18.4.

2011

Tribologija I
podmazivanje
VEBA 5 (MAZIVA)

Velibor Karanovi

MAZIVA - podela
Prema funkciji razlikujemo:
Konstrukciona maziva (posmatraju se kao
element konstrukcije maina)
Tehnoloka maziva (primenjuju se pri obradi
metala rezanjem i deformisanjem)

MAZIVA - podela
Prema agregatnom stanju razlikujemo:
Gasovita (vazduh, azot, helijum)
Tena (mineralna ulja, sintetike tenosti,
biljna ulja)
Polutena (masti sapunske osnove, masti
nesapunske osnove, bitumenska maziva)
vrsta maziva (lamelarne strukture, polimerni
materijali, meki metali)

18.4.2011

Evropska potronja
industrijskih maziva

Gasna maziva
Primenjuju se preteno pri podmazivanju
kliznih leaja (aerodinamiki i aerostatiki
leaji)
Prednost gasova je u tome to poseduju
visoku hemijsku i termiku stabilnost i ne
menjaju agregatno stanje u irokom
temperaturnom intervalu (prednosti: daju mali
koeficijent trenja, povoljne su im niskotemperaturne karakteristike,
pogodni su za velike brzine, istoa ureaja u kojima se koriste je
izuzetna i dr; nedostaci: mala mo noenja, sloenost konstrukcije u
kojoj se gas primenjuje kao mazivo, zahtev za visokom tanou izrade
delova, ostljivost na neistoe)

Gasna maziva

18.4.2011

Tena maziva
Tena maziva predstavljaju najvie i najire
korienu grupu maziva i ine preko 90%
svih maziva u upotrebi
Ulja za podmazivanje sastoje se od baznog
ulja i razliitih dodataka koje nazivamo
aditivi
Postoje: mineralna bazna ulja, sintetika
bazna ulja i tenosti, i biljna bazna ulja

Tena maziva
Prema mestu primene razlikujemo:

Tena maziva
Mineralna bazna ulja dobijaju se iz nafte i
sastoje od razliitih parafinskih i naftenskih
ugljovodonika sa manjim udelom aromata.
Sastav nafte i postupci prerade odreuju
svojstva mineralnih baznih ulja.

18.4.2011

Tena maziva
Molekulska struktura i masa ugljovodonika
utie na njihova hemijska i fizika svojstva.
To se pre svega odnosi na svojstva koja su
vana kod mineralnih baznih ulja, kao:
Viskoznost i viskozno temperaturna ponaanja
Oksidaciona i termika stabilnost

Tena maziva

Tena maziva
Tipine vrednosti razliitih hidraulinih ulja

18.4.2011

Tena maziva
Multigradna motorna ulja

Tena maziva
Poreenje antihabajuih svojstava razliitih ulja

Tena maziva
Sintetika bazna ulja se proizvode
hemijskom sintezom iz razliitih
komponeneta, razliitim tehnolokim
postupcima. Osnovne vrste sintetikih
baznih ulja su polialfaolefini, poliizobuteni,
poliglikoli, poliglikoletri, estri mono- i
dikarbonskih kiselina, estri fosforne
kiseline, silikoni, estri silicijumove kiseline
itd.

18.4.2011

Tena maziva
Prirodni ugljovodonici od kojih se sastoje
mineralna ulja ne mogu na due vreme
zadovoljiti sve vee zahteve, koji se
postavljaju na moderna maziva, zbog ega
im se dodaju sintetske supstance, koje se
zajednikim imenom nazivaju aditivi. Jedan
aditiv prema drugom moe imati
sinergistiki efekat, a moe se desiti da
uticaji budu antagonistiki.

