TA OCAKILIINDA UYGULANAN RETM

YNTEMLER VE EVREYE ETKLER

Taocakl herhangi bir kimyasal ilemin uygulanmad, sadece mekanik baz
ilemlerin uygulanarak rn elde edilen bir madencilik alandr. Delme-patlatma ile
ana ktleden ayrlan kayalar, yine mekanik yntemler kullanlarak daha kk
boyutlara (akl, kum v.b.) getirilerek sata sunulur.
Burada kimyasal baz ilemlerin yaplmyor olmas evresel sorunlarn olumad
anlamn tamaz. retim iin kullanlan delme-patlatma ilemleri ve bunun ardndan
gerekletirilen boyut kltme ilemleri sonucunda da bir takm evresel etkiler
meydana gelmektedir. Bunlar; toz, grlt, patlatma kaynakl sarsntlar, hava oku,
yeralt ve yerst su kaynaklarnn etkilenmesi gibi sorunlardr.
5.1 Patlatmalar
Ta ocaklarnda agrega retim tesislerine uygun ta elde edilmesi iin patlayc madde
kullanlarak yaplan uygulamalardr. Patlatmalar bir ta ocanda retim maliyetlerin
en nemli unsurudur. Bu bakmdan her ocak iin aada belirtilen unsurlar dikkate
alnarak, optimum patlatma artlarnn oluturulmas gerekmektedir.
Konkasr tesisine uygun ebatlarda ta retimi,
Patlatma sonucunda oluan sarsntnn kabul edilebilir dzeyde tutulmas,
retim projelerinde ngrlen basamaklarn ilave operasyon gerektirmeden
oluturulmas.
Patlatma dizaynlar yaplrken yukarda belirtilen parametrelere uygun neticelere
ulalmas amalanmaldr. Bu maksatla her ocak iin kullanlacak optimum zgl
patlayc madde arj nceden hesaplanmal ve patlatma dizaynlar bu rakamlar
baznda yaplmaldr.

5.2 Ta Ocaklarndan Kaynaklanan evresel Sorunlar

Ta ocaklarnn faaliyetleri esnasnda eitli evre sorunlar ortaya kmaktadr. Bunlar,
srasyla ta savrulmas, hava oku ve grlt, yer sarsnts (titreim) ve patlatma
sonras oluan hava kalitesidir. Aada, bu sorunlar detayl olarak irdelenmektedir.
5.2.1 Ta Savrulmas
Patlatma ilemi esnasnda patlayc maddenin kaya ktlesi ierisinde yeterince
hapsedilememesinden,

dier

bir

deyile

sklama

ileminin

yeterince

yaplamamasndan kaynaklanmaktadr. lkemizde ta savrulmasnn, nceleri galeri

yntemi ile yaplan patlatmalarda sk grlen bir olay olmasna ramen, imdilerde
delik yntemi ile yaplan patlatmalar sonucunda emniyetli alann dna ta
savrulmasnn seyrek olarak gerekletii bilinmektedir.
Ta savrulmasnn denetlenmesi iin, aada belirtilen hususlara dikkat edilmesi
gerekmektedir:
Uygun ap ve boyutta delikler kullanlarak kaya iinde patlayc maddelerin
dengeli homojen datlmas,
Uygun delik geometrisi hesaplanarak deliklere uygun yk verilmesi,
En az, delik-ayna (yk) mesafesi boyutunda sklama boyu braklmas ve
uygun bir malzeme kullanlarak az sklamas yaplmas,
Gecikmeli ateleme ynteminin uygulanmas.

5.2.2 Hava oku ve Grlt

Patlatma esnasnda reaksiyon rn oluan gazlarn kaya atlaklarndan atmosfere
hzla boalmas neticesinde oluur. Yerinde yaplan lmler ile hava oku ve grlt
lm idare tarafndan srekli kontrol edilmelidir (Bk. Resim20).
Hava okunun nlenmesi iin;
Patlayc maddenin kaya ierisinde homojen datlmas,
Uygun delik geometrisinin, uygun sklamam boyu ve malzemesinin
seilmesi,
Gecikmeli ateleme sisteminin kullanlmas,

 Gaz kna yol aacak jeolojik yap olup olmadnn aratrlmas.

