İlk Yardim Modülleri: Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi

T.C.
SALIK BAKANLII
SALIK ETM GENEL MDRL
Eitimciler in Eitim Rehberi
LK YARDIM
MODLLER
LIK E
SA
GENEL
RL
D
M
T
ANKARA, 2008

lk Yardm Modlleri
T.C.
Salk Bakanl
Salk Eitimi Genel Mdrl
Ankara, 2008
Salk Bakanl Yayn No.: 722
ISBN: 978-975-590-238-8
Her hakk sakldr. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir. Rehberin bir ksmnn
ya da tamamnn oaltlmas iin Salk Bakanl Salk Eitimi Genel
Mdrlnden izin alnmaldr.
Bu rehber Salk Bakanl Salk Eitimi Genel Mdrl tarafndan

Bakanlmz Uzmanlar ve niversite retim yelerinden oluturulan alma
grubu tarafndan hazrlanmtr. Ankara l Salk Mdrlnde 05-09 Haziran
2006, 03-07 Temmuz 2006 tarihleri arasnda eitim becerileri eitimi alm
eitimciler tarafndan rehberin uygulamas yaplmtr.
Basm yeri:
LKAY OFSET MATBAACILIK
Evliya elebi Mahallesi 4. Cadde ilingir Sok. No:27/A
skitler / ANKARA
Tel: 0.312 341 72 71 - Fax: 341 82 81
www.ilkayofset.com
HALKIN SALIK BLNCNN GELTRLMES

PROJES
Proje Ekibi
Uzm. dris YAAR
Salk Bakanl
Genel Mdr Yardmcs
Zbeyde OZANZ
Salk Bakanl
Daire Bakan
Erdoan HORZUM
Salk Bakanl
ube Mdr
Erturul GKTA
Salk Bakanl
ube Mdr
Uzm. Glay KARAODUL

Salk Bakanl
Tbbi Teknolog
Nevin OBANOLU
Salk Bakanl
Tbbi Teknolog
MODL HAZIRLAMA EKB

Prof. Dr. mer KURTPEK
Gazi niversitesi Tp Fakltesi

Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dal retim yesi
Do. Dr. Seil ZKAN
Gazi niversitesi Tp Fakltesi

Halk Sal Ana Bilim Dal retim yesi
Dr. Serpil ELMALIPINAR
Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl
Dr. Aye KURTPEK
Ankara l Salk Mdrl
Dr. Vecihi KUTLAY
Ankara l Salk Mdrl
Erdoan HORZUM
Salk Bakanl Salk Eitimi Genel Mdrl

ube Mdr
Tbbi Teknolog aziye YILMAZ

Ankara l Salk Mdrl
Keiren Salk Grup Bakanl
DLBLGS VE MLA YNNDEN NCELEYEN

Yaar YILMAZ
Bakan Danman
Trk Dil Kurumu Uzman
EDTRLER
Durmu AKALIN
Erturul GKTA
Daire Bakan
ube Mdr
Uzm. Glay KARAODUL

Tbbi Teknolog
Erdoan HORZUM
ube Mdr
Nevin OBANOLU
Tbbi Teknolog
NDEKLER
Sunu
n Sz
Rehber Hakknda Bilgi
KONULAR
1- lk Yardmda Temel Kavramlar, Uygulamalar ve nsan
Vcudunu Tanma..............................................................................13
2- Temel Yaam Destei.........................................................................29
3- Hasta/Yaral Tama Teknikleri..........................................................47
4- Kanama ve okta lk Yardm.............................................................61
5- Yaralanmalarda ve Gze, Kulaa, Buruna Yabanc Cisim
Kamalarnda lk Yardm...................................................................75
6- Krk-kk ve Burkulmalarda lk Yardm........................................ 87
7- Solunum Yolu Tkankl (Heimlich Manevras) ve Boulmalarda
lk Yardm..........................................................................................99
8- Bilin Bozukluklar, Kan ekeri Dmesi ve Gs Arsnda
Hastaya/Yaralya Yaklam..............................................................111
9- Yank, Donma ve Scak arpmasnda lk Yardm............................125
10- Zehirlenmeler, Bcek Sokmas ve Hayvan Isrmalarnda
lk Yardm.........................................................................................135
SUNU
Sal srdrebilmek ve daha iyiye gtrebilmek iin evrenin olumsuz
nitelikteki sosyal, ekonomik, biyolojik ve fiziksel etkenlerini ortadan kaldrmak;
kiinin direncini artrmak ve onun salk kontrol ya da hastal iin salk
personeline bavurmasn, onlarn sylediklerini anlayp uygulamasn salamak
hususunda yararlanlacak en nemli aralardan biri kukusuz eitimdir.
Kiilerin hayat artlarn iyiletirmeye ilgi duymalaryla balayan salk eitimi,
onlarn hem birey hem de bir ailenin ve toplumun yesi olarak salklarn daha
iyiye gtrmeleri iin gerekli olan sorumluluk duygusunu gelitirmeyi amalar.
Etkin bir salk eitimi, bireysel ve toplumsal sal olumlu ynde gelitirmek
iin bilinmesi ve yaplmas gerekenleri, benimsenen bilgi, tutum, davran ve
alkanlklar hline getirmektir.
Bakanlk olarak, toplumu oluturan bireylerin salk bilincini, salk tutum ve
davrann olumlu ynde etkileyerek salklarn koruyabilir, gelitirebilir, salk
hizmetlerinden yararlanabilir, salk hizmetlerine katk ve katlmda bulunabilir,
salk sorunlarn zebilir hle getirmek amacyla halkmzn salk bilincinin
gelitirilmesi almalarna zel bir nem vermekteyiz.
Bu kapsamda, lke dzeyinde yrtlen halkn salk eitimlerinde kullanlmak
zere eitimcilerimize ynelik Eitimciler in Eitim Rehberleri
hazrlanmtr.
Bu eitim rehberlerinin halkn salk eitimlerinde ortak dil ve eitim yntemi
oluturmas asndan saln gelitirilmesine ve salk gstergelerine olumlu
katk salayaca inancndaym.
Bu vesile ile eitim rehberlerinin hazrlanmasnda emei geen herkesi kutluyor,
bu almamzn vatandalarmza ve salk eitimcilerimize faydal olaca
inancyla insan sal iin aba sarf eden herkese kranlarm sunuyorum.
Prof. Dr. Recep AKDA
Salk Bakan
N SZ
Toplumun saln gelitirmek ve korumak lkelerin vazgeilmez politikalar
arasndadr. Bu anlay, 1978 ylnda yaymlanan ve Dnya Salk rgt (DS)ne
ye lkeler tarafndan onaylanm bir uluslararas salk szlemesi olan Alma-Ata
Bildirgesinde Temel Salk Hizmetleri kavram olarak tanmlanm; kapsam
ierisinde de bir toplumda yaygn olarak grlen salk sorunlar, bunlarn nlenmesi
ve denetimi ile ilgili konularda halkn eitilmesi hususu vazgeilemez hizmetler
arasnda yer almtr.
Salk eitimi, kiiye ve topluma ynelik koruyucu hekimlik uygulamalarndan biri
olduu kadar, bireylerin kendi salklar ile ilgili sorumluluk almalar ve bylece
halkn salk hizmetlerine dorudan katlm anlamna da gelmekte ve saln
gelitirilmesi konularnda nemli uygulamalardan biri olmaktadr.
Temel salk hizmetleri yaklam, hizmet sunduumuz toplumu daha gereki
bir gzle tanmamz, sorunlar doru olarak belirlememizi ve aklc politikalar
gelitirmemizi salamtr. Bu erevede DS tarafndan 21. yzyln salk hedeeri
belirlenmi, ye lkelerden en st dzeyde politik kararllk salamalar ve bu
hedeerle uyumlu eylem planlarn hazrlamalar beklenmitir. Trkiyede Ulusal
Salk 21 Politikas oluturulmas giriimi, Bakanlmz nclnde balatlm;
DSnn erevesini izdii Herkese Salk Hedef ve Stratejileri dorultusunda
Trkiyenin 21. yzyl iin salk politikas belirlenmitir.
lkemizde mevcut salk mevzuatna gre birinci basamak salk kurulularnda grev
yapan salk personeli halk salkla ilgili konularda eitmek ile grevlendirilmi
ve bugne kadar halkn salk eitimine ynelik eitim faaliyetleri salk kurum ve
kurulularmzda mevcut imknlar ile yrtlmtr.
Salk eitimi; saln gelitirilmesi faaliyetleri ierisinde nemli bir yer tutmakta
ve temel olarak sal toplumsal bir deer hline getirmeyi, halk salk sorunlarn
zmek iin kullanabilecei bilgi ve becerilerle donatmay, salk hizmetlerinin
gelimesini salamay amalamaktadr. Saln gelitirilmesi faaliyetleri btn
olarak bir aaca benzetildiinde, halkn salk eitimi bu aacn gvdesini
oluturmaktadr.
Bu anlay ile halkn salk eitimlerinde lke genelinde verimliliin artrlmas,
eitimlerde ortak dil ve eitim metodolojisi kullanlmas, eitimlerin izlenebilir ve
llebilir bir yapya kavuturulmasna ynelik halkn salk eitimini yrtecek
personel iin Bakanlmzn uzmanlar ve niversite retim yelerinden oluan
gruplarca Salk ve Saln Korunmas, reme Sal, ocuk ve Ergen Sal,
Beslenme, Bulac Hastalklar ve Korunma, lk Yardm ve Ruh Sal ana
konu balklarnda uzun, titiz ve zverili bir alma sonucunda eitim rehberleri
hazrlanm ve eitimcilerimizin kullanmna sunulmutur.
Hazrlanan bu Eitim Rehberlerinin bundan byle yrtlecek halkn salk
eitimi faaliyetlerine nemli katk salayaca inanc ile emei geen herkesi
gnlden kutluyor ve teekkrlerimi sunuyorum.
Do. Dr. Sinan YOL
Salk Eitimi Genel Mdr
REHBER HAKKINDA BLG

Bakanlmzn temel grevlerinden biri de bireylere salk konusunda
doru bilgiler ileterek doru davranlar kazanmas srecinde destek olmak,
ynlendirmek ve eitmektir. Bu kapsamda, Bakanlmzn politika, hedef ve
hizmetlerine ynelik halkn salk bilincinin gelitirilmesi amacyla halkn salk
eitimini yrtecek eitimciler iin interaktif (etkileimli, katlmc) eitim
yntem ve tekniklerine uygun olarak Bakanlmzn uzmanlar ve niversite
retim yelerinden oluan gruplarca 7 ana konu 57 alt balkta Eitimciler in
Eitim Rehberi hazrlanmtr.
Rehber; eitimciye rnek olmas, yol gstermesi, imknlarn daha etkin
kullanlmas ve sunum standardnn salanmas amacyla konu, sre,
ama, renim hedeeri, snma, giri, ileni, etkinlikler, zet,
deerlendirme, kaynaklar ve ekler blmnden olumaktadr. Ayrca
snma, giri, ileni ve dier blmlerde katlmclarn dikkatini ekmek
ve aktif katlmlarn salamak amacyla yer yer sorular sorulmutur.
Bu rehber, lke dzeyinde halka ynelik yaplacak salk eitimlerinde belli
dzey nitelii salamak asndan ortak dil ve mesajlar kullanlmas ynyle nem
tamaktadr. Bu nedenle bilgilerin temel bilgiler olmasna zen gsterilmitir.
REHBERN KULLANIMI
Eitimler, blgenin salk gstergeleri ve nceliklerine uygun konu ve hedef kitle
belirlenerek katlmclarn zelliine gre (eitim durumu, ya, cinsiyet, meslek
vb.) ilgili kurum ve kurulularla i birlii yaplarak dzenlenmelidir.
Baz oturumlar 45 dakika baz oturumlar ise 2x45 dakika olarak planlanmsa
da sre planlamasnda artlar ve imknlar da gz nnde bulundurulmaldr.
Eitimde kolay temin edilebilir ara-gereler seilmitir. Bu nedenle rehberde
yer alan ara-gerelerin kullanlmasnn bilginin kolay aktarm asndan daha
yararl olaca dnlmektedir.
Konularn ilenmesi srasnda interaktif (etkileimli, katlmc) yntemlerle
etkili bir snma/giri yaplr; daha sonra renim hedeerine en iyi ulamay
salayacak ileni aamasna geilir ve konunun sonunda anahtar noktalar
toparlayan etkili bir zet yaplr.
Oturumun ana blmnde blm amacna ve renim hedeerine ulamada
yardmc olacak etkinlikler belirtilmitir. Bilgi aktarmnda soru-cevap teknii,
grsel-iitsel aralar ve kk grup almalar gibi yntemler kullanlrken,
beceri aktarmnda ise gsterme (demonstrasyon), oyunlatrmalar (role-play)
gibi yntemler seilmitir.
Her konu iin bir giri teknii ile bir zet teknii verilmi olup eitimci,
belirtilenlerin dnda kendi gelitirecei giri ve zet tekniklerini de kullanabilir.
Eitimci, bilgi dzeyi yksek gruplara eitim planlamas hlinde konu ile ilgili
belirtilen kaynak ve ek bilgilerden yararlanarak sunumunu hazrlayabilir.
Eitimci, rehberi kullanrken katlmclarn zelliklerine gre giri cmlelerine,
snma oyunlarna ve ileni srasndaki soru yneltme yntemine dikkat
etmelidir.
Eitimci, rehberde konulara ilikin sorulan sorularn cevaplarnn alnmas
iin katlmclar zor durumda brakmamal, birka saniye ierisinde cevap
alnamamas durumunda cevab kendisi vermeli ya da bir iki cmleyle sorular ile
anlataca konular arasnda balant kurarak anlatmaya devam etmelidir. Sorulara
doru cevap verenleri doru sylyorsunuz, ok gzel, evet, haklsnz
gibi szlerle onurlandrmal ve gdlemelidir. Konu sonundaki deerlendirme
sorularna benzer sorular gelitirip verilmek istenen ana mesajlar tekrarlayarak
pekitirme yapmaldr.
Eitimci, rehberden yararlanarak hazrlad eitim programn uygularken
kendinden emin, gler yzl, uygun ara gereleri kullanan, aktif ve katlmclarn
istek ve ilgilerini arttrc zelliklere sahip olmaldr. Katlmclar kk drc
sz ve davranlardan kanmaldr.
nsan, hayat boyunca ilk yardm gerektiren durumlarla her zaman karlaabilir.
lk yardm, bir kaza annda ya da ani olarak hastalanma durumlarnda uygulanr.
lm ve sakatlanmalarn en byk nedenlerinden birisi mdahale edecek kiilerin
ilk yardm uygulamalarn bilmemesindendir. Zamannda yaplacak basit ve etkili
bir ilk yardmla hasta veya yaralnn hayat kurtarlabilir.
Bu nedenle kaza, yaralanma veya ani hastalklarda lm, sakatlanma ve
i gc kaybnn nlenmesi asndan lk Yardm konusunda toplumun
bilinlendirilmesi nem tamaktadr.
Uzun sreli youn bir aba ile hazrlanan Eitimciler in Eitim Rehberilk Yardm Modllerinin tm kullanclar iin yararl olmas, lkemizin ilk
yardm uygulamalar ile ilgili sorunlarnn zmlenmesinde, nlenmesinde ve
halkn bilin dzeyinin ykseltilmesinde nemli katklar salamas en byk
dileimizdir.
Modl Hazrlama Ekibi
LK YARDIM MODLLER
KONU
1
LK YARDIMDA
TEMEL KAVRAMLAR
UYGULAMALAR ve NSAN
VCUDUNU TANIMA
KONU: LK YARDIMDA TEMEL KAVRAMLAR, UYGULAMALAR

ve NSAN VCUDUNU TANIMA
SRE : 45 dakika
AMA: lk yardmda temel kavramlar ve uygulamalar ile insan vcudu
hakknda genel bilgi kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Katlmclar bu eitimin sonunda;
lk yardm tanmlayabilmeli,
lk yardmn ncelikli amalarn sralayabilmeli,
lk yardmn temel uygulamalarn sayabilmeli,
Gvenli evre ile ilgili zellikleri sayabilmeli,
Acil durumda aranacak telefon numaralarn sayabilmeli,
112 arandnda, gerekli bilgileri nem srasna gre sayabilmeli,
lk yardmcnn mdahale ile ilgili yapmas gerekenleri sayabilmeli,
Olay yerinin deerlendirilmesinin amalarn syleyebilmeli,
Olay yerinin deerlendirilmesinde yaplacak ileri syleyebilmeli,
lk yardmda insan vcudunu tanmann nemini syleyebilmeli,
Vcut sistemlerinin ileyi zelliklerini aklayabilmeli,
Maket veya resim zerinde organlarn yerini gsterebilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
rnek olay
Oyunlatrma (role-play)
ARA - GERE
Bilgisayar ve projeksiyon cihaz,

Yaz tahtas, kalem ve ktlar (Flip-Chart),
Telefon,
nsan organlarn gsteren maket veya resim.
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, katlmclardan birka kiiden varsa trafik kazas ile ilgili ansn
anlatmasn ister.
Giri:
Eitimci, anlatlan anlar ierisinde geen, konu ile ilgili terimleri tahtaya yazar
ve bu terimlerden ne anladklarn gruba sorar.
leni:
Eitimci, ilk yardmn ve acil tedavinin ne olduunu ve arasndaki farklar
karlatrmal olarak hazrlad materyalle aklar.
lk Yardm Nedir?
Herhangi bir kaza veya hayat tehlikeye dren bir durumda, salk
grevlilerinin yardm salanncaya kadar, hayatn kurtarlmas ya da durumun
ktye gitmesini nleyebilmek amac ile olay yerinde, tbbi ara gere
aranmakszn mevcut ara ve gerelerle yaplan ilasz uygulamalardr.
Acil Tedavi Nedir?
Acil tedavi nitelerinde ve ambulanslarda yarallara, hekim ve salk personeli
tarafndan yaplan tbbi mdahalelerdir.
Eitimci, ilk yardmcnn zelliklerini ve ilk yardmn ncelikli amalarn
aadaki bilgiler dorultusunda aklar.
lk Yardmcnn zellikleri Nasl Olmaldr?
Olay yeri, genellikle insanlarn telal ve heyecanl olduklar bir ortamdr. Bu
durumda ilk yardmc sakin ve kararl bir ekilde olayn sorumluluunu alarak
gerekli mdahaleleri doru olarak yapmaldr. Bunun iin bir ilk yardmcda
aadaki zelliklerin olmas gerekmektedir.
nsan vcudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmak,
nce kendi can gvenliini korumak,
Sakin, kendine gvenli ve pratik olmak,
Eldeki olanaklar deerlendirebilmek,
Olay annda ve doru olarak haber vermek (112yi aramak),
evredeki kiileri organize edebilmek ve onlardan yararlanabilmek,
yi bir iletiim becerisine sahip olmak.
16
lk Yardm Modlleri
lk Yardmn ncelikli Amalar Nelerdir?
Hayati tehlikeyi ortadan kaldrmak,

Yaamsal fonksiyonlarn srdrlmesini salamak,
Yaralnn durumunun ktlemesini nlemek,
yilemeyi kolaylatrmak.
Eitimci, ilk yardmn temel uygulamalarn aklar. Koruma, bildirme ve

kurtarmann nemini vurgular.
lk Yardmn Temel Uygulamalar Nelerdir?
lk yardmn temel uygulamalar; Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK)
olarak ifade edilir.
Koruma: Kaza sonularnn arlamasn nlemek iin olay yerinin
deerlendirilmesini kapsar. En nemli ilem olay yerinde oluabilecek
tehlikeleri belirleyerek gvenli bir evre oluturmaktr.
Bildirme: Olay/kaza, mmkn olduu kadar hzl bir ekilde iletiim
aralar veya kaza yerinde bulunan dier kiiler aracl ile gerekli yardm
kurulularna bildirilmelidir. Trkiyede ilk yardm gerektiren her durumda
telefon iletiimleri, 112 acil telefon numaras zerinden gerekletirilir.
Kurtarma (mdahale): Olay yerinde hastalara/yarallara mdahale, hzl
ancak sakin bir ekilde yaplmaldr.
Eitimci, gvenli evre ile ilgili zellikleri rnek veya benzeri resimlerle
destekleyerek anlatr. Aadaki rnek olayda yaplan yanllar tartlr.
lk Yardmda Temel Kavrramlar, Uygulamalar ve nsan Vcudunu Tanma
17
DOKTORUN LM!
Bilecik-Bozyk karayolunda arpan otobsten yara almadan kurtulan Yrd.
Do. Dr. Mehmet Eray BOZAN, dier yarallara yardm etmeye balad. Bu
srada nc bir otobs gelerek doktora arpt ve doktor yaamn yitirdi!
Eitimci, acil durumda aranacak telefon numaralarn ve 112 arandnda gerekli
bilgileri ambulans veya telefon resimleri zerinde aklayarak anlatr.
110 - tfaiye
112 - Acil yardm (Ambulans)
154 - Trafik
155 - Polis mdat
156 - Jandarma
Eitimci, 112 aranmasnda gerekli olan bilgileri nem srasna gre aklar.
Daha sonra katlmclardan iki kiiye rnek vaka olayn vererek 112yi arama ve
bilgileri verme oyunlatrmas yaptrr.
BLDRME
Olay veya kaza, mmkn olduu kadar hzl bir ekilde, iletiim aralar veya
kaza yerinde bulunan dier kiiler araclyla gerekli yardm kurulularna
bildirilmelidir.
112 Aranmasnda Gerekli Bilgiler
1. Sakin olunmal ya da sakin olan bir kiinin aramas
salanmaldr.
2. 112 merkezi tarafndan sorulan sorulara net bir ekilde cevap
verilmelidir.
3. Kesin yer ve adres bilgileri verilirken olayn olduu yere yakn bir
caddenin ya da ok bilinen bir yerin ad verilmelidir.
4. Kimin, hangi numaradan arad bildirilmelidir.
5. Hastann/yaralnn ad ve olayn tanm yaplmaldr.
6. Hasta/yaral says ve durumu bildirilmelidir.
7. Eer herhangi bir ilk yardm uygulamas yapldysa nasl bir
yardm verildii belirtilmelidir.
8. 112 hattnda bilgi alan kii, gerekli olan tm bilgileri aldn
syleyinceye kadar telefon kapatlmamaldr.
18
lk Yardm Modlleri
Eitimci, grup ev hanmlarndan oluuyorsa rnek olay 1i, trafik kazalarn

nlemeye ynelik bir eitim ise rnek olay 2yi oyunlatrr ve katlmclarn
tartmalarn salar.
rnek Olay : 1
Senaryo
Demet Hanm, yemek yaparken kk olunun sesini duydu. Koarak odaya
gitti. Olunun yerde hareketsiz yattn grd. Seslendi, cevap vermiyordu.
Hemen 112 yi aramas gerektiini dnd ve arad.
Demet Hanm: Aloo!
112: Acil yardm buyurun!
Demet Hanm: Ben, Demet zkan. Evde oluma bir ey oldu hareket
etmiyor!
112: Hangi numaradan aryorsunuz, adresinizi syler misiniz?
Demet Hanm: Telefonum 727....... Tarlaba Cad. Yenice Sok.56/4
Yenimahalle/Ankara
112: Olunuzun durumu nedir?
Demet Hanm: Dm olabilir. Yerde hareketsiz yatyor.
112: Ambulans gnderiyoruz, telefonunuzu ltfen megul etmeyin.
Roller
Demet Hanm
112 grevlisi
Tartma Sorular
lk yardmcnn iletiimi nasld?

