FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenos snage / momenta na pogonski toak

TRANSMISIJA
PMOT, MMOT, nMOT

iTR, TR

parametri snage

PT, MT, nT
parametri snage

Transmisija transformacija M i n pri prenosu od motora do toka (iTR)

energetski gubici (TR < 1)

NE BRKATI iTR I TR !!
Prenos snage i transformacija njenih parametara ZADATAK TRANSMISIJE
Gubici snage pri prenosu NEELJENA NEMINOVNOST

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenos snage / momenta na pogonski toak

TRANSMISIJA
PMOT, MMOT, nMOT

PT, MT, nT

iTR, TR
PT = TRPMOT

( PT = FOv = MTT

PMOT = MMOTMOT )

MTT = TR MMOTMOT

= n/30

MTnT = TR MMOTnMOT

nMOT
= iTR
nT

MT = MMOT iTR TR

iTR TRANSFORMACIJA PARAMETARA SNAGE

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Stepen korisnosti transmisije

Otpori transmisije unutranji otpori kretanja
eme transmisije - primeri
POGON NAPRED
M
m+GP

POGON NAZAD

4X4

m
GP
R

KP

GP

Transmisija
= sistem
mehanikih
prenosnika

KP

GP

M motor, m menja, GP glavni prenosnik, KP kardanski prenosnik,

R razvodnik snage

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Stepen korisnosti transmisije

Gubici snage u transmisiji: opti oblik bilansa snage mehanikih prenosnika

PUL = PIZL,UK!!!
PIZL,UK = PIZL,KOR + PIZL,GUB
OZNAAVANJE: PIZL,KOR PIZL
PIZL < PUL
PIZL = PUL, < 1

ZAKON
ODRANJA
ENERGIJE!

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Stepen korisnosti transmisije

=

PIZL

PUL

PUL

PIZL

PIZL = PUL PGUB

PRENOSNIK

PGUB

Primer:
= 0.95

PIZL = 95 kW

PUL = 100 kW

PGUB = 5 kW

Otpori kulonovog trenja, viskozni

otpori
Zupanici, leajevi, zaptivni
pstenovi...

Stepen korisnosti sistema sainjenog od vie komponenata:

PUL

...

Ukupni stepen korisnosti transmisije

TR = 1 2 3 ... n

PIZL

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Stepen korisnosti transmisije

PRIMERI

IZVOR: WWW.RRI.SE

AUDI A4 2.0 MULTITRONIC

AUDI A4 3.0 QUATTRO
BMW 320 D
BMW 530i Automatic
BMW X5 Automatic
CITROEN BERLINGO 1,8
FIAT GRANDE PUNTO 1,4
HONDA ACCORD (06.)
NISSAN PRIMERA 2.0 CVT
PEUGEOT 307
RENAULT MEGANE SPORT (05.)
GOLF V 1,6

0,87
0,87
0,90
0,83
0,83
0,93
0,88
0,93
0,77
0,90
0,95
0,91

Gubici transmisije rastu, odnosno

TR opada, kada:
je transmisija kompleksnija
(sadri vei broj komponenata
npr. vozila 4x4)
se koriste pojedinane
komponente nieg stepena
korisnosti (frikcioni i
hidrodinamiki prenosnici,
puni parovi itd.)

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Stepen korisnosti transmisije

Stepeni korisnosti pojedinih komponenata transmisije

menja

m = 0,94 0,98

kardanski prenosnik:

KP = 0,98 1

glavni prenosnik:

GP = 0,94 0,98

razvodnik snage:

R = 0,96 0,98

Ukupni stepen
stepen korisnosti transmisije:

TR = 1 2 ... n

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Stepen korisnosti transmisije

M
m+GP

M
m

M
m
GP
R

POGON
NAPRED

POGON
NAZAD
KP

KP

4X4
GP

1. TR = m GP

~ 0,93

2. TR = m GP
KP

~ 0,9

GP

3. TR = m GP2 R KP

~ 0,87

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenosni odnos transmisije

i=

nUL
nIZL

PRENOSNI ODNOS

nIZL

nUL
=
i

PIZL = PUL MIZL = iMUL

nUL
MIZL
i=
=
nIZL MUL
i > 1 REDUKCIJA

Vee i krai prenos

i < 1 MULTIPLIKACIJA

Manje i dui prenos

Odnosi se na broj obrtaja!

