Direccin Xeral de Formacin Profesional e

Ensinanzas Especiais

Material para a preparacin

das probas de acceso a
distancia
Grao
Proba
Parte da proba
Unidade didctica
Actividade
Autores
Nome do arquivo

Medio
Sociocultural
Lingua galega
1. Ortografa
1.1. Alfabeto
Grupo de traballo de elaboracin de m
para a preparacin da proba de acces
UD01_A01_Ortografa_Alfabeto.RTF

ndice
1. Ficha tcnica....................................................................................................................3
1.1

Ttulo e descricin........................................................................................................................... 3

1.2

Obxectivos...................................................................................................................................... 3
Obxectivos didcticos..............................................................................................................3

1.3

Contidos.......................................................................................................................................... 3
Conceptuais............................................................................................................................. 3
Procedementais....................................................................................................................... 3
Actitudinais............................................................................................................................... 3

1.4

Aspectos metodolxicos................................................................................................................. 4

1.5

Descricin do que se vai aprender.................................................................................................. 4

2. Descricin da actividade..................................................................................................5
2.1

Introducin...................................................................................................................................... 5
As letras e os dgrafos do alfabeto galego moderno...............................................................5
O xnero das letras e as palabras doutras linguas..................................................................5
Exemplos de uso das grafas...................................................................................................6

2.2

Tarefas............................................................................................................................................ 9
2.2.1

Tarefa 1: Nome e xnero das letras....................................................................................9

Exercicio 1............................................................................................................................... 9
Autoavaliacin..............................................................................................................9
Exercicio 2............................................................................................................................... 9
Autoavaliacin..............................................................................................................9
Exercicio 3............................................................................................................................... 9
Autoavaliacin............................................................................................................10

2.2.2

Tarefa 2. As letras b e v.................................................................................................... 10

Exercicio 1............................................................................................................................. 10
Autoavaliacin............................................................................................................10
Exercicio 2.............................................................................................................................. 11
Autoavaliacin.............................................................................................................11

2.2.3

Tarefa 3: Utilizacin do h.................................................................................................. 12

Exercicio 1............................................................................................................................. 12
Autoavaliacin............................................................................................................12
Exercicio 2............................................................................................................................. 12
Autoavaliacin............................................................................................................13
Exercicio 3............................................................................................................................. 13
Autoavaliacin........................................................................................................................ 13

2.2.4

Tarefa 4: Uso de nh, r e rr................................................................................................. 13

Exercicio................................................................................................................................ 13
Autoavaliacin............................................................................................................13

2.2.5

Tarefa 5: Utilizacin de s ou x........................................................................................... 14

Exercicio 1............................................................................................................................. 14
Autoavaliacin............................................................................................................14
Exercicio 2............................................................................................................................. 14
Autoavaliacin............................................................................................................14

2.2.6

Tarefa 6: Uso de l e ll........................................................................................................ 15

Exercicio 1............................................................................................................................. 15
Autoavaliacin............................................................................................................15

Ficha tcnica

1.

1.1 Ttulo e descricin

Ttulo: Alfabeto.
Descricin: nesta actividade trtanse as letras do alfabeto galego moderno e a sa utilizacin
correcta seguindo as normas ortogrficas da lingua.
Nome do arquivo da actividade: UD1_A1_Ortografa_ Alfabeto.RTF.

1.2 Obxectivos

Integrar nos textos escritos as normas derivadas das convencins ortogrficas, atendendo
adecuacin das estruturas morfolxicas e sintcticas.
Obxectivos didcticos

Recoecer e analizar os grafemas do alfabeto e os fonemas correspondentes.

Empregar con correccin as grafas h, b/v, s/x, l/ll, r/rr, n/ e nh.
Utilizar o dicionario tradicional ou o electrnico para procurar a ortografa das palabras.

1.3 Contidos
Conceptuais

Caractersticas grficas da lingua escrita.

As normas ortogrficas.
O alfabeto: letras e dgrafos.
O uso das grafas h, b/v, s/x, l/ll, r/rr, n/ e nh.
Procedementais

Producin de textos de diverso tipo atendendo ortografa.

