Professional Documents
Culture Documents
Isı Değiştiricileri
Isı Değiştiricileri
1.1. GR
Mhendislik uygulamalarnn en nemli ve en ok karlalan ilemlerinden birisi,
farkl scaklklardaki iki veya daha fazla akkan arasndaki s deiimidir. Isl uygulamalarda
en ok karlalan ilemlerden biri, kat bir yzeyle birbirinden ayrlan farkl scaklklarda
bulunan akkanlar arasnda s al veriidir. Is deiimin yapld cihazlar, s deitirici,
ekonomizatr ve eanjr olarak adlandrlmakta olup, pratikte termik santrallerde, kimya
endstrilerinde, stma, iklimlendirme, soutma tesisatlarnda, tat aralarnda, elektronik
cihazlarda, tp alannda, uzay almalar, ya soutma niteleri, alternatif enerji kaynaklar
kullanmnda vb. birok yerde bulunabilmektedir.
Is deitiricilerinin tasarmnda baz kriterler gz nne alnr. Bunlar boyut, arlk,
mukavemet, basn kayb, performans ve ekonomiklik olarak ifade edilebilir. Mhendislik
ynnden bu temel kriterler gz nnde bulundurularak s deitiricilerin sl dizayn yaplr.
Uygulamada genel olarak performans ekonomiklik dncesi ar basar. Fakat baz zel
uygulamalarda (uzay almas) sadece performans ve boyut n plana kar. Byle durumlarda
ekonomiklik ikinci plana der. Is deitiricilerinin analiz ve tasarm dorudan makine
mhendislii ile ilikilidir. Bu nedenle, s deitiricilerin imalat iin mukavemet, malzeme
ve konstrksiyon bilgisi yannda, sl dizayn iin iyi bir s transfer bilgisine ihtiya duyulur.
Is deiim problemlerini zerken, s deitiricisini seen mhendis veya dizayn
mhendisi tarafndan alnan en nemli karar, s deitirici tipinin seilmesidir. Is deitirici
tipinin seiminde temel kural, deneyime dayanarak, benzer fonksiyonlar yerine getiren ve
benzer proses koullarnda alan s deitirici tipini semektir. Bu nedenle s deitirici
tipinin seimini yapacak mhendisin deneyimi ok nemlidir. Deneyimle beraber tam bir
aratrma yapldktan sonra eer benzer proses koullarnda alan s deitiriciler var ise bu
tip s deitiricinin kullanmna karar verilir. Eer benzer proses koullarnda alan s
deitirici mevcut deilse, eitli faktrler dikkate alnarak s deitirici seimi yaplr. Is
deitiricilerin alma artlar geni snrlar iinde deitiinden, yapl ve alma
yetenekleri deiik isteklere gre belirlendiinden, s deitirici seiminde dikkate alnacak
faktrlerin tm zel uygulamalara baldr ve bu nedenle genel kurallar verilemez. Bununla
beraber, s deitirici tipini seerken dikkate alnmas gereken faktrler u ekilde
zetlenebilir
1- Konstrksiyon malzemeleri
2- Basn ve scaklk
3- Performans parametreleri- scaklk, debiler, basn dmleri
4- Kirlenme eilimleri
5- Muayene, temizleme, tamir ve ilave
6- Akkanlarn fazlar
7- Is deitiricinin boyutu
8- Bulunabilirlik
9- Ekonomik faktrler
Rekperatrler
Rejeneratrler
Disk tipi
Rejeneratrle
r
Dner tipi
Rejeneratrle
r
1.2.1.a Rekperatrler
Kat bir metal yzeyle birbirinden ayrlan akkanlar arasnda s geiinin metal
yzeyle saland s deitiricilerine yzeyli s deitiriciler veya rekperatrler ad verilir.
Rekperatrler ticari meknlarda; atlan kirli havann ssn, dardan emilen taze havaya
transfer eder. Bu ilemi ek bir enerji harcamadan gerekletirir. Dar atlan havadan dolay
mekna gereken stma enerjisi en az % 45 civarnda azaltr.
