!

:)

.:
...~-~'J /

~7
~ ..... )

)-{ cb i
iii

iii

1. Hz. iBRAHiM SEMPOZYUMU BiLDiRiLERi

Ty~~~tl pb'tlH~

Islam

Prof.

A'ut"rn:dar
KUtilphane;i

Editr

Dr. Ali BAKKAL

Dem, No:
Tas. No:

17 -18 Ekim 1997

anlurfa

URKA V YAyNLAR!

- 29

Merk

ANLIURFA L KLTR EGTM SANAT VE

ARATIRMA VAKF YAYNLAR No: 29

Aratrma

Birinci

Dizisi No: 1

Basm:

Haziran 2007

ISBN: 978-975-7394-28-2

Dizgi- Tasarm
Dr.

Hseyn

KURT

Bask

Simge

:\Iatbaclk

anlurfa

HZ. BRAHM'N DOGUM YER

Prof. Dr. aban KUZGUN*

Biz bu tebliin1izde genelolarak Hz. brahim'in Harran ve Urfa

ilc irtihatl111 ortaya koymaya alacaz. Ancak konuya girmeden
nce "Hz. brahim'in doduu yeri" konusunu incelemek istiyoruz.
Bilahare konu ile ilgili arkeolojik malzemeyi deerlendirecek ve bir
sonuca ulaacaz.
Kur'an- Kerm'de Hz. brahim'in doum yeri hakknda
herhangi bir bilgi mevcut deildir. Ayrca Kur'an O'nun bandan
geen olaylar dahi anlatrken gene yer ve zaman bildimemektedir.
bn Sa'd'a gre babas ashnda Harranh'dr. Oradan Hnnzcrd'e g
etmi. Hz. brahim burada dnyaya gelmitir. O'nun dnyaya
gelmesinden bir mddet sonra ailesi Babil lkesine Ksa'ya g
etmitir. Daha sonra buradan tekrar Harran'a gelmitir. i

Dier slam Tarihileri, Hz. brahim'in doum yeri hakknda

deiik

yerler rivayet

etmiler,

ksm,

bir

kentinde doduunu sylemi, bir ksm

2
Hamm'da doduunu sylemilerdir.
Tevrat'taki i fadelerden O'nun Ur

O'nun Ehvaz'n Sus

da Ksa'da, dier bir ksm ise

ehrinde doduu eklinde

bir

Frat niversitesi lahiyat Fakltesi Dekan ve Dinler Tarihi Anabilim Dal

retim yesi. (14 ylays 2000 ylnda Hz. brahim' le ilgili bir konferans verdikten

sonra anlurfa 'dan Elaz'a dnerken trafik kazasnda vefat etti. Merhuma
Allah 'tan rahmet diler, almalarnn sonraki nesle rnek olmasn dileriz.)
i Eb Ahdillah b. :vluhanuned bn-i Sa'd. et-Tabak::it'I-Kbrii, c.1. s.46.
2 zzddin Eb'I-Hasen Ali b. YluhanU11ed bml'I-Esir. el-Cezei. el-Kiimilu fi't-Tarih.. c.,
Be) nit 1965. s. 94.

36

i
i
\

anlam karlabilir. 1 Ancak iyice tedkik edildii zaman Hz. brahim'in

doum yeri konusunda Tevrat'ta elikilerin olduu grlecektir.
Tekvin'in XI. babnda aynen u ifadeler gemektedir. "Terah.
Abram'n Nahor'un ve Harran'n babas oldu ... ve Harran doduu
memlekette, Kildanilerin Ur ehrinde babas Terah'n nnde ld ...
ve Terah, olu Abram', Tonm Lt'u ve gelini Sara'y, Olu
Abram'n karsn beraber ald ve Kenan diyarna gitmek zere
Kildanilerin Ur ehrinden yola kt ve Harran'a geldiler ve orada
oturdlar.,,2 Bu ifadelerin hemen arkasndan XII. abda ise u ifadeler
yer almaktadr. "Memleketinden ve akrabann evinden sana
gstereceim menlekete git. Ve Abram. Rabbn kendisine syledii
gibi gitti ... ve Abral11 kars Sara'y, kardeinin olu Lt'u ve
Harran'da kazanm olduklar btn mallar ve edinmi olduklar
canlar ald ve Kenan diyarna gitmek zere ktlar ve Kenan diyarna

.
,
Icr.

geld

II.

