INSTITUTUM TURCICUM SCIENTIAE ANTIQUITATIS

TRK ESKA BLMLER ENSTTS

COLLOQUIUM
ANATOLICUM
ANADOLU SOHBETLER

XIII
AYRIBASIM / OFFPRINT

2014

INSTITUTUM TURCICUM SCIENTIAE ANTIQUITATIS

TRK ESKA BLMLER ENSTTS
COLLOQUIUM ANATOLICUM
ANADOLU SOHBETLER
XIII

ISSN 1303-8486

COLLOQUIUM ANATOLICUM dergisi, TBTAK-ULAKBM

Sosyal Bilimler Veri Tabannda taranmaktadr.
COLLOQUIUM ANATOLICUM dergisi hakemli bir dergi olup, ylda bir kez yaynlanmaktadr.
2014 Trk Eskia Bilimleri Enstits
Her hakk mahfuzdur. Bu yaynn hibir blm kopya edilemez.
Dipnot vermeden alnt yaplamaz ve izin alnmadan elektronik, mekanik,
fotokopi vb. yollarla kopya edilip yaynlanamaz.
Editrler / Editors
Metin Alparslan
Bilge Hrmzl-Kortholt
Necmi Karul
Eser Kortanolu

Bask / Printing

Oksijen Basm ve Matbaaclk San. Tic. Ltd. ti.

100. Yl Mah. Matbaaclar Sit. 2. Cad. No: 202/A Baclar - stanbul
Tel: +90 (212) 325 71 25 Fax: +90 (212) 325 61 99
Sertifika No: 29487
Yapm ve Datm / Production and Distribution
Zero Prodksiyon Kitap-Yayn-Datm Ltd. ti.
Tel: +90 (212) 244 7521 Fax: +90 (212) 244 3209
info@zerobooksonline.com www.zerobooksonline.com

TRK ESKA BLMLER ENSTTS

stiklal Cad. No. 181 Merkez Han Kat: 2 34433 Beyolu-stanbul
Tel: + 90 (212) 292 0963 / + 90 (212) 514 0397
info@turkinst.org
www.turkinst.org

TRK ESKA BLMLER ENSTTS

Uluslararas Akademiler Birlii Muhabir yesi

Corresponding Member of the International Union of Academies

indekiler / Index Generalis

Peter Nevenin ardndan...
Jrgen Seeher .................................................................................................................................................................................................. 1

Konferanslar / Colloquia
Marmaray-Metro Projeleri ve Yenikap Arkeolojik Kurtarma Kazlar
Zeynep Kzltan ........................................................................................................................................................................................ 11

Makaleler / Commentationes
Side Kazlarndan Ele Geen Hellenistik Dnem Seramikleri
B. S. Alptekin Oransay ................................................................................................................................................................... 45
Findings Relating to the Manufacture and Use of Stone Beads
at Neolithic Boncuklu Hyk
Emma Baysal ................................................................................................................................................................................................ 57
The War with Alaiya in KBo 12.38
Andrea Bemporad ................................................................................................................................................................................ 81
Oluz Hyk Kazs Yedinci Dnem (2013) almalar:
Deerlendirmeler ve Sonular
evket Dnmez Aslhan Yurtsever-Beyazt .......................................................................................... 103
Deneysel Arkeoloji Yoluyla Neolitik Bir Ev Yapm
Gne Duru ................................................................................................................................................................................................ 131
Isparta Mzesinden Yeni Bir Grup Krmz Astarl Kap
Murat Frat ................................................................................................................................................................................................... 153
Van Kalesi Hy Kazlarnda Kefedilen Urartu Yazl Belgeleri
Kenan Ik ..................................................................................................................................................................................................... 173
The Evidence of Shamanism Rituals in Early Prehistoric Periods
of Europe and Anatolia
Neyir Kolankaya-Bostanc ................................................................................................................................................... 185