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenosni odnos transmisije

nUL
MIZL
i=
=
nIZL MUL
Vei prenosni odnos (krai prenos) vei momenti, manji brojevi obrtaja
Manji prenosni odnos (dui prenos) manji momenti, vei brojevi obrtaja

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenosni odnos transmisije

PRENOSNI ODNOS SERIJSKI VEZANIH PRENOSNIKA
MUL, nUL

MIZL, nIZL

...
i1, 1

nIZL

nUL
=
iUK

i2, 2

i3, 3

MIZL = UKiUKMUL
iUK = i1i2i3...
...ik
UK = 123...
...
k

ik, k

PIZL = UKPUL

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenosni odnos transmisije

MENJA

im = iI, iII, iIII, iIV, ... ZA SVAKI STEPEN PRENOSA

ODGOVARAJUI PRENOSNI ODNOS

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenosni odnos transmisije

ULAZNI I IZLAZNI ELEMENT PRI PRENOSU SNAGE KOD
MOTORNIH VOZILA
ULAZNI ELEMENT: MOTOR (P, M, n)
IZLAZNI ELEMENT: TOAK (PT, MT, nT)

iTR

n
=
nT

UKUPNI P.O. TRANSMISIJE, PREMA DEFINICIJI!

nT =

n
iTR

MT = TRiTRM

PT = TRP

MT tj. PT PREDSTAVLJA SUMU SVIH MOMENATA /

SNAGA DOVEDENIH NA SVE POGONSKE TOKOVE!

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenosni odnos transmisije

ODREIVANJE UKUPNOG PRENOSNOG ODNOSA TRANSMISIJE
Primer 1.

GLAVNI PRENOSNIK
iGP, GP
MOTOR
P, M, n

MENJA
im, m
TOAK SUMARNO!
PT, MT, nT

PT = TRP
MT = TRiTRM

nT =

n
iTR

iTR = imiGP
TR = mGP

im = iI, iII, iIII,...

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenosni odnos transmisije

ODREIVANJE UKUPNOG PRENOSNOG ODNOSA TRANSMISIJE
Primer 2.

RAZVODNIK
iR, R
BONI REDUKTOR
iBR, BR

MOTOR
P, M, n
MENJA
im, m

GLAVNI PRENOSNIK
iGP, GP
DOPUNSKI
MENJA
idm, dm
TOAK
PT, MT, nT

PT = TRP
MT = TRiTRM

nT =

iTR = imidmiRiGPiBR

iTR

TR = mdmRGPBR

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Brzinska karakteristika motora

Zavisnost izlaznih parametara (P,
(P, M, gh...) od broja obrtaja motora n.

P = M (W, Nm, rad/s)

2 rad = 360

n
30

M
P

P = M
Mn / 9554 (kW)

Kada je: broj obrtaja motora n=n1

tada je: obrtni moment koji motor moe da proizvede: M=M1

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Radni reim motora M ili P, n

Motor nema jednu vrednost za brzinu i snagu, nego se one menjaju u nekom intervalu!
ta odreuje snagu tj. moment i broj obrtaja motora?

NESTACIONARNO STANJE menja se u vremenu!

RADNA TAKA MOTORA

R=R(
) BRZINSKA
KARAKTERISTIKA. OTPORA
STACIONARNA RADNA TAKA

M=M(
) BRZINSKA KAR. MOTORA
RADNA TAKA OTPORA

(=n/30)

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Brzinska karakteristika motora

Spoljna karakteristika i parcijalne karakteristike
M (Nm)

MAX (100%)
80%
50%
30%

n (o/min)
v (km/h)
REGULACIJA BRZINE KRETANJA

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Stabilnost radnog reima

Jo
NESTABILNO

STABILNO

d
=Mi
dt

Mi > 0

R2=f2(n)

d
>0
dt

MOTOR UBRZAVA

R1=f1(n)

Mi = 0

d
=0
dt

STACIONARNO STANJE

Kriva M=M(n)

Mi < 0
n

d
<0
dt

MOTOR USPORAVA

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Idealna pogonska karakteristika - hiperbola

HIPERBOLA: M = P

STABILNO

R3=f3(n)
R2=f2(n)
R1=f1(n)

P=const

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenos snage na pogonske tokove

PODSETNIK:

P = Fv = M

PIZL = P
PUL

PARAMETRI SNAGE
PRENOENJE SNAGE OD MOTORA SUS DO POGONSKOG TOKA

TRANSFORMACIJA PARAMETARA, UZ GUBITKE

Svrha: prilagoavanje parametara motora uslovima kretanja

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenos snage na pogonske tokove

ZA ZADATI REIM MOTORA (M,n)
TREBA ODREDITI FO I v
MOTOR:
M

TRANSMISIJA

MT

iTR, TR

n
PARAMETRI REIMA
RADA MOTORA

TOAK:

MT FO
nT v

nT
PARAMETRI REIMA
KRETANJA VOZILA

Zavisnost (M,n)

Zavisnost (FO,v)

= Brzinska karakteristika motora

= Vuno-brzinska karakteristika vozila

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenos snage na pogonske tokove

TRANSFORMACIJA MOMENTA I BROJA OBRTAJA U VUNU SILU I BRZINU

PT = TRP
MT = TRiTRM

nT =

MT, nT

rD

n
v = rDT

iTR

FO, v
PODSETNIK: Stvarna tangencijalna reakcija je RX = FO Ff!