Traballo sobre textos e listaxes de palabras para practicar a grafa correcta.
Emprego con correccin as grafas h, b/v, s/x, l/ll, r/rr, n/ e nh.
Manexo do dicionario tradicional ou electrnico para buscar a ortografa das palabras.
Actitudinais

Valoracin das producins escritas caracterizadas pola sa correccin.

Interese por adquirir e utilizar unha ortografa precisa.
Afeccin pola escritura correcta de textos de calquera tipo.
Aceptacin razoada das normas ortogrficas.
Valoracin do dicionario como ferramenta e fonte de informacin sobre a ortografa das
palabras (dicionarios tradicionais, dicionarios electrnicos, correctores ortogrficos para
ordenador, etc.).

Pxina 3 de 15

1.4 Aspectos metodolxicos

Esta actividade componse de tarefas destinadas ao traballo individual do alumno, podendo
realizarse de xeito presencial ou a distancia a travs da internet.
Temporalizacin: unha hora.
Recursos:
Materiais:
Celia Daz Nez e Mercedes Seixo Pastor: Lingua galega e literatura, 3 de ESO, Proxecto
Configura, Anaya, 2004 (ISBN: 84-667-3364-7).
Normas ortogrficas e morfolxicas do idioma galego, Real Academia Galega e Instituto da
Lingua Galega, 18 edicin revisada, decembro 2003 (ISBN: 84-87987-51-6).
Espazos: o centro educativo de referencia.
Contorno de comunicacin necesario para a actividade: internet e prcticas presenciais
acompaados por un profesor.

1.5 Descricin do que se vai aprender

Nesta actividade imos aprender a recoecer as letras e os dgrafos que se utilizan na lingua
galega. Faremos, en primeiro lugar, unha descricin do nome, o xnero e o uso das vinte e
das letras do alfabeto a dos seis dgrafos, e mais trataremos as letras que se utilizan en
palabras procedentes doutras linguas.

2.

Pxina 4 de 15

Descricin da actividade

2.1 Introducin
As letras e os dgrafos do alfabeto galego moderno

O alfabeto galego moderno componse de vinte e das letras (a, b, c, d, e, f, g, h, i, l, m, n, ,

o, p, q, r, s, t, u, v, x e z) e seis dgrafos (ch, gu, ll, nh, qu e rr).

Normas ortogrficas e morfolxicas do idioma galego, O alfabeto. Pxinas 15 e 16.

Tarefa 1: Nome e xnero das letras.

O nome dalgunhas destas letras O nome dos dgrafos o seguinte:
o seguinte:
ch: ce hache

g: gue
h: hache
q: que

gu: gue u
ll: ele dobre
nh: ene hache

x: xe

qu: que u

z: zeta

rr: erre dobre

a: a

En exemplos como ghato ou ghicho empregamos o dgrafo gh (gue hache ou ghe

hache) para expresarmos graficamente a gheada.
O xnero das letras e as palabras doutras linguas

Ao nomearmos as letras e os dgrafos temos que lembrar que o xnero masculino e que
nas formas procedentes doutros idiomas utilizamos letras que non aparecen nas palabras
galegas.
O nome das letras sempre
masculino:

En palabras doutros idiomas poden

aparecer os seguintes signos:

g: o gue

j: o iota

h: o hache

: o ce con cedilla (ce cedillado)

q: o que

k: o ka

x: o xe

w: o uve dobre

z: o zeta

y: o y grego

a: o a
ll: o ele dobre
gu: o gue u

Exemplos de uso das grafas

Lingua galega e literatura (3 de ESO), Anaya, Ortografa. Pxinas 137, 138, 156, 170, 184
e 198.

Pxina 5 de 15

Normas ortogrficas e morfolxicas do idioma galego, RAG/ILG, O alfabeto. Pxinas 18 a

24.