vi

Van Tupa Excavations 2013

Erkan Konyar Can Avc ...................................................................................................................................................... 205
Van Mzesinde Bulunan Kule Biimli Kemik Objeler zerine Gzlemler
Rfat Kuvan .............................................................................................................................................................................................. 229
Boubondan Bir Grup Kalp Yapm Kse
Hseyin Metin ....................................................................................................................................................................................... 243
Side Apollon Kehanet Merkezi ve Omphalos Ta
Mehmet zhanl ................................................................................................................................................................................. 261
Kolophondan Klasik Dnem Konutlar
B. Aya Polat Becks ......................................................................................................................................................................... 273
Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 2000
Ouz Tekin Aliye Erol-zdizbay ......................................................................................................................... 293
Aiolis Kymesinden Samurlu 877 Nekropolisi
zden rkmez ...................................................................................................................................................................................... 337

Kitap Eletirileri / Recensiones

Sezgin, Y., Arkaik Dnem onia retimi Ticari Amphoralar,
Ege Yaynlar, stanbul, 2012. Pp. 344, illus. 35. ISBN: 9786055607975
(Erkan Dndar) .................................................................................................................................................................................... 383

CollAn XIII

2014

45-56

Side Kazlarndan Ele Geen

Hellenistik Dnem Seramikleri
B. S. Alptekin ORANSAY

Keywords: Eastern Mediterranean, Pamphylia, Side, Hellenistic, Pottery

Anahtar Kelimeler: Dou Akdeniz, Pamphylia, Side, Hellenistik, Seramik

Side, Pamphylia Blgesinin nemli liman kentlerinden biridir. Yazl

kaynaklar nda en grkemli dnemini Roma mparatorluunun blgeyi
kontrol altna ald dnemde geirdii anlalan kentin nceki dnemleri ile
ilgili bilgilerimiz olduka kstldr. Son yllarda yaplan kazlarda kentin farkl
blgelerinde ele geen Roma Dnemi ncesi buluntular bu balamda kentin
erken dnemlerini anlamamz iin nem tamaktadr. Buluntular arasnda
en byk gruplardan biri olan seramikler kentte yazl kaynaklar dnda
arkeolojik adan ok snrl bilgi sahibi olduumuz Hellenistik Dnem
ile ilgili nemli bir veri kaynadr. Bu yazda, kentte ele geen Hellenistik
Dnem seramikleri zerinde yaplan aratrmalarn ilk sonular zerinde
durulacaktr.
Side antik kenti, Hellenistik ve Roma Dnemlerinde nemli deniz yollar zerinde bulunmaktadr (Nolle 1987: 259). Dou Akdenizde Msr ve
Suriyeden ald mallar satmak zere batya doru giden gemilerin ana
urak noktalarndan birisidir. Kent, konumunun ona salad avantajlardan fazlasyla yararlanarak Hellenistik Dnemden itibaren hzl biimde
gelimi ve zellikle Roma Dneminde nemli bir ticaret merkezi haline
gelmitir (Mansel 1978; Drexhage 1991; Nolle 1993). Kentte bugne kadar
Hellenistik ve Roma Dnemlerinde retim yapt saptanm bir seramik
atlyesi bulunamamas nedeniyle kazlarda ele geen seramik buluntularn
bir ksmnn kente dardan getirildii dnlmektedir.

