrmaktadr.
Bu kapsamda, kalp ve akcier fonksiyonlarn uzaktan ve gerek zamanl olarak izlemeye
ve mdahale etmeye yarayan sistemlerin gelitirilmesi ile kronik hastalklara ilikin
verilerin iletiim a zerinden uzman merkezlere gnderilmesini ve gerektiinde en yakn
salk biriminin devreye girmesini salayacak bir sistemin kurulmas hedeflenmektedir.

C) Salkl ve ada Kentleme ve Altyapsn Kurabilme Yetenei Kazanma

1. Nitelikli konut yapmnda yetkin olmak; mevcut yaplarn glendirilmesi ve
rehabilitasyonunu salamak; deprem gvenli yap ve altyap retebilmek ve zel
mhendislik yaplar tasarm ve retiminde yetkin olmak.
Bu TFKlar;
Btn ailelerin ada konut gereksinimlerinin, salkl evre koullar ile birlikte
salanmas;
nsanlarmzn depreme kar gvenli kentlerde ve yaplarda yaamas ve dolaysyla
can gvenlii ve ekonomik risklerin en aza indirilmesi
Artan nfusun ve gelien sanayinin gereksinim duyduu byk kprler, byk
aklkl yaplar, g santrallar, barajlar ve ileri sanayi yaplar gibi altyaplarn ada
dzeyde karlanmas hedeflerini gerekletirmeye yneliktir ve yapm (inaat), yap
malzemesi, depreme ilikin teknolojiler, uzay temelli sistem teknolojileri ve biliim
teknolojilerinde yetkinlik kazanlmasn gerektirmektedir.

2. Yaplarn enerji gereksinimlerini azaltmak ve yenilenebilir kaynaklardan

salamak.
Binalarn enerji gereksinimlerinin yenilenebilir kaynaklardan salanmasn mmkn
klacak binayla btnleik yap eleman ve malzemelerinin; bina s kayplarn azaltacak
yeni ve daha etkin yaltm malzemelerinin; aydnlatma harcamalarn en aza indirecek cam
ve optik elyaflarn ve daha verimli aydnlatma cihazlarnn gelitirilip maliyetlerinin
drlmesini salayacak teknolojik faaliyetler, ayn zamanda lkemize yurt dnda yeni
Pazar olanaklar yaratmaya da adaydr.

67

D) ada ve Gvenli Ulatrma Sistemleri Gelitirme Yetenei Kazanma

1. Rayl tama sistem ve teknolojilerini gelitirebilme yetkinlii kazanmak ve bu
tr sistemlerin kritik komponentlerini tasarlayp retebilmek.
Ulatrma trleri ierisinde en gvenli ve gvenilir olan rayl ulam sistemleri, yaam
kalitemizin ykseltilmesinde nemli bir yere sahiptir.
Rayl tamaclkta hzn artrlmas ile, konfor ve gvenlik faktrleri n plana kmaktadr.
Bu balamda rayl sistemlerin kritik komponentlerini retebilmek ve sinyalizasyon
sistemleri, bilgi aktarm ve deerlendirilmesi iin yazlm sistemleri, yksek hza uygun
gvenli vagon teknolojileri, yksek hz ile seyrederken gvenli durmay salayc fren
sistem ve malzemeleri ve btn bunlar iin yeni kompozit malzemeler gelitirebilmek
nceliklidir.

2. Karayolu ulam iin akll aralar ve akll yol sistemleri gelitirebilmek.

Trafik kazalarnn yksek olduu lkemiz iin, karayollarndaki gvenlik ve konforu
artracak akll ara sistemlerinin ve bunlara uygun yollarn gelitirilmesi ile ilgili
teknolojiler, bata can gvenlii olmak zere yaam kalitemizi etkilemektedir. Ayrca trafik
younluuna bal olarak fazla enerji ve zaman harcanmas, ulam gzergahlarndaki
verileri deerlendirerek trafii ynlendiren biliim teknolojilerine dayal sistemlerin
kullanlmas ile azaltlmal; yeni yol kaplama malzemeleri ve yol onarm teknolojileri ile
otopark sorununu zmeye ynelik teknolojiler gelitirilmelidir.

3. Kombine yk tamaclnda hz ve gvenlii artran sistemleri gelitirebilmek.

Bu TFK ile kombine yk tamaclnda kullanlacak yklerin elektronik olarak
izlenmesini salayan teknolojiler ile ykleme /boaltma sistemlerinin gelitirilmesi ve
yaygnlatrlmas hedeflenmektedir.

4. Ulatrma ve turizm st yaplar iin yangn ve gvenlik sistemleri

gelitirebilmek.
Ulatrma ve turizm st yaplarnda yangna kar gvenlii artracak elektro-mekanik ve
elektro-gvenlik sistemleri ile btnlemi akll ynetim sistemlerinin gelitirilmesi ve
terrizme kar, kimyasal ve biyolojik ajanlarn her durumda hzla tespitine ve kontrolne
ynelik teknolojilerin gelitirilmesi nem tamaktadr.

68

SRDRLEBLR KALKINMA2
Hedefi Dorultusunda
A) Enerji Teknolojilerinde Yetkinlik Kazanma
1. lkemiz linyitlerinden daha temiz ve verimli enerji retebilmek.
Enerji ihtiyacmz karlamada yerli kaynaklarn kullanm orannn artrlarak enerji
gvenilirliinin salanmas hedefi dorultusunda, yerli kmrlerin uzun vadeli
kullanmn mmkn klacak daha temiz ve verimli yakma teknolojileri ne kmaktadr.
Bu balamda, bata akkan yatak teknolojileri olmak zere, linyitlerin biyoktle ile
birlikte yaklabilecei yanma teknolojileri, yerli linyitlerin kalitesine uygun entegre
gazlatrma kombine evrim teknolojilerinin ve kritik st (sperkritik, ultrakritik)
evrim teknolojilerinde yetkinlik kazanmak gereklidir.

2. Yenilenebilir enerji kaynaklarndan (Hidrolik, Rzgar, Gne) enerji retebilmek;

bunun iin gerekli retim sistemlerini gelitirebilmek.
Enerjide da bamlln ve evresel etkilerin azaltlmas hedefleri asndan, yenilenebilir
enerji kaynaklarndan azami lde yararlanlmaldr. Bu kapsamda, hidrolik
kaynaklarmzn deerlendirilmesi iin gerekletirilmesi gereken teknolojik aama, kk
hidroelektrik santral teknolojilerinin gelitirilmesidir. 1MW ve zerindeki g
dzeylerinde ve ticari olarak yarabilir rzgar santrallar ile krsal yrelerde ve mobil
uygulamalarda kullanlacak rzgar trbini / gne pili hibrit santrallar gelitirilmesi;
dnm verimlilii yksek ve ticari olarak yarabilir fotovoltaik pillerin
gelitirilmesiyle, yerel ve mobil uygulamalarda gne enerjisinden elektrik enerjisi retimi
de teknolojik hedefler arasndadr.

3. Nkleer enerji retiminde yetkinlemek.

Sera gaz emisyonlarnn azaltlmas hedefi dorultusunda temiz bir enerji kayna olan
nkleer enerji alanndaki almalar, nmzdeki 20 yllk dnemde yeniliki ve yaps
itibariyle kendinden gvenli reaktr tasarmlarnn olgunlaarak uygulamaya gemesini
salayabilir.
Nkleer enerjiyi ileride lkemizin gvenle kullanabilecei bir teknoloji haline getirebilecek
bu almalarn dnda kalmak yerine, lkemizin de nkleer enerji alannda yetenek
kazanmas ve yeni teknolojilerinin gelitirilmesi almalarnda kendine bir yer bulmas
doru bir yaklam olacaktr.

Srdrlebilir kalknmaya ilikin yorumlar ve tanmlamalar, Yoksulluun ve eitsizliin olduu bir dnya her zaman iin
ekolojik ve dier krizlere eilimli olacaktr ifadesinin yer ald 1987de hazrlanm olan Bruntland Raporunda ortaya
konmu; uluslararas dzeyde ilk btnsel yaklam da 1992de Rio de Janerioda gerekletirilen Birlemi Milletler evre
ve Kalknma Konferansnda benimsenmitir. Konferansta, evre ile kalknma stratejileri tm alt balklar ile irdelenerek,
bunlarn karlkl etkileimlerinin sorguland bir 21. yzyl gndemi (Gndem 21) belirlenmitir.Bu rapora gre
srdrlebilir kalknma en genel tanmlamayla gelecek kuaklarn kendi ihtiyalarn karlayabilme olanandan dn
vermeksizin bugnn ihtiyalarn karlayabilecek kalknma olarak tanmlanmtr.

69

4. Alternatif enerji seeneklerinden hidrojeni srdrlebilir

retebilmek ve hidrojen yakma teknolojileri gelitirebilmek.

kaynaklardan

Elektrik gibi bir enerji taycs olan hidrojene, gelecein enerji sistemlerinde, ulam
aralarnda dorudan kullanlmasndan, konvansiyonel gaz trbinlerinde ya da yakt
pillerinde yaklmasyla elektrik enerjisi retimine kadar farkl roller biilmektedir.
Hidrojen kullanmnn emisyonlarn azaltlmasna katksnn yan sra, konvansiyonel fosil
yakt sistemlerinden yenilenebilir enerji sistemlerine geite de nemli roller stlenmesi
olas grlmektedir.
Ksa vadede doal gaz ve kmr gibi fosil yaktlardan reformer teknolojileriyle ya da
biyoktlenin gazlatrlmasyla veya metanolden elde edilecek hidrojenin enerji
sistemlerinde kullanlmas ve gerekli altyapnn oluturulmasndan sonra, gelitirilecek
yeni elektrolitik proseslerle su ve yenilenebilir kaynaklardan hidrojen eldesi gibi farkl
hidrojen retim teknolojileri de kullanma girebilecek; bu da ideal hedef olan sfr
emisyonlu enerji retimini mmkn klacaktr.

5. G retim tesislerinde, ulam aralarnda ve elektronik cihazlarda kullanlacak

yakt pilleri ve alternatif yaktlara uygun ara teknolojileri gelitirebilmek.
Yeni gelimekte olan yakt pillerinin, u anda yksek olan maliyet engelini atklarnda,
yksek verimleri ve dk kirletici emisyonlar gibi avantajlaryla yap, sanayi ve ulatrma
sektrlerinde bugn kullanlmakta olan yakma sistemlerinin yerini alacaklar
ngrlmektedir.
Bu alanda teknoloji gelitirme ve iyiletirme faaliyetleri, zellikle de ulam aralarnda
kullanlacak yakt pillerinin gelitirilmesi, lkemize ok byk bir rekabet stnl
getirecektir. Hidrojeni yakt olarak kullanan yakt pilleri, iki nemli teknoloji alannn
arakesitini oluturmakta ve Trkiye iin nemli bir frsat alan olarak grlmektedir.
Elektronik cihazlarda kullanlacak yakt pilleri retimi de lkemize, tketici elektroniinde
Pazar stnl salayacaktr.

6. Enerjinin depolanmas ve g sistemleri kontrolnde yetkinlemek.

Enerji depolama teknolojileri, rzgar ve gne gibi srekli olarak yararlanma imkan
olmayan yenilenebilir kaynaklardan bu kaynaklarn mevcut olduu zamanlarda
retilecek enerjinin depolanarak, kaynaklarn kesintiye urad zamanlarda
kullanlmasna olanak salayacak; bylece yenilenebilir enerjinin gvenilirliini artrarak,
kullanmn cazip hale getirecektir. Ayrca enerji depolama sistemlerinin, iletim ve
datm ebekelerinde g sistemleri kontrol teknolojileriyle birlikte kullanm, ebeke
gvenilirliini artracak ve ebekeden alnan elektrik enerjisinin kalitesini iyiletirecektir.
Dnyada mevcut ve/veya gelimekte olan elektrik enerjisi depolama sistemleri arasnda
zgl enerjisi yksek Li-iyon pilleri ve NiMH pilleri, sper kapasitrler ve
speriletkenlikli manyetik enerji depolama sistemleri (MDS) lkemizin de yetkinlik
kazanmas gereken teknoloji alanlardr.
Elektrik enerjisi iletimindeki kayplar ok aza indiren yksek Tcli speriletken
teknolojileri ve doru akm elektrik enerjisinin iletimi teknolojileri nemli bir gelecek
vadeden g kontrol teknolojileridir.

70

B) evre Teknolojilerinde Yetkinlik Kazanma

1. Hava kalitesi ve iklim deiiklii kontrolne ynelik teknolojileri gelitirebilmek.
Bu TFK ile, zararl emisyon yapmayan veya emisyonu minimum olan yaktlarn ve yakma
teknolojilerinin gelitirilip kullanlmasnn yan sra yenilenebilir enerji kaynaklarnn
kullanlmas ve bunlarla ilgili teknolojilerin gelitirilmesi de hedeflenmektedir.
Ayrca, kirlililik indikatrlerinin otomatik ve srekli lmn, bu verilerin
yerel/merkezi birimlere aktarlmas, iletiim aralaryla iletilmesini salayan ve insan
yaam asndan riskli durumlara ilikin uyarlar vererek halk bilgilendiren uzman
sistemlerin gelitirilmesi de ncelikli grlmektedir.

2. Su kaynaklarnn srdrlebilir kullanmna ynelik teknolojileri gelitirebilmek.

WSDDde (2002) 2025 ylndan itibaren 3 milyardan fazla insann su ktl ile yz yze
gelecei tahmini yer almaktadr. Bunun nedeni olarak, dnyadaki su kaynaklarnn
yetersizlii deil, iyi ynetilmemesi gsterilmekte ve dnya su krizi bir ktlk deil, bir
ynetim krizi olarak deerlendirilmektedir.
lkemiz iin de nem tayan su kaynaklarnn srdrlebilirlii,
lm sistemlerinden, izleme ve kontrol sistemlerine kadar uzanan geni bir alanda
ileri teknoloji gerektiren yntemlerin tanmlanmas ve uygulanmasn;
Alc ortamlara yaplacak noktasal kaynakl dearjlar iin suyun geri kazanm ve
yeniden kullanlmasn salayacak biyolojik yntemlerin ve ileri artma teknolojilerinin
kullanlmasn;
Mevcut kirlenmenin giderilebilmesine ynelik olarak da kimyasal ve/veya
biyokimyasal srelere dayal teknolojilerin gelitirilmesini gerekli klmaktadr.

3. Deniz kirliliinin ve toprak kirliliinin nlenmesine ynelik teknolojileri

gelitirebilmek ve
Kat atklarn geri kazanmna ve tehlikeli atklarn giderilmesine ynelik
teknolojileri gelitirerek yaygnlatrabilmek.
Bu TFKlar;
Kirliliin kaynakta kontrol edilerek alc ortamlara dearj ncesinde ileri artma
teknolojilerinin kullanlmasn;
Herhangi bir kaza annda yaylmann tespitini salayan sensrler ile atn tanmn,
bu gibi durumlar ulusal lekte izlemek ve deerlendirmek iin kurulacak bilgi ana
tespitlerin aktarlmasn ve kirlilii kontrol altna alacak ve ortamdan uzaklatracak
sistemlerin gelitirilmesini;
Atklarn evreye zararlarn ortadan kaldracak ve yeniden kullanlmalarn mmkn
klacak geri-dnm ve yeniden kullanm teknolojilerinin gelitirilmesini
hedeflemektedir.