Bu iki blmn birbirine balanmas halinde eliki ak bir

ekilde grlecektir. nk XI. blme gre brahim'in babas
Kenan diyarna gitmek zere Ur ehrinden yola kyor ve Harran'a
geliyor. Harran Kenan diyar m? Bir mddet sonra ise Hz. brahim,
Harran'dan yola kyor ve Kenan diyarna geliyor. Harran Kenan
Diyar deil mi? XI. Babda Ham.n Kenan diyar imi gibi grnyor .
. XII. babda ise Kenan diyar deilmi ve oradan Kenan diyarna gitmi
anlam kyor.

Yahudi Filozofu bn-i

doduunu kaydetmektedir.

Meynn,

Hz.

brahim'in

Ksa'da

Tevrat'ta smi geen Ur ehrinin eski Babil lkesinin gneyinde

kefedilen Ur ehri olduu genel bir kabul glll1ektedir..J
1854 ylnda MJ.E. Taylor, Mezopotamya harabelerinde
yapt bir aratrmada Araplarn "Mugayyar" ismini verdikleri ve
Frat nehrine 18 km. uzaklkta olan bir tmlste bir takm belgeler
bulmu. bu belgelerden
burasnn
eski Ur ehri olduunu

Kitab- Mukaddes. Tehin. XI. 31.

Kit::b- ~vlukaddcs. Tekvn. XI. 31.
; Kit::b- :Ylukaddes. Tehin. XI. 5.
~ Sheldon lI.mank. Abrahan.l:.J.E.. \'.1' p....
i

r
f
r

i
L

- i. Hz. ibrahim Sempozyumu Bildirileri

37

kefetmitir. L. VVoolley, be ehrin eskiden Dicle ile Frat arasnda

olduUnu,

ancak Dicle nehrinin bilahare yatak deitirmesi sonucu

bu hususun ekilen hava fotoraflarndan aka
grldn beliliiyor. O, ehrin ilk zamanlarda denize 40 fersah
uzaklkta iken, imdi 60 fersal uzaklkta olduunu, bu duruma, ehrin
tad topraklarla denizi doldurmsnn sebep olduunu sylyor.
Ayrca o dnemlerde Ur ehrinin deniz seviyesinden yksekliinin
bugnk kadar olmadn da ileri sryor. 2
darda kaldn,

slam kay11aklarnda Hz. brahim'in doum yeri olarak Ur ehri

zikrcdilmcktcdir. slam kaynaklar iinde en makul bilgiyi veren
phesiz bn Sa' d'tr.

Hz. brahim'in doum yeri ocukluk ve genliinin getii yer ile

ilgili olarak arkeolojik malzemenin yeniden deerlendirilmesi gerekir
inancnda)'z. nk bugn elde mevcut olan Tevrat, Kuds'teki
Yahudi mabedinin tahribi srasnda (M.. 587) tamamen ortadan
kaybolmutu. Mabedin tahribinden bir mddet sonra Yazc Azra
nderliindc Tcvrat yeniden kaleme alnrken, o dnemde mevcut
olan Smer tabletlerinden faydalanlm, Smer tabletlerinde Yahudi
tarihi ile ilgili olarakbulunan bilgiler Tevrat'a aynen konulmutur.
19. yzyln ikinci yarsnda arkeolojik konularla ortaya karlan

tablellerdeki bilgilcrle elde mevcut Tevrat'taki bilgilerin bir birine

trl izah etmek mmkn 'deildir. Tevrat'
ycden kalemc alan yazarlar, Smer tabletlerini okurken ivi
-iyazsnn okunuunun zorluu yznden yazy okuyamamlar,
ayrca tabclerde mevcut ivi yazs harflerinden birinin dm
olmas vznden tabletteki metinden Hz. brahim'in Ur sehrinde
dOdUu-manasn kararak bunu Tevrat'a byle aktamllardr.':
yakn' ouunu"baka'