46

Colloquium Anatolicum XIII 2014

Dou Akdenizde Hellenistik Dnemde ok sayda benzer form ve ssleme zelliklerine sahip seramik gruplarnn yaygn olarak kullanld bugne
kadar yaplan aratrmalar ile tespit edilmitir. Bu gruplar arasnda zellikle
kaliteli mallarn bir ksm ge Klasik Dnemden balayarak Atinada karmza kan formlarn poplerlemesini takiben yerel atlyeler tarafndan piyasadaki ihtiyac karlamak zere retilmiken, bir ksm ise ayn dnemde
blgedeki yerel atlyeler tarafndan piyasaya srlm ve eitli nedenlerle
sevilerek uzak mesafelerde dahi yaygn biimde kullanlmtr (Jones 1950:
152; Rostovtzeff 1941: 104 vdd.). Dnemin blgeleraras ticaretindeki nemli
malzeme gruplarndan birisi olan seramik rnlerin retim ve dalm
hatlarnn anlalmas ise bu dnemde faal olduu kesin olarak tespit edilmi
retim merkezlerinin sayca az olmas nedeniyle zordur. Benzer forma sahip kaplarn retim merkezlerinin saptanmasnda yerel hamur ve astar zelliklerinin tespiti nem tamaktadr. Bu almada Sidenin ok bilinmeyen
Hellenistik Dnem Seramiklerinin tantlmas; yaynlarn taranmas yoluyla
Dou Akdenizdeki farkl blgelerin seramikleriyle karlatrlmas ve olas
retim merkezleri zerinde durulacaktr.
Side Kentinde 1943 ylndan bu yana aralklarla srdrlen kazlarda
Hellenistik Dneme ait katmanlarn Roma Dnemi ve sonrasna ait yaplarn
altnda kald ve tahrip olduu gzlenmitir. Kazlar srasnda Hellenistik
Dneme ait bozulmam bir mimari tabaka ve katman saptanamamtr. Kentte, Agorann Kuzeydousundaki Avlulu Evler, Tykhe Tapna,
Dionysos Tapna, Tiyatro Galerileri ve Tiyatronun Yakn evresi ile yarmadann ucundaki N2 Tapnanda alan sondajlarn en aa seviyelerinde
Hellenistik ve Hellenistik ncesi dnemlere tarihlendirilebilecek buluntu veren katmanlar mevcuttur1.
Kentte kaz alanlarndan ele geen seramik buluntular iinde Hellenistik
Dnem rneklerinin oran % 7 civarndadr. rnekler sayca az olmasna karn M 4. yy sonu-1. yy ortasna kadar ki dnemde Sidede en yaygn olarak grlen Hellenistik Dnem Seramik Repertuarnn anlalmasna olanak
vermektedir.

1 Agorann kuzeydousundaki Avlulu Evlerde Mansel tarafndan yaplan kazlar srasnda Hellenistik

Dnem seramii ile karlalm ve buna dayanarak yapnn en erken aamalarnn M 2.-1. yya
tarihlenebilecei nerilmitir. Bu yaplarda ele geen seramik buluntular gnmzde yaplan depo
almalar srasnda saptanamad iin zelliklerini saptamak mmkn olmamtr. Dier alanlarda ise daha ok 2009-2013 yllar arasnda gerekletirilen kaz almalar srasnda ele geen buluntular sz konusudur. Bu blgelerdeki kaz almalar iin bkz. Alanyal 2011, Alanyal 2012.