71

C) Doal Kaynaklarmz Deerlendirebilecek Yetkinlie Erime

1. Gen kaynaklarnn karakterizasyonu, muhafazas ve biyolojik eitliliin
korunmasna ynelik teknolojiler gelitirebilmek.
lkemizdeki gen kaynaklarnn tanmlanp, tescil edilmemi olmas, bunlarn
korunmalarn zorlatrmakta; yurtdna gtrlerek baka lkeler adna tescil edilmeleri
ve Trkiyede slah amal kullanlamamalar bunlarn ekonomik faydaya
dntrlmelerini engellemektedir. lkemiz en avantajl olduu alanda bir fayda elde
edemedii gibi, sahip olduu gen kaynaklarn hzla yitirmekte; slah almalarnda
kullanlacak genetik varyasyonun daralmas nedeniyle yksek verimli retim
materyallerini dardan temin ederek byk miktarlarda dviz harcamakta ve stratejik
rnlerde da baml olmaktadr.
Halen lkemizde nemli sayda toplanm rnek olmasna ramen, bunlarn depolama
koullarna bal olarak canllklar hzla kaybolmaktadr. Bu doal zenginliimizden
daha iyi yararlanmak zere,
Menemende bulunan ulusal gen bankas, daha iyi almasn salayacak ekilde
takviye edilmeli;
yedekleme amal ikinci bir ulusal gen bankas kurulmal;
blgesel koleksiyon baheleri ve gen ktphaneleri oluturulmal;
genetik kaynaklarn korunmas teknikleri gelitirilmeli; ekolojiye zarar veren etkenleri
ortadan kaldracak ve bu etkenler ortaya ktnda annda mdahale edebilecek teknik ve
teknolojik altyap hazrlanmaldr.

2. Bitkisel ve hayvansal doal kaynaklarn ve yaban hayatnn deerlendirilmesi ve

gelitirilmesinde yetkinlemek.
Trkiye bin kadar endemik, 10 bin civarndaki bitki tr ile dnyann en zengin bitki
eitliliine sahip lkelerinden birisidir. Bu trlerin ekonomik neme sahip olanlarndan
srdrebilirlik kavram ierisinde yararlanlmas hem reticilerimize alternatif rnler
kazandracak, hem de fakir da ve orman kyllerine nemli gelir kayna oluturacaktr.
Bu trlerin kltre alnmas ekonomik yararlanmay srekli hale getirecektir.
lkemiz av ve yaban hayat ile su rnleri bakmndan da zengindir. Bu canllarn,
srdrlebilirlik kavram erevesinde remelerini kolaylatrc ve koruyucu tedbirler
alnarak ekonomiye kazandrlmas, nemli bir kaynak yaratma potansiyeline sahiptir.

72

BLG TOPLUMUNA GE N
TEKNOLOJK ALTYAPININ GLENDRLMES
Hedefi Dorultusunda
1. Kullanm eitim gerektirmeyen bilgisayarlarn gelitirilmesi.
Bilgi anda yaamann gerei olan bilgisayar okur-yazarl, gnmzde en ok sz
edilen yeteneklerden birisi. Gen kuaklar bilgisayarla bark bir biimde yetitirilecek,
bylece birok alanda bilgisayar kullanmnn n alacak. Ne var ki nfusu giderek
yalanan ABde, renme yetenei zayflam, yal insanlarn okluu ve bunlarn BT
olanaklaryla rlen yaam tarzlar nedeniyle, bilgisayar kullanmaya giderek daha
baml duruma gelmeleri, zm ters yz etme dncesini getirmitir: nsanlar
bilgisayara ayak uyduracana, bilgisayarlar insanlara ayak uydurmal; bir baka deyile,
insan okur-yazarl olan bilgisayarlar yaplmal. Hem yaam dzeyine, hem ulusal
katma deere katks olacandan, bilgisayar akll klacak olan yazlm ve
donanmlarn lkemizde tasarlanmas, retilmesi ve ayrca dsatm hedeflenmektedir.

2. Bilgi ynetimi ve iletiminde yksek hizmet kalitesinin salanmas

Bu alanlardaki teknolojilerde yetkinlemek, gerek lkemizin bilgi toplumu olma
yolundaki abalar, gerekse bilgiye dayal, katma deeri yksek rn gelitirebilme
yetenekleri asndan byk nem tamaktadr. Bu TFK;
bilginin retimi, datm, snflandrlmas, deerlendirilmesi ve saklanmasna;
kiisel, yerel, blgesel ve kresel lekte yksek hizmet kalitesine sahip bilgi iletiim
uygulamalarna;
Bilgi gvenliinin salanmasna
ynelik teknoloji ve rn gelitirme faaliyetlerinde yetkinlemeyi hedeflemektedir.

3. Bilgi toplumunda bilgi gvenliinin salanmas

Bilgi gvenliini, kiilere ilikin bilgiyi sakl tutma ve iletilen herhangi bir bilginin
alcsndan bakasna gitmemesini salama eklinde iki ayr alanda ele almak gerekir.
Birincisi iin yetkilendirme ve yetkisizleri dnda tutan kalkanlar, ikincisi iin ise
kriptolama teknikleri ne kmaktadr.
Yetkili kiileri tanma (authentication) iin kullanlabilecek yntemler arasnda, biyolojik
olanlarn yan sra, gnmzde kullanlmayan, ancak kullanlmas iin gerekli
teknolojilerin yeterli yetkinlie ulat yntemler de bulunmaktadr.

4. Bilgi savalarna, elektronik savalara hazr olunmas

Bu TFK ile, savunma alanndaki
Biliim ve bilgi harbine ilikin bilgi ilem, donanm ve yazlmlarda; ve
Youn olarak elektronik alglama, haberleme ve bilgi ileme dayal askeri ve sivil
sistemlere uygulanan (veya bu sistemlerin uygulayaca) aktif veya pasif elektronik harp
uygulamalarnda yetkinlemek hedeflenmektedir.

73

5. Tayc sistemlerde 4. kuak gezgin iletiim sistemlerinin gelitirilmesi

letiim olanaklarnn gelitirilmesiyle ilgili olarak, nc kuak olarak adlandrlan
sistemlerden (UMTS) beklenen bant geniliine pratikte ulamann nne bir dizi engel
kmas, drdnc kuak iin araylar ne ekmitir. Yeni bir teknoloji belirlenirken, bu
belirleme almasnn iinde yer almann iki nemli getirisi bulunmaktadr: Temel
teknoloji tanmlandnda, yaplan katk alannda ticari zme ok yakn bir yetkinlik
elde edilmi olmakta, bylece pazara ilk kma yolunda nemli stnlk elde edilmekte;
almalara ortak olunduu iin de, dier reticilere bir bedel karl kullandrlacak bir
fikri mlkiyet hakk varsa, buna bedelsiz olarak sahip olunmaktadr.
Trkiye, drdnc kuak gezgin iletiim sistemlerinin temel teknolojisi belirlenirken
katkda bulunabilecek yetkinlie sahiptir. Bu alanda katma deer yaratmak iin gerekli iki
en nemli teknolojiden a yazlm konusunda yeterli dzey mevcuttur. Sistemin
ileyiinde veya u cihazlarnda gerekli olabilecek yeni enerji kaynaklar arayndaysa,
temel bilimlerde yetkinliimiz yeterli olmakla birlikte aratrc ve ArGe altyapmz
zayftr. Bu eksiklikler giderildiinde kresel boyutta varlk gstermemiz olasdr.

6. Geni Bant letiim Ann kurulmas.

Geni bant iletiim ann kurulmas, lkede bu a zerinden verilecek hizmetlerin
katlanarak artmasn salayacaktr; te yandan, geni bantl an lke kaynaklar ile
kurulmas, ncelikle bir gider alannn yurtii kaynaklara ynlendirilmesi, ardndan geni
bantl alarn bizden sonra kuracak lkelere rnek oluturarak sat yapma olana
dourmas asndan ekonomik nem tamaktadr.

7. Biyoelektriksel insan-bilgisayar arabirimlerinin gelitirilmesi.

nsan bedenindeki verilerin elektrik sinyallere dntrlp akll sistemlerce ilenmesini
salayacak biyo-elektriksel insan-bilgisayar arabirimleri, gnmzde olanakl bulunan
uygulamalardan hibiriyle rtmemekte; ancak bilim ve teknolojide yenilik yaratma
yetenei ile ne kan bir katma deer yaratma alan olarak grlmektedir.

8. letiimde uydu uygulamalarnda yetkinlemek.

1990lardan balayarak iletiimi bir adrese bal olmadan, ama telli telefonun salad
kalite ve zelliklerde -hatta yeni hizmetler de eklenerek- almaya alan toplum, bu
yndeki taleplerini yeni, daha fazla bant genilii gerektiren karmak hizmetleri de iine
alarak srdrecektir. Bir yandan tanacak bilginin (ses/veri/grnt) daha fazla
sktrlmas iin yeni teknikler aranrken, dier yandan da yeni eriim kanallarnn
kurulmas gndemdedir. Alak irtifa uydular (low earth orbiting satelliteLEO) ve
yksek irtifa platformlar (high altitude platform- HAP) bu yeni kanallar arasnda yer
almaya aday nde gelen iki zmdr. lk yar-Trk tasarm LEO gzetleme uydumuz
BLSAT, 27 Eyll 2003 tarihinde frlatlarak yrngeye oturtuldu. Bu uydunun
tasarmnda yer alan ekip, bundan byle, yeni bir uydu tasarlarken d teknolojik destek
arayna gerek grmeyeceklerini dile getirmilerdir. Trkiye, uydu tasarm alanna hzl
ve emin admlarla girmitir. Bu TFK ile, duraan (geographically stationary:GEO)
uydularda dnya evresinde mevcut 120 konumdan nn sahibi olan lkemizin, uydu
iletmecilii ve uydu tasarm konularnda dnyada daha saygn bir konuma ulamas
hedeflenmektedir.

74

Ek-3: Kamu hale Kanununda Yaplmas nerilen

Dzenlemeler
4734 sayl Kamu hale Kanunu ve konu ile ilgili dier mevzuat, ArGeye dayal
tedarik felsefesi ile yeniden gzden geirilmelidir. Bu yasaya ve dier mevzuata
aktarlmas gereken yeni baz kavramlar ve bu kavramlara bal dzenlemeler
aada zetlenmitir:

Satn alnacak malzeme, cihaz, makina-donatm, hizmet, sistem vb. iin yaplmas
gereken ARGE almalar, bunlar temin edecek firmalarca yklenilen
sorumluluun yerine getirilmesindeki bir aama olarak kamu ihalelerine dahil
edilmitir. Ancak, bunun iin, yasada, ARGE hizmetlerinin dorudan satn
alnabilmesini, bu hizmetler karlndaki demelerin dorudan bu ad altnda
yaplabilmesini mmkn klacak dzenlemelerin yaplmasna ihtiya vardr. Bu
dzenlemelerde ARGE faaliyetinin kendine zg doas -daha ak bir deyile,
her ARGE faaliyetinin baar ile sonulanamayaca gerei ve ARGE maliyet
tahminlerindeki glkler vb.- gz nnde tutulmaldr.

ARGE hizmetlerinin satn alnabilmesi iin, yllara sri, maliyet+kr zerinden

szleme yapmaya veya benzeri satn alma yntemlerinin uygulanmasna imkn
tannmaldr.

ARGE srecinde de, n deme ve dzenlenecek hak edi raporlarna bal olarak
ara deme yaplabilmelidir. Bunun iin, ARGE faaliyet ve harcamalarnn
hakemlik sistem ya da kurumlarnca izlenmesi esas getirilmeli; bu izlemeyi
yapacak kontrolluk mekanizmasnn kurulmas ngrlmelidir.

Yaklak maliyet tanm, ARGE hizmetlerinin satn alnabilmesi iin, bu

hizmetlerin yukarda iaret edilen doas gz nnde tutularak, bu tr satn
almalarda geerli olmak zere, deitirilmelidir. Bu deiiklikler erevesinde,
rnein, alamayacak bedel snr vb. kavramlara yer verilebilir.

Satnalnan malzeme, makine-donatm ve sistemlerin, ekonomik mrleri

boyunca, beklenen ilevleri yerine getirebilecek durumda idame ettirilebilmeleri
iin gerekli muayene, test ve kalibrasyon, koruyucu bakm, onarm ve yenileme,
sistem destek hizmetlerinin Trkiyede verilmesi ve bunun iin gerekli altyapnn
Trkiyede kurulu bulunmas art getirilmeli ve bu imknlarn varln
onaylayacak ve denetleyecek bir hakemlik kurum veya sistemi ngrlmelidir.

Malzeme, cihaz, makina-donatm, sistem kabl testlerinin ve eitimlerinin

Trkiyede yaplmas art konulmaldr.

hale artnamelerinde, yerli satn almalara kapy kapatacak hkmlerin

(yabanc ortakla birlikte teklif verme, daha nce yurtdna satm olma vb.)
yer almamas iin ilgili mevzuatta gerekli dzenlemeler yaplmaldr.

75

EK - 4: STRATEJK TEKNOLOJ
YOL HARTALARI

BLG ve LETM TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan: Tmdevre Tasarm

2005

2010

2015

2020

2023

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma
Rek. n. Snai Gelitirme
Snai Gelitirme

EUROPRACTICE
vb. uluslararas
kurululara ye
niversite
says
10

niversiteler
aras
Tmdevre
Tasarm
Eitim ve
Aratrma A

Kresel Pazar
iin tasarm
yapan tasarmc
says
200

Kresel Pazar
iin tasarm
yapan
tasarmc
says
500

EUROPRACTICE
vb. uluslararas
kurululara ye
niversite
says
15
VLSI test /
karakterizasyon
merkezi

Kresel Pazar
iin tasarm
yapan
tasarmc says
1000

EUROPRACTICE
vb. uluslararas
kurululara ye
niversite
says
20

BLG ve LETM TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan: Tmdevre retimi

2005

2010

2015

2020

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma
Rek. n. Snai Gelitirme
Snai Gelitirme

Mini-fab yaklamyla
VLSI retimi
konusunda temel ve
uygulamal aratrma
almalar

0,05 mikron
CMOS
teknolojisi iin
Mini-fab.
kurulmas.

Mini-fab
kullanlarak
CMOS VLSI
pilot retimi

Dorudan edemeti
litografisi
(<0,05micr
on) birimi
kurulmas

0,06 mikron
CMOS VLSI
ticari retimi

SOI-CMOS
VLSI retimi

2023

BLG ve LETM TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan: Grnt Alglayclar

2005

2010

2015

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma
Rek. n. Snai Gelitirme
Snai Gelitirme

CMOS grnt
alglayclar zerinde
temel ve uygulamal
aratrma almalar

Kstl ilemci
gcyle
alabilecek
grnt ileme
algoritmalr
gelitirme
almalar

Tek krmk
zerinde dk
znrlkl
CMOS grnt
alglayc ve
tmleik grnt
ileme birimi
prototipi
gelitirilmesi

Otomotiv
uygulamalarna
ynelik tek krmk
CMOS alglayc /
ilemci birimlerinin
ticari olarak
retilebilir duruma
gelinmesi

2020

2023

BLG ve LETM TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan: Genibant Teknolojileri

2005

2010

2015

Snai Gelitirme

Yeni 802.15 ve 802.16

standartlarnn dnyaya
tantm Trkiye'den
yaplacak.

rl alar ve kendi
kendini yaplandrma
zerine ilk uygulamalar
dnya ile e zamanl
olarak yaplacak.