Adres konusunda verilen bilgi yeterli miydi?
Hastay tanmlamas yeterli miydi?
Baka neler sylemeliydi?
rnek Olay : 2
Senaryo
Emre, arabasyla Kzlcahamam ynnde giderken nde giden bir arabann takla
attn grr. Hemen arabasndan iner; kazann olduu yerde 40 yalarnda
bilinci kapal bir yaralnn yattn grr. Kendisinin ve yaralnn gvenliini
saladktan sonra 112yi arar.
19
Emre: Aloo!
112: Acil yardm buyurun!
Emre: Ben, Emre zkan. Bir kaza var!
112: Hangi numaradan aryorsunuz, yerinizi syler misiniz?
Emre: Telefonum 05.. 465....., u an Ankara-Kzlcahamam yolu
20nci km deyim. 1 km kadar geride benzin istasyonu vard.
112: Ka yaral var, durumlar nedir?
Emre: Takla atm bir arabadan yola frlam bilinci kapal bir yaral
var. lk yardmcym, temel yaam destei uyguluyorum.
112: Ambulans gnderiyoruz, telefonunuzu ltfen megul etmeyin!
Roller
Emre
112 grevlisi
Yaral
Tartma Sorular
lk yardmcnn iletiimi nasld?

lk yardm temel uygulamalarndan hangi basamaklarn yapt?
Cep telefonu olmasayd ne yapabilirdi?
Adres konusunda verilen bilgi yeterli miydi?
Yaraly tanmlamas yeterli miydi?
Baka neler sylemeliydi?
Eitimci, yaralnn deerlendirilmesinin amalarn hazrlad materyalle

aklar.
Yaralnn Deerlendirilmesinin Amalar Nelerdir?
20
Yaralanmann ciddiyetini deerlendirmek,

lk yardm nceliklerini belirlemek,
Yaplacak ilk yardm yntemini belirlemek,
Gvenli bir mdahale salamak.
lk Yardm Modlleri
Eitimci, ilk yardmcnn mdahale ile ilgili yapmas gerekenleri sorar. Ald
cevaplar tahtaya yazar, dorular vurgulayarak aklar.
KURTARMA
lk Yardmcnn Mdahale ile lgili Yapmas Gerekenler Nelerdir?
Yarallarn durumunu deerlendirmek ve ncelikli mdahale

edilecekleri belirlemek,
Yaralnn korku ve endielerini gidermek,
Yaralya mdahalede yardmc olacak kiileri organize etmek,
Yaralnn durumunun arlamasn nlemek iin kendi kiisel
olanaklar ile gerekli mdahalelerde bulunmak,
Krklara yerinde mdahale etmek,
Yaraly scak tutmak,
Yaralnn yarasn grmesine izin vermemek,
Yaraly hareket ettirmeden mdahale yapmak,
Yaralnn en uygun yntemlerle, en yakn salk kuruluuna sevkini
salamak (112). (Ancak, ar yaral bir kii, hayati tehlikesi
olmad srece asla yerinden hareket ettirilmemelidir!)
Eitimci, olay yerinin deerlendirilmesinin amalarn sorar, ald cevaplar

tahtaya yazar, dorular vurgulayarak aklar.
Olay Yerini Deerlendirmenin Amac Nedir?
Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldrmak,

Olay yerindeki yaral saysn ve trlerini belirlemek,
Olay yerinin hzl bir ekilde deerlendirilmesinin ardndan yaplacak
mdahaleleri planlamaktr.
Eitimci, olay yerinin deerlendirilmesinde yaplacak ileri hazrlad materyal

ile gstererek aklar. Sralamay katlmclara tekrarlatr.
Olay Yerinin Deerlendirilmesinde Yaplacak ler Nelerdir?
Herhangi bir olay yerinin deerlendirilmesinde aadakiler mutlaka
yaplmaldr.
21
Kazaya urayan ara, mmknse yolun dna ve gvenli bir alana

alnmal, konta kapatlmal, el freni ekilmeli, ara LPGli ise aracn
bagajnda bulunan tpn vanas kapatlmaldr.
Olay yeri, yeterince grnebilir biimde iaretlenmelidir. Kaza
noktasnn nne ve arkasna gelebilecek ara srclerini
yavalatmak ve olas bir kaza tehlikesini nlemek iin uyar iaretleri
yerletirilmelidir. Bunun iin gen reektrler kullanlmaldr.
Olay yerinde yaralya yaplacak yardm gletirebilecek veya
engelleyebilecek merakl kiiler olay yerinden uzaklatrlmaldr.
Olas patlama ve yangn riskini nlemek iin olay yerinde sigara
iilmemelidir.
Gaz varl sz konusu ise oluabilecek zehirlenmelerin nlenmesi
iin gerekli nlemler alnmaldr.
Kvlcm oluturabilecek klandrma veya ar aralarnn
kullanlmasna izin verilmemelidir.
Hasta/yaral, yerinden oynatlmamaldr.
Hasta/yaral
hzla,
yaam
bulgular
(ABC)
ynnden
deerlendirilmelidir.
Hasta/yaral, krk ve kanama ynnden deerlendirilmelidir.
Hasta/yaral, scak tutulmaldr.
Hastann/yaralnn bilinci kapal ise azdan hibir ey
verilmemelidir.
Tbbi yardm istenmelidir (112).
Hastann/yaralnn endieleri giderilmeli, nazik ve hogrl
olunmaldr.
Hastann/yaralnn panie kaplmasn engellemek iin yarasn
grmesine izin verilmemelidir.
Hasta/yaral ve olay hakkndaki bilgiler kaydedilmelidir.
Yardm ekibi gelene kadar olay yerinde kalnmaldr.
Eitimci, insan vcuduna ait bir resim ya da maket gstererek katlmclardan

baz organlarn yerlerini gstermelerini ve isimlerini sylemelerini ister. Daha
sonra insan vcudunu tanmann nemini aklar.
lk Yardmda nsan Vcudunu Tanmann nemi
lk yardm, salkla ilgili baz uygulamalar ierir. Bu uygulamalar, baarl
bir ekilde uygulayabilmek iin ilk yardmcnn insan vcudunun yaps ve
ileyii hakknda temel kavramlar, organlarn yerini, organlarn ve sistemlerin
grevlerini bilmesi gerekir.
22
lk Yardm Modlleri
Eitimci, vcudu oluturan yaplar hazrlad materyalle gstererek ilevlerini

aklar.
Vcudu Oluturan Yaplar
Vcudun esas yap ta hcredir. Benzer hcreler birleerek dokular, benzer
dokular birleerek organlar, organlar birleerek sistemleri oluturur.
Hcre: nsan vcudunun en temel birimidir. Grev ald dokuya gre yaps
biimlenir. oalma, genetik yapy oluturma, besin alverii gibi grevleri
vardr.
Doku: Hcrelerden oluur. levlerine gre dokular;
Epitel Doku: Deri, mukoza ve salg bezlerini oluturur. En nemli
grevi vcudu d etkenlerden korumaktr.
Ba Doku: Kemik, kkrdak, tendon ve damarlar oluturan dokulardr.
Vcutta destek oluturur.
Kas Doku: izgili ve dz kaslar olarak ikiye ayrlr. Hareket ve destei
salayan izgili kaslardr. Dz kaslar i organlarda bulunur.
Sinir Doku: Sinir hcresi ve lierinden oluur. Duyu ve ary iletir.
Beyinden alnan emirleri vcuda iletir.
Organ: Ortak ilevleri olan dokular birleerek organlar oluturur. Kalp,
bbrek, beyin vb.
Sistem: Vcutta bir ileyii yerine getirmek iin bir araya gelen organlar
topluluudur.
Eitimci, vcut sistemlerinin ileyi zelliklerini resimlerle aklar.
VCUT SSTEMLERNN LEY ZELLKLER
HAREKET SSTEM: Vcudun hareket etmesini, desteklenmesini salar ve
i organlara koruyucu grev yapar. Hareket sistemi u yaplardan oluur;
Kemikler,
Eklemler,
Balar,
Kaslar.
DOLAIM SSTEM: Vcut dokularna oksijen, besin, hormon, baklk
eleman vb. tar ve yeniden geriye toplar. Dolam sistemi u yaplardan
oluur;
Kalp: Gs kafesinin ortasnda, iman tahtasnn arkasnda bulunur.
ki blme ve drt odadan oluur. Damarlar araclyla kan vcuda
pompalar.
23
Kan Damarlar: Atardamar, toplardamar, klcal damarlar olmak zere

eittir.
Kan: Dolam sistemi iinde bulunan krmz renkli, baz tayc

maddeleri iinde bulunduran svdr. Yetikinde 4-5 litre kan
bulunmaktadr. Oksijeni ve dier besleyici geleri hcrelere tar.
Hcre atklarn toplar ve boaltm sistemine tar.
Kann Vcuttaki Grevleri

: Dokulara oksijen ve besin tar.
Tama
Is Ayarlama : Vcut ssn korur.
Savunma
: Vcudu i ve d enfeksiyonlara kar koruyan savunma
elemanlar (antikor) ve hcreleri bulundurur.
Phtlama : Kanamann durdurulmas iin gerekli hcre ve maddeleri
bulundurur.
SNR SSTEM: Bilin, anlama, dnme, alglama, hareketlerin uyumu,
dengesi ve solunum ile dolam salar.
Sinir Sistemi u Yaplardan Oluur:
Beyin,
Beyincik,
Omurilik,
Sinirler,
Omurilik Soan.
SOLUNUM SSTEM: Vcuda gerekli olan gaz alverii grevini yaparak
hcre ve dokularn oksijenlenmesini salar.
Solunum sistemi u organlardan oluur:
Az ve burun,
Solunum yollar,
Akcierler.
BOALTIM SSTEM: Kan szerek gerekli maddelerin vcutta tutulmas,
zararl olanlarn atlmas grevlerini yaparak vcutta i dengeyi korur.
Boaltm sistemi u organlardan oluur:
drar borusu,
drar kesesi,
drar kanallar,
Bbrekler.
24
lk Yardm Modlleri
SNDRM SSTEM: Azdan alnan besinlerin tlerek, sindirilmesi ve

kan dolam vastasyla vcuda datlmasn salar.
Sindirim sistemi u organlardan oluur:
Az,
Dil ve diler,
Yemek borusu,
Mide,
Safra kesesi,
Pankreas,
Barsaklar.
Eitimci, maket veya resim zerinde organlarn yerini gsterir. Katlmclara
rastgele organlarn isimlerini syleyerek yerlerini maket zerinde gstermelerini
ister. Daha sonra yaamsal bulgular ve normal deerlerini hazrlad materyalle
gstererek aklar.
YAAMSAL BULGULAR VE NORMAL DEERLER
BLN
Normal bir kii, kendine yneltilen tm uyarlara cevap verir.

Bilin dzeyi, yaralanmann arln gsterir.
SOLUNUM
Solunum sklna,
Solunum aralklarnn eitliine,
Solunum derinlii ne baklr.
Dzensiz solunum sinir sistemi zedelenmesini dndrr.

Bir dakikadaki solunum says yetikinde12-20, ocuklarda 16-22, bebeklerde
18-24 dr.
NABIZ
Kalp atmlarnn atardamara yapt basnca (basncn damar duvarnda parmak
ularyla hissedilmesine) nabz denir. Normal nabz; dinlenme hlinde yetikin
bir kiide dakikada 60-100, ocuklarda 100-120, bebeklerde 100-140 dr.
25
Vcutta Nabz Alnabilen Blgeler
ah damar (adem elmasnn her iki yannda),

n-kol damar (bilein i yz, ba parman st hizas),
Bacak damar (ayak srtnn merkezinde),
Kol damar (kolun i yz, dirsein st).
Yarallarn dolamn deerlendirirken, ocuk ve yetikinlerde ah damarndan,

bebeklerde kol atardamarndan nabz alnr.
VCUT ISISI
lk yardmda vcut ss daima koltuk altndan llmelidir.

Normali 36,5 Cdir.
Normal deerin stnde olmas yksek ate, altnda olmas ise dk
ate olarak ifade edilir.
41-42 C st ve 34,5 C alt, tehlikeyi iaret eder. 31,0 C ve alt,
lmcldr.
KAN BASINCI
26
Kalbin kaslma ve geveme annda damar duvarna yapt basntr.

Kalbin kan pompalama gcn gsterir.
Normali; 100/50 ve 120/80 mmHg dir.
lk Yardm Modlleri
Eitimciler
Eitimciler in
in Eitim
Eitim Rehberi
Rehberi
ZET
Eitimci, aadaki deerlendirme sorularn sorarak zetler.
DEERLENDRME
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
lk yardm nedir?
lk yardmn ncelikli amalar nelerdir?
lk yardmn temel uygulamalar nelerdir?
Gvenli evre ile ilgili zellikler nelerdir?
Acil durumda aranacak telefon numaralar nelerdir?
112 arandnda gerekli bilgiler nem srasna gre nelerdir?
nsan vcudunu tanmann nemi ve yaamsal normal deerler nelerdir ?
27
LK YARDIM MODLLER
KONU
2
TEMEL YAAM DESTE
KONU : TEMEL YAAM DESTE

SRE : 45 dakika x 2
AMA : Temel yaam destei konusunda bilgi, tutum ve beceri kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Solunum ve kalp durmasnn tanm syleyebilmeli,

Temel yaam desteinin tanmn syleyebilmeli,
Hayat kurtarma zincirini syleyebilmeli,
lk yardmn ABCsini aklayabilmeli,
Hava yolunu amak iin uygun ba- ene pozisyonu verebilmeli,
Yetikinde, ocukta ve bebekte yapay solunum kurallarn
syleyebilmeli,
Yapay solunumu yetikin, bebek ve ocuk mankenleri zerinde
uygulayabilmeli,
Yetikinde, ocukta ve bebekte d kalp masaj ile ilgili kurallar
syleyebilmeli,
Yetikin, bebek ve ocuk mankenleri zerinde d kalp masajn
uygulayabilmeli,
Temel yaam destei ile ilgili renim rehberlerini kullanabilmeli,
Yetikin, bebek ve ocuk mankenleri zerinde renim rehberi
basamaklarna gre yapay solunum ve d kalp masajn birlikte
uygulayabilmeli,
Yapay solunum ve d kalp masajnn etkinliini deerlendirebilmeli,
Temel yaam desteini ne zaman sonlandracan syleyebilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
Uygulama
Hikye anlatma
ARA - GERE

Manken (Bebek-ocuk-Yetikin),
Uygulama rehberi.
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, bir hikye okuyarak katlmclarn duygularn alr (grubun zelliine
gre Hikye 1 veya Hikye 2yi tercih eder). Konuyla ilikisini kurar.
Hikye: 1
stanbul-Ankara otobannda, Ankara ynnde seyrediyordum. Geredeyi
geince sada bir kalabalk grdm. Bir ara takla atmt. Yavaladm ve
aracm saa ekerek durdum. htiyac olan varsa yardm etmek istiyordum.
Kendimi tanttm.Yerde bir kii yatyordu ve en az on kii ylece durmu
seyrediyordu. 112yi arayp aramadklarn sordum. Aramlard, ancak henz
ambulans gelmemiti. Hemen, kiinin yaam bulgularn deerlendirdim.
Orada bekleyenlerden biri on dakika ncesine kadar nefes aldn, fakat on
dakikadr hibir hareketinin olmadn syledi. Ben yine de temel yaam
desteine baladm. Ksa sre sonra ambulans geldi. Ekibe yaraly devrettim,
ancak ok zldm. Grupta ilk yardm bilen bir kii olsayd yaralnn normal
yaantsn srdrme ihtimali ok yksek olacakt. Bunun zerine halk eitmek
gerektiine inandm ve imdi buradaym.
Hikye: 2
Bir gn iten eve dndmde kar komunun kaps nnde bir kalabalk
vard ve komular kendi aralarnda konuuyorlard. Yaklatm ve neler
olduunu sordum. Komunun gen olu, banyoda baygn bulunmutu. Hemen
ieri kotum, ocuk banyoda hareketsiz yatyor, annesi banda feryat-figan
alyordu. 112 aranmam, banyo havalandrlmam, anne yalnayak banyoda
bilincini kaybetmek zere, ocua herhangi bir mdahale yaplmamt.
Ayama bir terlik giyerek banyoya girdim ve olayn elektrikle ilgili olup
olmadn kontrol ettim. Banyo penceresini hemen atm, anneyi banyodan
kardm, komulardan birine 112yi aramasn syledim. ocuun ilk
deerlendirmesini yaptm, ba-ene pozisyonu verince derin bir i ekme ile
nefes almaya balad. Alt katta oturan Hasan Beyden yardm istedim, ocuu
omuzlarndan tutarak banyonun dna srkledik. Bu srada 112 geldi, ocuu
teslim ettikten sonra derin bir nefes aldm. lk yardm eitimini herkesin almas
lazm diye dndm. Gencecik ocuk lebilirdi. Uzun sre nefes almad
iin beyin hasar olmamas iin dua ettim.
32
lk Yardm Modlleri
Giri :
Eitimci, temel yaam destei ile ilgili bir deneyimleri olup olmadn sorar,
varsa paylar. Konunun amacn aklayarak giri yapar.
leni :
Eitimci, kalp ve solunum durmasnn tanmn hazrlad materyalle aklar.
Solunum ve Kalp Durmas Nedir?
Solunum Durmas: Solunum hareketlerinin durmas nedeniyle vcudun,
yaamak iin ihtiyac olan oksijenden yoksun kalmasdr. Hemen yapay
solunuma balanmaz ise bir sre sonra kalp durmas meydana gelir.
Kalp Durmas: Bilinci kapal kiide, byk atardamarlardan nabz alnamamas
durumudur. Kalp durmasna 5 dakika iinde mdahale edilmezse dokularn
oksijenlenmesi bozulaca iin beyin hasar oluur.
Kiide solunumun olmamas, bilincin kapal olmas, hi hareket etmemesi ve
uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasnn belirtisidir.
Eitimci, temel yaam desteinin tanmn aklar.
Temel Yaam Destei Nedir?
Hayat kurtarmak amac ile hava yolu akl salandktan sonra solunumu
durmu ve hibir yaam belirtisi grlmeyen (her hangi bir hareket, ksrk,
rengin solukluu, yzde morarma) kiiye, yapay solunum ile akcierlerine
oksijen gitmesini; d kalp masaj ile de kalpten kan pompalanmasn salamak
zere yaplan ilasz mdahalelerdir.
Temel yaam desteine balarken eer evrede biri varsa hemen 112
aratlmaldr.
Boulma ve travmalarda, ilk yardmc yalnz ise 5 turdan sonra (30/2= 1 tur)
kendisi yardm armaldr.
Bebek ve ocuklarda, eer evrede biri varsa hemen 112 aratlmaldr. lk
yardmc yalnz ise 5 tur temel yaam desteinden sonra kendisi yardm
armaldr. nk bebek ve ocuklarda solunum problemi n plandadr.
Temel Yaam Destei
33
Eitimci, hayat kurtarma zincirini gstererek ilk yardm ilgilendiren halkalar

aklar. Temel yaam desteinin nemini vurgular.
Hayat Kurtarma Zinciri Nedir?
Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluur. Son iki halka ileri yaam desteine
aittir ve ilk yardmcnn grevi deildir.
1. Halka - Salk kuruluuna haber verme,
2. Halka - Olay yerinde yaplan Temel Yaam Destei,
3. Halka - Ambulans ekiplerince yaplan mdahaleler,
4. Halka - Hastane acil servisleridir.
YAAM ZNCR HALKALARI

Eitimci, ilk yardmn ABCsinin nasl deerlendirileceini sorar ve temel yaam
desteine ksa srede balamann nemini vurgulayarak nedenlerini aklar.
lk Yardmn ABC si Nedir?
Bilin kontrol edilmeli,
bilin
kapal
ise
aadakiler
A. Hava yolu aklnn deerlendirilmesi,

B. Solunumun deerlendirilmesi ( Bak-Dinle-Hisset),
C. Dolamn deerlendirilmesi (canllk belirtilerini gzle).
34
lk Yardm Modlleri
hzla
Eitimci, hava yolu akln salama pozisyonunu uygulama rehberinde

(Ek 1.) yer alan basamaklara gre manken zerinde uygulayarak gsterir ve
katlmclardan bir ka kiiye uygulatr.
Hava Yolunu Amak in Ba - ene Pozisyonu Nasl Verilir?
Bilinci kapal btn yarallarda solunum yolu kontrol edilmelidir. nk dil
geriye kayabilir ya da herhangi bir yabanc madde solunum yolunu tkayabilir.
Az ii kontrol edilerek temizlendikten sonra hastaya ba-ene pozisyonu
verilir.
Bunun iin;
Bir el, alna yerletirilir.

Dier elin iki parma eneye yerletirilir.
Alndan bastrlp, eneden kaldrlarak ba, geriye doru itilir.
Bylece dil yerinden oynatlarak hava yolu akl salanm
olur.
Temel Yaam Destei
35
Eitimci, yetikinde yapay solunumu, uygulama rehberindeki (Ek 1.) basamaklara

uygun olarak aklar. Uygulama rehberinden izlemelerini salar. Bu srada yapay
solunum uygulama ilkelerini belirtir.
Yetikinde Yapay Solunum Nasl Yaplr?
Yaralnn hava yolu aldktan sonra solunum Bak-Dinle-Hisset yntemi ile
deerlendirilir. Ayn zamanda yaam belirtileri gzlenir. Hareket ediyor mu?
Rengi soluk mu? Morarm m? vb.
Solunumu ve canllk belirtileri yoksa Temel Yaam Desteine balanr.
Normal solunum yoksa (solunum yoksa veya yetersiz ve dzensiz ise) hemen
yapay solunuma balanr.
Azdan Aza Yapay Solunum
36
nce yaralya Ba-ene pozisyonu verilir.