Atlan kirli havann s yk, Rekperatrler vastas ile emilen taze havaya geirilir.
zerinde bulunan kontrol nitesi sayesinde, yaz ve k aylarnda taze ve kirli hava
scaklklarnn fark 2oC ve zerinde olduunda otomatik devreye girer.
stenildii durumlarda sadece meknn havasn dar atmak veya sadece dardan taze hava
emmek iin de kullanlabilir.
Is eanjrnde, emi ve eksoz havasnn cihazda gei yollar tamamen ayrdr. Bu sebeple
eksoz havasnda bulunan bakteri ve kokular, emi havasna karmazlar. zerinde bulunan
filtreler sayesinde havay temizler.
Opsiyonel olarak, ek filtreler de koymak mmkndr. rnein, davlumbazdan kan yal ve
kokulu havadan, ya duman ve kokuyu yok etmek iin aktif karbon filtre konulabilir.
Kullanm alanlar; lokantalar, Kafeler ve Kahvehaneler, Barlar, Gece Kulpleri, Sinema
Salonlar, Toplant Salonlar, Kapal otoparklar, Alveri Merkezleri, Merkezleri, Otomobil
Servisleri, malathaneler, Seralar, Tavuk iftlikleri, Allar, Basnl Kompresr Odalar
1.2.1.b Rejeneratrler
Rejeneratrlerde, s nce scak akkan tarafndan bir ortamda depo edilir, daha sonra souk
akkana verilir. Is geii dolayldr. Rejeneratr ierisinde snn depoland gzenekli
elemanlara dolgu maddesi veya matris ad verilir. Is nce akkan tarafndan dner veya
sabit dolgu maddesine verilerek depo edilir. Depo edilen bu s souk akkana aktarlr. Bu tip
s deitiriciler rejeneratr olarak adlandrlr. Dner dolgu maddeli rejeneratrler genellikle
gaz trbinleri, buhar kazanlar, iklimlendirme tesisleri ve enerji ekonomisi alannda ok
kullanlr. ekil 1.2.de Rejeneratrn prensip emas, ekil.1.3.de ise, dner dolgu maddeli
rejeneratrlerden disk ve silindir tipi rejeneratrler gsterilmitir.
zellikleri :
- Basnc, atmosfer basnc civarndadr.
- Rotoru, alminyum, elik, paslanmaz elik yaplabilir.
- Scaklk alminyum rotorlarda 200 0C, elik rotorlarda 425 0Cye kabilir.
Avantajlar :
- Kompaktlk ok byk deerlere kabilir.
- Dier s deitiricilerine gre ilk yatrm maliyeti daha azdr.
- Sistemin kendi kendini temizleme zellii vardr.
Dezavantajlar :
- Scak ve souk akmlar arasnda her zaman bir miktar kaak vardr.
- Kullanm alan, yksek scaklkta olsa bile dk basnl gazlar arasndaki s deiimi ile
snrldr.
- Akkanlar birbirine etki edebiliyorsa bu tip s deitiricileri kesinlikle kullanlmaz.
Is deitiricilerinde akkanlar arasnda veya kat yzeyle akkan arasnda dorudan temas
olabilecei gibi dorudan temas olmayabilir. Dorudan temasn olduu s deitiricilerinde
farkl scaklktaki akkanlar veya akkan ile kat madde birbirileriyle direkt kartrlr veya
temas durumuna getirilir. Uygulamada kullanlan soutma kuleleri ve sprey youturucular
bu tip s deitiricileri iin iyi bir rnektir. ekil 1,4de direkt kontak hali s deitiricisi ve
ekil 1,5de direkt kontak hali olmayan s deitirici verilmitir.