Elektriksel dnm
yaplmadan optik
iaret zerinde yol
verme ve oklama,
ticari olarak sradan
nitelikte maliyetlerle
yaplacak.

Karmak modlasyon
teknikleri ile DSL
zerinden 20 Mb / s'den
daha hzl ift ynl
iletiim salanacak.

2020

2023

BLG ve LETM TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRA. AMALAR

BLG ve LETM TEKNOLOJLER

Teknoloji Alan: Grnt Birimleri
2005

2010

2015

2020

2023

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma
Rek. n. Snai Gelitirme
Snai Gelitirme

Yeni nesil yass panel ve

projeksiyon grnt
birimleri konusunda
temel ve uygulamal
aratrma almalar
iin gdml aratrma
projeleri balatlmas

E parlaklkl ve uzun mrl

3 renk (krmz, yeil, mavi)
organik LED rneklerinin
gerekletirilmesi

37 cm'den byk
renkli OLED ekran
rnei yapm

Byk boyutlu (>100 cm) renkli

OLED ekranlarn ticari olarak
retebilir hale gelinmesi.
OLED grntleme birimleri iin
pilot retim tesisi kurulmas

Karbon nanotp tabanl FED

teknolojisine dayal grnt
birimi prototipi gelitirilmesi

MEMS tabanl
zgn projeksiyon
yntemi
gelitirilmesi.

BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Salk Biyoteknolojisi

Teknoloji Alt Alan: Yapsal ve levsel Genombilim / Koruma, tan ve tedavide genombilim
2005

2010

2015

2020

2023

Transgen
teknolojisi ile
ila retimi

Temel Aratrma
evrimsel Aratrma*
Snai Aratrma
Rek. n. Snai Gelitirme
Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi

*Balca Faaliyet Alan

Yapsal genomik ve
Farmakogenomik
Aratrmalar, Gen
Anlatm Profilleme
Analizleri
lk Molekler
Tan Kitleri

Molekler Tan
Teknolojileri;
Farmakogenomi
k Teknolojileri

Gen lev
Aratrmalar,
Proteomiks

Metabolomiks

BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Salk Biyoteknolojisi

Teknoloji Alt Alan: Hcre Tedavileri
2005

2010

2015

2020

Temel Aratrma*

Transgen
teknolojisi ile
ila retimi

evrimsel Aratrma*
Snai Aratrma
Rek. n. Snai Gelitirme
Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi

*Balca Faaliyet Alan

2023

Mol. Hcre
Biyolojisi ve
Somatik Hcre
Plastisitesi
Aratrmalar

Yetikin kk
Hcre
Teknolojileri

Hcre
Tedavilerind
e lk Rutin
Tanmlar

Embriyonik Kk
Hcre
Teknolojileri

Hcre
Tedavileri Klinik
D
l i

BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Salk Biyoteknolojisi

Teknoloji Alt Alan: la Tarama ve Tasarm Teknolojileri
2005

2010

2015

2020

2023

Temel Aratrma

Transgen
teknolojisi ile
ila retimi

evrimsel Aratrma*
Snai Aratrma*
Rek. n. Snai Gelitirme
Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi

*Balca Faaliyet Alan

Hedef Gen ve
Protein
Aratrmalar

lk la Aday
Molekller
la Aday
Tarama
Sistemleri

Rasyonel
la Tasarm
Etkinlikleri

la Tarama
Teknikleri
Biyoinformatik

Klinik ncesi
Tanmlanm la
Adaylar

BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Salk Biyoteknolojisi

Teknoloji Alt Alan: Teraptik Protein lalar
2005

2010

2015

2020

2023

Temel Aratrma

Transgen
teknolojisi ile
ila retimi

evrimsel Aratrma
Snai Aratrma
Rek. n. Snai Gelitirme
Snai Gelitirme*
Teknoloji Transferi

*Balca Faaliyet Alan

Teraptik Protein
retim Teknolojileri
Kontroll Salm
Sistemleri
Teknolojileri

Orijinal Teraptik
Protein
Aratrmalar
lk Yerli retim
Biyojenerik
lalar

lk Yerli retim
Orijinal Teraptik
Protein lalar

BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Salk Biyoteknolojisi

Teknoloji Alt Alan: Biyoinformatik Ara ve rnler
2005

2010

Temel Aratrma*

2015

2020

2023

Transgen
teknolojisi ile
ila retimi

evrimsel Aratrma*
Snai gelitirme
*Balca Faaliyet Alan
lk Ticari
Biyoinformatik Ara
ve rnler

Biyoteknoloji ve Gen Teknolojileri: Tarmda Stratejik Hedefler

I. HEDEF: Bitki Stres Tolerans ve levsel Gda retimi
Teknoloji Alan - I:
Teknoloji Alan - II:
Teknoloji Alan - III:

Molekler Markr Teknolojileri

levsel Genomik ve Proteomik
Rekombinant DNA ve Transformasyon Teknolojileri

YIL
2020

II. HEDEF: Hastalklarn Tans ve Biyolojik Mcadelesi

Teknoloji Alan - I:
Teknoloji Alan - II:

Molekler Markr Teknolojileri

Molekler Tan ve Tehis

2017

III. HEDEF: Nitelikli Tohum, Fide ve Fidan retimi

Teknoloji Alan - I:
Teknoloji Alan - II:

Molekler Markr Teknolojileri

Bitki Hcre ve Doku Kltr

2017

IV. HEDEF: Bitkisel Gen Kaynaklarnn Korunmas ve Karakterizasyonu

Teknoloji Alan - I:
Teknoloji Alan - II:

Molekler Markr ve Koruma Teknolojileri

levsel Genomik ve Proteomik

V. HEDEF: GDO-Biyogvenlik Sistemlerinin Gelitirilmesi

Teknoloji Alan - I:

Molekler Tan ve Tehis

2017

2023

TARIMSAL BYOTEKNOLOJ / Hedef I: Bitki Stres Tolerans ve levsel Gda retimi

TEKNOLOJ ALANI: Molekler Markr Teknolojileri; levsel Genomik ve Proteomik;
Rekombinant DNA ve Transformasyon Teknolojileri
ARA HEDEFLER

TEKNOLOJ GELTRME
AAMALARI

STRATEJK AMA

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Temel Aratrma

Strese dayankl ve
niteliksek zellikleri
iyiletirilmi genotiplerin
geni apl retimi ve
tketimde kullanm

evrimsel Aratrma
Snai Aratrma
Rekabet ncesi Snai Gel.
Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi
Hedef karakterlere bal
molekler markrlerin
saptanmas

Genotiplerin karakterler
asndan taranmas, fizyolojik
olarak tanmlanmas ve aday
genotiplerin belirlenmesi

Hedef karakterlere
ait EST'lerin
belirlenmesi

Hedef bitkiler iin

transformasyon ve
rejenerasyon
protokollerinin
tamamlanmas

Hedef genlerin
klonlanmalar ve
transformasyon
vektrlerinin
oluturulmas

Seilmi bitkilerde
DNA
ktphanelerinin
tamamlanmas ve
DNA iplerinin
retimi

Hedef genlerin
ilevsel
analizlerinin
tamamlanmas

Hedef transgenik
bitkilerin eldesi ve alan
denemelerinin
tamamlanmas

Markrlere dayal
slah almalarnn
tamamlanmas ve ilk
aday genotiplerin
ak alan testlerinin
yaplmas

TARIMSAL BYOTEKNOLOJ / HEDEF II :Hastalklarn Tans ve Biyolojik Mcadele

TEKNOLOJ ALANI: Molekler Markr Teknolojileri; Molekler Tan ve Tehis
ARA HEDEFLER

TEKNOLOJ GELTRME
AAMALARI

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Temel Aratrma
evrimsel Aratrma
Snai Aratrma

Hastalklarn tans ve
biyolojik mcadelesi

Rekabet ncesi Snai Gel.

Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi
Hastalk etmeni ve
konuku bitki genleri
arasndaki etkileimin
belirlenmesi

Hastalk ve zararl etmenlerini

tanmlayc molekllerin
(antikorlar gibi) gelitirilmesi

Hastalk ve zararl etmenlerinin

rklarnn saptanmas ve koleksiyonlarnn oluturulmas

Biyolojik mcadele ajanlarnn

tehisinde molekler markrlerin
belirlenmesi

nemli hastalk etmenlerine kar

ELISA ve PCR tabanl tan kitlerinin
gelitirilmesi

Mcadeleye ynelik
rekombinant peptit/protein
ajanlarnn retilmesi ve
kullanlmas

TARIMSAL BYOTEKNOLOJ / HEDEF III : Nitelikli Tohum, Fide ve Fidan Materyali retimi
TEKNOLOJ ALANI: Molekler Markr Teknolojileri; Bitki Hcre ve Doku Kltr
ARA HEDEFLER

TEKNOLOJ GELTRME
AAMALARI

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Temel Aratrma
evrimsel Aratrma

Gelitirilmi bitki
materyallerinin
(tohumluk, vs.) geni
apl retimi

Snai Aratrma
Rekabet ncesi Snai Gel.
Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi

Hastalklardan
arndrlm ismine
doru fide ve fidan
elde edilmesi

Hedef gen ve
markrlerin
saptanmas ve
ilgili
veritabanlarnn
oluturulmas
Haploid ve diploid
hatlarn elde
edilmesi

Hastalklardan
arndrlm
tohumluk eldesi

Gelitirilmi bitki
materyallerinin
endstriyel
dzeyde ticari
uygulamalar
Hibridleme oran
tesbitinde
markrlerin
kullanm

TARIMSAL BYOTEKNOLOJ / HEDEF IV: Bitkisel Gen Kaynaklarnn Korunmas ve

Karakterizasyonu
TEKNOLOJ ALANI: Molekler Markr ve Koruma Teknolojileri;
levsel Genomik ve Proteomik
ARA HEDEFLER

TEKNOLOJ GELTRME
AAMALARI

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Temel Aratrma

Bitkisel
Gen Kaynaklarnn
Korunmas

evrimsel Aratrma
Teknoloji Transferi
Seilmi gen kaynaklarnda
DNA ktphanelerinin
tamamlanmas ve DNA
iplerinin retimi

Hedef gen ve karakterlerin

tanmlanmas ve ilgili veri tabannn
oluturulmas

Seilmi gen kaynaklarnda belirlenmi

hedef genlerin ilevsel analizlerinin
tamamlanmas
Hedef bitkilerde genomik ve
proteomik veri tabanlarnn
oluturulmas

Hedef karakterlere
ait EST'lerin
belirlenmesi

Gen bankacl
teknolojisi gelitirilmesi

Gen bankalarnn
ve kltr
kolleksiyonlarnn
gelitirilmesi

Hedef genlerin
kayt altna
alnmas
Hedef bitkilerde morfolojik
zelliklere zg veri tabanlarnn
oluturulmas

TARIMSAL BYOTEKNOLOJ / HEDEF V: GDO-Biyogvenlik Sistemlerinin

Gelitirilmesi
TEKNOLOJ ALANI: Molekler Tan ve Tehis
ARA HEDEFLER

TEKNOLOJ GELTRME
AAMALARI

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
evrimsel Aratrma

GDOBiyogvenlik
sistemlerinin
gelitirilmesi

Snai Aratrma
Rekabet ncesi Snai Gel.
Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi

GDO tan ve
reaktiflerinin
gelitirilmesi

GDO analiz
testlerinin
gelitirilmesi

Karlatrmal
metabolomik
veritabanlarnn
oluturulmas

HAYVANCILIKTA BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Genetik Mhendislii

2005

2010

2015

2020

2023

Temel Aratrma
evrimsel Aratrma
Snai Aratrma
Teknoloji Transferi

Islah edilmesi gereken

zelliklerin
belirlenmesi

In vitro ve in vivo
embriyo retimi,
embriyo transferi,
embriyo
dondurulmas
manipulasyon ve
cinsiyet belirleme
teknolojileri ile
slah edilmi
genotiplerin
gelitirilmesi

Hayvan rklarnn
ayrntl genotip
analizlerinin
tamamlanmas
ekonomk nemi alan
karakterleri kontrol eden
gen(ler)in belirlenmesi

Gelitirilen yeni geno-tiplerin

dnglerinin izlen-mesi ve
genetik olarak slah edilmi
ve stn niteliklere sahip
hayvan srlerinin klonlama
teknolojisi ile oaltlmas

Hayvan
slahnda
molekler
biyoloji ve
biyoteknoloji
yntemlerinin
kullanlmas
ile ekonomik
deeri yksek
hayvanlarn
gelitirilmesi

HAYVANCILIKTA BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Genetik Mhendislii

2005

2010

2015

2020

Temel Aratrma

2023

Yaban ve
evcil hayvan
hayvanlarn
gen
kaynaklarnn
korunmas ve
genetik
olarak
tanmlanmas

evrimsel Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi

Yaban ve evcil hayvan

gen kaynaklarnn
belirlenmesi
Materyal toplanmas
ve uygun koullarda
saklanmas

Gen kaynaklarnn
karakterize
edilerek, bir veri
bankasnn
oluturulmas

Soyu tkenmekte
olan zel trlerin
klonlama teknolojisi
ile oaltlmas

HAYVANCILIKTA BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Monoklonal antikor teknolojisi; protein retim, saflatrma ve analiz teknolojileri; maya ve bakteri fermentasyon
teknolojileri;
2005

2010

2015

2020

2023

Temel Aratrma
evrimsel Aratrma
Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi

Mevcut
monoklonal antikor
tekn. kullanan
tehis ve tedavi
yntemlerinin
iyiletirilmesi

Mikroarray chip teknolojisinde

yeni tedavi yntemlerinin,
alarn ve tan kitlerinin
gelitirilmes
Mevcut maya ve bakteri
fermentasyon teknolojileri
kullanan tehis ve tedavi
yntemlerinin iyiletirilmesi
Mevcut immnokimya
teknolojisi kullanan tehis ve
tedavi yntemlerinin
iyiletirilmesi

Yeni monoklonal antikor

tekn. tedavi
yntemlerinin,
alarn ve tan
kitlerinin
gelitirilmesi
Yeni maya ve
bakteri fermentasyon
teknolojileri
tedavi yntemlerinin,
alarn ve tan
kitlerinin
gelitirilmesi
Mevcut hzl biyotest
teknolojileri kullanan
tehis ve tedavi
yntemlerinin
iyiletirilmesi

Protein retim, saflatrma ve

analiz teknolojilerinin
yaygn
kullanm

Mikroarray
chip teknolojisinin
yaygn
kullanm

Yeni immno-kimya
tekno-lojisi tedavi
yntemlerinin,
alarn ve tan
kitlerinin
gelitirilmesi

Yeni hzl biyo-test

teknolojisi tedavi
yntem-lerinin, alarn
ve tan kitlerinin
gelitirilmesi

Monoklonal antikor
teknolojisinin yaygn
kullanm
maya ve bakteri
fer-mentasyon
teknolojisinin
yaygn kullanm

immno-kimya
tekno-lojisinin
yaygn
kullanm

Biyoteknoloji
ve gen
teknolojilerine
dayal
molekler tan,
hayvansal ila
ve alarn
gelitirilerek
kullanma
sunulmas

HAYVANCILIKTA BYOTEKNOLOJ ve GEN TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: la Biyoteknolojisi / Transgenik Hayvan Teknolojisi

2005

2010

2015

2020

Temel Aratrma

Transgen
teknolojisi ile
ila retimi

evrimsel Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme
Rek. n. Snai Gelitirme
Teknoloji Transferi

Endstrinin
ihtiya duyduu
zel nitelikli
proteinlerin
tespit edilmesi

2023

Optimal
ekspresyon
vektrnn
gelitirilmesi

Transgenik
inek ve
keinin
klonlama
teknolojisi ile
retimi
Rekombinant teraptik
pro-teinlerin izo-lasyonu
ve saflatrlmas

Protein re-tim,
safla-trma,
analiz
teknolojilerinin
yaygn kullanm

NANOTEKNOLOJ
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Stratejik Amalar

Nanofotonik, Nanoelektronik, Nanomanyetizma

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Uyg.ve Snai Aratrma

Nanoyaplar ieren
zgn rn ve
sistemlerin gelitirilmesi

Snai Gelitirme

Nanoyaplar ieren
tmleik devre sistemleri
iin uluslararas dzeyde
bir retim merkezi olma

Temel Aratrma

Hedef 1 (2007)
Yariletkenlerden (grup IV ve II-VI
yeriletkenleri) oluan nanoyaplarn
retim srelerinin anlalmas. Bu
sreler hakknda fizik, kimya, biyoloji,
elektronik ve dier ilgili alanlar kapsayan
ok disiplinli aratrma programlarnn
gelitirilmesi. retilen nanoyaplarn
llmesi ve analiz edilebilmesi iin
ytemlerin aratrlmas ve gelitirilmesi.