MT
FO =
rD

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Prenos snage na pogonske tokove

TRANSFORMACIJA MOMENTA I BROJA OBRTAJA U VUNU SILU I BRZINU

MT, nT

rD

MT = iTRMTR

MT
FO =
rD
v km/h !

FO, v

M iTR TR
FO =
rD

nT =

n
iTR

v = rDT
T =

nT
30

0,377 rD n
v=
iTR

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Preslikavanje karakteristike sa motora na toak

M(n)

FO(v)

im = const
n

M iTR TR
FO =
rD

0,377 rD n
v=
iTR

VUNO-BRZINSKA KARAKTERISTIKA
Jedina nezavisno promenljiva n! (M = M(n) FO = FO(n)!)

n M

FO

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Preslikavanje karakteristike sa motora na toak

FO

VEE iTR

iTR FO , v

M
MANJE iTR

n
v
FO =

M iTR TR
rD

v=

0,377 rD n
iTR

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Preslikavanje karakteristike sa motora na toak

Primer: i=3,421,38; rD=0,285m;
n v
M F O

160
140

2000

100

M im iGP TR
F0 =
rD

80
60
40

Fo(N)

120
M(Nm)

2500

1500

INTERVAL BRZINE VOZILA

1000

ZA ODREEN PRENOSNI ODNOS

500

20

RADNI INTERVAL MOTORA

0
0

1000

2000

3000

4000

n(o/min)

5000

6000

7000

20

40

r
v= D
im iGP

60

80

100 120 140 160 180 200 220

v (km/h)

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Idealna i stvarna pogonska karakteristika

Dakle:
1) Nedovoljna irina radnog intervala motora SUS
2) Nepovoljan oblik karakteristike

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Karakteristika zajednikog rada motora SUS i menjakog prenosnika

FO

im const

im = iI
im = iII

im = iIII
im = iIV

n
v

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Karakteristika zajednikog rada motora SUS i menjakog prenosnika

FO(v)

FO(v)

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Vuno-brzinska karakteristika
Raspoloiva vuna sila na toku u funkciji brzine kretanja vozila

im = iI

FO

im FO , v

im = iII

im = iIII

i1 > i2 > i3 > ...

im = iIV

n
v

VUNO-BRZINSKA KARAKTERISTIKA VUNI DIJAGRAM

FO =

M iTR TR
rD

v=

0,377 rD n
iTR

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Idealna hiperbola vue

FO(v)

PT=FOv
(W, N, m/s)

Idealna hiperbola:
hipotetika kriva obimne
sile za sluaj mogunosti
iskorienja maksimalne
raspoloive snage motora
Pmax u svim reimima
kretanja

P
P = PMAX = const

PT =

(kW, N, km/h)

FO =
v
PTMAX
Stvarna kriva P(v)

FOid

3600 PMAX TR
=
v

FO v
3600

3600 PT
v

v
PT = PTMAX

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Idealna hiperbola vue

Vuno-brzinska karakteristika
10000
9000

Primer

8000
7000

F (N)

6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

v (km/h)

Vana osobina: idealna hiperbola tangira stvarne krive vue u takama koje odgovaraju
broju obrtaja PMAX tu je ispunjen uslov prema kom je idealna hiperbola definisana!

200

FTN Novi Sad

Teorija kretanja drumskih vozila

Katedra za motore i vozila

Vuno-dinamike performanse vozila

Vuno-brzinska karakteristika
FO(N)

FO = (M(n)imiGP tr) / rD

FOid
im=iI

v = (0,377rDn) / imiGP
300

Idealna hiperbola

100
90

250

FOI

80
70

200

60
150

50
40

100

30
20

50

10
0
0

FOII

1000

2000

3000

4000

5000

6000

0
7000

im=iII
im=iIII

FOIII
FOIV
FO
V

im=iIV
im=iV
FOTP = Ff + FW

v (km/h)

VUNI DIJAGRAM

FTN Novi Sad

Katedra za motore i vozila

Vuno-brzinska karakteristika
Vuno-dinamike karakteristike vozila:
Maksimalna brzina
Mogunost savlaivanja uspona
Ubrzanje, vreme i put zaleta

Teorija kretanja drumskih vozila

Vuno-dinamike performanse vozila