Professional Documents
Culture Documents
Bai Giang Dien Tu Cong Nghiep
Bai Giang Dien Tu Cong Nghiep
Bi ging:
IN T CNG NGHIP
(Ti liu lu hnh ni b)
Chng 1
CC PHN T BN DN CNG SUT C BN
I.1
THYRISTOR
Thyristor l phn t bn dn cu to t bn lp bn dn p-n-p-n, to ra ba tip gip p-n:
J1, J2, J3. Thyristor c ba cc Anode (A), Cathode (K), cc iu khin (G Gate) nh
c biu din trn hnh 1.1.
K
a)
Dng d
Idt
G
J1
Iv
J3
J2
n-
Ung, max
Uthmax
b)
cn phi c mt thi gian nht nh cc lp tip gip phc hi hon ton tnh cht
cn tr dng in ca Thyristor.
Khi Thyristor dn dng theo chiu thun, hai lp tip gip J1, J3 phn cc thun,
cc in tch i qua hai lp ny d dng v lp y tip gip J2 ang b phn cc
ngc. V vy m dng in c th chy qua ba lp tip gip J1, J2, J3. kha
Thyristor li cn gim dng Anode-Cathode v khng bng cch hoc l i chiu
dng in hoc p mt in p ngc ln gia Anode v Cathode ca Thyristor. Sau
khi dng v bng khng phi t mt in p ngc ln Anode-Cathode ( U AK 0 )
trong mt khong thi gian ti thiu, gi l thi gian kha (k hiu l: tr ), lc ny
Thyristor s kha. Trong thi gian phc hi c mt dng in ngc chy gia
Cathode v Anode. Thi gian phc hi l mt trong nhng thng s quan trng ca
Thyristor. Thi gian phc hi xc nh di tn s lm vic ca Thyristor. Thi gian
phc hi tr c gi tr c 5 10s i vi cc Thyristor tn s cao v c 50 200s i
vi cc Thyristor tn s thp.
I.1.3 Cc yu cu i vi tn hiu iu khin Thyristor
Quan h gia in p trn cc iu khin v Cathode vi dng i vo cc iu khin
xc nh cc yu cu i vi tn hiu iu khin Thyristor. Vi cng mt loi Thyristor
nh sn xut s cung cp mt h c tnh iu khin (v d nh hnh 1.3) trn c th
thy c cc c tnh gii hn v in p v dng in nh nht ng vi mt nhit
mi trng nht nh m tn hiu iu khin phi m bo chc chn m c
mt Thyristor. Dng iu khin i qua tip gip p-n gia cc iu khin v Cathode
cng lm pht nng tip gip ny. V vy tn hiu iu khin cng phi b hn ch v
cng sut. Cng sut gii hn ca tn hiu iu khin ph thuc vo rng ca xung
iu khin. Tn hiu iu khin l mt U
GK
Gii hn dng nh nht
xung c rng cng ngn th cng sut
cho php c th cng ln.
Gii hn cng sut xung
S tiu biu ca mt mch
khuch i xung iu khin Thyristor
0,01ms
c cho trn hnh 1.4. Kha Transistor T
Vng m
chc chn
0,1ms
c iu khin bi mt xung c rng -100C
nht nh, ng ct in p pha s cp
00C
bin p xung. Xung iu khin a n
Gii hn in p nh nht
cc iu khin ca Thyristor pha bn
0
G
Hnh 1.3. Yu cu i vi xung
cun th cp. Nh vy mch lc c
iu khin ca Thyristor
cch ly hon ton vi mch iu khin
bi bin p xung. in tr R hn ch dng qua Transistor v xc nh ni tr ca
ngun tn hiu iu khin. Diode D1 ngn mch cun s cp bin p xung khi
Transistor T kha li chng qu p trn T. Diode D2 ngn xung m vo cc iu
khin. Diode D3 mc song song vi cc iu khin v c th song song vi t C c tc
dng gim qu p trn tip gip G-K khi Thyristor b phn cc ngc.
+Un
I.1.4 Cc thng s c bn ca
Thyristor
D2
BAX
*
Cc thng s c bn l cc thng s
da vo ta c th la chn mt
Thyristor cho mt ng dng c th no
.
on
D1
W1
D3
W2
ukT
off
RB
Tr2
on
off
RB
Tr2
dU
(V/s)
dt
K
n
J3
J2
CJ2
J1
i=CJ2(du/dt)
dI
(A.s)
dt
TRIAC
T2
T2
p
n
p
G
n
G
n
T1
T1
a)
b)
c)
Gmax
15V
0V
T2
DZ12V
Transistor l phn t bn dn c cu
(Base)
E (Emitter)
trc bn dn gm 3 lp bn dn p-n-p B
(bng thun) hoc n-p-n (bng ngc),
n
p
n
n
C
to nn hai tip gip p-n. Cu trc ny
B
thng c gi l Bipolar Junction
n
Transistor (BJT), v dng in chy
n
E
trong cu trc ny bao gm c hai loi
b)
a)
C
in tch m v dng (Bipolar ngha l
Hnh 1.11. BJT:
hai cc tnh). Transistor c ba cc:
a) Cu trc bn dn; b) K hiu
Base (B), Collector (C) v Emitter (E).
BJT cng sut thng l loi bng ngc. Cu trc tiu biu v k hiu trn s ca
mt BJT cng sut c biu din trn hnh 1.11, trong lp bn dn n xc nh in
p nh thng ca tip gip B-C v do ca C-E.
-
IC
hay I B kbh
IC
+Un
UB1
t
UB2
Rt
UBE(t)
0,7V
CBC
t
iC(t)
UB2
C
uB(t)
iB(t)
RB iB(t)
IB1(t)
B
UB1
UB2
CBE
(a)
uCE(t)
IB2(t)
+Un
t
Un-IC,bh.Rt
IC,bh
iC(t)
(b)
t
(1) (2) (3)
(4)
(5)
(6) (7)
(8)
(9)
tr khng u giai on (3). Khong thi gian (2) gi l thi gian tr khi m, td on
ca BJT.
Trong khong (3), cc in t xut pht t Emitter thm nhp vo vng Base,
vt qua tip gip B-C lm xut hin dng Collector. Cc in t thot ra khi
Collector cng lm tng thm cc in t n t Emitter. Qu trnh tng dng I C , I E
tip tc xy ra cho n khi trong Base tch ly lng in tch d tha QB m
tc t trung ha ca chng m bo mt dng Base khng i:
I B1
U B1 U *
RB
trong :
iC .BE l dng np ca t CBE,
iC .BC l dng np ca t CBC,
iB l dng u vo ca Transistor, iC iB
ha, IC.bh , BJT ra khi ch tuyn tnh v iu kin iC iB khng cn tc dng na.
Trong ch bo ha c hai tip gip B-E v B-C u c phn cc thun. V kho
lm vic vi ti tr trn Collector nn in p trn Collector - Emitter VCE cng gim
theo cng tc vi s tng ca dng I C . Khong thi gian (3) ph thuc vo ln
ca dng I B , dng ny cng ln th thi gian ny cng ngn.
1
U B2 U *
RB
on di chuyn kt thc cui giai on (6) khi mt in tch trong tip gip BaseCollector gim v bng khng v sau tip gip nay bt u b phn cc ngc.
Khong thi gian (6) gi l thi gian tr khi kho, td off .
Trong khong (7), dng Collector I C bt u gim v bng khng, in p U CE
s tng dn ti gi tr U n . Trong khong ny BJT lm vic trong ch tuyn tnh,
trong dng IC t l vi dng Base. T CBC bt u np ti gi tr in p ngc,
bng U n . Lu rng trong giai on ny, ti vng Base trn s hnh 1.12a, ta c:
I B2 IC .BC iB
iB(t)
IB1
Kbh.IC
td off v thi gian kho tr off (khong (7) trn th hnh 1.12b).
Tuy nhin, dng I B cng lm nng cc tip gip trong BJT, v vy gi tr bin
ca chng cng phi c hn ch ph hp theo cc gi tr gii hn cho trong cc
c tnh k thut ca nh sn xut.
I.4.2
IC(A)
10
UCE=200V
I C
I B
UCE=20V
UCE=5V
I B
Vng bo ha
I C
UCE=0,5V
UCE=0,2V
IB(A)
0
10
IC
Chiu tng IB
IB=0
H Emitter
U
U
U
U
c tnh ra, th hin trn hnh 1.14b,
Hnh 1.14. c tnh tnh ca BJT
l mi quan h gia dng Collector v in
a) c tnh iu khin; b) c tnh ra
p Collector, UCE vi IB l c ba gi tr in
p nh thng UCE0, UCB0, USUS. Cc gi tr in p ny c cho trong cc c tnh k
thut ca nh sn xut. UCB0 l in p nh thng tip gip Base-Collector khi h
mch Emitter. UCB0 l in p nh thng Collector - Emitter khi dng iu khin
bng khng. C th thy UCE0 c gi tr ln hn in p
C
nh thng Collector-Emitter khi dng iu khin ln
B1
hn khng, USUS. V vy tng kh nng chu in p
Q1
ca phn t khi kho phi m bo rng dng iu
khin IB bng khng. Ni chung in p lm vic phi
Q2
D1
nh hn USUS.
B2
SUS
Cch mc s Darlington
Ni chung cc BJT c h s khuch i dng in
tng i thp, dn n dng iu khin yu cu qu
CBO
CEO
CE
n
p
c)
Diode trong
nn
uDS = 0, khi knh dn s hon ton khng xut hin. Gia cc gc v cc mng s
l tip gip p-n- phn cc ngc. in p uDS s hon ton ri trn vng ngho in
tch ca tip gip ny (hnh 1.17a).
Nu in p iu khin m, UGS < 0, th vng b mt gip cc iu khin s tch
t cc l (p), do dng in gia cc gc v cc mng s khng th xut hin. Khi
in p iu khin l dng, UGS > 0 v ln b mt tip gip cc iu khin s tch
t cc in t, v mt knh dn thc s hnh thnh (hnh 1.17b). Nh vy trong cu
trc bn dn ca MOSFET, cc phn t mang in l cc in t, ging nh ca lp n
to nn cc mng, nn MOSFET c gi l phn t vi cc ht mang in c bn,
khc vi cc cu trc ca BJT, IGBT, Thyristor l cc phn t vi cc ht mang in
phi c bn. Dng in gia cc gc v cc mng by gi s ph thuc vo in p
UDS.
T cu trc bn dn ca MOSFET (hnh 1.17c), c th thy rng gia cc mng
v cc gc tn ti mt tip gip p-n- tng ng vi mt diode ngc ni gia D v
S. Trong cc s b bin i, trao i nng lng gia ti v ngun thng cn
c cc diode ngc mc song song vi cc van bn dn. Nh vy u im ca
MOSFET l c sn mt diode ni ti nh vy.
Trn Hnh 1.18 th hin c tnh tnh ca mt kho MOSFET. Khi in p iu
khin UGS nh hn mt ngng no , c 3V, MOSFET trng thi kho vi in
tr rt ln gia cc mng D v cc gc S. Khi UGS c 5 - 7V, MOSFET s trong ch
dn. Thng thng iu khin MOSFET bng in p iu khin c 15V lm
gim in p ri trn D v S. Khi UDS
s gn nh t l vi dng ID.
ID(A)
UDS=200V UDS=10V
c tnh tnh ca MOSFET c th
c tuyn tnh ho ch bao gm hai
on th hin hai ch kho v dn
dng nh c th hin trn cng hnh
1.18. Theo c tnh ny dng qua
MOSFET ch xut hin khi in p iu
khin vt qua mt gi tr ngng
UGS(th). Khi nghing ca ng
c tnh khi dn dng c trng bi
dn:
Gm
I D
U GS
UDS=2V
10A
Dn dng
5A
UDS=1V
UDS=0,5V
0
5V
10V
UGS
B (Base)
Cgs
BJT k
sinh n+
n+
Cgd
p
Vng ngho
in tch
Cds
it
trong
n-
CGD
RGint
RDS(on)
CDS
CGS
n+
Cc mng D (Drain)
UDD
D
CGD
IGD
CGD
RGext
RGint
G
Driver IG
Rdr
CGDI
UDS
CDS
CGS
IGS
S
UDS=UGS
gim
t
t
nhanh
I
IG
in
p
gia
iG(t)
i (t)
cc
mng
A
A
t
t
v
cc
U
UDS
gc
UDS.
uDS(t)
P
dr
GS
(t ) U
.(1 e
t
T
1)
GS
GS
(t ) U
.(1 e
t
T
2 )
th
DS
uDS(t)
UDS(on)
UDS(o
n)
ID
ID
iD(t)
iD(t)
t
0
t1
t2
t3
0 t1
t2 t3 t4
+UDD
D
UCC
IGD
CGD
RGext
Rdr
Driver
IG
RGint
CDS
G
CGS
IGS
S
in p khi kho gia cc mng v cc gc. UDS(off) nht nh. Khi cng sut mch
iu khin c tnh bng:
Piu khin = UCC.Qg.fgw
trong : fgw l tn s ng ct ca MOSFET.
Tn hao cng sut do qu trnh ng ct trn MOSFET c tnh bng:
1
Pgw U DS I D f w ton toff
2
trong ton, toff l thi gian m v kho ca MOSFET, tng ng l cc khong thi
gian t t1 n t4 trn th dng sng cc qu trnh m - kho.
I.6. TRANSISTOR C CC IU KHIN CCH LY, IGBT
(Insulated Gate Bipolar Transistor)
I.6.1. Cu to v nguyn l hot ng
IGBT l phn t kt hp kh nng ng ct nhanh ca MOSFET v kh nng chu ti
ln ca Transistor thng. V mt iu khin, IGBT gn nh ging hon ton
MOSFET, ngha l c iu khin bng in p, do cng sut iu khin yu cu
cc nh. Hnh 1.24 gii thiu cu trc bn n ca mt IGBT.
G (Gate)
E (Emitter)
C
n
p
a)
C - (Collector)
n
p
b)
i2
+
i1
i2
c)
d)
td(on)
Diode
a. Qu trnh m IGBT
Ic
D
phc
Qu trnh m IGBT din ra rt ging vi qu trnh
hi
I0 t(s)
ny MOSFET khi in p iu khin du vo
U
tng t khng n gi tr UG. Trong thi gian tr
U
khi m td(on) tn hiu iu khin np in cho t
U
t(s)
CGC lm in p gia cc iu khin v Emitter
tng theo quy lut hm m, t khng n gi tr
t
t t
Tn hao
ngng UGE(th) (khong 3 n 5V), ch bt u t
khi m
MOSFET trong cu trc ca IGBT mi bt u
t(s)
m ra. Dng in gia Collector - Emitter tng
t
Hnh
1.26.
Qu trnh m IGBT
theo quy lut tuyn tnh t khng n dng ti Io
trong thi gian tr. Trong thi gian tr in p gia cc iu khin v Emitter tng n
gi tr UGEto xc nh gi tr dng I0 qua Collector. Do diode D0, cn ang dn dng ti
I0, nn in p UCE vn b gm ln mc in p ngun mt chiu Udc. Tip theo qu
trnh m din ra theo hai giai on, tfv1 v tfv2. Trong sut hai giai on ny in p
gia cc iu khin gi nguyn mc U GEIo (mc Miller), duy tr dng I0, do dng
iu khin hon ton l dng phng ca t C gc. IGBT vn lm vic trong ch tuyn
tnh. Trong giai on u din ra qu trnh kha v phc hi ca diode D0, dng phc
hi ca diode D0 to nn xung dng trn mc dng I0 ca IGBT. in p UCE bt u
gim. IGBT chuyn im lm vic qua vng ch tuyn tnh sang vng bo ha.
Giai on hai tip din qu trnh gim in tr trong vng thun tr ca Collector,
0
CE
dc
CE.on
fv1
on
fv2
UGE
UG
U .I
Q on dc 0 t on
2
Nu tnh thm nh hng ca qu
trnh phc hi ca diode D0 th tn hao nng
lng s ln hn do xung dng trn dng
Collector.
UGE.Io
UGE(th)
t(s)
-UG
td(off)
Ic
I0
i1
t(s)
i2
UCE
Udc
t(s)
UCE.on
Tn hao
trv
tfi2
tfi1
khi kha
t(s)
toff
b. Qu trnh kha
U dc .I 0
toff
2
SiO2
n+
n+
j1
j2
Vng thn
nVng Base
j3
p+
Lp m
Lp pht sinh in tch
Cc mng
IC
ICM
Thi gian ng ct
Gii hn do tc
tng in p
dV CE
dt
1000s
10-5s
2000s
10-4s
3000s
DC
VCE
VCE
U CE
RG
IC
UCE
I.7.
CE
BN DN CNG SUT
Ngoi tn tht do mch iu khin sinh ra cp n nhng phn t c th ni
trn. Ta s phn tch cc thnh phn tn tht trong cc ch lm vic ca van sau
y.