Resim 20. 19/02/2014 Tarihinde Soyer Arpalklya Ait Ocakta Yaplan Patlatma
Esnasnda Yaplan Hava oku ve Yer Sarsnts lm Grnts
5.2.3 Yer Sarsnts (Titreim)
Patlatma sonucu oluan sok dalgalarnn zemin ierisinde, belirli bir hz, frekans ve
genlikte zemin zelliklerine bal olarak oluturduu sarsntdr. Yer sarsntsn
etkileyen faktrler Tablo 2de verilmektedir.
Tablo 2. Yer sarsntsn etkileyen faktrler
Kontrol Edilebilen Faktrler
Kontrol edilemeyen faktrler
Gecikme bana patlayc miktar
Topografya
Ateleme yn
Jeolojik yap
arj boyu ve ap
rt tabakasnn tipi
Delik eimi
Atmosferik koullar
Dilim kalnl
Delikler aras mesafe
Ateleme yntemi
Kaynak: TC. evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii
Trkiye Cumhuriyetinde gelimi tm lkelerde olduu gibi patlatmalar sonucunda
oluan yer sarsntlarnn denetlenmesini salayan ynetmelik ve standartlar mevcuttur.
(27.04.2011 Tarih ve 27917 Sayl Resmi Gazetede yaymlanan deiiklikleri ile
04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren

evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii). lkemizde gerek

bu konuda gerekse dier baka konularda karlalan en byk eksikliklerin banda
da standartlarn bulunmay gelmektedir.
Tablo 3. Maden ve ta ocaklar ile benzer alanlarda patlama nedeniyle oluacak
titreimlerin en yakn, ok hassas ve hassas kullanm alannn dnda yarataca zemin
titreimlerinin izin verilen en yksek deerlerini gstermektedir. (1 Hz- 4 Hz arasnda
5 mm/sden 19 mm/sye; 10 Hz- 30 Hz arasnda 19 mm/sden 50 mm/sye, logaritmik
izilen grafikte dorusal olarak ykselmektedir)
Tablo 3. Zemin titreim snr deerleri
Titreim Frekans (Hz) zin Verilen En Yksek Titreim Hz (Tepe Deerimm/s)
1-4

4-10

19

30-100

50

Kaynak: TC. evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii

Patlama nedeniyle oluan titreimler, snr deerlerin zerinde olmas durumunda
binalarn temellerine zarar verebilmektedir. Bu etki, bina trne gre deimekte olup,
snr deerler Tablo 4te verilmektedir.

Tablo 4. Bina trne gre bina temeli titreim hz snr deerleri

Bina Tr

Vo (mm/sn)

a-Yklmaya yz tutmu ok eski tarihi binalar

b-Sval biriket, kerpi, yma tula evler

c-Betonarme binalar
d-Fabrika gibi ok salam yapda endstriyel
binalar
Kaynak: (Forssbland, 1981)

10
10-40

Ta ocaklarnn bulunduu yrelerde yer alan yerleim yerlerindeki en hassas yapnn

(b) tipi binalar (sval briket, kerpi, yma tula evler) olduu kabul edilirse, Vo
hznn 5 mm/snnin zerine kmamas gerekmektedir. lkemizde ne yazk ki ta
ocaklarna yakn yerleim sakinlerinden, patlatma sonras oluan sarsntlar ve grlt
asndan zaman zaman ikayetler alnmaktadr. Jeoloji ve Maden Dairesinin bu
konuda alm olduu nlem delik saysnn azaltlarak, patlatma srasnda
kullanlan toplam AN-FO (amonyum nitrat-mazot) miktarnn ve dinamit saysnn
azaltlmas eklindedir. Bu uygulama, tamamen gelen ikayetler dorultusunda
tecrbeye dayal olarak gelitirilmitir.
Patlatmalarn yerleim yerlerinde yapaca sarsnt miktar ve hava oku, mesafe,
patlayc madde miktar, ateleme yntemi ve benzer faktrlere bal olarak
deimektedir. Bu nedenle, doal olarak her ta oca ve her patlatma farkl sarsntlara
yol amaktadr.
2004 ylnda MMJMO ile T Mhendislik Bilimleri Fakltesi Maden Mhendislii
Blm ibirlii ile Deirmenlik Blgesindeki 4 ta ocanda yaplacak patlatmalarn
oluturaca titreim ve hava oku kaynakl evresel etkiler incelenmitir. alma
neticesinde, blgede hakim kaya katsaylar ve snmleme katsaylar belirlenmitir
(K=166, = -1,27). Bu parametreler, patlatma projeleri yaplrken bir atmda gecikme
bana kullanlacak patlayc madde miktarnn belirli bir uzaklkta yarataca titreim
deerinin hesaplanarak ngrlmesinde kullanlmaktadr. Bylece patlatmann
yaplaca yer ile en yakn yerleim yeri veya nemli bir lokasyon arasnda kabul
edilebilen titreim deerlerinin altnda kalnmas salanabilecektir. Benzer almalarn
ilgili birimler tarafndan tm ocaklar iin yaplmas gerekmektedir. Ancak kesin
verilere fiilen yaplacak jeofizik lmler ile ulalmal ve patlatma dizaynlar bu
lmler nda yeniden dzenlenmelidir. Bylelikle snr deerlerinin zerinde