B. S. Alptekin Oransay / Side Kazlarndan Ele Geen Hellenistik Dnem Seramikleri

47

Ele geen buluntu gruplar Siyah Astarl Kaplar, Bat Yamac Kaplar,
Megara Kseleri gibi kaliteli mallarn yansra Hellenistik Dneme zg astarl kse, tabak gibi formlar ve kandil, unguentarium ve amphora gibi zel
ileve sahip kaplardan olumaktadr. Kentte kazlar ile saptanm en erken seramik rnekleri krmz figr tekniinde paralardr (Res. 1). ok kk paralar halinde olmalar nedeniyle kap formunun anlalmas mmkn olmayan bu rnekler, N2 Tapnak Yapsnda gerekletirilen kaz almalarnda
tapnak yapsnn temel kalntlar altndan ele gemitir. Genel olarak M
5.-4. yya tarihlendirilebilecek bu rnekler gerek hamur gerekse astar kalitesi
bakmndan dnemin Atina retimi ile karlatrlabilecek seviyededir.
almalar srasnda ele geen Hellenistik Dnem buluntular arasnda
nemli gruplardan birini siyah astarl seramikler oluturmaktadr. (Res. 3, 4)
Ge Klasik Dnemde Atinada karmza kmaya balayan bu grubun daha
sonra Dou Akdenizde eitli yerel atlyeler tarafndan da retimi yaplmtr. Bu rnekler Tiyatronun kuzeyinde kalan ve OP.KD. olarak adlandrlan
sektrde, Dionysos Tapnanda, Tykhe Tapnanda ve N2 Tapnanda
alan sondajlarda en alt seviyedeki tabakalarda kk paralar halinde ele
gemitir. Gruptaki rneklerin astar renkleri siyahtan kahverengiye kadar
deiiklik gsterirken hamur renkleri arasnda ise koyu krmz renktekiler ve
pembemsi bej renktekiler olmak zere iki grup dikkati ekmektedir. Bunlarn
arasnda krmz hamur rengine sahip rneklerin says olduka azdr. Bu
gruptaki rnekler arasnda kantharos formlu kaplara (Res. 2) ait paralarn
yan sra kselere ait olmas gereken ve zerinde lotus yapra eklinde bask bezemesi olan tondo paralar mevcuttur. Kantharos rneklerinin benzerleri Atina Agora kazlarnda M 4. yy sonu-3. yya tarihlendirilmitir. Bu
gruba ait rneklerin ele getii merkezler arasnda Kourion (Kbrs) (Hayes
2007: 439 no. A7, A8, A9), Pergamon (Schafer 1967: 37 vdd.), Knossos (Girit)
(Eiring 2001: 98 vdd.) ve Ephesos (Mitsopoulos-Leon1991: 17 vdd.) saylabilir. Ancak form ve hamur rengi bakmndan Kilikia Blgesinde bulunan
yakn rneklerinin Hellenistik dnem M 2. yya kadar inen tabakalardan
ele gemesi bu formun Atina dndaki blgelerde daha ge dnemlere kadar
kullanldn gstermektedir (Sparkes Talcot 1970: 122 Pl. 29 No. 704, 707;
Durukan Krsulu 2007: 190 no. 16). N2 tapnandan bulunan bir rnein
kaidesinde bulunan ve kazma olarak yaplm sembol ise kentte Hellenistik
Dnemin balarnda halen karmza kan Sidece yaztlardaki harflerle olan
benzerlii ile dikkati ekmektedir (Nolle 2001: 623-646; Darga 1967: 49-64).
Siyah astarl rnekler arasnda bej hamur rengine sahip olan ve astar rengi siyahtan kahverengiye kadar deienler ikinci grubu oluturmaktadr. Bu

