NGHIEN COU - TRAD DOI __ANNINH NGUON NUGC - VAN BE AN NINH PHI TRUYEN THONG ,, rong lich sit tién héa cla nhan loai, nuéc lu6n la mét trong nhing nguén tai nguyén v6 gia, cuc ky quan trong quyét dinh su tén vong va phat trién cla nhan loai, Nuée déng vai tro thiét yéu trong qua trinh san xuat, tai sn xuat ra gid tri hang h6a, tir thyc pham thiét yéu dén san pham céng nghé hién dai (dién nang, loc ddu, khi dét...). Khong co nguén nude khéng c6 su séng, khéng c6 nén van minh nhan loai. Trén thé gigi 97% nuéc la nude man, 3% la nuéc ngot, song 2/3 lugng nude nay tén tai trong dang song bang va nui bang 6 cdc Cuc, phan con lai rat nhé tén tai dang nuéc ngam, trén mat dat va trong khong khi. Trong lich sir chién tranh thé gidi, dd co nhiéu cud chién tranh xung dot |én c6 lién quan dén bao vé, tranh gidnh nguén nude nhu: tranh chap luu vue séng Jordan; luu vuc s6ng Tigris va Euphrates; Iuu vuc s6ng Nile; Indus, luu vuc song Hang, song Mé K6ng... Mac di cude dau tranh, xung dot vé nguén nuéc c6 thé dién ra dudi hinh thife, mau sac nao. Di duéi goc d6 tiép can nao di chang ntfa, chung ta thay rang khiing hoang tai Aguyén nudc, da va dang la van dé ndng bong, de doa t6i sy tén vong, phat trién bén ving cla loai ngudi. Trong thy nhan Ngay nude thé gidi (21/3/2014) LHQ dua ra nhttng canh bao dang lo ngai vé nguén nude sach trén toan cau. 6 la hang ngay 6 hang triéu ngudi phai di nhiéu gio déng hé méi dén dude noi 06 nude an toan, nuée * Pho Giéo su, Tién si, Hoe vign Chinh tri khu vite 1, 22 PHAM THANH DUNG * sach. Cu thé la 768 trigu ngudi khong duge sir dung nudc sach, co nghia la cit 1 ngudi trong 10 ngudi trén thé gidi khong thé tiép cn duge nude sach. Mi nam c6 700 ngan tré em chét vi bénh tiéu chay do sit dung nuéc ban, binh quan méi ngay cd 2.000 tré em qua doi vi thiéu nuéc sach va vé sinh. Lién Hop quéc cling canh bao rang do dan s6 tang, phat trién kinh té 6 cc nude dang phat trign khién nhu cau str dung nude sach va nang lugng tang lén gap déi vao nhing thap nién t6i. Bén canh dé, khuynh huéng thay déi cach s6ng va sinh hoat cing de doa, ap lye téi nguén tai nguyén nude va sinh thai. Lign Hop quéc cling chi ra rang 20% tang ngém nudc cla trai dat dang bi can kiét. Dén nam 2050 nhu cdu nude ctla toan thé gidi tang lén khoang 55%, di theo do la 40% dan cu trai dat sé s6ng trong tinh trang khan hiém, cng thang vé nguén nude. Ngay nay tinh trang thidu hut nguén nude 44 anh hutng téi 25 nhan loai, theo dy doan rat co thé dén nam 2025 tinh trang nay sé tac déng dén 2/3 dan sé trén thé gidi. Cudc khiing hodng vé nude xuat hién cu vuot qua cung, bat nguén ti nhigu nguyén nhan khac nhau, dudi nhiéu goc-d6 kinh té - x4 hdi... Truéc hét, nhu cau vé nuéc phuc vu phat trién kinh té thuc hién CNH,HDH dat nuée. Khu vuc chau A, chau A - Thai Binh Duong da va dang la khu vuc phat trién nang dong cila thé gidi. Trong d6 06 cae quéc gia, cdc nén kinh té mdi néi nhu Trung Quéc, An B}, Han Quéc, Xingapo... tc do phat