Tarefa 2: As letras b e v.
B/V
abel, abeleira,

av,avoa, avoengo

botar/votar

baleiro, baleirar

varrer

basto/vasto

beira, ribeira

vasoira

barro/varro

bolboreta

verza

baga/vaga

gabeta

voda

cabo/cavo

gabia

vulto

bago/vaga

marabilla

covarde

nabal/naval

mbil, autombil, inmbil,

esvelto

rabo/ravo

nobelo

gravar,gravado, gravacin, desgravar

ben/ven

rebentar

avogado

rebelar/revelar

sarabia

acevo, acivro

trobador

chuvasco, chuvia

goberno

escaravello

billa

escarvar

besta

esvarar

cabalo

garavanzo

bidueiro

gravata

pavilln
trevo
vaixela
varanda
varcia
vermello
verniz
voitre
xavelina
Cristovo
Estevo

Tarefa 3: Utilizacin do h.
H

haber

ermida

horta

ermo

harmona

irmn

Henrique

ola

hind

ombro,ombreiro

hucha

orfo

prohibir

so

adhesivo

ovo

coherente

achar

filharmnica

alel

vehculo

ata

deshonesto

baa

ah!, eh!, uh!, oh!, boh!, bah!

exuberancia
inchar
oco

Pxina 6 de 15

 Tarefa 4: Uso de nh, r e rr.

NH

R/RR

Duplicacin da consoante

unha

distincin de significados

rtmico, monorrtmico

algunha

caro/carro

redor, arredor

ningunha

fero/ferro

romnico, iberorromnico

Tarefa 5: Utilizacin de s ou x.
S/X
CON S

NON LEVAN S

As palabras que comezan por estra- ou es- (non

son prefixos):
escaso
escolma
escavar
escavadora
escavacin

Outras palabras como:

diminur

diminucin

biscao

subtraer

belisco

subtraccin

lapis

subtraendo

bisneto

esquerda

escolma

mesquita

escusa

mesquio

esplendor

polisn

espolio

sentinela

espraiar

xasmn

espremer
estender (pero extensin, extenso e extensivo)
estorbo

vesgo

estraar
estrao
estraeza
estranxeiro
Estremadura
estremea
estremar (lindar)
estrutura

CON X
As palabras que comezan por extra- e ex- e son
prefixos co significado de fra de e mais al de,
como exportar, exnime ou extraordinario.

arxila

clmax

caxemira

trax

cervexa

slex

clix

fax

cnxuxe

tlex

unisex

conxuntura

cornixa
desengraxar
enxalzar
pexorativo
proxectil
solfexo
tanxer
tinxir
traxecto
vertixe

Pxina 7 de 15

 xacer
xamp
xarampn (sarampelo)
xema
xeo
xeso
enxesar
xugular
xiringa
xordo

Tarefa 6: Uso de l e ll.

L/LL
CON L

NON TEEN L

CON LL

DAS FORMAS

CON I

ampola

pau

agasallar

Orela/orella

iogur

apelido

voante

amasillo

Ola/olla

ianqui

apostila

angua

antollo

Talo/tallo

iate

argola

amidn

aparello

Calo/callo

iodo

atropelar

gabin

aparellador

Seo/selo

ioga

belo (fermoso)

bacallau

Malo/mallo

iugoslavo

belota

baralla

boia

calo

cella

xoia

camelo

coello

raia

casula

mexilln

a/hai

colar

orella

crioulo

pallaso

degolar

sortella

estaleiro
estela
estrela
falecer
querela
rolo
selo
valado
vasalo
avasalar

N/
CON N

CON

asasino

campesio

cana

danio

cann (e canonazo)

setemesio

cartolina

rabao

dano (danio)
engano
medicina
oficina
vacina

Pxina 8 de 15

2.2

Tarefas

Tarefa 1: Nome e xnero das letras.

Tarefa 2: As letras b e v.
Tarefa 3: Utilizacin do h.
Tarefa 4: Uso de nh, r e rr.
Tarefa 5: Utilizacin de s ou x.
Tarefa 6: Uso de l e ll.

2.2.1

Tarefa 1: Nome e xnero das letras

Esta tarefa dedcase ao nome e ao xnero das letras. Imos deletrear en voz alta e nomear as
letras do alfabeto galego, as como as que aparecen en palabras doutros idiomas.
Nas escolas americanas e inglesas frecuente (sabmolo sobre todo polos filmes) que os
alumnos deletreen as letras en voz alta. molo facer tamn ns, mais por escrito. Coloque,
por tanto, despois de cada palabra o soletreo das letras do alfabeto que a forman, as como o
dos dgrafos que aparezan, como por exemplo, leite: ele, e, i, te, e.
Exercicio 1

Achou que lle era enxeoso aquel libro.