Bng 1.1. Thng s cc i ca cc phn t bn dn cng sut do
Misubishi cng b
Chng loi van bn dn cng sut
Kh nng ng ct cc i
iot ng ct nhanh
Thyristor thng
Thyristor tn s cao
GTO
GCT Thyristor
1
1
EIt(t2 - t1) = EIttoff
2
2
uV(t) iV(t)
It
iV(t)
uV(t)
UD0 t ID t
ID0 t
It
t
UD0 t
-E
0
t0
t1
t2
1
EItton
2
1
(Woff + Won) = f(Woff + Won)
T
tha hip gia mong mun gim tn tht trong qu trnh ng ct v an ton cho
cc phn t trn s .
Tn tht nng lng trong qu trnh m van V c tnh bng:
t2
W u v t i v t dt
t0
Nu dng diode ct nhanh th (t2 - tl) << (t1 - t0), t tch phn ny c th c
tnh n gin hn. Coi in p trn van V bng E trong phn ln thi gian phc hi t r
= t2 - t0), dng qua van iV(t) = It - ID0(t), do :
t2
1
WC C i U i2 ;
i 2
1
WL L i I i2
i 2
1
; (CDS + CD) E2
2
iL(t)
-E2
iL(t)
t3
bng: Qr = i L (t)dt
t2
uD(t)
0
t3
WL =
(t)i L (t)dt
t
t1
t2
t3
-E2
t2
t3
t2
t2
Nhit truyn t ni c nhit cao sang ni c nhit thp. Nhit lng trao i, P T
t l vi chnh lch nhit theo h s, gi l tr khng truyn nhit R T. Theo :
PT
S cn bng nhit xy ra khi nhit lng pht sinh bng nhit lng ta ra mi
trng, ngha l:
PT dt Ad B dt
Trong : PT - cng sut pht nhit (tn hao cng sut) trn phn t [W];
A - nhit lng ring, bng nhit lng lm cho nhit phn t thay i
B - cng sut ta ra nhit mi trng tng thm oC [J];
- chnh lch nhit gia phn t v mi trng [0C]
Vit li phng trnh vi phn trn di dng:
d
PT A
B
dt
max 1 e
max1
PT1
max 2
PT2
T
Hnh 1.40. ng cong pht nhit
(j-v)
(v-h)
(h-a)
khng nhit l: Rtb(j-v), Rth(vhj), Rth(h-a). Do tr khng nhit s bng tng tr khng
nhit gia cc vng tit gip nhau:
Rth = Rth(jv) + Rth(v-h) + Rth(h-a)
Nh vy nhit gi tng ca cu trc bn dn s l:
Tj = Ta + PTRtb
Biu thc ny thng c s dng
xc nh Rth cn thit khi bit nhit cho
php gii hn Tj ca phn t nhit lm vic
ca mi trng Ta v cng sut pht nhit PT.
I.8.2. Tnh ton tn nhit
Gia cng sut ln nht c th c to ra
ngoi mi trng v nhit v phn t ph
thuc nhau theo biu thc:
P
Pmax
50%
Pmax
T
25
= v,max
= const
R th( j v )
25
50
100
150
200 Tjmax
trng l
P max
Tv,max Ta
R th( ja )
trn
tn nhit:
R th h a
Tj.max Ta
Pth.max
= 25 A. Ung.max = 1200 V.
R th h a
Tj.max Ta
Pth.max
CHNG 2
CHNH LU IU KHIN
(B bin i xoay chiu - mt chiu)
II.1 TNG QUAN V CHNH LU C IU KHIN
Trong k thut in rt nhiu trng hp yu cu phi bin i mt ngun in p
xoay chiu thnh in p mt chiu v iu chnh c gi tr ca in p mt chiu
u ra. thc hin vic ny ngi ta c nhiu cch khc nhau, v d nh dng t hp
ng c - my pht, dng b bin i mt phn ng, dng chnh lu, v.v Nhng ph
bin nht v c hiu sut cao nht l s dng cc s chnh lu bng cc dng c bn
dn. Cc s chnh lu (cc b bin i xoay chiu-mt chiu) l cc b bin i
ng dng tnh cht dn dng mt chiu ca cc dng c in t hoc bn dn bin
i in p xoay chiu thnh in p mt chiu mt cch trc tip. Hin nay cc dng
c in t hu nh khng cn c s dng trong cc s chnh lu v kch thc
ln, hiu sut thp. Dng c s dng ch yu trong cc s chnh lu hin nay l cc
thyristor v cc diode bn dn. Cc s chnh lu c nhiu dng khc nhau v c
ng dng cho nhiu mc ch khc nhau, v d nh dng iu chnh tc ng c
mt chiu; cung cp in p mt chiu cho thit b m in, in phn; cung cp in
p mt chiu cho cc thit b iu khin, cc n pht trung tn v cao tn, v.v... Cc
s chnh lu c s dng t cng sut rt nh n cng sut rt ln.
II.1.1 S ni dy
C hai loi s ni dy cc b chnh lu l: S ni dy hnh tia v s ni dy
hnh cu.
II.1.1.1. S ni dy hnh tia
Hnh 2.1 l cc s chnh lu hnh tia tng qut. Hnh 2.1a l s chnh lu hnh
tia m pha cc van ni Cathode chung, cn hnh 2.1b l s chnh lu hnh tia m pha
cc van ni anode chung. Trong cc s ny:
u1,u2,...,um: l h thng in p xoay chiu (thng l hnh sin) m pha.
T1,T2,...,Tm: l m van chnh lu c iu khin (thyristor), trong cc s chnh
lu khng iu khin th cc van l diode.
Ld, Rd,, Ed: l in tr, in cm, sc in ng (s..) ph ti mt chiu.
ud, id: l in p v dng in chnh lu tc thi trn ph ti mt chiu, chiu
qui c ca id ly trng vi chiu thc ca dng qua ti, cn chiu qui c ca
ud ly trng vi chiu qui c ca dng ti id.
im O l trung tnh ngun xoay chiu.
T1
u2
u1
T2
u1
id
um
Rd
um
id
Rd
ud
Tm
u2
T1
T2
Tm
ud
Ld
Ld
Ed
Ed
T2
u2
um
T2
T1
T4
T3
T1
T4
T3
A
T2m
ud
T2m-1
ud
Ed
Ld
Rd
id
Ed
Ld
Rd
id
Rd
Qua nghin cu ngi ta nhn thy
Dm
ud
rng: ch dng qua ti l lin tc v b D1 D2
Ld
qua qu trnh chuyn mch th mt thi
im bt k khi b chnh lu ang lm vic
trong s lun c mt van dn dng, l
Ed
K
van ni vi pha c in p dng nht. Mt
khc nh bit vi h thng in p xoay
Hnh 2.3a
chiu m pha th trong thi gian mt chu k
ngun mi pha s ln lt dng nht trong khong thi gian bng 1/m chu k, do vy
m mi van trong s s dn dng mt khong bng 1/m chu k trong thi gian mt
chu k ngun. Ta gi thit rng st in p trn diode hoc thyristor m (dn dng)
bng khng. Nh vy thi im m in p trn van bng khng v c xu hng
chuyn sang dng l thi im van (diode) bt u m, thi im m diode trong s
chnh lu bt u m c gi l thi im m t nhin i vi van trong s
chnh lu.
Thi im m t nhin i vi van trong s chnh lu cc van ni Cathode
chung chm sau thi im in p ca pha ni van bng khng v bt u chuyn sang
dng mt gc in bng 0, vi 0 c xc nh nh sau:
0 = /2-/m
Rd
Trong trng hp ny cc van chnh lu l cc
Tm ud
thyristor (T1,T2,...,Tm). Nh bit, mt T1 T2
Ld
thyristor c th chuyn t trng thi kho sang
trng m th cn phi c hai iu kin:
Ed
K
in p gia anode v Cathode phi
dng (thun).
Hnh 2.3b
C tn hiu iu khin t vo in cc
iu khin v Cathode ca van (ni tt l c tn hiu iu khin).
Do c im va nu m trong s ny ta c th iu khin c thi im
m ca cc van trong mt gii hn nht nh. C th l, trong khong thi gian van c
iu kin m th nht l c in p thun (t thi im m t nhin i vi van cho
n sau thi im ny mt na chu k), ta cn m van thi im no th ta truyn tn
hiu iu khin n van thi im v iu ny c thc hin vi tt c cc van
trong s . Nh vy nu ta truyn tn hiu iu khin n van chm sau thi im m
t nhin mt gc in bng th tt c cc van trong s s m chm so vi thi
im m t nhin mt gc in l v ng cong in p chnh lu trn ph ti
mt chiu s khc so vi s chnh lu khng iu khin (cc van m ti thi im
m t nhin i vi van), do vy gi tr trung bnh (thnh phn mt chiu) ca in p
chnh lu s thay i. Mt khc khi thay i gi tr ca th dng v gi tr trung bnh
ca in p chnh lu cng thay i theo. Vy ta c th thay i c thnh phn mt
chiu ca in p trn ti nh thay i thi im m van, tc l thay i gi tr gc .
Trong s chnh lu th gi tr gc m chm ca van c gi l gc iu khin
ca s chnh lu. T cc iu kin m ca van nu trn ta thy rng: mun van
m c khi c tn hiu iu khin th thi im truyn tn hiu iu khin n van
phi nm trong khong in p trn van l thun,c ngha rng: 180 0 > 00. Trng
hp s lm vic vi = 00 tng ng vi trng hp s chnh lu khng iu
khin.
S lm vic ca s chnh lu hnh tia m pha cc van ni anode chung cng
hon ton tng t, ch khc l thi im m t nhin ca cc van trong s ny xc
nh khc vi s cc van ni Cathode chung.
b/- Nguyn l lm vic s cu
d
II.1.2 Dng v p ca b chnh lu v ti
II.1.2.1 Dng in chnh lu trn ph ti mt
Rd
id
chiu
Ed
Ld
Hnh 2.4
T mc trn ta thy rng dng ng cong in p
chnh lu lp i lp li q ln trong mt chu k ngun xoay chiu, do vy ch xc
lp th dng qua ti cng s lp i lp li q ln (vi q = m khi s chnh lu l hnh tia
hoc s cu c s pha m l chn, q = 2m khi s chnh lu l hnh cu vi s pha
m l l). Qua y chng ta thy rng bit dng v p trn ti ch xc lp ta ch
cn bit dng v p trn ti trong mt khong thi gian
bng mt ln lp li (bng 1/m chu k hay qui ra gc
id
in bng 2/q). xc nh dng v p trn ti ta da vo
Rd
T
s thay th b chnh lu trong mt khong lm vic ca
ud
1 van nh hnh2.5.
Ld
u
Trong s thay th ny ta c:
Ed
Hnh 2.5
di
U m sin(t ) Ed
dt
(2-2)
0
(1 e2 / q ). 1 ( )2
(2-9)
(1 e2 / q ). 1 ( )2
1 ( )2
(2-10)
2 / q
2 / q
q
I * .sin .cos
(2-11)
q
T biu thc (2-11) ta thy rng: dng qua ti khi Ld= khng ph thuc vo
thi gian. Nu ch rng dng qua ph ti b chnh lu gm hai thnh phn: mt
thnh phn khng i khng ph thuc thi gian l thnh phn mt chiu hay gi tr
trung bnh v mt thnh phn bin i theo thi gian l thnh phn xoay chiu th dng
ti trong trng hp ny ng bng gi tr trung bnh dng chnh lu, ta k hiu l Id.
Id= (Um. (q/).sin /q .cos - Ed)/Rd (2-12)
II.1.2.2 in p chnh lu trn ph ti mt chiu
C hai khi nim v in p chnh lu l:
in p chnh lu tc thi (k hiu l ud) trong khong thi gian xt nu ta
c:
o ch dng ti gin on:
ud = u khi id > 0 (tc l khi i* > 0): t t=0 n t =
ud = Ed trong khong dng ti bng khng t t= n t =2/q
o ch dng ti lin tc: ud = u trong ton khong xt.
in p chnh lu trung bnh, y chnh l thnh phn mt chiu ca in p
chnh lu, n c tnh theo biu thc:
2 / q
U (q / 2 ) u (t ).d (t )
d
0 d
(2-13)
Trng hp dng ti gin on:
U d (q / 2 )[ U m sin(t )d (t )
0
2 / q
.d (t )]
(2-14)
q
U d (q / 2 ) U m sin(t )d (t ) .U m .sin . cos U d0 . cos
q
0
(2-15)
II.1.3. Cc ch lm vic ca b chnh lu
Ch nghch lu ca chnh lu c iu khin
Khi nghin cu s lm vic ca s chnh lu c iu khin ngi ta nhn thy trong
mt s iu kin nht nh b chnh lu thc hin qu trnh bin i nng lng ngc
vi ch chnh lu bnh thng, lc b chnh lu thc hin bin i in nng
mt chiu bn pha ph ti thnh in nng xoay chiu v chuyn tr cho ngun cung
ngi ta gi hin tng ny l hin tng lt nghch lu. Mun cho s lm vic
bnh thng ch nghch lu th phi to ra khong thi gian cn thit van phc
hi tnh cht iu khin bng cch gim gi tr gc iu khin cc i v ngi ta thc
hin:
/2< < max hay min < < /2, trong min = tk
(2-16)
II.1.4 Chnh lu iu khin lm vic vi diode khng (D0)
T nguyn l lm vic ca s chnh lu, ngi ta
u1
T1 iT1
thy rng khi a in cm vo mch ti san phng
2
dng cc van ca s hnh 2.6 khi
s lm vic vi 0, gi thit Ld iT
iT1
iT2
= cho trn hnh 2.7.
Id
t
0
/2
3/2
Mt s nhn xt:
iDo
0
Id
/2
Hnh 2.7
3/2
Ed
Ld
Rd
Hnh 2.8
id
van ni Cathode chung ta s dng s thay th b chnh lu trong thi gian din ra
qu trnh chuyn mch gia 2 van Tn v Tn+1, (n<m), nh hnh 2.8:
Trong :
un, un+1 l in pha th n v n+1 trong h thng in p xoay chiu hnh sin m
pha (n<m).
Tn, Tn+1 l 2 van mc 2 pha un, un+1
Lsn, Lsn+1 l in cm tng trong 2 pha ngun xoay chiu th n v n+1, ta c:
Lsn = Lsn+1 = Ls.
Ed, Rd, Ld l cc phn t ph ti mt chiu.
iTn, iTn+1, id l dng in cc van l dng ti.
ud l in p chnh lu tc thi.
Ta chn mc thi gian xt t = 0 l thi im truyn tn hiu iu khin m
Tn+1, trc van Tn ang dn dng. Vit phng trnh cn bng in p trong mch
vng qua 2 van ang din ra chuyn mch v hai pha ngun ni vi 2 van ny vi ch
rng in p trn 2 van ny trong khong chuyn mch bng khng (v cc van ang
dn dng), ta c:
- Ls.diTn/dt+ Ls.diTn+1/dt =un+1 -un
(2-17)
Mt khc ta li c:
iTn + iTn+1 = Id
(2-18)
T (1-17) v (1-18) ta rt ra:
iTn+1 = Id - iTn, diTn+1/dt = - diTn/dt, un+1 - un =Um.sin (t+) vi Um l bin in p
dy ca 2 pha ngun lin tip nhau. Thay cc biu thc ny vo (2-17) ta c:
2.Ls.diTn+1/dt = Um.sin (t+)
(2-19)
Gii phng trnh vi phn ny ta c:
iTn+1 = - Im.cos (t+) +C
Hng s tch phn C c xc nh da iu kin u l khi t=0 th iTn+1 =0 v
c gi tr nh sau:
C = Im.cos = (Um/2 Ls). cos
Vi: Im l gi tr hng c xc nh bng: Im= Um/2 Ls
(2-20)
Vy ta c:
iTn+1= Im.[cos - cos (t+)]
(2-21a)
iTn = Id - Im.[cos - cos (t+)]
(2-21b)
II.1.5.3 Gc chuyn mch
Khong thi gian chuyn mch qui ra gc in c gi l gc chuyn mch v
thng c k hiu l . xc nh gc chuyn mch ta da vo iu kin: khi kt
thc chuyn mch th iTn=0 v iTn+1=Id .Thng thng ngi ta tnh ton gi tr gc
chuyn mch khi =0 trc (khi =0 th = 0 ) ri tnh ton thng qua 0 v .
Cho =0 v thay t=0 vo (2-21a) hoc (2-21b) ta c:
1 - cos0 = (Id.2. Ls)/Um
(2-22)
(2-28)
(2-
33b)
II.1.5.5 Mt s v d:
a/- S chnh hnh tia 2 pha
u
ud (nt
m)
0
i
0
u2
t
u1
iT2
iT1
t
uc
ua
ub
Hnh 2.9. S chnh lu hnh tia 2
pha
T T
1
T
2
T
2
T
3
/2
hoc cu mt pha khng c
i1
diode khng, hnh 2.11b l
t
Id/kba
0
b
trng hp chnh lu tia 2 pha
2
/2
hoc cu mt pha khi c diode
i1
2/3
khng, cn hnh 2.11c l i vi
Id/kba
s chnh lu cu 3 pha khi
t
c
0
2
my bin p ni Y/Y.
/3
Phn tch cc ng cong
Hnh 2.11: th dng in li in xoay
trn ra chui Furi ta c:
chiu
ng cong hnh 2.11a:
i1= (4Id/kba).[sint+ (1/2).sin3t+ (1/5).sin5t+...+ (1/n).sinnt+...
