CUC CCH MNG MT-CNG-RM

MASANOBU FUKUOKA
(Bn sch in t ln th nht)

Bin dch:
XanhShop
Li gii thiu v hiu nh:
Hong Hi Vn
Li gii thiu cho ln ti bn th nht:
Dch gi Phng Huyn
Thit k v v ba:
Hu Ch

NH XUT BN TNG HP THNH PH H CH MINH

CUC CCH MNG MT-CNG-RM

Bn quyn ting Vit Cng ty TNHH TA XANH, Vit Nam, 2015.
Xut bn theo hp ng bn quyn gia MICHIYO SHIBUYA v Cng ty TNHH TA XANH thng qua UNI
Agency, Japan.
Bn quyn tc phm c bo h. Mi hnh thc xut bn, sao chp, phn phi di dng in n, vn
bn in t hay pht tn trn mng internet m cha c s ng bng vn bn ca n v gi bn
quyn u l vi phm php lut v lm tn hi n quyn li ca tc gi.

SHIZEN NOHO WARA IPPON NO KAKUMEI Published by Shunjusha Publishing Company

Copyright 2004 Masanobu Fukuoka
Vietnamese translation rights arranged with Michiyo Shibuya through Japan UNI Agency, Inc., Tokyo
y l bn ebook c s ng bng vn bn ca n v gi bn quyn (MICHIYO SHIBUYA) cho
pht tn trn mng internet.
Mi gp v bn dch xin vui lng gi n:
T sch Xanh 489 Cng Ha, P.15, Q. Tn Bnh, TP. H Ch Minh
Email: books@xanhshop.com
Tham gia ng gp cc kin ca bn online ti y:
https://www.facebook.com/groups/cachmangrom/

Cc bn thn mn,
Bn sch ny l ebook c bn quyn, c a n cc bn nh s ng gp ca cc bn sau y:
1. XanhShop.com v cc cng s trong vic bin dch v lin lc mua bn quyn;
2. Mt s mnh thng qun yu cun sch mun a t tng ca c Fukuoka ti cng ng
ng h v ti chnh tr tin bn quyn cho bn ebook cng ph chuyn tin ra nc ngoi;
3. PhoenixBooks.vn gip to ebook vi gi 0;
Chn thnh cm n mi ngi chung sc!
Chng ti mong mun cun sch n c vi tht nhiu ngi Vit Nam, k c nhng ngi khng
c iu kin mua sch, cng khng c iu kin truy cp ti mng internet v my vi tnh, nht l cc
nng dn v nhng ngi vng su vng xa.
V th, chng ti mong cc bn, sau khi c bn ebook ny, nu bn thy n hu ch v bn c iu kin
ti chnh, th hy ng h bng cch mua sch giy gi tng cc i tng trn.
Sch c th mua ti cc im bn link ny Mua sch Cuc-Cch-Mng-Mt-Cng-Rm u?
Hoc email v books@xanhshop.com; in thoi 0909.000.202 hi thng tin.
XanhShop.com

MC LC
LI GII THIU............................................................................................................................................................................. 7
LI GII THIU CHO TI BN LN TH NHT.............................................................................................................. 9
CH THCH BN DCH............................................................................................................................................................. 11
I......................................................................................................................................................................................................... 12
HY NHN HT LA NY.............................................................................................................................................. 12
CHNG G C...................................................................................................................................................................... 13
TR V THN QU......................................................................................................................................................... 16
TIN TI NGH NNG KHNG-LM-G-C...................................................................................................... 18
TR V NGUN CI........................................................................................................................................................ 20
MT L DO KHIN NNG NGHIP T NHIN CHA C LAN RNG..................................................22
CON NGI KHNG HIU T NHIN..................................................................................................................... 24
II........................................................................................................................................................................................................ 26
BN NGUYN TC CA NNG NGHIP T NHIN........................................................................................... 26
LM NNG GIA VNG C DI................................................................................................................................. 30
LM NNG VI RM..................................................................................................................................................... 32
TRNG LA TRN NG CN.................................................................................................................................... 35
CY N QU....................................................................................................................................................................... 37
T VN.......................................................................................................................................................................... 39
TRNG RAU NH KIU CY MC HOANG............................................................................................................ 41
NHNG IU KIN CHO VIC T B HO CHT.............................................................................................. 44
CC HN CH CA PHNG PHP KHOA HC.................................................................................................. 46
III...................................................................................................................................................................................................... 48
MT NNG DN LN TING....................................................................................................................................... 48
MT GII PHP GIN D CHO MT VN KH KHN................................................................................50
TRI CY THI KH KHN......................................................................................................................................... 52
TIP TH THC PHM T NHIN............................................................................................................................ 54
NNG NGHIP THNG MI S THT BI......................................................................................................... 56
TIN HNH NGHIN CU CHO LI CH CA AI?............................................................................................... 58
U L THC PHM DNH CHO CON NGI?.................................................................................................. 60
CI CHT KHOAN DUNG DNH CHO I MCH................................................................................................ 63
CH CN PHC V T NHIN V TH L MI S TT P C...................................................................65
CC TRNG PHI NNG NGHIP T NHIN................................................................................................... 67
IV....................................................................................................................................................................................................... 70
S M H V THC N................................................................................................................................................ 70
MN LA THC PHM CA T NHIN............................................................................................................. 72
VN HO M THC........................................................................................................................................................ 75
CH SNG BNG MI BNH M.................................................................................................................................. 78
5

TNG KT CC KIU CH N.............................................................................................................................. 80

THC PHM V NGH NNG..................................................................................................................................... 83
V........................................................................................................................................................................................................ 84
THNG RNG KU TO................................................................................................................................................... 84
AI L K KH?.................................................................................................................................................................. 87
SINH RA I NH TR.............................................................................................................................................. 89
NHNG M MY TRI DT V O TNG CA KHOA HC.....................................................................92
THUYT TNG I..................................................................................................................................................... 95
MT NGI LNG KHNG CHIN TRANH LN HO BNH..............................................................................96
CUC CCH MNG MT-CNG-RM...................................................................................................................... 99
Bn c thn mn,................................................................................................................................................................... 101
PAUL DOUMER NI V NGI VIT.............................................................................................................................. 102
NGI C NI G................................................................................................................................................................. 103

LI GII THIU
C th gi ng Masanobu Fukuoka, tc gi cun sch, l ngi nng dn v i nht hnh tinh cng
khng c g l lm dng t ng. ng l ngi t n cnh gii v vi trong nng nghip v l v s t
ca nng nghip t nhin.
Nhng bn khng nn ta cun sch nh la. Cuc cch mng mt-cng-rm, nhng
chng c cuc cch mng no y c. Cun sch ch l nhng ghi chp ca mt ngi lm nng
khim nhng rn rn trc thin nhin vn rung, nh th mi mt t c vit ra tc gi u s
lm tn thng t ai cy c.
Bn cng s tht vng nu c nh tm trong cun sch ny nhng tri thc v nng nghip, d l
nng nghip hu c hay nng nghip t nhin. Bi v i vi ng Fukuoka, tri thc l hu hn, cn
thin nhin cy ci l v cng, ci hu hn khng th thu tm c ci v cng.
Cun sch cng khng nhm gp phn lm a dng ho kin thc ca bn v thin nhin v cuc
sng. Bn s thy tc gi ca n khng h c nh nh vy.
Trong kho tng sch v ca nhn loi, tr cun Php bo n kinh ca Lc t thin tng Hu Nng,
him c cun sch no nh cun sch ny, khi m tc gi khng hng ngi c theo t tng v
quan nim ca ngi vit sch m hng ngi c vo chnh bn thn h trong mi quan h tng
tc vi mi trng sinh ra v nui dng h.
Vit v nng nghip nhng ng Fukuoka khng ngi c dnh mc vo cc kin thc trng trt
v chn nui, cng khng dnh mc vo chnh cun sch ca ng. Ngi ta bo phng php Fukuoka
l Thin trong nng nghip l v vy.
c cun sch ny v gp n li, bn s khng cn ngh ng Fukuoka vit nhng g, nhng bn
s nhn ra v s nhng iu m trc y do nhng tri thc hc sch v, trong trng lp bin
thnh nh kin trong u bn khin cho bn khng nhn ra. Bn s nhn ci cy khng phi l ging
thc vt v tri c m t trong sch trng trt m l ci cy c tm hn. Bn s th v nh li, trong
cu chuyn c tch Mt ngi m, nh vn Andersen tng bo mi mt ci cy u c mt s phn,
mi ci cy u c mt tri tim. V bn s hiu v sao ng Fukuoka li ni ch c nhng a tr mi
nhn c thin nhin nh thin nhin vn c.
Bn s hiu v sao trong nhng khu rng t nhin cy ci vn pht trin xanh tt cng vi th
hoang v cn trng m khng cn ai chm sc, khng cn n thuc th y hay thuc bo v thc vt,
trong khi chng ta trng trt chn nui li phi cy xi t ai v dng khng bit bao nhiu l th
thuc men ho cht. Mun loi da vo nhau sng, chng nui dng nhau, ch c nhau v loi b
nhng g cn loi b duy tr s sng vnh hng trn tri t.
Con ngi d t cho mnh l th g i chng na th trc ht cng l mt sinh vt, nu tch ri
khi s tun hon ca thin nhin th s khng tn ti. Chng ta vn l nh th nhng chng ta khng
mun ngh th. Chng ta ngh chng ta ng trn mun loi, chng ta phi chim hu, chng ta phi
ci to, chng ta phi bt mun loi phc v cho nhu cu ca chng ta. Chng ta c dy d lm
vic .
Gp cun sch ny li, chng ta s nhn ra nhng tri thc m lu nay chng ta c trang b khng
phi sng thun vi thin nhin m chng li thin nhin. Nhng tri thc khin cho u c
chng ta b m chp, chng ta khng ngh rng to ho ch cho php mi loi c nhn phn dnh
cho chng duy tr mt s sng cn bng, nu lm dng lp tc s b tr gi. Bnh tt chnh l li
cnh bo u tin.
Gp cun sch ny li, chng ta s nhn thy con ng hon nguyn ca con ngi. l s
bung b tt c nhng g chng li thin nhin v tri vi thin nhin quay v vi thin nhin,
con ngi tr li l mt thnh t ca thin nhin.
S hon nguyn bt u t vic n . Bn s nhn ra bnh tt l phn ng ca c th trc s n
tri vi t nhin ca con ngi. Chn l gin n thot khi bnh tt l ch th hng nhng g m
t nhin ban tng. Tri nghim ca ng Fukuoka cho bn thy ci phng nga bnh tt nm ngay
7

trong chnh thc n, thuc men v thc n l hai mt ca mt sn vt. Rau qu trng bng k thut
canh tc hin i c th n c nhng khng c tc dng phng nga bnh tt, d l rau qu sch.
Cn rau qu mc t nhin hoc trng trong mt mi trng tim cn vi t nhin th va l thc n
va l nhng v thuc.
Cc nh nng hc coi cch lm nng nghip ca ng Fukuoka l phng php canh tc t nhin. C
tm cho l nh vy, d bn cht ca n khng phi l mt phng php. Phng php ca ng l
khng c phng php no c, l bung b, l v vi, l tin ti khng lm g ht. Nhng bung b,
khng lm g ht l iu khng h d. l s ph chp m c Pht phi dng n Kinh Kim
Cang, hm l phi dng n mt th rn chc nh kim cng mi c th tiu dit c s chp m
trong u c con ngi.
Cc nh Pht hc coi phng php canh tc ca ng Fukuoka l Thin trong nng nghip, l s ng
dng Pht php trong nng nghip. Cng c tm coi nh vy, d nhng ghi chp ca ng Fukuoka
khng dnh mc vi mt php no v bn thn Thin vn khng dnh mc, d l dnh mc vi thin,
vi chnh s yn tnh.
Cho nn tt nht l c xong cun sch ny, bn hy qun n i, khi y mt m my m nh c
vn ln v bn s nhn thin nhin khc trc, bn thn mnh cng khc trc. Bn s th v tht ln
, th ra l nh vy. Nhng nu nh bn vn cn dnh mc vi cun sch, d l tin theo hay c nh
phn bin, m my m kia s li ph xung.
Cun sch ca ng Fukuoka c vit bng ting Nht. Bn dch ting Vit ny c dch t bn
dch ting Anh. Do dch t mt bn dch trung gian nn s s st l kh trnh khi, nhng ti ngh
nhm dch thut ht sc c gng v chuyn ti mt cch cn bn ni dung ln nhng n ng m
tc gi mun gi gm.

Nh bo Hong Hi Vn

LI GII THIU CHO

TI BN LN TH NHT
Cun sch ny n vi ti trong nhng ngy thng kh khn ca cuc i, khi c sc khe c th
v tinh thn u gim st. Mi ngy, ti ung hng vc thuc, chng li nhng th bnh tt do c
thi quen n ung v li sng cng thng gy ra. Ti nhn vo chnh mnh v mi th bng i mt nghi
ng, cho rng th gii v chnh mnh sp n lc tn dit.
V gi y, ti c th y v ni vi bn rng vic c cun sch ny chnh l mt hnh ng. V d
ti c th khng bao gi tr thnh mt ngi nng dn gii giang, nhng ti s lun l mt ngi an
bnh v hnh phc.
Lc ny v mi mi v sau, ti mun ni v cun sch ny nh mt tng phm.
D ti mang cun sch ny ti tng bn, c th bn s t hi Ti sao mnh phi c mt cun sch
v lm nng trong khi ton b phn i cn li ca mnh s din ra ti thnh ph? Th nhng, c l
ti lc ta nhn vo vic lm nng theo mt con mt khc, con mt m ng l tt c chng ta c t
khi cn th b, v ri b nhng tin nghi lm lu m i.
Ti sng c mt nm m ch bc vo bp vi ba ln. Bi l, ch cn bc ra ng, tt ngang
vo ca hng tin li no, ti c th mua c mi th n tt c u c ng gi k cng, c
ng du m bo v sinh. l cch ca ngi ta sng nhiu thp k nay, v cng s l cch m nhiu
ngi trn th gii s sng trong nhiu thp k ti. Con ngi quen vi s tin li ca mi th tin
nghi mang li. Chng ta sng l thuc vo tt c s tin nghi m khng nhn ra.
Ti nhn thy n lc pht trin ca con ngi t trc cho ti nay ch nhm hai mc ch: Bin i
t nhin theo mnh v Ngn cch mnh khi t nhin. iu y r rng bc u mang li ch li cho
loi ngi, gip chng ta phn bit mnh ra khi cc ging loi khc. Chng ta l loi ng vt u tin
khng ch sn bt hay hi lm nhng th c sn, chng ta nui trng, sn xut. Tuy nhin, iu ng
tic ca loi ngi l khng bao gi thy .
Sn xut nng nghip l bc tin vn minh u tin ca loi ngi, nhm p ng cho nhu cu
c m bo sng st qua nhng ma kh sn bt, khng hi lm. Tuy nhin, cho n nay, hng
nm, loi ngi lng ph 1/3 lng thc n chng ta c c. V c c tng thc n m lng
ph, nhng ngi sn xut lng thc thc phm khng ngng bn phn, dit tr c v su b, vn
chuyn thc phm t lc a ny sang lc a khc v bo qun chng bng cc ha cht nhn to. Th
ri sau , chng ta cung qut tm cch cha tr cc cn bnh do ha cht gy ra. Con ngi tm
cch dit vong chnh mnh theo cch .
Ti t nhn thy mnh chnh l nn nhn ca bn thn v cch sng, n ung v suy ngh tch ri t
nhin nh vy. V nu mi s c din ra nh th, ti s i xa khi chnh mnh, khi t nhin, v ti s
mi mi t hi: Mnh phi lm g y?
ng vy, chng ta phi lm g y? Cu tr li nm trong chnh cun sch ny. Masanobu
Fukuoka tng l mt nh nghin cu cy trng v ging ti, ng tng sng cuc i v tm, tin nghi
ca nhng con ngi th. Tuy nhin, ng i qua mt qu trnh t vn khc nghit ri nhn ra
tt c nhng s phi l trong sn xut nng nghip, trong li sng v t duy ca con ngi i vi t
nhin. Hnh trnh cuc i ng, t khi cn l mt nh nghin cu nng nghip tuyt vng cho n lc
tr thnh mt lo nng hnh phc, c trnh by li ton b trong cun sch nh ny.
Fukuoka va l mt nh nghin cu, va l mt ngi thc hnh. V chnh thng qua vic thc
hnh , ng chng minh c s phi l trong nhng n lc ca loi ngi. ng a ra nguyn tc
4 Khng trong sn xut nng nghip, ch nhm mt mc ch duy nht l gip nhng ngi nghin
cu v lao ng nng nghip khc nhn ra rng chng ta khng cn phi u ci c t nhin. T
nhin l mt chnh th hi ha, hon ho, v may mn thay, n cho php loi ngi l mt phn
trong chnh th .
Nng nghip trong th gii quan ca Fukuoka khng phi l mt th ngnh ngh phc v cho nhu
cu tiu th ca loi ngi. Tri li, l cch gip chng ta hiu tm quan trng ca vic sng thun
9

t nhin, v gim bt i nhng nhu cu vn ch a ta n bnh tt v au kh. Trng cy l mt cch

thanh lc v bi p cho c nhn, v chng ta c th lm iu mt cch n gin, nhn tn khi
hiu th no l thun t nhin.
Thng qua chnh vic sn xut v s dng lng thc, lo nng ny cn gip chng ta nhn ra
c ngha ca s tn ti trong th gii. Khi t coi mnh l mt phn ca t nhin, chng ta s hiu
th no l ngon, l . V iu khng ch p dng cho ring vic n ung duy tr s tn ti, m
cn cho tt c nhng phng din khc trong cuc sng. Tc gi ch cho ta mt con ng i n hnh
phc, v con ng khng cn n mt n lc kh khn no hay chin thng no c, l iu ct
li ca vic v canh.
i vi ring ti, iu ln lao nht ca cun sch ny l s khai sng: Bit cch khng lm g c
chnh l vic sng c ngha. Masanobu Fukuoka phi th v tht bi rt nhiu i n ci ch
V ca ng. Gp cun sch li, ti bit u l iu ti cn chn bi y l mt cun sch v s
Bit. Bit , v bit nh th no l . S bit , a chng ta tr v vi v tr ca mnh v an
nhin. Fukuoka trao tng cho chng ta iu , bng ton b cuc i ng.
Th nn, ti thy mnh tht may mn lm sao c tri nghim mn qu ny, ti c thm
mt la chn i n ci ch hnh phc ca c nhn mnh. V bn cng vy, d bn u, bn l ai,
bn ang lm trong lnh vc g v trng thi ca bn l nh th no.

Dch gi Phng Huyn

10

CH THCH BN DCH
Mt bn dch trc ngha t ngn ng ny sang ngn ng khc l kh, gi c phong v
v hm ngha ng bi cnh vn ho ca bn gc li cng kh khn hn. c bit ting Nht
vn tinh t hn ting Anh trong vic biu t nhng tri nghim tinh thn v trit l, nh
trong quyn sch ny. Mt s thut ng, chng hn nh kin thc phn bit v phi phn
bit, v tm, hay khng-lm-g-c khng c t tng ng trong ting Anh, th nn
chng c bin gii theo ngha en v b sung l gii dng ch thch.
Cc trit gia phng ng khi truyn dy thng dng php i nghch, ph nh v s
mu thun rnh rnh b gy li t duy thng thng. Nhng on nh vy khng nht
thit phi hiu theo ngha en hay ngha bng, bn c c th xem nh mt dng bi tp nhm
m rng tm thc ra vi cch nhn nhn vt khi tm tr nng.
Trong ting Nht, mugi c dch l ng cc ma ng, bao gm la m, hc mch v i
mch. Cc phng php trng nhng loi ng cc ny u nh nhau, ngoi tr mt vic la m
nhn chung mt thi gian di hn t tun chn. i mch v hc mch c trng ph bin
ti Nht Bn hn v la m phi n gia ma ma Nht mi kp ln thu hoch.
Trong ting Nht, mikan c dch thnh cam. Loi cam phng ng ph bin nht l
qut. Ti Nht ngi ta trng nhiu loi qut khc nhau, nhng loi ph bin nht c tri nh
mu cam rt ging vi qu qut quen thuc ca chng ta.
Khi ng cnh i hi, chng ti s dng chnh xc tn ca loi ng cc ma ng v loi
cam cn nhc ti.
Bn dch cun Cuc cch mng mt-cng-rm c khi s t trang tri ca ng Fukuoka,
thc hin di s gim st ca ng vo ma xun 1976. N khng hon ton ng nguyn
vn. Mt s phn tc phm khc ca ng Fukuoka cng nh cc phn tr chuyn vi ng
c a thm vo.
Larry Korn

11

I
HY NHN HT LA NY
Ti tin rng ch mt cng rm cng c th lm nn c mt cuc cch mng. Thot nhn,
cng rm c v mng manh v khng ng k g. Kh c ai li c th tin rng n c th khi
ngun cho mt cuc cch mng. Nhng ti i n ch nhn ra c sc nng v quyn
nng ca cng rm ny. i vi ti, cuc cch mng ny rt thc.
Hy nhn nhng cnh ng i mch v hc mch ny. Khi chn, chng s t nng sut
khong 22 gi (gn 6 t) trn mt nghn mt vung. Ti tin rng nng sut ny ngang nga vi
tp u tnh Ehime. M nu ngang nga tp u ca tnh Ehime, th n c th d dng ngang
bng vi sn lng thu hoch tp u trn ton quc v y l mt trong cc khu vc nng
nghip trng yu ca Nht Bn. Th m nhng tha rung ny khng h c cy t sut hai
mi lm nm qua.
trng, ti ch n gin ri ht ging i mch v hc mch ln nhng tha rung ring
r vo ma thu, trong lc la 1 vn cn trn rung. t tun sau , ti thu hoch la ri ri rm
ca chng tr li khp ng.
Vi la th cng gieo tng t. Ng cc ma ng s c gt vo khong 20 thng nm.
Chng hai tun trc khi ng cc ma ng chn hn, ti vi ht ging la ln rung i mch
v hc mch. Sau khi ng cc ma ng c thu hoch v p ly ht, ti li ri rm i
mch v hc mch ln khp rung.
Ti cho rng vic s dng cng phng php trng la v ng cc ma ng l im
c o ch c trong cch lm nng t nhin ny. Nhng c mt cch cn d hn. Khi sang ti
tha rung bn cnh, ti s ch ra cho cc bn thy rng la c gieo vo ma thu
nm ngoi cng lc gieo ng cc ma ng. Trn tha rung , vic gieo trng ca c nm
xong vo thi im n cho nm mi.
Hn cc bn cng thy rng c ba l hoa trng v c di ang sinh sng trn nhng
cnh ng ny. Ht ging c ba l c gieo gia m la vo u thng mi, trc khi gieo
i mch v hc mch mt thi gian ngn. Cn c di th ti chng cn phi lo gieo ht, chng
t lm vic kh d dng.
Vy l th t trng trt trn cnh ng ny nh sau: vo u thng mi, c ba l c
vi vo m la ang sinh trng; ti gia thng th n lt gieo ng cc ma ng. u
thng mi mt, la c thu hoch, sau gieo lun ht ging la cho nm sau ri ph rm
ln khp rung. Ch i mch v hc mch m cc bn ang thy trc mt c gieo trng
theo phng cch ny.
chm lo cho mi nghn mt vung rung, mt hay hai ngi c th lm tt tt cng vic
trng la go v ng cc ma ng ch trong vng mt vi ngy. C l khng c cch trng ng
cc no n gin hn th.
Phng php ny hon ton mu thun vi k thut canh tc hin i. N vt b hon
ton cc kin thc khoa hc v b quyt lm nng truyn thng. Vi kiu lm nng khng s
dng n my mc, khng chun b sn phn bn v khng ho cht ny, sn lng m ta c
th thu hoch c bng hoc cao hn so vi sn lng ca nhng nng tri trung bnh
Nht Bn. Minh chng ang rnh rnh trc mt cc bn y thi.

T y v sau, khi dng t la s c hiu l la go (ND).

12

CHNG G C
Gn y, mi ngi hay hi ti l do ti sao nhiu nm trc y ti khi s lm nng
theo kiu ny. Cho ti gi, ti cha tng trao i v vn ny vi bt c ai. C th ni iu
l bt kh thuyt. Ch n gin l - nn ni th no nh - mt c sc, mt nh chp, mt tri
nghim nh khi s tt c.
S nhn ra hon ton thay i cuc i ti. N chng phi l th m ta c th thc
s ni ti, nhng n c th c din t li th ny: Loi ngi chng bit g ht. Chng c
mt gi tr ni ti sn c trong bt k th g, v mi hnh ng u l gng cng v ch, v
ngha. iu ny nghe c v phi l, nhng nu phi ni thnh li, th l cch duy nht m
t n.
T tng ny hnh thnh t ngt trong u khi ti cn kh tr. Ti khng bit liu s
thu trit, rng mi hiu bit v n lc ca con ngi u v dng, l c ng hay khng,
nhng nu ti thm xt nhng t tng ny v c tm cch xua ui chng i th ti li khng
nhn thy c iu g trong bn thn ti mu thun vi chng c. Ch c nim tin ch xc ny l
cn chy hoi trong ti.
Ngi ta thng ngh rng chng c g tuyt vi hn tr tu con ngi, rng con ngi l
nhng to vt mang gi tr c bit, v rng nhng sng to v thnh tu ca h, nh c
phn nh trong vn ho v lch s, l nhng iu k diu cn chim ngng. D sao th y l
nim tin ph bin.
V iu ti tin tng li ph nh nim tin trn ca mi ngi, nn ti chng th truyn t
quan im ca mnh vi bt c ai. Cui cng th ti quyt nh phi to mt hnh hi cho
nhng t tng ca mnh, a chng vo thc hnh, xem liu s hiu bit ca ti l ng
hay sai. Dnh c cuc i mnh lm nng, trng la go v ng cc ma ng, y l con
ng m ti kin nh i theo.
Vy tri nghim thay i cuc i ti l g?
Bn mi nm trc, lc hai mi lm tui, ti lm vic cho Cc Hi quan Yokohama B
phn Thanh tra cy trng. Cng vic chnh ca ti l kim tra cc loi cy trng c a ti
v a i tm cc loi cn trng mang bnh. Tht may mn l ti c kh nhiu thi gian
rnh ri, ti dng n cho vic nghin cu trong phng th nghim, tin hnh nhng nghin
cu trong chuyn ngnh ca mnh v bnh trn cy trng. Phng th nghim ny nm cnh
cng vin Yamate, ch trin dc nhn xung cng Yokohama. Ngay trc to nh l nh th
Cng gio, pha ng l trng n sinh Ferris. rt yn tnh, xt v mi mt l mi trng
hon ho cho vic tin hnh nghin cu.
Nh nghin cu v bnh hc ca phng th nghim ny l Eiichi Kurosawa. Ti tng hc
hi v bnh hc cy trng di s hng dn ca Makoto Okera, mt gio vin ti trng
Trung hc Nng nghip Gifu, v nhn c s hng dn t Suehiko Igata Trung tm Kim
nghim Nng nghip tnh Okayama.
c lm hc tr ca Gio s Kurosawa qu l mt iu rt may mn cho ti. Mc d
trong gii hc thut hu nh khng c ai bit ti, nhng ng chnh l ngi tch v nui
cy c loi nm gy ra bnh bakanae2 lm hi la. ng tr thnh ngi u tin chit xut
c hoc-mn tng trng cy ci t loi nm nui cy c ny, l cht gibberellin. Khi
cy la non hp th mt lng nh hoc-mn ny, n s sinh trng cao t bin. Tuy nhin,
khi hp th qu nhiu, n s gy tc dng ngc li, khin cho s sinh trng ca cy b chm
2

Vit Nam gi l bnh la von hay la c (ND)