patlatma yapan ocaklar belirlenecek ve gereken nlemler daha kolay alnabilecektir.

Bu uygulamalarn bir mhendislik hizmeti gerektirdii unutulmamaldr. Resim 20de
yaplan titreim ve hava oku lm ilemini gstermektedir. Odamz 19/02/2014
tarihinde Arpalkl ve Beparmak Ltd ait ocaklarda sarsnt lm yapm ve
aadaki Tablo 5 deki sonulara ulamtr. (BK. Ek 4-5)
Tablo 5.
Arpalkl ltd

Beparmak ltd

Kullanlan Dinamit Miktar (kg)

30

Kullanlan Anfo Miktar (kg)

450

1100

PPV (mm/sn)

0,508

1,62

Sarsnt sresi (saniye)

0,007

0,061

llen Havaoku (desibel)

104,9 dB (L)

132 dB (L)

Havaoku sresi (saniye)

1,322

1,259

5.2.4 Patlatma ve Hava Kalitesi

Patlatma srasnda oluan kimyasal reaksiyon rn gazlar ve ince taneli malzemeler
havaya yaylmaktadr. Yaygn olarak, patlatma sonucu oluan toz emisyonlarnn %
80 inin 10 dan byk partikllerden meydana geldii ve patlatmadan sonra hemen
kelecei, geriye kalan % 20 sinin ise 10 dan kk partikllerden meydana
geldii ve havada asl kalarak atmosferde yayld kabul edilmektedir. Yabanc
lkelerde yaplan lmlerinde patlatma sonucu oluan toz emisyonlar patlatmann
yapld noktada younlamakta bu alandan uzaklaldka ok hzl bir ekilde
azald gzlemlenmektedir. Bu da patlatmann tamamen yerel bir olay olduunu ve
etkisini ksa surede yitirdiini gstermektedir. Genellikle patlatmann yapld saatteki
meteorolojik koullar etkisiyle patlatma sonucu oluan toz emisyonlar rzgar ynnde
yaylma eilimindedir. lkemizde de ocak baznda patlatmaya ilikin hava kalitesi
dalm modellemesi almalar yaplmal ve uygun atmosferik saatlerde patlatmalarn
gerekletirilmesi zorunlu hale getirilmelidir.

5.3 Patlatma retim likisi

lkemizde ta ocaklarnda patlatmalarda kullanlan patlayc maddeler Anfo (% 94,5
amonyum nitrat ile % 5,5 fuel oil) ve dinamittir. Ancak nceden yaplan hazr
karmlarda kullanlmas mmkndr(Teknik Amonyum Nitrat). antiyede sadece
daha ucuz olduu iin kullanlan gbre tipi Amonyum Nitrat aslnda iletme
ekonomisini olumsuz etkilemektedir. Bunun tesinde antiye koullarnda yaplan
karmn gerekten % 94,5e % 5,5 orannda yapldnn hibir garantisi yoktur.
Yaplan bilimsel almalar % 5,5 yerine % 4 dzeyinde kullanlan Fuel Oilin
patlatma verimini % 12 orannda drdn ortaya koymu, ayrca byle bir
karmla gerekletirilen patlatmalarda meydana gelen reaksiyon esnasnda yeterli
oksijen salanamadndan patlatma esnasnda portakal renkli gazlarn ortaya kt
tespit edilmitir. Bu durum lkemizde sklkla rastlanan ve hava kalitesini olumsuz
ynde etkileyen bir durumdur (Bk. Resim21)