Uyg.ve Snai
Aratrma
Hedef 1 (2008)
Nanoyaplar ieren
Light Emitting Diode
(LED), lazer ve
detektr prototipinin
retilmesi ve retim
metodolojisinin
gelitirilmesi.

Temel Aratrma
Hedef 2 (2010)
Nanoyaplar ieren elektronik,
fotonik ve spintronik aygtlarn
fiziinin anlalmas ve
aratrlmas. Yeni almlarn
tespit edilmesi ve ngrlmesi.

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 2 (2011)
Nanoyaplar ieren
tmleik devre
elemanlarnn prototip
retiminin
gerekletirilmesi ve
retim metodolojisinin
oluturulmas.

Temel Aratrma
Hedef 3 (2013)
Elektronik, fotonik ve
spintronik uygulamalara
ynelik nanoyaplarn
eitlenmesi, ok boyutlu
hale getirilmesi, ve
boyutlarnn kltlerek
molekler dzeydeki
davranlarnn
incelenmesi.

Snai Gelitirme
Hedef 1 (2010)
Nanoyaplar ieren ilk zgn
LED, lazer ve nanodedektr
retiminin gerekletirilmesi.

Temel Aratrma
Hedef 4 (2014)
Nanoyaplar ieren
elektronik, fotonik ve
spintronik aygtlarn bir
arada tmleik olarak
retilmesine ynelik
bilimsel altyapnn
aratrlmas.

Snai Gelitirme
Hedef 2 (2013)
Nanoyaplar ieren elektronik,
fotonik ve spintronik aygtlardan
oluan ilk tmleik devre
sistemlerinin retilmesi.

Snai Gelitirme
Hedef 3 (2023)
Nanoyaplar ieren ok boyutlu, ok eitli elektronik, fotonik ve spintronik
tmleik devre sistemlerinin retiminin gelitirilmesi ve uluslararas
dzeyde tannan bir retim merkezi haline gelinmesi.

NANOTEKNOLOJ
TEKNOLOJLER

Teknoloji Alan:

Stratejik Amalar

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Nanomalzeme
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

HEDEF 1
HEDEF 2
HEDEF 3

Temel Aratrma

ok ilevli nanokompozit
malzemelerin
gelitirilmesi ve retimi

HEDEF 4
HEDEF 1

Biyoesinli malzeme ve
katalizrlerin gelitirilmesi
ve retimi

HEDEF 2

Uyg.ve Snai Aratrma

HEDEF 3
HEDEF 1
Snai Gelitirme

HEDEF 2
HEDEF 3

Temel Aratrma
Hedef 1 (2004-2008)
Aratrma altyapsnn iyilestirilmesi ve
yaygnlatrlmas

Temel Aratrma
Hedef 2 (2004-2023)
Nanoyapilarda yeni
tasarim stratejilerinin
gelistirilmesi

Temel Aratrma

Temel Aratrma

Hedef 3 (2004-2023)
Nano-lekteki Fizik ve
Kimya iin yeni model ve
teorilerin gelistirilmesi

Hedef 4 (2009-2023)
Nano-boyutlu yapilarda yapizellik proses iliskileri

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 1 (2004-2012)
Arastirma alt yapisinin olusturulmasini
zendirecek nlemler ve gelistirilmesi

Uyg.ve Snai Aratrma

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 3 (2009-2023)
Biyoesinli malzeme ve
kendiliginden dzenlenme (self
assembly) yntemleri iin
retim teknolojilerinin
gelistirilmesi

Snai Gelitirme
Hedef 1 (2004-2012)
ok islevli nanokompozit malzemeler

Snai Gelitirme

Hedef 2 (2004-2012)
ok islevli nanokompozit
malzemelerin retim
teknolojilerinin
gelistirilmesi

Hedef 2 (2009-2016)
Biyoesinli malzeme ve
katalizrler

Snai Gelitirme
Hedef 3 (2013-2023)
Kendiliginden dzenlenme
(self-assembly) yntemleri ile
nano-elektronik ve nanomekanik aygitlar

Kendiliinden
dzenlenme (selfassembly) yntemleri ile
nanoelektronik ve
nanomekanik aygtlar
gelitirilmesi ve retimi

NANOTEKNOLOJ
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Stratejik Amalar

Nanokarakterizasyon
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Uyg.ve Snai Aratrma

Snai Gelitirme

Temel Aratrma
Hedef 1 (2007)
Ulusal Nanokarakterizasyon
Merkezinin kurulmas

Taramal u
mikroskoplar ve atomik
kuvvet mikroskoplar
gelitirilmesi ve
nanokarakterizasyonda
yetkin olma

2
1

Temel Aratrma

Hedef 2 (2010)
Taramal U Mikroskoplarnn Gelitirilmesi,
Atomik maniplasyonun oda scaklnda
daha kontroll yaplabilmesi

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 1 (2008)
Atomik Kuvvet Mikroskoplarnn yataydikey kuvvetleri ayn anda
svda/vakumda lebilecek hale
getirilmesi

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 2 (2011)
Taramal Hall Aygt Mikroskoplarnn 5-10nm
hassasiyete getirilmesi

Snai Gelitirme
Hedef 1 (2010)
Yeni Nesil Taramal Hall Aygt
Mikroskoplarnn/Taramal U
Mikroskoplarnn gelitirilmesi

Snai Gelitirme
Hedef 2 (2016)
Svda atomik znrlkle alan
Atomik Kuvvet Mikroskoplarnn
gelitirilmesi

Temel Aratrma
Hedef 3 (2013)
Svda atomik znrlkle
alan Atomik Kuvvet
Mikroskoplarnn gelitirilmesi

NANOTEKNOLOJ
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Stratejik Amalar

Nanofabrikasyon
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Uyg.ve Snai Aratrma

Snai Gelitirme

2
1

Temel Aratrma
Hedef 1 (2007)
Ulusal Nanolitografi Merkezinin
kurulmas

Temel Aratrma
Hedef 2 (2010)
Nano-bask metodlarnn gelitirilmesi

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 1 (2008)
Elektron demet litografi kullanarak 10
nm boyutlarnda nanoyapalr elde
edilmesi

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 2 (2011)
Nano-bask metodlarnn 50 nm boyutlarnda
tmleik devre yapmnda kullanlmas

Snai Gelitirme
Hedef 1 (2010)
Paralel Elektron demet litografi
kullanarak 10 nm boyutlarnda
nanoyaplar ieren tmleik entegre
develerin retimi

Snai Gelitirme
Hedef 2 (2013)
Nano-bask litografi kullanarak 10
nm boyutlarnda nanoyaplar
ieren tmleik entegre devrelerin
retimi

Nanoyaplar retecek
fabrikasyon
yntemlerinde yetkin hale
gelme ve bu teknolojilerle
tmleik entegre
devrelerin retimi

NANOTEKNOLOJ
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Stratejik Amalar

Nano lekte Kuvantum Bilgi leme

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Uyg.ve Snai Aratrma

Snai Gelitirme

Nanolek nitelerin
tasarmnda,
simlasyonunda ve
retiminde yetkinlik

Ticari ve askeri amal

nanolek kuvantum
kriptoloji sistemlerinin
gelitirilmesi
Temel Aratrma
Hedef 1 (2010)
Maddenin nano boyutta manyetik,
metalik, yaltkan ve speriletken
zelliklerinin aratrlmas
Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 1 (2015)
Nanotblerde kubit olarak kullanlabilecek
duraan akm durumlarnn kuramsal
aratrlmas ve simulasyonu ve
dekoherans zelliklerinin anlalmas

Snai Gelitirme
Hedef 1 (2010)
Nanolek kuantum kriptoloji
sistemlerinin ticari ve askeri alanlarda
kullanma hazr hale getirilmesi

Temel Aratrma
Hedef 2 (2010)
Nanoyaplardan oluan kubit zelliklerini
kullanacak temel kuantum algoritmalarn
gelitirilmesi
Uyg.ve Snai Aratrma
Hedef 2 (2020)
Birinci hedefin deneysel olarak incelenmesi ve
karekterizasyonu

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 3 (2010)
Teknoparklarda aratrma
irketlerinin ve KOBlerin
kurulmasnn tevik ve
desteklenmesi

NANOTEKNOLOJ
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Stratejik Amalar

Nanobiyoteknoloji
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

HEDEF 1, 2

Uyg.ve Snai Aratrma

HEDEF 1, 2

Snai Gelitirme

HEDEF 1, 2

Temel Aratrma
Hedef 1 (2015)
Salk alannda kullanlabilecek hzl, yksek kapasiteli ve
hassa protein ve DNA tan sistemlerinin nanoteknoloji
kullanlarak gelitirilmesi

DNA tan
sistemlerinin
gelitirilmesi

Temel Aratrma
Hedef 2 (2015)
Hedefe ynelik yeni ila etken maddelerinin
tanmlanmas iin hzl nanoteknolojik tarama
yntemlerinin gelitirilmesi

MEKATRONK
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

MEMS/NEMS ve Sensrler
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma
Sinai Artrma ve Gelit.

...

Eitim

Hedef-E1
Baz derslerin
online olarak
hazrlanp,
paylalmas
Hedef-E7
Ulusal Konferanslar,
altaylarn veya yaz
okullarnn balamas;
tantm almalar

Hedef-2008

Hedef-2013

Hedef-E3
Eitim amal
uzman
yetitirilmesi

Hedef-E2
Ders
paketlerinin
oluturulmas

Hedef 2008:
Trkiyedeki dokuz ana
sektrde kullanlan
MEMS/NEMS/Sensrlerin
tasarm yeteneinin
yaygnlatrlmas ve
merkezi protip retim
tesislerinin kurulmas.
Protiplerin endstriye
uygulanabilirliine ve sistem
entegrasyonuna odaklanm
en az 3 tane KOBnin
faaliyette olmas

Hedef-E6
Eitimin
standartlatrlmas

Hedef 2013:
Yurtiinde
gelitirilen
MEMS/NEMS/Sensr
protiplerinin snai
rnlerinde kullanlr hale
getirilmesi. Bu amaca
ynelik en az 10 tane
KOBnin faaliyette olmas

Hedef-2018

MEMS/NEMS/Sensr
rn ve sistem
ihtiyalarn karlayan
ve
ihra eden bir
Trkiye

Hedef-2023

MEMS/NEMS/Sensr Eitim Hedefleri:

i) En az 15 niversitede standartlam eitim
ii) En az 50 kii katlml yaz okulu olmas
iii) Ulusal Konferanslar ve altaylarn en az 300 kiinin katlmyla
yaplmas
iv) 200 kiiyi bulan aratrmac/akademisyen kadrosunun olumas

Hedef 2018:
ncelikli
alan olarak belirlenen sekiz
sektrde
MEMS/NEMS/Sensr
protiplerinin rn halinde
retilebilecek en az iki byk
firmann altyap oluturmas
ve lke baznda bir ana
retim merkezin olumas

Hedef 2023:
En az 20 tane KOB'nin faaliyette
bulunmas ve en az bir byk
oyuncunun global retici olmas

MEMS/NEMS/Sensr rnlerine ihtiya duyan sektrler: 1) Otomotiv, 2) Ev konfor cihazlar, 3) Salk, 4)

Savunma/Havaclk/Uzay, 5) evre 6) Biliim teknolojileri, 7)Proses kontrol/Metroloji, 8) Tekstil, 9) Gda.