13

li. Ti Nht Bn, chng my ai ch nhiu n pht hin ny, nhng nc ngoi, n tr
thnh mt ch nghin cu thit thc. Chng bao lu sau , mt ngi M tm ra cch
dng cht gibberellin vo vic pht trin ging nho khng ht.
Ti xem tin sinh Kurosawa nh cha ca mnh, v vi s hng dn ca ng, ti rp
c mt chic knh hin vi gii phu v tn tm nghin cu cc chng bnh v nha cy gy
thi ra thn, cnh, nhnh v qu nhng cy h cam qut M v Nht.
Qua knh hin vi, ti quan st nhng m nm nui cy, lai tp nhiu loi nm vi nhau
v to ra nhng chng loi nm mi. Ti phn khch vi cng trnh ca mnh. Do cng vic i
hi s tp trung cao v lin tc, c khi ti cn ln ra bt tnh gia lc lm vic trong phng
th nghim.
y cng l thi k tui tr y tinh thn phn chn, ti khng h dnh ton b thi gian
kho mnh trong phng nghin cu. Ni ny l thnh ph cng ca Yokohama, chng cn ni
no tuyt hn vui chi v tn hng. Chnh trong thi gian m chng i tip theo y
din ra. Hng hi vi chic my chp nh trong tay, ti i dc theo bn tu v trng thy
mt ngi ph n rt p. Ngh rng c y s tr thnh ch tuyt vi cho mt bc nh, nn
ti nh c y lm dng ti chp. Ti gip c gi ln lan can mt chic tu nc ngoi ang
neo , bo c nhn sang hng ny hng khc ri chp nhiu bc. C y bo ti gi nh
ti cho c khi ra xong. Khi ti hi cn gi n u, c y ch ni n Ofuna, ri b i mt
m chng h ni tn.
Sau khi em cun phim i ra, ti cho mt ngi bn xem nh, hi cu ta c nhn ra c gi
khng. Cu ta h hc v ni, l Mieko Takamine, ngi sao in nh rt ni ting! Ngay lp
tc, ti gi mi bc nh phng to ti thnh ph Ofuna cho c y. t lu sau, ch nh c gi
li cho ti bng ng th tn km vi ch k. Nhng thiu mt tm. V sau khi ngh li, ti
nhn ra l tm nh chn dung chp gn, hn l n l vi np nhn trn gng mt c.
Ti rt phn khi, cm thy nh mnh c c cht nim v tm l ph n.
Nhng ln khc, d kh vng v v ngng ngng, ti cng hay n mt v trng khu
Nankingai. Ti ti thong thy mt ca s ni ting, Noriko Awaya, bn mi c cng nhy.
Ti khng bao gi qun c cm gic ca ln nhy , v ti chong ngp bi thn th to
ln ca c nng ti mc chng th vng tay trn ht c vng eo c.
Ti mi s kin, ti lun l chng trai tr v cng bn rn v may mn, c sng nhng
ngy chong ngp vi th gii t nhin c h l qua ng knh hin vi, chong vng bi s
tng t ca th gii nh b vi th gii to ln ca v tr khn cng. Vo bui ti, d ang
yu ng hay khng, ti u vui chi v tn hng. Ti tin rng chnh cuc sng v chng
ny, i km vi s mt mi do lm vic qu , cui cng dn ti nhng ln ngt xu trong
phng nghin cu. H qu ca mi s l ti mc chng vim phi cp, b a vo phng iu
tr trn kh mng phi tng trn cng ca bnh vin Qun y.
Lc l ma ng. Qua khung ca s v, gi thi nhng cun tuyt xoy bay quanh
phng. Bn di chn p th m, nhng mt ti li lnh nh bng. Y t ti kim tra nhit
ca ti ri i ngay.
V l phng bnh ring, nn gn nh chng c ai ng vo. Ti cm thy nh mnh b vt
ra ngoi, gia ci lnh y cay ng, ri t nhin b nm vo mt th gii c c, l loi. Ti
thy mnh k cn vi ni s cht. Gi khi ngh li, c v n l ni s v ch, nhng vo lc ,
ti s thc s.
Cui cng ti cng c xut vin, nhng khng ti no ko bn thn vt ra khi cn
trm cm. Cho ti lc , ti t s t tin ca ti vo ci g c ch? Ti chng lo ngh g,
v tho mn, nhng bn cht ca s tho mn y l g? Ti ri vo ni ging x, nghi ng v
bn cht ca s sng v ci cht. Ti khng ng c, khng th buc mnh tp trung vo
cng vic. Nhng m lang thang ni trin dc v gn bn cng cng chng th no lm ti
ngui ngoai.
14

Mt bui ti, trong lc lang thang, ti khuu xung v kit sc trn mt ngn i nhn ra
bn cng, cui cng da c vo mt gc cy to. Ti nm , chng ng cng chng thc, cho
n tn bnh minh. Ti vn cn nh l bui sng ngy 15 thng nm. Trong cn m m ti
ngm nhn khu cng sng dn, nhn mt tri l dng, nhng bng cch no li chng thy g
ht. Gi thi ln t di trin dc, sng sm bng dng tan bin. ng khonh khc , mt
con dic n m xut hin, ku ln mt ting chi tai, ri bay mt v pha xa. Ti c th nghe
c ting n p cnh. Trong khonh khc, ton b nghi ng ln mn sng u ti trong ti
u tan bin. Mi th ti vn tin chc, mi th m cho ti by gi ti thng trng cy vo
u cun i cng vi gi. Ti cm thy mnh ch hiu c mt iu duy nht. Khng ngh
ngi g, li l t ming ti bt ra: Trong th gii ny chng c g st... Ti cm thy mnh
chng hiu g c.
Ti c th nhn ra rng mi khi nim mnh tng bm vu vo, ngay chnh ci nim v
bn thn s tn ti, cng ch l nhng thu dt rng tuch. Tm tr ti tr nn nh nhng, sng
sa. Ti nhy nht in cung v vui sng. Ti c th nghe c ting nhng ch chim nh
ku chim chip trn cy, v thy nhng con sng lp lnh pha xa di vng thi dng ang
ln. Nhng chic l cy nhy ma, xanh v lng lnh. Ti cm thy rng y chnh thc l
thin ng trn a gii. Tt c nhng th tng chim ly tm hn ti, mi thng kh, u
bin mt, ta nhng gic m, nhng o nh, v ri mt th g m ngi ta c th gi l
bn tnh thc hin l.
C th khng ngoa khi ni rng t tri nghim ca bui sng hm , cuc i ti thay
i ton b.
Mc cho s thay i , su trong gc r, ti gi nguyn l mt g n ng bnh thng,
kh kho, v trong chuyn ny, chng h c s thay i no k t lc cho n tn by gi.
Ch nhn b ngoi th chng c g no tm thng hn ti, cn cuc sng hng ngy ca ti th
chng c g phi thng c. Nhng s qu quyt m ti bit n 3, ch ring mt iu ny thi, l
cha tng thay i k t do . Ti dnh ba mi nm, bn mi nm kim nghim
xem liu mnh c nhm ln hay khng, va lm va nghin ngm, nhng cha ln no ti tm
ra c bng chng chng li iu y c.
Ni rng bn thn s nhn thc c gi tr ln lao khng c ngha l con ngi ti c
gn cho bt k mt gi tr c bit no. Ti vn l mt ngi n ng n gin, ch l mt con
qu gi, c th ni nh vy. Vi nhng k quan st bnh thng, ti c th trng nh hoc l
khim tn, hoc l cao ngo. Ti bo nhng ngi tr sng trn vn ca mnh ht ln ny
n ln khc rng ng c bt chc ti, v ti thc s ni gin nu c ngi khng chu ghi
nh li dn ny. Thay vo , ti yu cu h l ch cn sng gia thin nhin v ho mnh vo
cng vic mi ngy. Khng, bn thn ti khng c g c bit c, nhng iu m ti thong
thy c th quan trng v cng.

ng Fukuoka ang nhc ti s nhn ra ca ng, rng Ti cm thy mnh ch hiu c mt iu duy nht. Khng ngh
ngi g, li l t ming ti bt ra: Trong th gii ny chng c g st... Ti cm thy mnh chng hiu g c." (ND)

15

TR V THN QU
Hm sau ngy din ra tri nghim , tc ngy 16 thng nm, ti n ch lm, lp tc np
n xin ngh vic. Cc cp trn, bn b ca ti u kinh ngc. H chng bit phi ni sao. H t
chc tic chia tay cho ti ti mt nh hng pha trn bn tu, nhng khng kh c mt cht k
k. Chng trai tr m cho n ngy hm trc vn rt ho ng vi mi ngi, cng khng c
v g l c bit bt mn vi cng vic, ngi m, tri li l ng khc, dnh trn tri tim
cho cng trnh nghin cu ca mnh, bng dng li tuyn b anh ta s b vic. Cn ti th ,
vui v ci ha h.
By gi, ti ni vi mi ngi th ny: pha bn ny l bn tu. pha bn kia l cu tu
s 4. Nu mi ngi ngh bn ny l s sng, vy bn kia s l ci cht. Nu mun loi b
tng v ci cht, mi ngi cn loi b trong u c nim rng c s sng pha bn ny.
S sng v ci cht l mt.
Khi ti ni vy, mi ngi cng tr nn lo lng cho ti hn. Cu ta ang ni ci g vy? Cu
ta mt tr ri, hn mi ngi ngh nh th. H tin ti vi gng mt ru r. Ti l ngi
duy nht bc khi mnh m, hng khi.
Vo lc y, bn cng phng vi ti v cng lo lng cho ti, bn gi ti nn tnh dng
mt thi gian, ra bn o Boso chng hn. Th l ti i. Ti hn s i ti bt c u, nu nh
c ngi yu cu ti i. Ti bt xe but, ngi xe sut nhiu dm nhn chm chm ra nhng
mnh rung u nh c v nhng ngi lng nh dc ng ci. Ti mt trm dng, ti trng
thy mt bin bo nh Utopia. Ti bn xung xe v bt u ln ng tm kim ni .
Trn b bin, c mt nh tr nh. Tro ln mm , ti tm thy mt ni c quang cnh
thc s tuyt diu. Ti li nh tr , dnh nhiu ngy nm g gt gia m c cao, nhn ra
pha bin. C th l vi ngy, mt tun, hay mt thng g , nhng ni chung ti mt
thi gian. Thi gian tri qua, nim hng khi trong ti lm dn, ti bt u suy ngm ch v ci
iu xy ra kia. Cc bn c th ni rng cui cng th ti cng tm li c bn thn.
Ti n Tokyo v li mt thi gian, qua ngy bng vic i b trong cng vin, chn
ngi trn ph li ri tr chuyn vi h, ng nay y mai . Ngi bn ca ti lo lng nn
n xem tnh hnh ca ti th no. Khng phi cu ang sng trong th gii m mng v o
tng no y ch ?, cu ta hi. Khng, ti p li, chnh cu mi l ngi ang sng
trong th gii mng o y. C hai chng ti u ngh, Mnh ng, cn cu mi ang sng
trong th gii mng o. Khi bn ti xoay ngi tm bit, ti tr li vi i l, ng ni tm
bit. Chia tay th ch l chia tay thi. Bn ti c v nh ht hy vng vi ti ri.
Ti ri Tokyo, i ngang qua vng Kansai 4 ri i mi v pha nam ti tn Kyushu. Ti t
mnh vui th, tri dt cng gi ht ni ny n ni khc. Ti thch thc nhiu ngi ph nh
s xc tn ca ti, rng mi th u v ngha v chng c gi tr g, rng mi th u quay v
h v.
Nhng by nhiu l qu nhiu, hoc qu t, cm nhn c th gii thng nht. D
sao i na cng chng th truyn t c g. Ti ch c th ngh n khi nim v s phihu-ch5 ny nh l mt li ch ln lao i vi th gii, c bit l vi th gii hin ti vn
ang dch chuyn qu nhanh theo chiu hng ngc li. Ti thc s i lang thang vi
nh truyn b t tng ny khp c nc. Kt qu l, i ti u ti cng b lm ng, b xem
nh k lp d. Th l ti quay v nng tri ca cha mnh.
4

Osaka, Kobe, Kyoto.

Nguyn vn: Non-usefulness.

16

By gi, cha ti ang trng qut. Ti dn vo mt cn lu trn ni, bt u sng mt cuc

sng v cng n gin, nguyn s. Ti ngh rng nu y, lm mt nng dn trng cam qut
v ng cc m ti c th thc s chng minh c nhn thc kia ca mnh, th th gii s
nhn ra tnh chn thc ca n. Thay v a ra c trm li gii thch, chng phi vic thc hnh
trit l ny mi l cch hay nht? Phng php lm nng chng-lm-g-c 6 ca ti bt u t
tng y. l nm tr v th 13 ca Thin hong thi by gi, nm 1938.
Ti n nh cuc sng trn ni v mi th din ra tt p, cho ti khi cha ti tin tng giao
cho ti khu vn cy tru qu. ng ct ta cy thnh hnh nhng chn ru sake vic
thu hoch qu c d dng hn. Khi ti mc k chng th nhng cnh cy mc qun vo
nhau, bn cn trng tn cng cy, chng my chc m ton b vn cy tn li.
Ti tin rng cy trng t chng mc v khng cn phi chm sc. Ti hnh x theo tn
iu rng mi th phi c mc theo con ng t nhin ca n, nhng ti pht hin
ra rng nu ta p dng cch suy ngh ny ngay tc khc th mi chuyn s tin trin khng
c tt p nh ngh. y l b mc, ch chng phi lm nng t nhin.
Cha ti b sc. ng ni ti cn phi thit lp li k lut cho bn thn, c l l kim mt cng
vic u ri quay li khi chnh n mnh cho ng hong. Vo thi im , cha ti
ang gi chc trng lng v tht l kh cho nhng thnh vin khc trong cng ng giao
thip vi a con trai k qui ca ng, ngi m r rng cng chng th sng ha nhp vi
th gii khi sng theo ci kiu m anh ta sng trn ni. Cha k, ti cn rt ght vin
cnh phi i ngha v qun s, v v cuc chin cng lc cng tr nn khc lit, ti quyt nh
nhn mnh lm theo mun ca cha v i tm vic.
Vo thi im y, chuyn vin k thut chng c my ngi. Trm Kim nghim tnh Kochi
c nghe v ti, thnh th ti c mi vo v tr ch tr nghin cu Bnh hc v Kim sot cn
trng. Ti nng nh vo s t t ca tnh Kochi sut gn tm nm tri. Ti trung tm kim
nghim, ti tr thnh mt gim st vin mng khoa hc nng nghip, v dnh ht tm sc
mnh trong nghin cu tng sn lng lng thc phc v cho chin tranh. Nhng thc ra
trong sut tm nm , ti ngm ngh v mi lin h gia khoa hc nng nghip v nng
nghip t nhin. Nn nng nghip ho cht, s dng nhng sn phm ca tr tu con ngi,
c xem l siu vit hn. Cu hi lun ln vn trong tm tr ti l liu nng nghip t nhin
c th ng ln snh ngang vi khoa hc hin i hay khng.
Khi chin tranh kt thc, ti cm thy mt lung gi ti mi ca t do v vi mt hi th
di y nh nhm, ti quay tr v qu v bt tay vo cng cuc lm nng mi.

Bng cch din t ny, ng Fukuoka thu ht c nhiu ch ti s d dng trong phng php ca mnh. Cch lm nng
ny vn cn phi lm lng vt v, c bit l vo thi im thu hoch, nhng vn t vt v hn rt nhiu so vi cc phng
php khc.

17

TIN TI NGH NNG

KHNG-LM-G-C
Sut ba mi nm, ti ch sng ti trang tri ca mnh v t lin h vi nhng ngi bn
ngoi. Trong nhng nm thng , ti tp trung tin thng ti phng thc nng nghip
khng-lm-g-c.
Cch thng thng pht trin mt phng php l t cu hi Th ci ny xem sao?
hoc Th ci kia xem sao?, v th ngi ta a vo rt nhiu nhng k thut, ci ny chng
ln ci kia. y l kiu ca nng nghip hin i v iu ch khin cho nh nng bn bu
hn.
Cch ca ti th ngc li. Ti nhm ti mt cch lm nng t nhin, nh nhng 7 m kt
qu l khin cho cng vic d dng hn thay v tr nn kh khn hn. Cch ngh ca ti l
Khng lm iu ny th sao nh? Khng lm iu kia th sao nh? Rt cuc ti i n kt lun
rng chng cn phi cy cuc, chng cn bn phn, chng cn phn vi sinh, cng chng phi
dng ti thuc dit cn trng. Khi ch tp trung vo n m xt, chng c my thao tc nng
nghip l thc s cn thit.
L do m cc k thut ci tin ca con ngi c v cn thit l ch cn bng t nhin
b xo trn trm trng t trc bi chnh nhng k thut tng t khin cho t ai tr nn
ph thuc vo chng.
Cch l lun ny khng ch p dng cho nng nghip, m cn cho c nhng kha cnh khc
ca x hi loi ngi na. Bc s v thuc men tr nn cn thit khi ngi ta to ra mt mi
trng bnh hon. Trng hc chnh thng chng h c mt gi tr t thn no, nhng li tr
nn cn thit khi nhn loi to ra mt tnh trng m trong ngi ta phi c gio dc th
mi ha nhp c.
Trc khi cuc chin kt thc, lc ti ln sng vn cam thc hnh iu m lc ti
cho l lm nng t nhin, ti khng ct ta cy v khng ng ti vn cy. Nhng cnh cy
tr nn an quyn vo nhau, cy th b cn trng ph, th l gn tm nghn mt vung vn
trng qut kh ho v cht. K t lc tr i, cu hi u l hnh thi t nhin? lun
trong u ti. Trong qu trnh i n c cu tr li, ti cho 400 cy na i tong. Cui
cng th ti cm thy mnh c th ni mt cch chc chn: y chnh l hnh thi t nhin.
ti mc cy ci b bin dng so vi hnh dng t nhin ca chng th vic xn ta v dit
cn trng li tr nn cn thit; ti mc m x hi con ngi t tch mnh ra khi mt cuc
sng gn gi vi thin nhin th vic n trng li tr nn cn thit. Trong t nhin, trng
hc chnh thng chng c chc nng g.
Trong nui dy con ci, nhiu bc cha m cng mc sai lm tng t nh ti lm vi
vn cam lc ban u. Ly v d, vic dy nhc cho tr em cng khng cn thit ht nh vic
xn ta cy vn vy. Tai ca mt a tr s t nm bt c m nhc. l ting rc rch
ca dng sui, ting p op ca cc nhi b sng, ting r ro ca l rng, tt c nhng m
thanh t nhin y u l m nhc m nhc ch thc. Nhng khi loi ting n nhiu lon
i vo v lm ri tai nghe, th s thng thc m nhc thun khit, trc tip ca a tr s b
thoi ho. Nu c tip tc nh th, a tr s khng th no nghe ra ting gi ca mt con
7

Lm nng mt cch n gin ht mc nhm sp xp li ton b t nhin thay v s dng cch tip cn hin i, a vo
s dng nhng k thut ngy cng phc tp, nhm thit lp li t nhin mt cch ton b phc v li ch ca ring loi
ngi.

18

chim hay ting gi thi nh nhng bi ca na. y l l do ti sao vic hc nhc li c ngh
l c li cho s pht trin ca tr em.
a tr c nui dy vi i tai thun khit, trong tro c th s khng chi c nhng
giai iu thng thng trn n violin hoc piano, nhng ti khng ngh iu ny c lin quan
g ti kh nng nghe c m nhc ch thc hay kh nng ca ht. Ch khi tri tim y p giai
iu th a tr mi c gi l c thin bm v m nhc.
Hu ht mi ngi u ngh rng t nhin l iu tt, nhng chng my ai nm bt c
s khc bit gia t nhin v phi t nhin.
Ch mt chi cy mi mc b ct khi mt ci cy n tri bng mt ci ko thi, iu c
th mang li s ri lon khng th no o ngc c. Khi sinh trng theo ng hnh dng
t nhin, cnh s vn ra so le t thn chnh v nhng ci l s nhn c nh sng mt tri
mt cch ng u. Nu s phi hp ny b ph v, nhng cnh cy s xung t vi nhau, nm
ln nhau v tr nn ri rm, nhng chic l s ho a nhng ni nh mt tri khng th
lt ti c. Cn trng ph hi s pht trin. Nu cy khng c ct ta th vo nm sau s
xut hin nhiu cnh ho hn.
Con ngi vi s can thip ca h lm mt iu g sai tri, li s h hi m khng
c sa cha, v khi nhng h qu bt li cht chng, li dng mi n lc sa sai. Khi
nhng hnh ng sa sai c v thnh cng, h i n ch xem nhng bin php ny l
nhng thnh tu hay ho. Ngi ta lm th ht ln ny n ln khc. Ging nh mt g ngc
dm p ln mi nh mnh lm v ht ngi. Ri khi tri bt u ma v trn nh bt u ra
ra, hn mi vi vng tro ln chp v nhng ch h hng, cui cng th nhy cng ln vui
mng v mnh hon thnh mt gii php phi thng.
Vi nh khoa hc th cng tng t nh vy. ng ta mi m c sch m ngy, cng ht
c mt ra ti mc tr nn cn th, m nu ta c hi ng ta lm ci g trong sut thi gian
th y l tr thnh nh pht minh ra knh cn.

19

TR V NGUN CI
Ta ln ci cn di ca chic hi, ti tm dng cng vic trong vn v nhn m m v
pha nhng ngn ni ng xa v ngi lng bn di. Ti t hi lm th no m nhng trit l
ca con ngi li thnh ra quay nhanh hn c s i thay ca bn ma.
Con ng m ti theo ui, cch lm nng t nhin ny, m n tng i vi hu ht mi
ngi l xa l, lc u n c din dch nh l mt phn ng chng li s pht trin tin tin
v to bo ca khoa hc. Nhng tt c nhng iu m ti vn ang lm by lu nay, trng trt
y, ni lng qu ny, l c cho mi ngi thy rng thc ra h chng bit g c. Bi l th
gii ang dch chuyn vi nng lng mnh lit theo chiu hng ngc li, nn c th trng
nh ti ang tt hu, nhng ti tin mt cch c quyt rng con ng mnh ang i theo l
con ng hp l nht.
Trong nhng nm gn y, s lng ngi hng th vi vic lm nng t nhin gia
tng mt cch ng k. C v nh s pht trin ca khoa hc chm ti gii hn, ngi ta
bt u cm thy nghi ngi, v n lc xem xt li. Rng ci trc y b xem l th s,
tht li, th gi y t nhin li c xem nh l i trc rt nhiu so vi khoa hc hin i.
Lc u, iu ny nghe c v l lng, nhng ti thy n chng c g l lng c.
Gn y, ti c trao i v iu ny vi Gio s Iinuma i hc Kyoto. Mt nghn nm
trc, nng nghip c thc hnh ti Nht m khng c chuyn cy rung, v phi n tn
triu i Tokugawa khong 300-400 nm trc th vic cy xi s s mt lp mng trn
b mt mi c a vo. Vic cy su cuc bm n vi Nht Bn cng vi nn nng nghip
Ty phng. Ti ni rng i ph vi nhng vn ca tng lai, th h tip theo s
quay tr li vi phng php phi canh tc.
Thot nhn, vic trng cy lng thc trn mt mnh rung khng cy xi c th trng
ging nh mt bc tht li tr li nn nng nghip s khai, nhng qua nhiu nm, phng
php ny cho thy, nhng phng th nghim i hc v nhng trung tm kim nghim
nng nghip trn khp c nc, rng n l phng php n gin nht, hiu qu nht v cp
nht nht trong tt c cc phng php. D cch lm nng ny t b khng dng khoa hc
hin i, nhng gi y n li ng tuyn u trong vic pht trin nng nghip hin i.
Ti trnh by vic lun canh la go v ng cc ma ng theo cch gieo ht trc tip
v khng cy rung ny trn cc tp ch nng nghip hai mi nm trc. K t ti nay,
n thng xuyn xut hin trong cc n phm v gii thiu ti qung i cng chng trn
radio hoc cc chng trnh TV nhiu ln, nhng chng thy ai ch ti cho lm.
By gi t nhin n li bin thnh mt cu chuyn hon ton khc. Cc bn c th ni
rng lm nng t nhin tr thnh cn st. Cc nh bo, cc gio s, cc nh nghin cu k
thut l lt ti thm nhng tha rung cng nh nhng ci chi trn ni ca ti.
Nhng ngi khc nhau nhn n theo nhng cch khc nhau, a ra nhng cch din dch
ca ring mnh, v ri b i. C ngi thy n th s, ngi khc th cho l tht li, ngi
khc na th xem n nh nh cao ca thnh tu nng nghip, cn ngi th t th tung h n
nh mt s t ph tin bc vo tng lai. Nhn chung, ngi ta ch bn tm ti chuyn liu
kiu lm nng ny l mt s tin b ca tng lai sp ti hay l mt s phc hng ca qu
kh qua. Rt t ngi c th nm bt c mt cch chnh xc rng lm nng t nhin ni
ln t ci tm im khng suy chuyn v khng i thay ca tin trnh pht trin nng nghip.
Con ngi cng tch bit bn thn khi t nhin chng no th h cng quay cung xa khi
ci tm im kia chng y. Cng lc , mt tc ng hng tm t n ny ni v nim kht
20

khao quay tr v vi t nhin ni ln. Nhng nu ngi ta n thun ch bit phn ng, ht
chy sang tri li chy sang phi, ph thuc vo nhng iu kin, th kt qu ch l c thm
vic lm. Ci im gc khng suy chuyn y, vn nm ngoi a ht ca s tng i, b b
qua khng ch ti. Ti tin rng ngay c nhng hnh ng c v tr-v-vi-t-nhin v
chng li nhim, d c ng tn dng th no, cng ang khng i ti mt gii php thc
s nu chng c tin hnh ch t s phn ng li vic pht trin qu ca thi i hin
nay.
T nhin khng thay i, mc d cch nhn t nhin khng ngng bin i t thi i ny
sang thi i khc. Nhng d thi i no i chng na, lm nng t nhin vn mi tn ti
nh l ngn ngun ca nng nghip.

21

MT L DO KHIN
NNG NGHIP T NHIN
CHA C LAN RNG
Trong hai mi, ba mi nm qua, phng php trng la go v ng cc ma ng ny
c kim nghim trn din rng vi nhiu kiu thi tit v iu kin t nhin khc nhau.
Hu ht cc tnh trn nc Nht u cho th im so snh sn lng ca phng php
gieo trc tip, khng cy t vi nhng rung la nc v cnh ng i mch c cy xi
hay hc mch c vun lung to rnh. Nhng cuc kim nghim ny khng cho thy bng
chng no tri ngc vi tnh kh dng ph qut ca cch lm nng t nhin c.
V v th ngi ta c th t ra cu hi ti sao s thc ny vn cha c lan to. Ti ngh
rng mt trong nhng l do l ch th gii tr nn chuyn bit ho ti mc ngi ta
khng th no nm bt c bt c ci g trong s ton vn ca n na. Ly v d, mt chuyn
gia v phng chng cn trng gy hi t Trung tm Kim nghim tnh Kochi tng ti hi ti
ti sao trn rung ca ti li c t ry xanh n vy, mc d ti khng h dng thuc tr su.
Sau khi kho st mi trng sng, s cn bng gia bn cn trng v nhng con thin ch t
nhin ca chng, t l sinh sn ca loi nhn, vn vn, h pht hin ra rng s ry xanh ti
rung ca ti cng him gp nh trn cc tha rung ca Trung tm , vn c phun
loi ho cht c hi v s ln.
V gio s ny cng ngc nhin khi nhn thy trong khi s lng cn trng gy hi rt t,
nhng s lng nhng con thin ch ca chng trn rung ca ti li p o hn nhiu so
vi cc rung c phun thuc. Ri ng ta ng ra rng nhng cnh ng ny duy tr c
trng thi ny l nh vo s cn bng t nhin c thit lp gia nhng cng ng cn trng
a dng. ng ta tha nhn rng nu phng php ca ti c p dng rng ri, vn ma
mng b ph hoi bi bn ry xanh c th c gii quyt. Th ri ng ta ln xe v quay tr v
Kochi.
Nhng nu bn hi liu cc chuyn gia v mu m ca t trng hay cc chuyn gia v
ging cy trng ca trung tm kim nghim c n y cha, th cu tr li l cha, h
cha n. M nu ti mt cuc hi tho hay hp mt ta c xut th p dng phng php
ny, hay phi gi l phi-phng php mi ng, trn din rng, th ti on rng lnh o tnh
hay trm nghin cu s tr li : Xin li, vn cn qu sm cho iu . Trc tin, chng ta
cn phi tin hnh cc nghin cu t mi gc c th trc khi a ra ph chun cui cng.
S phi mt hng nm mt kt lun nh th c a xung.
Nhng vic th ny xy ra thng xuyn. Cc chuyn gia v cc k thut vin t khp Nht
Bn u tng n nng tri ny. Quan st nhng cnh ng ni y t gc nhn chuyn
mn ca ring mnh, tt c nhng nh nghin cu ny u thy chng t nht l ng hi lng,
nu khng ni l xut sc. Nhng trong sut nm, su nm k t khi v gio s trm nghin
cu n ti y thm, tnh Kochi vn chng thy thay i c bao nhiu.
Trong nm nay, khoa Nng nghip ca trng i hc Kinki lp mt nhm d n v
lm nng t nhin m trong sinh vin ca cc khoa khc nhau s n y tin hnh cc
cuc iu tra nghin cu. Cch tip cn ny c th l mt bc tin gn hn, nhng ti c cm
gic rng bc i tip theo c th s l li hai bc.
Cc v chuyn gia t xng thng bnh lun: tng cn bn ca phng php ny th
n, nhng chng phi thu hoch bng my th s tin hn sao? hoc Chng phi sn lng s
cao hn nu ng cho dng phn bn hay thuc tr su trong nhng trng hp nht nh
22

hoc nhng thi im nht nh sao? Lun lun c nhng k c c pha trn cch lm nng t
nhin vi cch lm nng khoa hc. Nhng cch ngh ny l hon ton lc . Ngi nng dn
m i theo hng tho hip th s khng cn c kh nng ph bnh khoa hc mc c bn.
Lm nng t nhin th tht m i v d dng, v n cho thy mt s quay u v vi ci
ngun ca vic lm nng. i mt bc chch khi ngn ngun ny, ngi ta ch c th lc li
m thi.

