Direccin Xeral de Formacin Profesional e

Ensinanzas Especiais

Material para a preparacin

das probas de acceso a
distancia
Grao
Proba
Parte da proba
Unidade didctica
Actividade
Autora

Medio
Sociocultural
Lingua galega
5. O pronome persoal
5.2. Colocacin e funcins do pronom
Grupo de traballo de elaboracin de m
para a preparacin da proba de acces
UD05_A02_Pronome_Colocacin.RT

Nome do arquivo

Pxina 1 de 11

ndice
1.

Ficha tcnica..................................................................................................................3
1.1 Ttulo e descricin............................................................................................................ 3
1.2 Obxectivos........................................................................................................................ 3
Obxectivos didcticos...............................................................................................3

1.3 Contidos........................................................................................................................... 3
Conceptuais............................................................................................................. 3
Procedementais....................................................................................................... 3
Actitudinais............................................................................................................... 3

1.4 Aspectos metodolxicos...................................................................................................4

1.5 Descricin do que se vai aprender...................................................................................4

2.

Descricin da actividade................................................................................................5
2.1 Introducin........................................................................................................................ 5
2.2 Tarefas............................................................................................................................. 6
2.2.1

Tarefa 1. Colocacin do pronome persoal tono................................................................6

Exercicio 1................................................................................................................ 6
Autoavaliacin..............................................................................................................6

Exercicio 2................................................................................................................ 6
Autoavaliacin..............................................................................................................7

Exercicio 3................................................................................................................ 7
Autoavaliacin..............................................................................................................7

2.2.2

Tarefa 2. Identificacin das funcins do pronome tono.....................................................7

Exercicio 1................................................................................................................ 8
Autoavaliacin..............................................................................................................8

Exercicio 2................................................................................................................ 8
Autoavaliacin..............................................................................................................9

Exercicio 3................................................................................................................ 9
Autoavaliacin..............................................................................................................9

Exercicio 4................................................................................................................ 9
Autoavaliacin............................................................................................................10

2.2.3

Tarefa 3. Recapitulacin de pronomes.............................................................................10

Exercicio................................................................................................................. 11

Pxina 2 de 11

Ficha tcnica

1.

1.1 Ttulo e descricin

Ttulo: Colocacin e funcins do pronome persoal.

Descricin: esta actividade dedcase caracterizacin sintctica do pronome persoal tono na
oracin. Nela estdanse as sas regras de colocacin (anteposicin ou posposicin), a
diferenza entre te e che, e a identificacin e a substitucin do complemento directo e do
complemento indirecto, as como as funcins sintcticas que desempea.
Nome do arquivo da actividade: UD05_A02_Pronome_Colocacin.RTF

1.2 Obxectivos

Reflexionar sobre os mecanismos da lingua e os seus elementos formais para comprender os

textos alleos e mellorar as propias producins.
Obxectivos didcticos

Coecer e utilizar correctamente os pronomes persoais tnicos e as sas funcins.

Coecer e utilizar correctamente o pronome persoal tono, as sas funcins e a sa colocacin
na oracin.

1.3 Contidos
Conceptuais

Morfoloxa, funcins e colocacin do pronome tnico na oracin (formas rectas e oblicuas,

libres e ligadas, reflexivas e de cortesa).
Morfoloxa, funcins e colocacin do pronome tono na oracin (complemento directo,
complemento indirecto, reflexivo, pronome de solidariedade e dativo de interese).
Concorrencia das formas tonas do pronome persoal.
Procedementais

Recoecemento e utilizacin das formas tnicas e tonas do pronome persoal.

Recoecemento e utilizacin da concorrencia das formas tonas.
Utilizacin das normas de colocacin do pronome tono na oracin.
Anlise das funcins sintcticas do pronome persoal.
Actitudinais

Aceptacin razoada das normas de funcionamento da lingua.

Interese por adquirir un dominio progresivo do uso do pronome persoal.

1.4 Aspectos metodolxicos

Pxina 3 de 11

Esta actividade componse de tarefas destinadas ao traballo individual. Pdense realizar de

xeito presencial ou a distancia, a travs da internet.
Temporalizacin: das horas e media.
Recursos:

Materiais:
Libro de texto de Lingua Galega de 3 de ESO, Proxecto Configura, Anaya, 2004. Autoras:
Celia Daz Nez e Mercedes Seixo Pastor. ISBN: 84-667-3364-7
Espazos: o centro educativo de referencia.
Contorno de comunicacin necesario para a actividade: internet e prcticas presenciais, na
compaa dun profesor.

