Arhitekture Hiperborejaca: mit 114 styarnost 2 — (15,1,1992) referentne lignosti i ajela: Sverige- G.Asplund (Biblioteka 1920-26, Stock.IsloZba 1930, Resastori 4); (S-Mevkeliue (Kolert. steseven|elis 2: Celsing (Kulturluset 1973) ,R.Erskine (stanovanje) Worge~ B.Munk (Krik 1885), C.N.Schulz ("Existence ,Space Architecture’,"Genius loci"!) Danmark- B,Thordvaldsen (u.1844), A,Jacobsen (SAS, Skole) J.Utson (Sidney Opera 1557—,Kuwait Parlement 60s) grupa Vandkunsten (kooperativno stanovanje) Pinland- C.L,Bngel (u.1840), B.l8nnroth (Kalevala 1835), J.Sibelius (Finlandia 1899),L,Sonck (Katedrala T.1902) Saarinen, Lindgren, Gesellius (Nusej’ 1903,Hyittrisk) Saarinen (Kolodvor 1906-17), J.S.Siren (Parlament 1926-) ALVAR AALTO (1898-1976), V.eRevel (Toronto City Hell 1958) A.Ervi (Tapiola “50s~), Siren-Siren (Ling Hall), TyPentile (Teatar ’70a}, R.Pietila-RP (Grkva 7, 'Dipoli, Biblioteka T, Palace Kuwait), J.Palasma, C.Gullichsen, E,Kairamo, grupa Arrak, P.iiellin, ¢.Grotenfelt Uvodne teze koje objainjavaju i ilustriraju neke aspekte skendinay- ake, pogotovo finske arhitekture: nordijski yy. latinski duh - kao odras gotitkog (medijevalnog) i klasicistigkog (anti&kog) kompoziciono oblikovnog principa. Na toj bi se polarizaciji mogla pratiti i konfrontacije lokelnog i univerzalnog, spontanosti,organiénosti i racionalnosti,geometrije, +j. svih onih elemenata koji karekteriziraju izmjenu stilskih ili konceptualnih obiljezja. I u najnovijim projektima je moguée pratiti taj dualizam, kao i umutar jednog autorskog opusa (AA-funkcionelizan i moderni regionalizam) “uvos ideja%, izvos arhitekture - navedeni su glavni utjecaji na finsku (skendinavsku) arhitekturu i najpoznatiji primjeri skendinav- skih projekata u svijetu (naravno, najznatajniji izvoz je Aaltov), Suomi=primus inter pares (ili prvi medu sliénima)— kao dokazni naterijal za yodedu finsku posiciju je prisustvo AA i njegovog finskog olrugenja u najznaéajnijim publikacijama o modernoj arhitekturi: H/J:International Style 1932, S.GsTime, Space and A, 1941, C.Jsliodern Novements 1973, K.Friiodern Architecture 1980, I poslije AA, interes za finsku'arhitekturu ne jenjeva, npr.AR 3/90 Isleganje, uz projekciju 160 slajdova, obuhvatilo je; najunetajnije prinjere koji prethode modernoj arhitekturi; Centralna lignost, AA, prikagen je kroz najve¢i broj projekata, uz davanje faktografskin podeteke i interpretativnih kerekteristixa; Noviji autori u éijim djelina su sadrZane lokalne specifitnosti, ali 1 svjetski trendovt, presentirani su objektima najrazliéitijih funkeija (poslovne zgrade, bidlioteka, kazaliste, crkve, pastoralni center, industrijski objek- ti, kulturni center, stambeni primjeri i drugo)3 S nekoliko primjera je prikazano gradjenje u strogom gradskom centru, te podisenje sekundernih centare na periferiji; Od objekate izven Finske, naj— ilustrativniji primjeri u smislu "live in architecture” je Kuda Kulture u Stockholmu i kooperativno stanovanje kod Kopenhagena. Us primjedbu da