23

CON NGI KHNG HIU T NHIN

Gn y ti thng ngh, hn s ti lc cc nh khoa hc, cc chnh tr gia, cc ngh s, cc
trit gia, nhng ngi thuc cc tn gio v tt c nhng ai lm vic trn ng rung nn t
hi li y, nhn cho k nhng tha rung ny ri bn lun trao i cho ra nh. Ti ngh y l
iu phi xy ra nu ngi ta vt ln trn c phm vi chuyn mn ca h.
Cc nh khoa hc ngh rng h c th hiu c t nhin. y ch l lp trng ca h. Bi
v nim tin , nn h b cng kho st t nhin v phi a n vo s dng mi thi. Nhng
ti ngh vic hiu c t nhin nm ngoi tm vi ca tr tu loi ngi.
Ti thng bo nhng ngi tr sng trong nhng tp lu trn ni, nhng ngi n y
gip mt tay v hc hi v lm nng t nhin, rng ai cng c th nhn thy cy ci
trn ni. H c th nhn thy mu xanh ca nhng chic l; h c th nhn thy nhng cy la.
H ngh h bit mu l xanh l g. Tip xc vi thin nhin t sng sm ti ti m, c lc h
i n ch ngh rng mnh bit t nhin. Nhng khi ngh rng mnh bt u hiu c t
nhin, y chnh l lc h c th nm chc mt iu rng h ang i sai ng.
Ti sao hiu c t nhin li l iu bt kh? Th c nhn nhn l t nhin ch l
tng v t nhin ny ra trong tm tr mi ngi m thi. Nhng k thy c t nhin thc
th l nhng a tr. Chng nhn m khng ngh suy, thng tut v trong sng. Thm ch nu
ch gi tn cy ci, mt cy qut thuc h cam qut, mt cy thng thuc h thng, th t
nhin khng cn c thy trong ng nguyn bn ca n na.
Mt i tng c nhn tch bit khi tng th th khng cn l th c thc na.
Cc chuyn gia cc lnh vc khc nhau tp trung li cng nhau quan st mt nhnh la.
V chuyn gia v bnh cn trng ch thy c thit hi do cn trng gy ra, cn v chuyn gia
v dinh dng cy trng th ch cn nhc v sc sng ca cy. y l iu khng th trnh
khi khi m mi th c nh by gi.
Ly mt v d, ti bo vi mt qu ng ti t trm nghin cu khi ng ta ang kho st
mi lin h gia ry xanh trn cy la v nhn trn nhng tha rung ca ti rng: Gio s ,
do bi ng ang nghin cu nhn nn ch quan tm vo mt trong s nhiu loi thin ch ca
bn ry xanh. Nm nay nhn xut hin nhiu, nhng nm ngoi th l cc. Nm trc na th
ch chim u th. C v s loi m.
Cc nghin cu chuyn bit khng th no nm bt c vai tr ca ch mt loi sn mi
vo mt thi im nht nh trong mi tng quan phc tp gia cc loi cn trng. C
nhng ma s lng ry xanh thp v c nhiu nhn. C nhng khi tri ma nhiu v bn ch
xi sch nhn, hoc nhng khi tri t ma th c ry xanh ln ch nhi u chng thy u.
Cc bin php kim sot cn trng m lm ng mi quan h gia bn thn cc loi cn
trng vi nhau th thc s v dng. Vic nghin cu trn loi nhn v ry xanh cng phi xem
xt n c mi quan h gia ch v nhn. n lc ny th s cn n mt v gio s chuyn v
ch nhi, cc chuyn gia v nhn v ry xanh, mt v khc v cy la v mt chuyn gia khc
na v iu phi nc, tt c s phi tham gia vo.
Cha k, c ti bn, nm loi nhn khc nhau trn rung. Ti nh mt vi nm trc y,
c ai lao ti nh ti vo mt bui sm hi xem ti c ph li t hay ci g ln rung
khng. Ti cng khng hnh dung c ng y ang ni n th g, nn vi v ra rung xem
sao.

24

By gi, chng ti va mi thu hoch la xong, v ch sau mt m cc gc r ln m c

thp hon ton ph y t nhn, chng khc g la. Php phi v lng lnh trong sng m
bui sm, trng n tht l mt cnh k th.
iu k diu y l ch khi chuyn ny xy ra, m phi rt lu mi xy ra mt ln, n
ch ko di trong mt hai ngy. Nu nhn k, ta s thy mi phn vung u c nhiu nhn.
Trn rung, chng dy c ti mc kh m thy khong trng gia chng. Trong mt nghn
mt vung t hn phi c ti bao nhiu l nghn con, bao nhiu l triu con! Hai, ba ngy sau
ti thm tha rung , ta s thy nhng si t nhn di vi thc t ra v ang bay
php phi trong gi cng vi nm hay su con nhn bm vo mi si. Ht nh khi tm bng
b cng anh hay i cha nhng ht thng c thi bay trong gi. m nhn con bm vo
u nhng si t v c hng gi a ln tri.
Cnh tng l mt mn biu din tuyt diu ca thin nhin. Thy iu ny ta mi hiu
rng cc nh th v ngh s cng s phi tham d vo.
Khi ho cht c a vo mt tha rung, tt c iu ny s b hu hoi ch trong chp
mt. C lc ti ngh chng c g sai tri vi vic a tro bp ri ln rung c 8. Kt qu th
sao? Hai, ba ngy sau cnh ng hon ton sch bng nhn. Tro bp khin cc si t b r ra.
c bao nhiu nghn ch nhn l nn nhn ca ch mt nm tro trng c v v hi ? a
vo s dng mt loi thuc tr su khng ch n thun l chuyn tiu dit bn ry xanh ln
nhng con thin ch ca chng. Nhiu tin trnh thit yu khc ca t nhin cng s b nh
hng.
Hin tng ko by ln nh th ny ca m nhn, din ra trn nhng rung la ma thu
v nh nhng ngh s o thut bin mt ch sau mt m, vn cha l gii c. Chng ai bit
chng t u ti, lm sao chng sng st qua ma ng, hay khi bin mt th chng i u.
V v th vic s dng ho cht khng phi ch l vn ca ring cc nh nghin cu cn
trng. Cc trit gia, gii tn gio, ngh s ln cc nh th cng phi gip ra quyt nh liu c
nn cho php dng ho cht trong lm nng hay khng, v u l h qu c th xy ra ngay c
khi s dng cc loi phn bn hu c.
Chng ti s thu hoch c khong 22 gi (6 t) la go v 22 gi ng cc ma ng t
mi nghn mt vung t ny. Nu thu hoch t ti 29 gi, nh thnh thong vn t c, c
th ta s khng tm c ni no trn ton quc c sn lng ln hn. Do bi cng ngh tin
tin chng gp phn g ti vic trng nhng cy ng cc ny nn n ni bt ln nh l mt s
tri ngc vi nhng gi nh ca khoa hc hin i. Bt c ai n y, thy nhng mnh
rung ny v chp nhn nhng g m chng chng thc, s cm thy nhng mi nghi ng su
sc c t ra trn cu hi liu con ngi c hiu t nhin hay khng, v liu rng t nhin
c th hiu c trong phm vi nhng hiu bit hn ch ca con ngi hay khng.
iu khi hi l khoa hc ch c tc dng lm r rng tri thc ca loi ngi mi nh b
lm sao.

ng Fukuoka lm phn mn vi sinh t tro t ci v cc cht thi hu c ca h gia nh. ng s dng n trong khu vn
nh phc v cho bp nh mnh .

25

II
BN NGUYN TC
CA NNG NGHIP T NHIN
Hy cn thn khi i qua nhng cnh ng ny. Chun chun, bm ngi bay nhn nhp.
Ong mt v v bay t hoa ny sang hoa khc. Vch l cy ra bn s thy bn cn trng, nhn,
ch, thn ln v nhiu con vt nh khc ang hi h ngc xui trong bng mt. Chut chi v
giun t th o hang di mt t.
l ng la cn bng sinh thi. y, cc cng ng cn trng v thc vt duy tr mt
mi quan h n nh. Bnh trn cy ci qut qua vng ny khng phi l chuyn l, nhng
ma mng trn nhng cnh ng ca ti khng b nh hng.
Gi hy nhn sang cnh ng ca hng xm mt cht. C c dn sch bng thuc dit c
v bng cch cy xi. Nhng ng vt sng di t v cn trng b tiu dit bng thuc c.
t mt sch cht hu c v cc vi sinh vt do s dng phn bn ho hc. Vo ma h ta s
thy nng dn lm lng trn ng, mt th eo mt n cn tay th mang gng cao su di.
Nhng cnh ng la ny, c trng cy hn 1.500 nm qua, nay b tn ph bi cc cch
thc lm nng tn thu ca ch mt th h.

Bn Nguyn Tc
Th nht l KHNG CY XI T, ngha l, khng cy hoc lt ngc t ln. Hng th k
qua, ngi nng dn cho rng cy rung l vic lm thit yu cho vic trng cy lng
thc. Tuy nhin, khng cy xi li l iu cn bn trong vic lm nng t nhin. t t xi
trn khi r cy xuyn qua, cng vi hot ng ca cc vi sinh vt, ng vt nh v giun t.
9

Th hai l KHNG DNG PHN HO HC HOC PHN . Con ngi can thip vo thin
nhin, v d c n my h cng khng th cha lnh nhng vt thng do s can thip
gy ra. Cc bin php lm nng bt cn ca h bn rt ht cc dng cht thit yu ca t, v
hu qu l mi nm t li thm cn ci. Nu c t n, t s duy tr c s mu m mt
cch t nhin, tun theo chu k c trt t ca i sng ng thc vt.
Th ba l KHNG LM C BNG VIC CY XI HAY DNG THUC DIT C. C c vai tr
ca n trong vic to ra s mu m cho t v trong s cn bng ca qun th sinh vt.
Nguyn tc cn bn l, c cn c kim sot ch khng phi l loi b. Trn cc cnh ng
nh ti, dng lp ph bng rm, lp c ba l hoa trng mc xen vi cy lng thc v x nc
tm thi vo ng l hiu qu trong vic kim sot c.
10

Th t l KHNG PH THUC VO HO CHT . K t khi cc bin php lm nng tri t

nhin nh cy ba v bn phn lm cho cy trng tr nn yu ui, th bnh tt v s mt cn
bng trong c cu cn trng tr thnh vn ln trong nng nghip. Thin nhin, mc n,
t cn bng mt cch hon ho. Cn trng gy hi v cc loi bnh trn cy lun hin hu,
nhng trong t nhin chng khng din ra n mc phi dng ti cc ho cht c hi. Cch
9

lm phn bn, ng Fukuoka trng c ba l hoa trng ph t, tr li rm cho ng rung v thm mt cht phn gia
cm.
10
ng Fukuoka trng ng cc m khng s dng bt k loi ho cht no. Vi mt s loi cy trong vn th thi thong ng
dng mt dung dch du my kim sot quy m ca cn trng. ng khng dng cc cht c c tc dng ko di v trn
din rng, v cng khng ln k hoch tr su no.

26

tip cn hp l vi vn kim sot bnh tt v cn trng l trng cc loi cy lng thc

cng cp trong mt mi trng lnh mnh.

Cy Xi t
Khi t b cy xi, mi trng t nhin b bin i khng cn nhn ra c na. Tc ng
tr li ca nhng hnh ng nh th ny gy ra nhng cn c mng cho v s th h nng
dn. Ly v d, khi mt khu vc t t nhin b t di li cy, nhng ging c rt khe nh
c mn tru v cht cht i khi ln t c rau mu. Khi nhng loi c ny chim ch ri th
nm no ngi nng dn cng phi i mt vi mt nhim v lm c gn nh l bt kh thi.
Thng xuyn nh vy, t ai s b b hoang.
i ph vi nhng vn nh vy, cch gii quyt hp l duy nht l khng tip tc tin
hnh cc bin php tri t nhin na, l nguyn nhn t u gy ra tnh trng ny. Ngi
nng dn cng c trch nhim khc phc cc hu qu m h gy ra. Vic cy xi t phi
c dng li. Nu thc hin cc phng php nh nhng nh tri rm, trng c ba l thay
cho vic s dng cc ho cht nhn to v my mc tin hnh cuc chin hy dit, mi
trng s quay tr li s cn bng t nhin ca n v ngay c nhng loi c di phin toi
cng s kim sot c.

Phn Bn
Ngi ta bit n ti nh cu hi Nu c mc ng rung t pht trin th mu m
ca t s tng hay l s suy kit? khi ni chuyn vi chuyn gia v mu m ca t.
Thng th h ngng li mt lc ri ni g kiu nh, , xem no... N s tr nn suy
kit. khng, s khng nh th khi ta nh mt iu rng khi trng la trong mt thi gian di
trn cng cnh ng m khng bn phn, thu hoch n nh mc 9 gi (hn 2 t) cho mt
nghn mt vung. t s khng mu m ln cng khng suy kit i.
Cc chuyn gia ny ang ni v ng la nc c cy xi. Nu mc cho t nhin lm
phn s ca n, mu m s tng. Cht hu c cn li ca thc vt v ng vt c tch t
v c phn hy trn b mt t bi vi khun v nm. Vi s chuyn ng ca nc ma,
cc cht dinh dng c a su xung t tr thnh thc n cho vi sinh vt, giun t, v
cc ng vt nh khc. R cy vn ti lp t su hn v ht cc dng cht ny ln li b
mt t.
Nu bn mun c mt nim v s mu m t nhin ca t, thi thong hy n cc vng
ni hoang d v chim ngng nhng ci cy khng l ln ln m khng cn ti phn bn v
cy xi t. S mu m ca t nhin, nh t bn thn n, l ngoi sc tng tng.
n i cc cy rng t nhin ri trng thng Nht Bn hoc tuyt tng trong vi th h
thi, t s cn ci v d dng b xi mn. Tri li, hy ly mt vng ni cn ci vi lp t st
ngho nn ri trng thng hoc tuyt tng vi mt t c bao ph bi c ba l v c linh
lng. Khi phn xanh (gm cc loi cy ph t chng hn nh c ba l, u tm v c linh lng,
chng thit lp iu kin v nui dng t) lm cho t mu m v ti mm, cc loi c di
v cc cy bi s mc ln bn di nhng cy ln, v mt chu k ti to mu m cho t
bt u. C nhng trng hp, cha ti mi nm, tng t dy c mt tc pha trn cng
tr nn mu m.
i vi vic trng cc cy lng thc trong nng nghip cng vy, vic s dng phn
cng c th dng li. Hu ht th, mt lp ph c nh lm phn xanh cng vi vic tr li rm
v tru cho t l . Phn chung, gip cho vic phn hy rm, thng c ti ly t vt th
rng trn ng. Nu bt u th vt con t khi m non th chng s ln ln cng vi la. Mi
con vt s cung cp tt c lng phn chung cn thit cho mt nghn mt vung rung v
gip kim sot c di na.
Ti thc hin vic ny trong nhiu nm, cho n khi ngi ta lm ng cao tc chy
ngang qua khin cho l vt khng th bng qua l v quay tr v chung. Hin gi, ti dng
27

mt cht phn g gip phn hy rm. nhng ni khc, vic th vt hoc cc ng vt

chn th loi nh khc l kh thi.
B qu nhiu phn c th dn n nhiu vn . Mt nm n, ngay sau thi im ngi ta
cy la, ti k hp ng thu 5 mnh mt nghn mt vung rung la mi cy xong. Ti x ht
nc ra khi ng v c th m khng s dng phn bn ho hc, ch dng mt lng nh
phn g. Bn tha pht trin bnh thng. Tuy nhin, tha th nm, d ti c lm g i na,
cc cy la vn mc ln qu dy v b bnh o n tn cng. Khi ti hi ch t v vic ny,
ng ta ni dng tha rung ny lm bi cha phn g sut c ma ng.
Dng rm, phn xanh, v mt t phn gia cm, ngi ta c th thu c nng sut cao m
hon ton khng cn phi bn phn hay phn bn thng mi. Tnh n gi vi chc
nm ri, ti li li v quan st cch m t nhin lm cho t ti xp v mu m. Thm vo ,
trong lc ngm ngha, ti li c bi thu cc loi rau, cam qut, la go v ng cc ma ng
nh th mt mn qu t s mu m t nhin ca t vy.

i Ph Vi C Di
y l mt s im chnh cn nh khi i ph vi c di:
Ngay khi dng cy xi t, lng c di s gim nhanh. Cng vy, chng loi c trn cnh
ng y cng thay i.
Nu ht ging c gieo trong khi cy v trc vn ang chn dn trn ng th nhng ht
ging ny s ny mm trc c di. C ma ng ch mc sau khi thu hoch la, nhng cho
ti lc th cy ng cc v ng cng i trc mt qung ri. C ma h mc ngay sau khi
thu hoch i mch v hc mch, nhng ti lc , cy la ln ln mnh m ri. Phi tnh
ton thi gian gieo ht sao cho khng c khong trng gia cc ma v k tip nhau, iu
s khin cho cy ng cc c li th hn nhiu so vi c di.
Ngay sau khi thu hoch, nu c cnh ng c bao ph bng rm th s ny mm ca c
di s b chn ng. C ba l hoa trng c gieo cng vi cy ng cc nhm mc ch bao
ph mt t cng gip gi cho c di trong tm kim sot.
Cch thng thng i ph vi c di l cy xi t. Nhng khi ta cy xi t, nhng
ht c ang nm su trong lng t, ng l s khng bao gi mc mm c, gi c xi ln
v c c hi mc thnh c. Thm na, cc loi c mc nhanh, ln nhanh cng c u th trong
nhng iu kin nh vy. Chnh v th ta c th ni rng ngi nng dn, k c c kim sot
c di bng cch cy xi t, gn nh l ang gieo nhng mm ho cho chnh mnh.

Kim Sot Su Bnh

Vn cn nhiu ngi ngh rng nu khng dng ho cht th cy n tri v cc cy lng
thc trn ng s ho a ngay trc mt h. Tht ra th chnh bi vic s dng cc ho cht
m con ngi v tnh thit lp nhng iu kin cho ni s khng c c s c th
tr thnh hin thc.
Gn y, cy thng Nht Bn b ph hoi nng n do s bng pht ca bn mt n v
thng. n lc chn ng thit hi, cc kim lm vin hin gi ang phi dng trc thng
ri thuc t trn khng. Ti khng ph nhn rng v ngn hn, vic lm ny c hiu qu,
nhng ti bit, hn l phi c cch khc.
Bnh mt n cy ny, theo cc nghin cu gn y nht khng phi l ly nhim trc tip,
m xut hin theo sau hot ng ca loi giun trn trung gian. Bn giun trn sinh si ny n
trong thn cy, lm tc ng vn chuyn nc v cht dinh dng, cui cng lm cho cy
thng ho v cht. Nguyn nhn ch yu, d nhin, vn cn cha r rng.
Giun trn sng nh vo mt loi nm trong thn cy. Ti sao loi nm ny li bt u lan
ra nhanh nh vy bn trong thn cy? C phi loi nm ny bt u nhn rng sau khi bn
28

mt xut hin? Hay ngc li, bn mt xut hin l do loi nm ny c mt? Tt c quy
v mt cu hi, ci g c trc, nm hay giun?
Hn na, c mt vi sinh vt khc cn c bit n rt t, loi ny lun song hnh vi bn
nm, v c mt loi vi-rt na gy hi cho bn nm ny. Ht tc ng ny theo sau tc ng
kia theo mi hng, iu duy nht c th ni chc l nhng cy thng ang ho i vi s
lng bt thng.
Ngi ta khng th bit u l nguyn nhn tht s ca cn bnh trn cy thng, cng nh
khng th bit h qu sau rt ca cch cha tr m h a ra. Nu can thip ba vo tnh
hung ny th ngi ta ch gieo mm mng cho i ho k tip. Khng, ti khng th vui mng
khi bit rng s thit hi tc thi do loi mt ny gy ra c gim thiu nh vo vic
phun ho cht. S dng ho cht nng nghip l phng php d dn nht i ph vi
nhng vn nh th ny, v n ch dn n cc vn ln hn trong tng lai.
Bn nguyn tc lm nng t nhin ny (khng cy xi t, khng dng phn bn ho hc
hay phn sn, khng lm c hay dng thuc dit c, v khng ph thuc vo ho cht) tng
hp vi trt t ca t nhin v mang s phong ph tr li vi t nhin. Mi s ln m ca ti
u chy theo lung suy tng ny. l trng tm ca phng php trng rau, ng cc v
vn cam qut ca ti.

29

LM NNG GIA VNG C DI

Nhiu chng loi c di khc nhau ang sinh trng cng vi ng cc v c ba l trn
nhng cnh ng ny. Rm r ri khp rung t ma thu trc c phn hy thnh mn
giu dinh dng. Sn lng thu hoch s t tm 22 gi (6 t) cho mt nghn mt vung
rung.
Hm qua, khi gio s Kawase, nh nghin cu hng u v c, v gio s Hiroe, ang
nghin cu cc ging cy c, trng thy s sinh trng ca i mch v lp ph t to phn
xanh trn nhng cnh ng ca ti, h bo rng l mt tuyt tc ngh thut. Mt nng dn
trong vng, ngi ngh rng m rung ca ti s b c di bao ph hon ton, rt ngc
nhin khi thy i mch vn ln rt cng cp gia nhiu loi cy khc. Cc chuyn gia k
thut cng n y, thy bn c di, thy c nhng cy ci xoong v c ba l pht
trin khp mi ni, ri ra i lc u kinh ngc.
Cch y hai mi nm, khi ti khuyn khch vic s dng lp che ph thng xuyn cho
t trong nhng vn cy n tri, chng thy mt ngn c no trn ng hay trong vn cy
bt k u trn khp c nc. Thy nhng vn cy nh ca ti, mi ngi cui cng cng
hiu ra rng cc loi cy n tri c th sng kh tt cng c di. Ngy nay, ta thng thy
nhng vn cy c c bao ph khp nc Nht, cn nhng vn khng c c che ph tr
nn him gp.
Tng t nh vy vi cc cnh ng ng cc. La go, i mch v hc mch c th sinh
trng tt trong khi rung c che ph bi c ba l v c di quanh nm.
Ti xin k chi tit lch gieo ht v thu hoch hng nm trn nhng cnh ng ny xem nh.
u thng mi, trc khi thu hoch la, c ba l hoa trng v ht ging cc loi ng cc ma
11

ng mc nhanh c gieo vi gia cc nhnh la ang chn . C ba l v i mch hoc hc

mch s ny mm v mc cao tm 2 phn ri ti 5 phn vo thi im la sn sng cho thu
hoch. Trong lc thu hoch la, cc mm cy s b chn ngi gim ln, nhng chng s phc
hi rt nhanh. Khi la p xong th rm s c ri khp rung.
Nu ht ging la c gieo vo ma thu v b khng che y li, chng s b chim
chut n mt, hoc i khi chng b thi ra trn mt t, bi vy ti em ht ging bc trong
nhng vin t st nh trc khi gieo. Ht ging c ri trn cho phng y hoc trong mt
ci r ri lc ti lui theo chuyn ng trn. Lp bt t st mn s c ry ph ln chng v
thi thong s ch nc phun sng vo. Lm th ny s to thnh vin t nh ng knh
khong mt phn.
C mt phng php v vin khc. Trc tin, ngm ht thc cn nguyn v trong nc
vi gi. Sau , ht ging c vt ra ri nho trn vi t st m bng tay hoc chn. Ri
khi t st ny c y qua cc mt trn mt tm phn nht g chia thnh nhng cc
t nh. Nhng cc t ny cn phi cho ro mt n hai ngy hoc cho n khi chng c
th d dng dng hai lng bn tay vo thnh cc vin t. L tng nht l c mt vin t c
cha mt ht ging. Trong mt ngy c th lm ra s lng cc vin t gieo trn vi
mu rung.
Tu tnh hnh, i khi ti cng bc ht ging cc loi ng cc v rau c khc thnh cc vin
t trc khi em gieo.
11

C ba l hoa trng c gieo chng na k; ng cc v ng th tm 3 k n 6 k ht cho mi nghn mt vung rung. i

vi nhng nng dn cha c kinh nghim hay vi rung cng hoc cn ci, ban u gieo nhiu ht ging hn th s an ton
hn. Khi cht lng t dn dn ci thin nh rm v lp phn xanh, v khi ngi nng dn quen thuc hn vi phng
php gieo ht trc tip-khng cy xi, th s lng ht ging ri ra c th gim i.

30

Gia trung tun thng mi mt v trung tun thng mi hai l lc thch hp vi cc

vin t cha ht ging la go gia cc cy i mch hay hc mch non, nhng cng c th
12

vi chng vo ma xun . Mt lp mng phn g c ri khp rung gip phn hy rm, v

cng vic trng trt c nm nh vy l hon tt.
Trong thng nm, ng cc v ng s c gt. Sau khi p ly ht xong, tt c rm r s
c ri khp rung.
Sau , nc s c a vo ng trong mt tun cho ti mi ngy. N s lm cho c
di v c ba l yu i, cho php la ny mm xuyn qua lp rm. Ch cn nc ma thi l
cho cy la trong sut thng su v by; trong thng tm, mi tun mt ln, nc sch
c cho chy qua rung m khng cn gi li. Ma gt v thu ti.
l chu k canh tc la go v ng cc ma ng hng nm theo phng php t nhin.
Vic gieo ht v thu hoch rt gn vi mu hnh ca t nhin nn c th coi y l mt qu
trnh t nhin hn l mt k thut nng nghip.
Mt ngi nng dn s ch mt t mt n hai gi gieo ht v ph rm khp mt nghn
mt vung rung. Ngoi tr cng vic thu hoch ra th ng cc ma ng c th mt tay ngi
l trng c, v ch hai n ba ngi l c th lm tt c mi vic cn thit trng mt
rung la m ch s dng cc cng c truyn thng ca Nht. C l chng cn cch trng ng
cc no d dng v n gin hn th. Ch cn lm nhiu hn vic vi ht v ri rm mt cht,
nhng phi mt hn ba mi nm ti mi t c ti iu n gin .
Phng php lm nng ny c pht trin ph hp vi iu kin t nhin ca cc hn
o Nht, nhng ti cm thy rng lm nng t nhin cng c th p dng c cc vng
khc v trng cc loi cy lng thc bn x khc. nhng vng khng sn nc, loi la
vng cao hoc cc ng cc khc nh kiu mch, cao lng hoc k c th em trng. Thay v
c ba l hoa trng, mt chi c ba l khc, c linh lng, u tm hoc cy mm si c th thch
hp lm lp ph rung hn. Lm nng t nhin c tnh c th ph hp vi cc iu kin th
nhng ca tng ni m n c p dng.
Trong thi k chuyn i sang kiu lm nng ny, vic nh c, bn phn hay ct ta cnh
lc u c th vn cn thit, nhng cc bin php ny phi gim i mi nm. Rt cuc th k
thut trng trt khng phi l yu t quan trng nht, m chnh l nhn thc ca ngi nng
dn.

12

La ging c gieo tm 2 k ti 4 k cho mi nghn mt vung. Ti cui thng T, ng Fukuoka s kim tra vic ny mm
cc ht ging gieo hi ma thu v vi thm cc vin t bc ht ging nu cn.

31

LM NNG VI RM
Vic ri rm thay v c th c coi l khng quan trng, n li l iu cn bn trong
phng php trng la go v ng cc ma ng ca ti. N kt ni vi tt c, vi ph
nhiu ca t, vi s ny mm, vi c di, vi vic khng cho l chim s ti ph, vi iu tit
nc. Trong thc hnh hay trong l thuyt, vic s dng rm khi lm nng l mt vn ct
yu. l iu m c v nh ti khng ti no lm cho ngi ta hiu c.