48

Colloquium Anatolicum XIII 2014

rneklerin (Res. 3) ayn dnemde Dou Akdenizde eitli merkezlerde ele geen paralelleri mevcuttur. retim yeri henz bilinmeyen bu grup Hellenistik
Dnemde M 3. yydan itibaren Dou Akdenizde Atina retimini taklit
eden yerel atlyelerden biri tarafndan retilmi olabilir.
Ayn grupta ele alabileceimiz bir dier rnek ise Bat Yamac Stilinde
boyanm bir tabak parasdr (Res. 4). Soluk siyah astarl ve beyaz renkte
dalga desenli olan bu rnek form olarak Dou Akdenizde yaygn olarak
karmza kmaktadr. Ancak hamur ve form bakmndan en yakn paralelleri,
Nagidosta bulunmutur. Nagidosta Tip I olarak tanmlanan bu grup M
3.yy II. Yars - 2. yy I. yarsna tarihlendirilmitir (Durukan Krsulu 2007:
171-175 no. 92-104). Side rneinin Atina rneklerinden daha ok Nagidos
ile paralellik gstermesi nedeniyle bu grup ile birlikte ele alnabilir.
Kentte saptanan seramik rnekler arasnda Hellenistik Dneme ilikin en youn buluntu grubu ise renkli astarl ak ve s formlu tabak ve
kselerdir (Res. 5). Formun kullanl ve basit olmas nedeniyle bu grup Dou
Akdenizde yaygn biimde karmza kmaktadr. Side rnekleri hamur
zelliklerine gre grupta incelenbilir. Bunlardan ilk ikisi; ak kahverengi
hamurlu ve bej hamurlu olup az kum katksna sahiptir. nc grup ise yeilimtrak-sar hamurlu az kum, tak ve kire katkldr.
Bu grupta en yaygn olarak karmza kan formlardan ilki dudak kenar ie ekik kselerdir. Bu form Attikada M 5. yy sonlarna doru ortaya
km ve M 4. yy boyunca devam etmi; Hellenistik Dnem ilerine kadar da varln srdrmtr. Masast kab olarak kullanlan bu formun
Yunanistandaki erken rneklerinde daha ok kabn btn siyah astarla
kaplanrken Hellenistik Dnem ile birlikte daha ok kabn i ksmnn tamamnn ve darda sadece az kenarn evreleyen ksmnn astarla kapland
rnekler younluk kazanmaya balamtr. Bu dnemde ayn zamanda kap
formlarnda klme ve az kenar profilinde ise daha keskin ayla dnen
rnekler grlmektedir (Rotroff 1997: 161 vdd.).
Side rneklerinin form bakmndan benzerleri Yunanistanda Atina ve
Korinth buluntular arasnda bulunmaktadr (Rotroff 1997, no. 1006-1010;
Edwards 1975, no. 32-33). Bununla birlikte gerek hamur gerekse astar bakmndan daha ok Dou Akdeniz yerel retimleri ile karlatrlabilir.
zellikle hamur rengi bakmndan benzerleri Kilikia ve Kbrs buluntular
arasnda gzlemlenmitir (Paphos: Hayes 1991: Fig. 14, 10-16; Tarsus: Jones
1950: Fig. 180, Nagidos: Durukan Krsulu 2007: 163 vdd.). Benzer rnekler
nedeniyle Side grubu M. 3. yy sonu - 2. yya tarihledirilmesi mmkndr.

B. S. Alptekin Oransay / Side Kazlarndan Ele Geen Hellenistik Dnem Seramikleri

49

Bununla birlikte kentte bu grubun ele getii alanlarn bazlarnda Dou

Sigillatas A erken rneklerinin de bulunmas, bize szkonusu grubun ge
Hellenistik dneme kadar devam ettiini dndrmektedir.
Masast kaplar arasnda kseler ile birlikte en ok karmza kan bir
dier form ise dudak kenar yuvarlatlm tabaklardr. Siyah astarl rnekleri ilk olarak M 4. yydan balayarak Atinada karmza kmtr. Ancak
Hellenistik Dnem boyunca kselerde olduu gibi ii tamamen; d ise sadece az kenar evresinde astarl olan rnekler yaygnlk kazanmtr (Rotroff
1997: 156 vdd.).
Side rneklerinin form bakmndan hem Yunanistan hem de Dou
Akdenizde benzerleri yaygn olarak bulunmaktadr (Atina: Rotroff 1997: no.
678-700; Korinth: Edwards 1975, no. 134-137). Hamur ve astar bakmndan
en yakn benzerleri ise Dou Akdenizde Kilikia ve Kbrsta karmza kmaktadr (Paphos: Hayes 1991: Fig. 15, 5-6; Tarsus: Jones 1950: Fig. 178-179
Nagidos: Durukan Krsulu 2007: 160 vdd.). Bu gruptaki rneklerin genel
olarak M 3. yy ortas - 2. yy sonuna tarihlendirilmesi mmkndr.
Side rneklerinde bu grupta hem ak kahverengi hem de yeilimtrak hamurlu olanlar bulunmaktadr. Benzer hamur rengi repertuvar eitlilii incelenen yaynlarda Side dnda sadece Bat Kilikyadaki Nagidos Kentinde incelenen seramik buluntularda karmza kmaktadr. Nagidosun Hellenistik
Dnemde seramik retimi yapan bir merkez olabilecei ynndeki grler
dikkate alndnda Sidenin bu dnemde seramik ihtiyacn buradan karlad nerisi ileri srlebilir (Krsulu 2008: 100-101). Kentin bu grup rnekleri ald ikinci blge ise Kbrstr. Side repertuvarnn bir ksm, Kbrs ile
hamur ve astar bakmndan (Hayes 1991: 26) benzer rneklerin olmasn gz
nne alarak buradan gelmi olmaldr.
Hellenistik Dnemde daha ok M 3. yydan itibaren kmaya balayan
ve Megara Kseleri olarak da adlandrlan Kalp Yapm Kabartmal Kseler,
Sidede az sayda rnekle temsil edilmektedir (Res. 6). Attikada retiminin
balad ve Hellenistik Dnem boyunca eitli yerel atlyeler tarafndan da
taklitlerinin yapld bilinen bu grubun nemli retim blgelerinden biri
oniadr. M 2.-1. yylar boyunca Dou Akdenizde pek ok merkezde ele
geen bu formun M 1. yydan balayarak yerini talyan Sigillatalarna brakt kabul edilmektedir (Hayes 1991: 13-14).
Side rneklerinin kk paralar halinde olmas nedeniyle formun yansra ssleme kompozisyonlarnn anlalmas mmkn olmamaktadr. Ssleme
zellikleri ile en yakn paralelleri Delosda bulunan bu rneklerin kesin retim