u Skendinavyiji, osim ovog Sirokog spektra sjajnih objekata, ima i objekata inferiorne vrijednosti, zakljuéak Je: i mit (+j.idealisireana postojeca situacija) 1 stvarnost (tj. objektivno postojanje vrhunskih vrijednosti).BORBICI: mit ili stvarnost? * Sverice Torce Dannarkc +I aitece. | (nesto isprigata) XIIT (Widelunst) pentet ive tar | pos XIII: Saxo Grammaticus: liistoria Danica ((1548.Cprijevod li-) \ }ise8-906/ aa pati ss. 828-' _7i6Ol- Pes TT, 1835. 7402- | /1049-912/ Yenrik IBS! el a RePEc \Joham_ August (1867.Peer Gynt) [/"Sensey ("Kalevala’ a) SRA D EELS Nore-lutkina kuéa hass.Brakovi | |? B. Leino}. Yalterd PsB.Sitianpate te frruneberi-cake st $A, KIERKEGAARD /1813-55/ 4 musikey Edvard Gh rune-na kenteli 71840-907/ Jen SUSBLIUS 1876.s.mene P.G. /1865-957/ nis od 7 simfonije 899. Pimlandia _kip__, arstvo 1768-844/ Berte BHORYALDSEN klasicizam (8.Hiltunen) see 11863~944/ (Camille Pisserd) nanos} /1833-96/ feo | Alfred KOBEL Tee od 1901. nagrada c. Bdverd HUNCH 1685.Krik /fris Inerid "gq Gunar ASPLUND 71885-940/ 920-8: Biblioteke. 930:Stook, Ia] aoe Kies regionalizan" (ALVAR AALTO_/1898-1976, T1lo Reve foronte City Hall 1958) ze Ervi (®apiol 50s) " \Siren-Siren (Linz Hell) R.Pietile-R.Patilginen (Crkva T,Dipoli,P ‘Mino Pentila (Teater *70s) ¢.Gullichsex, E.Keiramo P.Hellin | ~ 1892. skandé1 [i 7aste=7 5 Lp 2808 cakes’ I] 009-968/cert film —j Ingmar BERGMAN al@Giraattartera) [Theodor DREYER 1928, Stradanja Jeanne a°Ar onedijevela eklektike °neo-stilovi Lars SOC! 1902.Katedrala SAS (p+1+20)} [o35-40:Krematorij (comp-Lever, Vest Tampere Sven KARKELIUS schulnd, Jora UIZ0N (kolektiyno sten)*. ristensesspene A '}997 :Skaney Opera, Lindgren Peter CELSING "oehius Loci" | “G0s:Kuwait Parlf. Geselius iS73:Kulturlluset |srore Peun, J+J | eTupa 1903 .muzej! Ralf Erskine = a" Vandkunste: Evittrokk ( stanovenje) moderni. Kooperativno staHIPERBO! "nad Borejen" tako da ih ledeni v, MN{SEROM giiesG obilju 1 tregHoD | Kopnom, mi morem. Dovodili su ih u cima omiljena je tema kasnijih pis puke tvorevina pjesnitke matte ili Jio#da se u mitu aad ereina imao kulture veze. NIBELUNGEN (nocd.(Niflungat Nibelunal), x. germ. i pe Se ool redemnor Eo iz XIII st, Nibelingentied Sadr2aj: Siegfried dolaxi na Gut: hero droc ‘2 Worm + tagem, koje Je oteo od Nticune 8 ‘ros! braljevu sestra Kriembilduza Zemu. Kralj pristajc d2 99) jedaza Zena, ali juvjetem, da 22 nj pridobije nepobjedivu ist” Stfen Brushde: Seed satel oe plate, hot 2 St jvim (Tarmkappe), svlaca Brunhiléu. Slave se dvije svadbe. je Brunhilda saznala za prievaru, smillia osvetu i nalodi ‘Hagena da muéki ubije Siegfrieda, a zatim se ubije iia Sed Keimbildaoprema krvau orvet. Di i ortrarila avo JGevenllk plan, ona prisale de se uda 24 Eze hunskog Kala ‘Re ner aagovor Etzel pozira Bunpundane sei na dvr, tad ‘pd nh bago, soe je pripadolo Sieiedu. Oni obi i iaginu risontem pkola saeco s Krierildor, BJCI; prema gré.mitu marod, nas: Jen na krajnjen_sjevem By: jetar nije #ibeo. Vjerovalo se je