Levha tipi
artmal s
deitiricileri
Konstrksiyon
geometrisine gre
snflandrma
Borulu kanatl s
deitiricileri
Kartrmal s
deitiricileri
Contal levhal s deitiricileri
Spiral levhal s deitiricileri
Lamelli s deitiricileri
Kanatlar genellikle s transfer katsaysnn kk olduu akkan tarafna konur. Kanatlar ile
s transfer alannn arttrlmas basn kayplarnn artmasna neden olurlar, bu yzden uygun
kanat profilini semek gerekir. Uygulamada levha-kanatl ve boru-kanatl s deitiricisi
olmak zere iki ekilde dizayn edilir.
ift borulu s deitiricileri:
ift borulu s deitiricileri en basit s deitirici tipidir. Bir borunun daha byk apl bir
boru ierisine emerkezli olarak yerletirilmesi ile elde edilir. Akkanlardan biri iteki
borudan akarken, dieri dardaki borudan akar. ekil 1.6da borulu s deitiricilerden ya
soutucusu olarak kullanlan ift borulu s deitiricisi gsterilmitir. Bu tr s deitiriciler,
kk s transfer alanlarna ihtiya duyulan yaklak 50 m 2 ve hassas stma ya da soutma
ilemlerinin yapld uygulamalarda geni olarak kullanlr. Her iki akkann yksek basnl
olduu uygulamalarda bu tip s deitiriciler tercih edilmektedir. Bu stclarda dezavantaj
birim transfer alannn pahal ve hantal olmasdr. borular tekli ya da oklu olabilir. Scaklk
aral 200 oC ile 600 oC arasnda deiir.
zellikleri :
- Maksimum basn: 80 bar (boyuta bal)
- Scaklk aral: Alminyumda (-2000C) ile (+150 0C) arasnda deiir. Paslanmaz elikte
600 0Cye kadar kabilir.
- Kk boyut ve arlk iin kullanlr. Tipik olarak 500 m 2/m3 hacim kompaktla sahiptir
fakat 1800 m2/m3 hacim kompaktla kadar ulalabilir.
- Kullanm alanlar, gaz ve buhar trbinleri, otomobil, kamyon, uak motorlar soutma
sistemleri, s pompalar, soutma ve iklimlendirme tesisleri, elektronik devrelerin soutma
devreleri ile enerji geri kazanm sistemleridir.
- Akkan snrlamas, malzeme tarafndan olmaktadr.
- Tek fazl ve ift fazl aklarda kullanlabilir.
Avantajlar :
- Son derece kompakttr.
- Yksek etkinlie sahiptir. Etkinlik, 0.98e kadar kabilir.
- apraz-akl veya kart-akl ak konfigrasyonuna sahip olabilir.
- Dk arla sahiptir.
- Kullanlan kanatlar s deitiricinin rijitliini artrr ve yksek basnlarda almasn
salar.
- oklu akm kullanlabilir.
Dezavantajlar :
- Sadece temiz akkanlar ile kullanlr.
9- Borulu Kanatl s deitiricileri
Bir tarafnda gaz, dier tarafnda sv akan s deitiricilerinde, sv tarafndaki s tanm
katsays yksektir, bu nedenle ounlukla sv akkan taraf kanat gerektirmez. Yksek
basnl akkan genellikle boru iinden aktlr. Pratikte dairesel veya oval kesitli boru
dndaki kanatl yzeyler ile daha ok karlalr. Kanatlar boru ile birlikte imal edilebildii
gibi, sonradan boru zerine dkm, kaynak, lehim veya sk geme teknii ile tespit edilebilir.
zellikleri :
- Kompakttr, kompaktl 3300 m2/m3 deerine kadar ulaabilir.
- Kullanm alanlar, g santralleri, pervaneli soutma gruplar, tat aralar, iklimlendirme
ve soutma tesisatlardr.
- Is deitiricinin kullanlabilme scakl kanatlarn boruya tespit ekline baldr.
Dezavantajlar:
zellikleri :
- Temizleme hemen hemen imkansz olduundan, temiz akkanlar iin uygundur.
- Soutma sistemlerinde kullanlan kondenserler ve e-eksenli evaporatrler olarak dizayn
edilirler.
Avantajlar :
- Basit ve ucuz bir ekilde elde edilebilir.
- Isl genlemenin oluturduu gerilme problemleri yoktur.
- Spiral borunun d yzeyi ve depo kolaylkla mekanik olarak temizlenebilir.
Dezavantajlar:
-
zellikleri :
- Maksimum basn: Normal olarak 25 bar (mutlak)dr. zel dizaynlarla 40 bar (mutlak)a
kabilir.