MEKATRONK
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRA. AMALAR

Robotik
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Biyomekatronik donanimli insan, humanoid, insan tardimli robot
ve otomasyonda biyo arayuzler, biyootomasyon

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma

Hedef 2019; Yerli Teknoloji ile retilmi

nsanms (Humanoid) Robotlarn Montaj
Endstrisinde Grev Almas

Snai Aratrma

Hedef 2023;
Otomotiv, Ev Konforu, Ev Elektronii, Salk,
retim makinalar, Mobilya, Eitim, Gda, Sivil ve
Askeri hizmet ve dier alanlara sunulan
Biyomekatronik rnler ve Biyomekatronik/insan
entegrasyonlu sistemler ile yllk 10 milyar $ lk
ihracat geliri ile dnyadaki ilk 8 lke arasnda olmak

Snai Gelitirme

4 Temel Uygulamali Robotiks

Mhendislik
MAKNA
Tasarm ve Sistem Konseptleri ,
Modelleme, Sistem Dinamii,
Mekatronik eleman ve organlar, Rijid
ve esnek kollar, Mobil
mekanizmalar, Hassas
mekanizmalar, lme ve Olcum
fuzyon teknolojisi (mesafe, yzey,
boyut ve varlk-yokluk), retim
(Hizmet, Sanayi ve Askeri
uygulamalar) ve dierleri
ELEKTRK ve ELEKTRONK
Servo motor ve srcler, Asal ve
Dorusal Kodlayclar, MEMS,
Sensrler, Grme ve iaret ileme,
lemciler ve dierleri
KONTROL
Hesaplamal Tork Tabanl,
Neural A, Kayar kipli, Puslu
Mantk, Gerek Zamanl, Adaptive
ve dierleri, coklur robotlarin
ortaklasma denetimi,kavrama
denetimi
algilama tabanli denetim.
BLGSAYAR
Genetik ve genel Algoritmalar,
gml yazlmlar, Yapay Zeka, Zeki
yaplar, arayzler, letiim
ve dierleri

Sanayi ile ortak hedefli Yurt ii ve D

Doktora almalar
servomotor, src kontrol
platformlar ve boluksuz redksiyon
gelitirme iin gdml proje
balatlmas
biyoeyleyici, konrol platformlar,
Haptik gerecler, ag uzerinden robotiks
ve ozel uygulama alanlari icin robot
gelistirme (mayin bulam imha
etme,surveillance, arama kurtarma, tip
uygulamalari icin medikal robotiks,IHA,
uzayrobotiksi) iin gdml proje
balatlmas
oklu mekanizmal coklu duyucu ile
senkron hareket denetim, ortaklasma
denetim,dagitik denetim ve algilama
aglari iceren akilli sistemlerin
gelitirlmesi
rekabet oncesi arastirma icin,
BiyoMekatronik ve BIyoRobotik
sistemleri ieren tamam ile
uygulamaya hedefli tam donanml 1
byk
Mekatronik merkezin (USAMP)
kurulmas ve bu merkezin 3 uydu
birirmin 3 ayri ilde
kurulmasi:biyootomasyon, biyor
robotiks, biyoduyucular uzerine

Endstriyel Yetenek
kazanm MekatronikRobotik firmalarn rekabet
ncesi ortak
biyomekatronik ve
biyomekatronik/insan
sistemlerinde yer almalari

Biyoemekatronik/insan arayuzleri

Mekatronik merkezlerin dnda

endstriyel aratrma
Laboratuarlarn zel firmalarda
kurulmas

Mekatronik donanimli insan ve gerecler

omasyonda mekatronik donanimli insan nsani
donanima entegre edebilecek Mekatroniks
sistemleri
oklu gvde 24 serbestlik dereceli sistemler
(mekanik,kontrol,yazlm)

Ulusal Endstride kullanlan

Biyomekatronik sistemlerin % 40'nn ulusal
teknoloji ile gerekletirilmesi
Sanayi kuruluslarinda
Esnek, Rijit, Biyomekanik Mobilite (uma,yrme,palet ve tekerlekli ve
dierleri), BiyoMekatronik rn (sensr, motor, ilemci ve dierleri )
biyomekatronik donanimli insan ve otomasyona
entegrasyonu.Biyootomasyon uygulama ve sistemleri yapabilme yeteneine
ulusal insan kayna ve retim yetenei ile sahip olunmas

ok eklemli esnek robot kollarnn prototipleri

Biyomekatronik/insan Entegre akilli bilgisayar gomulu
ortamlar. Biyootomasyon

Yapay (sibernetik) organlarn

gelitirlmesi.biyoeyleyiciler duyucular
Yrme denemelerin balamas
Robotik sistemler ile Cerrahi
uygulamalara balanmas
biyorobotik dokular
insanin biyomekatronik uzantilari

%100 Yerli sermaye ile kurulan Mekatronik firmalar n odakl projelerde yeteneklerine gre desteklenmesi
Biyomekanik organlara giri
Neural arayzler ve insan/ makina saydam arayuzler
Doal ve yapay dnya arayzleri
akilli cevre uygulamalarinin baslamasi
insan icin mekatronik donanimlar

RETM SRE VE TEKNOLOJLER

TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMALAR

Esnek ve evik retim Teknolojileri

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

2022 2023

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma
Snai Aratrma

10
6

Snai Gelitirme

Hedef-1
* "Multi-Agent Manufacturing
System ", "Virtual Manufacturing",
"Collobrative Manufacturing" ,
Bilgisayar destekli mhendislik
(CAE) ve "Computer Integrated
Manufacturing" gibi gelecein ileri
retim sistemlerinin aratrlmas

Hedef-2
* Ezamanl mhendislik,
Bilgisayar destekli mhendislik
(CAE) ve "Computer Integrated
Manufacturing" gibi bugnn ;
"Multi-Agent Manufacturing
System ", "Virtual Manufacturing",
"Collobrative Manufacturing" gibi
gelecein ileri tasarm ve retim
sistemlerinin modellenmesi iin
matematiksel metodlarn
aratrlmas, gelitirilmesi

12

11
8

Hedef-3
* boyutlu kat modelleme
(3D), sonlu elemanlarn
analizi (FEA), Bilgisayara
uyarlanm akkanlar
dinamii (CFD) ile test
almalarnn uygulamal
aratrmalarnn
balatlmas.

Hedef-10
* Akll retim sistemleri
zerinde aratrmalarn
balatlmas. Ak mimari
kontrol sistemleri ile ilgili
aratrmalarn balatlmas.
nternet tabanl uzaktan
imalat(datk veri taban ve
datk retim sistemleri)
zerinde uygulamal
aratrmalarn balatlmas

Hedef-12
* Ekolojik bilin tabanl sistemlerle ilgili
uygulamal aratrmalarn balatlmas

13

14

Hedef-4
*Web ortamnda stratejik
ibirliklerini gelitirip
destekleyecek yazlmlarn
gelitirilmesi
Hedef-6
* leri retim sistemleri ile
ilgili snai aratrmalarn
yaplmas.((CNC ve robot
kontrollu akll makinalarn
gelitirilmesi)
Hedef-7
*retim simlasyon
yazlmlarnn gelitirilmesi
Hedef-11
* Akll fabrikalar ile ilgili
uygulamal aratrmalarn
balatlmas.
Hedef-13
* Ekolojik bilin tabanl
sistemlerle ilgili snai
aratrmalarn balatlmas

15

Hedef-5
*Web ortamnda stratejik
ibirliklerini gelitirip
destekleyecek yazlmlarn
snai uygulamalar

Hedef-8
* leri retim sistemleri ile
ilgili snai gelitirmelerin
yaplmas, kullanmnn
yaygnlatrlmas

Hedef-9
*retim simlasyon
yazlmlarnn yaygn olarak
kullanlmaya balanmas

Hedef-14
* Akll fabrikalar ile ilgili sanayi
uygulamalarnn gelitirilmesi

16

1) Avrupa Birliinde retimin

her alannda mteri taleplerini
en hzl ve en yksek kalitede
karlayan firmalarn Trk
firmalar olmas ile Trkiye'nin
rekabette nemli avantaj
salamas
2) Esnek ve evik retimiyle,
Trkiye'nin, Otomotiv, Beyaz
Esya, Kahverengi Eya,
Kalplk vb. konularda kalc
ve lider retim merkezine
dnmesi

Hedef-15
* .Ekolojik bilin tabanl sistemlerle
ilgili sanayi uygulamalarnn
gelitirilmesi

Hedef-16
* .Ekolojik bilin tabanl
sistemlerin yaygn kullanm

RETM SRE VE SSTEMLER

TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMALAR

Hzl Prototipleme Teknolojileri

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Uygulamal Aratrma

14

Snai Aratrma
Snai Gelitirme

8
7

Hedef 1-Temel mhendislik

teknolojilerinin niversite ve uygulama
alanlarnda yaygn kullanm ve eitimi
1. Computer-aided Product Design
2. Competitive Product Design Management
3. Project Planning, Management and Control
4. Rapid Production Technologies
5. Advanced Manufacturing Technology
6 . Auditing and Registration of Quality
Systems
7.Virtual design

Hedef 2-Prototip oluturma aamasndaki ve

retimdeki lme ilemlerinde lazer veya dier
nlar ile alan holografinin kullanlmaya
balanmas

Hedef 3-Gc ayarlanabilen, esnek ortamlarda

transfer edilebilen, kesme, kaynak, markalama
ve 1/1000mm'den daha kk yzey
ekillerinin retilmesini salayan lazer
teknolojisinin gelitirilmesi

10

11

Hedef 4-abuk rn gelitirme ve tasarm

teknolojilerini kullanmak
*CAD/CAM/CAE for mechanical and electronic
design, including ASIC, PCB.
*3D digitizing and laser scanning technology.
*3D computer-aided design (CAD) modelling

12

13

Hedef5-abuk yaplabilen hzl kalplama

teknolojilerini yaygn uygulamaya almak
*Cast tools such as BeCu, tool steels, etc.
*Vacuum casting of plastic parts.
*Spin casting of plastic parts.
*Metal spraying for making plastic moulds.

Hedef 14- Hzl retim

makinalarn ve kalplarn
retebilmek, retim
merkezi konumunda
olduu sektrlerde etkin ve
yaygn olarak kullanmak

Strateji1: niversitelerde uygulamal

hzl retim teknoloji eitimleri
balatmak.niversitelerin uygulamalara
liderlik etmesi
Strateji 2:Yeni teknolojileri uygulama
kampusnn kurulmas.

Hedef 7-Hzl Plastik Prototip Teknolojisini

tantmak ve yaygnlatrmak.
*Laser stereolithography (Laser/photo-polymer
technology).
*CNC machining.
Hedef 9-leri teknolojilerle "reverse engineering"
uygulamalar
*Surface profile digitizing on CMM and laser
scanner.
*Surface geometrical modelling.
*Cutter path design for CNC machining.
*3- and 4-axis CNC machining.
Hedef 10-100 nm alt hassasiyetle alan
litografi makinalarnn imalatnn
gerekletirilmesi
Hedef 11-Lazer n ile metal ekillendirme
teknolojisinin yaygn kullanm

Hedef 6-Hzl Elektronik Prototipleme

teknolojilerini uygulamak.
*Application specific integrated circuit (ASIC)
design and development.
*Electronic circuit board design.
*PCB prototyping and testing.
*Electronic assembly and testing.

Strateji 3: Hzl retim teknolojilerine

yatrm yapan ve uygulayan sanayilere
tevik verilmesi

Hedef 12-Sanayide Agile ve fleksibl retim

"tooling" imkanlarna sahip olmak,

Hedef 8- Teknolojideki mevcut uygulama

glklerinin almas
*Hz
*Post processing
*Yzey kalitesi
*Hataszlk,Boyut kalitesi
*Malzeme
*Maliyet

Hedef 13-Nanoteknoloji kullanarak, ultra-hassas

ayar yaplabilir mhendislik makinalarnn
retilmeye balanmas

RETM SRE VE SSTEMLER

TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMALAR

Yzey, nce Film ve Vakum Teknolojileri

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Hedef 2023;
yzey ve arayzey bilimi reten, rettii bilgiyi
teknolojiye dntrebilen lkeler arasnda
dnyada ilk on lke arasnda olmak
lt: yayn says ve patent says

Uygulamal Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme
Vizyon 2023 proje ngrleri
dorultusunda malzeme, kimya,
elektronik, salk ve ile
sektrlerinin gereksinimleri ince film
teknolojilerinin kazanmn
gerektirmektedir. nemle zerinde
durulan
A. ince film teknolojileri
1. MEMS
2. PVD
3. CVD
4. Fotolitorafi
5. Yaptrma
6. tekstil yaptrma
B. vakum teknolojileri
1. vakumda ergitme
2. iyon mplantasyonu
2. dk basn sreleri
a. reaktrler
b. damtma/ayrma sreleri

Mevcut(i retim ve ithal

kaynakl) vakum cihazlar, g
kaynaklar ve kaynakl retim
teknolojilerinden yararlanarak
sistem tasarm ve retiminin
gelitirilmesi; i ve d talebe
cevap verecek PVD, CVD ve
termal pskrtme cihazlarnn
retimi ve otomasyonunun
baalamas.

Ince film retim ve analizinde

uzmanlk kazanlmas:
1. UHV (ultra high vacuum) ,
plazma, lazer ve dier modern
yzey ilem donanmlarnn
kullanm yeteneinin
kazanlmas
2. Yzey analiz cihazlarnn
(XPS, UPS, Auger, LEED
vs..)kullanm yeteneinin
kazanlmas
Kat hal fizii, organik ve inorganik kimya, malzeme
bilimi ve mhendislii, yzey fizii ve kimyas
alanlarn kapsayan br ulusal program oluturarak
a. Molekler dinamik simlasyonlar
b. Bilgisayar destekli molekler tasarm
c. Yzey karakterizasyonu
d. Kombinatoryal kimya
konular etrafnda kritik aratrc ktlesinin
oluturulmas

a.UHV nitelerinin
tasarm ve imalat
yeterliliinin
oluturulmas
b. Otomatik kontroll
nitelerinin tasarm ve
imalat yeterlilii
c. Pilot ve retim
tesislerinin tasarm ve
imalat yeterliliinin
oluturulmas
d. Konvansiyonel yzey
teknoloji sistemlerinin
tasarm ve retiminin
gereklemesi

Organik ve inorganik malzeme retimi

konusunda ince film teknolojilerindeki
birikimden yararlanarak kazanlan vakum ,
plazma ve zelti kimyasna dayal
(rnein sol-jel ) dzenli yaplar
sentezleme yetenei

1. Sensr retimi
2. leri malzeme retimi
3. Yzey kaplamalar retimi
4. Katalizr ve yzey aktif madde retimi
3. Analiz ve lm cihazlar retimi
4. Biyo uyumlu malzeme retimi
5. Koruyucu kaplamal yzey retimi
6, Optik, elektrik, manyetik,
elektromanyetik ve anma zellikleri
gelitirilmi yzeyler retimi
7. Birletirici kimyasallar retimi
alanlarnda ince film ve vakum
teknolojilerini yaygn olarak kullanan, ve
yeni teknolojiler retebilme yeteneinin
kazanlmas

GEREKL ALTYAPI GEREKSNMLER

Deneysel yzeybilimi ve teknolojisi konusunda gerekli donanm altyapsnn tamamlanmas
a. Modern ve konvansiyonel yzey teknoloji merkezlerinin kurulmas:
1. Vakum ve plazma kaplama ve alama (implantasyon) niteleri
2. Lazer niteleri
3. Sol jel niteleri
4. Termal pskrtme (plasma pskrtme, HVOF, Patlamal tabanca (detonation gun)
5. ok elementli, ok katl ve kompozit elektrolitik kaplama sistemleri
6. Kontin, evre dostu ergimi metal kaplama sistemleri
b. Yzey karakterizasyon merkezlerinin kurulmas
1. HRTEM
2. Yksek basn-UHV geili yzey analiz cihazlar (ESCA, LEED)
3. EXAFS tr almalar yapabilmek iin syncrothon radiation kayna olan merkezlerle (rnein
CERN ya da SESAME) gerekli ibirliinin salanmas
4. AFM, STM
c. Kombinatoryal kimya konusunda gerekli donanm ve birikimin kazanlmas
d. MEMS uygulamalarna ynelik aratrma alt yapsnn kurulmas

RETM SRE VE SSTEMLER

TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

STRATEJK AMALAR

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Metal ekillendirme Teknolojileri
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Hedef 2023;
Demir-elik ve dier malzeme retimi,
otomotiv ve beyaz eya ve dier ilgili
sektrlerde kullanlan ktlesel ve sac
metal ekillendirme teknolojilerinde
para, sre ve kalp tasarmndan seri
retime kadar btn aamalarda yetkin
dnyada ilk 10 lke arasna girmek.

Uygulamal Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme

nce metal tel, boru, tp ve rg teknolojileri ile

ilgili niversitelerde aratrmalara balanmas

Verimli ve retimde kullanlabilecek maliyette

odaklanm ve diffze lazer n resinatr
gelitirilmesi amal aratrmalara niversite ve
TBTAK bnyesinde balanmas

Yar-scak ve scak sac metal ileme zerine

Almanya ve A.B.D.'de ileri seviyede aratrma
yrten niversitelerle ortaklaa aratrma
projelerine balanmas

Her trl ktlesel ve sac

ekillendirme ilem ve
kalplarnn gelitirilmesinde
para tasarmndan itibaren
ezamanl mhendislik
sisteminin yerletirilmesi

elik ve demird metal tel ve

ince boru imalat zeri snai
aratrmalara balanmas

Hidrolik boru ekillendirme

teknolojisinin gelitirilebilmesi
amacyla belli bal otomotiv
tedarikilerinde tehizat yatrm
yaplmas

Srekli dkm haddelemesi (twin-roll

casting) zerine niversite-sanayi
ortaklaa uygulamal aratrmalarn
balatlmas

Hzl retime elverili yeni nesil kalp

malzemeleri ve ileme teknolojileri
zerine temel aratrmalarn balamas

lazer n ile yeni gelitirilen metal vd. sac

ve levha formunda paralarn imalat zerine
snai gelitirme projelerinin balamas

nce tel ve boru/tp kullanlarak retilecek

rnler iin malzeme ve son mamul
reticilerinin ortaklaa yeni rn gelitirme
projeleri balatmalar

Ara Hedef: Snrl sayda tedariki firmada scak ve

yar-scak sac ve boru para sre ve kalp tasarm
yaplabilmesi

Ara Hedef: Snrl sayda otomotiv ana ve tedariki

firmasnda sac ve boru hidroform para, sre ve kalp
tasarm ve kalp imalat yaplabilmesi

Hedef 2022;
Teknik tekstil, kompozit malzeme vb. sektrlere
ince tel, salk vb. sektrlere ince boru ve tp
retiminde blgede lider konumuna gelmek

Hedef 2021;
Ezamanl mhendislik sistemi iinde Avrupa ve Uzak Dou
firmalarna entegre tasarm orta olarak en gelimi kalp
sistemleri ile metal ekillendirme uygulayabilen firmalara
sahip retim ss olma

Hedef 2021;
Milli teknoloji ile her trl bilgisayar kontroll
lazer resinatr retebilen ve yeni ve klasik
malzemeler stnde lazer yardm ile
ekillendirme ilemlerini endstride
uygulayabilen konuma gelmek

Hedef 2020;
Yeni metaller ve kompozit malzemelerin scak
ve yar-scak ekillendirilmesinde Avrupa'da
tedariki lke arasna girmek

Hedef 2016;
Sac ve boru hidroform ilemleriyle yaplan paralarda
Avrupa'da tedariki lke arasna girmek.

Hedef 2015;
Scak ve yar-scak ekillendirilmi sac para retiminde Avrupa'da
ilk lke arasna girmek.

RETM SRE VE SSTEMLER

Teknoloji Alan:

Plastik Para retim Teknolojileri

2005

Temel Aratrma

2006

2007

Uygulamal Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme

1-Laser kaynann bilimsel

aratrmas,uygulama alanlarnn
saptanmas
2-Water Injection
teknolojisinin aratrlmas,
3-Thin wall enjeksiyon
teknolojisinin gelitirilmesi.
4-Mold flow,proses simlasyon
yazlmlarnn gelitirilmesi

STRATEJK AMALAR

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

TEKNOLOJLER

5
10

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

12

13

2018

2019

2020

19
3

7
11

18
8
14

7-evrim zaman azaltc sistemler

8-Tasarruf salayan enj.makinelerinin
aratrlmas.(rn:Elektrik tasarrufu:
gerektiinde devreye giren motor)
9-Elektrik motorlu enjeksiyon pres
teknolojisinin gelitirilmesi

9
15

16

17

13-oklu malzeme enjeksiyon

sistemlerinin gelitirilmesi
14-Hzl Kalp Tasarm ve uygulamalar ile
Hzl kalp retimi
15-Scak yolluk teknolojilerinin gelitirilmesi

10-In Mold Decoration

16-Blowing agent
kullanm.(malzeme tasarrufu)

11-Twin sheet thermoforming

teknolojisinin gelitirilmesi

17-Yeni Plastik kaynak uygulamalarnn

sanayide kullanlmas

20

2021

2022

2023

20-Trkiye'yi:
-Otomotiv
-Beyaz Eya
-Kahveregi eya
(TV,cihazlar vs)
retiminde Avrupa'nn en
hzl ve yksek kapasiteli
retim merkezi haline
getirmek

Strateji1:niversitelerde Plastik kalp

ve retim Eitim birimleri oluturmak
Strateji 2:niversite ve Meslek Okulu
mezunlar yetitirmek
Strateji:3 Kalp retim sanayicilerine
modern kalp retim projeleri iin
aratrma proje tevikleri salamak
Strateji:4 Sanayicilere Maliyet azaltma
proje tevikleri salamak

5-Efektif soutma teknolojileri

6-Krma ve yeniden kullanm
teknolojileri

12-ok renkli enjeksiyon sistemlerinin

gelitirilmesi

18-PVC yerine EPDM kullanmna

geilmesi
19-Laser ile malzeme eritme
prosesinin enjeksiyon makinelerine
uygulanmas

Strateji:5 niversite ve sanayi ibirlii

ile oluturulan Kalp ararma ve
uygulama Kampuslerinde retim
yapmak. Uzakdou ve Avrupa dan
kalp teminini lke ihtiyacnn %20
sine indirmek.

RETM SRE ve TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

STRATEJK AMALAR

Kaynak Teknolojileri
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Hedef 2023;
Otomotiv, Gemi ina, elik yap, Yedek Para,
ve dier sanayi alanlarnda uluslararas retim
koullarna uygun, akredite olmu, Koruyucu
gaz, lazer ve Plazma kaynak teknolojisini
reten ve gelitiren (makina, komponent v.s.)
dnyadaki ilk 8 lke arasnda olmak

Uygulamal Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme
PWM Kaynak
g nitesinin
retimi

Kaynak teknolojisinin ilgili

niversitelerde 3 disiplin
altnda incelenmeye
balanmas
Elektrik-Elektronik;
1) Darbe Genilik Modlasyon
ile Saysal (Digital) G
kayna
2) Lazer G Kayna ve Arc
Sensrleri
3) Kaynak iin Puslu Mantk
Kontrol Algoritmalar
Makina;
1) Konstrksiyonlar
2) Yntemler
3) Atanm ve esnek retim
sistemleri ve dierleri
Metalurji;
1) AL alamlar kaynak
metalurjisi
2) Tahribatsz muayene

Yeni nesil kaynak yntem ve

teknolojilerinin aratrlmas

Laser sistemlerinin tarifi

ve hzme teknolojisi
(ynlendirmesi,
ekillendirmesi ve
kontrol)

Arc sensor, touch sensor ve laser

search sensor nitelerinin
gelitirilmesi
Laser uygulamalar (kesme, delme,
sertletirme vb...)

Online NDT ile kaynak

dikislerinin muayenesinde
arastirilma yapilmasi

PWM Kaynak g nitesi ile

sensrler ve tel besleme nitesi
arasndaki arayzlerin aratrlmas

PWM-Pulse on pulse g
kayna nitesinin
gelitirilmesi

Arc sensor, Touch sensor ve Laser search

sensorlerinin gelitirilen PWM kaynak g
nitesi ve esnek retim teknikleriyle beraber
kullanm

Hedef 2016; Aluminyum kafes teknii

ile retilen otomobil gvdelerinin
gelitirilen kaynak teknolojisi ile
gerekletirilmesi

Arc sensor, Touch sensor ve Laser search sensor

gibi uygulamalarin esnek retim teknii paketi
haline getirilmesi

RETM SRE VE SSTEMLER

TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Talal malat Teknolojileri

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma

4
3

Snai Gelitirme

Hedef-2 Ara retim

srelerini elimine edecek
Yksek sertlikteki
malzemelerin retiminin
('hard machining')
incelenmeye baslanmas

10
4,5

Snai Aratrma

Hedef-1 Yksek hzl CNC

retim srelerinin
srelerinin bilgisayar
destekli Matematiksel
Modellemeleri,
Smulasyonlar,
Optimizasyonlar
konularnda arastrmalarn
baslatlmas

8,7
6

Hedef-3 CAD/CAM
programlaryla entegre retim
sre simulasyon yazlmlarnn
gelitirilmeye balanmas

Hedef-4 CNC makinalarnda

srelerin izlenmesi ve
kontrolu iin yeni sensrlerin
gelitirilmesi ve "zeki"
retim sistemleri zerine
aratrmalarin
younlastrilmas

Hedef-4 Yeni teknolojileri

uygulayan sanayi alt yaps
oluturmak
* Hzl Talal retimi
* Yksek Performansl retim
* Yksek Hassasiyette retim
* leri CAD / CAM
programlaryla entegre proses
simulasyon paketlerinin
gelitirilmesi

Hedef-5 Yksek Hzl ve Yksek

Hassasiyetli Talal retimin
yansra, Esnek ve evik
("agile") retim sreleri iin
snai arastrmalarn baslamas

Hedef-6 Yksek Hzda ve yksek

performansta talal retim iin
var olan hazr bilimsel aratrma
sonularnn ve teknolojilerinin
endstride uygulanmaya
balanmas
Hedef-7 Internet tabanl uzaktan
Imalat ("Tele-Manufacturing") ve
rn izleme konularininda temel
alsmalarn yaplmas

Hedef-8 Klasik malzemelerin

(elik, Aluminyum,vs) yansra
endstriel acdan kritik olacak
ileri malzemelerin (Titanyum,
Nikel alamlar, vs) talal
retim sreclerinin
optimizasyonuna ynelik
aratrlmalarn balatlmas

Hedef-9 Gelistirilen leri

Sre Simulasyon ve
Optimizasyon Programlarnn
Endstride kullanmn
yaygnlastrlmas

Hedef 10
* retim zamann 2003 ylnn
2022 nominal
2023 koullarna gre en az
%50 azaltlmas.
* Deisen ihtiyalara uluslaras
rakiplerden, yksek kalitede, en
az %20 daha hizl, esnek ve
evik olarak yant verilebilmeli.
*Trkiye'yi talal retiminde
Avrupa'nn hzl, evik, yksek
kapasiteli ve yksek
performansl ilk ikideki retim
merkezlerinden biri durumuna
getirmek.

Strateji 1: lgili niversite ve

endstri gruplariyla
Konsorsiyumlar ve
Mkemmeliyet Ann
oluturulmas
Strateji 2: Yksek teknolojisi ile
eitilmi niversite ve Meslek
Okulu mezunlar yetitirmek
Strateji 3: Sanayicilere modern,
yksek hzl, esnek ve evik
retim projeleri iin aratrma
proje tevikleri salamak

MALZEME TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

Teknoloji Alan:

STRATEJK AMALAR

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Bor Teknolojileri
2005

2006

Temel Aratrma

Uygulamal Aratrma

Snai Aratrma
Snai Gelitirme

1- Boren faaliyetlerinin
balamas ve gdml
projelerin balatlmas

2- Bor ve bor bileikleri

kapsamnda temel fizilksel
ve kimyasal aratrmalar ve
3- niversitelerde bor ve bor
bileikleri kapsamnda temel
aratrma ve eitim programlar

4- Bor ve bor bileiklerinin

enerji uygulamalar:Na-B Hidrr
gdml projesinin balatlmas

12

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

3
5

12

7
5

13

9
6

10

11

5- Hidrojen tama ve jenerasyonu

patentlenmesi ve uygulamalar

9- Savunma sistemlerinde bor ve bor

bileikleri uygulamalar

6- yakt pili uygulamalar

10- Yaltm sektr iin yaygn bor

elyafl rnler ve dnya pazarlarnda
liderlik

7- Ara ve evsel enerji kayna

uygulamalar
8- Kobi'lerle birlikte bor u rn
tasarlayabilen, gelitiren, yenilikilik
yapabilen 100 firmann teknoparklarda
balamas

11- Bor u rnleri tasarm, retim,

yenilikilik ve gelitirme yetenei ile
ylda 1milyar USD ihracat kapasitesi

12- Ulusal bor teknolojileri ve

uygulamalar program: temel,
uygulamal, stratejik ve gelecee
dnk deerlendirme programlar

2019

2020

2021

2022

2023

13- HAMMADDE
KAYNAKLARINA SAHP
OLMANIN VERD
AVANTAJLA KATMA
DEER YKSEK BOR U
RNLERNDE TASARIM,
GELTRME,
YENLKLK VE RETM
LE DNYA LSNDE
LDERLK VE YILDA 1
MLYAR USD
DZEYLERNDE HRACAT

Strateji1:Boren kanal ile gdml

projeler
Strateji 2:Kobi'ler ve giriimcilere destek
ve teknopark uygulamalarnn
yaygnlatrlmas
Strateji:3 Etibank'n retim kapasitesinin
desteklenmesi

Strateji:4 niversitelerde zel

programlar: MSc, Phd

MALZEME TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMALAR

Kompozit Malzeme Teknolojileri

2005

Temel Aratrma

Uygulamal Aratrma

Snai Aratrma

Snai Gelitirme

1-Elyaf, mtariks arayzey,

balayc, katk ve dier
kimyasallarla ilgili temel

2006

2007

2008

2009

2010

2011

4-Otomotivde yaygn kompozit

teknolojisi uygulamalar

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2
7
5
4

6
5

10

11

10

20
10

5-Gemi ina sektrnde yaygn

kompozit uygulamalar
6-Savunma uygulamalarnda
yaygn kompozit uygulamalar

2-Bor elyaf retim program

3-Yapsal eleman olarak
kompozit teknolojisi
uygulamalar

2012

7-Kompozit proses ve retim

teknolojileri iin yetkinlik
8-Kompozit uygulamalar iin tasarm
yeteneinin yaygnlatrlmas ve
etkinletirilmesi

9-Kompozit test, analiz, tanmlama ve

standardizasyon yetenei kazanlmas

10-Boren'in etkinleerek yaygn

gdml proje programlar
gelitirmesi
11-Geri dnm prosesi iin
uygulamal ve snai projeler

2019

2020

2021

2022

2023

12- Bor bata olmak

zere rekabeti
nitelikte elyaf ve
matriks malzemeleri ile
Dnya lsnde
nder tasarm,
gelitirme, yenilikilik,
retim ve
yaygnlatrma liderlii

Strateji1: Boren destekli bor elyaf iin

temel aratrma ve uygulamal
aratrmalar
Strateji 2:Byk cam reticilerinin
kompozit uygulalar iin tevik edilmesi
Strateji:3 Gdml projeler

Strateji:4 Kobi ve kk giriimci tasarm

firmalarnn proses ve retimde
ki l i i l
i
Strateji:5 lgi ynetmelik ve dier idari
dzenlemelerle zendirilmesi

MALZEME TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMALAR

Polimerik Malzeme Teknolojileri

2005

Temel Aratrma

Uygulamal Aratrma

Snai Aratrma

Snai Gelitirme

1- Polimer sentezi ve sentez

sreleri konusunda temel
aratrmalar
2- zgn, yeni ve ilevsel
polimer tasarm ve sentezi
yetkinlii
3-levsel tasarlanm ileri
polimer sentezi ve retimi
4-Kaplama, boya, otomotiv,
makine-elektrinik sektrlerinde
ileri uygulamalar

2006
2
3
5
4

2007
3

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

6
4
7
5

8
7

12

9
10

11

5-levsel polimerlerin savunma

sektrnde uygulanmas
6-Nano-teknolojik temel
aratrmalarda ilevsel nano-polimer
sentezi ve uygulamalar
7-levsel, zgn ileri polimer
teknolojisinin tekstilde akllo tekstil,
teknik tekstil uygulamalar
8-Kompozit malzeme teknolojisi iin
zgn tasarlanm ileri ilevsel
polimerik reine gelitirme ve
uygulamalar

9-Polimer test, analiz, tanmlama ve

standardizasyon yetenei kazanlmas

10-Kobi arlkl sanayii blgelerinde

odaklanm polimer sentezi, tasarm ve
rn-gelitirme yapabilen firmalarn
tevik edilmesi
11-Geri dnm prosesi iin
uygulamal ve snai projeler: Biyobozunur, geri dnml polimerik
malzeme sentez ve teknolojileri

2019

2020

2021

2022

2023

12. ZGN POLMERK

MALZEME SENTEZ,
TASARIMI, MALATI VE
RN-GELTRME
KONUSUNDA YAYGIN
UYGULAMALAR
GEREKLETREBLEN
VE DNYA LSNDE
NDER SANAY
BLGELERYLE
REKABET BR SEKTR
YARATMAK

Strateji1: niversitelerimizde var olan yetenee

dayal gl tasarm, sentez temel
aratrmalarnn ilevsel ve ileri polimerler
zerine yneltilmesi
Strateji 2: Kobi arlkl sanayii
blgelerinde rekabeti ve dinamik
endstri blgeleri yaratlmas
Strateji:3 Gdml projeler
Strateji:4 Kompozit sektr ile ibirlii;
buna bal olarak otomotiv, savunma ve
gemi,ina alanlarna odaklanma

MALZEME TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

Teknoloji Alan:

Akll Malzeme Teknolojileri

2005

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme

1- Otomotiv, beyaz eya,

makine imalat sektrlerinde
akll sistem tasarm yetenei
gelitirilmesi

2-Akll sistemler iin

gelitirme ve retim
yetenei gelitirilmesi
3-Akll sistemler iin test,
lm ve standart gelitirme
yetenei gelitirilmesi

STRATEJK AMALAR

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

9
1

2006

2007

9
1

2008
7

2009

2010

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

8
8

5
2

2011

10

6
9

4- Reolojik svlarda temel arge

5- Akll cam: Isl, opt,k ve elektrik
deikenlerle ilevsel kaplama ve
gelitirme
6- Savunma amal akll sistemler
tasarm, gelitirilmesi ve uygulanmas

8- Medikal, biyomedikal uygulamalr

iin akll sistem tasarm, gelitirme
ve uygulamalar

9- Akll malzeme teknolojileri ana

ulusal program oluturularak aktive
edilmesi

2019

2020

2021

2022

2023

10-Trkiye'yi: Otomotiv,
medikal, savunma,
lme aygtlarnda
retim, tasarm ve
gelitirme yapabilen,
yenilikilikte Dnya'da
nder bir dzeye
getirmek

Strateji1:niversitelerde temel
aratrmalarn desteklenmesi
Strateji 2:Kobi'ler ve giriimcilere destek
ve teknopark uygulamalarnn
yaygnlatrlmas
Strateji:3 Gdml arge projeleri

7- nce filme teknikleri, temel arge,

gelitirme ve uygulamalar; akll
sistemlere entegrasyonu ve tasarm

Strateji:4 Uluslar aras ibirlii

MALZEME TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMALAR

Teknoloji Alan: Manyetik, Elektronik, Optoelektronik Malzeme Teknolojileri

2005
Temel Aratrma

Uygulamal Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme

1- niversitelerde manyetik,
elektronik, optik malzemeler
alannda temel aratrma
programlarnn balatlmas

2. niversite, aratrma
merkezleri ve sanayiinin yer
ald uygulamal byk
aratrma projeleri:
manyetik, optik, elektronik, optoelektronik malzemeler
alanlarnda
3- Otomotiv sektr iin kobi ve
teknokent bazl snai Ar-Ge
programlar

2006
11

2007
5

5
3

2008

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

6
4

2009

6
4

13

7
9

10

12

4- Savunma uygulamalar iin snai arge programlarnn balatlmas

9.eitli teknokentlerin pilot

uygulama alanlar olarak
belirlenmeleri ve eylem planlar

5.Ulusal program: Optik teknolojisi ve

opto-elektronik malzemeler

10.Makine, Elektrik-elektronik malat

sektrleri iin kobilere dnk zel
tevik ve uygulamalar

6.Ulusal program: Manyetik

Malzemeler
7.Ulusal program: Sensr malzemeleri
teknolojisi
8.Temel aratrma programlarnda
nano-teknoloji ile manyetik,
elektronik, optik, opto-elektronik
malzeme teknolojileri

11.niversite ve aratrma
merkezlerinin bu alanlarda AB
projelerinde aktif olarak yer almalar
iin planlamalar
12.Gelitirilen teknolojilerin dorudan
otomotiv sektr binek, minbs,
otobs ve dier toplu tam
aralarnda snai uygulamalar ve
testleri

2019

2020

2021

2022

2023

13.KOB AIRLIKLI
MALATI FRMALARIN
NDERLNDE
DNYA'DA OPTK,
ELEKTRONK, OPTOELEKTRONK
KOMPONENT TASARIMI,
RETM,
ENTEGRASYONU
ALANINDA NDER
TEKNOPARKLARDAN
OLUMU "SLKON
VADLER" YARATMAK

Strateji1:niversiteler esas alnarak byk

ve odaklanm temel aratrmalar
Strateji 2:Kobi'ler ve giriimcilere destek
ve teknopark uygulamalarnn
yaygnlatrlmas
Strateji:3 Otomotiv ve savunma
sektrnn odak sektrler olarak
hedeflenmesi
Strateji:4 niversitelerde zel
programlar: MSc, Phd
Strateji:5 Uluslar aras ibirlii

MALZEME TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Hafif ve Yksek Mukavemetli Malzeme Teknolojileri

2005

Temel Aratrma
Uygulamal Aratrma
Snai Aratrma
Snai Gelitirme

1-Hafif metal alamlama,

dkm yeteneinin
kazanlmas
2-leme, Birletirme ve
Kaynak, ekillendirme, Isl
lem Teknolojileri iin
Teknoloji Gelitirme

STRATEJK AMALAR

2006

2007
5

1
1

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

6
2
1

5
2

3
1

6
3

3-Ortak tasarm yetenei

kazanlmas
4-Yeni nesil demiryolu, binek
oto, toplu tama aralar ve
UAV'de kullanm yetenei

5- Kpk metal teknolojisi temel

aratrma ve uygulamalar
6- nce taneli, sper-elastik ve nanoyapl malzeme gelitirme ve
uygulama temel aratrmalar;
uygulamal aratrmalar

2018

2019

2020

2021

2022

2023

7- DK EMSYONA
UYGUN, HAFFLETLM
TAIT ARALARI
(OTOMOTV,
DEMRYOLU, UZAYUAK) SEKTRNDE
AB'NN EN YKSEK
KAPASTEL TASARIM,
GELTRME VE
RETM GCNE
ULAMAK

Strateji1: Dkm sektrnn, yan ve

destek sektrlerin desteklenmesi
Strateji 2:Uygulamal eitim ve tasarm
merkezleri kurulmas
Strateji:3 Gdml projeler

Strateji:4 KOB'lere, giriimci tasarm

irketlerine destek olmak

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Hidrojen Teknolojileri

Teknoloji Alan:

2005 2006 2007 2008 2009 2010

2011

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
1

3,4,5

Uyg.ve Snai Aratrma

8

10,11

12

Snai Gelitirme
13

Hedef 1 (2008)
Hidrojenin YM'da
kullanlmas iin
gerekli alt yapnn
gelitirilmesi

Hedef 2 (2009)
Hidrojen retimi iin
reformer reaktrleri ve
uygun katalizrlerin
gelitirilmesi

Hedef 8 (2008)
100 kW'a kadar dk scaklk yakt
pilini besleyecek hidrojenin doal
gaz ve yenilenebilir enerji
kaynaklarndan ( biyoktle, rzgar,
PV, ..vb) retimi

Hedef 13 (2013)
Hidrojenin yaygn
kullanmna ynelik
politikalarn belirlenmesi,
sistem gvenlii ve
standartlarn oluturulmas

Hedef 3 (2010)
Hidrojenin
depolanmas ve
tanmas iin uygun
malzemelerin

Hedef 4 (2010)
Metal hidritlerin
hidrojen
depolamada
kullanlmas

Hedef 9 (2010)
100 kW'a kadar dk scaklk yakt
pilini besleyecek hidrojenin
depolanmas iin farkl depolama
sistemlerinin (basnlandrma,
svlatrma ve metal hidrit)
kurulmas
Hedef 14 (2015)
200 arata YM
uygulamasnn
hayata
geirilmesi

Hedef 15 (2017)
Datlm g
uygulamalar
500 aralk
Otobs filosu

14

15

Hedef 5 (2010)
Zeolitlerin
hidrojen
depolamada
kullanlmas

Hedef 10 (2011)
100 kW'a kadar dk
scaklk yakt pilini
besleyecek hidrojenin
fosil yaktlardan ve
kmrden retimi

Hedef 16 (2018)
1000 hafif aralk
filoda dk
scaklk yakt pili
uygulamas

16

17,18

Hedef 6 (2011)
Yerleim alanlar iin
hidrojen iletim ve
datm sistemlerinin
modellenmesi
Hedef 11 (2011)
Hidrojenle
alan 25 kW'lk
Mikro trbinin
pilot lekte
kurulmas

Hedef 17 (2023)
100 blgede
Entegre merkezi
hidrojen datm
ebekesinin
kurulmas

Hedef 7 (2018)
Karbon ve cam yaplarda
hidrojen depolama
almalarnn
sonulandrlmas
Hedef 12 (2014)
ki pilot blgede
hidrojen
datm
ebekesinin
kurulmas

Hedef 18 (2023)
Enerji ihtiyacnn en
az %10 unun hidojen
dntrme sistemleri
ile karlanmas

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

G retim tesislerinde, ulam aralarnda ve elektronik cihazlarda kullanlacak yakt pillerinin retimi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

2023

Temel Aratrma
1

Uyg.ve Snai Aratrma

6

7,8

Snai Gelitirme
10

Hedef 3 (2012)
G retim tesisleri iin % 60
elektriksel verim, % 90 Co-gen
verimli "ergimi karbonat (MCFC)"
yakt pillerinin gelitirilmesi

Hedef 4 (2013)
150 C scaklnda alabilen
alma mr 40000 saat civarnda
olan ve 50-250 kW gce sahip PEM
tipi yakt pillerinin 400-750 $/kW
maliyetli retilmesi

Hedef 7 (2010)
Hidrojen depolamal ve 50 kW
gcndeki PEM yakt pilleri ile
alan ara protatiplerinin
gelitirilmesi

Hedef 8 (2010)
Ergimi karbonatl yakt piline
dayanan 500 kW gcnde bir
santralin kurulmas, iletilmesi

Hedef 9 (2016)
Kat oksit yakt piline dayanan 500
kW gcnde bir santralin kurulmas,
iletilmesi

Hedef 11 (2020)
Elektronik cihazlar beslemek
zere, 500W g dzeyine kadar
PEM yakt pillerinin seri
retilmesi

Hedef 12 (2023)
PEM yakt pilleri ile alan
toplam 500 bin tat aracnn
retilmesi

Hedef 13 (2023)
Toplamda 1 GW kapasitede yakt
pilli g retim tesislerinin kurulmas

Hedef 1 (2008)
Tanabilir uygulamalar iin
kullanlacak 500 Watt
kapasitesine kadar DMYP tipi
yakt pili gelitirilmesi

Hedef 2 (2009)
Tanabilir uygulamalar iin
kullanlacak % 60 elektrik
verimli 5 kW'a kadar PEM
tipi yakt pillerinin
gelitirilmesi

Hedef 6 (2009)
500 W'a kadar DM yakt
pillernin tanabilir elektronik
sistemlerde uygulanmas

Hedef 10 (2015)
Elektronik cihazlar beslemek
zere, 500W g dzeyine
kadar DM yakt pillerinin seri
retilmesi

12.13

Hedef 5 (2015)
G retim tesisleri iin
600C' da alabilecek kat
oksit yakt pili ve alt
sistemlerinin gelitirilmesi

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:
Teknoloji Alt Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Yenilenebilir Enerji Teknolojileri
Kk hidroelektrik santrallar (HES)
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uyg.ve Snai Aratrma
Snai Gelitirme

2
3

4
5

Hedef 1 (2007)
Yksek verimli trbin tasarm ve farkl d
ve debiler iin standart trbin nitelerinin
gelitirilmesi
Hedef 3 (2007)
Mini ve mikro lekli elektrik+s amal lokal
kullanm iin trbin demonstrasyonlar

Hedef 5 (2010)
Mini ve mikro lekli HES
potansiyelinin yaygn olarak
kullanlmas

Hedef 2 (2008)
zgn elektronik yk kontrol
nitesi tasarm ve gelitirilmesi

Hedef 4 (2009)
Mini ve mikro lekli elektrik+s
amal ebekeye entegrasyon
amal demonstrasyonu

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:
Teknoloji Alt Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Yenilenebilir Enerji Teknolojileri
Rzgar Enerjisi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Uyg.ve Snai Aratrma

Snai Gelitirme

Temel Aratrma
Hedef 1 (2006)
Trkiye rzgar haritasnn
karlmas

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 1 (2008)
Elektrik retim kapasitesi 1-1000
kW olan sistemlerin tamamen
Trkiye'de retilmeye balanmas

Snai Gelitirme
Hedef 1 (2009)
Yerli retim trbin kullanmnn
zendirilmesi iin ticari elektrik
datmlarnn tevik edilmesi

3
5

10

Temel Aratrma
Hedef 2 (2007)
Trbin, kanat, direk, batarya
retimleri icin pilot tesislerin
kurulmas

Temel Aratrma
Hedef 3 (2013)
Pilot santrallerin kapasitelerinin >
2MW olmasnn salanmas

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 2 (2009)
Pilot sistem iletmesinde firma,
aratrma kurumu ortak
almlarnn finansmani

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 3 (2012)
Yurtdndan getirilen 1-1000 kW
rzgar trbinlerinin ticari
kullanmnn kstlandrlmas
tedbirlerinin alnmas

Snai Gelitirme
Hedef 2 (2013)
Elektrik retim kapasitesi > 2 MW
olan trbin reticilerinin teviki

Snai Gelitirme
Hedef 3 (2020)
Kurulu gcn 10 GW'a karlmas
iin yllk retim hedeflerinin
belirlenmesi

Temel Aratrma
Hedef 4 (2015)
Pilot retim merkezlerinin ak
deniz uygulamalarnn
finansman

ENERJ TEKNOLOJLER
POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:
Teknoloji Alt Alan:

Yenilenebilir Enerji Teknolojileri

Gne Enerjisi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uyg.ve Snai Aratrma
Snai Gelitirme

4
6

Temel Aratrma
Hedef 1 (2007)
Organik boya esasl, effaf ve
esnek fotovoltaik eleman retim
gereksinimlerinin karlanmas
(laboratuar alt yaps)

Temel Aratrma
Hedef 2 (2010)
Solar spektrumu en efektif
kullanabilecek, 3 boyutlu organik
pil sistemlerinin oluturulmas

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 4 (2012)
Organik gne pillerinde gze
retimi

Uyg.ve Snai Aratrma

Hedef 5 (2018)
Konutlarda fotovoltaik sistem
(inorganik ve organik)
kullanmnn balatlmas

Snai Gelitirme
Hedef 6 (2009)
norganik-Si PV sistemlerin
laminasyon ile ticari modllerinin
retimi

Snai Gelitirme
Hedef 7 (2016)
Elektrik retim kapasitesi >100
kW olan sistem retiminin
(inorganik temelli-Si) teviki iin
dzenlemeler

5
7

Temel Aratrma
Hedef 3 (2014)
Oranik gne pili ieren hibrit
sistem dzenlemeleri

Snai Gelitirme
Hedef 8 (2023)
norganik ve organik gne
pillerinden elektrik retiminin
>500kW olmas

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan: Enerji depolama

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Uyg.ve Snai Aratrma

Snai Gelitirme

Hedef 1(2007)
Aktif manyetik yatak
gelitirilmesi
Hedef 5 (2010)
zgl enerjisi 350 Wh/kg ve
zerinde olan Li-iyon ve zgl
enerjisi 120 Wh/kg ve zerinde
olan NiMH (nikel metal hidrr)
pillerinin gelitirilmesi

Hedef 8 (2012)
Sper kapasitrlerin
otomotivde uygulanmas

4
6

7
88

Hedef 2 (2008)
Speriletkenler iin
soutma teknolojilerinin
gelitirilmesi

Hedef 3 (2010)
Enerji depolamasnda
kullanlan malzeme
gelitirilmesi

Hedef 6 (2011)
Sper kapasitrlerin
gelitirilmesi

Hedef 7 (2012)
Sper iletkenlerin
gelitirilmesi

Hedef 9 (2014)
Sper kapasitrlerin
savunma sanayinde
uygulanmas

Hedef 10 (2015)
Sper iletkenin enerji
iletiminde uygulanmas

10

Hedef 4 (2022)
Bugnden ngrlmeyen
teknolojilerin gelitirilmesi

Hedef 11 (2020)
SMES uygulamas (yakt pili,
yenilenebilir, elektrik enerjisi
sistem, v.s.)

