PK DKMDE AILAYICI NASIL SELR?

Pik dkmde alayc birok amala kullanlr. Bu amalar;

1)Demir Karbr veya illeri gidermek iin
2)Homojen A tipi yapya ulamak maksatl grafit morfolojisini yeniden dzenlemek
3)Ayn dkmde ince ve kaln kesitler arasndaki fark en aza indirgemek.
4)Ayn potada btn dkm sresince etkili olabilmek.
Tm ticari alayclar, grafit ve FERROSLS den oluan herhangi bir FERROSLS alamndan veya
FERRO alamlardan oluan bir karmdan ibarettir.
Dkm endstrisindeki nihai kullanclardan gelen youn taleplerin artmasyla, birok dkmhane karm
kullanmay brakm, onun yerine kontrol edilmesi daha kolay olan FERROSLS alamna ynelmilerdir.
Bu alamlar genel olarak %45-50 ya da %60-75 Silisyum ierir. Ayrca her ikisine de zellikleri gelitirici
element ve denge demir eklenir. En ok ilave edilen etkili elementler aadadr:
ALMNYUM:
Genelde FERROSLS alamnda bulunur, ancak alama etkisi ok azdr. Ucuz, kontrol edilmemi
alamlarda bulunan yksek Alminyum ierii, taze dkm kumu kullanlan sistemler ierisinde Hidrojen
deliklerine neden olabilir. Bunun iin maksimum %1,5 Alminyum tavsiye edilir. Baz kalptaki alamlar
yksek alamlar, yksek Alminyum ierir. Bu durum ni uygulamalarda etkili olduu iin daha ok talep
edilir.
BARYUM:
Gl bir grafit oluturucu olan element ayn zamanda iyi beslenme direnci salar. Baryumun oran %3 e
kadar faydaldr. Ancak fazlas cruf oluumuna neden olur. Keskin yaraplar ieren dkmlerde veya
Baryum alamlarnn yksek TEKTK hcre says, hcre says hcre ii bzlmeye neden
olabileceinden, kum olduka yumuak ise zellikle dikkat edilmelidir.
KALSYUM:
Orta derecede etkili alayc elementtir. Genel olarak dier alam elementleriyle balantl olarak ilave
edilir. Bir Baryum-Kalsiyum karm %0,03-0,05 gibi dk Kkrt ieren demirde olduka etkili olabilir.
STRONSYUM:
Orta veya yksek derecede Kkrt ieren pik dkmde en gl alayclar %1 kadar Stronsiyum ierir.
Hem zellikle ince kesitler iin il kontrolnde hem de yapnn iyiletirilmesinde Stronsiyum ieren
alamlar ok etkilidir. Bu alamlarla olduka iyi bir besleme direnci elde edilir. Stronsiyum ieren
FERROSLSLERE zg bir zellik de dier alayclardan daha fazla TEKTK hcre says elde
edilirken, kuvvetli il redksiyonu da gerekleir.
ZRKONYUM:
Orta dereceli alaycdr. Btn amalara hizmet eder. Ayn zamanda da il redksiyonunda iyi verim
salar. Yksek Karbon edeer demir de grafit morfolojisini de kontrol eder. Zirkonyum ayrca yksek
maa veya kabuklu sistemlerde Azotu, zararsz ZrN2 ENKLZYONU oluturarak kontrol eder.
Pik Dkm iin alayc seilirken aadaki faktrlere dikkat edilmelidir
Ana demirin Kkrt miktar
Beslenme sresi, alayc ilavesinden potadan son dkme kadar geen toplam zaman
Demirin Karbon edeeri
Ayrca alama metodu da zenli ve dikkatli seilmelidir. Aka verilen alayc ile byk lde sre
uzatlr ve ilave oranlar klasik pota ilemlerine gre daha azdr. Bu gibi durumlarda alayc para boyutu
nem kazanmaktadr ve aka alama iin 0,2-0,7 mm tavsiye edilir.
Pota alamas iin, 0,5-2 mm 250 kg a kadar olan potalarda uygunken, daha byk potalarda 2-6 mm

malzeme kullanlmaldr. Elek alt ince taneler ieren alayclardaki bu taneler, yksek seviyede oksit
ierdiinden ve ilave srasnda toz oluturduundan uzaklatrlmaldr.