Bir elin ba ve iaret parmaklar ile burun kanatlar hava kmayacak
ekilde kapatlr.
lk yardmc, yaralnn azn hava kmayacak ekilde kendi az ile
kavrar.
Hasta akcierine 400-600 ml hava gidecek ekilde azdan her biri bir
saniye sren iki kez enir.
Bu ekilde verilen hava hayati organlar koruyacak yeterli oksijene
(%16-18) sahiptir.
lk Yardm Modlleri
Azdan Buruna Yapay Solunum
Bebeklerde ve yetikinlerde ene kilitlenmesi gibi durumlarda, yapay

solunum azdan buruna hava verilerek yaplmaldr.
lk yardmc kendini korumak iin yapay solunum srasnda ince bir
tlbent, gazl bez gibi aralar kullanabilir.
Eitimci, ocukta yapay solunumu, uygulama rehberindeki (Ek 2.) basamaklara

uygun olarak aklar. Katlmclarn uygulama rehberinden izlemelerini salar.
Bu srada yapay solunum uygulama ilkelerini belirtir.
ocuklarda (1-8 Ya) Yapay Solunum Nasl Yaplr?
ocua nce Ba-ene pozisyonu verilir.

ocuun hava yolu aldktan sonra solunum Bak-Dinle-Hisset
yntemi ile deerlendirilir.
Solunumu ve canllk belirtileri yoksa Temel Yaam Desteine
balanr.
Yapay solunum azdan - aza ya da azdan - az ve buruna teknii
ile ocuun ya ve yznn byklne gre gerekletirilir.
Yapay solunuma iki kez hava enerek balanr.
Eitimci, bebekte yapay solunumu, uygulama rehberindeki (Ek 3.) basamaklara

uygun olarak aklar. Uygulama rehberinden izlemelerini salar. Bu srada
yapay solunum uygulama ilkelerini belirtir.
Bebeklerde (0-1 Ya Aras) Yapay Solunum Nasl Yaplr?
Bebein topuuna hafife vurularak bilin kontrol yaplr.

Bebein hava yolu aldktan sonra solunum Bak-Dinle-Hisset
yntemi ile deerlendirilir.
Solunum yolunun almas iin bebee Ba-ene Pozisyonu verilir
(bebein ba hafife itilir).
BAIN FAZLA GERDRLMES SOLUNUM YOLLARINI
TIKAYIP OLUMSUZ SONULAR YARATABLECENDEN
BAA HAFF BR EM VERMEK SON DERECE
NEMLDR!
Temel Yaam Destei
37
Yapay solunuma balanrken ilk yardmc, azn bebein az ve

burnunun stne yerletirmelidir.
Yapay solunuma her biri bir saniye sren be kez hava verilerek
balanr.
emenin ayar bebein gsnn kalk hareketlerine gre olmaldr.
ocuun akcierlerinin alacandan daha fazla hava enmemelidir.
Eitimci, yetikinde d kalp masajn, uygulama rehberi (Ek 1.) basamaklarna

gre aklar ve manken zerinde gsterir. Uygulama rehberinden izlemelerini
salar. Daha sonra dolam durmasnn nedenlerini, belirtilerini ve d kalp
masajnn kurallarn aklar.
Yetikinde D Kalp Masaj Nasl Yaplr?
Bilin ve solunum belirtileri yoksa sert bir zemine yatrlarak d kalp masajna
balanr.
Temel yaam destei yaplrken ya nemli bir faktrdr. Orta ya ve zerindeki
bir hastada lm nedenlerinin banda ventrikler fibrilasyon gelmektedir.
Byle bir durumda olay yerine gelen 112 ekibi, defibrilasyon yaparak hastay
kurtarma ansn arttrabilir. Bu nedenle sratle 112yi aramak son derece
nemlidir.
Temel yaam desteine balarken eer evrede biri varsa hemen 112 aratlmal
veya ilk yardmc kendisi aramaldr. Boulma ve travmalarda ilk yardmc
yalnz ise 30/2 kalp bass ve suni solunum uygulamasnn 5 tur tekrarndan
sonra 112 yi kendisi arar.
Bebek ve ocuklarda, eer evrede biri varsa hemen 112 aratlmaldr. lk
yardmc yalnz ise 5 tur temel yaam desteinden sonra kendisi yardm
armaldr. nk bebek ve ocuklarda solunum problemi n plandadr.
Kalp bass, gsn ortasna yaplmaldr. Her iki elin ba ve iaret parmaklar ile
iki eit C oluturulur. Bir elin iaret parma iman tahtasnn alt ucuna, dier
elin iaret parma st ucuna yerletirilir. Ba parmaklar ortada birletirilir.
Bir el kaldrlarak topuu dier ba parman stne konur. Elin topuu
tam iman tahtasnn stnde olmaldr. nde ya da arkada olmas kaburga
krlmasna neden olabilir.
38
lk Yardm Modlleri
Her iki el parmaklar birbirine geirilir ve hastaya temas etmemesine dikkat

edilir. Eller sabit tutulmaldr. Dirsekler ve omuz dz ve hasta/yaralnn
vcuduna dik duracak ekilde tutulmaldr.
Vcut arl ile kaburga kemikleri 4-5 cm ie kecek ekilde (yandan
bakldnda gs yksekliinin 1/3 kadar) ritmik olarak sktrma-gevetme
eklinde bas uygulanr. Erikinlerde dakikada 100 bas uygulanmaldr.
Temel Yaam Destei
39
D kalp masaj, 1 yan altndaki bebeklerde; gs kemiinde meme

izgisinin hemen altna iki parmakla, gs kemii 1-1,5 cm ie kecek
ekilde, dakikada 100 bas olarak yaplr. 1-8 yana kadar ocuklarda; bas
yeri yetikindeki gibi bulunur ve tek elle 2,5-5 cm kecek ekilde yaplmaldr
(yandan bakldnda gs yksekliinin 1/3 kadar).
Yapay solunum ve d kalp masaj birlikte yetikinlerde, bebekte ve ocukta
tek ya da iki ilk yardmc ile 30/2 olarak uygulanr. Buna 1 tur denir.
Temel yaam desteine yaralnn yaam belirtileri veya bu konuda eitim alm
bir salk personeli gelinceye kadar kesintisiz devam edilmelidir.
Eitimci, ocukta d kalp masajn, uygulama rehberi (Ek 2.) basamaklarna
gre aklayarak manken zerinde gsterir. Uygulama rehberinden izlemelerini
salar.
ocuklarda (1-8 Ya) D Kalp Masaj Nasl Yaplr?
Kalp masaj tek elle baslarak yaplr.
Bas noktas, yetikinlerde olduu gibi belirlenir. Byk ocuklarda tek elin
bass yetersiz grlrse yine yetikinlerdeki gibi uygulama yaplr.
ocuklarda dakikada 100 bas uygulanr.
Bas gc ise gs boluu 2,5-5 cm kecek ekilde (yandan bakldnda
gs yksekliinin 1/3 kadar),
ocuklarda bir ya da iki ilk yardmc ile 30/2 olacak ekilde uygulama
yaplr.
Eitimci, bebekte d kalp masajn, uygulama rehberi (Ek 3.) basamaklarna
gre aklayarak manken zerinde gsterir. Uygulama rehberinden izlemelerini
salar.
Bebeklerde (0-1 Ya) D Kalp Masaj Nasl Yaplr?
Bebein iki memesi arasnda hayali bir izgi olduu varsaylarak bu izginin
hemen altnda orta noktada gs kemii tespit edilir. Buraya iki parma
bastrmak suretiyle kalp masajna balanr.
Kalp masaj gs kemii 1-1,5 cm ieri kecek ekilde yaplr.
40
lk Yardm Modlleri
Bebeklere de dakikada 100 bas uygulanr.

Bebeklerde de kalp masaj ve yapay solunum says 30/2 olacak ekilde
uygulanr.
Eitimci, yapay solunum ve d kalp masajn birlikte yaparak uygulama

rehberindeki basamaklara uygun olarak yetikin, bebek ve ocuk mankenleri
zerinde gsterir. Uygulama rehberinden izlemelerini salar. Katlmclar 34 kiilik gruba bler; yapay solunum ve kalp masaj uygulamasn uygulama
rehberine gre yetikin, bebek ve ocuk mankenleri zerinde yapmalarn salar.
Yaralnn ikinci deerlendirme basamaklarn aklar. Manken zerinde bir kez
uygular. Birka katlmcya uygulatr.
Temel Yaam Destei
41
ZET
Eitimci, solunum ve dolam durmasnn nedenleri, belirtileri, yapay solunum
ve d kalp masajnn bebek, ocuk ve erikindeki farklar belirterek kurallar
tekrarlar.
DEERLENDRME
1. lk yardmn ABCsi nasl deerlendirilir?
2. Yapay solunumda dakikada ka kez solunum verilir? (Bebek-ocukYetikin)
3. D kalp masajnda dakikada ka kez bas uygulanr? (Bebek-ocukYetikin)
42
lk Yardm Modlleri
EKLER
EK 1.
YETKNLERDE YAPAY SOLUNUMU VE DI KALP MASAJI BRLKTE
UYGULAMA BASAMAKLARI
1. Kendisinin ve hastann/yaralnn gvenliinden emin olma
2. Hastay/yaraly hafif sarsarak ve iyi misiniz? diye sorarak bilinci kontrol etme
3. Tbbi yardm isteme (112)
4. Hasta/yaral sert bir zemin zerine yatrma
5. Hastann/yaralnn yanna diz kme
6. Hastann/yaralnn kravat, kemer ve yakasn ama
7. Az iini kontrol ederek hava yolu tkanklna neden olan cisim varsa karma
8. Hava yolunu amak iin bir elini hastann/yaralnn alnna, dier elinin parmak ularn
enesinin altna yerletirme
9. ene kemiinin uzun kenar yere dik a yapacak ekilde ba geriye doru eme
10. Hastann/yaralnn solunum yapp yapmadn kontrol etme;
Gs kafesinin solunum hareketlerini gzleme
Eilerek yzn hastann azna yaklatrarak solunumu dinleme ve soluu

yananda hissetmeye alma
El ile gs kafesinin hareketlerini hissetmeye alma

11. Soluk alp vermiyorsa alnnn zerine koyduu elin ba ve iaret parman kullanarak
hastann/yaralnn burnunu kapatma
12. Ba geriye doru eilmi pozisyonda iken hastann/yaralnn azn, aznn iine alacak
ekilde yerletirme
13. Derhl 2 kez hava eme, havann geriye kp kmadn bak-dinle-hisset ile kontrol
etme
14. Gs kemiinin ortasnda basn noktasn belirleme:
Her iki elin ba ve iaret parmaklar ile iki eit C oluturma.
Bir elin iaret parman iman tahtasnn alt ucuna, dier elin ba parman st
ucuna yerletirme.
15. Ba parmaklar ortada birletirme. Bir eli kaldrlarak topuunu dier elin ba parman
stne koyma
16. Dier elini bu elin zerine yerletirme
17. Her iki elin parmaklarn birbirine geirme
18. Parmaklar gs kafesiyle temas ettirmeden, dirsekleri bkmeden, gs kemii zerine
vcuda dik olacak ekilde tutma
19. Gs kemii 4-5 cm aa inecek ekilde bas uygulama, bu ilemi dakikada 100 kez
uygulama
20. Tek ya da iki uygulayc ile 30 kalp masajndan sonra 2 solunum yaptrma (dakikada 100
bas)
21. Temel yaam desteine tbbi yardm gelinceye kadar, hasta/yaral yaam belirtileri
gsterinceye kadar devam etme
Temel Yaam Destei
43
EK 2.
OCUKTA TEMEL YAAM DESTE

1. Kendisi ve hastann/yaralnn gvenliinden emin olma

2. Szl uyar veya hafife omzuna dokunarak bilin durumunu kontrol etme
3. Etrafta biri varsa tbbi yardm isteme (112)

4. Hastay/yaraly sert bir zemine yatrma
5. Skan giysileri gevetme
6. Az kontrol edilerek varsa yabanc cismi temizleme
7. Bir el ile alnndan, dier elin parmak ular ile enesinden geriye yukar
iterek, ba hafife geriye eerek solunum yolunu ama
8. Bak-dinle-hisset yntemi ile solunumu kontrol etme
9. Solunum yoksa, alnnda bulunan elin ba ve iaret parmaklar ile burnun
yumuak ksmn sktrarak kapatma
10. Azn hafife ama, eneyi hafif ne ekme
11. Normal bir soluk alma ve azn hastann/yaralnn dudaklar evresine
hava kaa olmayacak ekilde iyice yerletirme
12. Pe pee 2 kez hava eme
13. Ba pozisyonunu deitirmeden havann geri gelip gelmediini kontrol
etme (bak-dinle-hisset)
14. Yaam belirtisi yoksa d kalp masaj iin bas noktasn belirleme;
Gs kemiinin ortasnda basn noktasn belirleme
Her iki elin ba ve iaret parmaklar ile iki eit C
oluturma.
15. Ba parmaklar ortada birletirme. Bir eli kaldrlarak topuunu dier elin
ba parman stne koyma
16. Kolu, gs kemiine dik ve dz bir hat alacak ekilde gerili olarak tutma
(Yetersiz gelirse yetikindeki gibi iki elle yaplr )
17. Dakikada 100 bas olacak ekilde bir ritimle gs kemiini 2,5-5 cm
aaya bastrma
18. Her 30 bas 2 yapay solunum uygulama (1 dng)
19. lk yardmc tek bana ise 5 turdan sonra 112yi arama
20. Bu ileme hasta/yaral yaam belirtileri gsterinceye kadar yada salk
personeli gelinceye kadar devam etme
44
lk Yardm Modlleri
EK 3.
BEBEKLERDE TEMEL YAAM DESTE
1. Kendisinin ve hastann/yaralnn gvenliinden emin olma
2. Ayak tabanna hafife vurarak bilin durumunu kontrol etme
3. Tbbi yardm arma (evrede bakas varsa 112yi aratma, yoksa 5
dngden sonra 112yi arama)
4. Az kontrol edilerek varsa, grlyorsa yabanc cismi temizleme
6. Bir eli hastann/yaralnn alnna koyma,dier elin iki parma ile eneyi
yukar geri iterek hafife ba geriye eme
7. Bak-dinle-hisset yntemi ile solunumu kontrol etme
8. Solunum yoksa, az dolusu nefes alarak azn hastann/yaralnn az ve
burnunu iine alacak ekilde yerletirme
9. Pe pee 2 defa hava eme
10. Yzn hastann/yaralnn yzne yaklatrarak, gzleyerek ve dinleyerek
havann geri gelip gelmediini kontrol etme
11. Yaam belirtisi yoksa gs kemiinin orta noktasn belirleme
ki meme ucu arasndaki hayali izgi hizasn bulma
Gs kemii ile kesitii noktay belirleme ve iaret parman
bu noktaya koyma
12. aret parman gs kemii zerine orta parmak ve yzk parma daha
aaya yerletirme
13. aret parman kaldrma, iki parmakla gs kemiini 1-1,5 cm aaya
bastrma
14. Basy eit srelerde ve ritmik olarak yapma
15. Her 30 basda 2 hava eyecek ekilde ilemi uygulama (dakikada 100
kalp bass)
16. lk yardmc tek bana ise 5 turdan sonra 112yi arama
17. Bu ileme bebek yaam belirtileri gsterinceye kadar yada salk personeli
gelinceye kadar devam etme
Temel Yaam Destei
45
LK YARDIM MODLLER
KONU
3
HASTA ve YARALI
TAIMA TEKNKLER
KONU : HASTA ve YARALI TAIMA TEKNKLER

SRE : 45 dakika
AMA : Hasta/yaral tama teknikleri konusunda bilgi, tutum ve beceri
kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Yaral tanmasna ynelik genel kurallar syleyebilmeli,
Acil tama tekniklerini syleyebilmeli,
Srkleme tekniklerini syleyebilmeli,
Ara iindeki yaraly acil karma koullarn syleyebilmeli,
Ara iindeki yaraly acil karma tekniini (RENTEK MANEVRASI)

uygulayabilmeli,
Battaniye ile sedye hazrlama tekniklerini syleyebilmeli,
Battaniye ile sedye hazrlayabilmeli,
Ksa mesafede sratli tama tekniklerini syleyebilmeli,
Ksa mesafede sratli tama tekniklerini uygulayabilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
Uygulama
ARA - GERE
Manken,
Sedye,
Sandalye,
Battaniye,
Uygulama rehberi.
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, herhangi bir kaza sonucunda kurtarma deneyimleri olup olmadn
sorar ve verilen cevaplardaki ilgilerini eken noktalar tahtaya yazar.
Giri:
Eitimci, televizyon haberlerinde ska sz geen kurtarma facias tabirini
tarttrr. Daha sonra konunun ama ve renim hedeerini ksaca aklayarak
giri yapar.
leni:
Eitimci, ilk yardmcnn tamada dikkat etmesi gereken genel ilkelerin neler
olduunu sorar. Cevaplar tahtaya yazar. Tahtada yazlanlar ile hazrlad
materyali gstererek karlatrr.
Yaral Tanmasnda Genel Kurallar Nelerdir?
Yaral tanmasnda ilk yardmc kendi saln riske

sokmamaldr,
Gereksiz zorlama ve yaralanmalara engel olmak iin aadaki
kurallara uygun davranmaldr.
-
50
Yaralya yakn mesafede allmaldr.

Daha uzun ve kuvvetli kas gruplar kullanlmaldr.
Srtn gerginliini korumak iin dizler ve kalalar bklmelidir
(omurilik yaralanmalar riskini azaltr).
Yerden destek alacak ekilde, her iki aya da kullanarak biri
dierinden biraz ne yerletirilmelidir.
Kalkarken arl kala kaslarna vererek dizler, en uygun biimde
dorultulmaldr.
Ba her zaman dz tutulmal, homojen ve dzgn bir ekilde
hareket ettirilmelidir.
Yava ve dzgn admlarla yrmek gerekir. Admlar omuzdan
daha geni olmamaldr.
Arlk kaldrrken karn muntazam tutulup kalay kasmak
gerekir.
Omuzlar, leen kemiinin ve omuriliin hizasnda
tutulmaldr.
Yn deitirirken ani dnme ve bklmelerden
kanlmaldr.
Yaral mmkn olduunca az hareket ettirilmelidir.
lk Yardm Modlleri
Yaral ba-boyun-gvde ekseni esas alnarak en az 6 destek

noktasndan kavranmaldr.
Yaral tamak mkemmel bir ekip almas gerektirir.
Tm hareketleri ynlendirecek sorumlu bir kii olmal, bu kii
hareketler iin gereken komutlar (dikkat, kaldryoruz gibi)
vermelidir. Bu kii genellikle arln en fazla olduu ve en fazla
dikkat edilmesi gereken blge olan ba ve boyun ksmn tutan kii
olmaldr.
Eitimci, acil tama tekniklerini, hazrlad materyalle gstererek aklar.

Acil Tama Teknikleri Nelerdir?
Genel bir kural olarak yaralnn yeri deitirilmemeli ve

dokunulmamaldr. Olaanst bir tehlike sz konusuysa tad her
trl riske ramen acil tama zorunludur.
En ksa srede yarallar, gvenli bir yere tanmaldr.

- Srkleme yntemi,
- Ara iindeki yaraly tama (RENTEK MANEVRASI).
Eitimci, srkleme tekniklerini, hazrlad materyalle gstererek bir kii

zerinde uygular.
Srkleme Yntemleri Nelerdir?
Yaralnn srklenmesi olduka faydal bir yntemdir. zellikle ok kilolu ve
iriyar kiilerin tanmas gerekiyorsa dar, bask ve gei gl olan bir yerden
karmalarda herhangi bir yaralanmaya neden olmamak iin seilebilecek bir
yntemdir. lk yardmcnn fiziksel kapasitesi gz nnde bulundurulmaldr.
Mmknse battaniye kullanlmaldr.
Srkleme yntemleri unlardr:
Ayak bileklerinden srkleme,
Koltuk altndan tutarak srkleme.
Hasta ve Yaral Tama Teknikleri
51
Eitimci, ara iindeki yaraly acil karma koullarnn neler olduunu

hazrlad materyalle aklar. Ugulama rehberini gstererek Rentek
Manevrasn bir kii zerinde uygular. Uygulama rehberini (Ek) katlmclara
datarak ikierli gruplar halinde uygulatr.
Ara indeki Yaraly Tama (Rentek Manevras) Teknii Nedir?
Kaza geirmi yaral bir kiiyi eer bir tehlike sz konusu ise omuriliine zarar
vermeden aratan karma tekniidir. Bu uygulama, solunum durmas ( yapay
solunum uygulamas yapmak iin), yangn ve patlama tehlikesi gibi olaanst
durumlarda uygulanr.
52
Kaza ortam deerlendirilir; patlama, yangn tehlikesi belirlenir, evre

ve ilk yardmcnn kendi gvenlii salanr.
Hastann/yaralnn omuzlarna hafife dokunarak ve iyi misiniz?
diye sorarak bilinci kontrol edilir.
Hastann/yaralnn solunum yapp yapmad gzlemlenir (gs
hareketleri izlenir). Eer solunum yok ise;
Hastann/yaralnn ayaklarnn pedala skmadndan emin olunur;
emniyet kemeri alr.
Hastaya/yaralya yan tarafndan yaklalr ve bir elle kolu, dier elle de
enesi kavranarak boynu tespit edilir (hafif hareketle).
Ba-boyun-gvde hizasn bozmadan aratan dar ekilir.
Hasta/yaral yavaa yere veya sedyeye yerletirilir.
lk Yardm Modlleri
Eitimci, sedye zerine yerletirme tekniklerini, hazrlad materyalle

gstererek aklar. Katlmclardan drt kii ile kak teknii basamaklarn,
be kii ile kpr tekniini, drt kii ile karlkl durarak kaldrma teknii
basamaklarn, yine be kii ile de ktk yuvarlama teknii basamaklarn
uygulatr.
Sedye zerine Yerletirme Teknikleri Nelerdir?
1. Kak Teknii
Bu teknik, yaralya sadece bir taraftan ulalmas durumunda ilk yardmc
tarafndan uygulanr.
lk yardmclar, yaralnn tek bir yannda bir dizleri yerde olacak
ekilde diz kerler.
Yaralnn elleri gsnde birletirilir.
Birinci ilk yardmc; ba ve omuzundan, ikinci ilk yardmc; srtnn
alt ksm ve uyluundan, nc ilk yardmc; dizlerinin altndan ve
bileklerinden kavrar. Daha sonra kendi ellerini yaralnn vcudunun
altndan geirerek kavrarlar.
Ban ve omzunu tutan birinci ilk yardmcnn komutu ile tm ilk
yardmclar ayn anda yaraly kaldrarak dizlerinin zerine koyarlar.
Sonra uyumlu bir ekilde ayaa kalkarlar.
Ayn anda tek bir hareketle yaraly gslerine doru evirirler ve
ayn anda dzgn bir ekilde sedyeye koyarlar.
2. Kpr Teknii
Yaralya iki taraftan ulalmas durumunda, drt ilk yardmc tarafndan
yaplr.
lk yardmclar bacaklarn ap yaralnn zerine hafife melerek
yerleirler.
Birinci ilk yardmc; ba koruyacak ekilde omuz ve ensesinden,
ikinci ilk yardmc; kalalarndan, nc ilk yardmc da dizlerinin
altndan tutar.
Birinci ilk yardmcnn komutu ile her ilk yardmc hastay
kaldrr.
Drdnc ilk yardmc, sedyeyi arkadalarnn bacaklar arasna iterek
yerletirir ve yaral, sedyenin zerine konulur.
3. Karlkl Durarak Kaldrma
Omurilik yaralanmalarnda ve phesinde kullanlr. ilk yardmc tarafndan
uygulanr.
53
ki ilk yardmc, yaralnn gs hizasnda karlkl diz ker.

