Otopsi

Cengiz zaknc

380 Ayr Anadilin

Konuulduu
Amerika Birleik
Devletlerinde
Tek Ortak ve Resmi Dil:

NGLZCE
1990 yl nfus saymnda ABD yurttalarna soruldu:
Etnik rk, soy kkeniniz nedir?
erilen yantlar ABD yurttalarnn 500 dolaynda deiik
soy ve rklardan geldiklerini
ortaya kard. (Belgelerini geen ayki
yazmda yaymladm.) Ayn saymda
ABD yurttalarna u da sorulmutu:
Evinizde hangi dili konuuyorsunuz?
Verilen yantlar, ABD yurttalarnn, evlerinde ngilizce dnda 380
dolaynda ayr anadil konumakta ol-

duklarn ortaya kard.

ABD resmi raporlarnda hangi
eyalette ka deiik anadil konuulduu da saptanyor. 2010 nfus saymna
gre:
4,779,736 nfuslu Alabamada
114 ayr dil; 710,231 nfuslu Alaska
da 109 ayr dil; 6,392,017 nfuslu
Arizonada 152 ayr dil; 2,915,918
nfuslu Arkansasda 89 ayr dil;
37,253,956 nfuslu Californiada
13

BD OCAK 2014

1990 ABD nfus saymnda evde konuulan anadil sorusuna verilen yantlar. (Sayfa1)

213 ayr dil; 5,029,196 nfuslu Coloradoda 128 ayr dil; 3,574,097 nfuslu Connecticutda 107 ayr dil;
897,934 nfuslu Delawarede 81 ayr
14

dil; 18,801,310 nfuslu Floridada

162 ayr dil; 9,687,653 nfuslu Georgiada 141 ayr dil; 1,360,301 nfuslu
Hawaiide 104 ayr dil; 1,567,582

BD OCAK 2014

nfuslu Idahoda 107 ayr dil;

12,830,632 nfuslu Illinoisda 140
ayr dil; 6,483,802 nfuslu Indianada
114 ayr dil; 3,046,355 nfuslu Iowa
da 113 ayr dil; 2,853,118 nfuslu
Kansasda 111 ayr dil; 4,339,367
nfuslu Kentuckyde 109 ayr dil;
4,533,372 nfuslu Louisianada 99
ayr dil; 1,328,361 nfuslu Maineda
86 ayr dil; 5,773,552 nfuslu Marylandda 145 ayr dil; 6,547,629 nfuslu Massachusettsde 142 ayr dil;
9,883,640 nfuslu Michiganda 141
ayr dil; 5,303,925 nfuslu Minnesotada 123 ayr dil; 2,967,297 nfuslu
Mississippide 85 ayr dil; 5,988,927

nfuslu Missouride 133 ayr dil;

989,415 nfuslu Montanada 80 ayr
dil; 1,826,341 nfuslu Nebraskada
106 ayr dil ayr dil; 2,700,551 nfuslu
Nevadada 114 ayr dil; 1,316,470
nfuslu New Hampshireda 83 ayr
dil; 8,791,894 nfuslu New Jerseyde
136 ayr dil; 2,059,179 nfuslu New
Mexicoda 114 ayr dil; 19,378,102
nfuslu New Yorkta 173 ayr dil;
9,535,483 nfuslu North Carolinada
136 ayr dil; 672,591 nfuslu North
Dakotada 77 ayr dil; 11,536,504
nfuslu Ohioda 128 ; 3,751,351 nfuslu Oklahomada 131 ayr dil;
3,831,074 nfuslu Oregonda 136

1990 ve 2000 yllarnda ABD nfus saymnda evde konuulan anadil sorusuna verilen
yantlarn karlatrmas.
15

BD OCAK 2014

ayr dil; 12,702,379 nfuslu Pennsylvaniada152 ayr dil; 1,052,567 nfuslu Rhode Islandta 81 ayr dil;
4,625,364 nfuslu South Carolinada
105 ayr dil; 814,180 nfuslu South
Dakotada 79 ayr dil; 6,346,105 nfuslu Tennesseede 117 ayr dil;
25,145,561 nfuslu Texasda 170 ayr
dil; 2,763,885 nfuslu Utahda 123
ayr dil; 625,741 nfuslu Vermontda
78 ayr dil; 8,001 ,024 nfuslu Virginiada 135 ayr dil; 6,724,540 nfuslu
Washingtonda 166 ayr dil; 1,852,994

ABDde U.S.English vakfnn yaymlad

2006-2008 Census American Community
Survey raporu.
16

nfuslu West Virginiada 84 ayr dil;

5,686,986 nfuslu Wisconsinde 124
ayr dil; 563,626 nfuslu Wyomingde
61 ayr dil ve 601,723 nfuslu District
of Columbiada 94 ayr dil konuulmakta olduu; yaplan saym sonucu
resmen belirlenmi bulunuyor.
010 yl saymnda, ABD nfusunun yzde 16,3n oluturan 50,500,000 (elli milyon
beyz bin) kiinin evlerinde anadil
olarak Hispanic (spanyolca) konutuklar; bunlarn ounun 1960lardan balayarak ve says her yl
katlanarak byyen g
dalgalaryla Meksika
dan, Kbadan, vs. ABDye gmen olarak geldikleri; krk yl sonra
2050 ylna doru ABD
nfusunun yzde 30unu
oluturacaklar; bunlarn
Amerikan yurttalna
girmi olmalarna karn,
ezici ounluunun
Amerikan ulusuyla kaynamadklar ve lkenin
ortak dili ngilizceyi renmedikleri, konumadklar resmen saptanm
durumda
2008de len ABDli
akademisyen Samuel P.
Huntington, Foreign Policy dergisinin 2004 Mart
saysnda yaymlanan
Hispanic Challenge balkl yazs
ve ayn yl yaymlanan Biz Kimiz?
(Who Are We?) adl kitabnda, Ame-