aa 3 ada se do njih nemo%e doprijeti ui ‘yezu s Apolonovim kultém, © pjesaiei eu ih smatrali miljemicima apolona i Artemide. Apolon provodi kod uJih zimu i yraéa se u proljese u @réiu na kolime koja su vukli labudovi Zptve prvine u Delos. Spominju ih Eshil, Pindar i Herodot, ea. Postavlja se pitanje su Grei snali HAMLET, : ‘Priéa o Hamletu razvila se po svoj prilici iz starih islandskin j Slancinavikh legendl, Pri put se pofais wlatinko) iors Damien, baju ie poetkom XII] st. agstavio densi Irenitar Soe (cameos Shikepeare fe 1600 naples moje Tr Trogial History of Hants, Princ of Derarie, H. vee pecs tT po alieda preeei jedan of najbhvih otitis Tjudskog duha. Po spleru poetske imaginacije, daboke humanosti, trait, bjede! veliae fore, Stabepens je olin Hamleon svoro jedinwen lk, Odraz novog pola krkike mil ka ic -Ropermie aco Zemin iz seditasvemia, «Slooije renee mmrvila sredovietnu koncepciju svijeta kao vidljive manifestaciie ‘ianskog bogs, H. je skeptik, koji izratava montaigneorsiy ‘punnju w honvencionaina jerovanes On se pe poesaby 1 ‘autortens. Mreatea uta, eo mu se dkotura br usa teokrtakog sijeia Dantova, njema we fazvazagrooe vii, yet golem, bezbo%an upitnik: A pekao je zapravo tu, na zemlii, @ oni falju + 0 Hiperborej- deli su FH. 2 zemlju s polaiim syjetlom uals uspomena na neki narod se sjevera koji jo s |Wtom setrovom sujet, prepunom apatite, gle je od eres Iajyeta star bid tovek: On je arstkeat, put ghia | irober, fret au mat bodedt za hraljevake gave, mr lasavce Peeritor, razumie jeatk nareda, Lacidan um, dik, toi se ‘altinjars ahalpelom intospetie, melankolik ft ploviu gonde- lima matt, fetta Ambar u ake, kad god to ofoleosi Wate, H je najfiocnantaja figura syjeoke hadevnest KALE VE ® PORIOTB)’ KTERKECABRD:Sesto smatran prvim egzistencijalistiskim misliocen. Zeokupljen pitanj ‘Dezsmisla postojanja", izmosi osebujne poglede o tragiénosti i paredokselnosti Sovjeceg polozaja u svijetu. Govjek , uvijek shvaten kao usanljeni pojedinac, suprostavijem je u ukupnosti svojin te¥nja i nada indiferentuom realitetu fisitkog bivstvovanja tija je konaina cranica smrt, Filozofski se ova Cinjewica israzava u suprostavljenosti egzistencije (postojanja) 4 esencije (biti)...I1i-ili:fragmenti Zivota (Daevnik zavodnika ‘TBSBN: U drami Braud, pod utjecajem K. sehtjeva da tovjek bude vjcran san asebi, da se posve ‘rtvuje sa svoj posiv. Peer Gynt je Eovjek koji oblaguje “samoz seve io” Sivota bjeri u sanjarexje i mavtanje.Jiore rovort o prava “Hene ua vlastiti Zivot. I.je nemilosrdai optu%ives suvremenog drustva 4 odnosa koji u njenu viedaju prikesuje sukob pojedines i drustva, suprotnost immedu saova i stvarmosti. Na jeduom mjestu u Divljoj patki jedan od likova kaze: to gnaéi da otkrivan istine domosi strah i uzas, STRINDBERG: anarhitas priroda, Zivéeno labilom, clasovitost 1 skandal izesiva zbirkom pripovjedake Brakovi, Sukob medu spolovima je velika tema xjerovoe ota (3 brake), ed Gjele, Oporbenjak, naturastiéki dramatik i pjesnik