MK MQAVLS

mk mqavilsi anlay
Azrbaycan Respublikasnn mk Mcllsinin i qbulu
tnzimlyn mddalar Hr ksin my olan qabiliyytin
sasn srbst surtd seim etmk prinsipin saslanr.
mk Mcllsin gr, iilrin igtrnlrl mk
mnasibtlrin daxil olmas hr ksin iradsini knll
surtd ifad etmk prinsipin syknir. Azrbaycan
Respublikasnn Konstitusiyasna v mk Mcllsin gr he
ks mk mqavilsi balamaa mcbur edil bilmz.
Bellikl: mk mqavilsi igtrnl ii arasnda frdi
qaydada balanan mk mnasibtlrinin sas rtlrini,
trflrin hquq v vziflrini ks etdirn yazl
mqavildir. Mddadan grndy kimi, mk mqavilsinin
trflrindn biri ii, yni frd, digr trfi is mssis v ya
onu tmsil edn igtrndir. Mlkiyyt formasndan, istehsal v
ya qeyri-istehsal sahsi olmasndan asl olmayaraq, btn idar,
mssis v tkilat i qbul etdiyi hr bir xsl mk
mqavilsi balamaa borcludur. gtrnl ii arasnda mk
mqavilsinin balanlmasnda qanunvericilikd trflr verilmi
hquq v vziflr mhm rol oynayr. mk Mcllsinin 9-cu
maddsin sasn, mk mqavilsi zr iinin sas hquqlar
aadaklardr:
a) srbst surtd ixtisasna, sntin, pesin uyun
mk faliyyti v i yeri serk mk mqavilsi
balamaq;
v) mk mqavilsinin rtlrini dyidirmk v ya onu
lv etmk n igtrn mracit etmk;
c) i vaxtnda v ya i vaxtndan sonra qazanc ld etmk
1

mqsdi il qanunvericilikl qadaan edilmyn, habel

mk mqavilsi zr trflrin hdliklrin xll
gtirmyn faliyytl mul olmaq;
) hyatnn, salamlnn v myinin mhafizsini
tmin edn mk raitind almaq, habel bel raitin
yaradlmasn tlb etmk;
d) qanunvericilikl myyn edilmi minimum mbldn
aa olmayan mk haqq almaq;
e) i vaxtndan artq vaxtda i clb olunduqda lav
mk haqqn almaq v ya onun verilmsini tlb etmk;
) mk mqavilsi il myyn edilmi mk
funksiyasna daxil olmayan ilri, xidmtlri yerin
yetirmkdn imtina etmk, bel ilri, xidmtlri icra
etdikd is mvafiq lav mk haqqnn verilmsini tlb
etmk;
f) mnzil raitinin, ail zvlrinin sosial-mit raitinin
yaxladrlmas n igtrndn mvafiq sosial
yardmlar almaq;
g) qanunvericilikl myyn olunmu i vaxtnda
almaq;
) mvafiq pelr (vziflr), istehsalatlar zr i
yerlrind qanunvericilikl myyn olunmu qsaldlm
i vaxtnda almaq;
h) qanunvericilikl myyn olunmu hftlraras
istiraht gnlrindn istifad etmk;
x) hr il bu Mclld nzrd tutulmu minimum
mddtdn az olmayan dnili sasl mzuniyytdn v
mvafiq hallarda lav, sosial, dnisiz, thsil
mzuniyytlrindn istifad etmk;
) pe hazrln artrmaq, yeni ixtisasa yiylnmk v
ixtisasn artrmaq;
i) mk funksiyasnn yerin yetirilmsi zaman mlakna
2

v shhtin dyn ziyann dnilmsini tlb etmk;