trién kinh t€ tuong déi cao, nhu cau str dung Nguén nude cho phat trién cong nghiép ngay TAP CHI GIAO DUC LY LUAN - SO 218 (9/2014)NGHIEN COU - TRAD BOI cang I6n, Bén canh do, cac nuéc trong khu vuc da va dang tién hanh cong nghiép héa va héi nhap quéc té bén ving. Trong tién trinh cong nghiép héa, van dé nang lugng dude wu tién phat trién, di truéc mét bude dug dién ra 6 nhiéu quéc gia. Trong do, cong nghiép khai thac than, quang, dau khi va dac biét khai thac nguén thiy dién tac dong va anh hudng nhiéu dén nguén nudc. Xay dung dap nude thy dién dem lai Igi ich to I6n vé nang lung, diéu tiét luu luong nude, khéng ché han han, IO lut, song cing dé lai nhiing hé luy vo cing én nhu thay déi ché do thy van dong song, béi dap tram tich, thuc vat ven sOng, mdi trudng, bién déi khi hau... khong chi gidta cdc vung, mién trong ndi bd quéc gia ma de doa nghiém trong dén cac ving ha luu sOng, da va dang gay nén hé luy, gia tang tranh chap cang thang vé nguén nuéc, de doa an ninh 6n dinh khu vue. Thif hai, ap luc su gia tang dan $6 trén thé gidi noi chung, chau A ndi riéng dén nhiéu finh vuc cla déi s6ng x4 hoi nhu kinh té, chinh tri, xa hoi, an ninh quéc phong... khong chi a vé nguén nude sinh hoat, Gia tang dan sé hat trién, tang trudng dam bao cng an viéc lam, thu nhap, giam d6i nghéo, dam bao nhu cau lung thuc, thye phdm, nang luong, giao duc, y té, suc khde... dap tmg nhing nhu cau day du cla con ngudi cling doi hdi nhu cau vé nudc. Dan sé tang nhanh khéng chi tao p luc vé cung cp nguén nuéc sinh hoat ma cén la dap tng nhu cau phat trién cong nghiép, nong nghiép, dich vu... cing nhu nhu cau tiéu thu cla cac hé gia dinh, tang lp trung luu tang lén, nhu cau vat chat va tinh than cla cong dan co xu hudng ngay cang cao. Déi v6i chau A luong nude binh quan cla chau A hang nam trén thyc té giam xudng 1,6% mdi nam. Khu vue Trung A, Nam A, Tay Nam A va Tay A, phia Bac Trung Quéc, ving Can Bong, ban dao A Rap... la nhimg ving c6 su suy gidm nghiém trong vé nguén nudc, han han kéo dai anh huéng tram trong dén dai séng céng déng dan cu. Cac thanh phé Ién & chau A, phu thudc nhiéu vao TAP CHI GIAO DYC LY LUAN - SO 218 (9/2014) Agu6n nude ngam ciing giam xudng t6i mic nguy hiém nhu: Suxa cia Yemen, Quatta 6 Pakistan, Bac Kinh... dang phai déi mat véi su khan hiém Aguén nude. Trong qua trinh phat trién, cdc quéc gia c6 thé nhap khdu nhiéu ther: nguyén nhién vat ligu, thiét bi ky thuat, Iuong thuc thuc pham... nhung ddi véi nude, nhat la nuéc ngot phuc vy doi sng thi chi yéu phdi ty xoay sé vdi nguén tai nguyén nudc cila quéc gia minh. Do vay, nguén nude bi khai thac thai ky cao diém dé dap tng nhu cau vugt qua 25% téng nguén nudc co thé tai tao (An D6 la 34%, Han Quéc 26%, 18.57% 6 Trung Quéc, Nhat la 21,26%). Trong bao cao theo chi s6 nudéc sn cé cho phat trién nam 2009 cia Uy ban Kinh té xa hdi cla Lién Hop quéc & chau A - Thai Binh Duong (UNESCAP) thi trit luong nuéc giam manh ké tir nam 1950 6 mot so nuéc chau