nc ilk yardmc, yaralnn dizleri hizasnda diz ker.
Yaralnn kollar gsnn zerinde birletirerek dz yatmas
salanr.
Ba ksmdaki ilk yardmclar kollarn ba-boyun eksenini koruyacak
ekilde yaralnn srtna yerletirirler.
Yaralnn dizleri hizasndaki nc ilk yardmc, kollarn aarak
yaralnn bacaklarn dz olacak ekilde kavrar. Verilen komutla tm
ilk yardmclar, yaraly dz olarak kaldrarak sedyeye yerletirirler.
4. Ktk Yuvarlama Teknii

Bu teknik, yaralnn ar olmas ve sert srt tahtas vb. olmas durumunda, drt
ilk yardmc tarafndan uygulanr.
ilk yardmc yaralnn tek bir yannda, bir dizleri yerde olacak
ekilde diz kerler.
Yaralnn elleri gsnde birletirilir.
Birinci ilk yardmc; ba ve omzundan, ikinci ilk yardmc; srtnn
alt ksm ve uyluundan, nc ilk yardmc; dizlerinin altndan
ve bileklerinden kavrar. Daha sonra ilk yardmclar kendi ellerini,
yaralnn vcudunun altndan geirerek kavrarlar.
Ban ve omzunu tutan birinci ilk yardmcnn komutu ile tm ilk
yardmclar ayn anda yaraly yan evirirler.
Drdnc ilk yardmc, srt tahtasn yaralnn altna iter.
ilk yardmc, yaraly yine komutla tahtann zerine evirir.
Yaral, sedye zerine yerletirilerek balanr.
Eitimci, sedye ile tama tekniklerini hazrlad materyalle gstererek aklar.
Sedye le Tama Teknikleri Nelerdir?
Sedye ile tamada genel kurallar unlardr:
Yaral, battaniye ya da araf gibi bir malzeme ile sarlmaldr.
Dmesini nlemek iin sedyeye balanmaldr.
Ba gidi ynnde olmaldr.
Sedye daima yatay konumda olmaldr.
ndeki ilk yardmc sa, arkadaki ilk yardmc sol aya ile yrmeye
balamaldr.
Daima sedye hareketlerini ynlendiren bir sorumlu olmal ve komut
vermelidir.
Gl olan ilk yardmc, hastann/yaralnn ba ksmnda
olmaldr.
54
lk Yardm Modlleri
Eitimci, sedye ile hastann/yaralnn iki ve drt kii ile tanmas tekniklerini
hazrlad materyalle aklar. kili ve drtl gruplar oluturarak uygulatr.
1. Sedyenin ki Kii Tarafndan Tanmas
Her iki ilk yardmc melir, srtlar dz, bacaklar kvrk olacak
ekilde sedyenin iki ucundaki i ksmlarda dururlar.
Komutla birlikte sedyeyi kaldrrlar ve yine komutla dnml admla
yrmeye balarlar.
nde yryen, yoldaki olas engelleri haber vermekle
sorumludur.
2. Sedyenin Drt Kii Tarafndan Tanmas

Yaralnn durumu ar ise ya da yol uzun, zor ve engelli ise sedye 4 kii ile
tanmaldr.
lk yardmclarn ikisi; yaralnn ba, dier ikisi; ayak ksmnda srtlar

dik, bacaklar bkl olarak sedyenin yan ksmlarnda melirler.
Sedyenin sapndan tutarlar ve yukar komutu ile sedyeyi kaldrrlar.
Sedyenin sol tarafndan tutan ilk yardmclar sol, sa tarafndakiler sa
admlaryla yrmeye balarlar.
Dar blgeden yrrken ilk yardmclar, srtlarn sedyenin i ksmna
vererek yerleirler.
Merdiven ve yoku inip karken sedye mmkn olabilecek en yatay
pozisyonda tutulmaldr. Bunun iin ayak tarafndakiler sedyeyi uyluk
hizasnda, ba tarafndakiler omuz hizasnda tutmaldr.
Eitimci, battaniye ile sedye oluturma tekniklerini, hazrlad materyalle

gstererek aklar ve ikierli gruplar halinde uygulatr.
Bir Battaniye ile Geici Sedye Oluturma
Tek bir battaniye ile sedye oluturmada; battaniye yere serilir kenarlar
rulo yaplr.
Yaral zerine yatrlarak ksa mesafede gvenle tanabilir.
Bir Battaniye ve ki Kirile Geici Sedye Oluturma

Yeterli uzunlukta iki kiri ile sedye oluturmak mmkndr.
Bir battaniye yere serilir.
Battaniyenin 1/3ne birinci kiri yerletirilir ve battaniye bu kiriin
zerine katlanr.
55
Katlanan ksmn bittii yere yakn bir noktaya, ikinci kiri

yerletirilir.
Battaniyede kalan ksm, bu kiriin zerini kaplayacak ekilde kiriin
zerine doru getirilir.
Yaral bu iki kiriin arasnda oluturulan blgeye yatrlr.
DKKAT!
Trafik kazalarnda omurga yaralanmas olabileceinden, bundan

sonra anlatlacak yntemler nerilmez. lk mdahaleden sonra 112
beklenmelidir.
Eitimci, ksa mesafede sratli tama tekniklerini hazrlad materyalle
gstererek aklar. Her bir teknii bir katlmc zerinde uygular. Katlmclar
ikili, l ve drtl gruplara ayrarak her gruba bir teknik uygulatr ve dier
katlmclarn izlemelerini salar.
Ksa Mesafede Sratli Tama Teknikleri Nelerdir?
1. Kucakta Tama
Bilinci ak olan ocuklar ve hafif yetikinler iin kullanl bir yntemdir. Bir
Bir elle, yaralnn dizlerinin altndan tutularak destek alnr.
Dier elle gvdenin arl yklenerek srtndan kavranr.
Yaralya kollarn ilk yardmcnn boynuna dolamas sylenebilir. Bu
yaralnn kendini gvende hissetmesini salar.
Arlk dizlere verilerek kalklr.
2. lk Yardmcnn Omzundan Destek Alma
Hafif yaral ve yryebilecek durumdaki yarallarn tanmasnda kullanlr. Bir
ilk yardmc tarafndan uygulanr. Bu yntem iki kii ile de uygulanabilir.
Yaralnn bir kolu, ilk yardmcnn boynuna dolanarak destek

verilir.
lk yardmc, bota kalan kolu ile yaralnn belini tutarak yardm
eder.
3. Srtta Tama
Bilinli hastalar tamada kullanlr. Bir ilk yardmc tarafndan uygulanr.
lk yardmc, yaralya srt dnk olarak melir ve bacaklarn
kavrar.
Yaralnn kollar, ilk yardmcnn gsnde birletirilir.
Arlk dizlere verilerek yaral kaldrlr.
56
lk Yardm Modlleri
4. Omuzda Tama (tfaiyeci Yntemi)

Yryemeyen ya da bilinci kapal olan kiiler iin kullanlr. Bir ilk yardmc
tarafndan uygulanr. lk yardmcnn bir kolu bota olacandan, bir yerden
rahatlkla destek alnabilir.
lk yardmc sol kolu ile omzundan tutarak yaraly oturur
duruma getirir.
melerek sa kolunu yaralnn bacaklarnn arasndan geirir.
Yaralnn vcudunu sa omzuna alr.
Sol el ile yaralnn sa elini tutar, arl dizlerine vererek
kalkar.
Yaralnn nde bota kalan bilei kavranarak hzla olay yerinden
uzaklatrlr.
5. ki lk Yardmc le Ellerin zerinde Tama (Altn Beik Yntemi)
Yaralnn ciddi bir yaralanmas yoksa ve yardm edebiliyorsa iki, , drt elle
altn beik yaplarak tanr.
ki Elle: ki ilk yardmcnn birer eli bota kalr. Bu elleri birbirlerinin omzuna
koyarlar. Dier elleri ile bileklerinden kavrayarak yaraly oturturlar.
Elle: Birinci ilk yardmc bir eli ile ikinci ilk yardmcnn omzunu kavrar:
Dier eli ile ikinci ilk yardmcnn el bileini kavrar. kinci ilk yardmc bir el
ile birinci ilk yardmcnn bileini, dier eli ile de kendi bileini kavrar.
Drt Elle: lk yardmclar bir elleri ile dier el bileklerini, br elleri ile de
birbirlerinin bileklerini kavrarlar.
6. Kollar ve Bacaklardan Tutarak Tama
Yaral, bir yerden kaldrlarak hemen baka bir yere aktarlacaksa kullanlr. ki
lk yardmclardan biri, srt yaralya dnk olacak ekilde bacaklar

arasna melir ve elleri ile yaralnn dizleri altndan kavrar. kinci ilk
yardmc, yaralnn ba tarafna geerek kollar ile koltuk altlarndan
kavrar. Bu ekilde kaldrarak tarlar.
7. Sandalye ile Tama

Yaralnn bilinli olmas gereklidir. zellikle merdiven inip karken ok
kullanl bir yntemdir. ki ilk yardmc tarafndan uygulanr.
Bir ilk yardmc sandalyeyi arka taraftan, oturulacak ksma yakn bir
yerden, dier ilk yardmc, sandalyenin n bacaklarn aa ksmndan
kavrayarak tarlar.
57
ZET
Eitimci, genel bir kural olarak yaralnn yerinin deitirilmemesi,
dokunulmamas, olaanst bir tehlike sz konusuysa her trl riske ramen
acil tamann zorunlu olduunu vurgulayarak zetler.
DEERLENDRME
Eitimci, aadaki sorular gruba sorarak deerlendirme yapar.
1. Yaral tanmasndaki genel kurallar nelerdir?
2. Kaza geirmi ve ara iinde skm bir yaraly eer bir tehlike
sz konusu ise omuriliine zarar vermeden karmak iin kullanlan
tama teknii nedir?
3. Bilinci kapal olan yaral iin en uygun tama yntemi nedir?
4. Kaza geirmi yaral bir kiiyi, eer tehlike sz konusu ise
omuriliine zarar vermeden karmak iin hangi yntem uygulanr?
58
lk Yardm Modlleri
EK
HASTA/YARALIYI ARATAN IKARMA (RENTEK MANEVRASI)
1. Kaza ortamn deerlendirme, patlama, yangn tehlikesini belirleme

2. Yaralnn ABCsini deerlendirme
3. Yaralnn ayaklarnn pedala skmadndan emin olma
4. Yaralya yan tarafndan yaklama. Bir eliyle kolunu, dier eliyle de enesini
tutarak boyunu dar ekme ( hafif hareketle)
5. Ba-boyun-gvde hizasn bozmadan aratan dar ekme ( hafif hareketle )
6. Yaraly yavaa yere veya sedyeye yerletirme
7. Vcuda saplanm bir cisim varsa karmama
59
LK YARDIM MODLLER
KONU
4
KANAMA VE OKTA
LK YARDIM
KONU : KANAMA VE OKTA LK YARDIM

SRE : 45 dakika
AMA : Kanama ve okta ilk yardm konusunda bilgi, tutum ve beceri
kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Kanamann tanmn ve eitlerini syleyebilmeli,

D kanamann tanmn ve eitlerini syleyebilmeli,
D kanamada yara zerine bask ve bandajla kanama durdurmay
uygulayabilmeli,
Atardamar, toplardamar ve klcal damar kanamas arasndaki farklar
syleyebilmeli,
Kanamann durdurulmasnda kullanlan gen sarg ve bandaj eitlerini
uygulayabilmeli,
Turnike uygulama artlarn sayabilmeli,
Turnike uygulayabilmeli,
Uzuv kopmasnda yaplacaklar sayabilmeli,
kanamann tanmn syleyebilmeli,
kanamada ilk yardm syleyebilmeli,
Burun kanamas durdurma basamaklarn sayabilmeli,
Kulak kanamasndaki ilk yardm basamaklarn sayabilmeli,
okun tanmn ve eitlerini syleyebilmeli,
okun belirtilerini sayabilmeli,
okta ilk yardm uygulamalarn syleyebilmeli,
Basamaklarna uygun olarak ok pozisyonu verebilmeli,
oktaki kazazedeye psikolojik destek salamann nemini
syleyebilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
Uygulama
ARA - GERE

gen sarg,
Bandaj,
Battaniye,
Uygulama rehberi.
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, katlmclara fizik egzersiz yaptrr. Egzersizin kan dolamna
yararlarn sorarak konuya dikkatlerini eker.
Giri:
Eitimci, katlmclara herhangi bir kaza esnasnda meydana gelen kanamay
durdurma deneyimleri olup olmadn sorar.
leni:
Eitimci, kanamann tanm ve kanama eitlerini aadaki bilgilerden
yararlanarak hazrlad materyalle aklar.
Kanama Nedir?
Damar btnlnn bozulmas sonucu kann damar dna (vcudun iine
veya dna) doru akmasdr. Kanamann ciddiyeti aadaki durumlara
baldr:
Kanamann hzna,
Vcutta kann akt blgeye,
Kanama miktarna,
Kiinin fiziksel durumu ve yana.
Ka eit Kanama Vardr?
Vcutta kann akt blgeye gre 3 eit kanama vardr.
D Kanamalar: Kanama, yaradan vcut dna doru olur.
Kanamalar: Kanama vcut iine olduu iin gzle grlemez.
Doal Deliklerden Olan Kanamalar: Kulak, burun, az, ans, reme
organlarndan olan kanamalardr.
Eitimci, atardamar, toplardamar ve klcal damar kanamasn resimlerle
destekleyerek anlatr ve farklarn sorarak tartr.
Kanamalar; atardamar, toplardamar ya da klcal damar kanamas eklinde
olabilir.
Atardamar kanamalar, kalp atmlar ile uyumlu olarak kesik

kesik akar ve ak renklidir.
Toplardamar kanamalar koyu renkli ve sznt eklindedir.
Klcal damar kanamas ise kk kabarcklar eklindedir.

64
lk Yardm Modlleri
Eitimci, kanamay durdurmayla ilgili deneyimlerini sorar. Dorular vurgular.

D kanamalarda uygulanacak ilk yardm yntemlerini aadaki bilgilerde
uygulama rehberi (Ek 1.) dorultusunda gstererek aklar.
Kanamalarda lk Yardm Uygulamalar Nelerdir?
D Kanamalarda lk Yardm
Yaralnn durumu deerlendirilir (ABC).

Tbbi yardm istenir (112).
Yara ya da kanama deerlendirilir.
Kanayan yer zerine temiz bir bezle bastrlr.
Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basnc arttrlr.
Gerekirse bandaj ile sararak basn uygulanr.
Kanayan yere en yakn basn noktasna bask uygulanr.
Kanayan blge yukar kaldrlr.
ok sayda yaralnn bulunduu bir ortamda tek ilk yardmc varsa,
yaral g koullarda bir yere tanacaksa, uzuv kopmas varsa ve/veya
bask noktalarna bask uygulamak yeterli olmuyorsa boucu sarg
(turnike) uygulanr.
ok pozisyonu verilir.
Sk aralklarla (2-3 dakikada bir) yaam bulgular deerlendirilir.
Kanayan blge darda kalacak ekilde yaralnn st rtlr.
Yaplan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulamas gibi)
yaralnn zerine yazlr.
Hzla sevk edilmesi salanr.
Eitimci, kanamann durdurulmas ile ilgili basn noktalarn, nce hazrlad

materyalle daha sonra manken zerinde gsterir. Kanama yerine gre hangi
basn noktasnn kullanlacan aklar.
Vcutta Bask Uygulanacak Noktalar Nerelerdir?
Atardamar kanamalarnda kan, basn ile fkrr tarzda olur. Bu nedenle ksa
zamanda ok kan kaybedilir. Bu tr kanamalarda asl yaplmas gereken,
kanayan yer zerine veya kanayan yere yakn olan bir st atardamar blgesine
bask uygulanmasdr. Vcutta bu ama iin belirlenmi bask noktalar
unlardr:
1. Boyun
2. Kprck Kemii zeri
3. Koltuk alt
: Boyun atardamar (ah damar) bask yeri

: Kol atardamar bask yeri
Kanama Ve okta lk Yardm
65
4. Kolun st Blm
5. Kask
6. Uyluk

: Bacak atardamar bask yeri
: Bacak atardamar bask yeri
Eitimci, kanamann durdurulmasnda kullanlan gen sarg ve bandaj

eitlerini gstererek bir kii zerinde uygular. Bandajlar datr; katlmclar
eletirerek birbirlerine uygulamalarn salar.
Kanamalarda gen Bandaj Uygulamas Nasl Yaplmaldr?
gen bandaj, vcudun deiik blmlerinde bandaj veya ask olarak
kullanlabilir. gen bezin tepesi tabanna doru getirilip yerletirilir. Sonra
bir ya da iki kez daha bunun zerine katlanarak istenilen genilikte bir sarg
bezi elde edilmi olur.
Ele gen Bandaj Uygulama
Parmaklar, genin tepesine gelecek ekilde el gen sargnn zerine
yerletirilir. genin tepesi bilee doru katlanr. Elin srtnda, genin ular
kar karya getirilir ve aprazlanr, bilek seviyesinde dmlenir.
Ayaa gen Bandaj Uygulama
Ayak, genin zerine dz olarak parmaklar genin tepesine bakacak ekilde
yerletirilir. gen bandajn tepesini ayan zerinde aprazlayacak ekilde
ne doru getirilir. ki ucu ayak bilei etrafnda dmlenir.
Dize gen Bandaj Uygulama
genin taban, dizin 3-4 parmak altnda ve ucu dizin zerine gelecek
ekilde yerletirilir. Dizin arkasndan ular aprazlanr, dizin stnde ular
dmlenir.
Gse gen Bandaj Uygulama
genin tepesi, omuza yerletirilir ve taban gs saracak ekilde srtta
dmlenir. Bu dm ile genin tepesi, bir baka bez kullanlarak birbirine
yaklatrlarak balanr.
Kalaya gen Bandaj Uygulama
genin taban uyluun alt ksmnn etrafnda dmlenir. Tepesi ise belin
etrafn saran bir kemer ya da beze balanr.
66
lk Yardm Modlleri
Eitimci, turnike uygulanmas ile ilgili bilinenleri sorar. Turnike uygulama

koullar ve dikkat edilecek hususlar hazrlad materyalle gstererek aklar.
Bir katlmc zerinde uygular .
Hangi Durumlarda Turnike Uygulanmaldr?
ok sayda yaralnn bulunduu bir ortamda tek ilk yardmc varsa

(kanamay durdurmak ve daha sonra da dier yarallarla ilgilenebilmek
iin),
Yaral g koullarda bir yere tanacaksa,
Uzuv kopmas varsa,
Bask noktalarna bask uygulamak yeterli olmuyorsa turnike
uygulanmaldr.
Turnike uygulamas, kanamann durdurulamad durumlarda
bavurulacak en son uygulamadr. Ancak, eskisi kadar sk
uygulanmamaktadr. nk, uzun sreli turnike uygulanmas sonucu
doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybna
neden olunabilir.
Turnike Uygulamasnda Dikkat Edilecek Hususlar Neler Olmaldr?
Turnike uygulamasnda kullanlacak malzemelerin genilii en az 810 cm olmaldr.

Turnike uygulamasnda ip, tel gibi kesici malzemeler
kullanlmamaldr.
Turnikeyi skmak iin tahta paras, kalem gibi malzemeler
kullanlabilir.
67
Turnike kanama duruncaya kadar sklr, kanama durduktan sonra daha

fazla sklmaz.
Turnike uygulanan blgenin zerine hibir ey rtlmez.
Turnike uygulamasnn yapld saat bir kada yazlmal ve yaralnn
zerine aslmaldr.
Uzun sreli kanamalardaki turnike uygulamalarnda, kanayan blgeye
gre 15-20 dakikada bir turnike gevetilmelidir.
Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli blgelere uygulanr. Ancak,
n kol ve bacaa el ve ayan beslenmesini bozabilecei iin
uygulanmaz. Uzuv kopmas durumlarnda, n kol ve bacaa da turnike
uygulanabilir.
Eitimci, uzuv kopmasnda yaplmas gerekenleri hazrlad materyalle

gstererek aklar.
Uzuv Kopmalarnda lk Yardm Uygulamalar Nelerdir?
Kaza ve yaralanmalarda uzuv kopmalar, atardamar yaralanmalarna neden
olarak lme yol amaktadr.
68
Hasta srt st yatrlr.

Bacaklar 30 cm kadar ykseltilir (ok pozisyonu verilir).
Kopmu olan uzvun kanama kontrol yaplarak tampon uygulanr ve
kapatlr.
Turnike, uzvun koptuu blgeye en yakn olan ve deri btnlnn
bozulmam olduu blgeye uygulanr.
Turnike uygulandktan sonra sklatrlarak uzuvdaki kanama kontrol
edilir.
Kopmu uzuv paras, su geirmeyen bir plastik torbaya konur.
Daha sonra kopmu uzuv parasnn konduu plastik torba az
kapatldktan sonra ierisinde 1 lek suya 2 lek buz konulmu
ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. Bu ekilde kopmu uzuv
parasnn buz ile direkt temas nlenmi ve souk bir ortamda
tanmas salanm olur.
Torbann zerine kopan uzuv parasnn sahibine ait kimlik bilgileri
kaydedilir ve yaral ile ayn araca konarak en ok 6 saat ierisinde
salk kuruuna sevki salanr.
lk Yardm Modlleri
Eitimci, i kanama phesi olanlarda ilk yardm uygulamalrn hazrlad

materyalle gstererek aklar.
Kanamalarda lk Yardm
kanamalar iddetli travma, darbe, krk, silahla yaralanma nedeniyle
oluabilir. Yaralda ok belirtileri vardr. kanama phesi olanlarda aadaki
uygulamalar yaplmaldr:
Yaralnn bilinci ve ABCsi deerlendirilir.

zeri rtlerek ayaklar 30 cm yukar kaldrlr.
Asla yiyecek ve iecek verilmez.
Hareket ettirilmez (zellikle krk varsa).
Yaamsal bulgular incelenir.
Salk kuruluuna sevki salanr.
Eitimci, burun ve kulak kanamasnn durdurulmasn uygulayarak gsterir ve

gerekli aklamalar yapar.
Burun Kanamas
Yaral sakinletirilir, endieleri giderilir.