j) igtrn trfindn qanunvericilikl myyn
olunmu qaydada mcburi sosial sorta olunmaq, habel
hr hans baqa nv sorta qaydalarndan istifad etmk;
k) qanunvericilikl myyn edilmi qaydada hmkarlar
ittifaqlarnn, ictimai birliklrin zv olmaq, habel bu
tkilatlarn v ya mk kollektivinin keirdiyi ttillrd,
mitinqlrd, toplantlarda v qanunvericilikl qadaan
olunmayan digr ktlvi tdbirlrd itirak etmk;
q) mk hquqlarnn mdafisi n mhkmy
mracit etmk v hquqi mdafi olunmaq;
l) qanunvericilikl myyn edilmi hallarda v rtlrl
(gztlrl) pensiya tminatndan, sosial mdafi zr
mavintlrdn v gztlrdn istifad etmk;
m) isizliy gr qanunvericilikl myyn olunmu
dvlt tminatn almaq;
n) i yeri, vzifsi (pesi), aylq mk haqq v mk
mnasibtlri il bal digr mlumatlar bard
igtrndn mvafiq araylar almaq.
Grndy kimi, mk mqavilsin gr iinin sas
hquqlar genidir. mk mqavilsi iilr hquqlar vermkl
yana, onlar zrin vziflr d qoyur. Bu vziflr
aadaklardr:
a) mk mqavilsi il myyn edilmi mk
funksiyasn vicdanla yerin yetirmk;
b) mk intizamna v mssisdaxili intizam qaydalarna
ml etmk;
c) myin thlksizliyi normalarna ml etmk;
) igtrn vurduu maddi ziyana gr msuliyyt
damaq;
d) dvlt sirrini, habel igtrnin kommersiya sirrini
myyn olunmu qaydada v rtlrl gizli saxlamaq;
3

e) i yoldalarnn mk hquqlarn
v qanuni
mnafelrini pozmamaq;
) frdi, kollektiv mk mbahislri zr mhkm
qrarlarn (qtnamlrini) yerin yetirmk;
f) mk qanunvericiliyinin tlblrin ml etmk.
Hr bir ii v ya iinin hquqlarn mdafi etmk n
vkil edilmi nmayndli orqan mk mqavilsi zr tkc
znn v ya mdafi etdiyi trfin hquqlarn deyil, hm d
qar trfin - igtrnin hquq v vziflrini bilmlidir. Bu
iiy v ya onun nmayndsin znn, yaxud mdafi etdiyi
trfin hquqlarn effektli kild mdafi n zruridir.
mk Mcllsin gr mk mnasibtlri sahsind
igtrnin sas hquqlar aadaklardr:

- mk mqavilsinin rtlrin v onlarda

nzrd
tutulmu hdliklr ml etmk;
- bu Mcllnin v mk qanunvericiliyin aid digr
normativ hquqi aktlarn tlblrini yerin yetirmk;
- mk mqavillrini bu Mclld nzrd tutulan
saslarla v qaydada pozmaq;
- kollektiv mqavillrin, sazilrin rtlrin, onlarda
nzrd tutulmu hdliklr ml etmk;
- frdi, kollektiv mk mbahislri zr mhkm
qrarlarn (qtnamlrini) yerin yetirmk;
- iilrin riz v ikaytlrin qanunvericilikd
nzrd tutulmu mddtd v qaydada baxmaq;
- iilrin mk, maddi, sosial-mit raitinin, onlarn
ailsinin
rifah
halnn
yaxladrlmas
n
mssisnin sasnamsin (nizamnamsin), kollektiv
mqavily mvafiq olaraq zruri tdbirlr grmk.
ilrin hquqlarn pozan, mk mqavilsi zr z
hdliklrini yerin yetirmyn, habel bu Mcllnin tlblrin
4

ml etmyn igtrn qanunvericilikl myyn olunmu

qaydada mvafiq msuliyyt clb edilir.
Qanunvericilikd v Azrbaycan Respublikasnn trfdar
xd beynlxalq normalarda hr hans baqa hal nzrd
tutulmaybsa, cnbilr v vtndal olmayan xslr
Respublika vtndalar il brabr btn mk hquqlarndan
istifad ed bilrlr. Qanunvericilikd nzrd tutulan hallar
istisna olmaqla, cnbilrin v vtndal olmayan xslrin
mk hquqlarnn mhdudladrlmasna yol verilmir.
Azrbaycan Respublikasnn mk Mcllsin gr,
mk mqavilsi yazl surtd balanlr v n az iki nsxdn
ibart olur. Mqavilnin bir nsxsi iiy verilir. Mqavil
trflrin qarlql surtd razladrd v mk Mcllsind
nzrd tutulmu nmunvi formaya uyun olaraq balanlr.
Mclly gr, mqavild mtlq aada gstriln rtlr v
mlumatlar ks olunmaldr:
iinin soyad, ad, atasnn ad v nvan;
igtrnin ad, nvan;
iinin i yeri, vzifsi (pesi);
mk mqavilsinin baland v iinin i balamal
olduu gn;
mk mqavilsinin mddti;
iinin mk funksiyas;
iinin mk raitinin rtlri i v istiraht vaxt,
mk haqq v ona lavlr, mk mzuniyytinin
mddti, myin mhafizsi, sosial v digr sorta
olunmas;
trflrin mk mqavilsi zr qarlql hdliklri;
trflrin myyn etdiyi lav rtlr bard
mlumatlar.
Mqavilnin rtlri yalnz qanunvericilikd hr hans bir
hal nzrd tutulduqda birtrfli qaydada dyidiril bilr. mk
5