Colloquium Anatolicum XIII 2014

50

yerini ve tarihlemesini yapmak imdilik mmkn deildir (Laumonier 1978).

Ayrca Side Mzesinde sergilenen ve byk olaslkla kentin yakn evresinden bulunmu olan Kabartmal Kse Kalb bu grubun retimi ile ilgili daha
detayl incelemenin gerekli olduunu gstermektedir.
Sidenin Hellenistik Dnem seramik repertuarnda kaliteli masast
kaplarnn yan sra zel ilevli kap formlar olan kandiller, unguentariumlar ve amphoralarda mevcuttur. Kandil ve unguentarium rneklerinin henz retim yeri saptanmas konusunda elde yeterli veri bulunmamaktadr
(Res.7).
Kentte amphora rnekleri arasnda gerek kaz buluntularnn gerekse Side Mzesindeki yaynlanm rneklerin en erkenleri M.. 5. yya dayansa da genel olarak M 3. yy sonu - 2. yydan balayan dnemi yanstt
grlmektedir (Dndar 2012: 56). Bu durum kentin Apameia Barndan
sonra Dou Akdeniz Deniz Ticaretinde daha etkin rol oynad ynndeki deerlendirmeler ile uyum gstermektedir (Nolle 1993: 64-65). Kentteki
kazlarda ele geen Hellenistik Dnem amphoralar arasnda Kbrs, Rhodos
ve Kos rneklerinin ounluu oluturmas kentin bu blgeler ile ticari
ilikilerini gstermesi asndan dikkat ekicidir. (Res. 8)
Sonu olarak Sidenin seramik buluntular, kentin daha nce arkeolojik
adan ok fazla bilgiye sahip olunmayan Hellenistik Dnemi ile ilgili yeni
veriler elde edilmesini salamaktadr. Erken Hellenistik Dnem kaplar
arasnda Ge Klasik Erken Hellenistik Dnem Attika retimi ve bunlarn
farkl hamur zelliklerine sahip taklitleri arlkl grubu meydana getirmektedir. Bu gruptaki rneklerin form bakmndan taklidi yerel retim rnekleri Dou Akdenizde Orta ve Ge Hellenistik Dnemler boyunca karmza
kmaktadr. Sidenin M 2.-1. yydaki repertuarnda ise daha ok Kbrs ve
Kilikia malzemesi ile karlalmas, kentin bu dnemdeki kaliteli mal ihtiyacnn byk ksmn bu blgelerden karladn gstermektedir. Bu bakmdan Dou Akdenizdeki nemli liman kentlerinden biri olan Sidenin, doudaki blgeler ile olan ticaret yollarnn yan sra Kbrs ve Ege Adalar ile olan
ticaret yollarn da aktif olarak kullandn sylememiz mmkndr.
Yrd. Do. Dr. B. S. Alptekin Oransay
Anadolu niversitesi, Edebiyat Fakltesi
Arkeoloji Blm, Yunus Emre Kamps
26450 Eskiehir / Trkiye
saoransay@anadolu.edu.tr
aoransay@gmail.com