Oturtulur.
Ba hafife ne eilir.
Burun kanatlar 5 dakika sre ile sklr.
Uzman bir hekime gitmesi salanr.
Kulak Kanamas
Yaral sakinletirilir, endieleri giderilir.

Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir.
Kanama ciddi ise kula tkamadan temiz bezlerle kapatlr.
Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden srtst yatrlr, bilinsiz ise
kanayan kulak zerine yan yatrlr.
Kulak kanamas, kan kusma, ansten veya reme organlarndan gelen

kanamalarda yaral kanama rnekleri ile uzman bir hekime sevk edilir.
69
Eitimci, okun tanm ve nedenlerine gre eitlerini ve belirtilerini hazrlad

ok Nedir?
Kalp-damar sisteminin yaamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamamas
nedeniyle ortaya kan ve tansiyon dkl ile seyreden, ani gelien dolam
yetmezliidir.
Ka eit ok Vardr?
Nedenlerine gre 4 eit ok vardr.
Kalp kkenli ok
Damar ve kan kkenli ok
D zehirlenmeler sonucu oluan ok
Bcek ve ylan sokmalar sonucunda oluan alerjik ok
ok Belirtileri Nelerdir?
Kan basncnda dme

Hzl ve zayf nabz
Hzl ve yzeyel solunum
Ciltte soukluk, solukluk ve nemlilik
Endie, huzursuzluk
Ba dnmesi
Dudak evresinde solukluk ya da morarma
Susuzluk hissi
Bilin seviyesinde azalma
Eitimci, okta ilk yardm uygulamalarn hazrlad materyalle gstererek

aklar.
okta lk Yardm Uygulamalar Nelerdir?
70
Kendinin ve evrenin gvenlii salanr.

Hava yolunun akl salanr.
Yaralnn mmkn olduunca temiz hava solumas salanr.
Varsa kanama hemen durdurulur.
ok pozisyonu verilir.
Yaral scak tutulur.
Hareket ettirilmez.
Hzl bir ekilde salk kuruluuna sevki salanr (112).
Yaralnn endie ve korkular giderilerek psikolojik destek salanr.
lk Yardm Modlleri
Eitimci, ok pozisyonu uygulama rehberini (Ek 2.) gsterip bir katlmc yardm
ile uygulayarak anlatr.
ok Pozisyonu Nasl Verilir?
Yaral dz olarak srtst yatrlr.

Yaralnn bacaklar 30 cm kadar yukar kaldrlarak bacaklarn altna
destek konulur (araf, battaniye, yastk, kvrlm giysi vb.).
zeri rtlerek stlr.
Yardm gelinceye kadar hastann/yaralnn yannda kalnr.
Belli aralklarla (2-3 dakikada bir) yaam bulgular
deerlendirilir.
Eitimci, okta yaplacak ilemler srasnda yaralya nazik ve hogrl

davranmann nemini hatrlatr.
71
ZET
Eitimci, aadaki sorular sorarak zet ve deerlendirme yapar.
DEERLENDRME
1. Kanamay durdurmak iin ilk yardmcnn, ilk yapmas gereken ey
nedir?
2. Kanamay durdurmak iin vcutta bask uygulanacak noktalar
nerelerdir?
3. Turnike uygulamasnda nelere dikkat edilmelidir?
4. ok pozisyonu verilirken ayaklar ka santim kaldrlmaldr?
72
lk Yardm Modlleri
EKLER
EK 1.
YARA ZERNDE BASKI VE BANDAJLA
KANAMAYI DURDURMA UYGULAMA BASAMAKLARI
1.
2.
3.
4.
Kendini tantma ve yaraly sakinletirme

Kanayan yara zerine temiz bir bez ile bask yapma
Kanama devam ederse ikinci bir bez ile bask yapma
Bez zerinden sarg yapma
5. Sarg yaparken kanamay durduracak kadar sktrma

6. Sarg yaptktan sonra kanama devam ediyorsa, bez ve sarg bezi
kanlanmsa yerinden kaldrmadan ve sargy amadan zerinden yeniden
bask ve sarg uygulama
7. Yaraly srtst yatrma
8. Ayaklarnn altna destek koyarak 30 cm kadar kaldrma
9. Kanayan blgeyi yukarya kaldrma
10. Yaraly pansuman grlecek ekilde battaniye ile sarma
11. Tbbi yardm gelene kadar bu pozisyonu koruma
12. Solunum ve nabz 2-3 dakika aralklarla kontrol etme
EK 2.
OKTAK HASTAYA/YARALIYA
LK YARDIM UYGULAMA BASAMAKLARI
1. Yaraly srtst yatrma
2. Kanama ve ok ile ilgili bulgular kontrol etme
Grnr kanama
Soluk cilt
Uzuvlarda soukluk
Hzl nabz
3. Ayaklarnn altna destek koyarak 30 cm kadar kaldrma
4. Yaraly (varsa pansuman ve turnike grlecek ekilde battaniye ile sarma)
5. Tbbi yardm gelene kadar bu pozisyonu koruma
6. Solunum ve nabz 2-3 dakika aralklarla kontrol etme
73
LK YARDIM MODLLER
KONU
5
YARALANMALARDA ve
GZE, KULAA, BURUNA
YABANCI CSM KAMALARINDA
LK YARDIM
KONU : YARALANMALARDA ve GZE, KULAA, BURUNA

YABANCI CSM KAMALARINDA LK YARDIM
SRE : 45 dakika
AMA : Yaralanmalarda ve gze, kulaa, buruna yabanc cisim kamasndaki
ilk yardm uygulamalarnda bilgi, tutum ve beceri kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Yaray tanmlayabilmeli,
Yara eitlerini sayabilmeli,
Yaralarn ortak belirtilerini syleyebilmeli,
Yaralanmalarda ilk yardm basamaklarn sayabilmeli,
Ciddi yaralanmalarn neler olduunu sayabilmeli,
Ciddi yaralanmalarda yaplmamas gerekenleri syleyebilmeli,
Delici karn yaralanmalarnda ilk yardm uygulayabilmeli,
Gze yabanc cisim kamasnda ilk yardm ilemlerini sayabilmeli,
Kulaa yabanc cisim kamasnda ilk yardm ilemlerini sayabilmeli,
Buruna yabanc cisim kamasnda ilk yardm ilemlerini sayabilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
Beyin frtnas
Uygulama
ARA - GERE
ki renkli kt.
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, yara eitleri ile ekteki ilgili resimleri gsterir. Katlmclarn
grntlerle ilgili dncelerini alr.
Giri:
Eitimci, katlmclara daha nce ne tr yaralanma geirdiklerini sorar. Konunun
ama ve renim hedeerini aklar.
leni:
Eitimci, yarann tanmn yaparak hazrlad materyalle aklar.
Yara Nedir?
Bir travma sonucu deri ya da mukoza btnlnn bozulmasdr. Ayn zamanda
kan damarlar, adale ve sinir gibi yaplar etkilenebilir. Derinin koruma zellii
bozulacandan enfeksiyon riski artar.
Eitimci, snmada gsterilen resimlerde hangi tr yaralar grdklerini sorar.
Alnan cevaplar tahtaya yazar. Yara eitlerini ve ortak belirtilerini gstererek
aklar.
KA ET YARA VARDIR?
Kesik Yaralar
Bak, ak, cam gibi kesici aletlerle oluur. Genellikle basit yaralardr.
Derinlikleri kolay belirlenir.
Ezik Yaralar
Knt bir cismin iddetli olarak arpmas ile oluan yaralardr. Yara kenarlar
eziktir. ok fazla kanama olmaz, ancak doku zedelenmesi ve hassasiyet
vardr.
Delici Yaralar
Uzun ve sivri aletlerle oluan yaralardr. Yzey zerinde derinlik hkimdir.
Aldatc olabilir. Tetanos tehlikesi vardr.
78
lk Yardm Modlleri
Paral Yaralar
Dokular zerinde bir ekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili tm organ
ve sal deride zarar grebilir.
Enfekte Yaralar
Mikrop kapma ihtimali olan yaralardr.
Bunlar;
Gecikmi yaralar (6 saatten fazla),
Dikileri ayrlm yaralar,
Kenarlar muntazam olmayan yaralar,
ok kirli ve derin yaralar,
Ateli silah yaralar,
Isrma ve sokma ile oluan yaralardr.
Yaralarn Ortak Belirtileri Nelerdir?
Ar
Kanama
Yara kenarnn ayrlmas
Eitimci, yaralanmalarda ilk yardm basamaklarn hazrlad materyalle

gstererek aklar. Yaradaki yabanc cisimlere dokunulmamas gerektiini
vurgular.
Yaralanmalarda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Yaam bulgular deerlendirilir (ABC).

Yara yeri deerlendirilir.
- Olu ekli
- Sresi
- Yabanc cisim varl
- Kanama vb.
Kanama durdurulur.
zeri kapatlr.
Salk kuruluuna gitmesi salanr.
Tetanos konusunda uyarda bulunulur.
Yaradaki yabanc cisimlere dokunulmamaldr!
Yaralanmalarda ve Gze, Kulaa, Buruna Yabanc Cisim Kamalarnda lk Yardm
79
Eitimci, ciddi yaralanmalarn neler olduunu ve bu yaralanmalardaki ilk yardm

uygulamalarn hazrlad materyalle gstererek aklar. Her bir maddeyi
vurgulayarak katlmclara tekrarlatr.
Ciddi Yaralanmalar Nelerdir?
Kenarlar birlemeyen veya 2-3 cm olan yaralar

Kanamas durdurulamayan yaralar
Kas veya kemiin grnd yaralar
Delici aletlerle oluan yaralar
Yabanc cisim saplanm olan yaralar
nsan veya hayvan srklar
Grnrde iz brakma ihtimali olan yaralar
Ciddi Yaralanmalarda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Yaraya saplanan yabanc cisimler karlmaz.

Yarada kanama varsa durdurulur.
Yara ii kurcalanmamaldr.
Yara temiz bir bezle rtlr (nemli bir bez).
Yara zerine bandaj uygulanr.
Ciddi Yaralanmalarda Yaplmamas Gerekenler Nelerdir?
Yaraya saplanan yabanc cisimleri karmayn.

Yara iini kurcalamayn.
Yara zerine yara tozu, merhem, kl, ttn, tuz vb. koymayn.
Yaray pamuk ile rtmeyin.
Yaraya el srmeyin.
Eitimci, delici gs yaralanmalarnda karlalabilecek sorunlar ve ilk

yardmda neler yaplaca konusunu resimlerle destekleyerek aklar.
Delici Gs Yaralanmalarnda Ne Gibi Sorunlar Grlebilir?
Gsn iine giren cisim, akcier zar ve akcieri yaralar. Bunun sonucunda
u belirtiler grlebilir:
Youn ar,
Solunum zorluu,
Morarma,
Kan tkrme,
Ak pnmotorakstr (gsteki yarada nefes alyor grnts).
80
lk Yardm Modlleri
Delici Gs Yaralanmalarnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Yaralnn bilin kontrol yaplr.

Yaralnn yaam bulgular deerlendirilir (ABC).
Yaral bilinci ak ise yar oturur pozisyonda oturtulur.
Azdan hibir ey verilmez.
Yaam bulgular sk sk kontrol edilir.
Eitimci, delici karn yaralanmalarnda ne gibi sorunlar olacan ve ilk yardmda

neler yaplacan bir katlmc veya varsa manken zerinde uygulayarak
anlatr.
Delici Karn Yaralanmalarnda Ne Gibi Sorunlar Olabilir?
Karn blgesindeki organlar zarar grebilir.

ve d kanama ve buna bal ok oluabilir.
Barsaklar dar kabilir.
Delici Karn Yaralanmalarnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Yaralnn bilin kontrol yaplr.

Yaralnn yaam bulgular kontrol edilir.
Dar kan organlar ieri sokulmaya allmaz; zerine geni ve
nemli temiz bir bez rtlr.
Bilin yerinde ise srtst pozisyonda bacaklar bklm olarak
yatrlr. Is kaybn nlemek iin zeri rtlr.
Azdan yiyecek ya da iecek bir ey verilmez.
Yaam bulgular sk sk izlenir.
Eitimci, kafatas ve omurga yaralanmalarnn neden nemli olduu ve eitlerini

rneklerle aklar.
Kafatas ve Omurga Yaralanmalar Neden nemlidir?
Darbenin iddetine bal olarak kafatas boluunda yer alan merkezi sinir
sistemi etkilenebilir. Bel kemiindeki yaralanmalarda omurgada ani skma
ya da ayrlma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir sistemi etkilenerek
baz olumsuz sonular oluabilir.
81
Trafik kazalarnda lmlerin % 80i kafatas ve omurga yaralanmalarndan

olmaktadr.
Kafatas ve Omurga Yaralanmalar eitleri Nelerdir?
Sal deride yaralanmalar: Sa derisi kafatas yzeyi zerinde kolaylkla yer
deitirebilir ve herhangi bir darbe sonucu kolayca ayrlabilir. Bu durumda ok
fazla miktarda kanama olur. Bu nedenle ncelikle kanamann durdurulmas
gereklidir.
Kafatas, Beyin Yaralanmalar
Kafatas Krklar: Kafatas krklarnda beyin zedelenmesi, kemiin
krlmasndan daha nemlidir. Bu nedenle beyin hasar bulgular
Yz Yaralanmalar: Az ve burun yaralanmalarnda, solunum ciddi ekilde
etkilenebilir ve duyu organlar zarar grebilir. Bir yz yaralanmas sonucunda
burun ve ene kemiinde yaralanma grlebilir.
Omurga (Bel Kemii) Yaralanmalar: En ok zarar gren blge bel ve boyun
blgesidir. ok arldr. Kazalarda en ok boyun etkilenir.
Eitimci, kafatas ve omurga yaralanmalarnn nedenlerini ve belirtilerini
hazrlad materyalle gstererek anlatr.
Kafatas ve Omurga Yaralanmalarnn Nedenleri Nelerdir?
Yksek bir yerden dme

Ba ve gvde yaralanmas
Otomobil ya da motosiklet kazalar
Spor ve i kazalar
Yknt altnda kalma
Kafatas ve Omurga Yaralanmalarnda Belirtiler Nelerdir?
82
Bilin dzeyinde deimeler, hafza deiiklikleri ya da hafza kayb

Bata, boyunda ve srtta ar
Elde ve parmaklarda karncalanma ya da his kayb
Vcudun herhangi bir yerinde tam ya da ksmi hareket kayb
Ba ya da bel kemiinde ekil bozukluu
Burun ve kulaktan beyin omurilik svs ve kan gelmesi
Ba, boyun ve srtta d kanama
lk Yardm Modlleri
Sarsnt
Denge kayb
Kulak ve gz evresinde morluk
Ancak, hastada hibir belirti yoksa bile;

1. Trafik kazalar,
2. Yz ve kprck kemii yaralanmalar,
3. Tm dme vakalarnda
bilinci kapal olan tm hastalarda/yarallarda kafa ve omurga yaralanmas
olduu var saylmaldr.
Eitimci, kafatas ve omurga yaralanmalarnda ilk yardm uygulamalarn
hazrlad materyalle gstererek aklar. Bir katlmc zerinde uygulayarak
tekrarlar.
Kafatas ve Omurga Yaralanmalarnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Bilin kontrol yaplr.
Yaam bulgular deerlendirilir.
Hemen tbbi yardm istenir (112).
Bilinci aksa hareket etmemesi salanr.
Her hangi bir tehlike sz konusu ise bulunduu pozisyonda ve
sarsmadan srklenir.
Ba-boyun-gvde ekseni bulunduu ekilde korunmaldr.
Tm yaplanlar ve olanlar, gelen 112 ekibine bildirilmelidir.
Asla yalnz braklmamaldr.
Eitimci, yara eitleri, ilk yardmda yaplmas gerekenler ve yaplmamas

gerekenler ile delici karn ve gs yaralanmalarnda, ncelikle 112 aramann
nemini aklayarak konuyu zetler. Daha sonra yabanc cisim kamalar ile ilgili
deneyimlerini sorar ve alnan birka cevapdan sonra gze, kulaa ve buruna
yabanc cisim kamalarnda ilk yardmn nasl yaplmas gerektiini anlatr.
Gze Yabanc Cisim Kamasnda lk Yardm Nasl Yaplmaldr?
Toz gibi kk madde ise;
Gz a doru evrilir ve alt gz kapa iine baklr.

Gerekirse st gz kapa ak tutulur.
Nemli temiz bir bezle karlmaya allr.
83
Hastaya gzn krptrmas sylenir.

Gz ovulmamaldr.
kmyorsa salk kuruluuna gitmesi salanr.
Bir cisim batmas varsa ya da metal cisim kamsa;
Gerekmedike hasta yerinden oynatlmaz.

Gze hibir ekilde dokunulmaz.
Hastann, gz uzman olan bir salk kuruluuna gitmesi salanr.
Kulaa Yabanc Cisim Kamasnda lk Yardm Nasl Yaplmaldr?
Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle mdahale edilmez.

Su dedirilmez.
Buruna Yabanc Cisim Kamasnda lk Yardm Nasl Yaplmaldr?
84
Burun duvarna bastrarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atlmas
salanr.
kmazsa tbbi yardm istenir (112).
lk Yardm Modlleri
ZET
Eitimci, aadaki sorular gruba sorarak zet ve deerlendirme yapar.
DEERLENDRME
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Yara nedir?
Yara eitlerini saynz.
Ciddi yaralanmalarda ilk yardmda yaplmamas gerekenleri saynz.
Gze yabanc cisim katnda neler yaplr?
Kulaa yabanc cisim katnda neler yaplr?
Buruna yabanc cisim katnda neler yaplr?
85
EK
RESMLER
86
lk Yardm Modlleri
LK YARDIM MODLLER
KONU
6
KIRIK-IKIK ve
BURKULMALARDA
LK YARDIM
KONU: KIRIK-IKIK ve BURKULMALARDA LK YARDIM

SRE : 45 dakika
AMA: Krk-kk ve burkulmada ilk yardm konusunda bilgi, tutum ve
beceri kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Kr tanmlayabilmeli,
Krk eitlerini sayabilmeli,
Krk belirtilerini syleyebilmeli,
Krn yol aabilecei durumlar syleyebilmeli,
Krkta ilk yardm uygulamalarn sayabilmeli,
Burkulmay tanmlayabilmeli,
Burkulma belirtilerini syleyebilmeli,
Burkulmada ilk yardm uygulamalarn sayabilmeli,
kn tanmn yapabilmeli,
kk belirtilerini syleyebilmeli,
kkta ilk yardm uygulamalarn sayabilmeli,
st kol krk ve kklarnda tespit yapabilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
Uygulama
Koluk
ARA - GERE

gen sarg,
Bandaj,
Tespit malzemeleri,
Uygulama rehberi,
Kuru bir dal paras.
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, kuru bir dal parasn krar ve katlmclara ne olduu sorar.
Giri:
Eitimci, katlmclara krk, kk ve burkulmayla ilgili deneyimlerini sorarak
paylar.
leni:
Eitimci, krn tanmn, krk eitlerini, belirtilerini ve yol aabilecei olumsuz
durumlar hazrlad materyalle aklar.
Krk Nedir?
Krk, kemik btnlnn bozulmasdr. Krklar darbe sonucu ya da
kendiliinden oluabilir. Yallk ile birlikte kendiliinden krk oluma riski
de artar.
Ka eit Krk Vardr?
Kapal krk: Kemik btnl bozulmutur. Ancak, deri salamdr.
Ak krk : Deri btnl bozulmutur. Krk ular dar kabilir.
Krk Belirtileri Neler Olabilir?
Hareket ile artan ar

ekil bozukluu
Hareket kayb
dem ve kanama nedeniyle morarma
Arl blgelerin tesbiti iin elle muayene gereklidir.

Krn Yol Aabilecei Olumsuz Durumlar Nelerdir?
90
Krk yaknndaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve skma (krk

blgede nabz alnamamas, solukluk, soukluk)
Paral krklarda kanamaya bal ok
lk Yardm Modlleri
Eitimci, krkta ilk yardmn nasl olmas gerektiini aadaki bilgilerden

faydalanarak anlatr.
Krklarda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Hayat tehdit eden yaralanmalara ncelik verilir.

Hasta/yaral hareket ettirilmez, scak tutulur.
Kol etkilenmise yzk ve saat gibi eyalar karlr (aksi takdirde
geliebilecek dem doku hasarna yol aacaktr).
Tespit ve sarg yaplrken parmaklar grnecek ekilde akta braklr.
Bylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarllk kontrol edilir.
Krk phesi olan blge, ani hareketlerden kanlarak bir alt ve bir
st eklemleri de iine alacak ekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri
sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yaplm olmal ve krk
kemiin alt ve st eklemlerini iine alacak uzunlukta olmaldr.
Ak krklarda, tespitten nce yara temiz bir bezle kapatlmaldr.
Krk blgede sk aralklarla nabz, derinin rengi ve ss kontrol
edilir.
Kol ve bacaklar yukarda tutulur.
Eitimci, burkulma, belirtileri ve burkulmada ilk yardm uygulamalarnn nasl

olmas gerektiini aadaki bilgilerden yararlanarak aklar.
Burkulma Nedir?
Eklem yzeylerinin anlk olarak ayrlmasdr. Zorlamalar sonucu oluur.
Burkulma Belirtileri Nelerdir?
Burkulan blgede ar
Kzarklk, ilik
lev kayb
Burkulmada lk Yardm Nasl Yaplmaldr?
Sktrc bir bandajla burkulan eklem tespit edilir.

ilii azaltmak iin blge yukar kaldrlr.
Erken dnemde souk uygulama yaplr.
Hareket ettirilmez.
Krk-kk ve Burkulmalarda lk Yardm
91
Eitimci, kn tanmn, belirtilerini ve kkta ilk yardmn nasl yaplaca

konusunu aklar.
kk Nedir?
Eklem yzeylerinin kalc olarak ayrlmasdr. Kendiliinden normal konumuna
dnemez.
kk Belirtileri Nelerdir?
Youn ar
ilik ve kzarklk
lev kayb
kkta lk Yardm Nasl Yaplmaldr?
Eklem aynen bulunduu ekilde tespit edilir.

kk yerine oturtulmaya allmaz.
Hastaya/yaralya azdan hibir ey verilmez.
Blgede nabz, deri rengi ve s kontrol edilir.
Eitimci, krk, kk ve burkulmalarda tespit yapmann nemini vurgular. Tespit

yntemlerini ve tespit malzemelerini rneklerle aklar. Katlmclar ikili gruplara
ayrr. st kol kemii kr tespit yntemini uygular. Uygulama rehberine (Ek)
gre deerlendirerek geri bildirim yapar.
Krk-kk ve Burkulmalarda Tespit Nasl Olmaldr?
Tespit iin ilk yardmc elde olan malzemeleri kullanr. Bunlar gen sarg,
rulo sarg, battaniye, hrka, earp, kravat vb. yumuak malzemeler ile tahta,
karton vb. sert malzemeler olabilir.
Tespit Srasnda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?
92
Tespit yaplrken yaral blge sabit tutulmaldr.