mqavilsind iilr n nzrd

tminatlarn sviyysi azaldla bilmz.

tutulan

hquqlarn

mk mqavilsinin mddti
Azrbaycan Respublikasnda ii v igtrn mnasibtlrind
hazrki raitd n ox mbahislr sbb olan hallardan biri d
mk mqavilsinin mddti il baldr. Bir ox hallarda
igtrnlr mk Mcllsinin rtlrini kobud surtd pozaraq
iilrl mddtli mqavillr balayr, hmin mddt baa
atdqdan sonra is ii il yenidn mk mnasibtlrin
girmkdn imtina edirlr. Qeyd etmk lazmdr ki, mddtli v ya
mddtsiz mk mqavilsi balamaq
igtrnin z
mlahizlri il deyil, mk Mcllsind ks olunmu rtlrl
myynlir. Qanunvericilikd bu mddtlr aadak kild
myynlyir:
- mk Mqavilsi qabaqcadan mddti myyn
edilmdn mddtsiz v ya 5 ildk mddt
(mddtli) balanla bilr.
- mk mqavilsind onun hans mddt balanmas
gstrilmmidirs,
hmin
mqavil
mddtsiz
balanm hesab edilir.
- Mddti myyn edilmdn balanm mk
mqavilsi hr iki trfin razl olmadan birtrfli
qaydada mddtli mk mqavilsi il vz edil
bilmz.
- mk funksiyasnn yerin yetirilmsi rtlrin gr
iin v ya gstriln xidmtlrin daimi xarakter malik
olduu qabaqcadan blli olduu hallarda mk
mqavilsi
mddti
myyn
edilmdn
balanmaldr.
6

Grndy kimi mddtli mk mqavillri yalnz

qanunvericilikd nzrd tutulmu xsusi hallarda balanla bilr.
Mclld bu hallarar aadaklardr:
- iinin mk qabiliyytini mvqqti itirmsi,
ezamiyytd, mzuniyytd olmas, habel i yeri v
vzifsi
saxlanlmaqla
qanunvericilikd
nzrd
tutulmu digr hallarda myyn sbbdn mvqqti
olaraq i xmamas il laqdar onun mk
funksiyasnn baqa ii trfindn icrasnn zruriyyti
olduqda;
- tbii v iqlim raitin v ya iin xsusiyytin gr il
boyu grl bilmyn mvsm ilrin yerin
yetirilmsi zaman;
- iin hcminin v davamiyytinin qsa mddtli olduu
tmir-tikinti, quradrma, yeni texnologiyann ttbiqi
v mnimsnilmsi, tcrb-snaq ilrinin aparlmas,
iinin mxtlif ilri yerin yetirmk bacarn
yoxlamaq
zruriyyti
olduu,
iilrin
sosial
msllrinin hll edilmsi v bu qbildn olan digr
ilrin grldy hallarda;
- mvafiq vzif (pe) zr mk funksiyasnn
mrkkbliyi, msuliyytliliyi baxmndan iinin mk
v pe vrdilrinin
mnimsnilmsi,
yksk
pekarlq sviyysinin ld edilmsi tlb olunan
(stajkem, ordinatorluq, internatura, bakalavrlq
dvrlri) hallarda;
- iinin xsi, ail-mit vziyyti il bal olan, o
cmldn ilmkl yana thsil ald, myyn
sbbdn mvafiq yaay mntqsind mvqqti
yaad, pensiya yana atanadk ilmk istyi
olduu hallarda;
- mvafiq icra hakimiyyti orqannn gndrii il haqq
7

dniln ictimai ilr grlrkn;