Autoavaliacin

Achou que lle era enxeoso aquel libro:

A, ce hache, o, u, que u, e, ele dobre, e, e, erre, a, e, ene, xe, e, ee, o, ese, o, a, que u, e, ele,
ele, i, be, erre, o.
Exercicio 2

Agora nomee empregando un artigo ou demostrativo as letras da primeira palabra da

oracin anterior. Exemplo: sol = o ese, este ese; o o, este o; o ele, este ele.
Autoavaliacin

O a, este a; o ce hache, este ce hache; o o, este o; o u, este u; etc

Exercicio 3

Deseguido diga o nome dos signos que inician as seguintes palabras doutros idiomas:
Joyce, Kant, Wagner.
Autoavaliacin

j: iota, k: ka, w: uve dobre.

2.2.2

Tarefa 2. As letras b e v

Nesta tarefa estdase a utilizacin das letras b e v. Para isto, o alumno deber completar
palabras e escribir oracins nas que se distinguen parellas de palabras.

Pxina 9 de 15

Exercicio 1

Poa b ou v segundo corresponda:

Case non quedan aci__ros, __idueiras, so__reiras nin a__eleiras na nosa aldea, ags algunhas
que anda conser__amos na ri__eira.
Garda__a na ga__eta recordos mara__illosos, fotografas do a__ e da a__oa nas __odas dos
seus fillos e as __arandas da casa __ella.
O autom__il __irou e foi dar a unha ga__ia prxima da casa do __ecio.
O tro__ador entoou unha cancin tan bela que todos re__entamos a chorar
O go__erno anunciou medidas para a__aratar os custos das chamadas a m__iles.
O Cristo__o, cando era pequeno, __aleirou o armario, fixo un __urullo coa sa roupa e
anunciou que xa medrara para sar da casa.
Naquela feira __ndense as __estas e ca__alos da __is__arra.
Ai __asoira! __asoira mia! Hai hoxe un ano que non __arres a cocia!
Andas nas __erzas, co__arde!, reproduca a gra__acin de __deo.
Fixo un no__elo coa la __ermella.
O fro, a sara__ia e a chu__ia aca__aron coa colleita deste ano.
O a__ogado esqueceuse de pr a gra__ata para asistir ao xuzo.
Es__arou na cocia ao pisar un gara__anzo.
Gra__ou coa sa cmara o __oo dos __oitres tardia.
As __illas da mia casa non __otan auga ningunha.
un es__elto rapaz, o Este__o.
Os a__oengos son os nosos antepasados.
Os escara__ellos e as __ol__oretas son insectos.
Quedei inm__il ao __er aquel __ulto no meu p.
Rompeu toda a __aixela anda que esta__a __en en__olta.
__en pola __eira da estrada, non polo medio.
Autoavaliacin

Case non quedan acivros, bidueiros, sobreiras nin abeleiras na nosa aldea, ags algunhas que
anda conservamos na ribeira.
Gardaba na gabeta recordos marabillosos, fotografas do av e da avoa nas vodas dos seus
fillos e as varandas da casa vella.
O autombil virou e foi dar a unha gabia prxima da casa do vecio.
O trobador entoou unha cancin tan bela que todos rebentamos a chorar
O goberno anunciou medidas para abaratar os custos das chamadas a mbiles.
O Cristovo, cando era pequeno, baleirou o armario, fixo un vurullo coa sa roupa e anunciou
que xa medrara para sar da casa.
Naquela feira vndense as bestas e cabalos da bisbarra.
Ai vasoira! Vasoira mia! Hai hoxe un ano que non varres a cocia!
Andas nas verzas, covarde!, reproduca a gravacin de vdeo.
Fixo un nobelo coa la vermella.
O fro, a sarabia e a chuvia acabaron coa colleita deste ano.

Pxina 10 de 15

O avogado esqueceuse de pr a gravata para asistir ao xuzo.