A, trong dé dac biét Trung Quéc va An ‘6 (chiém 2/5 dan sé toan cau). Bao cao nhan dinh: "Su thiéu hut nguén nude & mic 46 nay dan dén tinh trang tranh gianh nguén tai nguyén quy gia dang néi lén nhu méi de doa lén tir én dinh trat tu xa hdi". Mac du dan sé chau A c6 xu hudng gidm, song chau luc déng dan, mite sng vat chat va tinh than dugc nang lén, thé hién ré nhat la lugng tiéu thu thyc pham thit tng cao trong ché dO An udng, di lién véi no Ia luong nude tiéu thu tang lén do san xuat thit c&n rt nhiéu nude. Trung Quéc mét quéc gia dong dan nhat thé gidi, tir nm 1980 dén nam 2010 lugng tiéu thu thit tang gap 4 lan, xép thir 3 trén thé gidi, du kién tng lén gap doi dén 2030. Su thay di ché do, oo cdu bifa &n tir chi: yéu gao, mi sang ché do an nhiéu thit hon Khién cho luang nutéc tiéu thu trong san xuat thuc pham tang gap doi ké tir nam 1985 (lugng nuéc tiéu thu cho san xuat 1kg thit bo gap 10 lan long nuGc tiéu thu cho san xuat 1kg gao hay bot mi). Cung véi sitc ép gia tang, bung né dan s6 kéo theo nhu cau vé phat trién néng nghiép, cung tng luong thuc, thuc phém dam bao an sinh xa héi, xa d6i giam nghéo. Do vay, chi trong phat trién ndng nghiép nham dam bao an ninh luong thyc 23NGHIEN CU - TRAD B61 cling la mat trong dinh huéng phat trién cla nhiéu quéc gia, nhat la nhiing nuéc cé lugng dan sé dong. Chau 4 la chau luc c6 dién tich tui tiéu lén nhat thé gidi, chiém 70% dién tich dat duoc tudi tigu trén toan cau. Trong do Nam A, Trung Quéc va Dong Nam A chiém 50% dién tich tudi tiéu trén toan cau. Chau A cling dig dau thé gidi vé lugng nuéc dung tudi tiéu trong néng nghiép (74%). Trong qua trinh phat trién nong nghiép dap tng nhu céu sic ép tang dan s6, cling voi qua trinh quan ly sir dung nuéc trong néng nghiép lang phi, kém hiéu qua, a tinh trang quang canh, pha rimg léy dat lam néng nghiép dan dén tinh trang nguén tai nguyén rimg, mttc d6 phil xanh suy gidm, xdi mon, sa mac hoa, mite d6 luu trit nguén nude suy gidm. Bén canh dé, tinh trang 6 nhiém ngudn nude gia tang & hau hét cdc song ngéi, hé 6 cae nude do chat thai trong san xuat, tiéu dung, hiéu tng nha kinh, 16 thing tang 6z6n, mua axit... trong khi d6, lucng nudc tai tao ngay cang suy . Nhu vay, khiing ho&ng nguén nude, xuat phat tu nhiéu nguyén nhan khach quan va chi quan du6i nhiéu gc d6 khac nhau kinh té, chin tri, x2 hoi, an ninh quéc phong trong qua trinh phat trién cila nhan loai. Trong thé gidi hién dai, ching ta cang nhan thie r6 hon méi tuong tac gitta con Ngudi véi nhau, gid'a con ngudi vdi ty nhién trong he théng chinh thé. An ninh con ngudi, quyén con ngudi, An ninh lung thyc, An ninh nang luong, An ninh méi truéng, An ninh nguén nude... phai duge nhan thite mang tinh hé théng, mang tam quéc gia va toan cau. Phat trién kinh té (cong nghiép, néng nghiép...) thoa man nhu cau vat chat va tinh than cua con nguéi, trong d6 c6 nhu cAu vé nang lugng, luong thuc thuc phdm can phai xem xét t6i An ninh nguén nuéc, An ninh mdi trudng