T evrat'ta Hz. brahim'in Ur ehrinde domu olduu i fadesinin

yer almasna ramen, ad geen bu blgede Hz. brahim ile ilgili
olarak hi 'bir efsane, destan ve benzeri malzeme mevcut deildir.
H/.. brahim'in bilahare geldii yer olarak zikredilen Harran'da (Urfa
\'c (e\Tesi), Kuds'te ve Mekke'de onunla ilgili olarak eitli
-------il.. VVollcy.lrofChaldees. 0!e~\york. 1965. p. 14.
, l.. VVlky. Ahraham Decou\'el1es Rcccntes Surles Origines Hebreux. Trans A .. II.
('ollin De!a\-auL Paris 1949. p.44-50.
; K iah- \ lubddcs. Tekvin. XI. 3 i .

-------_ .. _---

~
doduu

efsane, destan vb. malzeme mevcut iken,

yer kabul edilen
Ur'da onunla ilgili hi bir eyin bulunmay ok dikkat ekicidir.
Geri tabletlerde Ur ve Hz. brahim isimlerine rastlanlmakiadr. 1
Ama bu Ur kelimesinin Tevrat'ta mevcut Ur ehrini ifade ettii
phelisir. Konu ile yakndan ilgilenen Smer yazmalar uzman
Sargon Erdem'in ifade ettiine gre tabletlerdike Ur "Ur ehri"
anlamndan ziyade,. ehir manasna gelmektedir. Ona gre Tevrat'
yeniden yazanlar ya yanl anladklar iin veya tablctte "mukaddes"
manasn ifade eden bir ivi harfi dt iin Ur kelimesini malum Ur
ehri sanarak Ur'da dodu eklinde yazmlardr. Tabetin aslnda
bulunan belki sonradan dm olan bir harf manay tamamen
deitimitir. Ur Jselimesi Smerce ve baz Sami dillerinde "ehir"
anlamna ge1ekt~{jjr. Tabletlerde Ur kelimesi ilc hirlikte geen
"Kasdim" keimesi.; ~kaybolan Tevrat yerine yeniden oluturulan
Tevrat'm Smer Tabletlerinden isti fade edilerek ya/.1musl srasnda
belki de Tabletin aslnda var olan ivi harnerinden bir tanesinin
dmesi ile "Kasdim" kelimesi yanllkla "Kaldim" eklinde
okunmu ve "Kaldelilerin Ur ehri" gibi bir anlam karlarak
brahim A.S.'n K~ldelilerin Ur ehrinde doduu sonucu karlm ve
Tevrat) ~,~ls.l'~~~tr: Halbuki Tabletin .orijinalinde "Ur Kaldim"
yerine "Ur Kadinf"jfadesi vard ve bu da sadece "Kustal ehir"
anlamna geliyorou. E;c' tabletleri okuyanlar den bir ivi harfini
yerine koyabilselerdi, Hz. brahim'in Kaldelilerin Ur ehrinde deil
"kutsal ehir"de doduunu yazacaklard. O devirde Smer lkesinde
tek mukaddes ehir vardr. Bu ehir tapnaklar ilc nl Harran ehridir.
Dolays ile Hz, brahim Harran'da dnyaya gelmi olmaktadr.
Sargon Erdem'~ ok makulolan yonmundan sonra Araplarn
"Mugayyar" adJO verdii Gney Irak'taki Ur ehri evresinde Hz.
brahim ile ilgii.'ii.bir kalntmm bulunamanasnn sebebi daha iyi
anla lmaktadr.