Yara, varsa zeri temiz bir bezle kapatlmaldr.
Tespit edilecek blge nce yumuak malzeme ile kaplanmaldr.
Yaral blge nasl bulunduysa yle tespit edilmelidir. Dzeltilmeye
allmamaldr.
Tespit; krk, kk ve burkulma blgesinin stndeki ve altndaki
eklemleri ierecek ekilde yaplmaldr.
lk Yardm Modlleri
TESPT YNTEMLER NELERDR?

Kol ve Kprck Kemii Kr Tespiti
Koltuk altna yumuak malzeme yerletirilir.

Kol asks yerletirilir.
gen bandaj yaralnn gvdesinin zerinde, genin tepesi dirsek
tarafna, taban gvdeyle ayn hizada olacak ekilde yerletirilir.
El dirsek hizasnda bkl olarak gsn alt ksmna yerletirilir.
gen bandajn iki ucu yaralnn boynuna dmlenir. Tespit edilen
elin parmaklar grlecek ekilde olmaldr.
Kol asks destei, gs boluu ve yaral kol zerine yerletirilir
(geni d bandajda yerletirilebilir). Bylelikle vcuda yapk bir
ekilde yaral kol ve omuz eklemi sabitlenmi olur.
st Kol Kemii Kr Tespiti
Sert tespit malzemesiyle yaplr.

Krk kemii, tespit edecek olan malzemeler yerletirilmeden nce
kolun altna (koltuk boluundan yararlanlarak) iki kuma erit
yerletirilir.
Malzemelerden ksa olan, koltuk altndan itibaren dirsei iine alacak
ekilde yerletirilir.
Uzun olan omuzla dirsei iine alacak ekilde yerletirilir.
Daha nceden yerletirilen eritlerle balanarak tespit edilir. eritler
ok ksa balanmamaldr.
Dirsei tespit iin kol asks taklr.
Omuz tespiti iin gs ve yaral kol zerinden geni kuma erit veya
gen bandaj uygulanr.
Dirsek Kr ve k Tespiti
Kol gergin vaziyette bulunduysa kolla vcut arasna yumuak dolgu

malzemeleri konularak vcuda tespit edilir.
Eer bklm vaziyette bulunduysa bir kol asks destei ile tespit
edilir.
Kol Asksyla nkol, Bilek ve El Tespiti
Krk dirsek ve bilek ekleminin hareketini nlemek iin yaral n

kolun altna gen kol asks yerletirilir. Hastann/yaralnn boynunun
arkasna genin iki ucu dmlenir.
93
Ar hareket etmesini engellemek iin geni bir bandaj yardmyla

asknn stnden sarlarak gvdeye balanr.
Dirsek Kemii ve/veya nkol Kemii Krnda Sert Malzemelerle Tespit
nkolun altna 2 erit yerletirilir.

Yumuak maddeyle desteklenmi sert tespit malzemelerinden biri,
parmak diplerinden dirsee kadar ie; dieri, elin d yznden dirsee
gelecek ekilde da konarak tespit edilir.
Daha nceden yerletirilen eritlerle balanr, fazla sklmamaldr.
Dirsek eklemini tespit iin kol asks taklr.
Bilek kemiklerinde veya el tarak kemiinde blgeyi, bir kol asks ile
tespit yeterlidir.
Parmak kemii krklar ile k ayrt etmek zordur. Tespit iin bir
tespit malzemesi ile yaral parmak, yanndaki salkl parmakla bandaj
yaplabilir.
Leen Kemii Kr Tespiti
Her iki bacak arasna bir dolgu malzemesi konur.

Sekiz eklindeki bir bandajla bilekler tespitlenir.
Doal boluklarn altndan (dizler ve bilekler) bandajlar kaydrmak ve
iki tanesi kala ve dizler arasnda dier ikisi dizler ve bilekler arasnda
olacak ekilde dmlenerek tespit edilir. Btn dmler ayn tarafta
olmaldr.
Uyluk Kemii Kr Tespiti

Sert tespit malzemesi ve salam baca (ikinci bir tespit malzemesi gibi)
kullanarak tespit etme;
Bir el, ayan st ksmna; dieri, bilee konularak yaral bacak tutulur
ve salam bacakla bir hizaya getirmek iin yavaa ekilir. Ayn
zamanda hafif bir dndrmede uygulanr.
Her iki bacak arasna (zellikle dizler ve bilekler) bir dolgu malzemesi
konur.
Sekiz eklinde bir bandajla bilekler sabitlenir.
Yaralnn vcudunun altndan, kmldatmakszn doal boluklar
kullanarak bel, diz ve bileklerin arkasna 7 kuma erit (veya benzeri)
geirilir.
Yumuak malzemeyle desteklenmi sert tespit malzemesi, koltuk
altndan ayaa kadar yerletirilir ve ayaklardan yukar doru balanr.
Dmler tespit malzemesi zerine atlarak bandajlar balanr.
94
lk Yardm Modlleri
Bilek hizasndaki bandaj ncekinin zerine sekiz eklinde balanr.

Sert tespit malzemesi bulunmamas halinde, salam baca tek destek
olarak kullanarak geni bandajlarla tespit edilir.
Diz Kapa Kr Tespiti
Geni bandajlar yardm ile iki baca birletirerek dizkapa

tespit edilir. Dizin st ve altnda kalan bandajlar skarken dikkatli
olunmaldr.
Geni ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa kaladan ayaa kadar,
yaral bacan altna tabla yerletirilir. ki tanesi kala-diz arasndaki
blgede, iki tanesi de diz-bilek arasndaki blgede olacak ekilde geni
bandajlarla balanr ve bunlarn zerine eklemi sabitlemek amacyla,
eklem zerinden sekiz eklinde bir bandaj ile sarlr.
Kaval Kemii Kr Tespiti

Uyluk kemii kr tespitindeki gibidir.
Bacaklar tutulur ve yavaa ekilir.
Doal boluklar kullanlarak (dizlerin alt, bileklerin alt) yaral bacan
altndan kuma eritler geirilir.
Uygun bir ekilde yumuak dolgu malzemesiyle desteklenmi tespit
malzemelerinden biri i tarafta kasktan ayaa kadar, dier tarafta
kaladan ayaa kadar yerletirilir.
Ayaklardan balanarak eritler d tespit malzemesi zerinde
dmlenerek balanr. Bilek hizasndaki bandaj ayak taban zerine
sekiz eklinde dmlenir.
Bilein/Ayan Tespiti
Yaralnn ayakkablar karlmadan balar zlr.

Bilek seviyesinde sarlm sekiz eklinde bir bandajla her iki ayak
birlikte tespit edilir. Yumuak malzemelerle iyice kaplanm (rulo
yaplm bir battaniye) bir yzeye dayamak suretiyle bacaklar yukarda
tutmak gerekir.
95
ZET
Eitimci, krklarn tespit edilmesi ve 112nin aranmasnn nemini vurgulayarak
aadaki sorular gruba sorar zet ve deerlendirme yapar.
DEERLENDRME
1. Krk, kk ve burkulmann belirtileri nelerdir?
2. Krk, kk ve burkulmalarda ilk yardm uygulamalar nelerdir?
3. Krk, kk ve burkulmalarda tespit ilemi yaparken nelere dikkat
edilmelidir?
96
lk Yardm Modlleri
EK
ST KOL KIRIK TESPT
ST KOL KEM KIRII
Tespit
1. Koltuk alt boluundan yararlanlarak iki erit yerletirme
2. Biri ksa dieri dirsei ie alacak ekilde uzun, iki tespit malzemesini
yumuak madde ile kaplama
3. Ksa olan koltuk altndan dirsei ie alacak ekilde yerletirme
4. Uzun olan omuzla dirsei iine alacak ekilde yerletirme
5. eritlerle balama
6. gen bandaj ile tespit etme (kol asks)
7. Gs ve yaral kol zerinden gen ya da geni eritle stten tespit etme
(kol asks destei)
8. Parmak ularndan sk sk dolam kontrol etme
Not: Katlmclara sadece st kol krk tespiti yukardaki uygulama

rehberi basamaklarna gre, uygulamal olarak retilecektir.
97
LK YARDIM MODLLER
KONU
7
SOLUNUM YOLU TIKANIKLII
ve BOULMALARDA
LK YARDIM
KONU : SOLUNUM YOLU TIKANIKLII (HEIMLICH

MANEVRASI) ve BOULMALARDA LK YARDIM
SRE : 45 dakika
AMA : Solunum yolu tkanmas ve boulmada ilk yardm konularnda bilgi,
tutum ve beceri kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Solunum yolu tkanklnn tanmn syleyebilmeli,

Solunum yolunun tam tkanmas belirtilerini syleyebilmeli,
Solunum yolunun ksmi tkanmas belirtilerini syleyebilmeli,
Bilinli kiilerde uygulanacak Heimlich Manevrasnn zelliklerini
syleyebilmeli,
Bilinci kapal kiilerde, Heimlich Manevrasnn uygulanmamas
gerektiini syleyebilmeli,
Bebeklerde uygulanacak Heimlich Manevrasnn zelliklerini
syleyebilmeli,
Yetikin ve ocukta, Heimlich Manevrasn uygulayabilmeli,
Bebekte, Heimlich Manevrasn uygulayabilmeli,
Boulmann vcuda etkilerini sylemeli,
Boulma nedenlerini syleyebilmeli,
Boulmalarda genel belirtileri sayabilmeli,
Boulmalarda genel ilk yardm ilemlerini sayabilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
Uygulama
Hikye anlatma
ARA - GERE

Bebek mankeni,
Uygulama rehberi.
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, katlmclardan 2 dakika sreyle nefeslerini tutmalarn isteyerek
duygularn alr.
Giri:
Eitimci, solunum yolu tkal kii ile karlap karlamadklarn sorar varsa
deneyimlerini paylar.
leni:
Eitimci, solunum yolu tkanklnn tanm, eitleri ve bulgularn hazrlad
Hava Yolu Tkankl Nedir?
Hava yolunun, solunumu gerekletirmek iin gerekli havann geiine engel
olacak ekilde tkanmasdr. Tkanma tam tkanma ya da ksmi tkanma eklinde
olabilir.
Hava Yolu Tkankl Belirtileri Nelerdir?
Tam Tkanma Belirtileri
Nefes alamaz.
Ac eker, ellerini boynuna gtrr.
Konuamaz.
Rengi morarmtr.
Bu durumda Heimlich Manevras (karna bas uygulama) yaplr .
Ksmi Tkanma Belirtileri
102
ksrr.
Nefes alabilir.
Konuabilir.
Bu durumda hastaya dokunulmaz, arkasnda durulur, ksrmeye tevik
edilir, ncelikle bulunduu pozisyonda braklr,
Solunum ve ksrk zayyorsa ya da kaybolursa ve morarma
saptanrsa derhal giriimde bulunulmaldr,
Belirgin bir yabanc cisim, yerinden km veya gevemi takma dileri
varsa bunlar yerinden karlr.
Eer yabanc cisim grlemiyorsa ve hastann durumu ktye gidiyorsa
tam tkanmada anlatlan uygulamalara balanr.
lk Yardm Modlleri
Eitimci, bilinci ak kiilerde Heimlich Manevrasn aadaki resimlerden de

yararlanarak hazrlad materyalle aklar, uygulama rehberinde (Ek 1.) yer
alan basamaklar katlmclarn biri zerinde gsterir.
Bilinci Yerinde Olan (Bilinci Ak) Kiilerde Heimlich Manevras
Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir.

Hastann yannda veya arkasnda durulur.
Bir elle gs desteklenerek ne eilmesi salanr.
Dier elin topuu ile hzla 5 kez srtna (krek kemikleri arasna)
sprr tarzda vurulur.
Tkankln alp almadna baklr, aldysa ilem durdurulur.
Tkanklk almadysa Heimlich Manevras yaplr.
Hastann arkasndan sarlarak gvdesi kavranr.
Bir elin ba parma midenin st ksmna, gs kemii altna
gelecek ekilde yumruk yaparak konur. Dier el ile yumruk yaplan el
kavranr.
Kuvvetle arkaya ve yukar doru bastrlr.
Solunum Yolu Tkankl (Heimlich Manevras) Ve Boulmalarda lk Yardm
103
Bu hareket 5-7 kez yabanc cisim kncaya kadar tekrarlanr.

Tkanklk almadysa tekrar srtna vurulur.
Bu ilemler 5er kez olacak ekilde dnml olarak tekrarlanr.
Hastann bilinci kapanrsa, sert zemin zerine yatrlr.
ah damarndan nabz ve solunum deerlendirilir.
Temel yaam destei uygulanr.
Eitimci, bilinci kapal kiilerde Heimlich Manevrasnn yaplmamas ve hemen

112nin aranmasnn gerekliliini vurgular.
Bilincini Kaybetmi (Bilinci Kapal) Kiilerde Heimlich Manevras
Hasta yere yatrlr, yan pozisyonda srtna 5 kez vurulur.

Tkanma almad takdirde hasta dz bir zeminde ba yana evrilir.
Hastann bacaklar zerine ata biner ekilde oturulur.
Bir elin topuunu gbek ile gs kemii arasna yerletirilir, dier el
zerine konur.
Gbein zerinden krek kemiklerine doru eik bir bask uygulanr.
ah damarndan nabz ve solunum deerlendirilir.
leme yabanc cisim kncaya kadar devam edilir.
Bu hareketi 5-7 kez yabanc cisim kncaya kadar ya da yardm
gelinceye kadar devam edilir.
Bu tr olgularda havayolu tkanklndan phelenildiinde,
ilkyardmclar Temel Yaam Destei uygulamalarn yapacaklardr.
Kurtarc nefes verildikten sonra hava gitmiyorsa tkanklk olduu
dnlr, ilkyardmc az iinde yabanc cisim olup olmadn
kontrol etmeli, yabanc cisim gryorsa karmaldr.
Eitimci, bebeklerde uygulanacak Heimlich Manevrasnn zelliklerini aklar

ve uygulama rehberindeki (Ek 2.) basamaklara gre manken zerinde uygular.
Bebeklerde Tam Tkanklk Olan Hava Yolunun Almas (*)
104
Bebek, ilk yardmcnn bir kolu zerine yz st yatrlr.

Baparmak ve dier parmaklarn yardmyla bebein enesi kavranarak
yzst pozisyonda ne doru eilir.
lk Yardm Modlleri
Ba-ene pozisyonu korunarak gvdesinden aada bir pozisyonda

tutulur.
Varsa bir sandalyede oturarak uygulanmaldr.
5 kez el bileinin i ksm ile bebein srtna, krek kemiklerinin arasna
hafife vurulur. Dier kolun zerine ba elle kavranarak srtst
evrilir.
Yabanc cismin kp kmadna baklr.
kmadysa ba gvdesinden aada olacak ekilde srtst tutulur.
5 kez iki parmakla gs kemiinin alt ksmna karn bass uygulanr.
Yabanc cisim kana kadar devam edilir.
(*) Bebek ok kk ise ve karndan bask uygulanamyorsa bebekler iin

yukarda anlatlan uygulamalar yaplr. Ancak dier hallerde bebeklerde
yaplan uygulamalar bilinci kapal erikinlerde yaplan Heimlich Manevras
uygulamalar ile ayndr.
Eitimci, katlmclar gruplara ayrarak bebeklerde Heimlich Manevras

uygulamasn manken zerinde yapmalarn salar. Heimlich Manevrasn ksaca
zetler. Aadaki fkray anlatarak boulma konusuna geer ve boulma ile
ilgili varsa katlmclarn deneyimlerini paylar.
Damatlar
Bir kaynvalidenin damad varm. Bir gn bunlar tatile denize gitmiler.
Kaynvalide bakaym damatlarm beni ne kadar seviyor deyip atlam denize
ve boulma taklidi yapmaya balam.
105
Byk damadm bouluyorum ne olur kurtar beni demi. Byk damat da

hemen kurtarm. Ertesi sabah byk damadn kapsnda bir Renault Laguna
marka araba, zerinde de bir not sevgili damadm, hayatm kurtardn;
Kaynvaliden. Ertesi gn ortanca damad denemi ayn ekilde o da hayatn
kurtarm onunda kapsnda bir Renault Safrane marka araba ve zerinde bir
not: sevgili damadm, hayatm kurtardn; Kaynvaliden. Sra kk damad
denemeye gelmi. Ertesi gn yine denize girmi. Damadm bouluyorum ne
olur kurtar beni demi. Kk damat, boulursan boul demi. Kadn da
orackta boulup lm. Ertesi gn kk damadn kapsnn nnde bir Ferrari
zerinde de bir not Sevgili damadm, hayatm kurtardn; Kaynpederin.
Eitimci, boulmann tanm, nedenleri ve genel belirtilerini hazrlad
materyalle anlatr.
Boulma nedir?
Boulma, vcuttaki dokulara yeterli oksijenin gitmemesi sonucu, dokularda
bozulma meydana gelmesidir.
Boulma Nedenleri Nelerdir?
Baylma ve bilin kayb sonucu dilin geriye kaymas

Nefes borusuna sv dolmas
Nefes borusuna yabanc cisim kamas
Aslma
Akcierlerin zedelenmesi
Gazla zehirlenme
Suda boulma (*)
(*) Suda boulmalarda, boulma srasnda nefes borusu giriinin

kaslmasna bal olarak ok az miktarda su akcierlere girer. Suda
boulanlarda zellikle souk havalarda 20-30 dakika gese bile yapay
solunum ve kalp masajna balanmaldr.
Suda boulmalarda, azdan aza ya da azdan buruna solunumun suda
yaptrlmas mmkndr ve bu uygulamaya su ierisinde iken balanmaldr.
Bu uygulama derin sularda mmkn olmayabilir, bu nedenle hastann hzla s
suya doru ekilmesi gerekir.
Suya atlama sonucu, boulma riskinin yan sra genel vcut travmas ya da
omurga krklar akla gelmelidir. Bu nedenle suda, ban ok fazla arkaya
itilmemesi gereklidir.
106
lk Yardm Modlleri
Boulmalarda Genel Belirtiler Nelerdir?
Nefes almada glk

Grltl, hzl ve derin solunum
Azda balgam toplanmas ve kpklenme
Yzde, dudaklarda ve trnaklarda morarma
Genel sknt hli, cevaplarda isabetsizlik ve kararszlk
Baylma
Eitimci, boulmalarda genel ilk yardm ilemlerini aadaki bilgilerden

yararlanarak aklar.
Boulmalarda Genel lk Yardm lemleri Ne Olmaldr?
Boulma nedeni ortadan kaldrlr.

Hastann yaamsal bulgular deerlendirilir (ABC).
Temel yaam destei salanr.
Derhal tbbi yardm istenir (112).
Yaam bulgular izlenir.
107
ZET
Eitimci, tkanmalarda ve boulmalarda nelerin yaplmayacan zellikle
vurgular. Yetikin ve bebee Heimlich Manevras uygulamasn tekrar yaptrarak
varsa eksikleri tamamlar. Boulmalarda 112yi arama zamanlamasnn nemini
vurgulayarak konuyu zetler.
DEERLENDRME
Eitimci, aadaki sorular gruba sorar ve deerlendirme yapar.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
108
Tam tkanma belirtileri nelerdir?

Ksmi tkanma belirtileri nelerdir?
Bebeklerde karn bass nereye yaplr?
Boulma nedir?
Boulma nedenleri nelerdir?
Boulmalarda ilk yardm uygulamalar nelerdir?
lk Yardm Modlleri
EKLER
EK 1.
YETKNLERDE HEMLCH MANEVRASI
1. Bilinci sesli ya da arl uyaranlarla kontrol etme
2. Hastann/yaralnn ABCsini kontrol etme
Bilin yerinde ise;
3. Hastann ayakta ya da oturur pozisyonda iken arkasnda durma
4. Bir elle gs desteklenerek ne eme
5. Dier el topuu ile 5 kez srta sprr tarzda vurma
6. Tkanklk almadysa heimlich manevras uygulama
7. Arkadan sarlarak gvdesini kavrama
8. Bir elini yumruk yaparak hastann karnnn st ksm ile gs kemii
arasna yerletirme
9. Dier elini bu elin zerine koyma
10. Ani hareketle karnn st blmne aadan yukar doru basn uygulama
11. Ayn harekete 5-7 kez yabanc cisim kana kadar devam etme
12. Tkanklk almadysa tekrar srtna vurma
13. Bu ilemler 5er kez olacak ekilde dnml olarak tekrarlanr
Bilin yerinde deilse; ( katlmcya anlatlmayacak)
14. Hastay yere yatrma
15. Yan pozisyonda srtna 5 kez vurma
16. Tkanma almazsa srtst pozisyona getirme
17. Hastann bacaklar zerine ata biner pozisyonda oturma
18. Hastann karnnn st ksmna bir elin topuunu yerletirme, dier elini bu
elin zerine koyma
19. Gbek ile gs kemiinin orta noktasndan eik olarak bastrma
20. Ayn hareketle 5-7 kez yabanc cisim kana ya da tbbi yardm gelinceye
kadar devam etme
109
EK 2.
BEBEKLERDE HEMLCH MANEVRASI
UYGULAMASI BASAMAKLARI
1. Hastann/yaralnn ABCsini kontrol etme
2. Bebek ilk yardmcnn bir kolu zerine ters olarak yatrlr
3. Ba ve dier parmaklarla boynundan skca tutularak ne doru eilir
4. Ba gergin ve gvdesinden aada bir pozisyonda tutulur
5. El bileinin i ksmyla omuz aras blgesinden ok hafif olmayacak
ekilde 5 kez vurulur
6. Dier kolun zerine srtst ba elle kavranarak evrilir. Yabanc cisim
km m baklr
7. kmadysa, ba gvdesinden aada olacak ekilde tutulur
8. ki parmakla gs kemiinin alt ksmndan 5 kez karn bass uygulanr
9. Yabanc cisim kana kadar her iki ilem srayla yaplarak devam edilir
10. Tbbi yardm istenir (112)
110
lk Yardm Modlleri
LK YARDIM MODLLER
KONU
8
BLN BOZUKLUKLARINDA
KAN EKER DMESNDE ve
GS ARISINDA
HASTAYA/YARALIYA YAKLAIM
KONU : BLN BOZUKLUKLARINDA, KAN EKER

DMESNDE ve GS ARISINDA HASTAYA/YARALIYA
YAKLAIM
SRE : 45 dakika
AMA : Bilin bozukluu, kan ekeri dmesi ve gs ars olan hastaya/
yaralya yaklam konularnda bilgi, tutum ve beceri kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Bilin bozukluu ve bilin kaybnn ne olduunu syleyebilmeli,

Bilin kayb nedenlerini sayabilmeli,
Bilin bozukluu belirtilerini syleyebilmeli,
Bilin bozukluu durumunda ilk yardm syleyebilmeli,
Bilinci kapal olan kiiye koma pozisyonu verebilmeli,
Havalenin ne olduunu syleyebilmeli,
Havale nedenlerini sayabilmeli,
Nedenlerine gre havale eitlerini syleyebilmeli,
Ate nedeni ile havale geiren bir kiiye neler yaplacan
syleyebilmeli,
Sara krizini tanmlayabilmeli,
Sara krizinin belirtileri sayabilmeli,
Sara krizinde ilk yardmn nasl olacan syleyebilmeli,
Kan ekeri dmesinin tanmn syleyebilmeli,
Kan ekeri dmesinin nedenlerinin syleyebilmeli,
Kan ekeri dmesinin belirtilerinin sayabilmeli,
Kan ekeri dmesinde yaplacak ilk yardm giriimlerini
syleyebilmeli,
Gste kuvvetli ar nedenlerini aklayabilmeli,
Gste kuvvetli ar belirtilerini syleyebilmeli,
Gste kuvvetli ar durumunda yapacaklarn sayabilmeli,
Gste kuvvetli ar durumunda yar oturur pozisyonu verebilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
Uygulama
Oyunlatrma (Role-play)
ARA- GERE

Manken,
eker,
Uygulama rehberi.
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, baylma ile ilgili yaadklar deneyimlerini anlatmalarn ister.
Giri:
Eitimci, baylan bir kiiye genellikle nasl mdahale edersiniz? diye sorar.
Birka cevaptan sonra doru uygulamalar syleyerek konuya giri yapar.
leni:
Eitimci, bilin kaybnn/bozukluunun ne olduu, baylma ve komann nasl
ortaya kt ve nedenlerinin neler olduunu aadaki bilgilerden faydalanarak
anlatr.
Bilin Bozukluu/Bilin Kayb Nedir?
Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden

balayarak (bilin bozukluu) hibir uyarya cevap vermeme hline
kadar giden (bilin kayb) bilincin ksmen ya da tamamen kaybolmas
hlidir.
Baylma (Senkop): Ksa sreli, yzeysel ve geici bilin kaybdr.
Beyne giden kan aknn azalmas sonucu oluur.
Koma: Yutkunma ve ksrk gibi reekslerin ve dardan gelen
uyarlara kar tepkinin azalmas ya da yok olmas ile ortaya kan uzun
sreli bilin kaybdr.
Bilin Kayb Nedenleri Nelerdir?