11

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan:

G Elektronii
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma

Uyg.ve Snai Aratrma

2
5

Snai Gelitirme

6
8

Hedef 1 (2010) Tam kontrollu ,

yksek frekansl "G Yariletken
Anahtar Teknolojilerinin"
kazanlmas veya gelitirilmesi
( 5000V, 5000A, 200 kHz zeri)

Hedef 4 (2010) Kendi g aralklarnda

Verimi, G /Arlk, G /Hacim ile
G/Maliyet deerleri bugnk deerleri
aan, ve G Band MW dzeyinin
zerinde, Cift Ynl DC/DC evirici
Teknolojisinin Kazanlmas

Hedef 7 (2012)
Elektrikli Kara Platformu Tahrik
Uygulamalar (Otomobil, Otobs,
Askeri Kara Tatlar vs)

Hedef 2 (2011)
Optik Anahtar Teknolojisinin
gelitirilmesi veya yetkinlik
kazanlmas

10

Hedef 3 (2015)
Speriletken Anahtar
Teknolojisinin Gelitirilmesi

Hedef 5 (2011) Kendi g aralklarnda

Verimi, G /Arlk, G /Hacim ile
G/Maliyet deerleri bugnk
deerleri aan, ve G Band MW
dzeyinin zerinde, GF=1,AC/DC
evirici Teknolojisinin Kazanlmas

Hedef 8 (2014)
Elektrikli Deniz Platformu Tahrik
Uygulamalar (Tekne, Yat Gemi,
Hucumbot, Denizalt vs Askeri
DenizTatlar vs)

Hedef 9 (2015)
Yksek Doru Gerilim Enerji
letim ve Datm (
Enterkonnekte sistemler, byk
binalar, enerji depolama
uygulamalar)

Hedef 6 (2012) Kendi g aralklarnda

Verimi, G /Arlk, G /Hacim ile
G/Maliyet deerleri bugnk
deerleri aan, ve G Band MW
dzeyinin zerinde, , DC/AC (ok Katl
ve THD =%1) evirici Teknolojisinin
Kazanlmas
Hedef 10 (2020)
Dalm ve Yenilenebilir Enerji retimi
( Yakt Pili, Fotovoltaik, Rzgar Enerjisi
v.s. Sistemler ) ile Akll Esnek Elektik
Enerji SistemiTeknolojisinin
Kazanlmas

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Nkleer Enerji

Teknoloji Alt Alan: Nkleer Santral Teknolojileri
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Yatrm maliyeti 1000
US$/kW'n, elektrik retim
maliyeti 4 cent/kWh'in
altnda, kurulum sresi
kombine evrim gaz
santrallar ile rekabet
edebilecek nkleer santral
teknolojisinin gelitirilmesi

Uyg.ve Snai Aratrma

Snai Gelitirme

Teknoloji tercihine
ynelik kriterlerin ve
metodolojinin
gelitirilmesi

IV Nesil teknoloji
tercihi
IV. Nesil reaktr
teknolojilerinin
izlenerek aday
teknolojilerin
belirlenmesi

Kurumsal, hukuksal
ve insangc
altyapsnn
tamamlanmas

ilk reaktrn
(ortaklaa) kurulmas

Teknolojinin
transferine ynelik
plan, program ve
anlamalar

Yakt eleman
imalat

Program
dahilinde yerli
katk orannn
%80'e
kartlmas

zgn tasarmn
oluturulmas

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan: Nkleer Enerji

Teknoloji Alt Alan: Nkleer Atklar
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uyg.ve Snai Aratrma
Snai Gelitirme

Orta ve uzun vadeli

depolama yer ve
teknolojilerinin
belirlenmesi
Orta ve uzun vadeli
depolama
teknolojilerinin
gelitirilmesi

Uygun dntrme tasarm

belirlenerek uluslararas
gelitirme almalarna katlm
zlenen hzlandrc gdml
sistem ve hzl retken reaktr
teknolojilerinin deerlendirilmesi

Tasarmn ticari
hale getirilmesi
Pilot tesis kurulmas veya
pilot tesis kurulmasna
katlm

Uzun yarmrl
nkleer yakt
atklarn
ksa yar-mrl
atklara
dntrme
teknolojilerinin
gelitirilmesi

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan: Akkan Yatak Teknolojileri

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uyg.ve Snai Aratrma
Snai Gelitirme

Akkan yatakl
kazanlarda linyit
kmr yakan
proses s
santrallarnn
gelitirilmesi.
Farkl linyitlere sahip 4 Blge
iin en az 10 MW g reten
santral prototiplerinin
gelitirilmesi

Termik elektrik
kurulu gcnn en
az %10' unun
akkan yatakl
kmr
santrallarndan
olumas.

STRATEJK AMALAR

ENERJ TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMALAR

Teknoloji Alan: Kmr ve Biyoktlenin Gazlatrlmas ve Kojenerasyon

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uyg.ve Snai Aratrma
Snai Gelitirme

Kmr gazlatrma
aratrmalar

Kmr gazlatran ilk

pilot tesisin kurulmas

Biyoktle gazlatrma
aratrmalar

Biyoktle gazlatran
ilk pilot tesisin
kurulmas

Yksek scaklkl yakt

pili (KOYP, EKYP) pilot
kojenerasyon modelinin
gelitirilmesi, mikro gaz
trbini pilot modelinin
gelitirilmesi

Yeraltnda kmr
gazlatran ilk pilot
tesisin kurulmas

Ev tipi
kojenerasyon
modllerinin
retimi
Biyoktle gazlatran
kk (1-3 MW) ve orta
lekte (10-15 MW)
kojenerasyon tesisleri
kurulmas

50 kW' a kadar
mikro gaz
trbinlerinin
retimi
Kmr kullanmnn
%5'inin gazlatrma
ile yaplmas

EVRE TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan: Su Kaynaklarnda Kirliliinin nlenmesi ve Kontrol

2005 2006 2007 2008 2009

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uyg.ve Snai Aratrma
Snai Gelitirme

Hedef 1: Kirlilii nleyecek

modifiye bakterilerin genetik
olarak gelitirilmesi (Dioksin
paralayan/ radyoaktiviteyi
absorbe eden)
Hedef 2: Bu bakterilerin ve
ortamndan alnma
tekniklerinin gelitirilmesi

Hedef 3:
Kontamine
bakterinin
etkisiz hale
getirilme
yntemlerinin
aratrlmas

Hedef 5: Modifiye
bakterilerin snai
olarak retilmesi

Hedef 4: Bakteri retimi ve

etkisiz hale getirme
yntemlerinin sanayi
leinde gerekletirilmesi

EVRE TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Yeralt Sularnn Temizlenmesi Teknolojileri
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uygulamal veSnai Ar.
Snai Gelitirme

Sahada uygulanan artma

teknolojilerinin kullanm
Sahada uygulanan artma teknolojilerinde kullanlacak
* Geirgen reaktif bariyerler iin kimyasal malzemelerin
* Bariyerler iin geosentetik malzemelerin
* Elektrokinetik yntemlerde kullanlacak dayankl
elektrodlarn
* Kimyasal oksidasyon srecinde artma verimini artracak
katalizrlerin
* Sorbentlerin
gelitirilmesi

* Sahada uygulanan geirgen

reaktif bariyer sistemleri iin
tasarm gelitirilmesi
* Likit ve gaz oksidanlarn
sahaya uygulanmasnda
kullanlan yntemlerin
gelitirilmesi

Artma verimi yksek

bariyerlerin,
elektrodlarn retimi

EVRE TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER
Teknoloji Alan:

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Atk Su Artmnda Membran Teknolojisi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Temel Aratrma
Uygulamal veSnai Ar.
Snai Gelitirme

Mevcut membranlarn
atksu artmnda
kullanlmasnn
yaygnlatrlmas

Bozulmaya, oksidasyona
direnli, mekanik ve kimyasal
temizleme ihtiyacn azaltan
artlarda kullanlan yksek
performansl membran
malzemelerinin gelitirilmesi

Biyolojik ve kimyasal
membran temizleme
yntemlerinin gelitirilmesi

Yksek performansl,
rejenere edilebilen
membran
malzemelerinin retimi

Atksu karakterine gre

membran srecinin
optimizasyonu

EVRE TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

STRATEJK AMA

Teknoloji Alan : Evsel Kat Atklarn Deerlendirilmesi

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Temel Aratrma
Uyg.ve Snai Aratrma

evsel kat atklarn

deerlendirilmesi

Snai Gelitirme

Ynetim Birimi
baznda kat atk
envanterlerinin
kartlmas

Organik atklar
bertaraf etmek iin
evlere uygun 20 m3
CH4/ ton organik
madde kapasiteli
Geri dnme uygun
anaerobik rtme
toplama aralarnn dizayn
reaktrlerin
edilmesi
tasarlanmas
(kat,cam, plastik, metal)
geri dnm
kutularnn
akllandrlmas

Oluan gaz elektrik

enerjisine dntren
sistemin reaktore
entegre edilmesi

Oluan gaz s
enerjisine
dntren
sistemin reaktore
entegre edilmesi

Gazn artmnn
salanmas ve H2 gazna
dntrlmesi

H2 gaznn ulam
aralarnda yakt
olarak kullanlmaya
balanmas

EVRE TEKNOLOJLER
TEKNOLOJLER

POLTKA, STRATEJ VE HEDEFLER

Teknoloji Alan : Tehlikeli Atk Artm

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Temel Aratrma
Uyg.ve Snai Aratrma

Tehlikeli atn
tehlikesiz ata
dntrlmesi

Snai Gelitirme
Siyanr ieren tehlikesiz atn
organik maddeye dntrlmesi

Siyanrl atk
reten sektrlere
ait envanterin
karlmas

Her bir sektre ait

siyanrl atklarn
karakterinin bilinmesi

Siyanr ile tepkimeye

girdiinde suda
znmeyen bileik
oluturan kimyasal
maddenin bulunmas

Siyanrl atklarn
tehlikesiz ata
dntrmesi

Siyanrl atklarn dzenli

depolama alanlarnda
depolanmaya balanmas

Organik maddeye
dntrlm
atn tarm
alanlarnda
kullanlmaya
balanmas

TASARIM TEKNOLOJLER YOL HARTASI

Stratejik Teknolojiler:

Sanal Gereklik Yazlmlar ve Sanal Prototipleme

Simlasyon ve Modelleme Yazlmlar

Grid Teknolojileri ve Paralel ve Datk Hesaplama Yazlmlar

Temel Aratrma: 2005 - 2023

1. nterval Aritmetik
2. Puslu Mantk
3. Genetik Algoritmalar
4. Saysal Matematik Teknikler veya Yntemler
5. Yapay Us
6. Kuantum Hesaplama/Modelleme
7. Uygulamal Matematik
8. Geometrik modelleme tekniklerinin gelitirilmesi

Uygulamal ve Snai Aratrma:

1. Grid oluturma ve grid zerinden hesaplama teknolojileri: 2007
2. Cluster ve SMP (Symmetric Multiprocessor) bilgisayar yazlm teknolojileri: 2006
3. Paralel ve datk ortamda yazlm gelitirme aralar: 2008
4. Nesne tabanl yazlm ve modelleme kabiliyeti: 2010
5. Sanal Gereklik yazlm: 2010
6. Canlandrm ve grafik tasarm tekniklerinin gelitirilmesi: 2008
7. Paralel veritaban algoritmalar ve uygulamalar: 2008
8. renen Yazlmlar: 2010
9. Endstride grsel veri formatlarnn standartlarnn belirlenmesi (niversite): 2007
10. Simlasyon ve iletiim standartlarnn belirlenmesi (niversite): 2006
11. LES (Large Eddy Simulation) ve DNS (Direct Numerical Simulation): 2009
12. rgsz (Meshless) Sistemler: 2009

13. Sektrel bazda istatistiksel bilgi toplama yntemlerinin gelitirilmesi ve veri tabanlarnn
oluturulmas (tasarm ve tasarm geerlemeye ynelik): 2007
14. Kimyasal srelerin hesaplamal modellenmesi: 2010
15. Biyoenformatik, genetik modelleme ve simlasyonlar: 2023
16. nsan hareketlerinin matematik ve grsel modellenmesi: 2007

Snai Gelitirme:
1. Kinematik sentez, hareket tasarm ve dinamik dengeleme tekniklerinin makine tasarmnda
yaygn kullanm: 2009
2. Sanal prototipleme yeteneinin gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas: 2015
3. retim srelerinde dorulama tekniklerinin gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas: 2009
4. Kontrol Sistem tasarm yeteneinin gelitirilmesi: 2006
5. Ulusal Kat Cisim Mekanii Modelleyicisi ve zcs: 2013
6. Titreim ve Akustik Modelleyici: 2009
7. Ulusal CFD (Computational Fluid Dynamics) yazlm paketinin gelitirilmesi: 2012
8. Tp, mhendislik gibi tematik alanlarda ulusal gridlerin oluturulmas: 2010
9. Sensr ve ortam modellemelerinin gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas: 2010
10. irket bilgi birikimi taban Corporate Knowledge Base yazlmlar