Bizim de ksmen katldmz bu yonma gre Hz. brahim Ur

ehrinde deil, M:. . XVIII. asrda blgenin en mukaddes ehri olan
Harran'da belki de Urfa'da dnyaya gelmi, ocukluu ve genlii
burada gemitir. Dolays ile Hz. brahim'in esas vatannn Harran ve
Urfa olduunu sylemek mmkndr.

L.VVoolley Ur ofChaldees. p.14.

(
r

'1' Hz. ibrahim Sempozyumu Bildirileri

Sunumda

yaplan

imdi olay ok
\'crmek istiyorum.

sEm

ek

geni.

kaynaklarna

39

aklamalar:

Hadiseyi,

ksaltabildiim

kadar

ksaltarak

baktmz

zaman, Kur'fn'dan bilgi

kara111yoruz, mtcvatir hadiscrden dc bilgi karamyonz.
Mtcvatir olmayan kaynaklardan, slm kaynaklarnn dicr bilgi
ald ycrlerc baktmil. zaman, slam tarihilerine baktlll11Z
aman brahim (a.s.)'m doum ycri ile ilgili I~rkl rivayctler grrz.
bn Sad'n "Tabakt'nda onun babasnn Harran'l olduu yazldr.
(Harran' nrada parantcz iindc zikretmck istiyorum. Kck
Ilarran kasabas dcil. llarran
dncmdc bu blgcnin addr.
Dolaysyla LJrl~ da Ilarran'a dahildir.) Babasnn zamann kralnn
emrindc alan bir st dzey dcvlet mcmuru olmas hasebiyle
lkcnin dciik ycrlerinc grcv gerei gittiini, Hnnzck denen yere
ycrletiini ve brahim (a.s.)'n orada dnyaya geldiini, bilahare
. doumundan sonra tckrar Harran'a dndn ifade edcr.

Scmpozyum Ur['da dzenleniyor. anlurfa kltrn tantmak

maksadyla kurulan URKA V ilc anlurfa lahiyat Fakltesi ibirlii
ile dVcnlencn bir scmpozyum, bu. Urfa ilc "Ur"un bir irtibatnn
olup olmad da tartlabilir. Tarihi kaynaklara baktl11lZ zaman
yakn zamana kadar Urfa'nn ad-Arap kaynaklarnda-"Ruha"dr,
dicr kaynaklarda baka trldr. Ama Urfa olarak ankln
bilmiyon. Byle bir bilgi yoktur. Acaba o "Ur" ile Urfa'nn bir irtibat
yar mdr'! Ama bu adan biz vardr diycmcdiimize grc, bcnim
dnccmc grc dc Urfa ile Harran ayn anlamda kullanlyor.
i larran dendii zaman Urfa'y anlamak gcrckiyor. bn Sa'd'a gre
brahim (a.s.)'n babas aslcn Hanan'l, Urfal'dr. Ailc Hamnl'dr, bu
kesin. Dicr kaynaklara bakyorlz; ncsela bn'I-Esir'dc veya dicr
kaynak larda baka baka ycrler zikrcdil iyor. Mcse la brahim (a.s. )'111
doum Y'cri olarak "Kusa" diyc bir ycrdcn bahsediliyor. Buray
Gneydou Anadolu ile Kuzey Irak arasnda bir yere ycrletirmck
gcrckiyor. Ama tam tesbit cdilcbilmi deiL.
Bcn gcen yl ve daha nccki yllanja da Url~'ya geldim.
Mstakil konferanslar yerdin. Bir tanesi brahim (a.s.) ilc ilgiliydi.
Konlerans sonras Urfa'ya ye Urfa kltrnc ana bir zatn bana