BD OCAK 2014

rikan ulusuyla kaynamayan

yzde 16,3lk Hispanic
nfusun, bu oalma hzyla
2050 ylna doru ABDyi
etnik blnmeye srkleyebileceini; bunu nlemenin
biricik yolunun ise, onlarn
ryalarn bile ngilizce grecekleri dzeyde ngilizce
konumalarn salamak olduunu savunuyordu.
Bundan sonra Amerikada pek ok ke yazar 2050
ngrlerini yazmaya balad. Trk Huntingtonu diyebileceimiz kimi yerli Bat papaanlar da
Huntingtona ait olan ABDnin 2050
ylnda Hispanicler tarafndan paralanaca kehanetini sanki kendi
bulularym gibi sunan yaynlar yaptlar.
eitli etnik kkenlerden gelen
anadilleri farkl topluluklarn
bir ulus oluturabilmesinin,
ortak bir dil kullanmalarna
bal olduu, ABDnin yaayarak rendii bir gereklik. Huntingtonun
deinmedii bir gerek de u:
ABDnin gemiinde, bugnn
yzde 16lk Hispaniclerinden ok
daha ar, 1890larda ABD nfusunun
yzde 53n oluturan Alman kkenli yurttalar sorunu vard. O yllarda,
sokaktaki her iki ABD yurttandan
biri Alman kkenliydi. Bunlar, ABD
de btn derslerin Almanca okutulduu okullar ayor, Almanca gazeteler, dergiler, kitaplar yaymlyor; Alman tiyatrolar, Alman kabareleri,
Alman birahaneleri, Alman irketleri

ABDnin anadili spanyolca olan Hispanic

nfusunun artmas sonucu 2050ye doru
paralanabilecei ngrsnde bulunan
Samuel P. Huntington, 2004 ylnda Dnya
Ekonomik Forumunda.

ayor; ve caddeleri, sokaklar Almanca iyeri tabelalaryla donatlan Amerika, hzla Almanlayordu. Dahas,
1890larda ABD nfusunun ounluunu oluturan bu Alman kkenliler
d politikay bile etkiliyor, ABDye
Almanyann dmanna dman,
dostuna dost bir politika izlemesini
dayatyorlard. Ancak, bu durum
1890larn ikinci yarsnda deiecek
ve ABD nfusunun ounluunu
oluturan Alman kkenliler, 1896da
ABDdeki Alman kanaat nderlerinin
nerisiyle, ABDnin ortak dili olan
ngilizceyi renip gnlk yaamlarnda kullanarak Amerikan ulusunun
ayrcalksz yurttalar olmaya yneleceklerdi. Bu yneliten yz yl sonra
yaplan 1990 2000 ABD nfus saymlarnda, etnik kkenini Alman
olarak tanmlayan ABD yurttalarnn
says tm nfusa oranla yzde 25lere
17

BD OCAK 2014

ABD Senatosuna sunulan ngilizce Dil

Birlii Yasa Tasars.

gerilemi, ngilizce bilmeyen Alman

kkenli Amerikal says ise yok denecek lde azalmt. 1890larda ABD
nfusunun ounluunu oluturan
Alman kkenlileri ortak dil ngilizce
ile Amerikanlatran ABDnin, bugnn %16lk Hispaniclerini ayn
yntemlerle Amerikan ulus potasnda
kaynatrmas olanaksz deil Nitekim, Tek Dil ngilizce Akm (English-Only Movement) ngilizcenin
ABDde hem tek ortak dil ve hem de
tek resmi dil olarak benimsenmesi
iin almakta. 1930lar Trkiyesinde Vatanda Trke Konu kampanyalarna benzer kampanyalar; bugn
ABDde ulusal dil ngilizce iin yrtlyor. 2005 ylnda Kongreye sunulan ngilizce Dil Birlii Yasa Ta18

sars (English Language

Unity Act) yasalama yolunda eitli aamalardan
geerek, 5 Mart 2013 gn
ABD Senatosuna, 6 Mart
2013 gn Temsilciler Meclisine sunuldu. Yasa tasars, ABDde resmi dil ngilizcedir maddesiyle balyor. Tasarya gre, tm ABD yurttalar Bamszlk
Bildirgesinin zgn ngilizce metnini, ABD Anayasasn ve yasalarn okuyup
anlayacak lde ngilizce
bilecekler; bu dzeyde ngilizce bilmeyen gmenler,
ABD yurttalna alnmayacak; devlet dairelerindeki
btn ilemler ngilizce olacak; yurttalar zel yaamlarnda ise
diledikleri dili kullanabilecekler
Evet, ABDde Mart 2013 itibariyle
son durum bu. Peki, Trkiyede son
durum ne?
ABDde Tek Resmi Dil: ngilizcedir, Vatanda ngilizce Konu!
demek, Demokratik Cumhuriyetiliktir; buna karlk Trkiyede Tek
Resmi Dil Trkedir, Vatanda
Trke Konu! derseniz, birileri
sizi annda Irk Faist olarak damgalayacaktr. ABD ve dier Bat lkelerinde Demokratik saylann, Trkiyede Irk Faizm saylmas; Batda Anari olarak tanmlanacak
trden gr ve uygulamalarn, Trkiyede Demokrasi olarak yutturulmas; bence, lkemizin tm sorunlarndan
ok daha nemli bir sorundur.
cengizozakinci@butundunya.com.tr