- bu Mcllnin 6- c maddsinin

c bndind
gstriln orqanlar istisna olmaqla sekili orqanlarda
(tkilatlarda, birliklrd) sekili vziflr seilrkn;
- trflrin hquq brabrliyi prinsipin ml edilmkl
onlarn qarlql razl il;
- bu Mcllnin 46-c maddsinin ikinci hisssind
nzrd tutulmu qaydada iilrl briqada, ii qrupu
halnda kollektiv mk mqavilsi balandqda;
- qanunvericilikd nzrd tutulmu digr hallarda.
Bzn igtrnlr, xsusn d iilrinin say ox olmayan xrda
mssislrin igtrnlri mssisnin stabil istehsalnn
olmamasn v bu sbbdn mssisnin balana
bilmk
ehtimalnn mvcudluunu sas gtrrk iilrl mddtli mk
mqavilsi balayrlar. Bu hal qanunvericiliy ziddir. Bel ki,
mssisnin balanmas v istehsaln azalmas sbbindn
tatlarn azaldlmas qanunvericilikl baqa kild tnzim olunur.
Mssisnin mlkiyytisi, yaxud tkilati-hquqi formas
dyin zaman mk mnasibtlrinin tnzimlnmsi
Digr bir hal is mssisnin mlkiyytisi, yaxud tkilati hquqi
formas dyirkn ba verir. Mlkiyyti dyidikd o iilrin
bir oxunu idn azad edir, yaxud onlara baqa rtlrl (bir ox
hallarda lverili olmayan rtlrl) mk mqavilsi balama
tklif edir. Bel hal Mclld nzrd tutulmu mddalara
ziddir. mk Mcllsinin 63-c maddsin sasn mlkiyyti
dyidikd mk mnasibtlri aadak kild tnzim olunur:
Madd 63. Mlkiyyti dyidikd mk
mnasibtlrinin tnzimlnmsi
1. Mssisnin mlkiyytisi dyidikd bu maddnin
ikinci hisssind gstriln iilrdn baqa qalan
8

btn iilrl vvlki mlkiyyti arasnda balanm

mk mqavillri v onlarn rtlri yeni mlkiyyti
trfindn qvvd saxlanlr. Bu iilrin mk
mqavillri myyn edilmi qaydalara ml
edilmkl bu Mcllnin 70, 73 v 75-ci maddlrind
nzrd tutulan mvafiq saslarla lv edil bilr.
2. Yeni
mlkiyyti
trfindn
mssisnin
igtrninin (rhbrinin), onun mavinlrinin, ba
mhasibin v bilavasit idaretm
funksiyasn
yerin yetirn digr struktur blmlrin rhbrlrinin
mk mqavillrin mlkiyytinin dyimsi il
laqdar olaraq bu Mcllnin 68-ci maddsinin
bndi il xitam veril v ya bu Mcllnin 56-c
maddsind nzrd tutulan qaydada onlarn mk
mqavillrinin rtlri dyidiril bilr.
3. Mlkiyytinin dyimsi il laqdar yeni mlkiyyti
v ya igtrn trfindn sahibkarlq faliyyti v
hququndan sui-istifad edrk iilrin pekarlq
sviyysini,
mk
funksiyasn
icra
etmk
bacarqlarn, mlkiyytinin sahibkarlq faliyytin
xll gtir biln sritsizliklrini akara xarmadan
onlarn mk mqavillrinin ktlvi kild lv
edilmsi yolverilmzdir. Yeni mlkiyyti v ya
igtrn
iilrin
pekarlq
sviyysini,
mssisd mvcud olan i yerlrinin sahibkarlq
faliyytini srbst surtd hyata keirmk n
zruriliyini i yerlrinin v iilrin attestasiyasn
keirmkl myyn etmlidir.
Azrbaycan n xarakterik olan digr bir hquq pozuntusu
is hr hans bir mssis, idar, tkilat v ya sahnin tkilatihquqi formasnn dyimsi il ba verir. Msln Dvlt Vergi
9