Resim 21. 19/02/2014 Tarihinde Beparmak Ltd Ait Ta Ocanda Patlama Esnasnda
Portakal Renkli Gazlarn Grnts

Kullanlan patlayc medde miktar ile retilen ta miktar arasnda dorusal bir iliki
vardr. Aada Tablo 6da Jeoloji ve Maden Dairesinden alnan verilere dayanlarak
2007-2013 yllar arasndaki kullanlan patlayc madde miktar ile retilen malzeme
miktarlar grlmektedir.
Tablo 6. Patlayc madde miktar-retilen malzeme ilikisi
Yllar

Kullanlan Dinamit

Kullanlan Anfo

Agrega retim

(kg/yl)
?
?
?
?
20812
14032
14140
21445
19365
23759
34296

2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
(10 ay)
Kaynak: Jeoloji ve Maden Dairesi

(kg/yl)
?
?
?
?
954666
706726
565246
1040308
864635
842360
1266115

Miktar (Ton/yl)
1325000
3975000
3975000
3975000
3180000
2385000
1590000
1987500
?
?
1722500

5.3.1 Patlatma Denetimi

Patlatmalardan doan problemlerin, zlebilmesi iin uygulamalarn tzklere,
ynetmeliklere, bilimsel dorulara uygun yaplmasn salayacak etkin denetimlerin
yaplmas gerekmektedir. Denetim yapan organlarn, personel ve eitim asndan
desteklenmesi ihtiya duyulan ekipmanlarn (jeofon, toz emisyon lm ekipmanlar
v.b) tedarik edilmesi, uygulamalar neticesinde ulalan verilerin kayt altna alnarak
veri bankas oluturulmas gerekmektedir. Gerekirse, Fasl 270 ve 54 bu ynde
gelitirilmelidir.
Esasen, patlatma neticesinde oluacak grlt ve titreim iin nceden mhendislik
hesaplarna dayanlarak ngrde bulunarak mmkndr. Ancak kesin verilere filen
yaplacak jeofiziksel lmlerle ulalmal ve patlatma dizaynlar bu lmler nda
idare tarafndan kontrol edilmelidir. Patlatmadan kaynaklanacak titreimlerin izin
verilen en yksek deerleri amamasna dikkat edilmelidir.
5.4 alan Tesisten Kaynaklanan evresel Sorunlar
alan her ta oca ve krma eleme tesislerinde alansal emisyon kaynaklar
bulunmaktadr. Tesis etki alannda emisyonlarn Hava Kirlenmesi Katk Deeri
(HKKD) mmknse saatlik, aksi takdirde, gnlk, aylk ve yllk olarak hesaplanmal