- Scaklk aral: Normal olarak (-25 0C) ile (+175 0C) arasnda deiir. zel malzemeler ile
bu scaklk aral genileyerek (-40 0C) ile (+200 0C) olmaktadr.
- Tek bir nite iin tipik yzey alan 1 1200 m2 arasnda deiir.
- Plakalar, korozyon dikkate alndnda, organik solventler iin uygundur fakat contalar
uygun olmayabilir.
- Sznt riski vardr, contalar daima sznt riskini artrr.
- Conta malzemeleri, belli akkanlarn kullanmn snrlayabilir.
- Scaklk, conta malzemesi tarafndan snrlandrlr.
- Conta zamanla zelliini kaybeder, bu nedenle belirli zamanlarda bu contalar deitirmek
gerekebilir.
- Gaz iki-fazl ak iin genellikle uygun deildir.
Spiral plakal s deitiricileri:
Is transfer yzeylerinin plakalardan olutuu, silindirik borulardan olumad plakal
tip s deitiricidir. Spiral plakal s deitiricileri, 150 ila 1800 mm geniliindeki uzun ince
iki metal plakann her biri bir akkan iin olmak zere iki spiral, paralel kanal oluturacak
ekilde spiral eklinde sarlmas ile elde edilir. ki plaka arasna konulan saplamalar ile
dzgn bir aralk salanabilir. Plakalarn iki taraf contal kapaklar ile kapatlr. Her iki spiral
kanal iindeki metal yzeyler arasndaki mesafe, 5 ile 20 mm arasnda deiir. Ak debisine
bal olarak farkl kanal boluklar semek mmkndr. ekil 1.10da spiral Plakaln (levhal)
s deitiricisi prensip emalar grlmektedir. eitli ak konfigrasyonlar mmkndr ve
bu ak konfigrasyonlarna gre deiik tip spiral s deitiricisi imal edilmitir.
- Belli bir yzey alan iin maliyetleri genel olarak plakal s deitiricileri ile gvde borulu
s deitiricileri arasndadr.
- Malzeme paslanmaz elik, titanyum, monel vs. gibi souk olarak ilenebilen herhangi bir
kaynak edilebilir malzeme olabilir.
- Akkan bakmndan sadece konstrksiyon malzemesi snrlamas vardr.
- Kirli ve tortulu akkanlar iin uygundur fakat temizlenmesi plakal s deitiricileri kadar
kolay deildir.
Avantajlar:
- Yksek sl verime sahiptir.
- Kirlenme eilimi dktr.
- Bakm kolayl vardr.
- Temizlenmeleri kolaydr ve kimyasal temizleme etkin bir ekilde yaplabilir.
- Basn kayplar, gvde borulu ve contal plakal s deitiricilerine gre azdr.
- Montaj maliyeti dktr.
- Proses spesifikasyonuna kolayca uyabilir.
- Orta ve yksek viskoziteli akkanlar iin son derece verimlidir.
- Ak dalm iyi ve yksek hzlar kullanlabildiinden scakla duyarl akkanlar iin ok
uygundur.
- stenirse plakalar zerine oluklar yaplarak s transferi iyiletirilebilir.
Dezavantajlar:
- Bakm genellikle kolaydr fakat hasar grm olan spirallere bakm zordur.
- Boyutlar snrldr.
- Conta malzemesi nedeniyle scaklk ve basn snrlamalarna sahiptir.
Lamelli s deitiricileri:
Bir gvde iine yasslatlm borulardan (lameller) yaplm bir demetin yerletirilmesi ile
elde edilir. Lameller genellikle nokta veya elektrikli diki kayna ile birbirlerine tutturulur.
Akkanlardan birisi lamelli borularn iinden akarken, dier akkan lamellerin arasndan
akar. Gvde ierisinde artma levhalar yoktur. Ak tek geili olup, ayn ynl veya kart
akl dzenleme kullanlabilir. Yksek trbulans, dzgn dalml bir ak ve dzgn
yzeyler nedeniyle lameller kolay kirlenmezler. Plaka demeti bakm ve temizlik iin
kolaylkla karlabilir.
- Tek bir nite iin tipik yzey alan 1-1000 m2 arasnda deiir.
-Is transfer katsaylar gvde borulu s deitiricilerinkinden byk fakat plakal s
deitiricilerinkinden kktr.
- Kullanm alanlar kat, besin ve kimya endstrileridir.
- zellikle gaz-gaz grevleri iin uygundur.
Akkan
saysna gre
snflandrma
ki akl s
deitiricileri
akl s
deitiricileri
n akl s
deitiricileri
apraz-Ters, apraz-Paralel
ok geili s
deitiriciler
ekil 1.12. Tek geili s deitiricilerinde (a) paralel, (b) ters (c) apraz akml s
deitiricisi
Tek geili s deitiricilerinin iinde ok geili s deitiricileri elde etmek iin, akkan
geileri deiik ekillerde ard arda ve seri halde dzenlenir. Is deitiricilerinde gei says
arttka, ters akml dzenlemeye yaklam o lde artar. ekil 1.13de ok geili aprazters ve apraz-paralel akml s deitiricisi prensip emas gsterilmitir.
Is gei yzeyinin s
gei hacmi oranna
gre snflandrma
Kompakt s
deitiriciler
Kompakt s
deitiriciler
Yukarda saydmz s deitiricileri, s deitirici yzey alan younluu ad verilen ve ile
tanmlanan bir byklkle belirtilir. Bu byklk ayn zamanda kompaktlk orandr.
Eer 700 ise, s deitiricisi kopmaktr. 700 ise kompakt olmayan s deitiricisidir.
Pratikte eitli s deitiricileri iin hesaplanm ve tablolar halinde verilmitir. Kompakt
s deitiriciler, birim hacim bana ok daha geni s transfer alanlar elde edebilmek iin
zel olarak dizayn edilmilerdir. Kk bir hacim ierisinde yksek s transfer hz salarlar.
Sk aralkl yerletirilen oluklu veya ince plakal kanat kullanmyla alan arttrlr. rnek
olarak ara radyatr (1000m2/m3) nsan Akieri (20 0000m2/m3)
ISI DETRC
FAKTRLER
TPN
SECERKEN
DKKATE
ALINMASI
GEREKEN
Bu ksmda, s deitirici tipini seerken dikkate alnmas gereken faktrler ayrntl olarak
incelenecektir.
1- KONSTRKSYON MALZEMELER
Borusal s deitiricileri, pratikte kullanlan hemen hemen her basn ve scakla gre dizayn
edilirler. Ekstrem durumlarda, malzeme kalnl ile ilikili imalat problemleri ve bitmi
nitenin arl bakmndan snrlamalar olabilir.
ou s deitirici tipleri sadece dk basnlarda kullanlabilir ve basncn ok yksek
olduu zel uygulamalarda bu tipler hemen seimin dna atlabilir. Yine ou s deitirici
tipleri sadece snrl scaklk aralnda alabilir ve bu kural ou tiplerin seilmemesini
gerektirir. Eer alma basnc 30 barn altnda ve alma scakl 200 oCnin altnda ise
daima plakal-tip s deitiricilere, zellikle contal-plakal tip s deitiriciye ncelik
verilmelidir. Daha yksek basn ve scaklklarda ise gvde borulu s deitirici, kaynakl
plakal s deitirici ve ift borulu s deitirici arasndan tercih yaplmaldr. Kk
kapasiteli, yksek-basnl uygulamalar iin zellikle ift-borulu s deitirici uygun olabilir.
3- PERFORMANS PARAMETRELER
Performans parametreleri; akkan giri ve k scaklklar, debiler ve basn dm gibi
parametrelerden olumaktadr. Deitirilecek s miktar, akkan giri ve k scaklklar ve
msaade edilen basn dm (veya pompa gc) ounlukla genel proses
optimizasyonunun sonucu olarak belirlenir. Seilen her hangi bir s deitirici bu
gereksinimleri karlama kapasitesinde olmaldr.