Ri Rm Cn Nguyn Cha Ct
Trung tm th nghim Okayama ang th trng la go gieo ht trc tip trong 80% rung
th nghim ca mnh. Khi ti xut h nn ri rm cn nguyn cha ct, hn h ngh iu
khng th ng c, v cho tin hnh cc v th nghim sau khi cht nh rm ra bng
my ct. Khi ti thm ni vi nm trc, ti thy cc tha rung c chia ra thnh
nhng tha dng rm ct, tha dng rm khng ct v tha khng dng cht rm no.
chnh xc l nhng g ti lm mt thi gian di, v v rm khng ct cho kt qu tt nht,
nn ti mi chn s dng phng php ny.
ng Fujii, mt gio vin dy trng Trung cp Nng nghip Yasuki ti tnh Shimane
mun th vic gieo ht trc tip nn n thm trang tri ca ti. Ti ngh ng nn ri
rm cha ct ln rung ca mnh. Nm sau ng quay li v bo rng cuc th nghim tht
bi. Sau khi nghe k li k ca ng ta, ti pht hin ra rng ng ta t rm nm thng hng
ngay li nh kiu ph vn sau nh ca ngi Nht. Nu ta lm nh th, cc ht ging s
khng ny mm tt cht no. Vi rm ca hc mch v i mch cng th, nu n c ri
qu ngay ngn, cy m ca la go s kh m xuyn qua. Tt nht l ri rm ra mi hng,
nh th cc nhnh la xung mt cch t nhin.
Rm ca la go lm lp che ph cho ng cc v ng rt tt, cn rm ca ng cc v
ng dng tt nht cho la go. Ti mun iu ny phi c hiu cho r. C vi bnh trn la
go s ly nhim cho v trng mi nu ri rm ti ln rung. Tuy nhin, nhng bnh trn
la go ny s khng nhim ln ng cc v ng, v nu rm la go c ri vo ma thu, n
s c phn hy hon ton vo lc cy la tr mm ma xun nm sau. Rm ti ca la
go an ton cho cc ng cc khc, cng ging nh rm kiu mch vy, v rm cc loi ng cc
khc c th dng cho la go v kiu mch. Ni chung, rm ti ca cc loi ng cc ma
ng, chng hn nh la m, i mch v hc mch khng nn dng lm lp ph cho cc loi
ng cc ma ng khc, v c th s gy bnh.
Tt c rm r v v tru, cn li sau khi gt p t v thu hoch trc , phi c tr li
cho cnh ng.

Rm Lm Mu M t
Vic ri rm duy tr cu trc t v lm cho t mu m nn phn sn thnh ra chng
cn thit. iu ny d nhin c lin quan ti vic khng cy xi t. Nht chc mi rung ca
ti l khng c cy ba g sut trn hai mi nm nay, m mi ma qua i cht lng t li
c ci thin thm ln. Ti c tnh rng lp t b mt, giu cht mn, tr nn mu m
vi dy ti hn mt tc trong sut nhng nm qua. y phn ln l kt qu ca vic a
tr li t tt c nhng g c trng trn ng, tr phn ht thu c.

Khng Cn Chun B Phn

Khng cn phi chun b phn na. Ti khng ni l bn khng cn cn ti phn vi sinh
ch l khng vic g phi vt v to ra n. Nu rm nm trn mt rung vo ma xun
32

hoc ma thu ri c ph ln mt lp mng phn g hay vt th chng s phn hy hon ton

trong su thng.
lm phn bng phng php thng thng, ngi nng dn phi lm vic qun qut
di nh mt tri thiu t, bm nh rm, ch thm nc v vi, o ng ri chuyn ra
rung. Anh ta t hnh h bn thn mnh v ngh rng l cch tt nht. Ti mun thy
ngi ta ch vic ri rm, tru hoc mn ca trn khp rung ca h hn.
i dc tuyn Tokaido vng pha ty Nht Bn, ti thy rng rm c ct di hn khi
ti ln u tin ln ting v vic ri nguyn rm cha ct. Ti phi khen ngi nhng ngi
nng dn ny. Nhng nhng chuyn gia thi hin i vn c ni rng tt nht l dng bao
nhiu t rm cho mi nghn mt vung t. Sao h khng ni l b tt c rm tr li rung
cho ri? Nhn ra ngoi ca s toa tu, ta c th thy nhng ngi nng dn ct v ri mt na
s rm, s cn li th qung sang mt bn cho mc ra di ma.
Nu mi nng dn Nht thng nht vi nhau v bt u tr tt c rm v rung th kt qu
s l mt lng phn vi sinh khng l c quay v vi t.

Ny Mm
Hng trm nm nay, nng dn rt cn trng trong vic chun b t m cy m ln
ln khe mnh cng cp. Nhng khonh t nh c chun b ngn np nh th chng l
bn th gia tin. t c cy xi, ct v tro tru c ri khp xung quanh, v ngi ta gi
li cu nguyn cho cy m mau ln.
Th nn khng c g kh hiu khi nhng dn lng quanh y ngh rng ti mt tr mt ri,
i vi la ging trong khi ng cc v ng vn ang cn trong ng, vi c di v nhng mnh
rm mc vng vi khp ni.
Tt nhin l ht ging s ny mm tt khi c gieo trc tip trn mt cnh ng cy ba
k cng, nhng nu tri ma v rung bin thnh bn th ta khng th li xung v i khp
ng c, th l vic gieo ht s b hon li. V im ny th phng php khng cy xi li
bnh an v s, ch c kh khn l cc con vt nh nh chut chi, d, chut nht, v c sn rt
khoi n ht ging. t st bc ht ging thnh nhng vin nh gii quyt c vn ny.
Trong vic gieo ng cc ma ng, phng php thng dng l gieo ht ri ph t ln.
Nu ht ging b ph t qu su chng s b thi. Ti tng dng cch th ht vo nhng l
nh trn t, hoc vo nhng rnh t m khng ph t ln, nhng ti u tht bi nhiu ln
vi c hai phng php ny.
Gn y ti tr nn li bing v thay v to rnh hoc chc l trn mt t, ti bc ht
ging trong nhng vin t st ri nm chng thng ln rung. Vic ny mm tt nht l
trn b mt, ni tip xc vi -xy. Ti pht hin ra rng ni no m nhng vin t ny c
rm bao ph th ht ging ny mm tt v khng b thi ngay c trong nhng nm ma nhiu.

Rm Gip i Ph Vi C Di V Chim S
ng ra th mt nghn mt vung rung s cho tm 4 t rm. Nu tt c rm c ri tr
li trn ng, b mt ca n s c ph hon ton. Ngay c ging c kh chu nh c mn
tru, vn kh khn nht gp phi trong phng php khng cy xi, cng c th kim sot
c.
Chim s cng khin cho ti au u. Vic gieo ht trc tip khng th thnh cng nu
khng c bin php hu hiu i ph vi l chim, v vic gieo ht trc tip chm ph bin
nhiu ni cng ch v mi l do ny. Nhiu ngi trong s cc bn c th gp vn tng
t vi l chim s, v th cc bn s bit ti l g.
Ti vn nh nhng ln l chim theo ngay sau ti v chn ht ngay s ht ging m ti va
gieo, trc c khi ti kt thc vic gieo trng bn kia cnh ng. Ti th dng b nhn,
li che v nhng si dy buc my ci can gy ting ng ui chim, nhng chng my
33

tc dng. Hoc gi, nu mt trong nhng phng php ny c tc dng i chng na, th hiu
qu ca n cng khng ko di nhiu hn mt hoc hai nm.
Kinh nghim bn thn ti ch ra rng bng vic gieo ht ging v sau khi cy trng v
trc vn cn trn ng, sao cho chng n gia m c di v c ba l, ng thi ri ln trn
mt lp rm la go, hc mch hoc i mch ngay khi ma v thu hoch xong, vn chim
s c th c gii quyt mt cch hiu qu nht.
Nhng nm qua, ti mc nhiu sai st trong qu trnh th nghim v gp loi tht
bi. Ti gn nh bit v nhng iu sai st c th xy ra khi trng cy nng nghip nhiu hn
bt k ai khc Nht. Ln u thnh cng trong vic trng la v ng cc ma ng bng
phng php v canh, ti cm thy vui sng nh Columbus hn cm thy khi ng tm ra
chu M.

34

TRNG LA TRN NG CN
Vo u thng tm, khi nhng cy la trn rung ca lng ging cao ngang lng, th
trn rung ca ti, chng ch cao bng mt na. Tm cui thng by, nhng ngi ti thm
rung lun t ra hoi nghi v hi: Tin sinh Fukuoka , ch la ny liu c nn cm cho g
khng? Chc ch, ti tr li: Khng cn phi lo.
Ti khng ch trng cho cy mc nhanh, cao ln vi nhng ci l to. Thay vo , ti gi
cho cy cng nh gn cng tt. Gi cho ngn cy nh, khng chm bn qu mc, v chng
mc ng theo hnh dng t nhin ca cy la.
Thng th nhng cy la cao 9 tc hoc 1 thc 2 ra l xum xu v cho cm tng rng
n s u nhiu ht, nhng thc ra ch cc nhnh l mc khe m thi. Sn lng tinh bt ln
nhng hiu qu th thp, v qu nhiu nng lng c dng vo vic pht trin thn l nn
chng cn bao nhiu c tch tr trong cc ht thc. Ly v d, nu nhng cy la cao, qu
kh cho 9 t rm th sn lng thc thu c s tm 4 t ri ti 5 t ri. Cn i vi nhng
cy la nh, nh nhng cy trn rung ca ti th c 9 t rm cho 9 t thc. Vo nhng lc
ma mng tt, sn lng thc t nhng cy la ca ti s t ti tm 1 tn mt, ngha l,
nhiu hn 20% so vi lng rm.
La trng rung cn s khng mc qu cao. nh nng mt tri c tip nhn ng u,
chm ti tn gc v nhng l cy pha di. Tm 6 phn vung l l sn sinh ra su ht
thc. Ch cn ba n bn l nh l qu cho ra hng trm ht thc trn mi ngn la. Ti
gieo ht hi dy, thnh ra c tm 300-360 nhnh la cho ht (24 n 30 cy) trn mi mt
vung rung. Nu bn c nhiu m m khng c trng ra nhng cy la ln, bn c th thu
c sn lng ln chng my kh khn. iu ny cng ng vi la m, hc mch, kiu
mch, yn mch, k v cc loi ng cc khc.
D nhin, cch lm thng dng l gi nc ngp trong rung tm 5 ti 10 phn sut c
ma la. Nng dn trng la nc t rt nhiu th k ri nn phn ln tin rng khng th
trng la theo bt k cch no khc. Nhng ging la canh tc trong rung t s tng i
khe nu c trng trong rung ngp nc, nhng s khng tt cho cy khi trng theo cch
ny. Cy la s sinh trng tt nht khi lng nc trong t chim khong 60 n 80% kh
nng gi nc ti a ca t. Khi rung khng ngp nc, b r cy s pht trin mnh m
hn, khi , cy s chng chu tt hn trc s tn cng ca bnh tt v cn trng.
L do chnh ca vic trng la trong rung ngp nc l kim sot c di, bng cch to
ra mi trng m trong ch mt s t loi c di c th sng c. Tuy nhin, nhng loi c
sng c th phi nh bng tay hoc lm bt gc bng dng c lm c cm tay. Vi cch lm
truyn thng nh th, cng vic sn lng v tn thi gian ny c phi lp i lp li mi ma
la.
Vo thng su, trong sut ma ma, ti gi nc trong rung tm mt tun. t loi c di
rung cn no c th sng st thm ch ch trong mt khong thi gian ngn m khng c xy, v bn c ba l cng ho vng. tng l khng dit c ba l m ch lm chng yu i
nhng cy m mc vng trc . Khi nc c tho i (cng sm cng tt), c ba l s hi
phc v lan ra che ph b mt rung, bn di nhng cy la ang sinh trng. Sau th
hu nh ti khng phi lm g vi chuyn iu tit nc na. Vo na u v la ti hon
ton khng ti nuc. Ngay c nhng nm t ma, t bn di lp rm v lp phn xanh vn
gi c m. Vo thng tm, ti cho nc vo tng t mt nhng khng bao gi gi nc
li trong rung.

35

Nu ti cho mt ngi nng dn xem cy la trng trong rung ca ti, ng ta s lp tc

bit ngay rng mt cy la phi nh th v chng c mt hnh dng l tng. ng ta s bit
rng la ging ny mm mt cch t nhin v khng phi cy m, rng cy la ny khng
trng ni nhiu nc, khng s dng ti phn ho hc. Bt k ngi nng dn no cng c
th phn bit c nh l chuyn ng nhin, bng cch nhn vo hnh thc tng th ca
cy la, hnh dng r v khong cch cc t trn thn la. Nu bit hnh dng l tng ca
n ri th ch cn chuyn trng th no cho cy la c hnh dng y vi nhng iu kin c th
trn chnh mnh rung ca mnh.
Ti khng tn thnh vi kin ca gio s Matsushima cho rng s l tt nht khi chic l
th t, tnh t ngn cy la xung, di nht. C nhng khi chic l th hai hoc th ba di nht
th ta c c kt qu tt nht. Nu s sinh trng c km li trong lc cy la cn non th
l trn cng hay l th hai thng tr nn di nht, m vn c ma ln.
L thuyt ca gio s Matsushima c c t nhng v th nghim s dng cc ging la
yu t c trng vi phn bn trong t m ri sau mang i cy. La ca ti th khc,
chng c trng theo chu k sng t nhin ca cy la, nh th chng ang mc hoang vy.
Ti kin nhn ch i cho la pht trin v chn theo nhp ring ca n.
Nhng nm gn y, ti ang th pht trin mt ging la np c t min Nam. Mi ht
ging, c gieo vo ma thu, cho ra trung bnh 12 nhnh vi khong 250 ht mi nhnh. Ti
tin rng vi ging la ny, mt ngy no ti c th gt hi c sn lng gn chm ti
ngng ti a v mt l thuyt c th c, cn c trn nng lng mt tri xung cnh
ng. Ti mt s khonh trong cc tha rung ca ti, vi ging la ny, sn lng thu hoch
27 gi ri (7 t ri) la trn mi nghn mt vung thnh hin thc.
Nhn di con mt hoi nghi ca k thut gia, phng php trng la ca ti c th c
bo l ngn hn hoc ch cho kt qu tm thi. Nu vic th nghim tip tc tin hnh lu
hn na th mt vi vn no nht nh s ny sinh, ng ta c th ni vy. Nhng m, ti
trng la theo cch ny c trn hai mi nm. Mi nm tri qua, sn lng vn tip
tc tng v t ngy cng tr nn mu m.

36

CY N QU
Ti cng trng nhiu ging cam qut trn nhng sn i gn nh. Sau chin tranh, khi
khi nghip lm nng, ti bt u vi 7.000 mt vung trng cam qut v 1.500 mt vung
rung trng la. Gi th ch din tch trng cam qut khng thi cng ln ti trn 50 nghn
mt vung. Ti c s t ny nh tip qun cc sn i b b hoang xung quanh. Ri ti
pht quang chng bng tay.
Nhng cy thng trn mt s sn dc ny b cht tri vi nm trc . Tt c nhng
g ti lm l o cc l theo ng vng quanh i v trng nhng cy cam qut ging. Cc
chi cy nh t nhng gc cy b n v vi thi gian, c lau Nht, c tranh, v dng x
bt u pht trin mnh. Cc cy cam ging lt thm trong m cy ci ri rm .
Ti ct i phn ln cc mm thng, nhng vn cho mt s mc tr li chn gi. Ri ti
pht i nhng bi cy v m c che kn mt t v trng c ba l ln .
Sau su hoc by nm nhng cy cam qut cui cng cng ra qu. Ti o t pha sau
13

nhng ci cy to thnh cc t cao . By gi khu vn trng c hi khc so vi bt k

khu vn no khc.
Tt nhin l ti vn gi nhng nguyn tc khng cuc xi, khng dng phn bn ho hc,
khng dng thuc tr su v thuc dit c. Mt iu th v l, lc u, trong khi cy con cn
ang pht trin di bng nhng cy rng mc li, th khng h c du hiu ca su b ph
hoi, chng hn nh bn rp u mi tn hay gp. Mt khi nhng cy bi v cy ln mc li
b cht ht, t tr nn bt hoang d v trng ging mt khu vn hn, ch khi th bn cn
trng ny mi xut hin.
cho cy n qu pht trin theo hnh dng t nhin ca n ngay t u l tt nht. Cy
ny s ra tri hng nm v khng cn c ct ta. Mt cy cam th cng pht trin hnh dng
ging nh mt cy tuyt tng hoc mt cy thng, tc l, mt thn chnh duy nht mc thng
ln cng vi nhng cnh nhnh m ra so le. D nhin tt c cc ging cam qut khng sinh
trng ti chnh xc cng mt kch thc v hnh dng. Ging Hassaku v Shaddock vn rt
cao, ging qut Unshu ma ng th ln v b b, cc ging qut Satsuma trc y lc
trng thnh th nh b, nhng chng u c mt thn chnh duy nht.

Khng Git Nhng Loi Thin ch

Ti ngh ai cng bit rng nhng con su hi thng thy nht trong cc vn cy, nh
rp v b sp c sng, u c k th t nhin, nn khng cn phi dng thuc tr su
kim sot chng. C mt thi, loi thuc tr su Fusol c dng Nht Bn. Cc loi thin
ch b tiu dit hon ton v hu qu vn cn cho n gi nhiu tnh trong c nc. T kinh
nghim ny, ti ngh phn ln nng dn nhn ra rng khng nn dit b cc con thin ch
bi l v lu v di, thit hi ln hn do l cn trng ph hoi l iu khng th trnh khi.
Khi bn ve v rp xut hin tht, nu dng dung dch du my, loi ho cht gn nh v
hi i vi bn thin ch, c pha long 200 ti 400 ln phun nh vo tm gia h, ri
sau cho qun th cn trng t t ti trng thi cn bng t nhin th ni chung vn
ny s t c gii quyt. Vic ny s khng c tc dng nu s dng mt loi thuc tr
su gc pht-pho hu c vo thng su hoc thng by, v bn thin ch cng b ho cht ny
git cht.

13

C l ng Fukuoka p t cao vi dng gi nc v cht mn hu c khng b tri i (ND)

37

Ti khng c c v vic s dng ci gi l dung dch phun hu c v hi chng hn nh

dung dch mui ti hoc dung dch du my, cng khng phi l ti thch th vi vic a
nhng loi thin ch l vo vn cy kim sot cc con cn trng gy hi. Nhng ci cy b
suy yu v b tn cng bi cn trng ti mc chng s lch lc khi hnh dng t nhin. Nu
cy sinh trng theo mt kiu phi t nhin v b b mc trong trng thi , cc nhnh cy s
an ri vo nhau v kt qu l b cn trng ph hoi. T u, ti k l ti lm cht sch
nhiu mu cam qut theo cch ny nh th no ri.
Du sao th, nu cy ci dn c iu chnh, chng s tr li t nht l gn ging vi hnh
dng t nhin ca chng. Cy s khe hn v cc bin php kim sot cn trng s tr nn
khng cn thit. Nu mt ci cy c trng cn thn v cho mc theo hnh dng t nhin
ngay t u, th s khng cn phi xn ta hay phun thuc g ht. Phn ln nhng cy ging
u b ct ta t trc hoc b r ca chng b h hi ti vn m trc khi c nh ra
trng vn, nn vic ct ta ngay t u l cn thit.
Nhm ci thin t vn, ti th trng nhiu ging cy khc nhau. Trong s c cy
keo Morishima. Loi cy ny sinh trng sut c nm, ma no cng m chi mi. Nhng
con rp, sng nh nhng ci chi ny, bt u sinh si ny n nhiu. Bn b ra th n rp
v chng my chc chng cng bt u tng s lng. Sau khi x ht ch rp, chng leo xung
nhng cy cam v bt u xi nhng con cn trng khc nh ve, rp u mi tn v rp sp
bng.
Trng cy n qu m khng cn ta cnh, bn phn hoc phun xt ho cht th ch kh d
trong phm vi mt mi trng t nhin.

38

T VN
Khng cn ni cng bit rng vic ci thin t l mi quan tm c bn trong chm sc
vn cy. Nu dng phn ho hc cy ci s sinh trng cao ln hn, nhng nm ny qua
nm khc t s tr nn cn ci. Phn bn ho hc s ht kit sc sng ca t. Ngay c nu
ch dng cho mt th h thi, t cng s phi chu tn tht ng k.
Trong lm nng khng c con ng no khn ngoan hn con ng ci thin t mt
cch tng th. Cch y hai mi nm, b mt ca ngn ni ny ch l t st tr tri, cng
n ni khng th cm xng vo c. Phn ln t quanh y lc l nh th. Ngi ta
trng khoai ty cho n khi t cn kit v ri b hoang chng. C th ni rng, khng phi ch
trng cam v rau xanh, m ng ra ti cng gip phc hi mu m ca t y.
Chng ta hy ni v vic ti phc hi nhng sn ni cn ci ny nh th no. Sau
chin tranh, k thut cy xi vn cam v o nhng ci h chn cht hu c c khuyn
khch. Khi quay v t trung tm th nghim, ti th lm nh th trong chnh vn ca
mnh. Sau vi nm ti i n kt lun rng phng php ny khng ch tn sc, m xt v mt
ci to t, l hon ton v dng.
Lc u, ti chn rm v dng x mang t trn ni xung. Vc nhng l nng ti 40 cn
hoc hn qu l vic nng nhc, nhng sau hai hay ba nm, thm ch vn khng c mn
vun va lng bn tay ti. Nhng ci ho ti o chn cht hu c sp xung v tr thnh
nhng ci hm l thin.
Tip , ti th chn ci g. C l rm l nhn t h tr tt nht cho vic ci thin t,
nhng xt t lng t tht c hnh thnh, th g tt hn. S n c chng no vn cn cy
cht. Tuy nhin, vi nhng ai khng c cy gn quanh , tt hn l trng cy ly g ngay
trong vn cn hn l phi i mang chng t xa v.
Trong vn ca ti c thng, tuyt tng, vi cy l, hng vng, sn tr, s-ri Nht v nhiu
loi cy bn a khc mc xen gia nhng cy cam qut. Mt trong nhng ging cy th v
nht, d chng phi cy bn a, l cy keo Morishima. N vn l loi cy m ti cp lc
trc trong mi tng quan vi bn b ra v vic bo v nhng con thin ch. G ca n
chc, hoa thu ht ong ti cn l th dng lm thc n gia sc tt. N gip phng trnh cn
trng ph hoi trong vn, ng vai tr chn gi v loi vi khun rhizobium sng trong r ca
n lm mu m thm cho t.
Cy ny c du nhp t c cch y vi nm v mc nhanh hn bt k cy no ti tng
thy. Ch vi thng l r n m rt su, sau su n by nm, n cao nh mt ci ct
in thoi. Thm na, cy ny cn c kh nng c nh m, bi vy nu 6 n 10 cy c
trng trn mt nghn mt vung, t c th c ci thin ti tn tng su m chng cn phi
sn lng vc g t trn ni xung.
i vi lp t b mt, ti trn c ba l hoa trng v c linh lng gieo ln mt t cn ci.
Cng phi mt vi nm chng bm tr c, nhng cui cng th chng cng tr ln v che
ph khp cc sn i. Ti cng trng c c ci Nht (daikon). R ca loi rau kin cng ny
m su vo t, b sung cht hu c v m cc knh dn cho khng kh v nc lu thng.
N t gieo ht mt cch d dng v sau ch mt ln gieo ht thi l ta c th qun lun cng
c.
Khi t tr nn mu m hn, c di bt u tm ng tr li. Sau by hoc tm nm, m
c ba l hoa trng gn nh bin mt gia m c di, bi vy ti nm thm mt t ht c ba l
vo cui h sau khi pht bt c di. Thnh qu ca lp ph dy gm c di/c ba l ny l lp
39

t b mt ca vn cy, trong vng hn 25 nm qua, t ch tng l t st kh cng, gi

tr nn ti, sm mu v tha thi giun t vi cht hu c.
Vi lp phn xanh lm mu m lp t tht pha trn v r ca nhng cy keo Morishima
ci thin lp t su bn di, ta c th thoi mi trng trt m khng cn phn bn v cng
khng cn phi cy xi t trng gia nhng cy trng trong vn. Vi nhng cy g cao
dng chn gi, nhng cy cam qut gia v lp phn xanh ph pha di, ti tm ra
mt cch khi phi bn tm v mc vn cy t lo cho n.

40

TRNG RAU NH KIU

CY MC HOANG
Tip theo, chng ta hy ni v chuyn trng rau. Ngi ta c th hoc l dng vn sau
nh cung cp rau n hng ngy cho c gia nh hoc l trng rau trn t trng, khng ai s
dng ti.
i vi vn nh, ta nn trng ng loi rau vo ng thi im, vi t trng c
chun b sn vi phn trn hu c v phn chung, th l . Phng php trng rau s
14

dng ti gia thi Nht xa rt ha hp vi kiu cch t nhin ca i sng . Tr con n a

di tn cy n qu sn sau nh. L ln n tha t nh bp v r c i c u trong
t. Ch sa v a gin cn ngi nng dn th gieo ht trn t mu m. Su v cn trng
sinh trng cng vi m rau; bn g m su v ra nhng ci trng cho tr con n.
Mt gia nh nng thn Nht in hnh trng rau theo cch cho ti thi im cch y
cha n hai mi nm.
Bnh trn cy c ngn nga bng vic trng loi cy truyn thng vo ng thi im,
gi cho t khe mnh bng cch tr li n tt c nhng cht hu c d tha v lun canh cy
trng. L cn trng gy hi th c bt bng tay, hoc b l g xi. min nam Shikoku c
mt ging g n su b trn rau m khng bi r hoc lm nt cy rau.
Mt s ngi lc u c th hoi nghi v vic dng phn chung v phn bc, h ngh nh
th l c l v bn thu. Ngy nay, ngi ta mun rau sch, vy nn nng dn trng rau trong
cc nh knh hon ton khng dng ti t. Trng trn si, trng trn ct v thy canh ang
tr nn ngy cng thng dng hn. Rau c trng vi cc dng cht ho hc v bng nh
sng c lc qua lp che bng nha vinyl. Tht l l ngi ta ngh rau trng kiu ho hc ny
l sch v an ton n vo ngi. Nhng thc phm c trng trong t, cn bng nh
vo hot ng ca giun, cc vi sinh vt v phn chung phn hy mi l sch nht v lnh
mnh nht trong tt c cc loi.
Trong vic trng rau theo cch bn hoang d, tn dng khonh t trng, b sng hoc
bi t b khng, tng ca ti l ch vi ht ging ra ri rau mc ln cng vi c di. Ti
trng rau trn sn ni, tn dng cc khong trng gia nhng cy cam qut.
iu quan trng l bit trng rau ng thi im. Vi cc loi rau v xun, thi im tt
15

nht l khi c di ma ng ang a dn v ngay trc khi c di ma h kp ny mm . i

vi v thu, ht ging cn phi vi ra khi c ma h ang li tn v l c di ma ng cn cha
xut u l din.
Tt nht l ch cho ma ri xung, n c kh nng ko di vi ngy. Ct mt vt c ang
ph kn mt t ri rc ht ging rau ln. Khng cn phi ly t ph ln; ch cn t lp c
va ct ph ln ht ging che chn v l chim g khi n, cho ti khi chng c th ny
mm. Thng thng, c di phi c ct i hai hoc ba ln cho nhng cy rau con c mt
khi u vng chc , nhng i khi ch cn mt ln ct c l .
14

Nguyn vn: natural way of life

15

Phng php trng rau ny c ng Fukuoka pht trin bng phng php th sai, tng thch vi iu kin a
phng. Ni ng sng c ma n nh vo ma xun, vi kh hu m va trng rau tt c cc ma. Qua nhiu nm, ng
i n ch bit c rau no c th trng gia nhng loi c no v cch chm sc tng loi.
phn ln vng Bc M, phng php trng rau c th m ng Fukuoka s dng c th khng p dng c. Mi ngi
nng dn khi trng rau theo kiu bn hoang d s pht trin mt k thut ph hp vi vng t v cy c t nhin ni .