(2-34)
ng cong dng in ch cha cc sng hi bc l, bin ca sng hi bc n
bng: Inm = (1/n). (4Id/kba); trong n l s nguyn dng v l, kba l h s bin p
ca my bin p cung cp cho s .
ng cong hnh 2.11b: n gin cho vic phn tch ta chuyn dch trc
tung i 1 khong bng /2 (ng nt t trn hnh), ta c:
i1= (4Id/kba).[sin (/2) (1-/).cost+ (1/3).sin (3/2) (1-/).cos3t+...
+ (1/n).sin (/2).. (1-/).cosnt+...]
(2-35)
Bin sng hi bc n l: Inm = (1/n). (4Id/kba). sin (n/2) (1-/).
ng cong hnh 2.11c khi dch trc tung sang phi 900 s l:
(2-36)
(2-40)
i2
i1 B
A
**
u1
id
T iT
uT
ud (nt m)
Rd
u2
ud
uk
T 0
Id
2
2
b)
a)
2
Hnh 2.12a,b: S chnh lu mt pha na chu k, in p v
dng ti trng hp ti thun tr
Trn hnh 2.12a trnh by chnh lu mt pha na chu k ti thun tr. in p ngun
u= Umsin(t), tiristo T vn trng thi kho. Ti thi im t=, a xung iu khin
iG vo cc iu khin, lc ny U AK>0, xung mi c tc dng m tiristo, a tiristo
sang trng thi dn. Tiristo tip tc dn trong khong <t<, dng in id c dng
tng t in p ud. Trong khong <t<2, in p UAK<0 tiristo b kho. Hnh
2.12b trnh by dng sng in p, dng in ca chnh lu khi ti thun tr. Gc
gi l gc m, i khi cn gi l gc tr.
Tr in p trung bnh trn ti:
1
Ud
2
1 cos
2
u1
i1 B
A
**
T iT
eL
t
id
0
uT
Rd
u2
Ld
Udk
ud
t
Id
b)
a)
1
2
cos cos
2
2
cun th cp my bin p
BA.
uT, iT: in p v dng in
uk
t
ca thyristor T.
T
0
1
2 2
uDo, iDo: in p v dng iT
in ca diode khng Do.
Id
2 t
1
0
2
ud, id: in p v dng in iDo
2
t
1
Id
chnh lu trn ti.
0
2
2 2
th in p u2 nh hnh v 2.15a,
th tn hiu iu khin T cho trn hnh
2.15b.
Tm tt ta c s lm vic ca s
Hnh 2.15: th p v dng mt s
:
phn t ca s
t=01 v t=2=2+,...
trong s c Do dn dng: ud=0;
iT=0;
iDo=id=Id;
uT=u2;
uDo=0;
t=1 v 23,...trong s c T lm vic: ud=u2;
iT=id=Id;
iDo=0;
uT=0;
uDo=-u2.
U2
0
Trng hp ph ti Rd -Ed:
'
'
t
=
= = 2 =
Vi trng hp ny ph thuc vo gi tr Ed,
y ta xt mt trng c th vi gi iT1
tr , U2m sao cho U2m.sin >Ed.
2
0
2
t
3
1
Ti t=1= ta truyn xung iu khin n m iT
=
=
=
T1, gi thit rng trc (t=0 n t<1) th 2 0
t
trong s cha c van no lm vic nn id =0
id
v ud=Ed. Vy ti 1th uT1=u21-Ed>0, c 2
t
0
iu kin T1 m T1 s m, st in p trn
u
2u2
T1 gim v bng khng nn ta c in p chnh T
1
1u
lu tc thi ud=u21. Lc ny trong s xut
uT1 nt
21
m
hin dng in i t u pha th nht (im 1)
qua T1, qua ph ti v quay v pha th nht th
iT2 = 0;
uT1= 0;
uT2 = 2u22;
n thi im t=1' th u21 = Ed lc dng qua T1 v ph ti bng khng v c xu
hng mun i chiu,nhng do tnh dn dng mt chiu ca cc van m T 1 s kho
li cn T2 th cha c iu kin m nn dng ti s bng khng trong giai on tip.
Trong giai on ny c 2 van T1 v T2 u kho:
ud = E d;
iT1=0;
iT2 = 0;
uT1= u21- Ed; uT2 = u22 - Ed;
Ti t=2 = +, van T2 c tn hiu iu khin v uT2 = u22-Ed>0, hai iu
kin cho T2 m. VanT2 m th st p trn n gim v khng nn ud = u22, van T1 th b
t in p ngc v ang kho. Trong giai on ny ta c:
iT1 = 0;
iT2=id= (ud-Ed)/Rd= (u22-Ed)/Rd;
uT1 = 2u21;
uT2= 0;
Ti t=2' th u22 = Ed lc dng qua T2 v ph ti bng khng v c xu
hng mun i chiu, nhng do tnh dn dng mt chiu ca cc van m T 2 s kho
li cn T1 th cha c iu kin m nn dng ti s bng trong giai on tip. Trong
giai on ny c 2 van T1 v T2 cng u kho (tng t nh giai on t=1'
t=2):
ud = E d;
iT1=0;
iT2 = 0;
uT1= u21- Ed; uT2 = u22 - Ed;
Ti t=3 th T1 li c tn hiu iu khin v uT1>0 nn T1 li m, s lp li
trng thi lm vic nh t t=1. Giai on t t= 0 t = 1 cng ging nh giai
on t=2t=3 (do tnh cht lp i lp li trong s chnh lu).
th in p chnh lu, dng cc van, dng in chnh lu, in p trn T 1 biu din
trn cc hnh 2.17a 2.17e.
in p chnh lu trung bnh ca trng hp ny l:
U (2/ 2 )[ U m sin(t )d (t ) E .d (t )]
d
0
d
1
U d . U m cos cos .Ed
2
gi thit Ld = th nh bit: dng ti
khng i, vy trong khong tip theo
th T1 vn dn dng nn cc quan h vn i
T
nh nu.
2
3
1
10
Id
t
=
=
=
2
Ti t=2 = + van T2 c tn iT2
1
Id
hiu iu khin v uT2 = 2.u22 >0, hai
0
t
=
2
1 Id/kba
p trn n gim v khng nn ud = u22, 0
t
=
2
IT I d / 2
iT1
in p trn n gim v bng khng nn
2
1
Id
3
t
0
=
ud = -uDo = 0, do vy uT1 = u21 v bt u iT2
=
=
t
Id
chuyn sang m, T1 kho li m T2 vn 0
iDo
kho nn lc ny trong s ch c van
t
Id
0
D0 dn dng v ta c:
i1
t
Id/kba
0
ud=0; uT1=u21;
uT2=u22;
iT1=0; iT2=0;
iDo= id=Id;
uT1
uT1 (nt m)
2u21
Ti t=2= + th T2 c tn hiu
iu khin v do ang c in p thun
u21
nn T2 m.Van T2 m th st p trn n
3
1
2
t
gim v bng khng, do vy ud = u22 > 0 0
=
=
=
2
v uDo=-ud =-u22<0, tc l diode khng
b t in p ngc nn D0 kho li.
Trong giai on tip t t = 2 = +
th trong s ch c van T2 dn dng
Hnh 2.20 th in p, dng in
v ta c:
minh
ho nguyn l lm vic ca s
u =u ;
u = u - u =2u ;
d
22
T1
21
22
21
uT2=0;
iT1=0;
iT2= id=Id;
iDo=0
T t = 2 n t = 3 = 2 + cng tng t nh giai on t = n
t=2= +, van D0 lm vic di tc dng ca s... t cm sinh ra trong Ld, cc
biu thc cng ging nh nu.
Ti t=3=2 + van T1 li c tn hiu iu khin, T1 li m, s lp li trng
thi lm vic ging nh t t=1. Giai on t t=0 n t=1 c th suy ra t giai
on t t=2 n t=3=2 +, van D0 dn (hon ton ph hp vi gi thit ban u
).
th in p, dng in minh ho nguyn l lm vic ca s biu din trn
hnh 2.20.
Mt s biu thc:
U d U do (1 cos ) / 2 ;
UTth max 2.U 2 ;
ITtb I d ( ) / 2 ;
IT I d ( ) / 2 ;
I Dotb I d ( / 2) ;
I Do I d /
m)
u
u
u
u
lu.
- iA, iB, iC dng cc pha cun dy s cp ca
t
0
BA.
2
- ia, ib, ic dng cc pha cun dy th cp ca
BA
i =i
i =i
2
- id dng in chnh lu.
I
0
Nguyn l lm vic:
2
i =i
t
0
y ta ch xt mt trng hp l khi gi thit
2
i
Ld =, cho s lm vic vi mt gc iu
2I / (3k )
t
0
2
khin bng v cng gi thit l s lm
i
vic xc lp trc thi im bt u xt
2
(t=0):
I / (3k )
i
Ta tm gi thit rng: trc thi im
t
2
hai iu kin m nn T1 m v uT1 gim v
bng khng. Do uT1= 0 nn ud =ua, v t s
ta xc nh c in p trn T3 l uT3= ucua=uac, ti 1 th uca<0, tc l T3 b t in p
ngc nn kho li, van T2 th vn kho, do
Hnh 2.22 th in p, dng in
d
T1
T2
T3
ba
ba
T1
ac
ab
IT I d / 3
I1 I d /(kba . 3)
ud (nt m)
u
1
1
0
iT3=ic
0
iDo
Id
Id
2
2
4
2
iT2=ib
4 t
Id
ud
2 7/3
5/3
iT1=ia
0
uc
Id
4 t
2
4 t
2
uT1
uac
uab
ua
2
4 t
2
ub
1
/3
ITtb I d (5 / 6 ) / 2 ; IT I d (5 / 6 ) / 2
ua
iA
iB
*
iC
O
id
BA
B
A
CB
a1
c2
b2
*
a1
ia1
*
b1
ib1
*
c1
ic1
Rd
ud
a2
b2
c2
ia2
ib2
ic2
Ld
c1
b1
a2
T1
T3
T5
iT1
iT3
iT5
T4
Ed
K
Hnh 2.27
T6
iT4
T2
iT6
iT2
2.27a.
Trong s ny bao gm:
BA l my bin p cung cp cho s chnh lu, ngoi nhim v bnh
thng nh cc s khc th trong s ny BA cn c nhim v l to
ra h thng in p xoay chiu 6 pha khi ngun cung cp l h thng 3 pha.
thc hin c nhim v ny my bin p c cu to mi pha c 1 cun
IT I d / 6
b1*
ib1
c1*
ic1
Rd
ud2
ud1
ud
Ta c:
T1
iT1
T3
iT3
T5
iT5
a2
b2
c2
ia2
ib2
ic2
T4
iT4
T6
iT6
T2
iT2
Ld
Ed
id
Hnh 2.28
U d U do .cos ;
U do 1,17.U 2 ;
ITtb I d / 6 ;
IT I d / 6
rng s lm vic
xc lp trc thi im
iT1=
ta bt u xt. Vi
1
2
3
Id
biT2 0
th in p ngun v gi
=
=
2 =
iT3=
tr gc iu khin nh
i
1
Id
trn hnh 2.30a c
c T4 0
2
=
nguyn l lm vic ca
i1
s nh sau:
1 Id/kba
0
d
2
=
Gi thit l trong uT1=uT2
khong ln cn pha
trc
thi
im
t=1= th trong s
hai van T3 v T4 ang
dn dng.
1
=
Hn 2.30
3
=
Rd
Ld
Ed
id
t
t
t
U do (2 2 / ).U 2 0,9.U 2
I1 I d / kba
I Dotb I d ( / ) ;
I Do I d /
c.1/- S th nht
iT1
iD1
S nguyn l
T1
D1
i1
Rd
BA
i
2
Trong s hnh 2.32 hai van c iu
khin c mc hai nhm van khc
ud
Ld
u1
u
2
nhau v anode ca van nhm
Cathode chung ni vi Cathode ca
Ed
iD2
iT2
van nhm anode chung, hai van
T2
D2
id
khng iu khin cng mc tng t.
Nguyn l lm vic
Hnh 2.32
Cng nh cc s c diode khng,
s chnh lu dng hai diode v hai thyristor ch lm vic c hiu qu khi c in
cm ln trong mch ti.Do vy y ta xt mt trng hp khi ph ti c Ld=.
th biu din in p chnh lu,dng cc van, in p trn 2 van dng minh ho cho
s lm vic ca s c cho trn hnh
Ta gi thitrng t t=0 nt<1= th 2 van D1, D2 ang dn dng di tc
u (nt m)
u
-u
dng ca s... t cm sinh ra trong
u
Ld. Ti t=1= ta truyn tn hiu
iu khin n m van T1, lc ny T1 a
t
0
ang c in p thun (v khi D1 m
2
th uT1=u2 v ti 1= th u2>0) nn
2 iu kin m. Van T1m th in
i
t
I
p trn n gim v bng khng nn ta b
0
i
c uD1=-u2<0, tc l D1 b t in p
t
I
0
c
ngc v kho li,t thi im ny
i
trong s c 2 van l T1 v D2 dn d
t
0
I
i
dng, in p ngun xoay chiu u2 tc
t
I
ng thun chiu dn dng ca 2 van e
0
i
ny. Khi T1 v D2 cng dn dng ta
t
I /k
0
g
c:
ud = u2;
iT1 = id = I d;
u
iT2 = 0;
iD1 = 0;
iD2 = id = I d; uT1 = 0;
t
0
h
uT2 = -u2;
uD1 = -u2;
uD2 = 0;
u
n t= th u2 =0 v bt u
chuyn sang m, u2 bt u t in
t
0
p thun ln T2 v D1, do T2 cha c i
tn hiu iu khin nn cha m, cn
D1 l diode nn D1 s m. Van D1 m
th in p trn n gim xung bng
Hnh 2.33
khng, v ta c uT1 = u2, m ti t=
2
2=
1=
3=
T1
T2
D1
D2
T1
D1
ba
t
0
th uT1 gim v bng khng nn u D1=- a
2
u2<0, tc l D1 b t in p ngc v
s kho li, do vy t t=3 trong s
i
ch c 2 van l T1 v D2 cng dn
t
I
dng, s lp li trng thi lm vic b i 0
iT1
iT2
i10
T1
Rtd
BA
i2
I T2
ging nh t t=1.
c
i
* *
Cc biu thc c bn
ud
Ltd
0
I
d u1
u
2
U d U do (1 cos ) / 2
2
2=
1=
3=
T1
T2
D1
I Ttb I d ( ) / 2
iD2
I T I d ( ) / 2
i1
Etd
iD2
D1
D2
id
t
Hnh 2.34 I /k
d
I D I d ( ) / 2
Id iD1
I Dtb I d ( ) / 2
ba
uT1
;
h
c.2/- S th hai
S nguyn l
Hnh 2.35
IT I d / 2 ;
I Dtb I d / 2 ;
I D Id / 2
iT1
i
A
A
iB
iC
*
*
ic
* cK (nt
ua
m)
ub
iT4
0
ud
2 6
A (nt
m)
Id
0
iT3
0
iT4
0
iT5
0
iT6
t
t
t
t
t
0
iA
ud
T2
T6
T4
iT6
iT2 A
0
iB
uc
ud
iT1
0
iT2
id
R
hnh
2.36
1
0
K
T5
T3
ia
ib
*b
iT5
T1
B
A
iT3
Id/kba
t
0
iC
Hnh 2.37
T2
T3
D1
=30
=60
D3
=90
0
D2
Hnh 2.39
Ch
th nht:
Khi /3
th dng ti
lin tc. S chuyn mch dng in trong cc van nhm Cathode chung (c iu
khin) din ra thi im truyn xungiu khin n cc van. S chuyn mch dng
in trong nhm van anode chung (khng iu khin) din ra ti thi im chuyn
mch t nhin.Trong trng hp ny t th hnh 2.39 ta c:
1 cos
U U (3/ 2 ) 6U sin(t ).d (t ) U
2
d
d
d
0
Ch th hai: Khi 2/3 >/3, dng qua ti b gin on. Vic m cc van
trong c hai nhm van din ra tng cp ti cc thi im ta truyn xung iu khin n
cc van c iu khin. S chuyn mch dng in t van ny sang van khc lc ny
khng xy ra v dng ti cng nh dng qua cc van bng khng trc thi im ta
a xung iu khin n m van tip theo. T th hnh 2.39 ta c:
1 cos
U (3/ 2 ) 6U sin(t ).d (t ) U
2
d
d0
2
id
Rd
Ld
Hnh 2.40
Ed
/3
1 = 600
2/3
iCB
uCB1
1 = 2 = 900
4/3
iCB1 (nt m)
iCB1
t
Hnh 2.41
Ta thy rng in p cn bng ph thuc rt nhiu vo gi tr gc iu khin
ca cc s chnh lu. Khi gc iu khin ca mt s thay i trong khong t 0 0
cho n 600 th in p cn bng p mch 3 ln trong mt chu k ngun, cn khi gc
iu khin ca mt s nm trong vng t >600 n 900 th in p cn bng p
mch 6 ln trong mt chu k ngun xoay chiu. Biu thc in p cn bng uCB1 c
xc nh nh sau:
Khi 600100 th uCB1=-Umd.sint
Khi 9001>600 th uCB1=-Umd.sint vi (2/3-1) t (-2/3+1)
v uCB1= -Umd.sin (t-/3) vi (2/3-1) <t v t < (-2/3+1)
Trong : Umd l bin in p dy
Ngi ta c th xc nh c gi tr trung bnh ca dng cn bng khi bit gc
iu khin v in cm ca mi cun khng cn bng LCB. th biu din gi tr
tng i ca thnh phn trung bnh dng cun khng cn bng so vi gi tr cc i
ca n c cho trn hnh 2.42b. Hnh 2.42a l ng cong biu din quan h Ud=f
() khi gi thit dng ti l lin tc.