ALAIM ELEMENTLERNN MKRO YAPI VE ZELLKLER ZERNDE ETKS

KARBON:
Karbon alam elementi; SFERO (Kresel Grafitli Dkme Demir)de grafit-karbr oran zerinde en byk
etkiyi gsterir ve grafit oluumunu hzlandrr. Yapnn serbest karbr ihtiva etmesini de nler. Bu nedenle
alam elemanlarnn % miktarlar snrsz olarak arttrlmaz. Karbonun Magnezyum la alanm sv
demir ierisindeki zlmesi snrldr.
SFERO demirde kresel olarak ekillenen karbon iyi ekme dayanm ile yksek SNEKLK kazandrr.
Kresel grafitli dkme demir hacminin yaklak olarak %10u kadar grafite sahiptir. ekme zellikleri ise
ayn sertlie sahip elie %15 miktar kadar yakndr.
SFERO nun meyli vardr. Karbon miktarnn artmas yapdaki FERRT miktarn arttrr. Sonuta illenme
azdr. Ayn zamanda karbon miktarnn artmas ekme ve besleyici gerekliliini azaltr. Bununla birlikte
karbon miktarnn artm ile oluan grafitler dkm st yzeyine doru verilmitir. Ancak bu istenmeyen
grafik bymesi dkme bileimindeki toplam karbon ve silisyum % miktarnn 0,31 says ile
arplmalarnn toplanma ile elde edilen deerleri 4,3 ten byk olduu zaman meydana gelir. Ancak bu
uzun sre istedii iin ince cidarl (3 mm. ve daha aa) dkm paralarnda meydana gelmez.
SLSYUM:
Alam elementi olarak Silisyum miktarnn artmas SFERO da illenme meylini azaltr ve yapdaki
FERRT miktarnn artmasna sebep olur. Silisyum miktarnn ykselmesi ile sertlik sorunu zlm,
FERRTN sertlii ykselmi olur. Yksek silisyum miktar tamamen FERRTK yapnn meydana
gelmesiyle dkme demirlerdeki gei scaklnn ykselmesine sebep olur. Dkme demirlerin darbeye
dayankl olmas gereken yerlerde silisyum miktar en yksek olan tipleri kullanlr.
MANGANEZ:
Alam elementi Manganez in yksek miktar yapdaki FERRT miktarnn azalmasna sebep olur.
Dkmden kt durumda yksek krelemenin istendii hallerde manganez miktar alt snrlarda
bulundurulmaldr. Fosfor krelemeye zarar veren bir elementtir. Birok uygulamada fosfor miktar
maksimum %0,1 seviyesinde tutulmaya allr. Ayrca manganez perlit oluumunu da hzlandrr.
MAGNEZYUM:
SFERO yani Kresel Grafitli Dkme Demirde alam elementi olarak kalc Magnezyum miktar kritik
durum arz eder.
reticiler bu kalc miktarn %0,04 ile %0,07 arasnda olmasn isterler. Dk magnezyum miktar
krelemenin tam olarak meydana gelmesini nler. Ortaya ine sel ve kurtuk eklinde grafit tanecikleri
kar.
nemli miktardaki magnezyum azl kuvvetli bir karbr dengeleyici gibi etki eder. illenme meyli artar ve
katlama esnasnda ekmeler meydana gelir. Yksek miktardaki magnezyum, normal kkrt miktarnda
daha fala cruf meydana gelmesine sebep olur.
Fazla magnezyum aadaki dezavantajlara ve glklere sebep olur.
1)Serbest karbr oluturur.
2)Dkmlerde keskin kelerin krlgan olmasn salar.
3)Dkmlerde bzlmeyi arttrr. Dkm malzemesinin kopma uzamasn drr.
5)Dkm bnyesinde fazla magnezyum cruf hatalarnn artmasna sebep olur.
6)Karnca tipi dkm hatalarna yol aar.
KKRT:
Alam elementlerinden olan Kkrt; sv metal ierisinde Magnezyum Slfr oluturur. MgS ise grafit
teekklne engel olur. Byle hallerde malzeme bnyesinde kkrt miktar %0,2 nin zerindedir. Byle
durumda magnezyum miktar arttrlmal ya da daha iyisi ana malzeme bnyesindeki Kkrt n
drlmesi gerekir. Bu daha ok istenen bir durumdur. Fosfor miktar %0,03n zerinde kt zaman
mekanik zelliklerde bir hayli dme grlr. Bilhassa kopma uzamas azalr ve sonuta malzeme
krlganl artar. ou normlarda azami fosfor %0,08 olarak tespit edilmise de tercihen %0,03 civarnda
olmaldr.
ALMNYUM:

Alam elementlerinden biri olan Alminyum alama mekanizmasnda nemli rol oynar. Bu nedenle btn
SFERO yani kresel dkme demirlerin bir miktar Alminyum iermesi arzu edilir. Magnezyum da olduu
gibi Alminyumun da fazlas ok zararldr. Dkme demirin hava rutubetini ve kalp yzeyinden hidrojen
gaznn emilmesini kolaylatrr. Ayrca katlama tamamlandktan sonra karnca oluumuna sebep olur.
SERYUM:
Grafit oluumunu zorlatran zararl elementlerin etkileri Seryum ilavesi ile giderilir. Bu amala malzeme
ierisine %0,003 Seryum ilave edilir. Kresel grafit teekkl ettirme zelliine sahiptir. Bununla beraber
kimyasal kompozisyon veya eser elementler Seryum ilavesi iin uygun deilse, bu element kresel grafit
yapsnn bozar. Bu durum ZTENT kresel dkmelerde ve yksek Karbon ieren veya Silisyumlu
alam sz kresel grafitli demirlerden meydana gelir.
NKEL:
Nikel, SFERO kresel grafitli dkme demirin bir alam elemandr. PERLTK yapy salar, ekme
dayanmn arttrr. Isl ilem yaplabilme kabiliyetini kazandrr. Nikel kreletirme alamlarnn ana
elemandr.
Bir alam elemannn Nikel miktar yetersiz olduu zaman, TRETMAN fiyatn drmek iin ana eleman
Silisyum olan alamlar kullanlr.
BAKIR:
Bakr alamlar kreletirmeyi meydana getiren eleman gibi kullanlr ve Bakrn bulunmas ekme
dayanm zelliklerini de iyiletirir. Bakr, kresel grafitli dkme demiri sertletirme iin yaplan sl ilem e
kar hassaslatrlr.
DER ALAIM ELEMENTLERNN ETKS
Genellikle hurdadan gelen Titan, Kurun, Kalay ve Arsenik gibi elementler kreleme zerinde olumsuz
etki yaparlar ve bu yzden en az seviyede bulunmalar salanmaldr. Seryum ilavesi bu hurdadan gelen
elementlerin zararl etkilerini ortadan kaldrr. Krom miktar genellikle en alt seviyede tutulur. Bylelikle
illenmeyi meydana getirmesi nlenmi olur.

SFERO DEMRN RETM

Dokusu ierisindeki grafitleri kresel ekilde olan demir karbon dkm malzemesine Kresel Grafitli
Dkme Demir ad verilir ve en yaygn olarak SFERO demir ismi kullanlr. Terminolojide DUCTILE IRON
olarak isimlendirilir.
Sfero Demirin (DUCTILE IRON )retim Kademeleri:
retim kademeleri ana balkta toplanabilir.
1)Dk kkrtl eriyik dkme demirin elde edilmesi.(Kkrt miktar tercihen %0.03n altnda olmaldr.)
2)Ergimi metalin, belirli aktif metaller ile muameleye tabi tutulmas.(Ticari uygulamada genellikle
Magnezyum ve Seryum kullanlr.)
3)Dkmden nce FERROSLS ile alama yaplr.
Ham pik, KUPOL ocanda (asidik veya bazik astarl), elektrik frnnda, hava frnnda DUBLEX (iki ilemi
bir arada yapmak)yaplarak eritilmelidir.
Dk kkrt miktar gerektiinden bazik astarl KUPOLDA kkrt miktar %0.02 den daha az olarak
retilmelidir. Kkrt giderme gerekirse ocak dnda yaplmaldr. Potada veya scak tutma n deposunda
ergimi metal zerine soda kl dklerek veya Azot ile birlikte toz kalsiyum karpit pskrtlerek enjekte
etmek suretiyle kkrt giderilir.
Ergimi ham demirdeki yksek kkrt miktar magnezyum ilavesini nemli miktarda arttrr. nk bu
element kkrt ile birlemeye eilimlidir. Kresel grafitli dkme demir retimi PROLKTE Magnezyum
veya Magnezyum ile az miktarda Seryum Kombinasyonu ilavesi ile yaplr. laveler genellikle bir alam
halinde yaplr. Kresel grafitin snrland durumlarda saf magnezyum kullanlr.

Sfero Dkmde(DUCTILE IRON) Kullanlan Magnezyum Alamlar: