KODOVI ZA ASEIZMI^KO

PROEKTIRAWE
MK-Visokogradba

prof. Elena Dumova-Jovanoska

KODOVI ZA ASEIZMI^KO
PROEKTIRANJE
Istoriski gledano, propisite za aseizmi~ko
proektirawe bile dodavani na postoe~kite kodovi za
proektirawe kako odgovor na lekciite nau~eni od
{tetite do`iveani od razli~ni zemjotresi.
Iako razvojot na tehni~koto razbirawe na
odnesuvaweto na konstrukciite pod dejstvo na
zemjotres go vodel i razvojot na ovie propisi, sepak
napredokot na ovie kodovi bil voden pove}e od
politi~ki odkolku od tehni~ki dostignuvawa.
Zaednicite so dobro razvieni politi~ki mehanizmi za
tretirawe na op{tata bezbednost bile pioneri vo
voveduvaweto na kodovi za aseizmi~ko proektirawe.

CEL NA KODOVITE ZA
ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE
Zemaj}i go predvid intenzitetot na zemjotresite
osnovni celi se:
Konstrukciite treba da gi pre`iveat slabite
zemjotresi bez bilo kakvi {teti.
Konstrukciite treba da gi izdr`at umerenite
zemjotrsi bez konstruktivni {teti, no se
dopu{ta pojava na odredeni nekonstruktivni
{teti.
Najjakite zemjotrsi koi se o~ekuvaat na
soodvetnata lokacija ne smeat da dovet do
kolaps na konstruktivniot sistem iako se
o~ekuvaat zna~itelni konstruktivni i
nekonstruktivni {teti.

PARAMETRI DEFINIRANI VO
KODOVITE
Preporakite vo seizmi~kite kodovi variraat vo svojata
kompleksnost vo zavisnost od rizikot soodveten na
odredeni konstruktivni tipovi.
So zgolemuvawe na seizmi~kiot rizik se zgolemuvaat i
ograni~uvawata pri konstruktivnoto proektirawe, a so
toa i obemot na kodovite (pravilnicite) raste za da
vklu~at pogolem broj na parametri koi gi pridru`uvaat
posofisticiranite metodi za analiza na odnesuvaweto
na konstrukciite.
Vo slednata tabela ilustrirano e kako nekoi parametri
koi se definirani vo kodovite zavisat od proektnite
uslovi a so toa vlijaat na ograni~uvawata koi
proizleguvaat od obezbeduvaweto na aseizmi~ko
odnesuvawe.

PARAMETRI DEFINIRANI VO KODOVITE

Seizmi~ki proektni
parametri
Zabrzuvawe na podlogata

Proektnite uslovi

Se odreduva od nacionalni i
regionalni podlogi

Se odreduva od nacionalni i
regionalni podlogi
Polo`bata na objektot na
odredena lokacija

Kategorii na tlo
(karakteristiki na
tloto)

Perioda na prvata tonova

forma

Visina na objektot
Izbor na konstruktiven
sistem

Opredeluvawe na prostor
okolu niv

Kategorizacija na objektite
spored broj na lu\e vo
niv

Kategorizacija na objektite
spored nivnoto zna~ewe

Pravilen izbor na lokacija

Klasifikacija spored
konfiguracija na
objektite

Gabarit
Dimenzii vo osnova
Konstruktiven sistem

Konstruktiven sistem za
prifa]awe na popre~nite
tovari
Materijal od koj se
izraboteni elementite od toj
sistem

Faktori na odnesuvawe,
nosivost, duktilnost,
stati~ka
neopredelenost

Ograni~uvawa koi proizleguvaat

od obezbeduvaweto na
aseizmi~ko odnesuvawe

Vlijae na intenzitetot na
proektnite seizmi~ki sili

Nestabilni po~bi baraat detalni

pred istragi
Koeficientot od tipot na podlogata
vlijae na intenzitetot na
proektnite sili
Karakteristiki na po~vite vlijaat
na odgovorot na konstruk.

Vlijae na proektnite sili

Vlijae na odgovorot na
konstrukcijata

Vlijae na mo`nosta za primena

uprosteni metodi
Iziskuva primena na postrogi
kriteriumi

Uslovuva izbor na soodvetna

procedura dadena vo kodovite

Mo`e da uslovi primena na

posofisticirani metodi za
analiza na konstrukciite

Vlijae na proektnite seizmi~ki

tovari
Vlijae na odgovorot na
konstrukcijata pri dejstvo na
zemjotres

METODI ZA ANALIZA PRI

ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE
ANALIZA

LINEARNA

STATI^KA

DINAMI^KA

NELINEARNA

STATI^KA

DINAMI^KA

METODI ZA ANALIZA
LINEARNI
Linearnite postapki se nesporedlivo naj~esto
primenuvani i skoro isklu~ivo pri proektirawe na
novi konstrukcii.

Stati~kata linearna analiza odgovara da se primenuva na

konstrukcii so pravilna konfiguracija ~ii {to
oscilacii se opredeleni so prvata (osnovnata) tonova
forma.
Dinami~ka verzija na linearniot pristap e poznata kako
analiza na tonovi formi ili modalna analiza (mode
tonova forma). Ovaa postapka se bazira na primena na
idealiziran spektar na odgovor i go zema predvid i
vlijanieto na povisokite tonovi formi na odnesuvaweto
na konstrukcijata. Bidej}i analizata e linearna,
deformaciite dobieni vo razli~nite tonovi formi mo`at
da se superponiraat za da se dobie vkupniot odgovor i na
toj na~in da se opredelat kriti~nite sostojbi. Ovoj tip na
analiza se prepora~uva za primena za konstrukcii so
neregularna konfiguracija za da se dobie porealna slika
za nivnoto odnesuvawe.

METODI ZA ANALIZA
NELINEARNI
Iako nelinearnite metodi se primenuvaat i pri proektirawe
na novi konstrukcii sepak primenata na ovie metodi e mnogu
po~esta pri izbor na na~in i merki za sanacija i zajaknuvawe
na postoe~ki konstrukcii.

Postapkata poznata kako push-over (bi mo`ela da se

prevede kako tovarewe do lom) pretstavuva stati~ka
nelinearna analiza. Ovaa postapka podrazbira potreba od
pove}e pati povtoruvawe na stati~ka postapka pri {to se
zemaat promenite na materijalnite karakteristiki na
elementite kako rezultat na plasti~noto odnesuvawe. Ova
ovozmo`uva da se vizuelizira propagacija na {tetite niz
konstrukcijata. Ovaa postapka ~esto se koristi za da se
uo~at i kontroliraat slabite mesta a so toa da se vidi
o~ekuvaniot mehanizam na lom na konstrukcijata.
Nelinearnata dinami~ka analiza ili u{te poznata kako
analiza na istorijata na odgovorot e najsofisticirana
postapka koja istovremeno bara mnogu matemati~ki
operacii a so toa i presmetkovno vreme, no i mnogu
detalni informacii kako za karakteristikite na
konstrukcijata taka i za samata pobuda. Relativno retko se
primenuva pri proektirawe na novi konstrukcii i pred se
se koristi vo istra`uva~ki celi.

push-over
stati~ka nelinearna analiza

AKTUELNI MAKEDONSKI PROPISI

ZA ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE
Osnovnata filozofija na ovoj pravilnik e:
Konstrukciite da se proektiraat taka da pri
najjak o~ekuvan zemjotres tie pretrpuvaat
{teti no nesmee da dojde do nivno ru{ewe.

Vo ramkite na op{tite odredbi definirano e deka

ovie propisi se odnesuvaat na proektirawe vo
oblasti so seizmi~ki hazard od VII, VII i IX stepen
spored skalata MKZ (Merkali-Kankani-Ziberi),
dodeka za seizmi~nost od X stepen se primenuva
posebna postapka kako za objekti von kategorija.

AKTUELNI MAKEDONSKI PROPISI ZA

ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE

Opredeluvawe na seizmi~ki sili

Konstrukciite od visokogradbata se analiziraat
na dejstvo na horizontalna seizmi~ka sila
najmalku vo dva vzaemno ortogonalni pravci.
Od dejstvo na vertikalna seizmi~ka sila posebno
se analiziraat pred se konzolnite konstrukcii no
i drugi konstrukcii kaj koi vertikalnata
komponenta mo`e da bide merodavna.
Vkupnata te`ina na objektot G se opredeluva kako
suma od postojanite tovari, 50% od korisniot
tovar i tovar od sneg. Tovar od veter ne se
kombinira so dejstvo od zemjotres.