Baylma Nedenleri
Korku, ar heyecan,
Scak, yorgunluk,
Kapal ortam, kirli hava,
Aniden ayaa kalkma,
Kan ekerinin dmesi,
iddetli enfeksiyonlar.
Koma Nedenleri
114
Dme veya iddetli darbe,

zellikle kafa travmalar,
Zehirlenmeler,
lk Yardm Modlleri
Ar alkol, uyuturucu kullanm,

eker hastal,
Karacier hastalklar,
Havale gibi ateli hastalklar.
Eitimci, bilin bozukluklarnn belirtilerini ve ilk yardm uygulamalarn

aadaki bilgilerden yararlanarak anlatr.
Bilin Bozukluu Belirtileri Nelerdir?
Baylma (Senkop) Belirtileri
Ba dnmesi, baygnlk, yere dme,

Bacaklarda uyuma,
Bilinte bulanklk,
Yzde solgunluk,
me, terleme,
Hzl ve zayf nabz.
Koma Belirtileri
Yutkunma, ksrk gibi tepkilerin kaybolmas,

Sesli ve arl drtlere tepki olmamas,
drar ve gaita karma.
Bilin Bozukluu Durumunda lk Yardm Nasl Olmaldr?

Kii, bann dneceini hissederse;
Srtst yatrlr, ayaklar 30 cm kaldrlr.

Skan giysiler gevetilir.
Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi salanr.
Eer kii bayldysa;
Srt st yatrlarak ayaklar 30 cm kaldrlr.

Solunum yolu akl kontrol edilir ve akln korunmas salanr.
Kusma varsa yan pozisyonda tutulur.
Solunum kontrol edilir.
Etraftaki merakllar uzaklatrlr.
Bilin Bozukluklarnda, Kan ekeri Dmesinde ve Gs Arsnda Hastaya/Yaralya Yaklam
115
Bilin kapal ise;
Hastann/yaralnn yaam bulgular deerlendirilir (ABC).

Hastaya/yaralya koma pozisyonu verilir.
Yardm arlr (112).
Sk sk solunum ve yaam bulgular kontrol edilir.
Yardm gelinceye kadar yannda beklenir.
Eitimci, koma pozisyonu ile ilgili uygulama rehberini (Ek) datr. Koma
pozisyonu uygulamasn manken zerinde basamaklarna gre aklayarak
gsterir ve uygulama rehberinden izlemelerini ister. Katlmclara ikili gruplar
hlinde uygulama rehberini kullanarak koma pozisyonunu uygulatr.
Koma Pozisyonu (Yar Yzkoyun-Yan Pozisyon) Nasl Verilir?
Sesli veya omuzdan hafif sarsarak uyar verilerek bilin kontrol edilir.
Az iinde yabanc cisim olup olmad kontrol edilir.
Bak-Dinle-Hisset yntemi ile solunum kontrol edilir.
Hastann/yaralnn dndrlecei tarafa diz klr.
Hastann/yaralnn kar tarafta kalan kolu karnnn zerine konur.
Kar taraftaki baca dik a yapacak ekilde kvrlr.
lk yardmcya yakn kolu, ba hizasnda omuzdan yukar uzatlr.
Kar taraf omuz ve kalasndan tutularak bir hamlede evrilir.
Ba, uzatlan kolun zerine yan pozisyonda hafif ne eik konur.
Karn zerindeki eli yznn altna konur.
stteki bacak, kala ve dizden bklerek ne doru destek yaplr.
Alttaki bacak, hafif dizden bklerek arkaya destek yaplr.
Tbbi yardm (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur.
3-5 dakika ara ile solunum ve yaam bulgular kontrol edilir.
KOMA POZSYONU
116
lk Yardm Modlleri
Eitimci, havale hakknda ne bildiklerini sorar. Havalenin tanm, nedenleri ve

eitlerini hazrlad materyalle gstererek aklar.
Havale Nedir?
Sinir sisteminin merkezindeki bir tahri (irritasyon) yznden beyinde meydana
gelen elektriksel boalmalar sonucu oluur. Vcudun adale yapsnda kontrol
edilemeyen kaslmalar olur.
Havale Nedenleri Nelerdir?
Kafa travmasna bal beyin yaralanmalar,

Beyin enfeksiyonlar,
Yksek ate,
Baz hastalklar.
Nedenlerine Gre Havale eitleri Nelerdir?
Ate nedeniyle oluan havaleler,

Sara krizi (Epilepsi).
Ate Nedeniyle Oluan Havale Nedir?
Herhangi bir ateli hastalk sonucu vcut scaklnn 38Cnin stne

kmasyla oluur.
Genellikle 6 ay-6 ya arasndaki ocuklarda rastlanr.
Ate Nedeniyle Oluan Havalede lk Yardm Nasl Olmaldr?
ncelikle hasta slak havlu ya da arafa sarlr.

Ate, bu yntemle dmyorsa hasta oda scaklnda bir kvete
sokulur.
Eitimci, sara krizi geiren bir hasta grp grmediklerini ve grm iseler
dikkatlerini eken unsurlarn neler olduunu sorar. Alnan birka cevaptan
sonra sara krizinin nasl olutuu ve belirtilerinin neler olduunu hazrlad
materyalle aklar.
Sara Krizi (Epilepsi) Nedir?
Kronik bir hastalktr. Doum srasnda ya da daha sonra herhangi bir nedenle
beyin zedelenmesi oluan kiilerde geliir.
117
Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da baz belirtilerle tannr.
Sara krizini davet eden baz durumlar olabilir. rnein; uzun sreli alk,
uykusuzluk, ar yorgunluk, kullanlan ilalarn hekim izni dnda kesilmesi ya
da deitirilmesi, hormonal deiiklikler sara krizinin ortaya kmasna neden
olabilir. Baz durumlarda sara krizi, madde bamllarnn geirdii madde
yoksunluk krizi ile kartrlabilir.
Sara Krizinin Belirtileri Nelerdir?
Hastada sonradan oluan ve n haberci denilen normalde olmayan

kokular alma, adale kaslmalar gibi n belirtiler oluur.
Bazen hasta barr, iddetli ve ani bir ekilde bilincini kaybederek yere
ylr.
Youn ve genel adale kaslmalar grlebilir. 10-20 saniye kadar nefesi
kesilebilir.
Dokularda ve yzde morarma gzlenir.
Ardndan ksa ve genel adale kaslmas, sesli nefes alma, ar tkrk
salglanmas, altna karma grlebilir.
Hasta dilini srabilir, ban yere arpp yaralayabilir, ar kontrolsz
hareketler gzlenir.
Son aamada hasta uyanr, akndr, nerede olduundan habersiz,
uykulu hli vardr.
Eitimci, sara krizinde ilk yardmda nelerin yaplaca ve nelerin yaplmayacan

aadaki bilgilerden yararlanarak aklar ve nemli noktalar vurgular.
Sara Krizinde lk Yardm Nasl Olmaldr?
118
Olayla ilgili gvenlik nlemleri alnr. rnein; kii yol ortasnda kriz
geiriyorsa olay yerindeki trafik ak kesilmelidir.
Kriz, kendi srecini tamamlamaya braklr.
Hasta balanmaya allmaz.
Kilitlenmi ene almaya allmaz.
Genel olarak yabanc herhangi bir madde kullanlmaz, koklatlmaz ya
da azdan herhangi bir yiyecek iecek verilmez.
Kendisini yaralamamasna dikkat edilir.
Ban arpmasn engellemek iin ban altna yumuak bir malzeme
konur.
Yaralanmaya neden olabilecek gereler etraftan kaldrlr.
Kusmaya kar tedbirli olunur.
lk Yardm Modlleri
Dme sonucu yaralanma varsa gerekli ilemler yaplr.

Eitimci, katlmclara ktl ekerler vererek eker yiyince ne hissettiklerini sorar

konuya ilgi eker. Kan ekeri dklnn tanmn, nedenlerini, belirtilerini ve
ilk yardmn nasl olacan hazrlad materyalle anlatr.
Kan ekeri Dkl nedir?
Herhangi bir nedenle vcutta glikoz eksildii zaman ortaya kan belirtilerdir.
Kan ekeri dmesinin nedenleri nelerdir?
eker hastalnn tedavisine bal,

Uzun ekzersizler sonras,
Uzun sre a kalma,
Barsak ameliyat geirenlerde yemek sonras.
Kan ekeri aniden dtnde hangi belirtiler grlr?
Korku,
Terleme,
Hzl nabz,
Titreme,
Aniden ackma,
Yorgunluk ,
Bulant.
Kan ekeri dkl yava ve uzun srede oluursa hangi belirtiler

grlr?
Ba ars,
Grme bozukluu,
Uyuukluk,
Zayk,
Konuma gl
Kafa karkl,
Sarsnt ve uur kayb.
Kan ekeri Dmesinde lk Yardm Nasl Olmaldr?
Hastann ABCsi deerlendirilir.
119
Hastann bilinci yerinde ve kusmuyorsa azdan eker, ekerli iecekler

verilir. Fazla ekerin bir zarar olmaz. Ayrca, belirtiler fazla ekerden
meydana gelmi olsa bile fazladan eker verilmesi, hastann dk
kan ekeri dzeyinde kalmasndan daha az zararl olacaktr (dk
kan ekeri, beyinde ve dier hayati organlarda kalc zararlara neden
olabilir).
15-20 dakikada belirtiler gemiyorsa salk kuruluuna gitmesi iin
yardm arlr.
Hastann bilinci yerinde deilse koma pozisyonu verilerek tbbi yardm
arlr (112).
Eitimci, kalp krizi ile ilgili deneyimleri olup olmadn sorar. Deneyimleri
paylatktan sonra gste kuvvetli ar nedenlerini ve belirtilerini hazrlad
materyalle aklar.
Gste Kuvvetli Ar Nedenleri Nelerdir?
Gste kuvvetli ar nedenleri arasnda en sk kalp spazm ve kalp krizi
grlr. Her ikisi de kalp kasnn belli bir yerine gnderilen kann azalmas
sonucu oluur.
Gste Kuvvetli Ar Belirtileri Nelerdir?
Kalp Spazm (Angina Pektoris) Belirtileri
Sknt veya nefes darl olur.

Ar hissi; genellikle gs ortasnda balar, kollara, boyuna, srta ve
eneye doru ilerler.
Sklkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, znt ya da fazla
yemek yeme sonucu ortaya kar.
Ksa srelidir. Ar yaklak 5-10 dakika kadar srer.
Ar, istirahat ile durur. stirahat halindeyken grlmesi ciddi bir
durumu gsterir.
Nefes alp vermekle arnn ekli ve iddeti deimez.
Kalp Krizi (Miyokart Enfarkts) Belirtileri
120
Hasta ciddi bir lm korkusu ve youn sknt hisseder. Terleme, mide

bulants, kusma gibi bulgular grlr.
Ar; gs ya da mide boluunun herhangi bir yerinde, sklkla kravat
blgesinde grlr. Omuzlara, boyuna, eneye ve sol kola yaylr.
Sre ve younluk olarak kalp spazm arsna benzemekle birlikte daha
iddetli ve uzun srelidir.
lk Yardm Modlleri
En ok hazmszlk, gaz sancs veya kas ars eklinde belirti verir

ve bu nedenle bu tr rahatszlklarla kartrlr (bu tr gaz ya da kas
arlar, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi olarak dnlmelidir).
Nefes alp vermekle arnn ekli ve iddeti deimez.
Eitimci, gste kuvvetli arda ilk yardm uygulamalarn aklar. Yar oturur
pozisyonu, bir katlmc zerinde gsterir.
Gs Arsnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Hastann yaamsal bulgular kontrol edilir (ABC).

Hasta hemen dinlenmeye alnr, sakinletirilir.
Yar oturur pozisyon verilir.
Kulland ilalar varsa almasna yardm edilir.
Yardm istenerek (112) salk kuruluuna gitmesi salanr.
Yol boyunca yaam bulgular izlenir.
Eitimci katlmclardan iki kii seerek ilk yardmc ve gs arl hasta rolleri
ile role-play yaptrarak ilk yardmn basamaklarn uygulatr.
Fatma ve Aye, pamuk tarlasnda almaktadrlar. Fatma, aniden rengi sararak
ve sanki gsmde bir arlk var diyerek yere der. Aye birden panie
kaplr. Sonra kendini sakinletirerek ilk yardm eitiminde ald bilgileri
hatrlamaya alr. lk yardm uygulamalarn yapmaya balar.
121
ZET
Eitimci, aadaki sorular gruba sorarak zet ve deerlendirme yapar.
DEERLENDRME
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
122
Bilin bozukluu durumunda ilk yardm nasl olmaldr?

Koma pozisyonu (yar yzkoyun-yan pozisyon) nasl verilir?
Ate nedeniyle oluan havale nedir?
Ate nedeniyle oluan havalede ilk yardm nasl olmaldr?
Sara krizinde ilk yardm nasl olmaldr?
Kan ekeri aniden dtnde hangi belirtiler grlr?
Kan ekeri dmesinde ilk yardm nasl olmaldr?
Gste kuvvetli ar belirtileri nelerdir?
Gs arsnda ilk yardm nasl olmaldr?
lk Yardm Modlleri
EK
KOMA POZSYONU
1. Sesli uyaran ve dokunma ile bilinci kontrol etme
2. Tbbi yardm isteme (112)
4. Az iinde yabanc cisim olup olmadn kontrol etme
5. Bak-dinle-hisset yntemi ile solunumu deerlendirme
6. Ortam koullarn dikkate alarak hastay/yaraly hangi tarafa dndreceine
karar verme ve o tarafa geerek diz kme
7. Hastann/yaralnn kar taraftaki kolunu gvdesinin zerine koyma
8. Hastann/yaralnn kar taraftaki bacan dier bacann yanna dik a
yapacak ekilde kvrma
9. Kendine yakn kolu ba hizasnda yukar uzatma
10. Hastann/yaralnn kar taraf omzundan ve kar taraf kalasndan
kavrayarak yavaa, tek hareketle kendine doru evirme
11. Hasta/yaral yan yatar pozisyonda iken stteki bacan kala ve dizden
bkerek ne doru destek yapma
12. stteki kolu ne getirerek elini hastann/yaralnn yanann altna
yerletirme
13. Hastann/yaralnn ban uzatlan kolun zerine yan pozisyonda koyma
14. Alttaki baca dizden bkerek arkaya destek yapma
15. Tbbi yardm gelinceye kadar yan pozisyonu koruma
16. Solunum ve yaam bulgularn 3-5 dakika aralklarla kontrol etme
123
LK YARDIM MODLLER
KONU
9
YANIK, DONMA ve
SICAK ARPMASINDA
LK YARDIM
KONU : YANIK, DONMA ve SICAK ARPMASINDA LK YARDIM

SRE : 45 dakika
AMA : Yank, donma ve scak arpmasnda ilk yardm konularnda bilgi
kazandrmak.
RENM HEDEFLER
Yan tanmlayabilmeli,
Yank eitlerini sayabilmeli,
Yann ciddiyetini belirleyen faktrleri sayabilmeli,
Is ile oluan yanklarda, ilk yardmda neler yaplacan syleyebilmeli,
Kimyasal yanklarda, ilk yardmda neler yaplacan syleyebilmeli,
Elektrik yanklarnda, ilk yardmda neler yaplacan syleyebilmeli,
Scak arpmas belirtilerini syleyebilmeli,
Scak arpmasnda ilk yardm uygulamalarn syleyebilmeli,
Scak arpmasnda risk gruplarn syleyebilmeli,
Scak arpmasndan korunmak iin alnmas gereken nlemleri

sayabilmeli,
Donma belirtilerini syleyebilmeli,
Donmada ilk yardm uygulamalarn syleyebilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
Beyin frtnas
ARA - GERE
Yaz tahtas, kalem ve ktlar (Flip-Chart).
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci yank, elektrik arpmas ve donma ile ilgili varsa katlmclardan
birkann deneyimini paylar.
Giri:
Eitimci, konunun ama ve renim hedeerini ksaca aklayarak giri yapar.
leni:
Eitimci, yann tanm, nasl olutuu ve yann ciddiyetini belirleyen faktrleri
aadaki bilgilerden yararlanarak aklar.
Yank Nedir?
Herhangi bir sya maruz kalma sonucu oluan doku bozulmasdr. Yank,
genellikle scak su veya buhar temas sonucu meydana geldii gibi, scak kat
maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akm
etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluabilir.
Ka eit Yank Vardr?
Fiziksel Yanklar
Is ile oluan yanklar,

Elektrik nedeni ile oluan yanklar,
In ile oluan yanklar,
Srtnme ile oluan yanklar,
Donma sonucu oluan yanklar.
Kimyasal Yanklar
Asit ve alkali maddeler ile oluan yanklar.
Yann Ciddiyetini Belirleyen Faktrler Nelerdir?
128
Derinlik,
Yaygnlk,
Blge,
Enfeksiyon riski,
Ya,
Solunum yoluyla grlen zarar,
nceden var olan hastalklar.
lk Yardm Modlleri
Eitimci, yanklarn nasl derecelendirildiini ve yann olumsuz etkilerini

resimlerle destekleyerek aklar.
Yanklar Nasl Derecelendirilir?
l. Derece Yank: Deride kzarklk, ar, yank blgede dem vardr.
Yaklak 48 saatte iyileir.
ll. Derece Yank: Deride ii su dolu kabarcklar (bl) vardr. Arldr.
Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileir.
lll. Derece Yank: Derinin tm tabakalar etkilenmitir. zellikle de kaslar,
sinirler ve damarlar zerinde etkisi grlr. Beyaz ve
kara yaradan siyah renge kadar aamalar vardr. Sinirler
zarar grd iin ar yoktur.
Yann Vcuttaki Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Yank derinlii, yaygnl ve olutuu blgeye bal olarak organ ve sistemlerde
ileyi bozukluuna yol aar. Ar ve sv kaybna bal olarak ok meydana
gelir. Hastann/yaralnn kendi vcudunda bulunan mikrop ve toksinlerle
enfeksiyon oluur.
Eitimci, s ile oluan yanklarn olu biimlerini ve yaplacak olan ilk yardm
ilemlerini aadaki resmi gstererek anlatr.
Yank, Donma ve Scak arpmasnda lk Yardm
129
Is ile Oluan Yanklarda lk Yardm lemleri Nelerdir?
Kii hl yanyorsa panie engel olunur, komas engellenir.

Hastann/yaralnn zeri battaniye ya da bir rt ile kapatlr ve
yuvarlanmas salanr.
Yaam belirtileri deerlendirilir (ABC).
Solunum yolunun etkilenip etkilenmedii kontrol edilir.
Yank blge en az 20 dakika oda scaklndaki su altnda tutulur (yank
yzeyi bykse s kayb ok olacandan nerilmez).
dem oluabilecei dnlerek yzk, bilezik, saat gibi eyalar
karlr.
Yanm alandaki deriler kaldrlmadan giysiler karlr.
Taklan yerler varsa giysi kesilir.
Temizlie dikkat edilir.
Su toplam yerler patlatlmaz.
Yank zerine ila ya da yank merhemi gibi maddeler de
srlmemelidir.
Yank zeri temiz ve nemli bir bezle rtlr veya stre film ile
kaplanr.
Hasta/yaral battaniye ile rtlr.
Yank blgeler (parmaklar vb.) birlikte bandaj yaplmamaldr.
Yank geni ve salk kuruluu uzak ise, hastann/yaralnn kusmas
yoksa, bilinliyse azdan sv (1 litre su -1 ay ka karbonat 1 ay ka tuz karm veya maden suyu) verilerek sv kayb
nlenir.
Eitimci, kimyasal maddelerle oluan yanklarda ilk yardm ilemlerini hazrlad

materyalle aklar.
Kimyasal Yanklarda lk Yardm Nasl Olmaldr?
130
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en ksa srede deriyle temas

kesilmelidir.
Blge bol, tazyiksiz suyla en az 15-20 dakika yumuak bir ekilde
ykanmaldr.
Giysiler karlmaldr.
Hasta/yaral rtlmelidir.
lk Yardm Modlleri
Eitimci elektrik yanklarnda ilk yardm uygulamalarn hazrlad materyal ile

aklar.
Elektrik Yanklarnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Soukkanl ve sakin olunmaldr.