40

verdii bilgiye gre Kusa u andaki Url~'da "Ktky" diye anlan bir
yer. Bu. sadece onun rivayeti. Yani bilimsel!ii konusunda herhangi
bir ey sylemiyorum. Ama bir halk rivayeli olarak o blgeye
"Ktky" dendiini ve bu yerin adnn Arap kaynaklannda Kusa
olarak getiini. bu kiiden sadece rivayet olarak aldm da
belirteyim.

bnhim
dier

aleyhisselfm 'n

kardcleri

ile bcraber

kardci
babas

Ur'da lmtr. brahim.

oradan alnm.

tarafndan

Harran'a getirilmitir.
O halde brahim (a.s.) Ur'da domu olmaldr, diye Tcvrat'n
naklinden bir bilgi kabilir. Ancak Tcvrat'n iindc birok cliki
vardr. Ben bablar falan vererek sizi skmak istcmiyorum. Bir nbn
birinci ayetinde diyor ki: Babas, brahim'i vc kardelerini ald, Kcnan
diyarna doru yola kt.
Kcnan'la, belirtilcn Ur ehri arasnda ylc kestin1lC gittiiniz
zaman fazla bir mcsafc yok. yani l gecrscniz, Irak ve Suriye
arasndaki bir blgcyi gccrseniz, ularsnz. Kenan diyarna yola
kan bir kiinin Harran'a gclmcsi mantkcn mmkn dcildir.
Dolaarak falan da mmkn dcil. Yani yol imkfnszl dolaysyla
da mmkn deil, ama nedense Tcvrat diyor ki: "Kenan diyarna
gitmek zere yola kt, HaITan'a gcldi." Sanki Harran. Kenan yolu
. zcrinde imi gibi bir anlam kyor. Burada belki izleyicilerimiin
hcpsi bilmcyebilirlcr, bilgi ven1ck istiyorum:
Tcvrat'n bahscttii Ur ehrinin Gncy Irak'ta, Basra krfezine
60 fersah mesafcde bir ehir olduu rivayeti var. Bir tmlsn
kazlmasnda mehur (Tailan) 1854 ylnda tabletlcr bulunuyor. O
tabletlcrdc brahim (a.s.)'n babasnn Ncmnt'la mcadelclerini yazan
yazl mctinler karyorlar. Ve Yahudi tarihine dayanarak olay
"TeYrat'taki Ur chri ite bu Ur ehridir". diye irtibatlandryor!ar n!
brahim 'n (a.s.) Ur ehrinde doduunu yani Gney Irak'ta
doduunu, Basra yaknnda doduunu ileri sryorlar. ur neresidir
diye merak cderscniz diyc syledim.

imdi, brahim (a.s.). ta Basra'nn oradan kacak. Fil istin'c

doru giderken bizim bugnk yaadmz UrUya gclecek'.>
Bu
durumda Harran, yolunun /.erinde deil, kysndan, kesinden bilc
gemyor. Lde byle. br taralta bir sre Ur'da veya Harran'da

L Hz. ibrahim Sempozyumu Bildirileri

kaldktan

41

sonra tekrar yoluna devam ediyor ve bu defa Filistin'e

varyor.