va ngugc lai. Khling hoang vé tai nguyén nudc tac dong toan dién moi hoat d6ng cla quéc gia, khu vuc va gay cang mang tinh toan cu. Diéu do sé gay ra nhing hé luy, de doa nghiém trong dén su tén vong clia cc quéc gia, khu vuc, da va dang tao fa thach thie vé an ninh, trong do c6 An ninh 24 ngu6n nude. Thur nhét, su canh tranh vé ngudn nudc da va dang dién ra trong néi bé cling nhu gitta cdc quéc gia, trong d6 nguy co xung d6t d Chau A dién ra véi mite dd cao hon so vdi cdc khu vuc khac trén thé gidi. Tranh gianh nguén nude c6 thé noi day la mot dau truéng méi. Nudc tir nhiing con séng, mach nude ngam, hé chia nhat [a hé chita thay din xuyén quéc gia c6 tac dong, gay hé luy tai cac quéc gia xung quanh, dac biét véi cac quéc gia ha nguén yéu thé hon quéc gia dau nguén trong viéc so hitu, kiém soat va chu dong diéu tiét, sit dung nguén nudc. Vic sé hitu, kiém soat, chil dong si dung nguén nuéc dude coi Ia Ioi ich, loi thé quan trong déi véi quéc gia. Trong ndi bo qudc gia cling vay déu nguén nude (séng, hd, 4p...) cfing chiém uu thé han cac khu vue, ving dudi ha nguén nuéc. Viée quan ly, sit dung ngudn nuéc khéng hap ly dé lai hau qua déi vai cae nuée, céc ving khac nhau nay sinh mau thuan, xung dot vé loi ich, tiém 4n, bung phat ning hé luy méi. Trén thuc té, tranh gianh nguén nude dé va dang tré thanh muc tiéu cila cc quéc gia, co thé dién ra mang mau sac, linh vyc chinh tri, ngoai giao, kinh té, an ninh quéc phéng nhu: Dy an 4 dong song (Four River) gay chia ré chinh tri 6 Han Quéc, hé théng dap ma Trung Quéc da va dang xay dung trén thugng nguén séng Mé Kong da va dang gay hé luy xau cho cac quéc gia ha luu (Viet Nam, Campuchia va Lao), xung dot vé nuéc gitta Trung Quéc vdi An 86, Pakistan, gitta céc quéc gia vung Trung A, git Israel va Palestin... Thur hai, hién tugng tranh chap nguén nude trong noi b6 quéc gia da lan réng ra khu vuc. Su phan bé nguén nuéc khéng déng déu gitta cac vung trong ndi bd mét quédc gia gay nén tinh trang thiva, thiéu, mat can di gitta c4c vung gay nén han han, Id lut ééu dé lai hau qua nghiém trong vé kinh té xa hoi. Bén canh dé, cdc du an, ké hoach phat trién kinh té - xa hoi déu 06 lién quan dén nguén tai nguyén nude, coi day [a Iai thé so sanh cla vung, mién. Cung vdi d6 hinh thanh TAP CHI GIAO DUC LY LUAN - SO 216 (9/2014)NGHIEN COU - TRAD BO khoang cach chénh léch vé su phat trién gitta cac vung, mién do thién thdi dia loi, trong d6 c6 nguén nudc. Quan ly va sit dung nuéc cho san xuat céng nghiép (Nha may, thy dién, khu céng nghiép...) va sinh hoat khéng hop ly, kém hiéu qua gay lang phi. Xung dot vé Idi ich, hé luy vé méi trudng, khi hau, gitta cac cong déng dan cu trong mot vung cing nhu gifta cdc ving, cac khu vuc véi nhau. Cac quéc gia cé nén van hoa da sc t6c, da tén gido, van dé khan hiém nguén nuéc cang trd nén phic tap hon nhiéu. Tranh chap nguén nuéc mang mau sdc ton gido, sc toc gifta cac cong déng ngudi trong ndi bd Yemen va Apganixtan cho thay van dé cang trd nén phite tap, khd ludng va c6 nguy ed bung phat xung dot chinh tri, va trang, ndi chién. (xem tiép ky 2) MOT SO VAN DE VE VAN HOA CHINH TRl..