1.5 Descricin do que se vai aprender

Nesta actividade imos aprender a diferenciar as funcins e a colocacin dos pronomes
tonos na oracin. No exemplo Ana levoute no coche estudaremos que a forma te un
pronome persoal da serie tona, que funciona como complemento directo do verbo
transitivo levar e que se coloca sempre detrs do verbo neste tipo de oracins.
Practicaremos as regras de colocacin do pronome tono na oracin, a diferenza entre te e
che, e a identificacin e substitucin do complemento directo e do complemento
indirecto.

2.

Pxina 4 de 11

Descricin da actividade

2.1 Introducin
Nesta actividade practicarase coa colocacin e a funcin do pronome persoal tono na
oracin. En primeiro lugar, cmpre ter en conta que o pronome tono carece de acento
fontico propio e necesita apoiarse no verbo para a sa pronuncia. Por exemplo, na oracin
O camareiro truxome a comida o pronome persoal tono me pronnciase apoindose
na forma verbal trouxo, que por causa disto acaba convertndose en palabra esdrxula e
debe levar acento grfico.
En todas as linguas existen unha serie de normas sobre a colocacin do pronome tono na
oracin.

Para a revisin das normas mis importantes relativas lingua galega pdese consultar a
unidade 6 (pxina 104) do libro de texto de referencia da editorial Anaya, onde se acharn
exemplos concretos da colocacin do pronome tono.

Realice a tarefa 1 para practicar a colocacin do pronome tono.

Nas construcins nas que aparecen das formas verbais consecutivas, o alumno debe ter en
conta que o pronome tono pode situarse despois do primeiro verbo ou do segundo
indistintamente. Refermonos s perfrases verbais do tipo: Veu avisarme / Veume
avisar.
Respecto das formas te e che hai que sinalar en primeiro lugar que, ao non existir esta
diferenza no casteln, as persoas galegofalantes non presentan dificultades na sa utilizacin
correcta de xeito espontneo, mais a xente que ten o casteln como lingua habitual
enfrntase ao problema de determinar cal das das a apropiada. Desde o punto de vista
gramatical, a forma te funciona como obxecto directo e a forma che como obxecto
indirecto. Para entendelo nun exemplo claro podemos dicir que na oracin Truxoche o
libro hai que usar che porque xa existe unha cousa que complemento directo (o
libro). Pola contra, na oracin Truxote no seu coche hai que utilizar te porque non
existe unha cousa trada, senn que a propia persoa a que foi trada no coche.
Realice a tarefa 2, sobre a identificacin das funcins do pronome tono.
Respecto das funcins que realizan na oracin os restantes pronomes da serie tona pdese
dicir que funcionan como complemento directo as formas me, nos, vos, o, a, os
e as (e as sas variantes: -lo, -la, -no, -na) e como complemento indirecto me,
nos, vos, lle e lles. O feito de haber tres formas que poden funcionar como CD ou
como CI (me, nos e vos) debe relacionarse coa explicacin sobre o uso de te e
che.

Libro de 3 de ESO da editorial Anaya, pxina 102.

Na tarefa 3 resmense as prcticas sobre os pronomes.

2.2 Tarefas

Tarefa 1: Colocacin do pronome tono.

Pxina 5 de 11

Tarefa 2: Identificacin das funcins do pronome tono.

Tarefa 3: Recapitulacin de pronomes.

2.2.1

Tarefa 1. Colocacin do pronome persoal tono

Nesta tarefa, cumprir colocar correctamente as formas pronominais tonas, para o que se
deber debe botar man dos materiais recomendados, onde se recollen con claridade os
aspectos tericos que van axudar a realizar esta tarefa (pxina 104 do libro de referencia).
De todos os xeitos, dbese ter en conta unha regra de ouro: os pronomes tonos nunca van
en posicin inicial absoluta.
Exercicio 1

Coloque o pronome tono onde corresponda, seguindo as normas xerais:

Exemplo: Moito__repetn__, pero nunca __fixo__ caso (llo, me). / Moito llo repetn, pero
nunca me fixo caso.
_____digo_____o que penso dela e mira_____como se pon (lle, a).

