DCH T BNH LAO

Trinh bay: Ts Bs Trn Ngoc Bu

BV Pham Ngoc Thach

Muc tiu
Sau tit giang, hoc vin nhn bit c:

Nguyn ly trng tn cua dich bnh lao

Cac chi s dich t thng dung i vi bnh lao
Tinh hinh bnh lao trn th gii Vit Nam
Nguyn ly c ban trong kim soat bnh lao

Tng Quan

Bnh lao co t lu i:
Du tich lao xng quan sat thy trn nhng xac p Ai Cp c ai.
Hippocrates a m ta bnh lao phi: bnh keo dai, tr nng vao mua ng, lam
hao mon c th a n cht.
Th ky 18, c 4 ngi cht tai Anh thi 01 do lao: dich hach trng.

Xac inh la bnh truyn nhim do trc khun Mycobacterium tuberculosis,

Robert Koch va s kin ngay 24/03/1882.

ng ly truyn t ngi ngi qua ng h hp:

Ngun ly: la ngi lao phi khac ra vi khun lao trong m.
ng ly truyn chinh: h hp

c tinhcua Y T Th Gii: 1/3 dn s trai t bi nhim lao

Trc thi ai co thuc c tri, HIV:

10% ngi nhim lao se tr thanh bnh (80% trong 2 nm u)
Nu khng c iu tri, phn ln ngi bnh lao se cht sau 2 nm.

Da vao u ngi ta phn loai

lao phi AFB+ va AFB
AFB: acid-fast bacili
am ngi mc lao phi c nhum vi CarbolFuchsin, soi trc tip bng kinh hin vi quang hoc
Nhin thy AFB: > 10.000 vk/ml am
Khng nhin thy AFB: <10.000 vk/ml am

Lam sao phat hi n

vi khun lao nu
m t VK <10.000/ml am?
Cy am:

Cy truyn thng vi mi trng Lowenstein-Jensen: 2 th

Cy trong mi trng long. Vd: MGIT : 2 3 tun
Vi khun >300/ml am
Culture +: Cy dng tinh (C+)
Culture : Cy m tinh (C )

Kha nng ly nhim AFB + va C +

co khac nhau khng ?

Din tin t nhin cua bnh lao

(trc thi ai HIV)
Nhim lao
Ngi lanh
10%

50 - 55%

Lao phi AFB-,

Lao ngoi phi

Bnh lao

Lao phi
AFB+

45 - 50%

2 nm
dich lao trng tn, m t ngun ly
se ly nhim cho it nht 20 ngi

30 %

T lnh
Cht
Ht ly bnh

70%

Cc ch s dch t lin quan n bnh lao

Nhim Lao:
T l nhim lao
Nguy c nhim lao hang nm

Mc Lao:
Hin mc
Mi mc

Cht do lao
Cht do lao trong cng ng
Cht trong iu tri lao

Nguy c gia tng ganh nng bnh lao

HIV
Lao khang thuc
Lao mang nao tr em
Cac chi s khac

Nhc lai cac khai nim

T l

(proportion)

a/ a+b

T s

(ratio)

a/b

T sut

(rate, bnh sut theo thi gian)

a/b
(trong khoang thi gian xac inh vi b-thi gian lun la
ngi lanh tc lun trang thai i din nguy c mc bnh)

T sut lu tich

(cumulative incidence rate)

a / a+b (Khi a qua nho, lc nay t sut lu tich bnh gn nh t

l, t l mi mc)

Cac chi s dich t lin quan n

bnh lao
Nhim lao:
T l nhim lao:
inh ngha: t l % ngi nhim lao (co phan ng tuberculin dng
tinh) trong mt qun th tai mt thi im xac inh.
ngha: mc bi ly nhim lao trong cng ng

Nguy c nhim lao hang nm:

inh ngha: Kha nng bi nhim, tai nhim lao cua mt ngi lanh
trong mt nm.
Cng thc tinh: R = 1-(1-p)1/A
p: t l nhim lao qun th tr c khao sat
A: Tui binh qun cua qun th tr c khao sat.
ngha: anh gia gian tip tinh hinh, xu hng dich t cua bnh
lao.

Mc Lao
T l hin mc cua mt qun th xac inh:
Prevalence
inh ngha: T l ngi hin ang bi mc lao tinh trn 100.000
dn tai mt thi im xac inh. Con goi la lu hanh bnh
lao.
Phng phap: iu tra tinh hinh lao trong cng ng
ngha: mc trm trong cua bnh.