41

 nhng ni c di v c ba l khng qu dy, ta c th n gin vi ht ra l c. L g

s xi mt t, nhng nhiu ht khc s ny mm. Nu ta trng theo hng hoc theo rnh, c
kh nng bn b cnh cng hay nhng con cn trng khc s xi ti mt nhiu ht ging.
Chng i theo ng thng. L g cng s nhn thy ch t quang v ti bi tm. Theo kinh
nghim ca ti tt nht l hy ri ht mi ch mt t.
Rau c trng theo cch ny mnh m hn phn ng chng ta tng. Nu mc trc c
di, chng s khng b ln t v sau. C mt s loi rau nh rau chn vt v c rt khng d ny
mm. Ngm nhng ht ging ny trong nc mt n hai ngy, ri bc chng trong vin t
st nh l vn c gii quyt.
Nu gieo hi dy mt cht, c ci Nht, c ci thng v nhiu loi rau n l ma thu s
mnh chng chi li vi c di ma ng v c di u ma xun. Lun c mt s cy rau
khng b thu hoch, ht ca chng t mc ln ht nm ny qua nm khc. Chng c mt
hng v c bit v n s rt th v.
Tht l cnh tng k diu khi thy nhiu loi rau l sinh si ny n y trn ni. Cc
loi c ci thng sinh trng na trong t, na trn mt t. C rt v ngu bng thng
mc thp v mp vi nhiu r con. Ti tin rng v cht hi hng ca nhng ging cy ny l
tha hng t t tin hoang d ban u ca chng. Ti, hnh Nht v ti Tu mt khi c
trng s t mc ln nm ny qua nm khc.
Thi im gieo trng nhng cy h u tt nht l vo ma xun. u a v u thn th
d trng v cho sn lng cao. Trong vic trng u H Lan, u azuki, u nnh, u pinto
v u thn th vic cho ht ny mm trc l yu t quyt nh. Chng s rt kh m ny
mm nu khng c ma, v ta cn phi trng chng l chim v bn cn trng na.
C chua v c tm khi cn non khng mnh cnh tranh vi c di, v th cn phi
trng vn m trc ri mi bng i trng. Thay v cm cc cy thng ln, c cho
c chua b trn mt t. R cy s m xung t cc t trn thn chnh, nhng chi mi s
nh ln v cho tri.
i vi da chut, ging b-trn-mt-t l tt hn c. Ta s phi chm lo cho nhng cy
non, thi thong ct c di, nhng sau chng s mc khe. t tre hoc cc cnh cy trn
t, bn da chut s leo bm ph kn chng. Nhng cnh cy s gi cho qu da chut
khng chm mt t, trnh cho n khng b thi.
Phng php trng da chut ny cng dng c cho cc loi da v b.
Khoai ty v khoai s l nhng loi cy rt khe. Mt khi trng, nm no chng cng s
ln ng ch v khng bao gi b c di ln t. Ch vic b li mt vi c trong t khi ta thu
hoch. Nu t cng th hy trng c ci Nht trc. Khi r cy pht trin, chng s lm t
xp v mm, v sau t ma th c th trng khoai ty ch .
Ti pht hin thy c ba l hoa trng c li trong vic ngn chn c di. Chng mc ken
dy v c th bp cht nhng th c di khe nh ngi cu v c mn tru. Nu c ba l c
gieo trn ln vi ht ging rau, n s c tc dng nh mt lp che ph sng, lm mu m cho
t, gi t m v ti xp.
Cng nh vi cc loi rau, iu quan trng l chn ng thi im gieo ht c ba l.
Cui h hoc vo ma thu l thi im tt nht; b r ca chng s pht trin trong sut
nhng thng lnh lo, to cho c ba l vt qua c cc loi c ma xun. C ba l cng
mc tt nu gieo sm vo ma xun. Vi ht hoc trng thnh hng cch nhau khong tm 3
tc l n. Mt khi c ba l tr vng c, ta s khng cn gieo li n trong vng nm hay
su nm.
Mc ch chnh ca vic trng rau bn hoang d ny l trng hoa mu cng t nhin
cng tt trn t m nu khng canh tc th s b b khng. Nu ta c tnh s dng cc k
thut tin tin hoc c c c sn lng ln hn, nhng n lc y s kt thc trong tht
bi. Trong hu ht cc trng hp, tht bi ny s c nguyn nhn do su bnh. Nu cc loi
42

16

tho dc v rau c trn ln vi nhau v trng cng m cy ci t nhin, thit hi do su

bnh s c gim thiu m khng cn s dng ti thuc phun xt hoc phi bt su bng tay
na.
Ta c th trng rau bt k ni no c c di mc khe v a dng. Quan trng l phi
quen thuc vi chu k hng nm v kiu sinh trng ca cc loi c di . Bng cch quan
st chng loi v kch c ca c di mt vng, ta c th bit kiu t l g v liu c
thiu ht mt loi dng cht no khng.
Trong vn cy n tri, ti trng ngu bng, bp ci, c chua, c rt, m tt, cc loi u,
c ci, nhiu loi tho dc v rau c khc cng bng phng php bn hoang d ny.

16

Trn ht trc khi gieo (ND)

43

NHNG IU KIN CHO VIC

T B HO CHT
Ngy nay, vic trng la go ca Nht Bn ang ng trc mt ng r quan trng. Nng
dn v cc chuyn gia u bi ri khng bit phi theo con ng no tip tc kiu cy la
hay chuyn sang cch gieo ht trc tip. Nu theo kiu sau th chn canh tc hay v canh. Ti
ni sut hai mi nm qua l kiu gieo ht trc tip v v canh cui cng s chng t n l
phng php tt nht. tnh Okayama, tc m phng php ny lan truyn khin
ngi ta phi m to mt.
Tuy nhin, nhiu ngi bo vic da vo nn nng nghip phi ho cht cung cp thc
phm cho c nc l iu khng th tng tng c. H ni cc bin php ho hc phi
c s dng kim sot ba bnh ln trn cy la thi gc, o n v bc l. Nhng nu
nng dn ngng s dng cc ging ci tin yu ui, dng vic b sung qu nhiu m cho
t v gim lng nc ti cho b r pht trin khe mnh th tt c cc bnh k trn s
bin mt v vic phun xt ho cht s tr nn khng cn thit.
Lc u, t st trong rung ca ti ngho v khng thch hp cho trng la. Bnh tim
17

t sn xy ra thng xuyn. Nhng khi t rung tng dn mu m, t l mc phi bnh

ny gim hn. Thi gian gn y khng cn thy bng pht na.
Vi thit hi do su b th tnh hung cng nh vy. iu quan trng nht l khng c
git cc con thin ch. Duy tr nc thng xuyn trong rung hoc ti nc t ng hay
nhim vo rung cng s gp vn cn trng ph hoi. Nhng loi cn trng gy hi phin
toi nht, nhng con ry vo ma xun v ma thu, c th nm trong tm kim sot nh vo
vic khng cho nc vo rung.
Ry xanh ui en trn la, sng trong m c di sut c ma ng, c th tr thnh mt
vt ch cha vi-rt gy bnh o n. Nu iu ny xy ra th hu qu thng s l mt t
mi n hai mi phn trm sn lng do bnh o n. Tuy nhin, nu khng phun xt
thuc ho hc, s c nhiu nhn hin din trong rung, v ni chung l ta c th nhng phn
vic ny cho chng. Nhng con nhn rt nhy cm vi s can thip d l nh nht ca con
ngi, v th lun lun phi cn trng khi tnh ti chuyn ny.
Hu ht mi ngi ngh rng nu khng dng phn bn ho hc v thuc tr su th sn
lng nng nghip s st gim mt phn mi so vi mc hin ti. Cc chuyn gia v cn
trng gy hi d on thit hi trong nm u tin sau khi khng dng ti thuc tr su s
vo khong nm phn trm. St gim nm phn trm na do khng dng phn bn ho hc
chc hn s khng phi l d on sai g cho lm.
Ngha l, nu vic s dng nc trong rung la b ct gim, phn bn ho hc v thuc
tr su, c c v bi Hip hi Hp tc x nng nghip, m b b i, th thit hi trung bnh
trong nm u tin s khong mi phn trm. Nhng nng lc hi phc ca t nhin l tuyt
vi ngoi sc tng tng. Ti tin rng sn lng thu hoch s tng ln v cui cng s vt
qua mc ban u.
17

Bnh tim t sn cn gi l bnh tuyn trng. Cy bnh c th b ln, phin l t c nhng vt trng do l mt dip lc, r
nt nht l phn chn phin l. L t cng non triu chng cng r, c khi c phin l hay phn ln phin l b trng hon
ton, l yu t, ngn l b r xung, nn nng dn cn gi l bnh tim t nhiu.
giai on tr, bnh rt d pht hin. L b bin dng, xon, nht l l c. Gi bn trong cng b bin dng, r nht phn
chn ca gi. Chi bnh c th nhy nhnh thn. B l v cc lng trn ca thn c th c mu nu ti (ND).

44

Khi cn lm Trm Kim nghim Kochi, ti thc hin cc th nghim ngn nga su
c thn. Nhng con cn trng ny chui vo sng nh trong thn cy la, lm nhnh la
chuyn sang mu trng v ho i. Phng php dng c tnh thit hi rt n gin: ta
m xem c bao nhiu nhnh la mu trng. Trong mt trm cy th mi n hai mi phn
trm cc nhnh la c th b trng. Trong nhng trng hp nghim trng, khi m trng c v
nh c ma v b hy hoi, th thit hi tht s l tm ba mi phn trm.
th xem c trnh c thit hi ny khng, mt tha rung trng la c phun thuc
tr su tiu dit su c thn; mt tha rung khc th khng lm g c. Khi tnh ton kt
qu th ho ra l tha rung khng x l g vi nhiu nhnh la b ho li cho sn lng cao
hn. u tin, bn thn ti cng khng tin c chuyn nh th v ngh rng y l mt sai s
th nghim. Du sao th s liu dng nh l chnh xc, th nn ti tip tc iu tra.
Thc t l, bng vic tn cng cc cy yu hn, bn su c thn to ra i loi mt hiu
ng ta bt. Mt s nhnh la ho i li nhiu khong trng hn cho cc cy la cn li. nh
sng mt tri v th c th thm nhp ti nhng ci l di thp. Kt qu l cc cy la cn li
s mc khe hn, m ra nhiu nhnh la cho ht hn, v sn sinh nhiu ht trn mt bng
la hn l khi khng b ta bt i. Khi mt cc nhnh la qu ln v bn cn trng khng ta
bt phn tha ra, th cy la trng vn kh khe mnh, nhng trong nhiu trng hp, sn
lng thu hoch thc t li thp hn.
Nhn vo nhiu bo co t cc trung tm nghin cu kim nghim, ta c th thy kt qu
c ghi chp li t vic s dng gn nh mi loi ho cht phun xt. Tuy th, thng th
ngi ta khng nhn ra rng ch mt na trong s cc kt qu ny c em ra bo co. Tt
nhin y khng c chuyn c tnh che giu g, nhng khi cc kt qu c cng b bi cc
cng ty ho cht, nh trong cc mu qung co, th gn nh nhng s liu cn c mu thun
b lp lim i. Cc kt qu m cho thy sn lng thp, nh trong th nghim vi su c
thn, c nh du nh l nhng sai s th nghim v b loi b. D nhin l c nhng trng
hp trong vic dit cn trng em li sn lng tng, nhng cng c nhng trng hp
sn lng suy gim. Nhng bo co v sn lng thp him khi c cng b.
Trong s cc ho cht s dng trong nng nghip, thuc dit c c l l loi kh thuyt
phc nng dn ng s dng nht. T thi xa, ngi nng dn phi kh s trong trn
chin vi c di. Cy t, cuc xi gia cc hng la, bn thn nghi thc cy la, tt c ch
yu u nhm ti vic loi tr c di. Trc khi c thuc dit c, mi ma v, ngi nng dn
s phi li nhiu cy s trn cc ng la ngp nc, y mt dng c nh c ngc xui cc
hng la v thm ch phi nh c bng tay. V th tht d hiu khi nhng ho cht ny li c
n nhn nh mn qu tri ban. Vi vic s dng rm, c ba l v ch a nc vo rung
tm thi, ti tm ra mt cch n gin ch ng c di m khng cn phi vt v b cng
lm c hay s dng ti ho cht na.

45

CC HN CH CA
PHNG PHP KHOA HC
Cc nh nghin cu nn tr thnh trit gia trc khi tr thnh nh nghin cu. H nn
xem xt u l mc tiu ca con ngi, u l th m nhn loi nn to ra. Cc bc s trc
ht cn xc nh, mc cn bn, u l th m con ngi da vo sng.
Bng vic p dng cc l thuyt ca mnh vo lm nng, ti th nghim trng cc ma
v ca mnh theo nhiu cch khc nhau, lun lun vi tng pht trin c mt phng
php gn vi t nhin. Ti lm c iu ny bng cch b i nhng k thut nng
nghip khng cn thit.
Nng nghip theo khoa hc hin i th tri li, khng c tm nhn nh vy. Vic nghin
cu lan man v mc ch khin mi nh nghin cu ch nhn thy mt phn trong v vn cc
yu t t nhin tc ng ln sn lng thu hoch. Hn na, nhng yu t t nhin ny bin
i tu theo ni chn v thi gian.
Cho d l cng mt khonh t mt nghn mt vung , ngi nng dn phi trng cy
ma v ca mnh mi nm mt khc tu theo s bin i ca thi tit, mt cc loi cn
trng, iu kin t trng v nhiu nhn t t nhin khc. T nhin khp mi ni, vn ng
khng ngng; cc iu kin khng bao gi l y ht nhau trong hai nm bt k no.
Nghin cu hin i chia t nhin ra thnh cc mnh nh v tin hnh cc php th khng
tun theo quy lut t nhin cng nh cc kinh nghim thc t. Cc kt qu nghin cu c
sp xp v s thun tin trong nghin cu ch khng theo nhu cu ca ngi nng dn. S l
mt sai lm ln khi cho rng c th p dng thnh cng nhng kt qu nghin cu trn rung
ca ngi nng dn nh trn m rung th nghim.
Gn y Gio s Tsuno ca Trng i hc Ehime c vit mt cun sch di v mi quan
h gia s trao i cht ca cy v sn lng thc thu hoch c. V gio s ny thng n
rung ca ti, o su xung vi tc kim tra mu t, cn dn sinh vin theo o gc
chiu ca mt tri v bng rm v th khc na, ri ly vi mu cy mang v phng th
nghim phn tch. Ti thng hi ng ta: Khi no quay li, ng s th phng php gieo
ht trc tip v canh ch?. ng ta ci ci tr li: Khng, ti phn p dng li cho ng.
Ti s ch bm cht ly vic nghin cu thi.
Th y, chuyn n l nh vy. Anh nghin cu chc nng qu trnh trao i cht ca cy
v kh nng hp th cht dinh dng t t ca n, vit sch, nhn bng tin s nng nghip.
18

ng c hi liu l thuyt v s ng ho ca anh c lin quan g ti hoa li hay khng.

19

Ngay c khi ta c th gii thch s trao i cht tc ng th no ln sc sn xut ca

chic l pha trn cng khi nhit trung bnh l 29 C, th vn c nhng ni m nhit
ny khng phi l 29 . Hn na, nu nm nay Ehime nhit l 29 th sang nm c th
n ch cn 24 . Nu ni n gin rng ch cn y mnh qu trnh trao i cht l s lm
tng lng tinh bt hnh thnh v mang li nng sut cao l mt sai lm. a l v a th t,
iu kin t trng, cu trc ca n, kt cu, s thot nc, thi gian chiu sng, mi lin h
gia cc loi cn trng, loi ging s dng, phng php canh tc thc s l v cng v tn
cc nhn t - tt c u phi c xem xt. Mt phng php kim nghim khoa hc m a
c tt c cc yu t lin quan vo xem xt l iu bt kh thi.
18

Qu trnh trao i cht bao gm ng ho v d ho (ND)

19

Nguyn vn: Productivity

46

Do ny ta nghe thy nhiu v li ch ca Phong tro la tt v Cuc cch mng Xanh.

Bi l nhng phng php ny ph thuc vo nhng ging la yu t, ci tin nn vic
ngi nng dn s dng ho cht v thuc tr su tm n mi ln trong sut ma v l
iu cn thit. Trong mt thi gian ngn, t trng s b xa sch cc vi sinh vt v cht hu
c. S sng ca t b hy hoi v ma v tr nn ph thuc vo cc dng cht thm vo
di dng phn bn ho hc.
C v nh mi th tt hn ln khi ngi nng dn p dng cc k thut khoa hc, nhng
th khng c ngha l khoa hc phi n gii cu do mu m t nhin vn khng ,
m s gii cu thnh ra cn thit l do mu m t nhin ca t b hy hoi.
Bng cch ri rm, trng c ba l, v tr v cho t tt c nhng cht hu c tha, t s
c c tt c dng cht cn thit cho vic trng la v ng cc v ng trn cng cnh ng
ht nm ny qua nm khc. Bng vic lm nng t nhin, nhng cnh ng b ph hoi bi
qu trnh canh tc hay bi vic s dng cc ho cht nng nghip, s c th c khi phc
mt cch c hiu qu.

47

III
MT NNG DN LN TING
Nhng ngy ny, ti Nht Bn, ngi ta lo ngi rt nhiu, mt cch chnh ng, v cht
lng mi trng suy gim dn n nhim thc phm. Dn chng t chc cc cuc ty
chay v biu tnh ln phn i s th ca cc nh lnh o chnh tr v cng nghip.
Nhng tt c nhng ng thi ny, nu c tin hnh vi tinh thn nh hin ti, cng ch l
nhng c gng v ch m thi. Ni v chuyn x l dn dp vi trng hp gy nhim c th
th cng ging nh cha triu chng trong khi gc r ca cn bnh vn tip tc pht tc.
Chng hn cch y 2 nm, mt hi ngh vi mc ch bn tho v nhim c t chc
bi Trung tm Nghin cu v Qun l Nng nghip, cng vi y ban Nng nghip Hu c v
Nada Co-op (Hp tc x Nada). Ch tr hi ngh l ng Teruo Ichiraku, ngi ng u ca
Hip hi Nh nng Hu c Nht Bn v cng l mt trong nhng nhn vt c th lc nht
trong Hp tc x Nng nghip trc thuc chnh ph. Nhng khuyn ngh ca c quan ny
trong vic loi cy no, loi ging no nn trng, nn bn bao nhiu phn, nn a vo s
dng nhng ho cht g u c hu nh l tt c nng dn Nht lm theo.
Bi v c a dng thnh phn nhng ngi c tm nh hng nh vy tham gia, ti
tham d vi hy vng rng mt ng thi c tm nh hng su rng c th s c quyt
nh chn la v a vo thc tin.
ng trn quan im cng khai ho vn nhim thc phm, hi ngh ny c th c
coi l thnh cng. Nhng cng nh cc cuc hp khc, cc vn tho lun b h cp xung
thnh mt lot cc bo co k thut chuyn su bi cc chuyn gia nghin cu v cc tng
thut mang tnh c nhn v mc kinh hong ca nhim thc phm. C v nh chng mt
ai mun ch ra vn tm cn bn ca n.
Trong mt tho lun v nhim c thy ngn c ng chng hn, m u i din Cc
Thy sn pht biu v chuyn vn ny tr nn ng s nh th no. Vo thi im ,
nhim c thy ngn ang c nhc n hng ngy trn bo i nn mi ngi u chm
ch nghe xem ng ta ni g.
V din gi ny ni rng lng thy ngn trong c th ca c ng, ngay c nhng con bt
c Bc Bng Dng v vng bin gn Nam cc, l cc k cao. Tuy nhin, khi mt mu vt
trong phng th nghim thu thp c t vi trm nm trc c m x v phn tch th con
c ny, tri vi k vng, li cng c cha thy ngn. Kt lun tm thi ca ng ta l vic tiu
th thy ngn l cn thit cho s sng ca c ng.
C ta nhn nhau ng vc. Mc ch ca cuc hp ny ng l ra l xc nh lm th no
i ph vi vn nhim tc ng ln mi trng v a ra cc bin php khc phc
n. Thay vo , y v i din ca Cc Thy sn li ni rng thy ngn l cn thit cho s
sng ca c ng. iu ti mun ni y l ngi ta khng nm c nguyn nhn gc r ca
nhim m ch thy n t mt kha cnh hi ht v nng cn.
Ti ng dy v kin ngh rng chng ta cn chung tay ln phc tho, lp k hoch c
th i ph ngay vi nhim. Chng phi c ni ngay ti vic ngng s dng cc loi ho
cht gy ra nhim th tt hn khng? La go chng hn, c th sinh trng rt tt m
khng cn ti phn thuc ho hc, cng nh cam qut, v cng khng kh khn g khi trng
rau theo cch . Ti ni rng iu c th lm c v rng ti vn ang lm th trn

48

nng tri ca ti trong nhiu nm qua, nhng chng no chnh ph cn tip tc ng h vic s
dng ho cht th s chng cn ai khc mun th lm nng nghip sch c.
Hin din ti hi ngh c cc thnh vin Cc Thy sn, cng nh nhng ngi ti t B
Nng Lm v Hp tc x Nng nghip. Nu h v ngi ch tch hi ngh - ng Ichiraku tht s
mun thc y mi vic v ngh nng dn c nc nn th vic trng la khng dng ho
cht th c th c s thay i su rng ri.
Tuy nhin c mt vn ln. Nu cy trng m khng s dng ho cht nng nghip, phn
bn hoc my mc th nhng cng ty ho cht ln s tr nn khng cn thit v Hp tc x
Nng nghip, c quan thuc chnh ph ny s tan r. a thng vn ra, ti ni rng
cc hp tc x v nhng ngi lp chnh sch cho nng nghip hin i da trn khon u t
ln vo phn bn v my mc nng nghip lm nn mng cho quyn lc ca h. Vic loi
b my mc v ho cht s mang li mt s thay i ton din c cu x hi v kinh t. V th,
ti khng thy c cch no m ng Ichiraku, cc Hp tc x hay cc quan chc chnh ph li c
th ln ting ng h cc gii php xa b nhim.
Khi ti ln ting nh vy, ngi ch tch ni Tha ng Fukuoka, ng ang lm hi ngh
kh chu vi nhng nhn xt ca mnh , lm ti phi ngm ming li. Vng, n din ra
nh vy y.

49

MT GII PHP GIN D

CHO MT VN KH KHN
Vy l c v nh cc c quan chnh ph chng h c nh ngn chn nn nhim. Kh
khn th hai nm ch tt c mi kha cnh ca vn nhim thc phm cn phi c
a ra ng thi v gii quyt cng mt lc. Mt vn khng th c gii quyt trn vn
bi nhng ngi ch quan tm n b phn ny hoc b phn kia trong tt c cc kha cnh
ca n.
Chng no nhn thc ca tt c mi ngi cn cha bin chuyn mt cch cn bn th
chuyn nhim s khng th ngn chn c.
20

Ly v d, ngi nng dn ngh rng bin Ni Hi th chng c can h g ti mnh. Anh ta

ngh rng coi sc vic nh bt c l trch nhim ca cc vin chc thuc Cc Thy sn v chu
trch nhim v vn nhim bin l cng vic ca y ban Mi trng. Vn nm ngay
trong chnh kiu suy ngh .
Cc loi phn bn ho hc hay c dng nht, m amoni, ur, phn ln v nhng phn
v c tng t c s dng vi s lng ln, ch vi phn trong l c cy trng hp
th. Phn cn li r r ra sng sui, cui cng ra bin Ni Hi. Cc hp cht cha nit ny
tr thnh thc n cho to v sinh vt ph du khin cho chng sinh si s lng ln, gy ra
hin tng thy triu . Tt nhin, cht thi cng nghip cha thy ngn v cc rc thi gy
nhim khc cng gp phn vo, nhng phn ln nhim nc Nht l do cc ho cht s
dng trong nng nghip.
V vy, chnh nng dn l ngi phi chu trch nhim ch yu v nn thy triu . Ngi
nng dn ri cc ho cht gy nhim xung cnh ng ca mnh, nhng cng ty sn xut ra
cc ho cht ny, nhng chc sc lng x tin tng vo s tin dng ca ho cht ri a ra
cc hng dn k thut tng ng - nu mi ngi trong nhng ngi trn y khng suy
ngm v vn ny mt cch su sc th s khng gii quyt c bi ton v nhim nc.
C nh by gi th ch nhng ai b nh hng trc tip nht mi tch cc trong vic c
gng tm cch i ph vi cc vn nn v nhim, nh trong trng hp u tranh ca cc
ng dn a phng chng li cc cng ty du ln sau s c trn du gn Mizushima. Hoc
khng th l mt s gio s ngh i ph vi vn bng cch x mt con knh xuyn qua
mn phnh to ca o Shikoku cho dng nc tng i sch ca Thi Bnh Dng chy
vo bin Ni Hi. Nhng chuyn i loi nh vy c nghin cu v th nghim ht ln ny
n ln khc, nhng mt gii php thc s th khng bao gi c th tm ra theo cch ny.
S tht l d chng ta c lm g, tnh hnh vn cng ngy cng xu i. Cc bin php i
ph cng cng phu th cc vn cng tr nn phc tp.
Gi d nh mt ng ng c t bng qua Shikoku v nc c bm t Thi Bnh
Dng vo bin Ni Hi. C cho l iu ny c th lm sch c bin Ni Hi, nhng s
ly u ra in vn hnh cc nh my sn xut ng thp v s cn bao nhiu in chy
my bm nc? Chc phi cn n nh my in ht nhn. xy dng mt h thng nh
th, b tng v tt c cc loi vt liu khc nhau phi c rp ni li v cn phi xy dng
mt trung tm x l uranium na. Khi cc gii php c pht trin theo kiu ny, chng s
ch gieo mm cho cc vn nhim i hai, i ba, nhng vn cn kh gii quyt hn so
vi nhng vn trc , m li cn lan rng hn.
20

Mt vng bin nh nm gia cc o Honshu, Kyushu v Shikoku.

50

Cng ging nh trng hp ngi nng dn hm li m ng mng dn nc ti qu

rng v cho nc chy o o vo rung la ca mnh. B mng s b nt v sp. Ti
lc th li phi b cng gia c. B mng c p cho kin c li, mng dn nc s
c m rng ra thm. Lng nc tng ln ch lm gia tng mi nguy him tim tng v ln
suy yu sau ca b mng s i hi cng sc ln hn xy dng li.
Khi mt quyt nh c a ra i ph vi cc triu chng ca mt vn , ngi ta
thng gi nh rng cc bin php khc phc s gii quyt c bn thn vn . Him
khi c chuyn nh vy. Cc k s c v nh khng th gii quyt cho thu o chuyn ny. Tt
c cc bin php i ph y u da trn mt nh ngha qu hp v ci khng n ang din
ra. Nhng bin php v i php ca con ngi bt ngun t s tht khoa hc v cch phn
xt khoa hc hn hp. M mt gii php thc s th khng bao gi c th c c theo cch
21

.
Cc gii php gin d ca ti, nh ri rm v trng c ba l, th khng to ra nhim.
Chng hiu qu v chng loi b c gc r ca vn . Cho ti khi no m lng tin thi hin
i t vo nhng gii php i cng ngh cn cha th b lt nho th tnh trng nhim s
ch c nc xu i.

21

Vi s tht khoa hc v cch phn xt khoa hc hn hp, ng Fukuoka ang ni n th gii nh c nhn nhn v dng

ln bi tr tu loi ngi. ng cho rng cch nhn nhn ny b hn ch vo mt kt cu khung c xc nh bi chnh nhng
gi thit ca chnh n.

51

TRI CY THI KH KHN

Ngi tiu dng ni chung ngh rng h chng can h g ti vic gy ra nhim trong nng
nghip. Nhiu ngi trong s h mun c thc phm khng b x l ho cht. Nhng thc
phm x l ho cht c a ra th trng ch yu l p ng cc s thch ca chnh
ngi tiu dng. Ngi tiu dng i sn phm phi to, bng, khng t vt. tha mn
nhng yu cu , nhng ho cht nng nghip ngng s dng t nm hoc su nm trc
gi li nhanh chng c a vo dng.
Lm sao m chng ta ri vo tnh trng kh x nh vy? Ngi ta ni h chng bn tm
liu da chut thng hay cong v rng tri cy khng cn p m. Nhng hy nhn vo th
trng bn s Tokyo nu ta mun bit gi bn thay i th no tu theo thch ca ngi
tiu dng. Khi tri cy trng ch p hn mt t xu, ta bn c gi cao hn t 10 ti 20 yn
mt k. Khi tri cy c phn loi: Nh, Trung bnh hoc Ln, gi mi k c th tng ln
gp i hoc gp ba cng vi s tng ln ca kch c.
Vic ngi tiu dng sn lng tr gi cao i vi thc phm tri ma cng gp phn vo
lm gia tng vic p dng cc phng php nui trng nhn to v s dng ho cht. Nm va
22

ri, nhng tri qut Unshu c trng trong nh knh bn vo ma h c gi cao gp t

mi n hai mi ln so vi qut ng v. Thay v gi thng thng ch 20 n 30 yn mt
k, ngi ta tr gi trn tri ti 170 yn, 220 yn, thm ch l 380 yn cho mt k. V nh
th, nu ta u t vi trm ngn yn lp t thit b, mua nhin liu cn dng v lm vic
thm gi, ta c th thu c li nhun.
Lm nng tri v cng ngy cng tr nn c a chung. c nhng tri qut sm hn
ch mt thng, dn thnh th c v kh hoan h mc hu bao tr cho khon u t thm ca
ngi nng dn v cng lao ng cng nh thit b. Nhng nu ta hi vic c loi tri cy ny
sm mt thng quan trng n u i vi con ngi, th s tht l, vic chng quan trng
cht no, v ci gi phi tr cho vic chiu theo s thch khng ch dng li tin.
Thm na, mt loi cht to mu, cch y vi nm khng c dng th by gi li c
s dng. Vi ho cht ny, tri cy s c mu tri chn sm hn mt tun. Gi bn tng gp i
hoc rt mt na, tu thuc vo vic tri cy c bn sm mt tun hoc bn sau mng 10
thng mi, bi vy ngi nng dn s dng ho cht thc tri cy tr mu nhanh, ri sau khi
thu hoch h tri cy trong phng chn bng kh ga.
Nhng v tri cy c hi bn sm vn cha ngt nn ngi ta s dng ti cht to
ngt nhn to. Thng thng, ai cng ngh rng ho cht to ngt b cm s dng ri,
nhng loi ho cht to ngt c phun ln cy th khng b quy nh l phm lut mt cch
r rng, minh bch. Cu hi y l liu n c ri vo nhm ho cht nng nghip hay
khng? D cu tr li l g i na th hu ht mi ngi ai cng s dng n c.
Tri cy sau c a n trung tm phn loi ca nh phn phi. c th phn loi
tri cy theo kch thc ln nh, ngi ta cho mi tri ln xung theo bng chuyn di hng
trm mt. Dp l chuyn thng gp. Trung tm phn loi cng rng ln th tri cy cng b va
p v nho ln lu hn. Sau khi c ra bng nc, nhng tri qut c phun cht bo
qun v qut cht to mu ln. Cui cng, hon thin, mt dung dch sp paraffin c
qut ln v tri cy c nh bng trng cho ho nhong. Ngy nay, tri cy thc s b i
x rt t bc.