AKTUELNI MAKEDONSKI PROPISI ZA

ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE

Opredeluvawe na seizmi~ki sili

Na{ite aktuelni propisi za aseizmi~ko proektirawe, so
isklu~ok na objektite von kategorija se baziraat na linearna
analiza na konstrukciite pod dejstvo na ekvivalentna
horizontalna seizmi~ka sila. Ekvivalentnata seizmi~ka
sila ili proektnata sila se opredeluva kako proizvod na
te`inata na objektot i eden vkupen seizmi~ki koeficient:

S K G
K Ko Ks Kd K p

K o - koeficient na kategorijata na objektot

K s - koeficient na seizmi~kiot intenzitet
K d - koeficient na dinami~nost
K p - koeficient na duktilnost i prigu{uvawe

K o - KOEFICIENT NA

KATEGORIJATA NA OBJEKTOT
Kategorija na
objektot

Tip na objektot

Von kategorija

Nuklearni centrali, brani,

energetski objekti,
industriski oxaci i sl.

I kategorija

Sportski sali, kinosali,

sajmi{ta i~ili{ta, teatri,
bolnici, industriski
objekti i sl.

1.5

II kategorija

Stanbeni zgradi, hoteli,

restorani, nekoi
industriski objekti

1.0

III kategorija

Pomo{no-proizvodni
objekti

0.75

IV kategorija

Privremeni objekti

Koficient

K s - KOEFICIENT NA
SEIZMI^KIOT INTENZITET
Ovoj koeficient zavisi od stepenot na seizmi~nosta na lokacijata,
koj pak se opredeluva od karti na koi e izvr{ena podelba na
regioni so isto nivo na seizmi~ki rizik.

Na celata teritorija na na{ata zemja mo`at da se javat slednite

tri intenzitetea na seizmi~ki rizik:

Intenzitet spored
MCS

koeficient

VII

0.025

VIII

0.050

IX

0.100

K d - KOEFICIENT NA DINAMI^NOST
Koeficientot na dinami~nost zavisi od periodata na slobodnite
oscilacii i kategorijata na tloto na koe e fundiran objektot.
Grani~na vrednost na

Kategorija na
tlo

Kd

Kd

Kd

0.50
T

1.0 K d 0.33

II

Kd

0.70
T

1.0 K d 0.47

III

Kd

0.90
T

1.0 K d 0.60

PROEKTNI SPEKTRI
P r oekt ni spekt r i
1,4
1,2

kat egor i ja na t l o I
kat egor i ja na t l o II

1
0,8

kat egor i ja na t l o III

Bi t ol ski ot zemjot r es

0,6
0,4
0,2
zemjot r esot Ul ci w-A l bat r os

P er i odi (sek.)

1,9

1,8

1,7

1,6

1,5

1,4

1,3

1,2

1,1

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

- KOEFICIENT NA
DUKTILNOST I PRIDU[UVAWE
Kp

vrednostite na ovoj koeficient zavisat od tipot na

konstrukciite kako i od materijalot od koj tie se napraveni

Vid na konstrukcija

Kp

Site sovremeni armiranobetonski, ~eli~ni i yidani

konstrukcii

1.0

Konstrukcii od armirani yidovi i ~eli~ni

konstrukcii so dijagonali

1.3

Yidani konstrukcii so vertikalni serkla`i, visoki i

vitki konstrukcii, oxaci, anteni (so periodi
pogolemi od 2 sek.)

1.6

Konstrukcii so fleksibilen kat, so nagla promena na

krutosta i obi~ni yidani konstrukcii

AKTUELNI MAKEDONSKI PROPISI ZA

ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE

Opredeluvawe na seizmi~ki sili

Vkupnata seizmi~ka sila, za objekti poniski od pet kata, po
visina se rasporeduva spored sledniot obrazec:

Si S

Gi H i
n

G
i 1

Hi

Si - horizontalna seizmi~ka sila na i-tiot kat

Gi- te`ina na i-tiot kat
Hi- visina na i-tiot kat mereno od gorniot rab na temelot

Za objekti povisoki od pet kata, 85% od vkupnata seizmi~ka sila se

rasporeduva po visina spored pogore dadeniot obrazec, dodeka
15% od vkupnata sila se dodava na najvisokiot kat.