Kkimuti se do gole nasred trea" pokazati se bet srema onakvin kekav Sovjek -Zaruémici su opore polemika protiv bratine iustitucije., Ru#i ilusije oneSmog raszoéerenja, ali natosku sa "koje se istinski nesto — (i jest" dok ne dode do ki moze vidjeti"-stot"Sebe same! Ali kad sagledano sane sebe umireno" WUNCH: dDliski Stridbergov prijatelj (obojica dolaze do ruba ludila), a of ibsena i njegove problematike nautio je mrsiti konvencionalai moral. Liven dekora licimjerstve, likovi se otkrivaju kao kukavne i odvratna bida er na korzu). U Kriku imajo¥ vite strahe i usasa. Slika je fuvem ujen krik prirode”. Covjek u prvom plewu # ustime sto viéu i rukar a du me Suje vlastiti krik, koji je ujedmo i krik prirode isk: jednom pejaatu delirija. "najdarovitiji i najnesavisniji sliker jugendstila" se djstanci ives ree geet ne treba interijere prostore ispunja 6 A py i zenema Sto pletu, vec %ivim stvorenjima koja diu,osj WMacdona ta, cot 3: pate dye:THORVALDSEN: Kasai Klasicizon— ugledanje u antitke usore na f¢ antike. (50 m frix’Ulasak Aleksandre Velikog u se nodovesuje ma panatenejski friz Partenona, bio je namjenjen sa pala%u Kvirinale kao predestiniranu Napoleonovu residenciju u Rimu)s Tdeal mua je Ajepota magog tijele. (Suvrenenik A.Conove). Krséenski sveci"su kod njega pokriéteni gréki bogovi". U njegovom muzeju u Kopemhagenu (1839-48) sujesteno je oko 120 skulptura u mramoru, skica u sadri, modela, odljeva Gite: na elenentina norveikog folklora, gradi vlestiti necionalno- romantiéan isras, Lirik, male forme (Lirski komedi, 25 nordijskih ner. nel.i plesova,).Orkestralna svita sa Peer Gynta, sadrii i posnatu nostalgiému "Solvejgine pjesma*, Posljednje djelo op.72.Slaatter STBBEMSi ("Nioja ¥ena je Finkiaja, to stablo je finsko, to jexero je finsko; I Ja sam i sve ¥to stvaram, sve je finsko. Ja moram ¥iyjeti u Finskoj, Nikade je nebih mogao nepustiti. To bi me ubilo i znaéilo kraj mojoj umjetnosti*,Patriotski sanos nije ga nikada napuitao: kau da je u svojdm sedandesetim /1939/ lovatkom puskom pucao po ruskim avionima), 116 djela, petmaestak izuzetaih, nakom 1929, ni jedue note. Veliganstveni nix od'sedam simfonija. Finlandia op.26 "iestoki krik pobume protiy carske Rusije", K¢i Pohjole op.49 je iz Kalevale, Mapiola op.112 poeme o finskoj sumi. pareve: tilmski i kaselisni reziser, dramatitar 1 seenarista. Znatajke ajegovog opuse nordijske ronentike i misticizem, sna¥ns opsjedxutost snx8u i slojevite meditacija o fexomenu umiranja, raokupljenost metafizidkim i magijskim, snovima i halueinacijoma; ponire u dubimu Sovjekove paihe i minuciozno rasotkriva oduos muskarca i Yeme ili i zene. erate filmovi: Ljetna igra(50), Osmjeh ljetne noéi (55), Seami peat(57), Sumske Jagode(57), Djeviganski Lnvor( 60) Sutaja(63), Personal 66) ,Vrdjene vukoval6a) ,Sratota( 68) ,Strast( 70) ,Dodiz( 71), Kried i éaputanja(72),Prisori is vratnog #ivote(74), Jesenja soneta, me i DRBYER: Visticizam, elementi ajem.ekspresionizma, vampirizam, skandinava_ realisam i religija protenstatisma-polasae pretpostavke djele koje. kako san kave"Zeli shvatiti tajmu dubine 1judske dude". 