Isl Uzunluk:
Isl uzunluk (q ), veya s transfer birim says (HTU), s deitiricinin performansnn ls
olan yararl bir kriterdir. Tek fazl ak ieren bir s deitiricisi iin sl uzunluk, bir
akkandaki scaklk deiiminin, akkanlar arasndaki ortalama scaklk farkna oran
olarak tanmlanr; yani:
Su/su akna sahip borusal bir s deitiricide orta seviyede bir basn dmnde, yaklak
olarak 0.5 HTU/gei deeri elde edilecektir. Kompakt s deitiricileri, zellikle plakal
tip, sl olarak uzun kanallara sahiptir ve q deerleri 4 HTU/gei deerine kadar
ykselmektedir.
Debi:
Debi, s deitirici tipinin seimini etkileyen nemli bir parametredir. Debinin snrlanmasn
etkileyen parametreler, kanal ak alan ve msaade edilen basn dmdr. Basn
dmnn 20 kPa olduu durumda, ticari olarak mevcut olan baz s deitiriciler iin
snrlayc hacimsel sv debi deerleri aada verilmitir:
Borusal s deitiricileri: Snrsz
Plakal s deitiricileri: 2000 m3/h
Spiral s deitiricileri
1. tip (her 2 tarafta spiral ak) : 400 m3/h
2. tip (bir tarafta apraz ak) : 8000 m3/h
Lamelli s deitiricileri: 4000 m3/h
Suyun dndaki dier akkanlar veya farkl basn dmleri iin, hacimsel debi, bu
deerlerden olduka farkllk gsterir.
Basn Dm:
Basn dm, s deitirici dizaynnda nemlidir ve s transferi iin denen bedeldir.
Basn dm snrlamalar, ekonomik (pompalama maliyetleri) nedenler veya proses
snrlamalar tarafndan belirlenir. Ekonomik dizayn iin, herhangi belirlenen basn dm
snrlamalarna tamamyla uyulmaldr. Proses dizayn edici tarafndan, s deitirici iin
basn dm belirlenirken dikkat gsterilmelidir.
Verimsiz basn dmnden kanlmaldr; giri, k ve dn-dirsek kayplar minimize
edilmeli ve kk boru taraf gei says kullanlmaldr. Plakal s deitiricileri gei bana
dier tiplerden daha yksek q deerleri (s transfer birim says) gelitirebilirler.
Scaklk Geii:
Is deitiricisinde scaklk geiinin olmas, s deitirici tipinin seiminde dikkate alnmas
gereken dier bir faktrdr. Souk akkann s deitiriciden k scakl, scak akkann
k scaklndan fazla ise, bu s deitiricide scaklk geii vardr denir. Eer scaklk
geii var ise, kart akl s deitiricilerini kullanmak gereklidir. Kart ak oluturan
niteler ise, ya tam kart akl niteler veya seri bal ok geili nitelerdir. Eer scaklk
geii yok ise, apraz akl veya kark akl niteler yeterli olur.
4- Kirlenme Eilimleri
Kirlenme, svlarn iinde bulunabilen kat cisimler ve kirelenme s deitirici seiminde
dikkate alnmas gereken nemli faktrlerdir. Bir akkann belirli bir yzey tipine gre
kirlenme karakteristiklerine etki eden faktrler unlardr:
a- Akkann hz: Is deitirici kanal sistemindeki en dk hz, en nemli etkendir.
b- Akkan hznn kayma kuvveti, trblans ve laminer-tabaka kalnlna etkisi
c- Yzey civarnda kalma sresi
d- Kanallardaki hz veya akm dalm: Tm kanal blmlerinde iyi bir hz veya akm
dalm olmaldr. Eer birden fazla kanal var ise eitli kanallar arasndaki akm dalmnn
da iyi olmas gerekir.
Dier tip s deitiricilerinin kirlenme faktrleri gvde borulu s deitiricilerine gre daha
azdr. Kirli bir grevin gereklerinin en iyi karland s deitirici tipi spiral plakal s
deitiricisidir. Plakal s deitiricileri ve lamelli s deitiricileri de kanallarda ve kanal
aralarnda iyi bir akm dalm olduundan ve akmn tmnn trblansl olmasndan dolay
kirli grevlere iyi uyum salarlar. Sspansiyon halinde elyaf ieren svlar iin genellikle
spiral plakal s deitiricileri en uygun s deitirici tipidir.