AKTUELNI MAKEDONSKI PROPISI ZA

ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE
Metodi za analiza, dozvoleni napregawa i pomestuvawa

Analizata na konstrukciite se vr{i spored teorijata na grani~ni

sostojbi i teorijata na elasti~nosta.
Dokolku dimenzioniraweto se vr{i spored teorijata na
elasti~nost, dozvolenite napregawa se zgolemuvaat za 50%, pri {to
granicata na razvlekuvawe nesmee da bide nadminata.
Za opredeluvawe na dozvolenoto napregawe na tloto, koeficientot
na sigurnost na pojava na lom na tloto se zema so vrednost 1.5.
Dokolku dimenzioniraweto se vr{i spored teorijata na grani~na
nosivost toga{ se zemaat slednite vrednosti na koeficientite na
sigurnost:
za armiran i prednapregnat beton
za ~eli~ni konstrukcii
za yidani konstrukcii

1.30
1.15
1.50

Maksimalnoto horizontalni pomestuvawe na objektot pod dejstvo na

proektnite seizmi~ki sili opredeleno spored teorijata na
elasti~nost iznesuva:

f max

H
600

H e visina na objektot.

AKTUELNI MAKEDONSKI PROPISI ZA

ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE
Proektirawe na seizmi~ki otporni konstrukcii

Konfiguracijata na objektite treba da e pravilna so ednostavni

formi vo osnova, ramnomeren raspored na masi. Vo slu~aj na
pogolema masa, nejzinata polo`ba treba da e {to ponisko
Vo slu~aj na nepravilni osnovi se predviduva izveduvawe na
dilatacioni fugi
Nosivite, konstruktivni, elementi se izrabotuvaat od cvrst
duktilen materijal; za nekonstrutivnite se upotrebuvaat
polesni materijali.
Konstruktivniot sistem i elementite treba da imaat dovolna
jakost (nosivost), sposobnost za golemi deformacii, akumulacija i
disipacija na energijata.
Ne se dozvoluva nagla promena na krutosta i nosivosta po visina
na objketot. Vo slu~aj na postoewe na fleksibilen kat,
koeficientot na duktilnost se zema so vrednost k p 2 .
Krutosta i deformabilnost na konstruktivniot sistem treba da se
proektira na na~in da vo slu~aj na zemjotres nema golemi {teti na
nekonstruktivnite elementi.
Elementi kaj koi malite nepravilnosti pri izvedbata mo`at da
dovedat do nestabilnost na sistemot ili do progresivno ru{ewe, ne
smeat da se koristat za izgradba na objekti od visokogradba

AKTUELNI MAKEDONSKI PROPISI ZA

ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE
Proektirawe na seizmi~ki otporni konstrukcii
Se precizira deka pri jaki zemjotresi treba da se obezbedi
pravilna rabota vo plasti~nata zona:

Treba da se odberat konstruktivni elementi kaj koi mo`e da dojde

do pojava na nelinearni deformacii i plasti~ni zglobovi
Treba da se prezemat konstruktivni merki za dobivawe na visok
kapacitet na plasti~ni deformacii vo zonata na plasti~ni
zglobovi
Jazlite, vkle{tuvawata i potporite treba da se proektiraat
taka {to mo`at da gi prenesat grani~nite vrednosti na stati~kite
golemini bez o{tetuvawe.

AKTUELNI MAKEDONSKI PROPISI ZA

ASEIZMI^KO PROEKTIRAWE
Proektirawe na seizmi~ki otporni konstrukcii
Armiranobetonski konstrukcii
Ramkovni konstrukcii
Konstrukcii od armiranobetonski yidovi
(platna)
Kombinirani sistemi od ramki i
armiranobetonski platna
Konstrukcii od prednapregnat beton
^eli~ni konstrukcii
Prefabrikuvani konstrukcii
Yidani konstrukcii