Mfttiliyinin ad v qismn d tkilati-hquqi formas

dyidirilrkn igtrn bunu sas gtrrk iilrin bir oxu
il mk mqavilsin xitam verdi, digrlri il is yeni mk
mqavillri balanld. Bu hal da qanunvericiliy ziddir.
mk mqavilsinin balanmas v ona dyiikliklr
edilmsi nec hyata kerilir
mk Mcllsi mk mqavilsinin balanlmas v ona
dyiikliklrin edilm qaydasn da myyn etmidir.
Madd 46. mk mqavilsinin
balanmas v ona
dyiikliklrin edilmsi qaydas.
1. mk mqavilsi bu Mcllnin 54-c maddsind
nzrd tutulmu mk raitinin rtlri, habel
trflrin razladrdqlar lav rtlri, iinin mk
funksiyas v trflrin hdliklri gstrilmkl frdi
qaydada balanlr.
2. mk mqavilsi kollektiv qaydada da balanla bilr.
Mvafiq ilrin grlmsi, xidmtlrin gstrilmsi
(tikinti tmir, yklm boaltma, mit, ticart,
kin biin, heyvandarlq ilri) iki v daha ox ii
qrupu trfindn kollektiv halnda hyata keirilmkl
mk
mqavilsinin
balanmas
kollektivin
(briqadann, ii qrupunun) hr bir zvnn yazl
razl il yol verilir. Bu halda iilr igtrnl
kollektiv mk mqavilsi balamaq n bir
nmayndsini mvkkil edir.
3. Kollektiv mk mqavilsi balanlan hallarda
igtrn kollektivin hr bir zv qarsnda bu
Mcll v mk
mqavilsi il myyn edilmi
hdliklrini yerin yetirmlidir. Kollektiv mk
10

mqavilsin yalnz bu Mclld nzrd tutulmu

saslarla v myyn edilmi qaydada xitam verilir.
4. mk mqavilsi on be yana atm fiziki xslrl
balanla bilr. On be yandan on skkiz yanadk
olan xslrl mk mqavilsi balanarkn onlarn
valideynlrindn v ya vladla gtrnlrdn,
qyyumlarndan birinin v yaxud qanunla onlar vz
edn xslrin yazl razl alnmaldr.
5. Bu Mcllnin 43-c maddsinin ikinci hisssind
nzrd
tutulmu
rtlrdn
hr
hans
biri
gstrilmdn balanm mk mqavilsi trflrdn
birinin tbbs il etibarsz hesab edil v ya
yenidn trtib edilmsi tlbi qoyula bilr. Hmin
rtin (rtlrin) mk mqavilsind gstrilmdiyi
akar olunduu andan onlar igtrn trfindn
mk mqavilsin daxil edilmlidir. Bu halda
trflrin arasnda baqa razlq olmamdrsa, mk
mqavilsi baland v ya yazl formada trtib
edildiyi gndn etibarl hesab olunur.
6. mk mqavilsin dyiikliklr yalnz trflrin
razl il edilir. Razladrlm dyiikliklr mk
mqavilsin daxil edilir. Hcmc ox olduuna gr
dyiikliklri mk mqavilsin daxil etmk mmkn
olmadqda ilkin mk mqavilsi yenidn trtib edilir,
yaxud hmin dyiikliklr ayrlqda trtib edilib
tsdiqlnirlr.
i mk mqavilsi balayarkn onun tqdim etdiyi sndlr
mk kitabas v xsiyyti tsdiq sndidir. Bununla bel,
mcburi kknlr, qaqnlar, cnbilr, vtndal olmayan
xslr il mk mqavilsi mk kitabasn tqdim etmdn d
balanla bilr.
11