ve iletmeden kaynaklanan tozun nedeni olan patlatma, skme, ykleme, nakliye,

boaltma, depolama, krc ilemlerine nlem alnmaldr. Bu ilemlerin kontroll
artlarda gereklemesi salanmaldr. Gelimi lkelerdeki uygulamalardan da
bilindii gibi nlem alnd takdirde, iletmeden kaynaklanan (ykleme, nakliye,
boaltma, depolama, krc ilemleri) toz debilerinde anlaml azalmalar
gzlemlenmektedir
Alnacak nlemler;
Yklemeler patlatmann yapld basamaktan yaplmaldr. lkemizde
malzeme yklemesi son yllardan itibaren bu uygulamaya uyularak
yaplmaktadr.
Ocak ii yollar srekli ve yeterli olarak sulanmal, yaz aylarnda sulama says
arttrlmaldr. lkemizde ocak ii yollarn seyrekte olsa suland
gzlenmektedir. Sulama yapmadaki sknt, baz ocaklarn su ihtiyalarn
karlayamamasndan veya karlayanlarn ise maliyet yksekliinden ikayeti
olmasndan kaynaklanmaktadr.
Krma eleme tesisinde ak usul alma yaplmamaldr. Krma eleme tesisinde
toz kayna olan her bir nitenin (bunker, krclar, elekler, bantlar) kapal ortam
ierisine alnmas gerekmektedir. Kapal ortam ierisine alnan nitelere toz
indirgeme sistemi kurulmaldr. lkemizdeki tm krma eleme tesisleri ak
usl alma yapmaktadrlar. Bu nedenledir ki iletme sahasnda ou zaman
snr dzeylerinin zerinde toz bulunmaktadr. Bunun nlenebilmesi amac ile
jeoloji ve maden dairesinin tefii ile aktif haldeki tm ocaklara krc-eleyici
sistemin zerine basnl hava-su karmn pskrten sistemler kurulmutur.
Edinilen bilgilere gre basnl su pskrtme sistemlerinin elektronik
aksamlarnn srekli arza yapmas, slanan kumun bantlara yapmas gibi
nedenlerden dolay bu sistem uygulanmamaktadr. Bu sistemin belirtildii gibi
ok yksek miktarlarda suya ihtiya duymad gnlk 3-4 ton su ile
alabildii bilinmektedir. Tm bu gerekler nda zm krma eleme
tesislerinin zeri kapatlmaldr.
Tasnif edilmi malzeme nlem alnmadan depolanmamaldr. nlem olarak
sulama yaplmal, rzgar nleyici levhalar yerletirilmeli, branda ile rtlmeli,
tesis etraf aalandrlmaldr. lkemizde malzeme depolanmas ak alanda
yaplmakta, toz partiklleri rzgar ile savrulabilmektedir.
Tesis ii yollar asfalt veya beton olmal, ayrca dzenli sulanmal ve
sprlmelidir. lkemizde iletme izni verilirken uygulanan puanlama
sisteminden dolay yksek puan almak isteyen tesislerde ksmen de olsa tesis ii
yollar asfaltlanmtr. Yalnz asfaltlama ilemi puanlama sistemi gerei dl
olmaktan karlp, her ocak iin mecburiyet haline getirilmelidir.

Resim 22. Trkiye Cumhuriyetinden Kapal Tesis rnei

5.4.1 evresel Sorunlara nlem Politikasnn Gelitirilmesi.

evre politikas stratejileri dorultusunda evre kirliliinin nlenmesi ve telafisi
amacyla direkt kontroller (kirlilik standartlar), parasal ynlendirme aralar (vergiler
ve sbvansiyonlar) ve karma politika aralar (her iki ara birlikte) kullanlmaktadr.
a) Direkt kontroller (kirlilik standartlar)
Kirlilik standartlar evre kirliliinin kontrol ve nlenmesinde yaygn olarak kullanlan
bir aratr. retim ya da tketim srecinde bir kirlilik kaynandan birim zamanda
braklan kirliliin genellikle bilimsel verilerden hareketle insan saln veya
ekolojik dengeyi tehdit eden bir dzeyi/miktar belirlenir.
Bu standart, retim srasnda ortaya kan kirlilik ile ilgili olabilecei gibi rnn
kullanmyla ortaya kacak kirlilik ile ilgili de olabilir. Dolaysyla retici retecei
rnn neden olaca kirlilik dzeyini de hesaba katmak durumundadr. retici ve

tketicilerin faaliyetlerinde belirlenen standarda uymalar istenir. Uyulmamas

durumunda cezai bir yaptrm belirlenir ve uygulanr.
rnein bir maden ocanda havada bulunan toz konsantrasyonunun yasa ile
belirlenen bir limit deeri olmas ve bu deerlerin almas halinde cezai yaptrm
uygulanmas buna bir rnektir. lkemizde direk kontroller evre Dairesi le Jeoloji Ve
Maden Dairesinden yetkililerce haftada bir defa habersizce yaplmaktadr. Toz
konsantrasyonu iin bugne kadar cezay ileme bir defa bavurulmu ve asgari
cretin iki kat ceza kesilmitir.
b) Parasal ynlendirme aralar (vergiler ve sbvansiyonlar)
Parasal ynlendirme aralarnda retim ve rn ile kirlilie neden olan firma iin her
retim birimi bana neden olduu kirlilik, marjinal sosyal maliyet olarak vergiye
dntrlerek retim maliyetlerine yanstlr. Bu durumda arz talep koullarnda
retim miktar azaltlarak kirlilik kontrol altna alnmaya allr.
Bir dier parasal ynlendirme arac ise sbvansiyonlardr. retimi ve rn daha az
kirlilie neden olan firmalara rn bana deme yaplabilir. Bylece kirlilii azaltc
teknolojiler de tevik edilmi olacaktr.
Son olarak bir ynlendirme arac olarak kirletme hakk uygulamasna gidilebilir.
Kirletme hakk, ilgili firmalar arasnda satlabilir. rnein belirli bir alana p dkme
hakk satlabilir. Bu durumda kontrolsz bir kirlenme yerine evrenin tama kapasitesi
dhilinde srdrlebilir bir kirlenme salanabilir. evreye braklacak atk miktar
belirlenerek her bir firmaya ait bir kirlilik miktar belirlenebilir. Firmalar bu kirletme
hakkn satabilirler.