imdi

Tevrat'la ilgili aratrma yapanlarn malumu olduu

zere, Hz. Musa'ya Tevrat'n vahyedildii asr, muhtemelen M.. 1312. asrdr. Tevrat ilk vahyedildii andan itibaren itina ile muhafaza
edilmi ve konnmu bir kitaptr. Ama Yahudi tarihinde byk
faciIar vardr. 720'li yllarda Kuzey srail'in yklmas ve d
igaller neticesinde yahudi mabetIerinin tahribiyle birlikte, o zaman
tabletler zerine yani levhalar zerine yazlan Tevrat'larn tahribi sz
konusudur. yle dnemler geirmitir ki yahudiler, zellikle (587) o
mabedin tahribinden sonra yazl hibir tablet kalmamtr. Kutsal
kitap tarihilerine baktmz zaman unu sylerler. yle iddetli
basklar ve zulmler olmutur ki Tevrat'n metninden bir parasn bile
evinde bulunduranlar iddetle cezalandrlyor. Bu metinler yok
ediliyordu. Dolaysyla M.. 5S74li yllardan itabaren en az 100
yldan daha fazla bir sre Tevrat tamamen yok olmutur. Belli bir
rahatlama dneminden sonra Tevrat yeniden vcuda getirilmek
istenince etrafa haberler gnderiliyor. Deniliyor ki; Tevrat'tan ne
varsa, herkes elinde ne varsa, Tevrat'tan para olduunu iddia ettii
nesi varsa getirdi. Arap kay1aklarnda "Mehur Yazc Azra" adyla
bilinen, Azrae el-Evrak ismiyle bilinen bu yahudi hahamna vayahutta
kieye kaynaklar getirildi. Bu belgeler tekrar Tevrat gibi yazlmaya
baland. Fakat gelen malzeme ok eksikti. Kronoloji mantyla tarihi
seyri iinde kaleme alnrken birok eksik yerler ortaya kt. Bunlarn
doldurulmas iin gerek Tevrat olup olmadna baklmakszn nerede
hangi bilgi varsa, bulunuyorsa, bu bilgiler Tevrat metniyni gibi
ieriye konuldu.
O dnemde yer stnde bulunan, okunmas mmkn olan
var. Belki tamamen daha yeraltna gim1emi. Tevrat'n
yeniden yazld srada Babil'de Smer'de bulunan bu tabletlerden
fevkalede istifade edilmi. Tevrat kronolojisi iinde bo kalan yerler
bu Smer Tablerleriyle veya o blgedeki dier karlan tabletlerle
doldurulmutur. Tabletler okunmu o tabletlerden ne anlalyorsa
doru-yanl Tevrat'n metni gibi Allah'n Hz. Musa'ya vahyettii
Tevrat gibi Tevrafa yazlmtr. te byle bir yazm srasnda Hz.
brahim'den bahseden, brahim'in ad geen bu metinlerde, yani Ur
metinlerinde, yani Smer metinlerinde, Babil Blgesi'nde kan
yazlar

42

metinlerden bir istifadeye

rastlanmyor.

Aslnda

metnin "Ur kaldiyim" mi, "kasdiyim" mi olduu

"Ur kasdiyim" ise mukaddesten geliyor, "kutsal ehir",
"mukaddes ehir" manas kyor. Bu bilgiyi bana sunmas ve bu
bana tutmas bakmndan Smer yazmalar ile ilgilenen Sayn
Sargon Erdem beyi anmam ve ona teekkr etmek gerekir. Esasn
bu, onun grdrY Muhtemelen tabletler okunurken tabletlerde
harf ivilerinden bir tanesinin dmesiyle yokken stken syrine
kelimesi okunmaya balam, "kasdim" yerine "kaidim" okunmutur.
Dolaysyla onu okuyan yan cahil yahudi bilgini, yahudi okuyucusu
"Kaldililerin Ur ehri" demek suretiyle Tevrat'a bilgiyi byle
getirmitir.
Bunun byle olduunu nasl tahmin edersiniz
diyeceksiniz. Ben dinler tarihsi olarak syyonm. "Kaldililern
Ur ehri"nden Tevrat'n orijinalinin yazld milad ncesi 1300'l
yllarda bahsedilmesi mmkn deildir. u bakmdan mmkn
deildir:
Kaldliler, 600-700'l yllarda, yani Tevrat'n nazil
oluundan en az 500.:.600 sene sonra tarih sahnesine kmlardr.
Dolaysyla tarihin o dnemlerinde Kaldililer mevcut deilken,
Tevrat'n Kaldililerden bahsetmesi mmkn deildir. Dolaysyla
oradaki ifade "Ur kaldm" yerine "Ur kasdm" olmas, yan aslnn
"brahim (a.s.) mukaddes ehirden kt" eklinde olmas gerekir. Bir
harf iv dtnden "kasdm" yerne "kaIdim" okunarak Hz.
Musa'dan 500-600 sene sonra tarih sahnesne km Kaldililerin ad
daha sonra muharref olarak yazlan Tevrat'larda yazlmtr,
diyorum. Byle olunca mukaddes ehirde o dnemde Tevrat'n yani
587-400'l veya 300'l yllarda tekrar kaleme alnmas srasnda ve
daha nceki Hz. brahim dnemlerindeki kutsal ehir olarakbilinen
blgedeki yerlerden birisi Harran'dr. Harran mabetieriyle.
tapnaklaryla ok mehur bir ehirdr. zellikle brahim (a.s.)
dnemini de -kastedersek sylyoruz, byle bilinen bir ehirdir.
"Kutsal ehir" dediimiz zaman, tpk Trkiye'deki "eski ehir" gibi,
"yeni ehir" gibi bir ehir kastediliyor ve bununla da Harran
kasdediliyor olmaldr.
pheli. Eer