Quero_____que_____diga_____ela (o).
Se______queres______saber_____, a min_____importas_____moito (o, me).
Para que____saibas_____, eu non______fixen______(o, o).
_____vin_____a el e_____dei______o teu recado (o, lle).
Quiz_____vea_____ grande (lle).
Non_____digas_____nada (lles).
Autoavaliacin

Dgolle, mraa.
Quero que o diga
Se o queres saber, a min imprtasme moito.
Para que o saibas, eu non o fixen.
Vino a el e deille o recado.
Quiz lle vea grande.
Non lles digas nada.
Exercicio 2

Poa te ou che segundo cumpra. Razoe a resposta en cada caso (parte presencial).
Coloque o pronome no seu sitio. Se hai mis dunha posibilidade, utilceas todas:
Non____vin o sinal que____quedou despois do accidente.

____escoitaba____ben a gusto, pero teo que marchar.

O cadelo____ha____morder____como non vaias con tino.
Seica____rebentou____o pantaln?
Pois agora____mallo____o lombo por non faceres caso.
perigoso andar por baixo dos guindastres; se____esmagan____non o contas.

Pxina 6 de 11

 Ao sarmos do traballo____veremos____na tasca.

Anda____mollaron____ben o coche.
Algun____roubou____do caixn os papeis.
Sempre____regalan____xoias.
Autoavaliacin

Non che vin o sinal que che quedou.

Escoitbate.
O cadelo hate morder / ha morderte.
Seica che rebentou o pantaln?
Mlloche.
Se te esmagan.
Vermoste.
Anda che mollaron.
Algun che
Sempre che
Exercicio 3

Reescriba a oracin Onlle cantar pera antepondolle os seguintes elementos: non,

onte, nunca, xa, tamn, quizais, xa che dixen que:
Autoavaliacin

Non lle on cantar pera.

Onte onlle cantar pera.
Nunca lle on cantar pera.
Xa lle on cantar pera.
Tamn lle on cantar pera.
Quizais lle on cantar pera.
Xa che dixen que lle on cantar pera.

2.2.2

Tarefa 2. Identificacin das funcins do pronome tono

O pronome tono pode cumprir as funcins de complemento directo ou indirecto:

Ensinoulles [CI] a casa, Mercouna [CD] onte (pxinas 102 e 103 do libro de
referencia). Nesta tarefa trtase de diferenciar estas funcins e de saber usalas
correctamente, sobre todo tendo en conta que para a segunda persoa do singular hai zonas
que utilizan che para as das funcins (chesmo): Comprouche un coche (correcto) /
Chameiche e non me oches (incorrecto). Tamn hai outras zonas que utilizan te
(tesmo) en todos os casos: Comproute un coche (incorrecto) / Chameite e non me
oches (correcto). As mesmo, as formas de terceira persoa o, a, os, as e as sas
correspondentes variantes cumpren a funcin de complemento directo, e lle, lles a de
complemento indirecto.

Pxina 7 de 11

Exercicio 1

Complete os seguintes enunciados coas formas te e che:

A ti contei___ a verdade.
Onte non ___ atopamos.
Mandamos___ marchar.
Por que ___ faran esa trampa?
Ti anda non ___ erguiches?
Haber que ir buscar___ ao colexio.
Chamei___ arredor das seis, pero non ___ deu a gana de baixar.
O can mordeu___.
O can mordeu___ unha perna.
Autoavaliacin

A ti conteiche a verdade.
Onte non te atopamos.
Mandmosche marchar.
Por que che faran
Ti anda non te erguiches?
Haber que ir buscarte ao colexio.
Chameite, pero non che deu a gana de baixar.
O can mordeute.
O can mordeuche unha perna.
Exercicio 2

Substita os enunciados en cursiva polas formas pronominais correspondentes segundo o

modelo que se lle propn (lea detidamente a explicacin que se lle d para elaborar o
exercicio):
Exemplo:
Mara trouxo os caramelos ao seu irmn. / Mara truxollos.

Os caramelos CD; entn substitumolo polo pronome de CD de terceira persoa masculino

plural: os.
Ao seu irmn CI; entn substitumolo polo pronome de CI de terceira persoa masculino
singular: lle.
Lle+os = llos: Truxollos.
Sirve o caldo aos teus irmns.
Di a verdade a estes homes.
Fai os deberes sa irm porque ela non sabe.
Truxonos un regalo ben bonito.

Pxina 8 de 11

 Ensinouvos todo canto saba.