lk df mk faliyytin balayan xslrdn mk

kitabas tlb olunmur. Mclly gr mk mqavilsi
balanarkn iinin mk funksiyasnn xsusiyytlrin uyun
olan pe hazrlnn v ya thsilin olmas zruri saylan hallarda
igtrnin thsili bard mvafiq snd tqdim edilir.
Xsusi i raiti olan yerlrd iidn salamlq haqqnda
tibbi aray da tlb olunur. Qanunvericilikd nzrd tutulmam
sndlrin tlb edilmsi qadaan olunur.
Yadda saxlamaq lazmdr ki, i qbul olunmaq n iinin
mssisnin yerldiyi yaay mntqsind qeydiyyatda olub olmamas he bir hmiyyt ksb etmir. mk Mcllsin gr
mk mqavilsi, gr mqavild
baqa hal nzrd
tutulmaybsa imzaland andan qvvy minir.
Msabiq yolu il vzif tutarkn mk mqavilsi nec
balanlr
Myyn i yerlri, yaxud vziflr vardr ki, hmin i v
vziflrin tutulmas msabiq yolu il hyata keirilir. Tbii ki,
msabiq yolu il i qbul v bel xslrin vzifdn azad
edilmsi digr hallardan xeyli frqlnir. Bel mssislrd i
qbul bir qayda olaraq igtrnin elan etdiyi msabiqdn
sonra hyata keirilir. Eyni zamanda, msabiqnin keirilm
rtlrini v vziflrin msabiq yolu il tutulmas qaydalar
mvafiq icra hakimiyyti orqan trfindn myyn olunmu
qaydalara uyun hyata keirilir. Myyn vziflrin msabiq
yolu il tutulmas bir qayda olaraq elm, thsil mssislrind
elmi-pedoqoji faliyytl bal vziflr zr elan edilir.
mk Mcllsin gr Mvafiq vzifni tutmaq n elan
olunmu msabiqnin qalibi il igtrn z mlahizsin gr
mddtli v ya mddtsiz mk mqavilsi balayr.
Msabiq yolu il vzif tutmu xsl mk mqavilsin xitam
12

verilmsi zaman hr hans bir istisnaya yol vermdn

qanunvericilikd nzrd tutulmu qaydada hyata keirilir.
mk mqavilsi
myyn edilmsi

balanlarkn

snaq

mddtinin

Qanuna uyun olaraq igtrn mk mqavilsi balad v

i qbul etdiyi ii n snaq mddti tyin ed bilr. Snaq
mddti iinin pekarlq sviyysini, mvafiq mk funksiyasn
icra etmk bacarn yoxlamaq mqsdi il myyn edilir.
Snaq mddti iinin faktiki ildiyi gnlr zr myyn olunur
v iinin mk qabiliyytini mvqqti itirdiyi, i yerind orta
mk haqq saxlanlmaqla id olmad dvrlr snaq mddtin
daxil edilmir. Snaq mddtini igtrn myyn edir, lakin bu
mddt aydan artq ola bilmz. gtrn iilrl mk
mqavilsi balayarkn snaq mddti myyn etmy d bilr.
Hddi-bulua atmayan, habel vzifni msabiq yolu il
tutan iilr snaq mddti ttbiq edilmir. Snaq mddti baa
atanadk trflrdn biri gn vvldn xbr vermkl mk
mqavilsin xitam ver bilr. Bununla bel snaq mddtind
igtrn ii il mk mqavilsin xitam verirs, onda o iinin
snaqdan xa bilmmsini saslandrmaldr.
gtrn mk Mcllsind nzrd tutulmu
qaydada iilr trfindn mk funksiyasnn yerin yetirilmsi
n zruri mk raitini yaratmaldr. mk raitinin rtlri
yalnz qanunvericilikd nzrd tutulmu hallarda v qaydalara
uyun olaraq dyidiril bilr. ilrin sas i yerlrind, hm d
digr i yerlrind vzilik qaydas il ily bilr.
yerlrinin attestasiyas
yerlrind mk mbahislri v ktlvi pozuntular yaradan
13

faktorlardan biri d i yerlrinin attestasiyasdr. gtrnlr bir

ox hallarda i yerlrinin attestasiyas bhansi il iilrl mk
mqavilsin xitam verirlr. yerlrinin attestasiyas i yerlrind
myin mhafiz tdbirlrinin tmin olunmas, istehsal
sanitariyasnn, gigiyenasnn vziyytini myyn etmk mqsdi
il hyata keirilir.
Bs hans iilr v hans rtlr daxilind iilrin
attestasiyasn keirmk olar? mk Mcllsin gr yalnz
mvafiq i yerind az bir il alan iilr attestasiyadan keiril
bilr. Attestasiyadan ken iini nvbti df yalnz ildn
sonra attestasiyadan keirmk olar.

Bu material MK HQUQU:LR V HMKARLAR

TTFAQLARI FALLARI N
SORAQ KTABI kitabndan gtrlb. Mllif Sahib
mmmdov

14