Gi tr cc i ca dng cn bng:
ICBm=Umd/ (2LCB).
Gi tr trung bnh ca dng cn bng:
-Khi 600100 v khi 9001>600 v vi (2/3-1) t (-2/3+1):
ICBtb=[ (3Umd)/ (2LCB)]. (sin+cos)
-Khi 9001>600 v vi (2/3-1) <t v t < (-2/3+1):
I CBtb [(3U md ) /( 2LCB )].[(1 2 / 6) sin ( / 2 ) cos )]
a
Ud1=Ud
-
Ud
90
Ud2
ICBtb
*
1
1800
-
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
-0
30
Hnh 2.42
ul
urc
BH
FSRC
Khi 2
SS
Khi 3
ukT
TX
uk
Hnh 2.43
Khi 1: Khi ng b ho v pht in p rng ca (BH-FSRC).
Khi 2: Khi so snh (SS).
Khi 3: Khi to xung (TX).
Trong :
ul: l in p li (ngun) xoay chiu cung cp cho s chnh lu.
urc: in p ta thng c dng hnh rng ca ly t u ra khi BHFSRC.
uk: in p iu khin, y l in p mt chiu c a t ngoi vo
dng iu khin gi tr gc .
ukT: in p iu khin thyristor, l chui cc xung iu khin ly t u ra
h thng iu khin (cng l u ra ca khi TX) v c truyn n in
cc iu khin (G) v Cathode (K) ca cc thyristor.
Nguyn l c bn ca h thng iu khin theo nguyn tc pha ng c th tm
tt nh sau:
Tn hiu in p cung cp cho mch ng lc b chnh lu c a n mch
ng b ho ca khi 1 v trn u ra ca mch ng b ta c cc in p thng c
dng hnh sin vi tn s bng tn s in p ngun cung cp cho s chnh lu v
trng pha hoc lch 1 gc pha xc nh so vi in p ngun. in p ny c gi l
in p ng b v k hiu l ub. Cc in p ng b c a vo mch pht in
p rng ca khng ch s lm vic ca mch in ny, kt qu l trn u ra mch
pht in p rng ca ta c mt h thng cc in p dng hnh rng ca ng b v
tn s v gc pha vi cc in ng b. Cc in ny c gi l in p rng ca urc.
Cc in p rng ca c a vo u vo khi SS v cn c mt tn hiu khc
na l in p iu khin mt chiu iu chnh c v c a t ngoi vo, hai tn
hiu ny c mc vi cc tnh sao cho tc ng ca chng ln mch vo khi SS l
ngc chiu nhau. Khi SS lm nhim v so snh hai tn hiu ny v ti nhng thi
im hai tn hiu ny c gi tr tuyt i bng nhau th u ra khi SS s thay i trng
thi. Nh vy khi SS l mt mch in hot ng theo nguyn tc bin i tng t-
**
ub
B
C
BA
*
BA
uba
ubb
ubc
0
Hnh 2.45
Mch ng
b dng my bin p: Trong trng hp ny ngi ta s dng mt my bin p cng
sut nh thng l my bin p h p to ra in p ng b. in p li u l c
t vo cun s cp cn bn th cp ta ly ra in p ng b u b. My bin p to
ra in p ng b c gi l my bin p ng b v k hiu l BA, n c th l
loi mt pha hoc nhiu pha tu theo s chnh lu c th.
b/- Mch pht sng rng ca
S mch pht sng rng ca dng diode, in tr, t in (mch D-R-C)
Gii thiu s :
D2
D1 uc
Hnh 2.48
urc
2
3
trn hnh 2.49.
Vi s ny th bin
in p rng ca cng ph thuc
Hnh 2.49
vo bin in p ng b nhng
dng in p ra gn vi hnh rng ca hn s trc. tng tuyn tnh phn
sn s dng ca in p rng ca (trong s ny ta s dng phn sn trc) th
ngi ta tng hng s thi gian mch np bng cch tng gi tr R hoc C, thng tng
R. Mt khc do =R.C tng th bin urc c xu hng gim i, v vy mun c bin
khng i khi tng =R.C ta phi tng gi tr ca ngun np Un theo. Thng
thng vi s ny th Un c chn ln hn bin in p rng ca Urcmax t 5
n 7 ln. Loi s ny hin nay cng t c s dng v cht lng in p ra km,
di sn s dng ca in p rng ca nh hn 1800 in.
S mch pht sng rng ca dng D-R-C v transitor
Gii thiu s
Trong s ny (hnh 2.50) c:
BA l my bin p ng b
+Ucc
to ra tn hiu ng b
WR
R1
ho.
R3
Mch ng b
diode D, transitor Tr, cc
D
o
Tr
*
in tr R1, R2, R3, R4 v
uc
ul
C urc
ub
R2
bin tr WR, t in C l cc
R4
*
1
phn t ca mch pht in
a
BA
p rng ca.
Hnh 2.50
in p ngun xoay chiu
cp cho s chnh lu u l, in p ng b ub, in p mt chiu cung cp cho
s to sng rng ca U cc, in p u ra ca s urc c k hiu nh hnh
v.
Nguyn l lm vic:
Ta gi thit rng: ti t=0 th ub=0 v bt u chuyn sang na chu k dng, ti
t=0 in p trn t C ang bng khng (uc=0).
Vy sau thi im t=0 th ub>0 (im a dng hn im o) nn trn D c
t in p thun, D s m dn n s c dng in t cun th cp BA i qua R2 v
diode D, nu b qua st in p rt nh trn cun dy my bin p ng b ho v trn
diode D th trn R2 c t in p bng ton b s... th cp BA, tc l ub. in
st trn R2 lc ny c th dng t vo cc pht Tr,cn th m t vo cc gc Tr, do
vy mch gc-pht transitor ca Tr b t in p ngc v Tr kho (khng c dng
cc gp). Tr kho th t C c np t ngun mt chiu cung cp cho s c gi tr
n nh l Ucc qua in tr R3 v bin tr WR. in p trn t tng dn theo biu thc
sau:
uc=Ucc. (1-e-t/) vi = (R3+WR).C l hng s thi gian mch np ca t.
n t= th in p ng
ub
b ub = 0 v bt u chuyn sang u
Urcmax
na chu k m (im a tr nn m
urc
hn im o). Van D b t in p
t
ngc v kho li do vy in p
1
2
3
ng b khng cn tc ng n
mch gc-pht ca Tr na, lc ny
di tc ng ca ngun cung cp
Hnh 2.51
mt chiu qua in tr nh thin
R1 trong mch nh thin theo kiu phn p gm R1 v R2 m Tr m. Tr m th t C
ngng np v bt u phng in qua mch gp-pht ca transitor Tr v in tr bo
v transitor l R4, ngi ta tnh chn cc in tr R1, R2 v Tr sao cho Tr m bo ho
vi in tr tng mch cc gp l R3+WR. Vy t C s ngng phng khi in p trn
t gim xung bng st in p bo ho ca Tr cng vi st p trn R4 gy nn bi
dng m bo ho ca Tr: uR4Ucc.R4/ (R3+WR). St in p bo ho trn mt transitor
m rt nh nn ta c th b qua, mt khc do R4<< (WR+R3) nn cng c th b qua
2
3
th R3 l hn ch bin dng
phng ca t qua Tr1 m bo v
Tr1,cn bin tr WR dng chnh
nh bin in p rng ca cho
Hnh 2.53
ph hp yu cu.
S mch pht sng rng ca dng vi mch khuch i thut ton (KTT)
Gii thiu s (hnh 2.54)
S cng gm c my bin p ng b ho BA to ra in p ng b ub.
2
3
ra rt gn vi dng rng ca l
tng.
II.4.2.3 Khu so snh
Hnh 2.55
to ra mt h thng cc xung
xut hin mt cch chu k vi chu k bng chu k in p rng ca (cng l chu k
ngun xoay chiu cung cp cho b chnh lu) v iu khin c thi im xut hin
ca mi xung ta s dng cc mch so snh. C th thc hin khu so snh theo nhiu
mch khc nhau nhng ph bin nht hin nay l cc s so snh dng transitor v
do vy uBE>0 nn Tr m,
t
0
2
3
gi thit rng Tr m bo ura
Ucc
0
1 '
2 '
2
2
Hnh 2.57
dng 2 transitor ghp kiu Darlingtn (mc ni tip hai transitor) v mc thnh mt
tng khuch i. Hnh 2.58 l mt s khuch i xung mc theo kiu nu v u
ra dng my bin p xung BAX. Hai transitor Tr1 v Tr2 ghp ni tip nh vy tng
ng vi mt transitor c h s khuch i dng in theo s pht chung () bng
tch h s khuch i dng ca hai transitor thnh phn: = 1.2, vi 1, 2 l h s
khuch i dng in theo s cc pht chung ca Tr1 v Tr2.
Cc in p uv v ukT l in p vo tng khuch i (l in p ra ca mch
sa xung hoc mch phn chia xung hoc c trng hp l in p ra ca khu so
snh) v in p iu khin thyristor (G,K l cc iu khin v Cathode ca thyristor).
Nguyn l hot ng ca s :
uv
0 t1
uv
t1
'txv
t2
t2'
t2
t2' t
txv
ukT
0 t1
t1'
0 t1
ukT
t1
't
xr
t2
t2'
tbh
0 t1
t1
t2
t2'
'txr= tbh
Hnh 2.59b: th in p khi
Nu
ta gi
tbh<txv
thi gian tn ti ca mt xung in p vo l txv, thi gian tn ti ca mt xung in p
ra l txr, thi gian tnh t lc ng mt ngun in p mt chiu khng i c gi tr
bng Ucc cho n lc t thng li thp my bin p xung t gi tr t thng bo ho
(vi gi thit l khng hn ch v thi gian ng ngun v pha cun th cp BAX vn
mc vi in cc iu khin thyristor nh trong s hnh 2.58) l t bh. Vi s
khuch i xung ny c th xy ra hai .trng hp khc nhau:
Trng hp th nht: Khi tbhtxv
T t=0t<t1 th cha c xung vo nn 2 transitor cha lm vic, khng c dng in
no chy trong cun s cp BAX nn khng c xung in p trn cun th cp, tc l
ukT=0 (cha c tn hiu iu khin thyristor). Ti t=t1 xut hin mt xung in p vo
dng, dn n Tr1 v Tr2 u m, gi thit l m bo ho, trn cun dy s cp BAX
t ngt c t in p bng U cc, xut hin dng in qua cun s cp W1 ca my
bin p xung tng dn (dng qua W1 i t pha cc tnh c du (*) sang pha khng c
du (*)) dn n trn cun th cp xut hin mt xung in p c cc tnh dng
pha c du (*). Xung trn cun th cp t thun ln D3 v truyn qua D3 n in
cc iu khin v Cathode ca thyristor. n t=t1'=t1+txv th mt xung vo, hai
transitor Tr1 v Tr2 cng kho li dng qua cun s cp s gim v bng khng, do s
gim ca dng cun s cp BAX nn t thng trong li thp BAX bin thin theo
hng ngc li lc Tr1 v Tr2 m dn n trong cc cun dy BAX xut hin xung
in p vi cc tnh ngc li. Xung trn cun th cp lm kho D 3 nn khng cn
xung trn in cc iu khin ca thyristor, tc l ukT=0, ta gi thit l khng c D2
nn cun th cp coi nh h mch. Lc ny nu trn cun s cp ta khng mc diode
D1 th dng qua cun s cp s gim t ngt gy nn s t bin t thng BAX v
gim ca dng cun s cp BAX nn t thng trong li thp BAX bin thin theo
hng ngc li lc Tr1 v Tr2 m dn n trong cc cun dy BAX xut hin xung
in p vi cc tnh ngc li. Cc xung in p m cng c kh nh D1 hoc D2
tng t nh trng hp trc. Nh vy trong trng hp ny th di xung ra
bng thi gian bo ho ca BAX: txr = tbh .
**Ch : Trong mt s trng hp ngi ta cn ly xung iu khin thyristor xut
hin ti thi im kho cc transitor (tc l ti cc thi im mt xung vo dng hoc
xut hin xung vo m khi s dng transitor khuch i loi N-P-N nh trn hnh
2.58), lc ta phi o li cc tnh ca cun s hoc cun th cp BAX v khng
c dng D1 kh xung m. Lc nu cn kh xung in p m (xung m l cc
xung xut hin trn cc cun dy BAX m lc xung trn cun th cp t ngc
ln D3 v in cc iu khin ca thyristor) th ta dng diode D2 (ch rng trong
trng hp nu khng c D2 th bin ti a xung trn cun s cp bng U cc, cn
trn cun th cp bng Ucc/n, vi n l t s bin p ca BAX (n=W1/W2)).
c/- Mch sa xung
T nguyn l hot ng ca khu so snh v mch khuch i xung ca khu to xung
ta thy rng khi thay i gi tr uk thay i gi tr gc iu khin th di xung
u ra khu so snh s thay i. Nh vy s xut hin tnh trng l c mt s trng
hp di xung qu ngn khng m thyristor v ngc li c mt s trng hp
di xung li qu ln lm cho cc transitor khuch i xung lm vic ch dng
cc gp ln khi in p cc gp cao (khi my bin p xung bo ho), gy nn tn
tht ln trong mch pht xung v lm tng kch thc mch pht xung. khc phc
chng ta a vo h thng iu khin mt mch in c tc dng thay i li di
xung cho ph hp vi yu cu v c gi l mch sa xung. Cc mch sa xung hot
ng theo nguyn tc: Khi c cc xung vo vi di khc nhau mch vn cho cc
xung ra c di ging nhau theo yu cu v gi nguyn thi im bt u xut hin
ca mi xung. Ph thuc vo tng trng hp c th m mch sa xung c th c kt
cu tng i phc tp hoc rt n gin, v d c trng hp mch sa xung ch l
mt mch R-C ghp gia khu so snh v mch khuch i xung. Sau y ta s xt
mt s sa xung dng cc transitor kt hp vi mch R-C, s ny c th thc
hin sa xung theo hai hng (tng di khi di xung vo nh v ngc li gim
di khi di xung vo ln).
S nguyn l
Trong s ny c: T C v in tr R l
+Ucc
Rk1
R
Rk2
hai phn t quyt nh di xung ra. T
uc
+
Tr1
C1
C1 l t ghp tng, dng truyn xung n
Tr2
C
u vo mch sa xung, C1 c chn vi
u
u
be1
be2
ura
dung lng nh, ch cn kch m uv uc1 - Rb
R0
Eb
Tr1 ti thi im c xung vo. Eb, Rb l
+
ngun thin p ngc v in tr cc gc
dng kho Tr1 mt cch chc chn. R0 l
Hnh 2.60
c1
cc
be1
be
be2
be
ra
cc
xr
R2, R3, R4, R5 cng nm trong mch phn chia xung). IC1 c cung cp bi ngun
+Ucc, cn IC2 c cung cp bi ngun mt chiu i xng Ucc.
+Ucc
R1
R2
R4
R5
Tr1
Tr3 uk3
R11
&1
Tr6
**
ul
IC1
&2
ub
Tr4
BA
uk4
Tr2
R3
R10
R12
&4
ub1
R13
R6
R7
uxv
Tr7
&3
-Ucc
Xung t u ra
khu so snh
hoc mch sa
xung n
R9
Tr5 C
WR
IC2
R8
urc
Nguyn
l
hot
Hnh
2.62
ng
ca mch
phn chia xung:
T th trn hnh 2.63 ta thy rng tn s xung u ra khu so snh truyn n u
vo mch phn chia xung (u xv) gp i tn s in p ngun cung cp cho b bin i.
Mch chia xung c nhim v phn chia xung vo ra lm 2 ng ring bit vi tn s
xung ra bng tn s ngun iu khin 2 thyristor ca s hnh tia 2 pha (hoc iu
khin 2 cp thyristor trong s chnh
ub
lu cu mt pha) l T1 v T2.
Gi thit thi im t=0 l thi
im m t nhin i vi T1, trong
khong t t=0t<1 th khu so snh
cha cho xung ra, tc l u xv=0. Do uxv=0
nn trn mt trong hai u vo ca &1 v
&4 u c mc lgic 0 nn trn u ra
ca chng c mc lgic 1, do vy c 2
transitor Tr6 v Tr7 u m bo ho nn
ura1 v ura2 u gn bng khng, vy c
T1 v T2 u cha c tn hiu iu khin.
Ti t=1 xut hin mt xung vo mch
chia xung (c xung ra ca khu so snh),
trn cc chn ca &1 v &4 ni vo in
p uxv c mc lgic 1. Chn cn li ca
ube
ube
uk3
uk4
ub1
urc
uxv
ura1
ura2
1 '
2 '
1 '
2
3
2
3
2
3 '
3 '
t
t
2 '
2
Hnh 2.63
R2
R4
Tr1
Tr3
R1
uk3
R5 IC
1
R14
R16
Tr7
&1
Wl1
&2
**
ul
Tr4
uk4
&3
BA
Tr10
Tr8
&4
Tr2
-Ucc
Tr9
D1,2
ub
ub1
R13 R12
C1
R17
R6
D7
C2
Tr6
uC2
D5
Tr5
R11
R7
R10
IC3
+
R9
D3,4
urc
BAX1
BAX2
ukT2
uk mang gi tr m
uk
IC2
+
Khu so
snh
R8
WR
Hnh 2.64
D8
ukT1
R15
ux1
R3
**
D6
D9
**
Khu so snh dng vi mch khuch i thut ton IC3 v mt s phn t diode,
in tr lin quan, tn hiu ra ca khu ny c truyn qua mch sa xung ri
mi c a n mch chia xung ca khu to xung.
Khu to xung bao gm:
Mch sa xung gm t C2; transitor Tr6 v cc in tr R11, R12, R13.
Mch chia xung thc bng hai phn t NOT-AND l &1 v &4 ca IC1, tn
hiu khng ch mch ny gm c xung ra ca mch sa xung v cc tn hiu
ng b c bin i uk1, uk2 tng t mch chia xung xt hnh 160.
Mch khuch i cng sut xung gm hai knh ging nhau v mi knh
gm 2 tng khuch i bng cc transitor (gm t Tr7 n Tr10).
Mch truyn xung ra s dng my bin p xung BAX1 v BAX2 truyn
cc tn hiu iu khin ukT1, ukT2 n cc thyristor T1 v T2 ca s chnh
lu hnh tia 2 pha.
II.4.3 Mch to xung theo pha ngang
II.4.3.1 Ni dung phng php
to xung iu khin cho cc van chnh lu trc tin ngi ta to ra cc tn hiu
iu khin hnh sin c tn s bng tn s xung iu khin cc thyristor, tc l bng tn
s ngun cung cp xoay chiu v c bin khng i. Cc xung iu khin cc van
s c to ra ti cc thi im bng khng v bt u chuyn sang dng ca cc
in p iu khin hnh sin va nu. Vic thay i gi tr gc iu khin c thc
hin bng cch thay i gc pha ca cc in p iu khin hnh sin.
Nh vy i vi h thng iu khin ny th vic trc tin l phi to ra c
h thng in p iu khin dng hnh sin vi bin khng i v gc pha iu khin
c. thc hin nhim v ny hin nay ngi ta s dng cc s cu dch pha
dng in tr, t in (cu R-C) hoc in tr, in cm (cu R-L). Khi c cc in
p iu khin dng hnh sin nh nu th vic to ra xung iu khin cho cc
thyristor ti nhng thi im bng khng v bt u chuyn sang dng ca cc in
p hnh sin c th thc hin bng nhiu s khc nhau, n gin nht l dng cc
diode, ngoi ra ta c th s dng cc
i
4
D
D
R
mch bin i tng t-s bng vi mch.
w
*
a
u
u
L
Sau khi c cc xung xut hin ng
T
T
thi im cn thit th tu thuc vo
E
K
K
G
BA
G
5
dng v cng sut xung c v xung
i
w
2
w *
yu cu cn c m ta c th s dng cc u
*
u
C
R
u
R
D
D
mch sa xung, khuch i xung,...,
i
0
1
*
tng t nh cc mch nu trong h
u
i
R
thng iu khin theo pha ng.
w
3
1
u
.
.
Xt mt s c th
d
21
4-5
22
G1
1-0
G2
G1
G2
3-0
23
UR
b
.
U4-5
Hnh 2.65
.
U0-1
.
U3-0
UC
.
U2-0
a
Hnh 2.66
**Kt lun:
Khi diode 2 cc gc ang kho, mun m diode ta tng in p u E n gi tr
UEmax.
Khi diode 2 cc gc m, mun chuyn diode sang trng thi kho th ta
gim in p uE xung UEmin .
Theo cc ti liu th:
UEmax=.UBB+U, vi l h s cu to ca diode, =0,450,9; U l
st in p trn mt tip gip P-N ca bn dn si-lic c 0,50,7V.
uc
R1
uc
0
ura
Ucc
UEmax
UEmin
ura
t1
t2
t2 '
t3
Tck
t
0
t1
t1 '
t2
t1 '
t2 '
t3
R1
D2
u2
uD D
2
1
-u
+
k
uD2
R2
Tr
R3
UJT
BAX
BA
uc
C D
3
D4
uk
* *
Hnh 2.68
Gii thiu s
:
BA l my bin p dng cp ngun cho mch pht xung v ng thi m
nhn chc nng ng b ho (tc l to ra ngun dng xung vi tn s bng tn s lm
vic ca van chnh lu v trng hoc lch mt gc xc nh so vi thi im m t
nhin i vi van). in p u1 t vo cun s cp BA l in p ngun cung cp cho
b chnh lu, y in p cun th cp u2 s trng pha vi u1 .
D1 l diode chnh lu bin in p xoay chiu hnh sin u2 thnh in p mt
chiu dng na sng hnh sin.
in tr hn ch R1 kt hp vi diode n p D2 l mt mch n nh in p.
Do in p vo mch n p c dng nhng na sng hnh sin phn dng nn: giai
on u v cui ca xung in p u D1 khi uD1<U0 (U0 l gi tr n p ca diode n p
D2) th D2 cha lm vic, b qua st p trn R1 gy nn bi dng cp cho mch pht
xung trong cc khong ny c gi tr rt nh th in p u ra mch n p u D2=uD1.
Trong nhng khong m u D1U0 th D2 lm vic v in p trn n khng i v bng
gi tr n nh uD2=U0. Vy dng in cung cp cho mch pht xung (=uD2) l dng
xung hnh thang v nu gi thit l thi im t nhin i vi van c iu khin bi
mch pht xung ny l cc thi im bng khng v bt u chuyn sang dng ca u2
th thi im u mi xung ngun trng vi cc thi im ny
np in cho t C ta thay bin tr R trong s trc bng mch to dng
np n nh v iu khin c bi in p iu khin uk, mch ny gm: transitor Tr,
bin tr hiu chnh R2, ngun in p iu khin uk .
Mch ly xung ra ta thay bng my bin p xung BAX. Diode 2 cc gc
trn s k hiu l UJT.
Nguyn l hot ng ca s nh sau:
u
Ti t=0 th u2=0, bt u chuyn
sang dng nn D1 m v c in p
uD1
cung cp cho mch pht xung. T C
U0
uD2
bt u c np bi dng in c gi
tr n nh nn in p trn t tng
t
0
theo qui lut tuyn tnh. Khi uc=UEmax
th UJT m, t C phng in qua UJT
u
uD2
v cun s cp BAX lm xut hin U0
xung bn th cp BAX v n c UEmax
uc
UEmin
t
a qua D4 n in cc iu khin
0
ca thyristor. Khi uc gim xung bng
ukT
t
UEmin th UJT kho li, t C ngng
0
phng in v li c np, cn diode
R13
R10
uk
R8
R9
IC1
+
IC2
-
ukth
R14
R15
ukn
g
R16
R17
R18
Hnh 2.71
IC3
+
D1
ura1
D2
ura2
R21
2
ub
c ly bng in p iu khin
e
chung (ukth=uk), cn in p iu
ik
khin cc knh pht xung cho b 1 0
t
2
0
t
2=/2+>/2
Nu uk<0 (tc l -ukth=ukt
uk>0) th 1=/2+ >/2, ura
h
1
3
1
cn 2=/2-</2
1
2
t
Nhng ta lun lun c ura2
2
2
1+2=, c ngha rng tn hiu iu
t
2
khin van ca hai b chnh lu thun
Hnh 2.72
v ngc tun theo ng qui lut ca
t
0
Thi im gc iu
khin thay i
Hnh 2.73
MC1
*
B
C
MC
B
A
T1
T3
T6
Rd
Ld
T2
Ed
c
a
R1
R1
C1
T5
ud
T4
a
id
T*
R2
C2
C R
c
d
b
Trn hnh 2.74 biu
din mch ng lc
Hnh 2.74
ca mt s chnh
lu cu ba pha v cc phng php ni cc thit b bo v qu p. bo v qu in
p cho cc van trong s BB ngi ta s dng cc mch R-C mc theo mt s s
khc nhau. tnh ton gi tr ca R v C ngi s
K
dng s thay th hnh 2.75. Cc gi tr R v C tnh
2
K R
K
3
c tng ng vi trng hp mch bo v R-C mc E
1
C
theo s hnh2.74e (mc song song vi mi van). Khi
L
2
s dng s khc th ta tnh ton li cc gi tr R1,C1
Hnh 2.75
v R2, C2 theo cc cng thc sau:
R1=R/2;
C1=2C
R2=3R/2;
C2=2C/3
Trong s thay th hnh 2.74 th E l ngun s.. s dng tnh ton v
trong mt s trng hp th E l qu p pht sinh bn ngoi truyn vo BB; L l tng
in cm trong mch vng gy nn qu p, L thay i tu tng trng hp qu p; cc
cng tc K1, K2, K3 l cc kho ng hoc ct phc v cho tnh ton trong tng
trng hp c th, v d tnh ton vi trng hp qu p do thit b bo v ngn
mch tc ng th ta thc hin cho K2 kn, K3 h, ng K1 dng trong mch (qua
K1) tng ln, khi dng t gi tr tc ng ca thit b bo v dng ngn mch th ng
thi ct K1, K2 v ng K3 v bt u tnh ton vi mc thi gian t=0 t thi im ny.
in p gia 2 im 1 v 2 l in p t ln van.
CHNG 3
B BIN I IN P XOAY CHIU THNH XOAY CHIU
(B bin i in p pha)
III.1. Khi nim chung
Trong k thut in c nhiu trng hp cn phi bin i mt in p xoay chiu gi
tr khng i thnh in p xoay chiu c gi tr iu chnh c. bin i mt in
p xoay chiu thnh in p xoay chiu cng tn s nhng c gi tr khc th ph bin
nht l dng my bin p. My bin p c u im l kt cu gn, lm vic tin cy,
bn cao v nu in ngun c dng hnh sin th in p ra cng c dng hnh sin. Tuy
vy my bin p cng c nhc im l kh thc hin thay i trn in p ra, nht l
trong trng hp cng sut trung bnh v ln, iu ny cng hn ch kh nng s dng
my bin p trong mt s trng hp. Khi yu cu iu chnh trn in p ra trong
phm vi rng, c bit l khi cng sut trung bnh v ln th ngi ta s dng mt
BB khc c gi l BB xoay chiu-xoay chiu hay BB in p pha. BB xoay
chiu-xoay chiu l thit b bin i in nng s dng cc dng c bn dn c iu
khin. Nguyn tc hot ng ca BB l s dng tnh cht c iu khin ca cc dng
c bn dn ct i mt phn trong mi na chu k ca in p ngun xoay chiu
hnh sin lm cho in p ra c gi tr hiu dng nh hn in p ngun. BB ny c
u im l kt cu cng gn nh, hiu sut cao, lm vic tin cy, c kh nng iu
chnh trn in p ra trong phm vi rng vi mi cp cng sut. Nhng BB ny cng
c mt s nhc im l tin cy khng bng my bin p, thit b iu khin tng
i phc tp, b hn ch v cng sut do kh nng chu dng v p ca cc dng c
bn dn b gii hn, v c bit l khi in p ngun hnh sin th in p ra khng cn
dng hnh sin na.
Cc BB xoay chiu-xoay chiu c ng dng trong mt s trng hp nh
sau:
iu khin tc ca cc ng c xoay chiu khng ng b cng sut nh
bng phng php thay i in p ngun cung cp cho mch stato ca ng c.
Khi ng cc ng c xoay chiu khng ng b r to lng xc cng sut
trung bnh v ln.
Cung cp cho cun s cp ca my bin p tng p khi c yu cu iu chnh
trn in p ra, v d my bin p cung cp cho b nn in cao p cp cho l tn s
dng n pht in t loi 3 cc.
III.2. B bin i in p xoay chiu thnh xoay chiu mt pha
III.2.1 Cc s BB in p xoay chiu thnh in p
xoay chiu mt pha (BB in p pha mt pha)
Trn cc hnh 3.1 l cc s mch ng lc BB in p pha mt pha. Hnh 3.1a l
s dng 2 Thyristor mc song song ngc. Hnh 3.1b l s dng 2 diode v 2
Thyristor vi mc ch l cho katt 2 Thyristor ni chung. Hnh 3.1c l s dng
triac, triac l dng c bn dn cho dng in qua c hai chiu nhng iu khin c,
v phn ng lc th n tng ng nh 2 Thyristor mc song song ngc nhng ch
c mt in cc iu khin nn kt cu gn hn dng 2 Thyristor mc song song
ngc c v mch lc cng nh mch to tn hiu iu khin. Hnh 3.1e l s BB
xoay chiu-xoay chiu 1 pha khng i xng, trong s ny ta s dng mt diode v
mt Thyristor nn khi s lm vic trong ng cong in p trn ti c thnh phn
mt chiu, v vy s ny ch s dng cung cp cho loi ph ti s dng c c
in p mt chiu v in p xoay chiu v d nh l dy in tr ca l in tr.
T1
T1
T2
D2
D1
it
it
ung
T2
ut
Zt
ung
ut
Zt
it
ung
D
ut
Zt
d
T
ung
it
ut
Zt
it
ung
ut
Zt
Hnh 3.1
hiu
r nguyn l
lm vic ca BB ta xt nguyn l hot ng ca mt s (v d: s hnh 3.1a)
trong trng hp n gin nht l khi ti thun tr.
Gi thit in p ngun nh th hnh 3.2a, th tn hiu iu khin ca T1
v T2 nh hnh 3.2b v hnh 3.2c.
th in p ngun ung; in p iu khin cc van ukT1, ukT2; in p v dng
trn ti ut, it c biu din trn cc th hnh 3.1. in p trn ph ti l in p
xoay chiu khng hnh sin c gi tr hiu dng nh hn in p ngun v gi tr hiu
dng in p trn ti s cng nh khi gc cng tng. Sng hi bc nht in p ti c
tn s bng tn s ngun cung cp .
Gc trong BB ny c gi l gc iu chnh hay iu khin.
III.2.2 Dng in v in p trn ph ti ca BB xoay chiu-xoay chiu 1 pha
T1
A
B
it
T2
ung
ut
Zt
Hnh 3.3
(3-1)
=Lt/Rt
(3-2)
(3-3)
(3-4)
(3-5)
(3-6)
ut(nt m)
mnh)
ut
it
a
>0
ut
it
it(nt
t
2
t
2' 2
'
Ta c th ut v it trong 3 trng b
1
>
hp ph ti l thun tr (a), in tr in
>/2
qui ra gc in l gc dn ca van v
k hiu l th c biu din nh
2 '
t
2
**Nhn xt:
Khi ph ti ca BB c tnh cht in tr-in cm (Rt-Lt) th ti thi im bng
khng v bt u i du ca in p ngun ung th van lm vic giai on trc
cha kho li m vn tip tc dn dng nh s... t cm trong in cm ph ti Lt, do
vy m gc dn ca van trong trng hp ny ln hn khi ti thun tr nu cng lm
vic vi mt gc iu khin nh nhau. Nu ta k hiu khong thi gian ko di s
dn dng ca van do s... t cm sinh ra trong Lt qui ra gc in l, th gc c
xc nh nh trn th. Do c im ny m khi c tnh ti ca BB thay i th gi
tr hiu dng ca in p ra cng thay i theo mc d ta vn gi nguyn gi tr gc
iu khin .
Gc s tng dn khi gim gc iu khin v khi th t gi tr cc
i v bng . Khi = th gc dn ca van =max=, c ngha rng mi van s dn
dng mt na chu k trong mt chu k in p ngun v nh nu th trong trng
hp ny in p ra trn ti lun lun bng in p ngun. Nu di ca xung iu
khin ln () th khi pht tn hiu iu khin m van vi cc gc iu khin nm
trong khong: 0 th gc dn ca mi van vn l: = max= . in p v dng
T1 m nn ut=ung.
-T t=t=:
T1 v T2 u kho nn ut=0.
-T t=t=+:
T2 m nn ut=ung.
U t (1/ ) U m2 sin 2 (t )d (t )
(3-8)
Trong :
Ut *
1,00
3
0,75
1
0,50
0,25
0,00
0
/4
/2
3/4
Hnh 3.5
ITtb (1/ 2 ) it (t )d (t )
(2-9)
IT (1/ 2 ) it (t )d (t )
0
(3-10)
Khi tnh chn van ta phi ly gi tr dng qua van ch nng n nht, tc
tng ng khi gc dn ca van l cc i ( = max = ), lc gi tr trung bnh v
hiu dng cc i ca dng cc van l:
ITtbmax=( 2 /).Imax; ITmax=Imax/ 2
Trong : Imax l gi tr hiu dng cc i ca dng ti khi qu ti cho php vi
gi thit Ut*=1 v vi mt ti c th cho.
in p ngc ln nht trn van bng bin in p ngun xoay chiu :
UTthmax = UTngmax=Um=
2 .Ung .
T1
R
C1 B
ung
R2
C2
it
T2
ut
Zt
Hnh 3.6
Nguyn l hot
ng ca s BB 3
pha xoay chiu-xoay
chiu c dy trung tnh
hon ton ging nh
nguyn l hot ng ca
3 BB xoay chiu-xoay
chiu mt pha lm vic
c lp vi ph ti tng
pha. Cn nguyn l hot
ng ca s khng c
trung tnh hoc trng
hp ph ti ni dng tam
gic th c phc tp hn.
Trong gii hn chng
trnh ta khng xt chi tit
hot ng ca cc s
ny. Nguyn l hot ng
cc s trn c th xem
trong cc ti liu tham
kho.
A
T1
T2 T3
( S2)
C
T4
T5
O
T6
( S3)
a
ZB
ZA
A
T1
T2 T3
(S1)
( S2)
C
T4
T5
( S3)
B1
ZA
ZC
A1
T1
T2
T3
A1
ZB
B1
ZC
C1
C1
ZC
ZB
T6
ZA
T1
T2
T
3
ZA
c
A
ZB
ZC
(S1)
D2 T3
(S2)
D3
ZB
ZA
d
C
D1 T
T1
T1
(S3)
ZC
C
T3
(S3)
(S1)
T2
(S1)
ZA
ZB
ZC
ZA
T4
ZB
Hnh 3.7
ZC
D1
WR
D3
T2
Zt
Nguyn l hot ng ca s
ukT1
uR1
T c tnh V-A ca Thyristor ta thy
D4
R1
rng: Khi gia ant v katt ca
Thyristor ang c t mt in p
Hnh 3.8
thun no , nu ta t vo in cc
iu khin v katt ca n mt in p
iu khin c gi tr t mt tr s nht nh no tr ln th Thyristor s chuyn t
kho sang m. Gi tr in p iu khin nh nht c th lm m Thyristor khi c mt
tr s in p thun c gi l in p iu khin yu cu i vi tr s in p thun
v ta k hiu l ukTyc. Vy khi trn van c mt in p thun no th nu c in
p iu khin uk ukTyc i tr s in p thun th van s m, cn nu c in p
iu khin nhng uk< ukTyc th van khng m. in p thun trn van thay i th gi
tr ukTyc cng thay i theo: in p thun trn van tng th gi tr in p iu khin
yu cu gim,nu in p thun trn van c dng na hnh sin th th u kTyc c dng
nh trn hnh 3.9a. n gin cho vic xt nguyn l lm vic ca s ta tm gi
thit l in p iu khin yu cu khng ph thuc vo tr s in p thun trn van
(nh hnh3.9b). Gi thit nh vy tuy khng ph hp vi thc t nhng khng nh
hng n nguyn l lm vic ca s nn c th chp nhn c trong trng hp
ny. Ta chn mc xt t=0 l thi im ung=0 v bt u chuyn sang dng, gi thit
ti thun tr. Vy ti t=0 th dng ti cng bng khng, lc van T2 va kho v T1
bt u c in p thun, nu T1 cha m th qua D2-WR-R1-Rt ( gi thit Zt=Rt) s
2
D3 m th :
ukT1=uR1=ung.R1/(R1+WR+R
ung.R1/(R1+WR) v
t)
Rt<<WR v Rt<<R1.
ukT2=uR2
=ung.R2/(R2+WR+Rt)
ung.R2/(R2+WR) v Rt<<WR v
ut<<R2.
Mt khc do R1=R2 nn
ukT2 -ung.R1/(R1+WR).
ukT1
d
ukT2
ukTyc
t
1
ukTyc
Hnh 3.9
ung
C2
T1
D1
uc2
D2
WR
D3
ukT1
it
ukT2
ut
T2 Zt
uc1
D4
C1
Hnh 3.10
u
ukT
ut (nt
m)
ung
ukTyc
b
ukT2
ukTyc
G2
R
DG3
T3
CHNG IV
B BIN I XUNG IN P
(B bin i in p mt chiu thnh mt chiu)
IV.1 Nguyn l bin i v cc phng phng php bin i in p
trung bnh ca b bin i t ln ti
Trong k thut in cng c nhiu trng hp phi thc hin qu trnh bin i mt
in p mt chiu khng i thnh mt in p mt chiu khc c gi tr iu chnh
c trong phm vi rng. thc hin qu trnh bin i ny ngi ta tng s
dng nhiu phng php khc nhau. Phng php bin i cho hiu sut cao, dng
c trong gii cng sut t nh n ln v thc hin iu chnh in p ra mt cch
thun tin nht l s dng cc BB in p mt chiu thnh in p mt chiu, thng
gi tt l BB mt chiu-mt chiu v cng cn c gi l xung in p hoc trong
mt s ti liu khc ngi ta gi l b bm in p. BB mt chiu-mt chiu l thit
b bin i in nng ng dng cc dng c bn dn c iu khin. Nguyn tc hot
ng ca BB c minh ho bng s nguyn tc hnh 4.1.
Trong s ny kho ng ct K c trng cho BB mt chiu-mt chiu; ph
ti gm cc phn t: s.. ph ti Et (cn c gi l sc phn in ng), in tr ti
Rt v in cm ph ti Lt (thng gm t cm ca ti, v d nh in cm cun dy
phn ng ng c mt chiu, v in cm ca cun khng a thm vo mch san
bng dng ti); diode ngc D0 (cn gi l diode khng). in p Ud l in p mt
chiu thng c gi tr khng i dng cung cp cho BB. Dng qua kho ng
ct K ng thi l dng ngun k hiu l id. Dng qua it ngc k hiu l i Do. dng
v p trn ti k hiu l it v ut. in p trn D0 l uDo = -ut ging nh diode khng
trong s chnh lu.
+
Rt
ut
D0
it
Ud
iDo
Ud
ut
it
id
Lt
0
Et
t1
tc
Tck
t2
t3
t4
t5
t6 t7
Tck
b
Hnh 4.1
Nguyn tc hot ng ca BB nh sau: Ngi ta iu khin ng-ct kho K
theo mt chu k no . V d trong khong t t=0 n t=t 1 th ng K, trn ti s
c t in p bng Ud v c dng t ngun qua kho K kn v qua ti. Phng
trnh vi phn xc nh dng qua ti trong giai on ny l:
Rt.it+Lt.dit/dt+Et=Ud
(41)
(4-2)
Thng thng i vi b bin i ny th ngi ta phi tnh ton sao cho khi
BB lm vic bnh thng (dng ti t 0,2 dng ti nh mc tr ln) th BB lm
vic ch dng lin tc. Do vy ta ch yu nghin cu s lm vic ca BB ch
dng ti lin tc.
Ti t=t2 ngi ta li ng kho K nn trn ti li c t in p bng Ud v li
c dng t ngun Ud i vo ti, dng ti li tng, van D0 li b t in p ngc v
kho li. Cc chu k tip theo s hot ng ca s tng t nh xt.
T th in p trn ti ch dng in ti lin tc ta c gi tr trung bnh
ca in p trn ti c xc nh bng biu thc:
td
U tb (1/ Tck ) ut dt
0
U d td
Tck
(4-3)
(4-3a)
(4-4)
(4-5)
(4-6)
(4-7)
-atc
) + Imax e
-atc
(4-8a)
(4-8b)
(4-10a)
(4-10b)
Gii (3-10) ta tm c:
Imax=A+C(AD+B)/(1-DC); Imin = (AD+B)/(1-DC)
(4-
11)
Vy tp hp cc biu thc (4-5), (4-7) v (4-11) ta c biu thc tng qut dng
ti trong mt chu k ng ct kho K:
it = [(Ud-Et)/Rt].(1-e-at) + Imine-at
itc = -( Et/Rt).(1-e-at) + Imaxe-at
Imax=A+C(AD+B)/(1-DC)
Imin = (AD+B)/(1-DC)
**Trng hp dng ti gin on ta c Imin=0,vy nn:
it = [(Ud-Et)/Rt].(1-e-at)
Imax=[(Ud-Et)/Rt].(1-e
-at
-at
(4-12)
(4-13)
IV.1.3 in p trn ti
IV.1.3.1Ch dng ti lin tc
Nh nu khi dng ti lin tc th in p tc thi trn ti s l:
ut=Ud khi K ng v ut=0 khi K ct v khi D0 lm vic.
in p trung bnh (thnh phn mt chiu) trn ph ti :
Utb = .Ud = Ud.t.f
IV.1.3.2 Ch dng ti gin on
Trong trng hp dng ti gin on th giai on kho K ng in p ti vn khng
c g thay i so vi ch dng ti lin tc, tc l khi K ng th u t=Ud. Giai on
kho K ct c phn lm hai gian on nh: t lc bt u ct K cho n khi dng ti
va gim xung bng khng (t=0t=t0) lc ny van D0 lm vic, ta c: ut=0; giai on
nh tip theo l t lc D0 kho (t=t0) cho n thi im ng li kho K chu k ng
ct tip theo (trong khong t=t0t=tc): ut=Et.
Vy ta c th xc nh biu thc tnh in p trung bnh trn ti trong ch
dng in ti gin on nh sau:
T
t
tc t0
1
1 ck
1 d
u
dt
U
.
dt
Et .dt
td .U d L2(tc tD0 ).2 Et
t
d
TckT10
Tck 0
Tck
it
iT1
it
T1
+
ic
ic
iT1
iDo
iDo
C
T2 iT2
Rt
T2 iT2
ut
ut
D0
Ud
D0
Lt
U tb
+
C
Ud
L1
Et
iT1
it
iT2
T2
L
C
Et
D
Ud
Lt
D2
+ T1
Rt
ic
iDo
D0
ut
T1
+
T2
Rt
Lt
iT1
Ud
T5 C
T3
ic
iDo
D0
T4
Rt
Lt
ut
Et
it
Et
Hnh 4.2
IV.2.
Mt s s ca b bin i bng Thyristor
IV.2.1 Mt s s mch ng lc
Trn hnh 4.2 l cc s BB mt chiu-mt chiu s dng kho ng ct bng cc
Thyristor. Trong tt c cc s th: T1 l Thyristor chnh, n ng vai tr kho ng
ct K: khi T1 m tng ng vi kho K kn mch (K ng), cn khi T 1 kho tng
uT1
T1
uC
iT1
it
iC
C
T2
iDo
iT2
D0
iL
L
ut
Rt
Lt
Et
n bng khong thi gian t thi im xut hin mt xung iu khin trn T 1 n thi
im xut hin xung iu khin trn T2 gn nht v tip sau xung xut hin trn T1.
IV.2.1.3 Nguyn l lm vic ca cc s khc
a/- S 2 (hnh 4.2b)
T s hnh 4.2b ta thy rng n ch khc s hnh 4.2a l tn ti thm mt mch
vng phng in th hai, c tc dng gim nh hng ca dng ti n thi gian
phng in ca t. Cc iu kin cng nh bin php np in ban u cho t cng
tng t nh s 1.
b/- S 3 (hnh 4.2c)
Vi s ny th khng cn phi np in ban u cho t. y l u im ca s
ny so vi cc s khc.
V d ti t=0 ta bt u khi ng s , gi thit trc in p trn t ang
bng khng. thi im t=t0 s xut hin xung iu khin u tin trn T1 v van T1 s
m v ang c in p thun do ngun cung cp mt chiu Ud gy nn. Van T1 m th
st p trn n bng khng v trn ti c t in p ngun cung cp (tc l lc ny
ta c: ut=Ud), ng thi s xut hin dng np cho t C theo mch vng: (+Ud) -T1 - D
- L - C- (-Ud). Nu b qua st p trn T1v D ang dn dng th y l mt mch vng
cng hng khng tn tht, theo l thuyt mch in th t C s np in vi qui lut
thay i ca in p dng hm sin, cn dng qua t thay i theo qui lut hm cosin
(ta t t=t-t0 th thi im t bt u np - tc l bt u m T1: t'=0). Biu thc dng
v p t C s l:
uC=2.Ud.sin0t; iC=Im.cos0t;
Vi 0 1/ LC l tn s gc cng hng, Im=2.Ud/ 0.L l bin dng qua t
in C v cun khng L khi t C np in. Nh vy khi 0t=/2 th uC=2Ud, cn dng
qua t th bng khng v bt u c xu hng i chiu, do tnh dn dng mt chiu
ca D, mt khc T2 cn kho nn qu trnh i chiu dng qua t cha xy ra. in p
trn t lc c gi tr bng 2Ud v cc tnh dng bn cc pha trn trong s
hnh 4.2c v s c gi nguyn nh vy cho ti lc m T2. Ti t=t1=t0+t th ta cn
kho van T1, ta a tn hiu iu khin n m T2, van T2 s m do in p trn n
ang thun, t C s phng in qua T2 - qua ph ti. S phng in ca t C qua T2
gy nn trn T1 mt in p ngc (khi T2 m th uT1=Ud-uC), do vy m T1 kho li.
Khi t phng n in p bng khng th D0 s m v dn dng nh s... t cm sinh
ra trong Lt, nn dng t s gim v bng khng, dn n dng T2 cng bng khng, T2
t kho li. n t=t2=t1+tc=t0+Tck th ta li truyn xung iu khin n m T1 v s
lm vic ca s s din ra tng t nh chu k va xt.
c/- S 4 (hnh 4.2d)
Ud
0
t1
t2
t3
t4
t5
Mt chu k lm vic ca BB c th
Hnh 4.4
chia lm 4 giai on. Ta chn mc bt
u xt (t=0) l thi im truyn xung iu khin n m T2 kho T1 v gi thit
rng trc s lm vic ch xc lp. Ta c cc biu thc dng v p cc
phn t ca s trong cc giai on lm vic nh sau:
Giai on 1:
T t=0t=t1 (t1 l thi im kt thc s phng v np ngc li ca t C qua mch
vng C-T2-ti-Ud-C)
Trong :
in p iu khin
uk
FSC
FSR
C
SS
TXT2
ukT2
(ukT1)
TXT1
ukT1
(ukT2)
Hnh 4.5
Hnh 4.5 l s
khi mch pht
xung iu khin cho BB mt chiu - mt chiu s dng kho ng ct bng
Thyristor, iu chnh in p ra theo phng php xung rng. Trong :
FSC: L khi pht sng ch o, c nhim v to ra h thng xung in p
thng c dng hnh ch nht vi tn s thng l bng tn s ca xung in p
R
+
C
Vsat
A
ura
R1
-Vsat
R2
b
Hnh4.6
R1
7
R2
ura
ura
6 555
5
2
1
TL
TH
T
C1
Hnh 4.7
2
R
C
5 6 14
10
11
4044
13
8 9 12
Q
Q
DSC
Hnh 4.8
f1
f1
f2
+Ucc
C1
C2
Tr
uC1
uv
R1
D1,2
-Ucc
uC2
urc
R2
Hinh 4.9
uv
t1
t2
t3
t4
Do c t C1 vi in dung rt nh
Tck
u
C1
mc trong mch cc gc Tr nn
t2
t1
t3
t4
t
Transitor Tr hu nh ch lm vic 0
trong khong sn tng ca xung urc
t2
t4
vo, sau do t C1 c np y 0
t
nn Tr kho li. n thi im
Hnh 4.10
mt xung vo th t C1 s phng
in qua in tr R1 n bng khng chun b cho s m ln tip theo ca Tr khi
xut hin xung vo tip theo. Ta chn mc xt (t= 0) l thi im bt u xut hin
mt xung vo, ti thi im ny Tr s m trong mt khong thi gian rt ngn nhng
t in C2 phng ht in tch np giai on trc v uC2=0. Sau khong
thi gian m rt ngn ca Tr th do t C1 np y bi xung vo nn Tr kho li, t
C2 c np in. Nh bit nu xem rng dng vo ca A bng khng th dng np
C2 c gi tr bng dng qua in tr R2 v bng I=Ucc/R2=const, v vy in p trn t
tng dn theo qui lut tuyn tnh: uC2=I.t/C2 =Ucc.t/(R2.C2). n thi im t=t1 (thng
thng th t1=Tck/2, vi Tck l thi gian mt chu k ca xung vo) th mt xung vo, t
+Ucc1
R1
R2
8
7
C3
4
3
6 555
5
2
C1
R3
Tr4
R14
R12
R9
1
D1,2
C2
+Ucc2 in p iu khin c gi tr
m
C4
uk
A1
Tr5
R11
R13 C6
A2
R10
R15
D6
R16
R4
-Ucc2
R5
R6
C5
R7
D5
* *
R8
RL
ukT1
D4
BAX
D3
Tr1
Tr2 Tr3
D8
GT1
GT2
* *
ukT2
D7
KT1
BAX
Tr6
KT2
Hnh 4.11
b/- Nguyn l lm vic
Nguyn l lm vic ca mch iu khin ny c th minh ho bi cc th hnh 4.12.