c) Karma politika aralar

zellikle parasal ynlendirme aralarn (vergiler ve sbvansiyonlar) kullanmak iin
sosyal maliyet ve sosyal fayda gibi lm ve tespiti ok g kavramlardan hareket
edilmektedir. Bu gl amak iin standartlarla belirlenecek bir kirlilik dzeyinin
salanmas iin parasal ynlendirme aralar kullanlabilir. Bylece hem marjinal zel

maliyeti marjinal sosyal maliyete eit hale getirmek mmkn olacak hem de insan
sal ve ekolojik dengenin bozulmamas iin gerekli standartlara uyulup
uyulmadnn srekli llmesi gibi bir zorunluluktan kurtulmak da mmkn
olacaktr (Baol, 2007).
Karma politika aralarnn direkt kontrollerden ve parasal ynlendirme aralarndan
ayrlan zellikleri vardr. Direkt kontroller ynteminde standartla belirlenen kirlilik
dzeyinin almas durumunda cezai yaptrm uygulamasna gidilmektedir.
Parasal ynlendirme aralarnda ise birim retim bana vergi veya deme
yaplmaktadr. Karma politika aralarnda ise hem bir kirlilik standard bulunmaktadr
hem de belirli bir kirlilik dzeyinin yakalanmas durumunda sbvansiyon
uygulamasna da gidilmektedir. lkemizde u an yrrlkte bulunan yasalara bakld
zaman, standartlar tanmlanm olmamasna karn, direk kontroller aracl ile cezai
ilem uygulamasnn yapld grlmektedir. Bu uygulamann eitlendirilmesi ve
kirlenmede sorumluluu bulunan son kullanc dahil herkesin bu maliyete ortak olmas
gerekmektedir

5.4.2 Agraga Standartlar

Agregalarn kullanm alanlarna gre, deiik fiziksel, mekanik ve kimyasal
zeliklerinin standartlar olmas gerekmektedir.
Fiziksel zellikler

Su emme oran, boluk oran, zgl arlk, birim hacim arl, nem oran gibi
zellikleridir.

Kimyasal zellikler
Agregalarn kimyasal zellikleri, birlikte kullanldklar dier bileenlerle oluturmas
muhtemel reaksiyonlar ve bu sayede oluabilecek bozumalar ynnden de nemlidir.
Agregann iermemesi gerek, organik madde, ince madde (< 0,063m), hafif-yumuak
madde ve reaktif maddeler ynnden de nemlidir.
Mekanik zellikler
Skma, Tane-Basn Dayanm, Anma Dayanm gibi zelliklerdir.
lkemizde retilen agregalar, en ok beton, asfalt imalat, dolgu, stabilize ve mekanik
malzeme olarak kullanm alan bulmaktadr.
Betonun %75i, asfaltn %93-97si dolgu, stabilize ve mekanik malzemesinin tamama
agregadan olumaktadr.
Deerlendirme;
Ne yazk ki lkemizde yasal olarak kabul grm herhangi bir standart (TSE, DIN,
EN, ASTM) yoktur. Sektrde referans alnan baz standartlar olmasna ramen bunlar
zel sektr tarafndan bireysel olarak ve tamamen gnlk ihtiya dorultusunda
kullanlmaktadr.
Acilen standartlar konusunda yasal alma balatlp sektrn ihtiyac olan en uygun
standartlar belirlenip, yasal mevzuat haline getirilmelidir. Yasal mevzuat haline
getirilen standartlara uyulup uyulmadnn idarece denetimi yaplmaldr.