Esvarou na cocia ao pisar un garavanzo.
Gravou coa sa cmara o voo dos voitres tardia.
As billas da mia casa non botan auga ningunha.
un esvelto rapaz, o Estevo.
Os avoengos son os nosos antepasados.
Os escaravellos e as bolboretas son insectos.
Quedei inmbil ao ver aquel vulto no meu p.
Rompeu toda a vaixela anda que estaba ben envolta.
Ven pola beira da estrada, non polo medio.
Exercicio 2

Escriba unha oracin con cada unha destas palabras homfonas:

Botar / votar:
Nabal / naval:
Rabo / ravo:
Ben / ven / vn:
Rebelar / revelar:
Abalar / avalar:
Baga / vaga:
Autoavaliacin

Botar / votar: Botou dez anos na Arxentina. / Votemos sempre nas eleccins.
Nabal / naval: O nabal estaba cheo de corvos. / O sector naval est en crise.
Rabo / ravo : Foise co rabo entre as pernas. / O ravo unha planta comestible.
Ben (adverbio) / ven (verbo ver ou vir) / vn (verbo vir): Fixeches ben os exercicios? / Ven
pola mia casa cando queiras. / El vn sempre nas vacacins / Non se ven ben as casas desde
aqu porque estn moi lonxe.
Rebelar / revelar: Rebelouse contra o patrn / Levou o rolo fotogrfico a revelar / Reveloume
un segredo.
Abalar / avalar: O vento faca abalar as plas dos castieiros / Avalouno seu pai cando
comprou esa propiedade.
Baga / vaga: Ese loureiro ten moitas bagas / As vagas levaron todas as algas.

2.2.3

Tarefa 3: Utilizacin do h

Nesta tarefa imos completar palabras que poden levar h en galego, formar palabras con
prefixos e escribir oracins con hai, ai e a.
Exercicio 1

Escriba h onde sexa necesario:

__enrique estivo limpando a __orta __ata altas __oras da tarde.
Gardou na __ucha todos os __aforros, __anda que llo pro__ibira seu pai.

Pxina 11 de 15

__ola! Estn teus __irmns na casa?

Na illa de San Simn debeu __aber unha __ermida.
Quedou __orfo sendo moi pequeno.
Levaba un ad__esivo no __ombreiro.
__Achou un lugar totalmente __ermo para rodar a reportaxe.
Nalgun__a ocasin rompeu a sa co__erencia __abitual.
Tivo moi __inchada a perna pola rotura do __so.
__oxe en da todos necesitamos algn ve__culo.
Comprei __onte unha ducia de __ovos.
Non encontrou un __oco na axenda para __atenderme.
Debe __aber moita __armona nesa casa.
A Ba__a de Houston est nos Estados Unidos.
Autoavaliacin

Henrique estivo limpando a horta ata altas horas da tarde.

Gardou na hucha todos os aforros, anda que llo prohibira seu pai.
Ola! Estn teus irmns na casa?
Na illa de San Simn debeu haber unha ermida.
Quedou orfo sendo moi pequeno.
Levaba un adhesivo no ombreiro.
Achou un lugar totalmente ermo para rodar a reportaxe.
Nalgunha ocasin rompeu a sa coherencia habitual.
Tivo moi inchada a perna pola rotura do so.
Hoxe en da todos necesitamos algn vehculo.
Comprei onte unha ducia de ovos.
Non encontrou un oco na axenda para atenderme.
Debe haber moita harmona nesa casa.
A Baa de Houston est nos Estados Unidos.
Exercicio 2

Forme das palabras cos prefixos seguintes:

Hemi-:
Hiper-:
Hidr(o)-:
Hect(o)-:
Hendeca-:
Hepta-:
Autoavaliacin

Hemi- (metade ou medio): hemisferio, hemiciclo, hemiplexa, hemistiquio.

Hiper- (moito, que supera, exceso): hipermercado, hiperactivo, hipertensin, hiprbato,
hiprbole, hiperenxebrismo, hipermetropa.

Pxina 12 de 15

Hidr(o)- (auga): hidrulico, hidromasaxe, hidroavin, hidroelctrico, hidrfilo, hidrfugo,

hidroloxa.
Hect(o)- (cen): hectmetro, hectrea, hectogramo,hectolitro.
Hendeca- (once): hendecaslabo.
Hepta- (sete): heptaedro, heptgono, heptaslabo.
Exercicio 3

Escriba unha oracin coas seguintes palabras:

Hai:
Ai:
A:
Autoavaliacin

Hai: Hai moitas mazs na maceira.

Ai: Ai!, magoei unha man.
A: A foi onde se celebrou a festa.