Nguyn l chi tit tng
mch ta c th tham kho
ux
1
cc s xt trc y.
t1
t4
t2
t3
t
0
a
u
rc
T th ta xc nh c
urc
-uk
uk
thi gian mt chu k ng
t4
t2
t
0
ct Tck, thi gian mt ln b
uk
Tck
ng t v thi gian mt
T2
t
t4
t2
t
ln ct tc. Cng t th ta c 0
t1'
t3 '
ukT
thy rng chu k ng ct
tc
1
t
l khng i cn thi gian d 0
mt ln ng c th thay
Hnh 4.12
ddi bng vic thay i gi
tr in p iu khin uk. Trn th hnh 4.12 th ux1 l xung ra ca mch pht sng
ch o, urc l in p rng ca u ra ca mch to in p rng ca, ukT1 v ukT2
l xung iu khin cp cho T1 v T2 khi cho BB lm vic.
IV.4. B bin i dng Tranzitor cng sut (tham kho ti liu)
IV.5. Mt s ng dng BB xung p
IV.5.1.To b ngun in p cho ti
BB mt chiu-mt chiu c th dng iu khin tc ng c mt chiu bng 2
phng php: iu chnh in p cung cp cho mch phn ng ng c (c dng cho
mi loi ng c mt chiu) v iu chnh t thng ca ng c. Phng php iu
L
mch ti BB (gim c khi lng
D
v gi thnh) v trong mt s trng
Hnh 4.13
hp c th khng phi dng thm in cm. Hot ng ca BB trong trng
hp ny hon ton nh khi lm vic vi ph ti tng qut chung m ta xt. Nh
iu chnh c gi tr trung bnh ca in p trn phn ng ng c m ta iu chnh
c tc ng c.
*Ch : Ngoi trng hp s dng ng c kch t ni tip nu th ta c th s
dng cc loi ng c mt chiu khc.
IV.5.1.2 S trong trng thi hm ti sinh
Nguyn l lm vic ca s : Trong
iD
+
trng hp ny s... ng c l yu
uC
D1 iD1
t to nn dng in trong s . Ta
CK
gi thit t t=0 n t=t1 th Thyristor
uD
iC
T
C
T1 m, s... ng c c ni ngn Ud
L
T1
T2
uD
iD
uD
T2
iD
t
0
t1
t1 '
T1
t3
t2
D1
t3 '
iD1
uC
iC
T1
iT1
iD
C
T2
uD
CKT
iT2
Hnh 4.16
CL
uC
iRT
Rf
iRf
B
T1
iT1
T2
iT2
iC
C
iL
Up
+
Rp
Dp
Hnh 4.17
IV.5.2.2 Nguyn l iu chnh tc ng c K
S hot ng ca BB mt chiu-mt chiu trong s ny cng hon ton tng t
nh cc s xt. Ch phi lu mt vn l in p np cho t C trong trng
hp chung l ngun cung cp cho BB v y l in p u ra ca cu chnh lu
khng iu khin. V vy khi tc ca ng c cao (gn bng tc ng b ) th
s... mch r to rt nh nn in p chnh lu cng rt nh khng iu kin T 1
phc hi tnh cht iu khin. m bo cho s lm vic bnh thng th trong s
ny ta b tr thm mt mch np ph cho t C.
Nguyn l iu chnh tc ng c nh sau:
Nu ta gi in tr gia 2 im A v B l R AB th ta c: Trong khong thi gian
T1 m (tng ng kho K ng) th R AB=0, cn trong khong thi gian T1 kho (tng
CHNG V:
B BIN I MT CHIU -XOAY CHIU (NGHCH LU)
V.1 Tng quan v nghch lu
Trong lnh vc bin i nng lng in rt nhiu trng hp phi thc hin qu trnh
bin i mt ngun in mt chiu thnh in p hoc dng in xoay chiu c th
iu chnh c gi tr v tn s ca dng hoc p xoay chiu u ra. C mt s thit
b bin i thc hin c nhim v ny, nhng ph bin nht l cc BB mt chiuxoay chiu s dng cc dng c bn dn c iu khin m ngi thng gi theo mt
tn khc l s nghch lu.
Phn loi:
C rt nhiu kiu s nghch lu khc nhau, phn loi ngi ta cng s dng
nhiu cch khc nhau nh: Da vo tnh cht ngun cung cp, da vo s pha ca i
lng ra, da vo c trng ca thit b chuyn mch, da vo c tnh ca ph ti,
da vo kiu s , da vo dng c s dng trong s BB, hoc kt hp mt s
c trng trn, v.v...
y ta nghin cu s phn loi BB da vo c tnh ca ngun cung cp v
c tnh ph ti, vi cch phn loi ny th BB mt chiu-xoay chiu c chia ra
lm 3 loi :
BB in p (nghch lu in p): L BB mt chiu-xoay chiu m ngun
cung cp l ngun in p v ph ti khng c tnh cht dao ng cng hng
hoc nu c tnh cht dao ng cng hng th tn s cng hng f 0 nh hn
tn s in p ra ca BB f (f cng l tn s lm vic ca BB). Ngi ta
thng mc song song vi 2 cc ngun mt t C0 c gi tr ln ( ngha ca
t ln l tu thuc vo ch v tn s lm vic, chnh xc yu cu m
la chn gi tr cn thit ca C0). T C0 c tc dng duy tr cho in p trn 2
cc ngun khng thay i khi BB lm vic, ng thi m bo tnh dn dng
2 chiu ca ngun.
BB dng in (nghch lu dng in): L BB mt chiu-xoay chiu m
ngun cung cp l ngun dng in v ph ti khng c tnh cht dao ng
cng hng hoc nu c tnh cht dao ng cng hng th tn s cng hng
f0 nh hn tn s dng in ra ca BB f (f cng l tn s lm vic ca BB).
Ngi ta thng mc ni tip vi ngun mt in cm L0 c gi tr ln (
ngha ca t ln l tu thuc vo ch v tn s lm vic, chnh xc yu
cu m la chn gi tr cn thit ca L0). in cm L0 c tc dng duy tr cho
dng in ngun khng thay i khi BB lm vic, ng thi m bo tng tr
ln ca ngun.
BB cng hng (nghch lu cng hng): L BB mt chiu-xoay chiu m
ngun cung cp c th l ngun in p hoc ngun dng in nhng ph ti
phi c tnh cht dao ng cng hng vi tn s cng hng f 0 ln hn tn s
in p hoc dng in ra ca BB f (f cng l tn s lm vic ca BB).
Trong thc t th c tnh cht dao ng cng hng mch ti phi c cc
I
f1,U1
II
+
II
L0
C0
Ud
I
f1,U1
Ud
Hnh 5.1
f2,U2
I
Id
f2,I2
0
3
2
ut
it
t1
t2
t4
t3
Hnh 5.4
Gi tr t1 c th xc nh bng cch thay t=t1 vo biu thc dng it v cho v tri
bng khng, cui cng ta rt ra :
t1 = (Lt/Rt).ln[(Ud+Rt.Im)/Ud]
(5-8)
Cng t cc kt qu trn ta c: Cc tiristor trong thi gian mt chu T dn dng
mt khong bng T-t1, cn cc diode ngc th dn dng mt khong ng bng t 1.
Xut pht t nhn xt ny ta c th tm c gi tr trung bnh ca dng qua cc van
nh sau:
Dng trung bnh qua diode ngc:
t
t1
at
at
dt
I
(1/ T ). it .dt (1/ T ) (U / Rt ).(1 e
) I m .e
Dtb
d
0
0
(5-9)
T /2
at
at
dt
I
(1/ T ). it .dt (1/ T ) (U / Rt ).(1 e
) I m .e
Dtb
d
t
t
1
1
(5-10)
+
T1
D11
C0
Ud
*
C1
C4
L1
+
D44
L4
T3
ut
L3
it
Zt
L2
D33
* +
- C3
*
C2
D22
T4
T2
Hnh 5.5
uT1 = Ud - 2Ud = -Ud
v T1 s kho li, khi in p trn t C4 gim v bng khng th do diode D44 mc song
song vi C4 m qu trnh np ngc li ca C4 khng xy ra, lc ny t C1 cng c
np n in p bng Ud, vi ph ti c c tnh in tr-in cm th dng ti cha
i chiu m n c khp qua D44 v D33 v ngun cung cp, van T4 tm thi kho
li. Khi nng lng tch lu trong Lt c gii phng ht th dng ti bng khng v c
xu hng i chiu, lc ny nu trn T4 v T3 vn cn tn hiu iu khin th 2 van ny
li m v dng ti i chiu. Qu trnh kho cc van T3 v T4 s din ra tng t khi ta
truyn tn hiu iu khin n m 2 van T1, T2.
Tnh ton cc phn t chuyn mch
Ti
L1
C1
Lt
I
+
L4
Ti
Rt
Lt
Rt
Ud
C4
D44
C4
I
T4
I+i
L4
i
T4
Hnh 5.6
Ta gi thit l ph ti in tr-in cm vi in cm Lt ca ph ti ln hn rt
nhiu so vi in cm chuyn mch L (L1=L2= L3=L4=L<<Lt), b qua cc tn tht
trong s , v trong thi gian chuyn mch th xem rng dng qua ti khng thay i
v bng dng ti ti thi im bt u chuyn mch (=I). Trc thi im chuyn
mch th dng qua L1 bng I, cn dng qua L4 bng khng nn nng lng tch lu
tng trong L1 v L2 bng L.I2/2. Ngay sau khi T4 bt u dn in th phn b dng
in c biu din trn hnh 4-6a, do s lin tc ca nng lng t trng trong cc
in cm L1 v L4 nn khi dng qua L1 bng khng th dng qua L4 phi bng I m
bo nng lng t trng trong chng vn l LI2/2. Trong s lc ny hnh thnh
mch vng dao ng gm C1, C4 v L4 mc song song nn tn s gc cng hng:
0 = 1/ 2 LC
(5-11)
Dng tng ca C1 v C4 phi bng 2I v gm dng phng qua ti v qua L4. Khi in
p trn t C4 hoc trn L4 gim xung cn mt na gi tr ban u th in p trn T1
bng khng v bt u chuyn sang dng. Khong thi gian t C 4 phng t Ud xung
cn Ud/2 l thi gian phc hi tnh cht iu khin ca T1. Sau khi in p trn t C4
gim xung bng khng th D44 m v dng in ca L4 s khp qua diode ny, tn
tht thc t trn T4, D44 v L4 s tiu tn ht nng lng d trong L4 v dng qua T4,
L4 s trit tiu. Giai on tiu tn nng lng d trong L4 c biu din trn hnh 46b. Theo cc phn tch trn ta c dng qua L4 trong khong thi gian u ca qu trnh
chuyn mch l:
i=(Imax+I).sin( 0t+) - I
(5-12)
Vi Imax l gi tr dng cc i qua L4 v T4 khi chuyn mch, trnh cc tn
hao qu ln khi chuyn mch ta thng chn Imax=1,5I. Gc c xc nh t iu
kin: ti t=0 th i bng I. Vy:
=arcsin[2I/(Imax+I)]
(5-13)
cho in p trn L4 gim xung bng mt na gi tr ban u cng c ngha
l di/dt cng gim xung cn mt na gi tr ban u, khong thi gian ny (ta k hiu
l t1) ti thiu phi bng thi gian kho ca tiristor tk. Tm ly t1=tk, ta c:
0tk = arccos(cos /2) -
(5-14)
T (5-14) ta tm c 0, gi thit ta t 0=A. Dng in qua ngun mt chiu
id=(1/2).(Imax+I)sin( 0t+). Khi (0t+)=/2 th in p trn t C4 bng khng v dng
qua cun dy L4 t gi tr cc i bng Imax. Nng lng ly t ngun trong khong t
0t=0 n (0t+)=/2 l:
Wd
0t / 2
(5-15)
0t 0
0t / 2
(5-16)
(5-17)
0t 0
T5
Ud
C1
C0
-
L1
T1
ut
it
+
T8
Nguyn l lm vic
C2
-
Zt
D44
D33 T7
T3
T4
Hnh 5.8
T2
L2
+
D22
T6
+ L0
Id
T1
A
Ud
T3
Ti
Rt
it
Lt
ut
T4
T2
Hnh 5.10
S BB cha c thit b chuyn mch nh hnh 5.10. Trong s ny th cc
tiristor chnh T1T4 lm nhim v bin i dng mt chiu Id thnh dng xoay chiu it,
to ra ngun c c trng ngun dng in ta mc ni tip vi mch ngun mt
in cm ln L0, ti ca BB c th l thun tr hoc in tr in cm hoc c thm
in dung, y ta nghin cu vi loi ph ti ph bin nht l ti in tr in cm
(Rt-Lt).
Nguyn tc khng ch
to ra dng in xoay chiu trn ph ti ngi ta khng ch 2 cp van T1, T2 v T3,
T4 lm vic lch nhau mt na chu k (tc l lch nhau 1800 in). V d t
t=0t=T/2 (t=0t=) ta khng ch m T1, T2 v kho T3, T4, do vy trong mch s
c dng in i theo ng (+Ud) - L0 - T1 - ti - T2 - (-Ud), ta c : it=Id; t t=T/2t=T
(t=t=2) th ta khng ch kho T1, T2 v m T3, T4, nn trong mch s c dng
in i theo ng (+Ud) - L0 - T3 - ti - T4 - (-Ud) v trong khong ny ta c: it = -Id.
Cc chu k tip theo s lm vic tng t. Ta c th dng ti nh hnh 5.11.
it
0
0
Id
T/2
()
Id (2)
2T
T
(3)
(4)
t
(t)
Hnh 5.11
T th dng ti ta thy rng dng ti l dng xoay chiu khng hnh sin, vi sng
hi bc nht dng in c tn s bng tn s khng ch BB (tn s khng ch cc
van) v cc thnh phn sng hi bc cao. Vic xc nh in p trn ti c th ng
dng nguyn l xp chng : ut = u1+un , trong u1 l thnh phn sng hi bc nht
ca in p trn ti, un l thnh phn sng hi bc n (n>1 v nguyn) ca in p trn
ti.
**Ch : Do ngun cung cp l ngun dng in mt chiu nn dng mch ngun
khng i chiu, v vy nghch lu dng thng khng s dng cc diode ngc.
Mt s s nghch lu dng mt pha c cc phn t chuyn mch (c
mch chuyn i).
a/- S dng my bin p c im khng (c trung tnh)
it
Rt
Lt
ut
L0
Id
W2
*
*
W11
O
(+) (-)
- +
C
Ud
T1
BA
*
W12
B
T2
Hnh 5.12
S BB nh hnh 5.12. Trong s ch s dng 2 tiristor T1 v T2. Mch chuyn
i s dng t in C mc song song vi cc cun s cp my bin p ra BA, cng c
th mc t chuyn mch song song vi cun th cp BA. My bin p ra BA ca BB
c 2 cun s cp c s vng ging nhau v c u nh trn s . Nh s dng my
bin p c im khng m ta gim c s van c iu khin ca BB.
Nguyn l chuyn mch ca BB i nh sau:
Ta gi thit l van T1 ang lm vic, xut hin dng in i theo vng (+Ud) - 0 - W11 A - T1 - (-Ud). Trn mch ti s c na chu k dng ca dng ti. ng thi vi vic
T1 dn dng s c s np in cho t C bi tng in p trn 2 cun s cp, trn C s
c in p vi cc tnh nh ghi trn s ngoi du ngoc. Ti thi im t=t0 no
ta cn kho T1 v m T2 to ra na chu k m ca dng ti, ta truyn xung iu
khin n T2, van T2 s m v t C phng in qua T2 v t ton b in p trn n
ln T1 vi cc tnh dng t vo katt, tc l T1 b t in p ngc nn kho li.
T C sau khi phng n in p bng khng s c np theo chiu ngc li
chun b cho qu trnh kho T2 khi ta m T1 (ti t=t0+T/2).
b/- S s dng cc tiristor ph (hnh 5.12)
L0
Id
+
T5
T1
C1
Ud
it
Rt
Lt
C2
- +
T8
T7
T3
Ti
- +
T4
ut
T2
T6
Hnh 5.13
Trong s ny ta s dng 4 tiristor ph t T5 n T8 kt hp vi 2 t C1 v C2
m bo qu trnh chuyn mch dng in ca cc tiristor chnh T1T4 .
Nguyn l chuyn mch
+
D11
D44
T4
D55
T5
D33
C0
Ud
T3
T1
T6
T2
D66
D22
uA
ZA
uB
ZB uC
ZC
Hnh 5.14
Nguyn tc khng ch
to ra in p xoay chiu ba pha trn ph ti ba pha ZA, ZB, ZC ta thc hin khng
ch cc tiristor chnh T1 T6 lm vic theo qui lut nh sau :
Cc van trong cng mt pha (pha A l T1, T4; pha B l T3, T6; pha C l T2, T5 )
lm vic lch nhau mt na chu k, tc l lch nhau 1800 in.
Cc van trong cng mt nhm lm vic th t lch nhau 1/3 chu k, tc l 120 0
in.