S ngi hi n mc lao

Nm 2010: co 12 triu ngi mc lao Vit Nam : 290.000

T l hi n mc lao/100.000 dn

2010: c 100.000 ngi trn trai t co 178 ngi ang mc lao. Vit Nam: 334

Cac quc gia co t l ngi mc lao cao

Mc Lao (tt)

T sut lao mi (Incidence rate)

La t l, vi :
t s: s ca mi mc trong mt khoang thi gian xac inh (thng la 1 nm)
mu s: dn s trung binh cua qun th (trong 1 nm theo doi)
tinh trn 100.000 dn

Vd: Mt qun th co 10.000 ngi khng bnh. Theo doi trong 1 nm co

28 ca lao xut hin.
T sut lao mi mc qun th o la 280/100.000 ngi
Phng phap:
Thu thp qua s sach ng ky bnh
c lng qua iu tra lu hanh bnh lao.

ngha: anh gia tac ng cac yu t nguy c bnh lao.

S ngi mi mc lao

2009: c tinh co 8.800.000 ngi mi mc lao. Vit Nam 180.000

T sut mc lao mi/100.000 dn

C 100.000 ngi trn trai t, nm 2010 co 128 ngi mi mc lao. Vit Nam: 199

S ngi mi mc la ngun ly

2008: co 4.300.00 trng hp lao mi mc la ngun ly. Vit Nam: 86.000

T sut mi mc lao la ngun ly

cho mi 100.000 ngi

2008: c 100.000 dn trai t, co 64 ngi mc lao lao la ngun ly mi. Vit Nam: 99

Lin quan gia P v I trong bnh lao

Quan h gia t l hin mc va t sut lao mi:
P=IxD
D:
thi gian mc bnh.
trong dich t lao: thi gian ngi bnh
ho khac ra vi khun.
Trong m hinh c in cua bnh lao D la 0,5 nm.

So sanh gia P va I
Sut lao mi (I)

Lu hanh lao (P)

T s:
Cac ca lao mi trong thi gian nht
inh

T s:
Tt ca cac ca lao (mi, cu) tai mt thi
im hoc mt khoang thi gian nht
inh.

Mu s:
Dn s thi im bt u xay ra
nguy c
Loai tr cac trng hp a mc lao
trong thi gian theo doi

Mu s:
Tt ca ca th trong cng ng
Tinh tai mt thi im hoc dn s
trung binh trong thi gian nht inh.

S dung :
c tinh nguy c

S dung
Tinh mc nghim trong cua bnh

Cht do lao
T vong:
T sut do lao trong cng ng: Mortality rate
inh ngha: t l ngi cht do bnh lao cua mt qun th nht inh
trong 1 nm, tinh trn 100.000 dn.
Thu thp:
Qua iu tra t vong trong cng ng
Qua s liu trn s t vong tai tuyn xa, phng

ngha: tinh nghim trong cua bnh.

T sut trong iu tri lao: Fatality rate

inh ngha: t l % ngi mc lao bi cht trong qua trinh iu tri
lao.
Thu thp:
Qua s liu quan ly lao tuyn huyn

ngha: hiu qua phac iu tri, phat hin bnh mun, cac bnh
ly phi hp.

S ngi cht do lao

2010: trn toan cu co 1.100.000 cht vi bnh lao. Vit Nam: 29.000

T l cht do b nh lao tinh trn

100.000 ngi

Nm 2010, c 100.000 ngi trn trai t, co 15 ngi cht do lao. Vit Nam: 34

Cac chi s Lao HIV

T l nhim HIV trong s ngi mc lao:
inh ngha: t l % ngi co xet nghim HIV(+) trong s ngi
mc lao.
Thu thp:
S ng ky lao tuyn huyn.

ngha: mc anh hng HIV ln dich t lao, cac bin phap

can thip.

T l mc lao trong s ngi nhim HIV:

T l % ngi mc lao trong s ngi nhim HIV.
Thu thp:
S theo doi ngi sng chung vi H tai cac OPC (hoi)

ngha: mc anh hng cua Lao ln dich t HIV, cac bin

phap can thip.

Lin quan gia Lao va HIV

t nht 1/3 ngi nhim HIV bi nhim lao.

Ngi ng nhim Lao HIV: nguy c lao tin trin gp 20 30 ln
so vi ngi khng bi nhim HIV.
Lao la bnh c hi thng gp ngi nhim HIV k ca khi c
dung thuc khang virus HIV.
Ngi nhim HIV rt d co nguy c khang thuc lao.
Lao: nguyn nhn hang u gy t vong ngi sng chung vi
HIV (chim 25% TS t vong).
Nm 2009:
380,000 ngi t vong do Lao-HIV.
c tinh 1,1 triu BN Lao HIV, 80% c ngu tai vung cn Saharan chu
Phi.

Tuy co chiu hng giam nh t 2009, nhng s BN lao tng gp 3

ln quc gia co lu hanh HIV cao trong 2 thp ky va qua.