5- Muayene, Temizleme, Tamir Ve lave
Proses akmlarnn karakteristikleri, temizleme (mekanik veya kimyasal) ve nitenin tmnn
veya bir ksmnn periyodik deitirilmesi iin gereksinimleri karlayacak ekilde dikkatlice
seilmesini zorunlu klabilir. Bu nedenle ilk seimde bulunabilirlik faktr dikkatli bir ekilde
gz nnde tutulmaldr.
Ekonomik faktrler
Eer yukardaki maddelerde belirtilen gereksinimleri, eitli tip s deitiricileri karlyorsa,
son seim ekonomi temelinde olmaldr. Is deitirici tipinin seiminde maliyet ok nemli
bir faktrdr. Is deitiricilerin toplam maliyeti, yatrm, montaj ve iletme maliyetinden
olumaktadr. En dk yatrm maliyetine sahip olan s deitirici tipi serviste ciddi
problemler oluturabilir ve iletme maliyeti yksek olabilir. Her bir durum ayr ayr
irdelenmelidir. Sabit basn dm (pompa gc) iin esas ekonomik faktr, yatrm maliyeti
olacaktr. Fakat dizayn parametrelerinin seiminde geni bir aralk olduu durumlarda, pompa
gc ile yatrm maliyeti arasnda bir iliki olduuna dikkat edilmeli ve bu durum kesinlikle
gzden karlmamaldr. Ayrca montaj maliyetleri de ok nemli olabilir. Karar verilmeden
nce eitli s deitirici tipi ve maliyet alternatiflerini gz nne almak gerekli olabilir.
LK SEM
lk seimde gz nne alnmas gereken genel ilkeler u ekilde zetlenebilir:
a- Borular ve silindirler plakalardan daha yksek basnlara dayanabilirler.
b- Basn snrlamalar yaklak 30 barn stndeki ve vakumdaki uygulamalar iin plakal s
deitiricilerinin seilmemesini gerektirir.
c- 200 0Cnin stndeki scaklklarda, conta malzemesi snrlamas nedeniyle plakal s
deitiricileri kullanlamaz.
d- Kirlenme ve temizleme asndan plakal kanatl s deitiricilerinin kullanlmamas
gerekebilir.
e- Dk basn snrlar, gvde borulu ve hava soutmal s deitiricileri (boru taraf) hari
ou s deitirici tiplerinin seimin dna atlmasn gerektirir.
f- Eer s deitirici birden fazla malzemeden imal edilebiliyorsa, ekstrem scaklklar veya
korozif akkanlarla uyum salayacak metali bulabilmek mmkn olmaktadr.
g- ok zel s deitiricileri salayabilecek firma says azdr, teslim sreleri uzundur ve bu
s deitiricileri uzmanlar tarafndan tamir edilmelidir. Bu nedenle ilk seimde bulunabilirlik
faktr dikkatli bir ekilde gz nnde tutulmaldr.
FZBL ISI DETRC TPLER ARASINDA SEM (SON SEM)
lk seim yapldktan sonra birden fazla s deitiricinin fizibil olduu bulunabilir. Son seim,
ilk seimde uygun olduu belirlenen s deitirici tipleri arasnda maliyetler asndan en
uygun olan s deitirici tipinin belirlenmesidir. Bu nedenle, ilgili kaynaklar kullanarak zel
bir uygulama iin fizibil olan s deitirici tipleri belirlendikten sonra, yaplacak i, her bir
s deitirici tipinin maliyetlerini incelemektir. Is deitiricilerin toplam maliyeti 3
maliyetten olumaktadr:
a- Yatrm maliyeti
b- Montaj maliyeti
c- letme maliyeti
1.3. ISI DETRCLERN UYGULAMA ALANLARI
Is deitiricilerinin teknolojide uygulama alanlar olduka yaygndr. Tablo 2. de
uygulama alanlar ksaca zetlenmitir. Aadaki ekilde, Sadece elektrik enerjisi reten
santral ile elektrik ve s enerjisini (Isdeitiricisi uygulanan) beraber reten santralin toplam
enerji oranlar bakmndan karlatrlmas