T cc nguyn tc nu trn, nu gi thit chu k lm vic ca BB l T v thi
im t=0 l thi im pht xung iu khin m van T 1 th qui lut xut hin tn hiu
iu khin trn cc tiristor th t theo biu trn hnh 5.15.
ukT1
t1
t2
t3
t4
t5
t6
t7
t8
t9
t10
ukT2
t
ukT3
ukT4
ukT5
ukT6
T/6
T/6
T/6
T/6
T/6
t
t
t
T/6
t
Hnh 5.15
in p trn ph ti ca nghch lu in p ba pha
xc nh in p trn ph ti nghch lu in p ba pha ngi ta c th s dng cc
phng php khc nhau. Chnh xc hn c l da vo khong dn dng ca mi van
trong mt chu k lm vic ca BB kt hp vi qui lut lm vic ca cc van nh
nu phn nguyn tc khng ch. Cng nh cc BB khc, ngi ta gi khong thi
gian dn dng ca mi van trong mt chu k lm vic ca BB l gc dn ca van, k
hiu l . Trong phm vi thi gian dn dng ca mi van trong mt chu kT/3 (tc l
1200) th ta c th p dng cc biu thc c xy dng sau y.
Ta gi in p gia cc im A,B,C so vi im cc m ca ngun cung cp
mt chiu l uA0 ,uB0 ,uC0 v in p trn cc ph ti ZA, ZB, ZC l uA, uB, uC; in p
dy ph ti l uAB, uBC, uCA. Cc in p uA0, uB0 ,uC0 c xc nh nh sau:
-uA0 =Ud khi T1 m, uA0 =0 khi T4 m, uA0 =Ud/2 khi T1, T4 cng kho
-uB0 =Ud khi T3 m, uB0 =0 khi T6 m, uB0 =Ud/2 khi T3, T6 cng kho
-uC0 =Ud khi T5 m, uC0 =0 khi T2 m, uC0 =Ud/2 khi T5, T2 cng kho
Ta c cc phng trnh:
uA+ uB + uC = 0
(5-20)
uAB = uA0 - uB0
(5-21a)
uBC = uB0 - uC0
(5-21b)
uCA = uC0 - uA0
(5-21c)
uAB = uA - uB
(5-22a)
uBC = uB - uC
(5-22b)
uCA = uC - uA
(5-22c)
Gii h cc phng trnh ny ta c :
uA = (2uA0 - uB0 - uC0)/3
(5-23a)
uB = (2uB0 - uA0 - uC0)/3
(5-23b)
uC = (2uC0 - uB0 - uA0)/3
(5-23c)
Cc biu thc (5-23) cho php ta xc nh in p trn ph ti ca s nghch
lu in p ba pha khi bit gc dn ca van. i vi nghch lu in p th gc dn
ca van c th thay i trong phm vi rng, gi tr gc dn cc i khi khng xt n
thi gian chuyn mch l: max=
V.3.1.2 Mch chuyn i v kho st qu trnh chuyn i
a/- Cc s nghch lu in p ba c c mch chuyn i
Cc s nghch lu p ba pha vi y mch chuyn i rt a dng, cc kiu
mch chuyn i nghch lu in p mt pha cng hon ton c th s dng cho
nghch lu in p ba pha. Sau y ta s gii thiu mt trong cc s thng dng.
l s vi mch chuyn i dng cc tiristor ph:
S nguyn l nh hnh 5.16, trong s ny ngoi cc phn t nh trong s
hnh 5.14 gii thiu, cn c thm cc phn t chuyn mch gm: Cc tiristor ph
T7T12 v cc mch L1-C1, L2-C2, L3-C3. Nguyn l hot ng kho mt van no
trong s hon ton tng t nh trong s mt pha gii thiu.
+
T7 T9
T11
D11
L1
L2
L3
C1
C2
C3
C0
Ud
T10 T12
D33
T3
T5
D55
B
C
D44
T8
T1
A
T6
T4
D66
ZA
uA
ZB
uC
uB
T2
D22
ZC
Hnh 5.16
b/- Kho st qu trnh chuyn i (tham kho ti liu)
V.3.2 Nghch lu dng ba pha
V.3.2.1 Mch ng lc v nguyn tc khng ch
Cng tng t nh vi nghch lu in p l ta c th to ra h thng dng in xoay
chiu ba pha t ngun cung cp l ngun dng mt chiu bng cch s dng ba BB
mt pha lm vic cng tn s v th t lch nhau 1/3 chu k hoc dng mt BB ba
pha. y ta cng s dng s nghch lu mc theo s cu ba pha xt nguyn
tc to ra h thng dng xoay chiu ba pha. S BB cha c cc phn t chuyn
mch nh hnh 5.17. Trong s cng s dng 6 tiristor phn lm 2 nhm van nh
nghch lu p, cho ngun cung cp c c trng ngun dng ta mc ni tip vi
ngun in cm ln L0, trong s ny ta mc ti dng hnh sao (Y).
L0
Id
+
T5
T3
T1
A
Ud
T4
B
iB T2
i A T6
iC
uA
ZA
uB
Hnh 5.17
ZB u C
ZC
iA
t
Id
0
/3
2/3
4/3
5/3
7/3
iB
t
0
2/3
Id
4/3
5/3
7/3
iA
t
Id
0
/3
2/3
4/3
5/3
7/3
Hnh 5.18
Nguyn tc khng ch:
Hon ton tng t trng hp nghch lu in p ba pha, th xung iu khin cc
van cng tun theo qui lut nh hnh 5.15.
Do c im l dng ngun lin tc v khng i, lin h vi s hot ng ca
s chnh lu cu ba pha khi dng mch mt chiu (ti) l lin tc th mi van trong
mt chu k ch dn dng mt khong thi gian bng 1/3 chu k ta suy ra : Trong s
nghch lu dng cu ba pha th mi van trong s ch dn dng mt khong thi gian
bng 1/3 chu k ca dng in ra trn ti, tc l gc dn ca mi van l : =2/3
T ta c th dng ti ca b bin i nh hnh 5.18. Dng qua ti l dng
in xoay chiu khng hnh sin v c ph sng hi ging nh trng hp dng in
qua li in khi s chnh lu cu ba pha lm vic vi ti c Ld.
V.3.2.2 Mch chuyn i v kho st qu trnh chuyn i
a/- Mt s s nghch lu dng ba pha c cc phn t chuyn mch
(c mch chuyn i)
Cng nh nghch lu p ba pha, nghch lu dng ba pha c rt nhiu dng mch
chuyn i khc nhau. Sau y ta s xt vi s trong s .
a/- S chuyn mch bng t c s dng cc it ngn cch
S BB nh hnh
L0
Id
5.19, trong +
T1
T3
T5
chuyn mch dng
+ + nhm van ant chung
C13 C1
C35
uA
iA
ta s dng cc t C13,
+5 ZA
D1
D5
D3
C15, C35, cn
uB
iB
A
chuyn mch cc van Ud
ZB
B
C
nhm Cathode chung
uC
iC
D
D
D
4
6
2
ta s dng cc t C24,
ZC
C26, C46. Cc it D1
C46 C
C26
24
D6 c tc dng ngn
T4
T6
Hnh 5.19
T2
L0
Id T3
Ct
ZA
uA
D3
uB
Ud
D2
T2
ZC
D1 iA
ZA
iB
ZB
uC
iC
ZC
Hnh 5.22
L0
Id
Ud
T5
T3
T1
Cc
+
T4
iA T6
iB T2
ZA uB
ZB uC
iC
uA
Hnh 5.23
ZC
T7
T8
<max=
Hnh 5.24
tr in p ngun m iu chnh gc dn ca van, th hnh 5.24 minh ho trng
hp va nu.
c/- iu chnh xung tng nc
Trong trng hp ny thay i in p ra nghch lu ngi ta khng ch cho mi
van m kho nhiu ln trong mi chu k va iu chnh in p ra ng thi khi
kt hp vi vic iu ch rng xung ta ci thin c cht lng in p trn ti.
th hnh 4-14 minh ho phng php iu chnh ny
Hnh 5.25
V.4.2 Nng cao cht lng in p ra
Nu ng cong in p trn ti l cc xung hnh ch nht c di ging nhau trong
mi na chu k th cc sng hi bc cao trong ng cong in p s c bin ng
k so vi thnh phn sng hi bc nht. iu ny s nh hng rt nhiu n s lm
vic ca ph ti BB. ci thin cht lng in p ra ta phi tm cch gim nh cc
sng hi bc cao hoc tt nht l lm trit tiu c cc sng hi tn s thp trong cc
sng hi bc cao. Ngi ta tm ra nhiu phng php nng cao cht lng in
p ra nghch lu. Sau y ta xt mt s phng php .
a/- iu ch rng xung
Ni dung ca phng php ny l: Trong mt na chu k ngi ta khng ch cho mi
van lm vic nhiu ln c nhiu xung in p trn ti v ngi ta iu ch sao cho
di cc xung thay i theo mt qui lut nh trc no , thng l qui lut hm
sin. Vi trng hp nay th di cc xung u v cui mi na chu k l nh nht
v n tng dn khi cng tin n gia na chu k (nh ca hnh sin). th hnh 5.26
minh ho ni dung phng php ny.
u
t
T/2
T
Hnh 5.26
b/- Dng phng php cng in p ca nhiu s nghch lu cng tn s v c
gc dn khc nhau
+
D1a T1a
BA1
BA2
ur1
ur2
T3c D3c
BA3
C0
Ud
D4a T4a
ur3
T2b D2b D4c T4c
ura
T2c D2c
Hnh 5.27
ur1
t
/3 2/3
2/3
ur2
4/3
5/3
2 7/3
/6
/3
ur3
c
t
ura
t
Hnh 5.28
Trong s hnh 2.27ta s dng 3 s nghch lu in p mt pha, ph ti ghp vi
BB qua cc my bin p BA1, BA2, BA3. Cc s nghch lu c khng ch lm
vic cng tn s nhng gc dn khc nhau v thi im m ca cc van tng ng
cng lch nhau mt gc tu thuc gc dn. th hnh 5.28 nu ln trng hp:
Gc dn BB1 l 1= , gc dn BB2 l 2= 2/3, gc dn BB2 l 3= /3.
Van T1b m chm hn T1a mt gc bng /6, van T1c m chm hn T1b mt gc
bng /6.
Kt qu l ta c in p trn ti ut =u1 + u2 +u3 c dng nh th hnh 5.28d,
ng cong ny c t l bin cc sng hi bc cao so vi sng hi bc nht gim i
rt nhiu so vi dng in p hnh ch nht.
V.5. Nghch lu
Ct
cng hng
Ct Lt
Rt
B
A
A
B
V.5.1. Khi nim
a
b
Lt
Rt
chung
Ct
Nh nu trong
Ct2
Ct1
A
B
Lt
phn th nht ca A
B
c
d
Lt
Rt
chng ny, nghch
Rt
lu cng hng l
Ct2
mt
BB
mt
A
Ct1
Lt
Rt
Hnh 5.29
+
D11
Ud
C0
T1
A
Ct
it
Ti
Rt
D33
T3
Lt
uCt
D44
T4
ut
T2
D22
S mt BB
biu din trn hnh 4-30, trong s ny ta c:
Cc tiristor T1T4 dng bin i nng lng in mt chiu ca ngun thnh
nng lng in xoay chiu trn ph ti gm 3 phn t l Rt, Lt v Ct, gi tr ca cc
phn t ph ti c la chn sao cho chng c tnh cht dao ng cng hng vi tn
s cng hng f0>f l tn s lm vic ca BB. Ta c f0= 0/2 v f=/2 (hay
=2f), v gi tr 0 c xc nh theo cng thc sau:
0 *2 b2 vi * 1/ Lt .Ct v b=Rt/(2Lt)
ukT
1
ukT
6 t
2 2
3 t
it
it
2
6 t
3 t
4
iT1
iT2
2
0
iD1
iD2
t 0
iD1
0
uT1 uT2
iD2
T
t 0
uT1 uT2
t 0
Ud
Ud
uC
uC
t 0
Hnh 5.31
Mt khc cc tiristor T1, T2 kho t trc nn dng ti s gi bng khng. Ti thi
im t= th ta truyn xung iu khin n m T3 v T4, hai van ny s m v qu
trnh dao ng ca dng mch ti li bt u. Trn hnh 5.31a biu din mt s th
minh ho nguyn l hot ng ca s trong ch dng ti gin on.
Id
Lt
T1
Ud
T3
Rt
it
Ct
T4
B
T2
uCt
Hnh 5.32
Trn s hnh 5.32 l mt b nghch lu cng hng song song ngun cung cp
dng ngun dng. in cm L0 trong trng hp ny nh hn rt nhiu so vi nghch
lu dng in. Tn s cng hng ca mch c xc nh theo biu thc sau:
0=
L0+Lt
1
-
L0.Lt.Ct
4.Rt2.Ct2
a
it
t 2
0
-ng nt t l
sng hi bc nht
dng ti
t 4
t 1
it
uCt=ut
t 4
0
t 1
uT1=uT2
='
0
t 1
t 4
2
uT1
1 2
Ud
uL0
0
t 1
t 4
2
Hnh 5.33
Gi thit ti t=0 ta truyn xung iu khin m 2 van T1 v T2 (trc dng tng
mch ti it=0 (xem s v th). Hai van T 1, T2 m v trong s xy ra dao ng
cng hng. Dng qua cc tiristor thay i theo biu thc :
iT1=iT2=Im.sin 0t.
2 .Ut
UTngmax=
2 .Ut.sin2.
Ph lc
P1.-Mt s mch lgic o chiu khi iu khin ring r BB xoay chiu-mt
chiu (chnh lu) c o dng
P1.1- Mch th nht
P1.1.1-S
Tn hiu khng ch chiu
dng ukc
UIn
NOT
2
OR
1
R1
NOT
1
R3
R5
C1
Tr1
D1
UIt
NOT
2
OR
2
R2
HnhP1
R4
R6
C2
Tr2
D2
Tn hiu bo cn
xung ly t u ra
mch so snh hoc
sa xung ux1
HnhP2
NO
T
IC3
IC2
Tn hiu khng
ch chiu dng
ti ukc
R1
IC1
-Ucc
+Ucc
A Ra CL1
CL2
B Rb
IC4
10
11
12
TO1
R2
TO2
Tr1 Tr2
R4
D1
D2
C Rc CL3
R3
Tn hiu khng
ch ct cc xung
tr-c khi o chiu
C1 C2
TO3
u ni chung ca mt nhm
van
(Mt u ca in p chnh
Tn hiu
l-u)khng ch chiu dng BB l ukc, khi ukc <0 th yu cu cho php pht
xung cho b chnh lu thun, cn ngc li khi ukc0 th bo cho php pht
xung cho b chnh lu ngc.
Tn hiu bo c xung u ra mch sa xung ux1, khi c xung th ux1 c mc 1
v dn n u ra mch o NOT c mc 0 v cha cho php cc u ra ca
trig D(IC2) chuyn trng thi, tc l cha cho php o chiu.
Tn hiu bo trng thi kho ca cc van ly t cc gp cc transitor, tn hiu
ny c hai mc : Tn hiu bo trng thi kho ca tt c cc van vi thi gian
tr nh (gn nh khng tr) mc song song vi tn hiu bo mt xung( tn hiu
u ra mch o NOT),tn hiu ny c s dng cc xung c hai b chnh
lu( c th ct ngun cung cp hoc kho mch so snh hay sa xung); tn hiu
bo trng thi kho ca tt c cc van vi thi gian tr ln cc tiristor
phc hi tnh cht iu khin mt cch chc chn, tn hiu ny mc song song
vi tn hiu bo ct xung qua diode D2, ch khi c 2 tn hiu ny mi c
th cho php o chiu.
Tn hiu bo ct xung tt c cc van ly t u ra ca mch v-o 12 ca
IC4.
Tn s chnh lu
Cc biu thc ch yu
Ghi ch
(A)
(B)
(C)
(D)
S chnh lu hnh
tia mt pha c diode
khng
S chnh lu hnh
tia hai pha
S chnh lu hnh
tia hai pha c diode
khng
S chnh lu hnh
tia ba pha
S chnh lu hnh
tia ba pha c diode
khng
Udo=(3 6 /2).U2;
Ud=Udo.[1+cos(+300)]/ 3
ITtb=Id.(5/6-)/2; ITtbmax= Id/3
IDotb=Id.3.( -/6)/2; IDotbmax = Id
UTthmax= 2 .U2; UTngmax= 6 U2
UDongmax= 2 .U2
S chnh lu hnh
tia 6 pha
S chnh lu hnh
tia 6 pha c cun
khng cn bng
(A)
8
(C)
S chnh lu hnh
cu mt pha
S chnh lu hnh
cu 1 pha c diode
khng
S chnh lu hnh
cu 1 pha 2 diode, 2
tiristor, 2 diode 2
nhm van
11
S chnh lu hnh
cu 1 pha 2 diode, 2
tiristor, 2 diode
cng nhm van
12
S chnh lu hnh
cu ba pha
10
S chnh lu hnh
cu ba pha dng 3
diode v 3 tiristor
(D)