2.2.4

Tarefa 4: Uso de nh, r e rr

Nesta tarefa imos escribir oracins con palabras que se diferencian polo dgrafo nh ou polo
tipo de erre.
Exercicio

Escriba unha oracin coas seguintes palabras:

Duna / dunha:
Una / unha:
Caro / carro:
Fero / ferro:
Redor / arredor:
Autoavaliacin

Duna / dunha: Visitou as dunas no coche dunha amiga.

Una / unha: Una vostede os bordes usando unha substancia adherente.
Caro / carro: Aquel carro resultou demasiado caro.
Fero / ferro: O can tan fero que derrubou o ferro que sustentaba o valado.
Redor / arredor: Estivo nos arredores da casa. Andou por redor da casa.

2.2.5

Tarefa 5: Utilizacin de s ou x

Nesta tarefa imos completar textos con s ou x, e mais escoller a solucin correcta entre
palabras escritas con estas letras.
Exercicio 1

Complete estas palabras escribindo s ou x:

Pxina 13 de 15

E__caso, __acer, __amp, bi__cao, beli__co, e__cavadora, con__untura, corni__a,

desengra__ar, me__quita, e__querda, e__cusa, e__tremeo, e__torbo, lapi__, poli__n,
e__tensivo, e__tremar, __asmn, e__cavar, e__cavacin, e__polio, e__praiar, e__premer,
e__tender, e__tensin, e__tenso, e__traar, e__trao, e__traeza, e__tranxeiro,
E__tremadura, e__tremea, e__tremar, e__trutura, ar__ila, __entinela, ca__emira, cerve__a,
__uo, sen__ible, cli__, cnxu__e, __oldo, __oidade, en__alzar, pe__orativo, __arampelo,
pro__ectil, solfe__o, chanta__e, tan__er, cla__e, tin__ir, tra__ecto, verti__e, __arampn,
__ema, __eo, __eso, en__esar, __alouco, a__inar, a__ignar, __ugular, __iringa, __an,
__ordo, e__colma, e__plendor, e__traordinario.
Autoavaliacin

Escaso, xacer, xamp, biscao, belisco, escavadora, conxuntura, cornixa,

desengraxar,mesquita, esquerda, escusa, estremeo, estorbo, lapis, polisn, extensivo,
estremar, xasmn, escavar, escavacin, espolio, espraiar, espremer, estender, extensin,
extenso estraar, estrao, estraeza, estranxeiro, Estremadura, estremea, estremar,
estrutura, arxila, sentinela, caxemira, cervexa, xuo, sensible, clix, cnxuxe, soldo,
soidade, enxalzar, pexorativo, sarampelo, proxectil, solfexo, chantaxe, tanxer, clase, tinxir,
traxecto, vertixe, xarampn, xema, xeo, xeso, enxesar, salouco, asinar, asignar, xugular,
xiringa, san, xordo, escolma, esplendor, extraordinario.
Exercicio 2

Escolla e sinale a solucin correcta:

Tles tlex.
Diminur disminur.
diminucin disminucin.
sustancia substancia.
subtraer substraer.
substitucin subtitucin.
unisex uniss.
suscricin subscricin.
fas fax.
Autoavaliacin

Tles tlex.
Diminur disminur.
diminucin disminucin.
sustancia substancia.
subtraer substraer.
substitucin subtitucin.
unisex uniss.
suscricin subscricin.
fas fax.

Pxina 14 de 15

2.2.6

Tarefa 6: Uso de l e ll

Nesta tarefa imos completar unha serie de palabras coa letra l ou co dgrafo ll segundo
corresponda.
Exercicio 1

Complete estas palabras con l ou ll.

Ampo__a, agasa__ar, ape__ido, anto__o, argo__a, apare__o, atrope__ar, be__o (fermoso),
be__ota, ca__o, came__o, baca__au, casu__a, mexi__n, co__ar, criou__o, dego__ar,
apare__ador, esta__eiro, este__a, estre__a, ore__a, fa__ecer, quere__a, ro__o, se__o,
va__ado, vasa__o, avasa__ar.
Autoavaliacin

Ampola, agasallar, apelido, antollo, argola, aparello, atropelar, belo (fermoso), belota, calo,
camelo, bacallau, casula, mexilln, colar, crioulo, degolar, aparellador, estaleiro, estela,
estrela, orella, falecer, querela, rolo, selo, valado, vasalo, avasalar.

Pxina 15 de 15