22

Thng qut ny chn t nhin vo cui thu.

52

Nh vy, t trc khi tri cy c thu hoch cho n khi n c xut i v by bn th

nm hoc su loi ho cht c dng. y l cha k ti phn bn v cc ho cht phun
xt c s dng khi cy ang sinh trng trong vn. V tt c chuyn ny l do ngi
tiu dng mun mua tri cy trng hp dn hn mt cht. S thch nho nh ny t ngi
nng dn vo mt tnh th tht s kh x.
Nhng cch thc x l tri cy ny c ng dng chng phi bi v ngi nng dn thch
lm theo kiu nh vy, hay v nhng vin chc ca B Nng nghip thch y ngi nng dn
vt v thm. Ch ti khi no quan nim chung v gi tr thay i th tnh trng ny mi c th
ci thin c.
Khi ti cn lm Vn phng Hi quan Yokohama 40 nm trc, chanh v cam Sunkist vn
c x l theo cch . Ti kch lit phn i vic a h thng ny vo Nht, nhng
nhng li ca ti chng th ngn ni vic a chng vo s dng.
Nu mt h nng dn hay mt hp tc x chn dng mt quy trnh x l mi, chng hn
nh vic nh sp cho qut, th bi v vi vic chm cht thm nh th, li nhun s cao hn.
Cc hp tc x nng nghip khc s thy iu v chng my chc, h cng s p dng
quy trnh mi ny. Tri cy khng c x l nh sp s khng cn bn c gi cao nh
trc na. Trong vng hai, ba nm thi, vic nh sp s c s dng trn ton quc. S
cnh tranh sau s lm gi h xung, v tt c nhng g cn li i vi nng dn ch l gnh
nng v khi lng cng vic v nhng chi ph ph tri vo nguyn vt liu v thit b. By
gi, ngi nng dn buc phi s dng sp bng.
L d nhin l ngi tiu dng lnh chu hu qu. Thc phm khng ti vn c th bn
c v trng chng ti. Ni v mt sinh hc, tri cy trong trng thi hi ho ang gi cho
qu trnh h hp v tiu hao nng lng mc thp nht c th. Cng ging nh mt ngi
trong trng thi thin: s trao i cht, h hp v tiu hao ca-lo ca anh ta mc cc k thp.
Ngay c khi anh ta nhn n, nng lng trong c th vn s c bo tn. Tng t nh vy,
khi tri qut nhn nheo, khi tri cy ho, khi rau r xung, chng ang trong trng thi bo
tn gi tr dinh dng ca mnh trong khong thi gian lu nht c th.
Tht sai lm khi c duy tr v ti ngon n thun bn ngoi, nh khi ngi bn hng lin
tc vy nc ln rau qu. Mc d rau qu gi c v ti mi, nhng hng v v gi tr
dinh dng ca n s gim i nhanh chng.
Bt lun th no th tt c cc lin hp nng nghip v cc c s phn loi vn ang c
tch hp v m rng thm thc hin cc cng on khng cn thit nh trn ri. y c
gi l qu trnh hin i ho. Sn phm c ng gi v ri h thng phn phi ln chuyn
ti tay ngi tiu dng.
Ni ngn gn, khi no vn cn s o ngc trong cm nhn v gi tr, trong kch c v
hnh thc bn ngoi c quan tm nhiu hn l cht lng bn trong, th vn nhim
thc phm s khng bao gi c gii quyt.

53

TIP TH THC PHM T NHIN

Trong nhng nm qua, ti gi i t 88 n 110 gi la go (hn 2 tn n 3 tn) ti cc
ca hng bn thc phm t nhin nhiu ni trn nc Nht. Ti cng chuyn 400 thng
cc-tng qut (mi thng nng tm 16 k) cht ln xe ti loi 10 tn n hip hi cc khu
chung c qun Suginami trn Tokyo. Ch tch hip hi mun bn ra nhng sn phm khng
b nhim, v iu ny l nn tng trong tha thun hp tc gia chng ti.
Nm u kh thnh cng nhng cng c mt s phn nn. Kch c tri cy qu khc bit,
bn ngoi hi d, v i lc b ho v nhng chuyn tng t. Ti chuyn tri cy i trong
cc thng cc-tng khng nhn mc, v th l mt s ngi nghi ng rng y l tri cy loi
hai. Gi ti ng tri cy vo thng c ghi ch qut t nhin.
V thc phm t nhin c th c sn xut vi chi ph v cng sc ti thiu, ti suy lun
rng n phi c bn vi gi r nht. Nm ngoi, khu vc Tokyo, tri cy ca ti c gi
thp nht. Nhiu ca hng ni chng thm ngon nht. Tt nhin, s tt hn c nu tri cy c
th bn c ngay ti ch, loi tr c khong thi gian v chi ph cho vn chuyn, nhng
cho d c phi vn chuyn xa th gi c vn va phi, tri cy khng nhim ho cht v c v
rt ngon. Nm nay, ngi ta yu cu ti chuyn i s lng gp hai n ba ln so vi trc.
Vo lc ny, cu hi t ra l vic bn trc tip thc phm t nhin c th vn ra c
bao xa. Ti c hy vng trong chuyn ny. Thi gian gn y, nhng nh vn s dng ho
cht b y vo mt tnh cnh o p v kinh t cc k cng thng, v iu khin cho vic
sn xut thc phm t nhin c hp lc vi h hn. Cho d mt ngi nng dn bnh thng
phi lm vic vt v th no trong vic s dng ho cht, cht to mu, nh bng v nhng
i hi tng t, ng ta cng ch c th bn tri cy ca mnh vi ci gi gn nh ch va
b p chi ph. Nm nay, ngay c mt trang tri c tri cy thuc loi xut sc cng ch c th
mong ch thu c li nhun di 13 yn mt k. Ngi no trng ra tri cy c cht lng
ch km hn mt cht, rt cc s chng c li.
V gi c st gim trong my nm qua, cc hp tc x nng nghip v cc c s phn loi
tr nn rt nghim ngt, ch la chn tri cy c cht lng rt cao. Tri cy cht lng thp
hn khng th bn c cho cc c s ny. Sau khi b c ngy lao ng trong vn thu
hoch qut, xp vo cc thng cha v mang n k phn loi, ngi nng dn phi lm vic
n mi mt hoc mi hai gi m la chn trong s tri cy ca mnh, tng tri tng
23

tri mt, ch gi li nhng tri c kch c v hnh dng hon ho nht .

S tri tt i khi ch chim t l trung bnh t 25 n 50% trn tng lng thu hoch,
ngay c mt s tri tt cng vn b c s phn loi t chi. Nu li nhun cn li ch l 5 hoc
6 yn mt k cng c xem l tt lm ri. Do ny, nhng nng dn trng cam qut ti
nghip phi lao ng tht vt v m cng phi kh khn lm mi ha vn.
Trng cy khng dng ho cht, khng phn bn, khng cy xi t ai s cn t chi ph i,
v li nhun thun ca ngi nng dn v th s cao hn. S tri cy m ti chuyn i thc t
l khng phn loi; ti ch ng tri cy vo hp, gi ra ch v ln ging i ng sm.
Nhng nng dn lng ging ca ti nhn ra rng h ang lm vic rt vt v ri cui
cng trong ti chng c g. Ngi ta cng ngy cng cm thy khng c g k l trong vic nui
trng nhng thc phm t nhin na, v cc nh sn xut sn sng chuyn i sang lm
nng khng ho cht. Nhng ngi nng dn bnh thng s vn lo lng v chuyn khng c
23

Nhng tri b loi ra c bn vi gi phn na cho mt cng ty t nhn p ly nc.

54

th trng bn sn phm ca mnh cho n khi no thc phm t nhin c th phn phi
c ngay ti ch.
Cn i vi ngi tiu dng, c mt nim tin thng gp l thc phm t nhin th phi
t. Nu khng t, ngi ta s nghi ng rng n khng phi l thc phm t nhin. Mt nh
bn l ni vi ti rng s chng ai mua sn phm t nhin nu gi khng cao.
Ti vn cm thy rng thc phm t nhin cn phi c bn r hn so vi bt k loi no
khc. Nhiu nm trc ti c yu cu gi mt ong ly c trong vn cam v trng g ni
cho mt ca hng thc phm t nhin Tokyo. Khi ti pht hin ra v thng gia bn
chng vi gi ct c, ti rt gin d. Ti bit rng mt thng gia m li dng khch hng
theo cch th cng s trn go ca ti vi cc loi go khc, v rng loi go trn ny s n
tay khch hng vi ci gi khng trung thc. Ti tc khc ngng giao hng cho ca hng .
Nu thc phm t nhin c gi cao, ngha l ngi thng gia ang thu li nhun qu
ng. Hn na, nu thc phm t nhin t , chng tr thnh thc n xa x v ch c ngi
giu mi c th mua chng.
Nu mun thc phm t nhin tr nn thng dng mt cch rng khp th n phi c sn
ti a phng vi gi c hp l. Ch cn ngi tiu dng iu chnh li suy ngh, rng gi thp
khng c ngha l thc phm khng t nhin, khi tt c mi ngi s bt u suy ngh theo
chiu hng ng n.

55

NNG NGHIP THNG MI

S THT BI
Khi khi nim nng nghip thng mi ln u xut hin, ti phn i n. Nng nghip
thng mi Nht khng mang li cho ngi nng dn. C mt qui tc gia cc thng gia l
mt mn hng xut pht im c mt gi tin nht nh, nu sau c x l tip th gi bn
s tng ln. Nhng i vi nng nghip Nht th khng n gin nh vy. Phn bn, thit b v
ho cht c mua vi gi c nh t nc ngoi, v khng th ni trc gi phi tr thc t
cho mi k l bao nhiu khi nhng sn phm nhp khu ny c s dng. Tt c hon ton
ph thuc vo thng li. Vi gi bn sn phm c nh, thu nhp ca ngi nng dn nm
ngoi tm kim sot ca h.
Nhn chung, nng nghip thng mi l mt cch lm khng bn vng. S tt hn nhiu
cho ngi nng dn khi nui trng loi thc phm mnh cn m khng ngh n chuyn lm
ra tin. Nu ta trng mt ht thc, n s cho ra hn c ngn ht. Mt lung c ci lm da
mui cho c ma ng. Nu ta suy ngh theo hng ny, ta s c ci n, cn hn c
na, m khng cn phi vt v. Nhng thay vo , nu ta quyt nh c gng kim tin, th ta
leo ln lng cp v ta s phi i cng n.
24

Do gn y, ti ang suy ngh v loi g lgo (leghorn ) lng trng. Ging g lai t g
lgo lng trng c th trng trn 200 ngy trong nm, vic nui chng kim li c
xem l thng v tt. Khi c nui cho mc ch thng mi, nhng con g ny b nht
trong mt dy di nhng ci chung nh chng khc g my so vi nhng phng bit giam, v
c i chng chn khng bao gi c php chm t. Bnh tt l chuyn thng gp v
nhng con g ny b bm vo ngi th khng sinh, c cho n theo mt ch bao gm
cc loi vitamin v hoc-mn tng trng.
Ngi ta bo rng cc con g a phng, c nui t thi k xa xa, loi shamo v
chapo nu v en, kh nng cho trng ch bng c mt na. Kt qu l chng bin mt khi
nc Nht. Ti mc cho hai con g mi v mt con g trng chy nhy thoi mi trn sn
ni v sau mt nm chng pht trin thnh 24 con. Trng th c v l chng t trng, nhng
thc ra lc bn lng v bn a ny ang bn rn nui con.
Trong nm u tin, ging g lgo c hiu sut trng cao hn ging g a phng,
nhng sau mt nm bn g lgo lng trng ny cn kit sc lc v b loi b, trong khi bn g
shamo m chng ti gy ging bin thnh mi con khe mnh chy tung tng trong vn
cy. Thm na, g lgo lng trng trng tt v chng c nui bng thc n dinh dng
nhn to nhp t nc ngoi v phi mua t cc li bun. Cn nhng con g bn a th bi
t v thoi mi n ht vi cn trng ni chng sng, ri ra nhng qu trng t nhin,
ngon lnh.
Nu bn ngh rau c qu thng mi l t t nhin m ra th bn nhm to. Nhng th rau
tri ny l s pha trn ho hc mng nc ca ni-t, pht-pho v kali vi mt cht tr gip t
ht ging. V chng s c hng v ng nh th. Cn trng g thng mi (ta c th gi
chng l trng nu thch) th khng g hn l mt hn hp thc n tng hp, cc ho cht v
hoc-mn. y chng phi l sn phm ca t nhin, m l mt sn phm tng hp do con
ngi to ra di hnh dng mt qu trng. Vi nhng ngi nng dn to ra rau c v trng
kiu ny, ti gi h l nh sn xut.

24

Ging g ny xut pht t Tuscany nc (ND)

56

By gi, nu ni v sn xut th ta s phi lm vi php tnh ho huyn nu ta mun c li

nhun. Do ngi nng dn lm thng mi hin nay khng kim c cht tin li no, nn
ng ta ging nh mt li bun khng bit dng bn tnh. Kiu ngi th ny b k khc coi l
kh kho, v li nhun ca ng ta s b cc chnh tr gia v cc thng gia lc li bn rt.
Thi xa c chin binh, nng dn, th th cng v thng li. Nng nghip c coi l gn
vi ngun gc ca mi th hn so vi i chc hay ch tc, v ngi nng dn c gi l
ngi phng s cc v thn. Anh ta lun c th bng cch ny hay cch khc c n.
Nhng gi y tt c ch l nho nho kim tin. Ngi ta m u vo trng nhng sn
phm siu thi thng nh nho, c chua v da hu. Hoa v tri cy c sn xut tri v
trong nh knh. Vic lai to cc ging c c p dng, gia sc cng c nui nhiu v mang
li li nhun cao.
Mu hnh ny cho thy mt cch r rng iu g s xy ra khi nng nghip leo ln ngi trn
chic tu ln kinh t. Nhng bin ng v gi c rt kh lng. C li y, nhng cng c c
thua l na.
Tht bi l iu khng th trnh khi. Nn nng nghip Nht Bn mt nh hng v
tr nn bt n. N lc li, chch xa khi nhng nguyn tc c bn ca nng nghip v
tr thnh mt ngnh kinh doanh.

57

TIN HNH NGHIN CU

CHO LI CH CA AI?
Ln u tin ti bt u gieo s la v ng cc v ng, ti d nh l s thu hoch bng
lim, v v th ti ngh s thun tin hn khi gieo ht thng hng ngay li. Sau nhiu my m,
chng u ra u v l dn khng chuyn, ti cng ch to c mt dng c gieo ht cm tay.
Ngh rng dng c ny c th c gi tr s dng thc t cho nhng nng dn khc, ti mang n
ti cho mt ngi trung tm kim nghim n. ng ta ni vi ti rng do chng ta ang
trong thi i my mc c ln nn ng ta khng th bn lng vi ci my k cc ny ca ti.
Tip , ti n ch mt nh sn xut thit b nng nghip. , ti c bo rng mt
dng c n gin nh th, d ta c gng ti u c c li nhun, th cng chng th bn
c nhiu hn 400 yn mt chic. Nu chng ti sn xut ci dng c nh th ny, nng dn
c l s bt u ngh rng h khng cn ti nhng chic my ko m chng ti bn vi gi my
trm ngn yn na. ng ta ni rng ngy nay, tng l phi sng ch tht nhanh nhng th
my mc phc v cho vic trng la, bn chng nho nho c cng lu cng tt, ri gii
thiu ci g mi hn. Thay v cc my ko nh, h mun i sang nhng kiu my kch c
ln hn, v ci thit b ca ti, i vi h ch l mt bc tht li. p ng yu cu ca thi
i, cc ngun lc c vo y xa thm nhng cng trnh nghin cu v dng, v
cho n tn ngy hm nay, pht minh ca ti vn cn nm nguyn trn k.
Vi phn bn v ho cht cng vy. Thay v nghin cu pht trin phn bn t li ch ca
ngi nng dn ln trn ht, ngi ta li tp trung vo vic pht trin mt ci g mi, bt
k ci g cng c, ch kim tin. Sau khi cc k thut vin ri b cng vic ca mnh ti
cc trung tm kim nghim, h chuyn ngay sang lm cho cc cng ty ho cht ln.
Mi y, ti c ni chuyn vi ng Asada, mt vin chc k thut lm B Nng Lm, ng
ta k cho ti nghe mt cu chuyn th v. Rau c c trng ti cc nh knh n ch c mi v
g. Nghe ni tri c v ng chng c t vitamin no cn da chut th khng c hng v, ng
ta nghin cu v tm ra nguyn do: mt lng nh nng mt tri nht nh khng th
xuyn qua c lp bao ph bng nha v lp knh m rau tri c trng trong . Cuc
iu tra ca ng ta chuyn sang h thng chiu sng bn trong cc nh knh.
Cu hi cn bn t ra y l liu con ngi c nht thit phi n c v da chut trong
ma ng hay khng. Nhng, ngoi ci s cn thit hay khng ny th l do duy nht ngi ta
trng c v da chut trong ma ng l v chng c th c bn vi gi hi. Mt s ngi
pht trin ra nhng phng php trng c chng tri v, v ri sau mt thi gian ngi ta
thy rng nhng th rau tri ny khng c gi tr dinh dng. Tip , ngi lm k thut suy
ngh rng nu cht dinh dng b mt th s phi tm ra mt bin php ngn nga s mt
mt . Do rc ri ny c cho l nm h thng chiu sng, ng ta bt u nghin cu v
cc tia sng. ng ta ngh mi th s n tha nu c th sn xut ra tri c nh knh c cha cc
vitamin. Ti c nghe k mt s k thut gia sn sng dnh c i mnh cho cc nghin cu
kiu nh vy.
Mt cch t nhin thi, do phi c gng v b ra nhng ngun lc ln nh vy cho vic
trng loi c ny, n cn c cho l c hm lng dinh dng cao, nn thm ch chng cn
c dn gi cao hn na v bn rt chy. Nu n c kh nng mang li li nhun, v nu ta
c th bn n, th khng th c chuyn g sai tri vi n c.
D c c gng ti u, ngi ta cng khng th cho ra nhng th rau tri tt hn so vi
rau c v tri cy trng t nhin. Sn phm c trng theo cch phi t nhin tha mn c
nhng ham mun thong chc nhng li lm suy yu c th con ngi v gy bin i th
cht khin cho n ph thuc vo cc loi thc phm . Khi iu ny xy ra, vic b sung
58

vitamin v thuc men tr nn cn thit. Tnh trng ny ch mang li kh khn nng nhc cho
ngi nng dn v thit hi cho ngi tiu dng m thi.

59

U L THC PHM
DNH CHO CON NGI?
Mt ngy n, c ngi t i truyn hnh NHK n v yu cu ti ni vi iu v v ngon
ca thc phm t nhin. Chng ti ni chuyn, v ti yu cu anh ta so snh gia trng g
nui trong chung di t thp vi trng g th chy t do trong vn trn ni. Anh ta thy
rng lng trng ca g b nht trong tri nui thng thng th mm v long, c mu vng
nht cn lng trng g sng t do trn ni th chc, n hi v c mu cam sng. Khi ng
gi, ch mt ca hng sushi trn th trn, nm th mt trong cc qu trng t nhin ny, ng
ta ni y mi l trng tht, y nh hi xa, v ng ta hn hoan nh th n l bu vt.
Li na, trn vn qut c nhiu loi rau khc nhau mc xen gia m c di v c ba l.
C ci, ngu bng, da chut, b, u phng, c rt, nhng cy hoa cc n c, khoai ty,
hnh, ci cay, ci bp, vi ging u, v nhiu loi rau c khc tt c u cng nhau chung
sng. Cuc ni chuyn chuyn sang vn liu cc loi rau k trn, c trng kiu bn hoang
d nh vy, c v ngon hn nhng loi c trng trong vn nh hoc c s tr gip ca
phn bn ho hc khi trng trn rung hay khng. Khi chng ti em so snh chng vi
nhau, th thy mi v rt khc bit, v chng ti xc nh rng cc loi rau hoang di c
hng v phong ph hn.
Ti bo vi ngi phng vin rng khi rau c c trng trn rung chun b sn,
s dng phn bn ho hc (NPK), th chng c cung cp ni-t, pht-pht v kali. Nhng khi
rau c c trng trn nn t t nhin vi lp t mt giu cht hu c, chng s c c
mt ch dinh dng cn bng hn. S c mt ca nhiu loi cy c hoang di ng ngha
vi mt lng phong ph cc a cht v vi cht dinh dng thit yu c sn cung cp cho
rau c. Cy ci sinh trng trong lp t tht cn bng nh vy s c hng v tinh t hn.
Cc loi tho mc n c, rau di, cy ci mc trn ni v trn ng c c gi tr dinh
dng rt cao v cng c tc dng lm thuc. Thc phm v thuc khng phi l hai th khc
nhau: chng l mt trc v mt sau ca mt c th. Nhng th rau c nui bng cht ho hc
c th dng lm thc phm n, nhng chng khng th dng lm thuc c.
25

Khi ta i tm hi v n by loi tho dc ma xun , tinh thn ta tr nn th thi. Cn khi

n chi dng x, cy vi v rau t thi ta s tr nn im tnh. gim cm gic bn chn, nn
nng th dng rau t thi l tt nht. Ngi ta ni rng nu tr con n rau t thi, chi liu
hoc nhng con cn trng sng trn cy th s cha c nhng cn khc lc bc pht, v hi
xa bn tr con thng b bt phi n. Daikon (c ci Nht) c t tin l mt loi cy gi l
nazuna (rau t thi), t nazuna ny c lin quan vi t nagomu, c ngha l lm du i. Daikon
l loi tho dc lm mm du tnh kh con ngi.
Trong s cc loi thc n hoang d th cn trng thng khng c ng ngng ti. Trong
thi gian chin tranh, lc cn lm vic trung tm nghin cu, ti c phn cng xc nh
xem nhng loi cn trng no khu vc ng Nam l c th n c. Khi iu tra v
chuyn ny, ti kinh ngc khi khm ph ra rng hu nh bt k con cn trng no cng c th
n c.
Ly v d, chng ai c th ngh l rn hay b cht c th dng c cho bt c chuyn g,
nhng rn, c nghin nh v n cng vi ng cc ma ng, l mt phng thuc cha
ng kinh, cn b cht th l thuc cha t cng. Tt c u trng ca cn trng hon ton c
th n c, nhng phi n sng. Tra cu cc vn bn c, ti tm thy nhng cu chuyn lin
25

Ci xoong, rau t thi, c ci trng hoang, c bng, trng sao, c ci hoang v cy tm ma.

60

quan ti cc mn c bit c lm t gii ly t nh x, cn mi v ca con tm quen thuc

c nhc ti l thanh tao khng g snh c. Ngay c nhng con bm m n cng rt
ngon nu ta r ht phn khi cnh ca chng trc.
Nh vy, d t quan im hng v hay t quan im sc khe, nhiu th m con ngi
coi l gm ghic thc ra li kh l ngon v tt cho c th con ngi.
Nhng loi rau no m v mt sinh hc gn nht so vi t tin hoang di ca chng th s
c hng v tuyt nht v c gi tr dinh dng cao nht. V d, trong h hu (gm nira - ti
ty, ti, ti Tu, hnh tm, c kiu, v hnh c) th nira v ti Tu cho gi tr dinh dng cao
nht, lm tho dc tt, v cng c tc dng nh mt loi thuc b cho sc khe tng qut.
Tuy nhin i vi phn ln mi ngi, cc ging thun ho hn chng hn nh hnh tm hay
hnh c, li c coi l c v ngon nht. V l do no , con ngi hin i thch hng v cc
loi rau c khng cn trng thi hoang d ban u ca chng na.
S thch i vi cc thc phm c ngun gc ng vt cng tng t nh vy. n vo
ngi tht chim hoang th tt cho c th hn l nhng con gia cm thun ho, chng hn nh
g vt, th nhng nhng con gia cm ny, nui trong mt mi trng ri xa ni sinh sng t
nhin ca chng, li c xem l c v ngon v c bn vi gi cao. Sa d c gi tr dinh
dng cao hn sa b, nhng chnh sa b mi l loi sa c nhu cu s dng cao hn.
Nhng loi thc phm xa ri trng thi hoang d ca chng v nhng loi c nui
trng bng ho cht hoc trong mi trng c sp t hon ton di bn tay con ngi s
lm mt cn bng tin trnh ho hc bn trong c th. Th cht cng tr nn mt cn bng,
ngi ta li cng tr nn ham mun nhng loi thc phm phi t nhin. Tnh trng ny rt
nguy hi cho sc khe.
Ni rng ngi ta n g ch n thun l chuyn s thch c nhn, nh th l nh lc
hng, bi l mt ch n ung phi t nhin hay ngoi lai s gy kh cho ngi nng dn v
c ng dn na. Dng nh ngi ta cng ham mun nhiu th ngi ta li cng phi lao ng
nhiu hn tha mn chng. Mt s loi c, chng hn nh c ng i dng v c cam ni
ting, phi nh bt xa b trong khi c mi, c trp, c bn v cc loi c nh khc th c th
nh bt vi s lng di do ngay ti bin Ni Hi. Ni v mt dinh dng, nhng sinh vt
sng sng sui nc ngt, chng hn nh c chp, c ao, tm ng, cua m ly v.v. th tt
hn cho c th so vi nhng loi nc mn. Tip n l c bin khu vc nc nng, v cui
cng mi l c bin sng khu vc nc su v xa b. Thc phm gn quanh l tt nht cho
th cht con ngi, cn nhng th m con ngi phi vt v mi c c li chng c ch li
g my.
iu ni ln rng nu ngi ta chp nhn nhng g gn tm tay, th mi th s tt p.
Nu nng dn sng trong lng ny ch n nhng thc phm c th trng hoc hi c ti ch
th s khng c chuyn g sai lm c. Cui cng th, ging nh nhm ngi tr tui sng trong
nhng ci chi trn khu vn, ngi ta s thy n gin nht l n go lt v i mch, k
khng nh bng, kiu mch, cng vi cc loi tho mc theo ma v rau c bn hoang d.
l loi thc n tt nht, c hng v v tt cho c th.
Nu 22 gi la go (600 k) v 22 gi ng cc ma ng thu hoch c t mt nghn mt
vung rung, nh mt trong nhng tha rung y, th mt tha rung s nui sng
c t nm n mi ngi, m mi ngi ch cn b ra trung bnh cha n mt gi lm
vic mi ngy. Nhng nu rung bin thnh ng c cho gia sc, hay nu lng ng cc
c em cho gia sc n th mi nghn mt vung t ch nui sng c mt ngi. Tht tr
thnh mt th thc phm xa x khi vic sn xut ra n i hi phi chim din tch t m l

61

26

ra c th dng cung cp thc n cho con ngi s dng trc tip c . iu ny c

chng minh mt cch r rng v rch ri. Mi ngi cn phi suy ngm mt cch nghim tc
xem mnh gy ra bao kh khn vt v khi chy theo nhng loi thc phm phi qu tn
km mi sn xut ra c.
Tht v cc thc phm nhp khu khc l xa x phm v chng i hi nhiu nng lng v
ti nguyn hn cc loi rau c ng cc truyn thng sn xut c ti ch. Kt qu l nhng ai
t t gii hn cho mnh ch s dng mt ch n n gin kiu a phng s khng cn
lm vic nhiu v s dng t t ai hn so vi nhng ngi thch n xa x.
Nu ngi ta tip tc n tht v thc phm nhp khu th trong vng mi nm chc chn
nc Nht s ri vo khng hong thc phm. Trong vng ba mi nm s c s thiu ht
thc phm trm trng. Ci tng ng ngn trn ti t ni no khng bit, bo rng vic thay
i t n cm sang n bnh m l du hiu ca s ci thin trong cuc sng hng ngy ca
ngi Nht. Thc s khng phi nh vy. Go lt v rau c trng c v l mt ch n m
bc, nhng y l ch n rt tt v mt dinh dng v cho php con ngi ta sng mt
cch n gin v ngay tht.
Nu thc s chng ta c khng hong lng thc th n s khng phi do nng lc ca t
nhin khng , m l do bi ham mun v ca con ngi.