B. S. Alptekin Oransay / Side Kazlarndan Ele Geen Hellenistik Dnem Seramikleri

51

The Hellenistic Pottery from Side Excavations

The ancient city of Side lies in Pamphylian region, which has an important
position on the trade routes of the eastern Mediterranean in the Hellenistic
and Roman periods. It is one of the most important points for merchant
ships, which was traveling from Egypt and Syria to the Aegean and Western
Mediterranean. Due to the advantage of its position, the city developed as a
trade center in the Hellenistic period. The pottery from this period showed
that Side has so many incoming materials by sea-routes.
During the excavations there were no determined Hellenistic layers because of all the Roman and later settlements. But the pottery from Classic and
Hellenistic period was found in deepest layers of almost all the sondages around the Theater. The Hellenistic material that was found in Side consisted of
seven percent of all material. This limited material are fairly represented the
ceramic repertoire of city 5th.1st. B.C.. Among the material there were fine
ceramics, coarse wares, amphorae, lamps and unguentarium. This article was
aimed to represent a brief report of this material to adding new informations
to the Hellenistic Period of the city.
We have no information about a Hellenistic pottery production center
around Side. Most of the Hellenistic selected examples in this article can be
attributed to the other production centers around Mediterranean and Aegean
with clay and slip features.
The late Classical and early Hellenistic black-slipped examples with red
clay was probably Attic imports. These examples have so many parallels in
the Hellenistic world, even from the sea routes.
The largest groups of the Hellenistic pottery that were found in the city,
are swallowed, colour coated bowls and plates which are widely popular in
Mediterranean for this period. Although it was originated from Attica, the
forms were produced in local production centers around the Hellenistic
world due to its popularity and practicality. During the studying of this material it is observed that the similar forms were produced in different centers
with various types of clay and slip in addition to various additive materials.
The examples of Side can be classified in various groups due to its clay and
slip features. The most typical three clay groups are light brown and pinkish
clay with sand in addition to green-yellowish clay with sand and lime particuls. This material may come from different arias in eastern Mediterranean

52

Colloquium Anatolicum XIII 2014

such as Cilicia and Cyprus and dated to late 3rd to 2nd century except some
material that were found with early groups of Eastern Sigillata A should be
dated to late Hellenistic period.
Hellenistic moldmade bowls were found so few in Hellenistic Pottery repertoire of Side. The closest parallel of these small sherds of moldmade relief
ware can be seen in Delos group. In addition to that a mold, that its place of
finding still remains unknown, in the Side museum should be taken for further consideration.
Among the Hellenistic pottery repertoire of Side, there are many of various kinds of ware, as lamps, unguentariums and amphoras. In addition to
lamps and unguentariums that can be taken as producing in one of many local production center, there are a group of amphoras. This special group consist mostly of Cilician, Aegean production besides of the imitation series of
these repertoire that may be coming from local Cypriot centers.
As a result, the materials that were taken in to account in this article gives some new information about Hellenistic Period of Side that were mostly
hypothetically known by us. In the late Classic - early Hellenistic period, it
can be mostly seen the imports from Attica and its imitations made with various clay types by local fabrics. These imitations can be seen as a major group
of Side repertoire through the middle and late Hellenistic Period. According
to the material the main source of imitated fine wares for Side are Cyprus and
Cilicia in the 2nd and 1st century B.C. For this reason it can easily accepted
that city meet its needs of wares especially from the eastern part of Attalian
gulf, Cilicia, Syria etc. that is normal due to the citys important position for
the sea-trade routes coming from the eastern part of southern shore. As the
material showed us that city also used actively the main routes from the western part as Cyprus and Aegean islands.