Fixo unha empanada aos seus convidados.
Ters que levar ao oculista os lentes vellos.
Deu un bico aos pais pola ma.
Amosei aos visitantes o museo da cidade.
Darei a ti todo canto me pidas.
Non che quero esas nabizas.
Autoavaliacin

Srvellelo.
Dllela.
Faillos.
Truxonolo.
Ensinuvolo.
Fxollela.
Ters que levarllos. / Terasllos que levar. / Ters que llos levar.
Dullelo.
Amosillelo.
Dareicho.
Non chas quero.
Exercicio 3

Substita a cursiva por un pronome tono. Indique se son formas de CD ou CI.

O venres faremos ese traballo.

Hai que gaar aos do quinto.
Anda non nos trouxo o almorzo.
Por fin amaaron a estrada.
Deunos o aguinaldo.
Autoavaliacin

Farmolo. (CD)
Hai que gaarlles. (CI)
Anda non nolo trouxo. (CD)
Por fin amarona. (CD)
Dunolo. (CD)
Exercicio 4

Nos seguintes enunciados, substita primeiro o CI e despois o CD.

Pxina 9 de 11

Exemplo: Trouxeron (a ns) un agasallo. / Trouxronnos un agasallo. Trouxronnolo.

Fixeron (a el) a chaqueta.
Xon pediu (a vs) un favor.
Gaei (a ti) todas as partidas.
Regalaron (a min) os cromos.
Contastes (a eles) os segredos.
Roubaron (a ns) as entradas.
Chamou (a ns) a atencin.
Botou (o berro) a Pedro.
Impartiu (a leccin) aos alumnos.
Contou (a eles) a mentira.
Autoavaliacin

Fixronlle a chaqueta. Fixronlla.

Xon pediuvos un favor. Xon peduvolo.
Gaeiche todas as partidas. Gaeichas.
Regalronme os cromos. Regalronmos.
Contsteslles os segredos. Contstesllelos.
Roubronnos as entradas. Roubronnolas.
Chamounos a atencin. Chamunola.
Botoulle o berro. Botoullo.
Impartiulles a leccin. Impartullela.
Contoulles a mentira. Contullela.

2.2.3

Tarefa 3. Recapitulacin de pronomes

Lea o texto e responda s cuestins que figuran deseguido:

E pensaban que non a veran mis, pero daquela aconteceu que, ao saren do porto, o
motor do Benaura fallou unhas cantas veces, coma se tusise para ceibarse do afogo, e ao
fin calou de todo.
Revisrono al mesmo, polo momento sen poder descubrir que era o que fallara e, cando
despois de das horas continuaban na mesma situacin, ou anda peor porque s lles
quedaban das horas ou pouco mis de luz, decidiron voltar terra, onde pasaron a noite.
Ao da seguinte, a media ma, Ddac xa solucionara o problema, fin de contas moi
sinxelo, pois tratbase simplemente dunha peza gastada que non colla o xogo, e abondou
con substitula por outra, das que levaban de recambio, para que todo funcionase
normalmente.
Despois de comer, cando xa estaban para reemprender a viaxe, Alba decatouse da
presenza da muller, a uns cincuenta metros, e dxollo a Ddac, que virou a cabeza e,
inseguro, dixo:
--Coidas que pode querer algunha cousa? Se cadra, que a levemos connosco?

Pxina 10 de 11

--Non cho sei...

E acenronlle para que se achegase, mis ela continuaba sen moverse, mirndoos, ata que
Alba dixo:
-monos.
M. de Pedrolo, Mecanoscrito da segunda orixe. Galaxia
Exercicio

Os pronomes persoais caracterzanse, entre outras cousas, por faceren referencia s

denominadas persoas gramaticais. Localceos no texto e indique a persoa que se refiren.
Falamos de pronomes de primeira persoa, segunda, etc., pero tamn distinguimos pronomes
tonos de tnicos. Que motivos xustifican esta clasificacin? Divida en tonos e tnicos os
pronomes persoais localizados anteriormente.
Lembre que a prclise ou nclise (anteposicin e posposicin con respecto ao verbo) do
pronome tono estn condicionadas. Cales son as regras bsicas que as regulan? Intente
reconstrulas a partir do texto.
A estrutura que fan referencia os pronomes tonos, ocupara a mesma posicin ca eles?
Comprbeo.
posible a supresin dalgunha forma pronominal do texto sen que a oracin na que se incle
se vexa alterada?

Pxina 11 de 11