26

Mc d phn ln tht Bc M c sn xut bng cch em nng sn thu hoch c nh la m, i mch, ng v u

nnh cho ng vt n, th vn cn nhiu din tch t c s dng mt cch tt nht khi thng xuyn cho quay vng thnh
tho nguyn hoc ng c. Nht, gn nh khng tn ti nhng khu vc t ai nh vy. Hu ht tt c tht u phi nhp
khu.

62

CI CHT KHOAN DUNG

DNH CHO I MCH
40 nm trc, h qu ca s th ch chnh tr gia tng gia Hoa K v Nht Bn khin cho
vic nhp khu la m t M tr nn bt kh. C nc c phong tro trng la m. Cc ging
la m M ang c s dng i hi mt thi v di v la chn vo tm gia ma ma
Nht. Cho d ngi nng dn phi b ra rt nhiu cng sc chm sc, ht la m vn
thng b thi trong lc thu hoch. Nhng ging la ny rt tht thng v d nhim bnh, v
th cho nn nng dn khng mun trng la m na. Khi nghin bt v nng theo cch
truyn thng, v ca n gh n ni ta gn nh b nghn v phi nh n ra.
Cc ging hc mch v i mch truyn thng ca Nht c th thu hoch vo thng nm,
trc ma ma, v th chng l ging cy trng tng i an ton. Nhng d sao i na,
ngi nng dn vn b p phi trng la m. Ai cng ci nho v ni chng c g t hn l
vic trng la m, nhng h vn kin nhn tun theo chnh sch (trng la m) ca chnh ph.
Sau chin tranh, la m M li c nhp vi s lng ln, lm cho la m trng ti Nht b
rt gi. iu ny cng thm vi nhiu l do khc, em li l do chnh ng cho vic ngng
trng la m. Hy t b la m, hy t b la m l khu hiu c cc nh lnh o nng
nghip ca chnh ph tuyn truyn khp c nc, v nng dn vui v hng ng. Cng lc ,
do gi la m nhp khu thp, chnh ph li khuyn khch nng dn ngng lun c vic trng
cc cy v ng truyn thng l hc mch v i mch. Chnh sch ny c thc hin v cc
ng la ca Nht b b hoang sut c ma ng.
Khong mi nm trc ti c chn lm ngi i din cho tnh Ehime trong cuc thi
Ngi nng dn ni bt ca nm trn knh truyn hnh NHK. Vo thi im , mt thnh
vin Ban gim kho hi ti: ng Fukuoka ny, sao ng khng t b vic trng hc mch v
i mch? Ti tr li: Hc mch v i mch l nhng loi d trng, v bng vic trng
chng lun phin vi la go chng ta c th sn xut c sn lng lng thc ln nht t
nhng cnh ng nc Nht. l l do v sao ti khng t b chng.
R rng l khng c ngi no bng bnh i ngc li mun ca B Nng nghip li c
th c vinh danh Ngi nng dn in hnh nn ti ni tip: Nu y l ci khin cho
mt ngi khng nhn c gii thng Ngi nng dn in hnh, ti khng c n th hn.
Sau ny c mt thnh vin trong Ban gim kho ni vi ti: Nu c ri khi trng i hc v
t mnh lm nng, chc ti cng s lm nh ng, trng la go ma h v hc mch vi i
mch vo ma ng, nm no cng nh nm no, nh thi trc chin tranh vy.
Khng lu sau , ti xut hin trn chng trnh truyn hnh ca i NHK trong mt cuc
tho lun vi nhiu v gio s i hc, v lc ti li b t cu hi: Ti sao ng khng t b
vic trng hc mch v i mch? Ti tuyn b li mt ln na rt r rng rng ti khng
nh t b chng cho d c a ra bt c l do no trong hng t l do nghe hay ho. Vo thi
im , khu hiu cho vic t b vic trng trt v ng l: Mt ci cht khoan dung. l
chuyn thc hnh trng lun phin ng cc v ng v la go nn ra i mt cch m thm.
Nhng ci cht khoan dung l cch ni qu nh nhng; v B Nng nghip thc bng mun
n cht di cht nhi. Khi thy r mc ch chnh ca chng trnh ny l c v cho s kt liu
nhanh gn vic trng ng cc v ng, mc cho n cht ng cht ch, c th ni nh vy,
ti ni cn thnh n.
Bn mi nm trc, h ku gi trng la m, trng ng cc ngoi nhp, trng ci loi cy
v dng v bt kh thi. Ri ngi ta ni cc ging hc mch v i mch ca Nht khng c gi
tr thc phm cao nh ng cc M v th l nng dn phi tic nui t b vic trng nhng
63

loi ng cc truyn thng ny. Khi tiu chun sng tng ln nhanh chng, li tuyn b a ra
l hy n tht, n trng, ung sa v chuyn t n cm sang n bnh m. Ng, u nnh v la
m c nhp vo vi s lng ngy cng tng. La m ca M r tin, v th vic trng hc
mch v i mch b b b. Nn nng nghip Nht Bn s dng nhng bin php buc
ngi nng dn phi lm nhng cng vic bn thi gian thnh th c tin mua nhng
nng sn m h c bo l ng c trng.
V gi, khi mi quan ngi mi v vic thiu ht ngun thc phm ni ln, vic t tc sn
xut hc mch v i mch li c khuyn khch. H ni rng thm ch s c tin tr cp cho
vic na. Nhng trng ng cc v ng truyn thng trong mt vi nm ri li b khng
trng s l khng . Mt chnh sch nng nghip ng tin cy phi c thit lp. Bi l B
Nng nghip khng r rng ngay t u trong vic khuyn khch nn trng ci g, v bi v B
ny khng hiu mi kt rng gia ci c trng trn ng rung vi ch n ca ngi
dn, vic a ra mt chnh sch nng nghip nht qun vn l iu bt kh thi.
Nu i ng vin chc ca B chu ln ni v ra ng c, nht hi cho by loi tho
dc ma xun, cng by loi tho dc ma thu (ct cnh, sn dy (kudzu), cc bc (vi
hong), n lang, u cha ba Nht, cm chng di v c lau Nht) ri thng thc chng, h
s bit ngn ngun nui dng con ngi l ci g. Nu nghin cu su hn, h s thy rng ta
c th sng khe vi nhng nng sn ni a truyn thng nh go, i mch, hc mch, kiu
mch v rau c, v t h c th quyt nh mt cch n gin rng y l tt c nhng g
m nn nng nghip Nht cn gieo trng. Nu l tt c nhng g m ngi nng dn phi
trng trt, vic lm nng s tr nn rt d dng.
Cho n tn by gi, kiu t duy ca cc kinh t gia hin i vn l: cch lm nng quy m
nh, t cp t tc l sai lm, rng y ch l mt kiu nng nghip s khai cn phi loi b
cng nhanh cng tt. H ni rng din tch ca mi cnh ng phi m rng ra p ng vi
vic chuyn sang nn nng nghip quy m ln kiu M. Cch suy ngh ny khng ch p t
trong nng nghip khng thi, s pht trin trn tt c cc lnh vc khc cng chuyn dch
theo hng nh th.
Mc tiu t ra l ch cn mt s t ngi lm nng. Nhng ngi c thm quyn trong
nng nghip ni rng t ngi hn m s dng my mc c ln, hin i th vn c th thu
c sn lng cao hn trn cng mt din tch t. y c xem l s tin b trong nng
nghip. Sau chin tranh, c khong 70 n 80 phn trm ngi Nht l nng dn. Con s ny
thay i nhanh chng xung cn 50%, ri 30%, 20%, v by gi ng quanh mc 14%.
nh ca B Nng nghip l t c t l ging nh Chu u v M, gi cho t l nng dn
di 10% dn s, s cn li th khng khuyn khch.
Theo quan im ca ti, nu 100% dn s u lm nng th mi l l tng. Nht, mi
u ngi ch c mt nghn mt vung t trng trt. Nu mi ngi dn c cp cho mt
nghn mt vung, ngha l 5000 mt vung cho mi h nm ngi, nh th l qu t trng
nui sng c h gia nh trong c nm. Nu thc hnh cch lm nng t nhin, ngi nng
dn cng s c nhiu thi gian nhn tn v dnh cho cc hot ng x hi trong cng ng
lng xm. Ti ngh y l con ng trc tip nht a t nc ny tr thnh mt di t
y nim vui v hnh phc.

64

CH CN PHC V T NHIN
V TH L MI S TT P C
Ham mun v ca con ngi l nguyn nhn c bn a th gii n tnh trng kh
khn hin nay.
Nhanh cn hn chm, nhiu cn hn t s pht trin ho nhong ny lin quan trc
tip n s sp ang treo l lng trn u x hi. N ch c tc dng chia ct con ngi
khi t nhin. Nhn loi phi thi nung chiu cho ci ham mun s hu vt cht v li ch c
nhn, thay vo , hy hng ti nhn thc tm linh.
Nng nghip phi thay i t cc hot ng c gii c ln xung cc trang tri nh gn
lin vi bn thn s sng. i sng vt cht v ch n ung cn phi n gin i. Nu lm
c iu , lao ng s tr thnh nim vui, v i sng tinh thn s tr nn phong ph hn.
Ngi nng dn cng tng quy m hot ng th th cht v tinh thn ca anh ta cng hao
mn, v ri anh ta s cng ri xa mt cuc sng mn nguyn v tinh thn. Cuc sng ca
ngi nng dn lm vic quy m nh c th trng c v s khai, nhng trong vic sng mt
27

cuc sng nh vy, chuyn suy ngm v i o l iu c th. Ti tin rng nu ngi ta
thu hiu c su sc mi trng xung quanh mnh v th gii thng ngy m anh ta ang
sng, th s k v ca vn gii s c hin by.
Ngy xa, vo nhng dp cui nm, ngi nng dn ch c mt mu t trong tay thng
dnh ra ba thng t thng ging ti thng ba i sn th trn i. D b gi l mt nng dn
ngho, nhng ng ta vn c t do theo cch . K ngh nm mi ko di khong ba thng.
Dn dn, k ngh l ny rt ngn xung cn hai thng, mt thng, v by gi ngy Tt ch cn
l k ngh ba ngy.
S teo nh s ngy ngh Tt cho thy ngi nng dn tr nn bn rn th no, v nh
mt i nim hnh phc vui sng v th cht cng nh tinh thn ra sao. Trong nn nng nghip
hin i khng c thi gian cho ngi nng dn vit mt bi th hoc sng tc mt bi ht.
Mt ngy n, trong khi lau chi miu th nh trong lng, ti ngc nhin khi thy c vi
tm bng treo trn tng. Chi i lp bi v nhn vo cc ch ci m phai, ti c th nhn
ra hng t bi th haiku. Ngay c trong mt ci lng nh nh vy, tm hai mi hoc ba mi
ngi, cng sng tc c th haiku v dng chng ln nh l vt. iu cho thy trong
28

cuc sng ngy xa, ngi ta c bao nhiu l khng gian rng m . Mt vi bi th hn
vi trm nm tui. xa xa lm ri, nn h hn l nhng ngi nng dn ngho, nhng vn
c s nhn tn vit haiku.
Gi th chng c ai trong ci lng ny rnh ri m lm th na. Trong nhng thng ma
ng lnh gi, ch c mt s t dn lng c th kim c cht thi gian ln ra ngoi sn th
mt hay hai ngy. By gi, nhng lc nhn tn, ti vi l trung tm ca s ch , v khng c
cht thi gian no cho nhng th tiu khin n gin mang li s phong ph cho cuc sng
hng ngy ca ngi nng dn na. iu ti mun ni l, nng nghip tr nn ngho nn
v yu ui v tinh thn; bn thn n ang ch dnh mi quan tm ti s pht trin v vt cht
m thi.
Lo T, mt hin nhn ca o Lo, ni rng c th sng mt cuc sng trn vn v tm
tt trong mt ngi lng nh. B t Ma, t s ca phi Thin trong Pht gio, tri qua
27
28

Great Way: con ng ca nhn thc tm linh bao hm s ch ti v chm lo cho nhng hot ng thng nht.
Nguyn vn: Open space

65

29

chn nm sng trong hang khng cht chn rn . Lo lng v chuyn kim tin, m rng, pht
trin, trng nhng th cy kim ra tin ri vn chuyn chng i khng phi l con ng
dnh cho ngi nng dn. Ch ngay y, chm lo cho mt cnh ng nh, s hu hon ton
s t do v sung tc mi ngy, mi ngy y hn vn l cch thc khi nguyn ca nng
nghip.
Vic ct i tri nghim cuc sng ri gi mt bn vt cht v bn kia tinh thn l hn hp
v ri rm. Con ngi khng sng ph thuc vo thc n. Rt cuc th chng ta cng khng
th bit thc n l g. Thm ch s tt hn nu ngi ta thi ngh v thc n i. Tng t nh
vy, s tt p c nu ngi ta thi lm bn thn mnh bn lng v chuyn khm ph ra
ngha thc ca s sng; chng ta c th s khng bao gi bit c nhng cu tr li cho
nhng cu hi ln v tm linh, c khng hiu th cng chng lm sao c. Chng ta c sinh ra
v ang sng trn tri t ny l trc din vi hin thc ca Vic Sng.
Vic Sng khng g hn l h qu ca vic c sinh ra. Bt k con ngi n g sng, bt
k ngi ta ngh mnh phi n g sng, th y khng g hn cng ch l mt th no m
h ngh ra. Th gii ny tn ti theo cch m nu ngi ta t qua mt bn ch ca mnh,
thay vo c cho t nhin dn dt th s chng c l do g s cht i.
An tr trong hin ti y l cn bn thc s ca i sng con ngi. Khi mt tri thc
khoa hc ngy ng tr thnh nn tng ca vic sng, ngi ta s sng nh th ch da vo c
mi tinh bt, cht bo, v protein, cn cy ci th ch da vo mi ni-t, pht pht, v kali.
Hn na, cc nh khoa hc, bt k h nghin cu thin nhin bao nhiu v bao xa, cui
cng cng ch i n nhn ra thin nhin hon ho v b n ti mc no. Tin rng nh vo vic
nghin cu v bng pht kin, nhn loi c th to ra mt ci g tt hn c t nhin l iu
o tng. Ti ngh rng ngi ta ang gng sc khng v l do no khc hn l bit c
30

ci m ta c th gi l s bt kh t ngh v ci bao la ca t nhin.

V th i vi ngi nng dn trong cng vic ca mnh: hy phng s t nhin ri mi
chuyn u s u vo . Lm nng tng l cng vic thing ling. Khi nhn loi ri xa
khi l tng ny l khi nn nng nghip thng mi hin i bt u. Khi ngi nng dn
bt u trng cy kim tin, ng ta qun mt nhng nguyn tc thc s ca nng
nghip.
Tt nhin nh bun c mt vai tr ring trong x hi, nhng s vinh danh cc hot ng
ca thng li c khuynh hng ko con ngi ra khi vic nhn chn c ci ngun ca s
sng. Lm nng, vi t cch l mt ngh, bn trong t nhin, th gn vi ngun sng ny
nht. Nhiu nng dn khng tm nhn thc v t nhin ngay c khi ang sng v lm lng
trong mi trng t nhin, nhng vi ti, vic lm nng lun mang li cho ngi ta rt nhiu
c hi c c s nhn thc ln lao hn.
Liu ma thu ti c mang theo gi hay ma, ti khng th no bit c, nhng hm nay
ti s lm lng trn ng. l nhng li ca mt bi dn ca c. Chng biu t s tht v
vic lm nng nh l mt cch sng. Bt k vic ma mng c thnh ra th no, bt k s c
thc n n hay khng, trong vic gieo ht v du dng chm lo cho cy ci di s dn dt
ca thin nhin lun cha ng nim vui.

29
30

B t Ma dnh 9 nm ngi i mt vo vch , thng gi l cu nin din bch (ND)

Khng th lun bn

66

CC TRNG PHI
NNG NGHIP T NHIN
Ti c bit khng thch t lm vic. Con ngi l loi ng vt duy nht phi lm vic,
v ti ngh l iu nc ci nht trn th gii ny. Cc ng vt khc kim sng bng cch
sng, nhng con ngi th lm vic nh in, ngh rng mnh phi lm vy mi sng c.
Cng vic cng ln lao, thch thc cng cao th h ngh n cng tuyt vi. S tt bit bao khi t
b cch ngh y v sng mt cuc sng d dng, thoi mi vi bao nhiu l thi gian rnh ri.
Ti ngh y l cch m cc con th sng nhng vng nhit i, sng sng ti ti bc ra
ngoi xem c g n khng, tra th nh mt gic di, hn phi l mt cuc sng tuyt
vi.
i vi con ngi, mt cuc sng gin d nh vy l c th, nu ngi ta lm vic p
ng trc tip nhu cu hng ngy ca mnh. Trong mt cuc sng nh th, lao ng chng phi
l lao ng nh ngi ta thng ngh, m n gin ch l lm nhng g cn lm.
Mc ch ca ti l a mi vic theo chiu hng ny. cng l mc tiu ca by, tm
ngi tr sng cng nhau trong nhng ci chi trn ni v gip nhau lm nhng vic nho nh
ca nh nng. Nhng ngi thanh nin ny mun tr thnh nng dn, thnh lp nhng lng
mi, nhng cng ng mi, v th sng theo cch y. H n vi trang tri ca ti hc hi
cc k nng thc t ca vic lm nng m h s cn ti.
Nu ta nhn khp c nc, thi gian gn y c kh nhiu cng ng ang mc ln. Nu h
b gn cho ci tn l nhng hippy, th c nhn nhn h l nh vy. Nhng trong vic sng v
lm vic cng nhau, trong vic tm ng quay tr v vi t nhin, h chnh l kiu mu ca
ngi nng dn mi. H hiu rng sng t sn vt trn mnh t ca chnh mnh mi l
cuc sng bn chc. Mt cng ng m khng th xoay x sn xut thc phm cho chnh mnh
th s khng tn ti c lu.
Nhiu ngi trong s nhng thanh nin ny du hnh ti n , hoc n lng Gandhi
Php, dnh thi gian lm vic trong nhng kibbutz Israel, hoc ti thm nhng cng ng
sng trn ni v sa mc Ty M. C nhng nhm nh nhm ngi trn o Suwanose trong
qun o Tokara pha Nam nc Nht, h th nghim nhng kiu sng gia nh mi m v
tri nghim s thn thuc ging vi cc cch sng b lc. Ti ngh rng phong tro ca nhng
ngi ny ang m ng cho mt thi i tt p hn. Chnh t nhng thanh nin m
vic lm nng t nhin nhanh chng ng vng v to c pht trin.
Thm vo , nhiu nhm tn gio khc nhau cng ang tip nhn cch lm nng t
nhin. Trong vic tm kim bn cht ct ty ca con ngi, bt k ta tip cn theo cch no, ta
cng phi bt u bng vic xem xt vn sc khe. Con ng dn n chnh nim bao
hm vic sng mi ngy mt cch n gin, ch nui trng cng nh n thc phm t nhin v
ton phn. Cho nn chuyn lm nng t nhin i vi nhiu ngi lun l im tt nht
bt u.
Bn thn ti khng thuc v bt c mt nhm tn gio no v ti s tho lun quan im
ca ti mt cch ci m vi bt k ai. Ti khng quan tm lm vic phn bit rch ri gia
Thin cha gio, Pht gio, Thn o v cc tn gio khc, nhng ti thy tht t m l nhng
ngi c nim tin tm linh su sc li ang b cun ht n vi trang tri ca ti. Ti ngh y
l do vic lm nng t nhin khng ging vi cc kiu lm nng khc, n da trn mt trit l
thm su vt qua khi nhng quan tm v phn tch tnh cht t, pH v sn lng thu
hoch.
67

Mt thi gian trc y, c anh bn t Trung tm lm vn hu c Paris tro ln ni

ny v chng ti tr chuyn c ngy vi nhau. Nghe v nhng s v xy ra nc Php, ti
c bit rng h ang ln k hoch t chc mt hi ngh v nng nghip hu c quy m
quc t, v chun b cho bui gp g , anh chng ngi Php ny ang i thm cc nng
tri hu c v t nhin trn khp th gii. Ti dn anh ta i thm th quanh vn cy, ri
cng ngi xung ung mt tch tr ngi v bn lun v mt s nhng quan st ca ti trong
vng hn ba mi nm qua.
Trc tin, ti ni khi ta xem xt nhng nguyn tc lm nng hu c ph bin phng
Ty, ta s thy chng hu nh khng khc g my so vi nn nng nghip truyn thng
phng ng c thc hnh Trung Quc, Triu Tin v Nht Bn trong nhiu th k. Tt
c nng dn Nht vn cn s dng kiu lm nng ny sut thi Minh Tr (Meiji) v i Chnh
(Taisho) (1868-1926) cho ti khi kt thc Th chin th hai.
l h thng nhn mnh tm quan trng cn bn ca phn mn v vic ti s dng cc
cht thi ca ngi v ng vt. Phng thc canh tc rt chuyn su v bao gm nhng
phng thc nh lun canh, cng sinh, cng vi vic s dng phn xanh. V khng gian trng
trt c hn nn cc cnh ng khng bao gi b b khng, thi kho biu trng v thu hoch
c tin hnh rt chnh xc. Tt c nhng phn hu c tha ra u c bin thnh phn
mn vi sinh v cho quay tr li bn rung. Vic s dng phn mn vi sinh c chnh thc
khuyn khch v cc nghin cu trong nng nghip ch yu l lin quan ti cht hu c v cc
k thut phn.
l mt nn nng nghip c s tham gia ca ng vt, cy trng v con ngi, kt hp
thnh mt th thng nht tn ti nh mt phng thc lm nng ch o ca nc Nht
cho n thi cn i. C th ni nng nghip hu c c tin hnh phng Ty ly khi
im l nn nng nghip truyn thng ca phng ng.
Ti ni tip, trong cc phng php lm nng t nhin c th phn bit thnh hai loi:
cch lm nng t nhin kiu rng, siu vit, v cch lm nng t nhin kiu hp ca th gii
31

tng i. Nu buc phi ni v n theo thut ng nh Pht th hai cch ny c th gi mt

cch tng i l lm nng t nhin i tha v Tiu tha.
Lm nng t nhin kiu rng, i tha, t n xut hin khi c mt s thng nht gia con
ngi v t nhin. N tun theo t nhin nh t nhin vn c v tun theo tm tr con ngi
nh n vn l. N xut pht t nim tin rng nu c nhn tm t b ch ca mnh, cho bn
thn c dn dt bi t nhin, th t nhin s p ng li bng cch cung cp cho anh ta tt
c nhng g anh ta cn. Xin a ra mt s so snh n gin, trong cch lm nng t nhin siu
vit, mi quan h gia con ngi v thin nhin c th c v nh mt cp v chng hp cn
trong cuc hn nhn hon ho. Cuc hn nhn ny khng c ban pht, khng c tip
nhn, m l cp i hon ho t hin hu.
Cn cch lm nng t nhin kiu hp th ngc li, phi chy ui theo cch thc ca t
nhin, n c gng i theo t nhin mt cch nhun nhuyn bng phng php hu c hoc
cc phng php khc. Lm nng ch l phng tin t c mt mc tiu nh. Mc
d thc lng yu thin nhin v tha thit ng li vi nng, nhng mi quan h vn cn
trong e ngi. Kiu lm nng theo cng nghip hin i, va ham mun c c tr khn ca
tri m chng nm bt c ngha ca n, li va mun kim chc t thin nhin. Kim tm
khng ngng ngh, nhng chng th tm c ai gi trao.
Ci nhn hn hp v lm nng t nhin pht biu rng s tt cho ngi nng dn nu b
sung cht hu c cho t v nui ng vt, rng y l cch tt nht v hiu qu nht t
nhin tr nn hu dng. Ni trong gii hn thc tin ca mi c nhn th l iu tt, nhng
ch vi cch ny th tinh thn thc s ca nng nghip t nhin khng th duy tr c. Kiu
lm nng t nhin hn hp nh th tng t vi trng phi kim thut mt nht chm (one31

y l th gii c hiu bi tr nng.

68

stroke school), n tm kim thng li qua k nng, th nhng vn ch l s p dng k thut

mt cch nhun nhuyn m thi. Cch lm nng cng nghip hin i i theo trng phi hai
nht chm (two-stroke school), n tin rng chin thng c th t c bng cch chng
c nhiu nht (nhng nht kim ca i phng).
Tri li, lm nng thun ty t nhin l kiu trng phi khng nht chm (no-stroke
school). N chng i ti ci ch no m cng khng tm kim chin thng. a khi nim
khng lm g c vo thc hnh l mt iu m ngi nng dn phi n lc t ti. Lo T c
ni v kha cnh bt ng ca t nhin, v ti ngh rng nu l nng dn ng y nht nh s
thc hnh vic lm nng t nhin. Ti tin rng cch thc ca Gandhi, mt phng php bt
phng php, hnh ng vi mt tm thc khng i khng, khng thng thua, th cng ging
vi lm nng t nhin. Khi hiu c rng ngi ta s nh mt nim vui v nim hnh phc
trong vic c gng s hu chng th l lc iu ct yu ca vic lm nng t nhin s
c nhn chn. Mc ch ti thng ca vic lm nng khng phi l trng cy, m l s tu
dng v hon thin con ngi.

32

32

Trong on ny, ng Fukuoka ang vch ra mt s phn nh gia cc k thut c thc hin vi thc theo ui mt

mc tiu nh trc, vi cc k thut bt ra mt cch tc thi, nh l s biu t ci ho hp ca mt ngi vi t nhin, t

do khi s ln t ca tr nng, trong khi anh ta thc hin cc hot ng thng ngy ca mnh.

69

IV
S M H V THC N
Mt bn tr sng ba nm mt trong nhng ci chi trn ni mt ngy kia ni vi ti,
Bc , khi ngi ta ni ti thc phm t nhin chu ch bit ca h l g.
Khi ta ngh v iu th thy rng ai ai cng quen thuc vi cm t thc phm t
nhin, nhng thc phm t nhin thc s l g th khng my ai hiu mt cch r rng. Nhiu
ngi cho rng vic n nhng thc phm khng c cha cc ho cht nhn to hoc cc cht
ph gia th l mt ch n t nhin ri, ngi khc th ngh mt cch m h rng ch
n t nhin l tm thy nhng thc phm nh th no trong t nhin th n ng nh th.
Nu ta t cu hi, liu vic s dng la v mui trong nu n l t nhin hay phi t nhin
th c hai cch tr li. Nu ch n ca nhng ngi thi c s ch n thc vt v ng vt
trong trng thi hoang d ca chng l t nhin, th mt ch n dng ti mui v la
khng th c coi l t nhin. Nhng nu lp lun rng nhng tri thc c c t thi xa
v s dng la v mui l nh mnh t nhin ca loi ngi, th thc n c ch bin mt
cch thch hp l iu hon ton t nhin. Liu rng thc phm, c cc k thut ch bin
ca con ngi p dng vo l tt, hay cc thc n nguyn s nh trong t nhin mi c xem
l tt? Liu nhng nng sn c to ra do canh tc c th c gi l t nhin? u l ln
ranh gigiaaitaninh gin vnh iva ahiphi giitaninh gin vnh ?
Coitgn inh oiiranh gicunmitahicgn iovnianh itaninh gin vnh i NhiNhgavnti agtinh guonh itahinh ganh gi NhiicanaicuhaiSagn nh
Isgizukaitg NhiiMinh giTrini(Mn iji).iLaitguan ticuhaiovnh giaaisauinh ahaia Nncitinh gicgnh v nhnh giva a hinh avnh gitami Nhi
ng Sakurazawa (George Osawa) v ng Niki. Con ng dng sinh (Thc dng), c bit
ti phng Ty vi ci tn Macrobiotics, t nn tng trn thuyt bt nh v cc khi nim
m-dng ca Kinh Dch. Do n thng c ngha l ch n go lt, nn ch n t nhin
thng c ngh l vic n ng cc ton phn v rau c. Tuy vy, thc phm t nhin khng
th quy mt cch qu n gin v ch n chay go lt.
Vy th n l g?
Nguyn do ca tt c nhng s m h ny l ch, c hai li i ca tri thc loi ngi
phn bit (discrimination) v bt phn bit (non-discrimination) 33. Ngi ta thng tin rng
vic nhn nhn th gii khng lm ln l iu c th c c ch qua vic phn bit. V th, ci
t t nhin nh thng c cp l hm mt t nhin nh n c tip nhn bi tr
phn bit.
Ti chi t ci hnh nh rng tuch v t nhin c to ra bi tr no con ngi nh th,
v ti cng phn nh rch ri gia n vi bn thn t nhin - nh c tri nghim bi s
hiu bit bt phn bit. Nu chng ta xa b i c khi nim sai lm v t nhin , ti tin
rng cn nguyn ca s hn lon trn th gii s bin mt.
phng Ty, khoa hc t nhin c pht trin t tri thc phn bit; phng ng
trit l v m-dng v v Kinh Dch c pht trin t cng mt ngun nh th. Th nhng
chn l khoa hc khng bao gi c th t ti chn l tuyt i, cn cc trit thuyt, sau cng
th chng khc g hn nhng din gii v th gii. T nhin nh c nm bt bi tri thc
33

y l cch chia trong nhiu trng phi trit hc phng ng. Phn bit tri thc pht xut t s phn tch, n lc c tnh
sp xp mi th thnh nhng khun mu. ng Fukuoka cho rng khi lm nh vy, con ngi v tnh tch mnh khi t
nhin. chnh l gii hn trong nhn thc v phn on ca khoa hc.
Vic phn bit tri thc l thit yu gii quyt nhiu vn thc tin trn th gii, nhng ng Fukuoka tin rng iu dn
n gc nhn qu hn hp.