« ees reno20 Tht ba, hoan thién thé ché phap ly va thiét ché van héa bao dam xay dung va phat trién van héa, con ngudi trong thai ky day manh CNH,HBH va héi nhap qudc té, = NhGing giai phap dé xuat: 6 thuc hién duge nhéng dinh hudng néu trén trong viéc xay dung van ha chinh tri, cn thuc hién mét sé giai phap sau: Bat dau tir gia dinh, cdc bac phy huynh phai day con cai minh nhing pham chat cla mot cong dan tét, d6 [a su trung thu, tréch nhiém véi ban than va cong d6ng; ton trong cdc quy tac va luat 1 chung cia x4 hoi; bao vé Ié phai, phé phan cai sai, giau long vi tha va tinh than khoan dung. CAn déi mdi ndi dung va hinh thite giéo duc cong dan nham xay dung mot thé hé cong dan hung t6i chan - thién - my. Két hop gitta giang day ly thuyét véi cdc hinh thu dong vai, hoc ngoai khoa... nham nang cao su hiéu biét cla hoc sinh vé dai séng chinh tri, gidp ho hiéu r6 hon vé quyén va nghia vu, vé trach nhiém cia ban than voi tu cach la mot cong dan. Tir d6, chuan bi cdc diéu kién cho ngudi hoc tham gia vao déi séng chinh tri cla dat nuéc. Khuyén hich cdc hinh thie lién két cong déng dé tao ra cac dién dan, san choi gidp ngui dan chia sé va truyén ba cac gi tri xa héi, trong dé co cc gia tri chinh tri nhu: su tin tuéng, mic dé san long hap tac, gitip dé lan nhau gi va trach nhiém x4 hoi, Day cing chinh a gidi phap dé xay dung von xa hdi, tao co sé cho su phat trién vé dai han. ‘TaP CHI GIAO DUC LY LUAN - SO 218 (9/2014) Dé lam cho van hda, trong dé co van hoa chinh tri, thém sau vao déi séng ngudi dan, truéc hét phai chu trong xy dung van héa chinh tri tir trong Bang, trong bo may nha nude va cac t6 chife doan thé, ma ndi dung quan trong la hoc tap va lam theo tm guong dao dite Hé Chi Minh. Xay dung d6i ngi can bd, dang vién, cong chite ca pham chat dao dite, hét long phuc vu nhan dan; co y thtfc thuang ton phap luat, ty do ca nhan gan vai trach nhiém xa hdi va nghia vu cong dan. Ngan chan va day Idi tinh trang suy thoai vé tu tudng chinh tri, dao duc, Idi séng trong mét bd phn can bd, dang vién, cong chitc." Xay dung cac thé ché cila nha nude phap quyén, trong dé nhan manh tinh than t6n trong phap luat; cong khai, minh bach trong cac hoat dong cila bd may nha nude; kiém soat tinh trang tham nhiing, lam quyén; t6n trong va thyc hanh cac gia tr) dan chi, tao diéu kién cho ngudi dan phat huy téi da nang luc sang tao ctia ban than. 6 thé ndi, xay dung mot nén van hod chinh tri, vé thuc chat, chinh la viéc nang nén dan chit cila dat nuéc lén mdt cdp do mdi - cp do van hoa. Dé c6 mot nén van hoa chinh tri chun muc, nhu mong dgi, cain cé sy nghién ctu nghiém tic, day di véi nhing dinh huéng dai han. Bai vi cing nhu van hoa, van hod chinh tri la mOt qua trinh thdm thau dn dn cac gia tri, cac niém tin, va dé dinh hinh né cé thé phai mat mét thai gian dai 4-Tldd. 25