S ngi nhim HIV

Cui 2010, toan cu co 34,000,000 ngi nhim HIV

T l lao mi cac th/100.000 ngi HIV

Cui 2009, c 100.000 ngi nhim HIV trn trai t co 17 mc thm bnh lao

T l HIV BN lao mi 2010

http://www.globalhealthfacts.org/

c tinh cui 2010, 23% s bnh nhn lao ng nhim HIV. Vit nam: 4,3%

T vong do lao tinh trn

100.000 ngi HIV (+)

http://www.globalhealthfacts.org/

Cui 2007, c 100.000 ngi HIV(+), co 7 ngi cht do lao

Tac ng cua HIV ln Tui mc lao

tai Tp.HCM 1997 - 2007

Tac n
g HIV ln kt qua iu tri
lao tai Tp.HCM 1997 - 2007

Chi s v tinh hinh khang thuc lao

Lao khang thuc: La tinh trang vi khun lao khang vi
mt hoc nhiu khang sinh dung iu tri lao.
T l lao khang thuc:
inh ngha: t l % ngi bnh lao mang vi khun khang thuc
trong s ngi bnh c khao sat tai mt thi im giai oan
nht inh.
ngha: tinh hinh khang thuc hin tai, cht lng hoat ng
cua CTCL, quan ly thuc lao trn thi trng.

Phn loai khang thuc lao

Theo tin s iu tr lao

Theo lng, loi thuc khng

Khng thuc tin pht: khang thuc

lao ngi cha iu tri thuc khang
lao ln nao

Khng thuc bt k (any drug resistance)

Khang vi it nht mt khang sinh khang lao

Khng thuc mc phi: khang thuc

lao ngi a co tin s dung thuc
lao

Khng mt thuc (mono drug resistance)

Khang vi mt loai khang sinh khang lao
Khng nhiu thuc (poly drug resistance)
Khang t 2 khang sinh khang lao tr ln nhng
khng khang vi R va H
Khng a thuc (multidrug resistance MDR)
Khang it nht vi R va H
Siu khng thuc (extensively drug resistance)
Khang a thuc km khang vi 01 khang sinh
khang lao hang th 2 dang tim (Kanamycin
Capreomycin) va quinolone.

Lao Khang Thuc

Cach y 50 nm, cha co thuc iu tri lao, khang thuc lao ghi nhn
dong vi khun lao hoang dai rt thp:
1/10 triu: khang RIF, INH
1/1.000.000 khang SM
1/100.000 khang EMB, PZA..

Hin tai, nhng dong vi khun lao khang thuc c ghi nhn bt c
quc gia nao co khao sat v khang thuc. Bao cao YTTG 2008:
Bnh lao mi:
17% khang bt ky
a khang thuc:

2.9%

Bnh tai tri:

35.5% khang bt ky
a khang thuc:
35.0%

Nhin chung cac dong vi khun lao khang vi cac thuc thit yu ang gia
tng.

Lao Khang Thuc

Nguyn nhn cua tinh trang khang thuc do iu tri khng u hoc iu tri khng
ng phac :
BN thy khoe nn t y bo thuc.
Thy thuc chi inh phac khng ng
Tip liu thuc khng lin tuc.

T l MDR-TB c bit cao :

Trai giam, trai cai tao
Cac nc thuc Lin X cu (chim 14 trong s 20 nc MDR-TB cao) va e
doa thanh cng cua CTCL.

Khang thuc lao co th iu tri c, no oi hoi:

Thi gian iu tri kha dai (2 nm),
S dung cac thuc khang sinh khang lao hang th hai (rt t tin)
Va phai i mt vi t l cao pha ng khng mong mun rt nng va kho kim
soat c.

S gia tng gn y cua XDR-TB c bit la nhng ni ng nhim HIV a tac

ng v cung bt li n vic kim soat bnh lao.

c tinh s bnh nhn MDR-TB

cui 2010

Khong

Lao khang a thuc

bnh nhn lao mi 1994 2010

Khng co s liu
S liu di cp QG

Lao khang a thuc

bnh nhn lao tai tri 1994 2010

Khng co s liu
S liu di cp QG

Tinh trang khang thuc va tht bai iu tri

1.834 BN lao phi AFB(+) tai Tp.HCM 1998 - 2000

Tinh hinh XDR n cui nm 2010

Din tin t nhin cua bnh lao

(trc thi ai HIV)
Nhim lao
Ngi lanh
2 nm u: 8/10

50 - 55%

Lao phi AFB-,

Lao ngoi phi

10%

Bnh lao

cho lanh

Lao phi
AFB+

45 - 50%

2 nm

X: Hoa d phong
X: phat hin ngun ly, iu tri

30 %

T lnh

Cht

dich lao trng tn, m t ngun ly se ly nhim cho it nht 20 ngi

70%

Nguyn ly c ban cua

Chng Trinh Chng Lao
ct t vong ly truyn cua dich bnh lao:
phat hin ngun ly va
iu tri cho ho khng con ly c na.
y cng l nguyn l c bn cho Chng Trnh
Chng Lao Quc Gia (CTCLQG) nht l cc nc c
thu nhp thp.

Ngun thng tin v tinh hinh bnh lao

http://www.who.int/topics/tuberculosis/en/
http://www.globalhealthfacts.org/