Hastaya/yaralya dokunmadan nce elektrik akm kesilmelidir. Akm
kesme imkn yoksa tahta ubuk ya da ip gibi bir cisimle elektrik temas
kesilmelidir.
Hastann/yaralnn ABCsi deerlendirilmelidir.
Hastaya/yaralya kesinlikle su ile mdahale edilmemelidir.
Hasta/yaral hareket ettirilmemelidir.
Hasar gren blgenin zeri temiz bir bezle rtlmelidir.
Eitimci, scak arpmas belirtilerinin neler olduunu ve ilk yardm uygulamalarn

hazrlad materyalle aklar.
Scak arpmas Belirtileri Nelerdir?
Yksek derece s ve nem nedeniyle vcut ssnn ayarlanamamas sonucu
ortaya kan tabloya scak arpmas ad verilir.
Scak arpmasnn belirtileri unlardr:
Adale kramplar,
Gszlk, yorgunluk,
Ba dnmesi,
Davran bozukluu, sinirlilik,
Solgun ve scak deri,
Bol terleme (daha sonra azalr),
Mide kramplar, kusma, bulant,
Bilin kayb, hayal grme,
Hzl nabzdr.
Scak arpmasnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Hasta serin ve havadar bir yere alnr.

Giysiler karlr.
Srtst yatrlarak, kol ve bacaklar ykseltilir.
Bulants yoksa ve bilinci aksa su ve tuz kaybn gidermek iin 1 litre
su -1 ay ka karbonat -1 ay ka tuz karm sv ya da soda
iirilir.
131
Eitimci, scak arpmasnda kimlerin risk altnda olabileceini sorar. Alnan

cevaplar tahtaya yazar ve konuyu aklar.
Scak arpmasnda Risk Gruplar
Scak arpmas iin zel bir risk grubu bulunmamakla beraber, dier hastalk
ya da yaralanmalar iin hassas olan kiiler, scaktan da dier kiilere gre daha
ok etkilenirler.
Bu kiiler;
Kalp hastalar,
Tansiyon hastalar,
Diyabet hastalar,
Kanser hastalar,
Normal kilosunun ok altnda ve ok zerinde olanlar,
Psikolojik ya da psikiyatrik rahatszl olanlar,
Bbrek hastalar,
65 ya zeri kiiler,
5 ya alt ocuklar,
Hamileler,
Srekli ve bilinsiz diyet uygulayanlar,
Yeterli miktarda su imeyenlerdir.
Eitimci, scak yaz gnlerinde scak arpmasndan korunmak iin alnmas
gereken nlemlerin neler olabileceini sorar. Alnan cevaplar tahtaya yazar.
Aadaki bilgiler dorultusunda aklar.
Scak Yaz Gnlerinde Scak arpmasndan Korunmak in Alnmas
Gereken nlemler Nelerdir?
132
zellikle apka, gne gzl ve emsiye gibi gne ndan

koruyacak aksesuarlar kullanlmaldr.
Mevsim artlarna uygun, terletmeyen, ak renkli ve hafif giysiler
giyilmelidir.
Bol miktarda sv tketilmelidir.
Vcut temiz tutulmaldr.
Her nde yeterli miktarda gda alnmaldr.
Gereksiz ve bilinsiz ila kullanlmamaldr.
Direk gne nda kalnmamaldr.
Kapal mekanlarn dzenli aralklarla havalandrlmasna zen
gsterilmelidir.
lk Yardm Modlleri
Eitimci, donmann tanm ile birinci, ikinci ve nc derece donma belirtilerini

aadaki bilgiler dorultusunda aklar.
Donma Belirtileri Nelerdir?
Ar souk nedeni ile soua maruz kalan blgeye yeterince kan gitmemesi ve
dokularda kann phtlamas ile dokuda hasar oluur.
Donmalar u ekilde derecelendirilir.
Birinci Derece: En hafif eklidir. Erken mdahale edilirse hzla iyileir.
Deride solukluk, soukluk hissi olur.

Uyuukluk ve hlsizlik grlr.
Daha sonra kzarklk ve inelenme hissi oluur.
kinci Derece: Souun srekli olmas ile belirtiler belirginleir.
Zarar gren blgede gerginlik hissi olur.

dem, ikinlik, ar ve ii su dolu kabarcklar (bl) meydana gelir.
Su toplanmas iyileirken siyah kabuklara dnr.
nc Derece: Dokularn geriye dnlmez biimde hasara uramasdr.
Canl ve salkl deriden kesin hatlar ile ayrlan siyah bir blge
oluur.
Eitimci, donmada ilk yardm uygulamalarn aklar.

Donmada lk Yardm Nasl Olmaldr?
Hasta/yaral, lk bir ortama alnarak soukla temas kesilir.

Sakinletirilir, kesin istirahata alnr ve hareket ettirilmez.
Kuru giysiler giydirilir.
Scak iecekler verilir.
Su toplam blgeler patlatlmaz. Bu blgelerin st rtlr.
Donuk blge ovulmaz. Kendi kendine snmas salanr.
El ve ayak doal pozisyonda tutulur.
Isnma ileminden sonra hl hissizlik varsa bezle bandaj yaplr.
El ve ayaklar yukar kaldrlr.
133
ZET
Eitimci, yanan blgenin oda scakl ssndaki suyun altnda tutulmas, zerine
hibir ey srlmemesi ve bllerin patlatlmamas gerektiini vurgular. Yank,
donma ve scak arpmasnda alnacak nlemler ve ilk yardm uygulamalarn
tekrar ederek zetler.
DEERLENDRME
Eitimci, aadaki sorulardan birkan gruba sorarak deerlendirme yapar.
1.
2.
3.
4.
Yank nedir?
Is ile oluan yanklarda ilk yardm nasl olmaldr?
Kimyasal madde ile oluan yanklarda ilk yardm nasl olmaldr?
Elektrik arpmas sonucu oluan yanklarda ilk yardm nasl
olmaldr?
5. Scak arpmasnda ilk yardm nasl olmaldr?
6. Scak arpmasndan korunmak iin neler yaplmaldr?
7. Donmalarda ilk yardm nasl olmaldr?
134
lk Yardm Modlleri
LK YARDIM MODLLER
KONU
10
ZEHRLENMELER,
BCEK SOKMASI ve
HAYVAN ISIRMALARINDA
LK YARDIM
KONU : ZEHRLENMELER, BCEK SOKMASI ve HAYVAN

ISIRMALARINDA LK YARDIM
SRE : 45 dakika
AMA : Zehirlenmeler, bcek sokmas ve hayvan srmalarnda uygulanacak
ilk yardm konularnda bilgi, tutum ve beceri kazandrmak.
RENME HEDEFLER
Zehirlenmenin ne olduunu syleyebilmeli,
Zehirlenme yollarn ve eitlerini syleyebilmeli,
Sindirim yoluyla zehirlenme belirtilerini syleyebilmeli,
Sindirim yoluyla zehirlenmede ilk yardm uygulamalarn
syleyebilmeli,
Solunum yolu ile zehirlenmelerin belirtilerini syleyebilmeli,
Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm uygulamalarn
syleyebilmeli,
Deri yolu ile zehirlenmelerin belirtilerini syleyebilmeli,
Deri yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm uygulamalarn syleyebilmeli,
Zehirlenmelerde genel ilk yardm kurallarn syleyebilmeli,
Ar sokmalarnn belirtilerini syleyebilmeli,
Akrep sokmas belirtilerini syleyebilmeli,
Ylan sokmas belirtilerini syleyebilmeli,
Deniz canllar sokmasnda belirtileri syleyebilmeli,
Kedi, kpek srmasnda ilk yardm uygulamalarn syleyebilmeli,
Ar sokmalarnda ilk yardm uygulamalarn syleyebilmeli,
Akrep sokmasnda ilk yardm uygulamalarn syleyebilmeli,
Ylan sokmasnda ilk yardm uygulamalarn syleyebilmeli,
Deniz canllar sokmasnda ilk yardm uygulamalarn syleyebilmelidir.
YNTEM
Anlatm
Soru-Cevap
ARA - GERE

Yaz tahtas, kalem ve ktlar (Flip-Chart).
ETKNLKLER
Isnma:
Eitimci, zehirlenme konusunda deneyimi olan var m? diye sorar ve
birkann deneyimini paylar.
Giri:
Eitimci, katlmclara yukardaki resmi gstererek konuya dikkatlerini eker.
Konunun ama ve renim hedeerini ksaca aklayarak giri yapar.
leni:
Eitimci, zehirlenmenin tanmn, belirtilerini, zehirlenme yollarn hazrlad
materyalle aklar.
Zehirlenme Nedir?
Vcuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonlarn
bozulmasdr. Vcuda dardan giren baz yabanc maddeler, vcudun yaamsal
fonksiyonlarna zarar verebileceinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler.
Zehirlenmelerde Genel Belirtiler Nelerdir?
138
Sindirim Sistemi Bozukluklar: Bulant, kusma, karn ars, ishal,

Sinir Sistemi Bozukluklar: Bilin kayb, havale, rahatszlk hissi,
hareketlerde uyumsuzluk,
Solunum Sistemi Bozukluklar: Nefes darl, morarma, solunum
durmas,
Dolam Sistemi Bozukluklar: Nabz bozukluu, kalp durmas.
lk Yardm Modlleri
Zehirlenme Hangi Yollarla Meydana Gelir?

Zehirlenme yollar grupta toplanr.
1. Sindirim Yoluyla: En sk rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim
yoluyla alnan zehirler; genellikle ev ya da bahede kullanlan kimyasal
maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, ila ve ar alkoldr.
2. Solunum Yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alnmasyla
oluur. Genellikle karbonmonoksit (tp kaaklar, ofben, btan gaz
sobalar), lam ukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz
hijyeninde kullanlan klor, yaptrclar, boyalar ve ev temizleyicileri
gibi maddeler ile oluur.
3. Deri Yoluyla: Zehirli madde vcuda direk deri aracl ile girer.
Bu yolla olan zehirlenmeler; bcek sokmalar, hayvan srklar, ila
enjeksiyonlar, sa boyalar, zirai ilalar gibi zehirli maddelerin deriden
emilmesi ile oluur.
Eitimci, sindirim yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm uygulamalarn aadaki
bilgilerden yararlanarak aklar.
Sindirim Yoluyla Zehirlenmede lk Yardm Nasl Olmaldr?

Az zehirli madde ile temas etmise su ile alkalanr. Zehirli madde,
ele temas etmise el sabunlu su ile ykanr.
Kusma, bulant, ishal gibi belirtiler deerlendirilir.
zellikle yakc maddelerin alnd durumlarda hasta asla
kusturulmaz.
Bilin kayb varsa koma pozisyonu verilir.
st rtlr.
Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir. Sindirim yolu ile olan zehirlenmelerde
tbbi mdahaleye yardmc olmak iin;
Zehirli maddenin tr nedir?
la ya da uyuturucu alyor mu?
Hasta saat kata bulundu?
Evde ne tip ilalar var?
gibi sorularn cevab aratrlr.
Zehirlenmeler, Bcek Sokmas ve Hayvan Isrmalarnda lk Yardm
139
Eitimci, solunum ve deri yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm uygulamalarn

hazrlad materyalle anlatr.
Solunum Yolu ile Zehirlenmelerde lk Yardm Nasl Olmaldr?
Hasta temiz havaya karlr ya da cam ve kap alarak ortam

havalandrlr.
Yaamsal belirtiler deerlendirilir (ABC).
Yar oturur pozisyonda tutulur.
Bilin kapal ise koma pozisyonu verilir.
lk yardmc mdahale srasnda kendini ve evresini korumak iin
gerekli nlemleri almaldr.
Solunumu korumak iin maske veya slak bez kullanlr.
Elektrik dmeleri, dier elektrikli aletler ve klandrma cihazlar
kullanlmaz.
Youn duman varsa hastay dar karmak iin ip kullanlmaldr.
Derhal itfaiyeye haber verilir (110).
Deri Yolu ile Zehirlenmelerde lk Yardm Nasl Olmaldr?

Ellerin zehirli madde ile temas nlenmelidir.
Zehir bulam giysiler kartlr.
15-20 dakika boyunca deri bol suyla ykanmaldr.
Eitimci, zehirlenmelerde genel ilk yardm kurallarnn neler olduunu

vurgulayarak aklar.
Zehirlenmelerde Genel lk Yardm Kurallar Nelerdir?
140
Zehirlenmeye neden olan maddeyi ya da zehirlenen kiinin ortamdan

uzaklatrlmas
Hayati fonksiyonlarn devamnn salanmas
Salk kuruluuna bildirmesi (112)
lk Yardm Modlleri
Eitimci, ofben kazalarn, ofben kazalarnda ilk yardm, alnmas gereken

nlemleri katlmclarn deneyimlerini de paylaarak aklar.
ofben Kazalar
ofben scak su temini iin birok konutta hl kullanlmaktadr. Elektrikle
alanlar genellikle termostat arzas nedeniyle kazan patlamalarna neden
olabilmekte ve kiiler scak su yanklar ile karlaabilmektedir. LPG ile alan
ofbenler ile de kazalar olmaktadr.
Bu kazalar ortamdaki oksijenin yanma srasnda tketilmesine baldr.LPG
zehirli deildir. Ancak; 6 m3 den kk iyi havalandrlmam mekanlarda
ofben kullanldnda ortamdaki oksijen hzla tkenmekte ve kiiler bu yzden
havaszlktan boularak kaybedilmektedirler.
ofben Kazalarnda lk Yardm
Kii ortamdan uzaklatrlr.

Hareket ettirilmez.
Havayolu akl salanr.
Alnmas Gereken nlemler Nelerdir?
Banyo ierden kilitlenmemeli,

ofben iyi eken bir bacaya balanmal,
ofbenin olduu yere bol hava girii salanmal,
ofben ile tp arasndaki hortum 125 cm den uzun olmamal,
Banyodaki kiiler kontrol edilmeli.
Eitimci, karbonmonoksit zehirlenmesini, belirtilerini ve karbonmonoksit

zehirlenmesinde ilk yardm hazrlad materyalle gstererek aklar.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi
Endstriyel merkezlerde nemli bir sorundur. Egzoz gazlar, gaz ve kmr
stclar, mangal kmrleri, kuyular ve derin ukurlarda bulunur. Karbon
monoksit renksiz, kokusuz, havadan hafif ve rahatsz edici olmayan bir gazdr.
Hemoglobine balanma kapasitesi oksijenden 280 kat fazladr.
141
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Ar yorgunluk, huzursuzluk,
Grip belirtileri,
Bulant-kusma, ba dnmesi, karncalanma,
Cilt ve trnaklarda ksa sreli kiraz krmzs renk deiimi,
Gs ars, arpnt hissi, tansiyon dkl,
Solunum durmas, kalp durmas, koma.
Karbonmonoksit Zehirlenmesinde lk Yardm
Kii ortamdan uzaklatrlr.

Hareket ettirilmez.
Hava yolu akl salanr.
Eitimci, aadaki resimleri gstererek konuya grubun dikkatini eker. Ar,

akrep, ylan ve deniz canllar sokmasnn belirtilerini hazrlad materyalle
gstererek aklar.
142
lk Yardm Modlleri
Ar Sokmalarnn Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler ksa srer. Ac, ime, kzarklk gibi lokal belirtiler olur. Ar birka
yerden veya nefes borusuna yakn bir yerden soktuysa ya da kii alerjik bnyeli
ise tehlikeli olabilir.
Akrep Sokmalarnn Belirtileri Nelerdir?
Kuvvetli bir lokal reaksiyon oluturur.
Ar,
dem,
ltihaplanma, kzarma, morarma,
Adale kramplar, titreme ve karncalanma,
Huzursuzluk, havale gzlenebilir.
Ylan Sokmalarnn Belirtileri Nelerdir?
Lokal ve genel belirtiler verir.
Blgede morluk, iltihaplanma (1-2 hafta srer),
Kusma, karn ars, ishal gibi sindirim bozukluklar,
Ar susuzluk,
ok, kanama,
Psikolojik bozukluklar,
Kalpte ritim bozukluu, ba ars ve solunum dzensizliidir.
Deniz Canllar Sokmasnda Belirtiler Nelerdir?
ok ciddi deildir. Lokal ve genel belirtiler grlr.
Kzarma,
ime,
ltihaplanma,
Sknt hissi,
Huzursuzluk,
Havale,
Ba arsdr.
Eitimci, hayvan srmalarnda, ar, akrep, ylan ve deniz canllar sokmalarnda
ilk yardm basamaklarnn neler olduunu aadaki bilgiler dorultusunda
aklar.
Kedi-Kpek Gibi Hayvan Isrmalarnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Hasta/yaral yaamsal bulgular ynnden deerlendirilir (ABC).

143
Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika sreyle sabun ve souk suyla

ykanr.
Yarann st temiz bir bezle kapatlr.
Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basn
uygulanarak kanama durdurulmaldr.
Derhal tbbi yardm istenmeli (112).
Hasta kuduz ve/veya tetanos as yaptrmas hususunda uyarlmaldr.
Ar Sokmalarnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Yaral blge ykanr.

Derinin zerinden grlyorsa arnn inesi karlr.
Souk uygulama yaplr.
Eer azdan sokmusa ve solunumu gletiriyorsa buz emmesi
salanr.
Az ii sokmalarnda ve alerji hikayesi olanlarda tbbi yardm istenir
(112).
Akrep Sokmalarnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Sokmann olduu blge hareket ettirilmez.

Yatar pozisyonda tutulur.
Yaraya souk uygulama yaplr.
Kan dolamn engellemeyecek ekilde bandaj uygulanr.
Yara zerine hibir giriim yaplmaz.
Ylan Sokmalarnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
Hasta sakinletirilip dinlenmesi salanr.

Yara su ile ykanr.
Yaraya yakn blgede bask yapabilecek eyalar (yzk, bilezik vb.)
karlr.
Yara yeri, ba veya boyunda ise yara evresine bask uygulanr.
Kol ve bacaklarda ise yara stnden dolam engellemeyecek ekilde
bandaj uygulanr (turnike asla yaplmaz).
Souk uygulama yaplr.
Yara zerine herhangi bir giriimde bulunulmaz (yara emilmez).
Yaamsal bulgular izlenir.
Deniz Canllar Sokmasnda lk Yardm Nasl Olmaldr?
144
Yaral blge hareket ettirilmez.

Batan diken varsa ve grnyorsa kartlr.
Etkilenen blge ovulmamaldr.
Scak uygulama yaplmaldr.
lk Yardm Modlleri
ZET
Eitimci, zellikle yakc maddelerle oluan sindirim yolu zehirlenmelerinde asla
kusturulmayacan vurgulayarak, aadaki deerlendirme sorular ile konuyu
zetler ve deerlendirir.
DEERLENDRME
1. Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?
2. Sindirim yoluyla zehirlenmelerde ilk yardm nasl olmaldr?
3. Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm nasl olmaldr?
4. Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm nasl olmaldr?
5. Zehirlenmelerde genel ilk yardm kurallar nelerdir?
6. Hayvan srmalarnda ilk yardm nasl olmaldr?
7. Ar sokmalarnda ilk yardm nasl olmaldr?
8. Akrep sokmalarnda ilk yardm nasl olmaldr?
9. Ylan sokmalarnda ilk yardm nasl olmaldr?
10. Deniz canllar sokmasnda ilk yardm nasl olmaldr?
KAYNAKLAR
1. Temel lk yardm Uygulamalar Eitim Kitab ve Beceri Rehberi, T.C
Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl. Ankara,
2002.
2. Trkiye Kzlay Dernei, Pelin Ofset, lk yardm Eitim Rehberi, Ankara,
2001.
145

İlk Yardim Modülleri: Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İlk Yardim Modülleri: Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

SALIK ETM GENEL MDRL

Eitimciler in Eitim Rehberi

Eitimciler in Eitim Rehberi

Bu rehber Salk Bakanl Salk Eitimi Genel Mdrl tarafndan

HALKIN SALIK BLNCNN GELTRLMES

Uzm. Glay KARAODUL

MODL HAZIRLAMA EKB

Gazi niversitesi Tp Fakltesi

Do. Dr. Seil ZKAN

Gazi niversitesi Tp Fakltesi

Dr. Serpil ELMALIPINAR

Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl

Dr. Aye KURTPEK

Ankara l Salk Mdrl

Dr. Vecihi KUTLAY

Ankara l Salk Mdrl

Salk Bakanl Salk Eitimi Genel Mdrl

Tbbi Teknolog aziye YILMAZ

DLBLGS VE MLA YNNDEN NCELEYEN

Uzm. Glay KARAODUL

Rehber Hakknda Bilgi

REHBER HAKKINDA BLG

KONU: LK YARDIMDA TEMEL KAVRAMLAR, UYGULAMALAR

Bilgisayar ve projeksiyon cihaz,

Eitimciler in Eitim Rehberi

Eitimciler in Eitim Rehberi

lk Yardmn ncelikli Amalar Nelerdir?

Hayati tehlikeyi ortadan kaldrmak,

Eitimci, ilk yardmn temel uygulamalarn aklar. Koruma, bildirme ve

lk Yardmda Temel Kavrramlar, Uygulamalar ve nsan Vcudunu Tanma

Eitimciler in Eitim Rehberi

Eitimciler in Eitim Rehberi

Eitimci, grup ev hanmlarndan oluuyorsa rnek olay 1i, trafik kazalarn

lk yardmcnn iletiimi nasld?

lk Yardmda Temel Kavrramlar, Uygulamalar ve nsan Vcudunu Tanma

Eitimciler in Eitim Rehberi

lk yardmcnn iletiimi nasld?

Eitimci, yaralnn deerlendirilmesinin amalarn hazrlad materyalle

Yaralanmann ciddiyetini deerlendirmek,

Eitimciler in Eitim Rehberi

Yarallarn durumunu deerlendirmek ve ncelikli mdahale

Eitimci, olay yerinin deerlendirilmesinin amalarn sorar, ald cevaplar

Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldrmak,

Eitimci, olay yerinin deerlendirilmesinde yaplacak ileri hazrlad materyal

lk Yardmda Temel Kavrramlar, Uygulamalar ve nsan Vcudunu Tanma

Eitimciler in Eitim Rehberi

Kazaya urayan ara, mmknse yolun dna ve gvenli bir alana

Eitimci, insan vcuduna ait bir resim ya da maket gstererek katlmclardan

Eitimciler in Eitim Rehberi

Eitimci, vcudu oluturan yaplar hazrlad materyalle gstererek ilevlerini

Eitimciler in Eitim Rehberi

Kan Damarlar: Atardamar, toplardamar, klcal damarlar olmak zere

Kan: Dolam sistemi iinde bulunan krmz renkli, baz tayc

Kann Vcuttaki Grevleri

Eitimciler in Eitim Rehberi

SNDRM SSTEM: Azdan alnan besinlerin tlerek, sindirilmesi ve

Normal bir kii, kendine yneltilen tm uyarlara cevap verir.

Dzensiz solunum sinir sistemi zedelenmesini dndrr.

lk Yardmda Temel Kavrramlar, Uygulamalar ve nsan Vcudunu Tanma

Eitimciler in Eitim Rehberi

Vcutta Nabz Alnabilen Blgeler

ah damar (adem elmasnn her iki yannda),