Dolaysyla unu

sylyorum: Bunun malzemesine baktmz

zaman, vefat ettii yer olan, yaad g yer olan, ziyaret ettii yer olan
Kabe-i Muazzama'da, Mekke'de, Kuds evresinde, Harran'da yani
El Halil'de, Msr'da, brahim (a.s.) ile ilgili kalntlar

i. Hz. ibrahim Sempozyumu Bildirileri

43

bulabiliyorsunuz. Yani malzeme buluyorsunuz. Tarih destan

malzemesi bulabiliyorsunuz. Bu malzemelerin en youn ve en ok
bulunabildii yer, bugnk yaadmz yer olan Urfa ehridir. Fakat
doduu idida edilen dier yerlerde, zellikle Tevrat'ta geen yer
olarak Ur ehrinde Hz. brahim'in orada doumuyla ilgili olarak
hibir malzeme bulamyoruz.
Konuyu ben ok daha geni anlatmak isterdim. Ancak zet
olarak ifade etmek gerekirse diyorum ki; brahim (a.s.) Tevrat'ta
zikredilen Ur ehrinde domamtr. "Mukaddes ehir"de domutur.
"Mukaddes ehir" olarak o dnemde Harran blgesi bilinmektedir.
Harran derken iinde Urfa da mevcut olabilir.
saygmz Hz. brahim'in hatrasm
yaatmasndan dolaydr. Makam- brahim buradadr. Birilerine bir

Ama

eyler

bizim

Urfa'ya

sylemek iin, yani ilm gerekleri saptrarak deil, inandm

noktaya ulaabilmek iin, biraz daha aratrarak konuyu daha da
derinletiriceimi belirtmek istiyorum. Affnza snyorum. Hepinize
saygllal1ml sunuyorum.

44

Prof. Dr. mer Faruk HARMAN'm

Konuyla lgili Bir Aklamas

Kelimelerdeki harflerin dmesi veya harflerin yer deitimesi

hadisesi, eski dnemlere gidildike eitli dillerde bir hayli yaygn
olan bir ey. Kelimeler ve harfler ayn olsa bile, telafuzlardaki
farkllk anlam farkllklarna sebebiyet verebiliyor. ok belirgin bir
rnek vermek istiyorum: Tevrat, Nuh'un gemisinin Ararat Dalarna
indiini bildirir (Tekvin 8-4). Halbuki Tevrat'm aslnda hareke ve
nokta yoktu. Hareke ve nokta ok daha sonradan kondu. Kelimenin
asl sessiz harften ibarettir: i - R - T. Bu, "Ararat" diye de okunur,
"Urartu" diye de okunur. Bir batl aratmac kelimenin aslnda
Ararat deil Urartu olmas gerektiini Kitab- Mukaddesi
yanllkta
Ararat
diye
noktalayan
ve
harekeleyenlerin
seslendirdiklerini ve batl corafyaclarn da Ararat'la Ar Da'n
ayniletirdiklerini belirtir.