Tena maziva
Prednosti sintetikih ulja:
Visoka oksidaciona i termika stabilnost
Niska isparljivost
Tea zapaljivost
Dobra viskozno-temperaturna ponaanja
Nedostaci:
Loa rastvorljivost aditiva
Loa podnoljivost sa zaptivnom materijalima
Visoka proizvodna cena

Tena maziva
Biljna ulja i ivotinjske masti su bila prva maziva
koje je ovek koristio.
Ta ulja su zbog nepovoljne stabilnosti na visokim i
niskim temperaturama, potisnuta dolaskom
mineralnih ulja, to je bilo uslovljeno i sve
otrijim zahtevima tokom razvoja industrije.
Dananji zahtevi za netoksinim i brzo
biorazgradivim mazivima, koja se koriste pre
svega na na mestima gde je velika opasnost od
zagaenja okoline, uslovila su povratak biljnih ulja
u svet industrijskih maziva.

18.4.2011

Tena maziva
Osnovne vrste biljnih baznih ulja koje se danas
koriste u proizvodnji tenih maziva dobijaju se iz
plodova: uljane repice, soje i suncokreta.
Prednosti koje opredeljuju upotrebu biljnih ulja
kao maziva su: netoksinost, biorazgradljivost,
obnovljiva sirovina, dobra mazivost, visok indeks
viskoznosti.
Nedostaci su: loa oksidaciona stabilnost,
nepovoljne nisko-temperaturne karakteristike,
loa hidrolitika stabilnost i cena koja je 1.5 do 2
puta vea od mineralnog ulja

Tena maziva
Fizike karakteristike biljnih ulja

Polutena maziva
Mazive masti se koriste za podmazivanje delova
mehanikih sistema gde ulja, kao tena maziva, iz
tehnikih ili ekonomskih razloga, ne
zadovoljavaju. Zbog svoje konzistencije i
adhezivnih osobina, masti se bolje i due
zadravaju na povrinama elemenata mehanikih
sistema. Proizvode se od baznih ulja (75-90 %),
uguivaa (4-20 %) i aditiva (5 %).

18.4.2011

Polutena maziva
Sa stanovita izvravanja funkcija koje se
postavljaju mazivima, upotreba tehnikih
masti ima prednost:
Ako se zahteva stalno prisustvo maziva na
mestu podmazivanja, naroito pri pokretanju
i zaustavljanju maina
Ne mestima gde se zbog konstrukcionog
reenja ne moe koristiti teno mazivo
Ako se pored podmazivanja zahteva i
odgovorajue zaptivanje i spreavanje
prodora neistoa iz okoline

Polutena maziva
Mane mazivih masti su:
Poveani otpori pri strujanju
Manja sposobnost hlaenja
Loa oksidaciona stabilnost i stabilnost pri
skladitenju

Polutena maziva
Funkcije mazivih masti
Smanjenje trenja i habanja
Zatita od korozije
Zatita od prodora vode i abrazivnih
estica u zonu podmazivanja
Zbog svoje konzistencije i adhezivnih
osobina, masti se bolje i due zadravaju
na povrinama elemenata mehanikih
sistemaod ulja
Ublaavanje buke i redukcija

18.4.2011

vrsta maziva
U ovoj grupi maziva podrazumevaju se
materije u vrstom stanju koje imaju
sposobnost da smanje trenje i habanje.
Ove materije se: nanose na povrine delova
maina u vidu prevlaka, dodaju se tenim i
polutenim mazivima ili se od tih materijala
izrauju delovi koji su izloeni trenju i
habanju

vrsta maziva
Osnovna svojstva koja treba da poseduju
vrsta maziva su:
Da obezbede nisko trenje
Da su hemijski stabilna u zahtevanom
temperaturnom intervalu
Da se vrsto vezuju za povrine odnosno
pokazuju zadovoljavajuu prionljivost
Da su netoksina itd.

vrsta maziva
Kao vrsta maziva koriste se:
Materije lamelarne strukture (grafit i
MoS2)
Meki metali (kalaj, olovo, indijum, srebro
zlato)
Polimerni materijali (PTFE i poliacetali)
Keramiki materijali (aluminijum
trioksid, cirkonijum oksid, volfram
karbid, silicijum - karbid)

18.4.2011

vrsta maziva
Tipine karakteristike vrstih maziva

Hvala na
panji
Velibor Karanovi
velja_82@uns.ac.rs

10