B. S. Alptekin Oransay / Side Kazlarndan Ele Geen Hellenistik Dnem Seramikleri

53

Kaynaka
Alanyal, H. S.
2011
2012
Darga, M.
1967
Drexhage, H. J.
1991

2010 Yl Side Tiyatrosu ve evresi almalar, Kaz Sonular Top

lants 32, 2: 436-452.
2011 Yl Side Tiyatrosu ve evresi almalar, Kaz Sonular Top
lants 33, 2: 521-545.
Side Dili ile Yazs Hakknda Notlar ve Side Dou ehir Kapsndan
Bulunan Yazt, Belleten 31: 49-64.
Die Kontakte zwischen Side, Alexandria und Agypten in der rmischen Kaiserzeit (1.-3. Jh. n. Chr.), E. Schwertheim (ed.) Studien zum
antiken Kleinasien: Asia Minor Studien 3, Friedrich Karl Drner zum
80. Geburtstag, Bonn: 75-90.

Durukan, M. Krsulu, H.
2007
Hellenistik Dnem Seramikleri S. Durugnl (ed.), Dalk Kilikiada
Bir Antik Kent Kazsnn Sonular: Nagidos, (Adalya Ek Yayn Dizisi
No: 6): 155-228.
Edwards, G. R.
1975
Corinthian Hellenistic Pottery, Corinth Vol. IV Part III, Princeton.
Eiring, L. J.
2001
Hayes, J. W.
1991
Jones, F. F.
1950
Krsulu, H.
2008
Laumonier, A.
1978
Mansel, A. M.
1978

The Hellenistic Period in Knossos Pottery Handbook Greek and

Roman, London.
Paphos III, the Hellenistic and Roman Pottery, Nicosia.
The Pottery, H. Goldman (eds.), in Excavations At Gozlu Kule Tarsus,
Princeton.
Hellenistik Dnemde Dou Akdenizde Seramik retimi zerine
Yeni Bir neri: Nagidos OLBA XVI: 95-108.
Delos XXXI: La ceramique hellenistique a reliefs, 1, Ateliers ioniens,
Paris.
Side: 1947-1966 Yllar Kazlar ve Aratrmalarnn Sonular, Ankara.

Mitsopoulos-Leon, V.
1991
Die Basilika Am Staatsmarkt in Ephesos: Keramik Hellenistischer und
Rmischer Zeit, Wien.
Nolle, J.
1987
Pamphylische Studien: 6-10, Chiron 17: 235-361.
1993
Die Inschriften von Side: Geschichte und Zeugnisse Side im Altertum 1,
Bonn.

54

2001
Rotroff, S.
1997
Sparkes-Talcott
1970
Schaefer, J.
1968

Colloquium Anatolicum XIII 2014

Die Inschriften von Side: Geschichte und Zeugnisse Side im Altertum 2,

Bonn.
Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and
Related Material, The Athenian Agora, Vol.29, New Jersey.
Black and Plain Pottery of the 6th, 5thand 4th Centuries B.C. Agora Vol.
12, Princeton.
Hellenistische Keramik aus Pergamon, Berlin.

B. S. Alptekin Oransay / Side Kazlarndan Ele Geen Hellenistik Dnem Seramikleri

Res. 1 Krmz Figr Tekniinde

Seramik Paras

Res. 3 Siyah Astarl Seramik Formlar

Res. 2 Siyah Astarl Kantharos

Res. 4 Bat Yamac Grubu Kase Paras

55

Colloquium Anatolicum XIII 2014

56

Res. 5 Hellenistik Dnem Renkli Astarl Kase ve Tabak Formlar

Res. 6
Megara Kasesi
Gvde Paras

Res. 7
Siyah Astarl
Kandil

Res. 8 Hellenistik Amphora Dip Formlar