1919:Predjedaik, 1926:Stradanje Ivene Orleanske (visualne ljepota, saazni krupai plenovi)Tri teze o skandimavakoj (fiziskoj) arhitekturis 1) ena _sensibili' dijevala + Fotiter mesensay /¢,Vaseri,1550: Le Vitee/ preporod + Kklesicizan [Goethe ,177$ + f.exheoloni/ Pugin, 1853 7 Jugendstil : 1910" J , 1895¢ acional- nordijski (dorsi sens) 4 lokelmo romsntizem.: klesicisem universalno Asphrndh 1927, fuakeionolizen: pistoricizam (1926-31: parlament) moderni *- Gaternecionalni Aazeo: Siren regionalisan": konstruktivize ALTO: Aalto 1 modelacija —— modulacija setoklo (bojana tas. opeke. specifituost--uniformiranost Kkeramike): tits: pojedinatno---opée TRisiistnn — dagh ts ysis fir geoot =, naturalno-. reloksirani aluminij sijelo bojana 2) [Wave Wdoja®, "iavor GEMGSEEE) oy [LT Adelaide | SaaRiNEN—(saasem28) ® (maroko,maj @ (intornacionalai stil teei,jp)1957sJ.Utzom: Sidney Opera J’ 195a:viRovelisToroato City Hell Q (----19273H8fe53 > AALTO (Baker H,MIT 1949, opera u Essenu itd.15-20 pr. —__ F036 Siren-Siren, Pietila (Kuwait), 5 ; ctureli@ (50/2:Lever H, 59:SAS, :Vijesnik) Comaagg armrests 3) [Suomicprimas inter pares] (ili prvi medu slignima) 1932. H/d: Intermatinel Style 4 .34,:rurun Sanonat (Asplund, liarkelius ,Xhren, Sunde1) 1941, 8.Gs Time, Space and Architecture poglavlje:Alvar Aalto~irseionalnost i standard 376-405 (novija izdenja: J,Utson i treéa generacija 406-425) 1973.C.Jencks: Modern Movements in Architecture 5Alvar Aalto and the Means of Architectural Comunicetion 167-184 1980.K.Frampton:lodern Architecture us Alvar Aalto and the Nordic tradition: National Romanticiom and the Doricist sensibility 1895-957 p.192-202 1934.FRS Yorke:The Modern House: /AA: Owa House Hki, Mairea/ 1962.NDobrovié:Savremens arhitektura 3 -Asplund, Aalto » Dor Dec /1990> Savremena arhitektura 5 -Jacobsen » BA-Oct/Nov 1967: Alvar Aalto + Skandinevija (F, S, X, D) *"AA-Juin 1977: ALVAR AALTO (Rovaniemi, Finlandia, aires, Baker K) (Itiikeskus, Heureka, Kultureentrum) + AR-3/1990: Cool Helsinki School (Reureka, Itkeskus,Stoekmann,Culturel Centre) + Aexefa frngiga Praneg fia 0 AA. Baumeister 10/1989: Finnishe Architektur der @etsten Jahre’ _ AA Arve 90J paorvt tbe [derrrrasle: sacs PRE ange a ae fom bewrnctive hi AM Ss 3S004 (200 ~Fe QO II elach AUT. [Ob bet 1999, Hp t851 Brewin, 1162, ISS hr (HE, Kr, KOE adil Os feces: 3-8 eel reJy Anry ~ (797 > Us Vpn :/ Merete, ype f149¢, AS hee? _ Toreufa Vise feed 1788 ene MOTE > WithDy gah VV. Latimnslu Aut - Wu Pey Thevelowreel fen Bee Ss a fern BC's Bape ot 1923 [pnetgs)fellatio 4 pyle fa hyew’ EWeEL : Janaver WHA hae pritetle HehgvadecSs = “, PS SF Loti MANNE Re ERS aT fy age. “ebbeh bre 0 bop fre Fe XIX at - pan port fo Ege 170-6 A} 03b BREMEN 1962 — OTANIEM| 1964-9ROVANIEM I 1963-9 UNT ANGEL LIBRARY 1965-40Apris de nombreuses vies Awo Clygb-07 (Lega maroc)! ) | : ¥ yoke yar Jorrerriat Re