70

khoa hc l mt th t nhin b ph hoi; n l mt bng ma chim hu mt b xng,

nhng chng c linh hn. T nhin nh c nm bt bi tri thc trit hc l mt l thuyt
c to ra t s c on ca con ngi, mt bng ma vi mt linh hn, nhng khng c kt
cu.
Chng c cch no khc c th nhn ra c tri thc bt phn bit, ngoi tr bng trc
gic, nhng ngi ta li c nht n vo mt ci khung quen thuc bng vic gi n l bn
nng. Thc ra n l tri thc ti t mt ngun khng th t tn. Hy b li tm tr phn bit
v vt qua th gii tng i nu ta mun bit bn cht tht s ca t nhin. T khi u
chng h c ng hay Ty, chng c bn ma, v khng c m hay dng.
Khi ti i xa ti mc ny, th anh bn tr kia hi tip, Vy l bc khng ch chi t khoa
hc t nhin, m c cc trit l phng ng da trn m-dng v Kinh Dch na ?
Ti ni, nhng iu trn vi t cch mt cch thc hay vi vai tr nhng ct mc ch
hng c th c tha nhn l c gi tr, nhng chng khng nn c xem nh l nhng s
c cao nht. Nhng chn l khoa hc v trit hc l nhng khi nim ca th gii tng i,
chng l ng v gi tr ca chng c nhn nhn. Chng hn, i vi nhng ngi hin
i sng trong th gii tng i, ang gy o ln trt t ca t nhin v dn ti s suy sp
ca chnh c th v tinh thn ca h, th hc thuyt m-dng c th ng vai tr nh mt
mi tn ch ng thch hp v hiu qu, ch v pha khi phc li trt t .
Nhng ng hng nh th c th ni l nhng thuyt hu ch gip ngi ta t c
mt ch n c ng v tinh gn 34, cho ti khi mt ch n t nhin thc s c thnh
hnh. Nhng nu ta nhn ra rng mc tiu cui cng ca con ngi l vt ln trn th gii
tng i, vui chi trong a ht ca t do, th vic ko l theo, dnh cht vi l thuyt l
mt s khng may. Khi c nhn c th bc vo mt th gii trong hai kha cnh m v
dng quay tr v vi s thng nht nguyn thy ca chng, th nhim v ca nhng biu
tng ny kt thc.
Mt bn tr mi n ln ting: Th th, nu ta tr thnh mt con ngi t nhin th ta c
th n bt k th g ta mun ?
Ta cn mong ch mt th gii sng sa bn kia ng hm chng no th bng ti ca
ng hm cn ko di ti chng y. Khi ta khng cn mun n ci g cho ngon ming, th
ta c th nm c hng v thc s ca bt k th g m ta ang n. By nhng thc phm
n gin ca ch n t nhin ln bn n th d, nhng c th thc s thng thc mt ba
tic nh th th ch c mt vi ngi.

34

Nguyn vn: condensed and compact

71

MN LA
THC PHM CA T NHIN
Suy ngh ca ti v thc phm t nhin th cng ging nh vi vic lm nng t nhin.
Cng nh lm nng t nhin phi tun theo t nhin nh n c, ngha l, t nhin c thu
hiu bi tm tr bt phn bit, th ch n t nhin l mt cch n ung trong nhng thc
phm c thu hi ni hoang d hoc l nhng cy c c trng theo cch lm nng t
nhin, v nhng con c c bt theo nhng phng php t nhin, cch n ung ny c
c qua tm tr bt phn bit m khng vn dng ti hnh ng c .
D ti c ni v hnh ng khng c v phi phng php, th tt nhin nhng hiu bit
tr tu c c theo thi gian trong cuc sng thng ngy vn c tha nhn. Vic s dng
mui v la trong nu nng c th b ch trch nh l bc i u tin ca s chia ct con
ngi ra khi t nhin, nhng y n gin ch l tr tu t nhin, nh c hiu bi nhng
ngi c s, v iu nn c tha nhn nh l tr khn tri ban.
Nhng cy trng tin ho qua hng ngn v hng vn nm khi sng chung vi con
ngi khng phi l nhng sn phm sinh ra hon ton t tri thc phn bit ca ngi lm
nng, v c th c xem l nhng thc phm hnh thnh mt cch t nhin. Nhng nhng
ging loi b can thip tc thi li khng c tin ho di nhng iu kin t nhin, thay
vo c pht trin bi ngnh khoa hc nng nghip, l ci b ko xa khi t nhin,
cng nh nhng con c, tm cua s hn, cng vi nhng con gia sc c sn xut hng lot,
chng nm ngoi danh mc (t nhin) ny.
Trng trt, nui c, chn nui ng vt, thc n thc t hng ngy, qun o mc, mi
nh trn u, cuc sng tinh thn tt c mi th - phi to thnh mt th thng nht vi t
nhin.
Ti v cc s sau gip cho vic gii thch ch n t nhin thot qua khi khoa
hc v trit l. S u tin tp hp li nhng loi thc n ngi ta c th d dng c c
nht, v nhng thc n ny c sp xp theo cc nhm, i loi nh th. S th hai cho
thy nhng loi thc n no c vo nhng thng no trong nm. Cc s ny to nn Mn
la35 thc phm ca t nhin. T Mn la ny, c th thy rng ngun thc n c cung cp
trn b mt tri t ny gn nh l v hn. Nu ngi ta kim c thc n qua v-tm 36 th
ngay c khi h chng bit g v m v dng, h vn c th c c mt ch n t nhin
hon ho.
Nhng ng dn v nng dn lng qu Nht Bn khng tm ti lun l ca nhng s
ny. H tun theo s ch nh ca t nhin bng cch chn ly nhng thc phm theo ma
c ngay trong khu vc h sinh sng.
T u ma xun, khi by loi tho dc ny mm ln t t, ngi nng dn c th
thng thc c by v. i cng vi nhng thc ny l v ngon lnh ca c trong ao, trai bin
v cc loi nhuyn th.
Ma l xanh n vo thng ba. Cy ui nga, dng x diu hu, cy ngi, cy vi (mt loi
dng x), cng cc loi cy mc trn ni khc, v tt nhin nhng chic l non ca cy hng
vng, cy o, cng vi t non ca cc loi khoai ni, tt c chng u n c. S hu v
thanh nh, chng lm nn nhng mn xo ngon ming v cng c th c dng lm gia v.
35

Mt hnh hnh trn trong ngh thut v tn gio phng ng, biu trng cho s tng th v ton vn ca ch .

36

No-mind: mt t Pht gio m t trng thi trong khng c s phn bit gia c nhn v th gii bn ngoi.

72

 b bin th nhng loi rau bin nh to b, rong v rong tht ngon lnh v c nhiu
sut nhng thng ma xun.
Khi nhng cy tre nh nhng bp mng ln khi mt t th cng l lc c tuyt xm, c
trp bin v c ln vn ang thi im n ngon nht. Ma hoa iris n c n mng vi
sashimi c h v c thu. u xanh, u tuyt, u lima v u g lt v n lun hoc em nu
vi ng cc ton phn nh go lt, m lt hay mch lt u ngon c.
Ti cui ma ma37, m Nht c em mui, cn du ty v mm xi c th i nht c
rt nhiu. Vo lc ny, tht t nhin l c th bt u thm v mt ca hnh tm cng vi
nhng loi tri cy mng nc nh sn tr Nht, m v o. Trn cy sn tr Nht th qu ca
n khng phi l th duy nht c th n c. Ht c th nghin ra thnh c ph, v khi l
ca n c lm tr th y l mt trong nhng loi thuc qu nht. Nhng l gi ca cy
o v cy hng vng sn sinh ra mt loi thuc b ko di tui th.
Nu gi l iu huyn b, th ng l huyn b tht, khi m ng cc ma ng c thu
hoch vo ma xun li hp n th vi s chn n vo ma h, v v th trong h, cc loi m
si vt t ht i mch vi kch thc v hnh dng li c ch bin thng xuyn. Ht
kiu mch th c thu hoch trong h. y l mt loi cy hoang t c xa v l mt loi thc
phm rt hp vi ma ny.

u thu l khong thi gian tht vui sng, vi u nnh v u nh ht (azuki), nhiu
loi tri cy, rau, cng vi nhiu loi ng cc mu vng u chn cng mt lc. Bnh k c
thng thc vo cc ngy hi ngm trng thu. u nnh luc s c by ra cng vi khoai
s. Vo khong cui ma thu, ng v go c hp ln vi u , nm hng, hoc ht d, l
nhng mn c n v thng thc thng xuyn. Quan trng hn c l ht thc hp th
nh nng mt tri sut c ma h v chn vo ma thu. iu ny c ngha y l mt loi thc
n ch o c th tch tr nhiu, n giu nng lng, thch hp cho nhng thng ma ng
lnh gi.
37

Hu ht Nht Bn c ma ma ko di t thng su ti gia thng by

73

Khi bng gi bt u xut hin, ngi ta cm thy mun gh qua ch l nng c. C mnh
xanh sng vng nc su nh c ui vng hay c ng c th bt c trong ma ny. Tht
th v l c ci Nht v nhng loi rau n l c nhiu trong ma li thch hp vi nhng loi c
ny n vy.
Vic nu nng trong ngy L mng nm mi c chun b phn ln t nhng thc
phm c mui chua hay p mn t trc c bit dnh cho ngy l ln. Vic c hi
mui, trng c trch, c trp , tm hm, to b, v u en c by ln bn tic mi nm
din ra trong nhiu th k ri.
Vic o nhng loi c ci trc c b mc trn mt t, gi c bao ph bi mt
lp t v tuyt, l mt tri nghim thch th trong ma ng. Ng cc v nhiu loi u
c trng trong nm cng miso v nc tng l nhng mn n ch o lun lun c sn.
Cng vi ci bp, c ci, b v khoai lang c tch tr trong ma thu l mt trong s nhng
thc n sn c trong nhng thng lnh lo hn. Ti ty v hnh hoang rt hp vi v ngon ca
hu v con da bin c th bt c vo thi gian .
Trong lc ch cho ma xun ti, ngi ta c th thong thy nhng ci mm ca cy chn
nga v nhng ci l n c ca loi phong l b l ra khi tuyt. Vi s tr li ca ci
xoong, rau t thi, c g, v nhng loi tho dc hoang khc, c mt vn nhng cy rau t
nhin ca ma xun c th thu hi ngay di ca s nh bp.
V th, bng vic i theo mt ch n gin d, hi lm nhng thc phm ca cc ma
trong nm khc nhau gn nh, bng vic thng thc s ton phn v hng v giu dinh
dng ca chng, nhng c dn bn a chp thun nhng g m t nhin mang ti.
Nhng ngi ny bit hng v ngon lnh ca thc n, nhng h chng th nm c
hng v huyn b ca t nhin; ng hn l h nm c n, nhng khng th biu t n ra
bng ngn t.
Mt ch n t nhin nm ngay di chn mi ngi.

74

VN HO M THC
Khi c hi l do ti sao chng ta li n thc n, t ngi ngh xa hn ci thc t rng
thc n l cn thit duy tr s sng v s sinh trng ca c th con ngi. Tuy nhin, trn
c iu ny, mt cu hi su xa hn v mi quan h gia thc phm v tinh thn ca con
ngi c t ra. i vi con vt, ch n, chi a ri ng l . i vi con ngi cng vy,
s l mt thnh tu ln lao nu h c th thng thc nhng thc n b dng, nhng
cng vic hng ngy n gin v mt gic ng thnh thi.
c Pht ni, Sc l Khng v Khng l Sc. Do Sc trong ngn ng Pht gio ch vt
cht, hay l nhng s vt, cn Khng l tm tr, ngi ang ni rng vt cht v tm tr l nh
nhau. Vt th c nhiu mu, hnh dng v hng v khc nhau, cn tm tr con ngi th bay
chuyn t bn ny qua bn khc, b thu ht ti nhng phm cht khc nhau ca s vt. Thc
s th vt cht v tm tr l mt.

Mu Sc
Th gii c by mu c bn. Nhng nu by mu ny c kt hp li, chng tr thnh
mu trng. Khi c phn tch ra bng mt thu knh, nh sng trng s cho ra by mu. Khi
con ngi nhn th gii ny vi v-tm, th mu sc s bin mt. N l v mu. Ch khi chng
c nhn bi tm tr by mu ca s phn bit th by mu sc ny mi xut hin.
Nc tri qua v s s bin i nhng nc vn c l nc. Cng ging nh vy, mc d
tm thc c v nh tri qua nhiu bin c nhng ci tm bt ng nguyn thu th khng h
thay i. Khi ngi ta m m by mu, tm tr d dng b phn tn. Nhng mu sc ca l,
cnh cy v tri cy c thu nhn, trong khi ci nn tng ca mu sc b b qua khng ch
ti.
iu ny cng ng vi thc n. Trong th gii ny, c rt nhiu vt cht t nhin ph hp
lm thc n cho con ngi. Nhng thc n ny c phn bit bi tm tr v c ngi ta
ngh l c nhng phm cht tt v xu. Khi ngi ta chn la mt cch thc ci m h
ngh l h phi c cho mnh. Qu trnh la chn ny cn tr vic nhn ra u l nn tng ca
dinh dng dnh cho con ngi, l ci m to ho ch nh cho ni chn vo ma (thi
gian) trong nm.
Nhng mu sc ca t nhin, nh mu hoa t cu, thay i tht d dng. Bn cht ca t
nhin l bin i khng ngng. Cng bi chnh ci l do n chuyn ng v tn, nn ta cng c
th xem l s chuyn ng phi chuyn ng. Khi l l c p vo vic chn la thc n,
s hiu bit v t nhin ca ngi ta tr nn c nh v th l s bin trng ca t nhin,
chng hn nh s thay i ma, b pht l.
Mc ch ca mt ch n t nhin khng phi l to ra nhng con ngi thng tho
c th gii thch hp l v snh si trong vic la chn thc n, m l to ra nhng con
ngi khng bit g, nht ly n m khng cn vin ti nhng phn bit thuc v thc.
iu ny khng i ngc li vi t nhin. Bng vic nhn ra v-tm, khng lc li trong
nhng vi t ca hnh tng, chp nhn mu sc ca v mu chnh l mu, y l lc ch n
ng n bt u.

Hng V
Ngi ta ni Anh chng th bit thc n c v nh th no cho ti khi anh n th n.
Nhng ngay c khi anh th n n thc, th hng v ca thc n c th bin thin, tu
thuc vo thi im, trng hung, v thin hng ca ngi ang nm n.

75

Nu ta hi mt nh khoa hc hng v l g, ng ta s c nh ngha n bng cch tch

ring cc thnh phn khc nhau ra v bng cch xc nh t l ca chua, cay, mn, ngt, ng.
Nhng hng v khng th c nh ngha bng phn tch hay thm ch bng u li. D
cho nm v ny c li cm th, nhng nhng n tng li c thu thp v din dch bi
tm tr.
Mt ngi sng t nhin c th t c ch n ng n l nh bn nng ca anh ta
ang trong mt trt t lm vic ng n. Anh ta thy tha mn vi thc n n gin; n b
dng, n thy ngon ming, v l dc phm c ch mi ngy. Thc n v tinh thn ca ngi
l thng nht.
Con ngi hin i nh mt ci bn nng trong sch ca mnh, v h qu l khng th
i hi v thng thc by tho dc ma xun. H lao ra ngoi kim tm mun v hng v.
Ch n ca h tr nn hn lon, khong cch gia ci a thch v khng a thch cng m
rng ra, v bn nng ca h ngy cng tr nn ln xn. T y, con ngi bt u s dng
nhng th gia v mnh vo thc n v dng ti nhng k thut nu n cng phu, do cng
khot su thm s ln xn . Thc n v tinh thn ngi y tr nn xa l nhau.
Hu ht con ngi thi nay thm ch cn tr nn xa ri vi hng v cm go h n na.
Go ton phn th b em ra tinh ch v x l, ch cn li phn tinh bt v v. Go ch bng
thiu i hng v c o ca go ton phn. Kt qu l, n i hi phi c nhng gia v v
phi c b bng nhng mn n km hay phi ri nc st (mm, tng) ln. Ngi ta
ngh, mt cch nhm ln, rng chuyn cm go c gi tr dinh dng thp khng thnh vn ,
chng no h c nhng vin vitamin b sung hay nhng thc n khc, chng hn nh tht hay
c, cung cp nhng dng cht cn thiu.
Nhng mn n nhiu hng v bn thn chng khng ngon. Thc n khng ngon lnh g
tr phi ngi ta ngh nh vy. Mc d hu ht mi ngi ngh rng tht b v tht g l ngon
ming, i vi mt ngi v l do th cht hoc l do tm linh m anh ta khng thch chng,
th chng li l gh tm.
Ch chi a hoc chng lm g c, th m bn tr con vn vui sng. Mt ngi ln vi
tm tr phn bit th khc, anh ta quyt nh nhng g s lm cho anh ta vui sng hnh phc,
v khi nhng iu kin ny c tha mn, anh ta mi thy hi lng. Thc n ngon i vi
anh ta khng nht thit l v chng c nhng hng v tinh t ca t nhin v b dng vi c
th, m bi v khu v ca anh ta b iu kin ho rng nh th l ngon.
M si lm t bt m th tht l ngon, nhng mt ly m n lin mua t my bn l n cc t.
Nhng, nh vo qung co, xa i ci tng v mi v t hi ca chng, v th l i vi
nhiu ngi, bng cch no , thm ch ci th m nht nho ny li thnh ra ngon.
C cu chuyn k rng, b h ly phnh, ngi ta n c phn nga. y khng c g ng
ci c. Con ngi ngy nay n vi tm tr ca h ch chng bng c th ca h. Nhiu ngi
chng quan tm liu c bt ngt trong thc n ca h hay khng, h ch nm bng u li,
v v vy h d dng b nh la.
Ban u, ngi ta n ung n gin l bi v h sng v bi v thc n tht ngon. Con
ngi hin i i n ch ngh rng nu h khng ch bin thc n vi nhng th gia v cng
phu th ba n s nht nho. Nhng nu ta khng c lm cho thc n ngon ming, ta s thy
rng T Nhin s lm cng vic .
iu cn cn nhc u tin phi l sng lm sao bn thn thc n n vo ngon ming,
nhng thay vo , ngy nay, tt c mi n lc li l tp trung vo vic thm tht tnh ngon
ming cho thc n. Ma mai thay, nhng thc n ngon lnh chng thy u m ch bin mt
tit.
Ngi ta c gng lm ra bnh m ngon, v th l bnh m ngon bin mt. Bng vic c to
ra nhng loi thc n xa x giu sang, h to ra nhng th thc n v dng, v gi th khu v
ca ngi ta tr nn khng th no tha mn c na.
76

Nhng phng php ch bin thc n tt nht lun bo ton hng v c trng t nhin.
S thng thi thng ngy c c t trc y rt lu cho php ngi ta to ra loi
da t rau c, chng hn nh da phi nng, da mui, da mui cm, v da mui tng
miso, sao cho hng v ca bn thn rau c cng c bo tn.
Ngh thut nu n bt u cng vi mui bin v mt ngn la. Khi thc n c ch bin
bi ai nhy bn vi nhng iu cn bn ca nu n, chng vn s gi c hng v t
nhin. Nu thng qua vic nu, thc phm c thm hng v ngoi lai no , v nu mc ch
ca vic thay i hng v ny ch n thun mn n c thch th hn, th y l nu n
sai.
Vn ho thng c ngh nh l ci g c to ra, duy tr v pht trin bi ring
nhng n lc ca loi ngi. Nhng vn ho lun lun khi ngun trong mi tng tc gia
con ngi vi t nhin. Khi tnh thng nht ca x hi loi ngi v t nhin c nhn ra,
vn ho s t n nh hnh. Vn ho lun c kt ni gn gi vi cuc sng hng ngy, v v
th c truyn trao qua tng th h, v c bo tn cho ti thi im hin ti.
Ci g sinh ra t s t cao ca con ngi v t cng cuc tm kim khoi lc khng th
c xem l vn ho thc s. Vn ho thc s c sinh ra trong t nhin, n n gin,
khim nhng v thanh khit. Thiu i vn ho thc s, loi ngi s dit vong.
Khi ngi ta gt b thc phm t nhin v thay vo , la chn thc phm tinh ch l lc
x hi i vo con ng t hy dit. y l bi v nhng thc n nh th khng phi l sn
phm ca vn ho thc s. Thc n l s sng, v s sng khng th xa ri t nhin.

77

CH SNG BNG MI BNH M

Chng c g snh bng vic c n thc n ngon, nhng i vi hu ht mi ngi, n ch
l mt cch nui dng c th, c nng lng lm vic v sng cho ti gi. Cc b m
thng bo con ci h phi n n ca chng ngay c khi chng khng thch v ca n
ch bi v th l tt cho chng.
Nhng dinh dng khng th tch ri ra khi cm nhn v v. Nhng thc phm b
dng, tt cho c th con ngi, kch thch khu v th t thn chng l ngon. Dinh dng
ng n khng th tch ri khi hng v ngon.
Cch y khng lu, ba n hng ngy ca nhng ngi nng dn trong vng ny bao gm
cm, mch vi tng miso v rau c mui. Ch n ny cho tui th cao, th cht mnh m
v sc khe tt. Rau xo v cm hp ln km u l tic mi thng c mt ln. Sc khe v
c th cng trng ca ngi nng dn c nui dng tt bng ch n gin n ny.
Ch n cm lt vi rau truyn thng ny ca phng ng rt khc so vi ch n
ca hu ht cc x hi phng Ty. Khoa hc dinh dng ca phng Ty tin rng tr phi
mt lng nht nh tinh bt, cht bo, protein, khong cht v vitamin c n vo mi
ngy, ch n tht cn bng v sc khe tt chng th no duy tr c. Nim tin ny to ra
kiu ngi m lun nhi nht nhng thc n b dng vo ming a con b bng ca h.
Ngi ta c th cho rng dinh dng hc ca phng Ty, vi nhng l thuyt v tnh
ton phc tp ca n, s khng cn ch cho s nghi ng no v ch n ng n. S tht l
n to ra nhiu vn hn so nhng ci m n gii quyt c.
Mt vn trong khoa hc dinh dng phng Ty l khng c mt n lc no c a
ra iu chnh ch n theo chu k ca t nhin. Ch n m h a ra cch ly con ngi
ra khi t nhin. Ni s hi thin nhin v cm gic chung v s bt an thng l hu qu ca
n.
Mt vn khc l cc gi tr tinh thn v tnh cm b b qun hon ton, d rng thc n
c mi lin h trc tip vi tinh thn v cm xc ca con ngi. Nu thc th con ngi c
xem xt n thun ch nh mt i tng sinh l, th chng th no sn sinh ra mt hiu bit
nht qun ng tin v ch n. Khi cc mnh nh thng tin c tp hp v gn li vi nhau
trong s hoang mang, kt qu s l mt ch n khim khuyt, xa ri t nhin.
Trong mt s vt l c vn vt, nhng nu vn vt c em li gn nhau th khng th
cho ra mt s vt no. Khoa hc phng Ty chng th no nm bt c gio hun ny ca
trit l phng ng. Mt ngi c th phn tch v nghin cu mt con bm bao lu cng
c, nhng anh ta khng th to ra mt con bm.
Nu ch n khoa hc ca phng Ty c a vo thc hnh trn phm vi rng, th
nhng vn thc tin no c th s xy ra? Tht b, trng, sa, rau, bnh m v nhng thc
phm cht lng cao khc s phi c sn sut c nm ngi ta c th theo c ch n
. Sn xut quy m ln v lu tr trong thi gian di s tr nn cn thit. Ngay Nht cng
xy ra ri, vic du nhp ch n ny khin cho ngi nng dn phi sn xut nhng
loi rau ma h nh rau dip, da chut, cc loi c tm v c chua trong ma ng. Chng bao
lu na ngi nng dn s b yu cu phi thu hoch hng vng vo ma xun v o vo ma
thu.
Khng hp l cht no khi mong i rng mt ch n ton phn, cn bng li c th t
c n gin ch bng vic cung cp tht nhiu loi thc n bt k ma no trong nm. So
snh vi nhng loi cy trng thnh mt cch t nhin, th nhng loi rau tri trng tri
78

ma di nhng iu kin phi t nhin cha rt t vitamin v khong cht. Chng c g ngc
nhin khi m nhng cy rau ma h c em trng vo ma thu hay ma ng li chng c
t hng v no nh khi chng c trng di nh mt tri bng nhng phng php hu
c v t nhin.
Phn tch ho hc, cc t l dng cht v nhng iu quan tm i loi nh th l nhng
nguyn nhn chnh gy ra sai lm. Thc phm nh k ra bi khoa hc hin i khc xa so vi
ch n truyn thng ca phng ng, v n ang xi mn sc khe ca ngi dn Nht
Bn.

79

TNG KT CC KIU CH N
Trn th gii ny tn ti bn th loi ch n chnh:
(1) Mt ch n lng lo tun theo nhng ham mun v khu v thuc thi quen. Nhng
ngi theo ch n ny ng nghing tht thng theo nhng thch cht ny ra v th
hiu. Ch n ny c th c gi l n nung chiu bn thn, n rng tuch.
(2) Ch n dinh dng tiu chun cho hu ht mi ngi, rt ra t nhng kt lun v sinh
hc. Cc thc n dinh dng c n vi mc ch duy tr s sng ca c th. N c th
c gi l n theo kiu ca ngi duy vt, khoa hc.
(3) Ch n da trn cc nguyn tc tm linh v cc trit l duy tm. t hn nh cho thc
n, nhm ti s nn, hu ht nhng ch n t nhin ri vo th loi ny. y c th
c gi l ch n ca nguyn tc.
(4) Ch n t nhin, tun theo ca to ho. Loi b tt c nhng tri thc ca con ngi,
ch n ny c th c gi l ch n phi phn bit.
u tin ngi ta trnh xa khi ch n rng tuch l ngn ngun ca v s bnh tt.
Tip theo , khng cn o tng v ch n khoa hc na, l ci ch n thun c duy tr s
sng sinh vt, nhiu ngi tin n mt ch n theo nguyn tc. Cui cng, vt qua khi
iu ny, ngi ta i n ch n phi phn bit ca con ngi t nhin.

Ch n Phi Phn Bit

S sng ca loi ngi khng c duy tr bi nng lc ca chnh n. T nhin sinh ra con
ngi v gi cho h sng. y l mi tng quan vi t nhin m con ngi l mt phn
trong . Thc n l mn qu ca to ho. Ngi ta khng to ra thc n t t nhin; ng tri
ban chng xung.
Thc n l thc n v thc n cng khng phi l thc n. N l mt phn ca con ngi
v cng tch bit khi con ngi.
Khi thc phm, c th, tri tim v tm tr con ngi tr nn thng nht mt cch hon ho
trong phm vi ca t nhin, khi mt ch n t nhin l iu c th. C th nh n vn
th - i theo bn nng ca ring n, n ci g nu nm thy ngon, king khng n nu khng
thy ngon - l thc th t do.
K ra nhng quy tc v t l cho mt ch n t nhin l iu bt kh 38. Ch n ny t
nh hnh tu theo mi trng a phng, theo nhng nhu cu a dng v th cht ca mi
ngi.

Ch n Theo Nguyn Tc
Mi ngi nn nhn thc rng t nhin th lun trn vn, cn bng trong s hi ha tuyt
ho bn trong chnh n. Thc n t nhin l ton phn v trong ci ton th l nhng
hng v tinh t v b dng.
C v nh bng cch p dng h thng m dng, ngi ta c th gii thch c ngun
gc ca v tr v s bin chuyn ca t nhin. Cng c v nh s hi ha ca c th con
ngi c th c xc nh v duy tr mt cch c thc. Nhng nu i qu su vo nhng
38

L mt quy tc hay mt h thng xc nh trong ngi ta c th quyt nh mt cch c thc; nhng i hi ny l iu

bt kh. T nhin, hay l bn thn c th, ng vai tr nh mt k dn ng lnh ngh. Nhng s hng dn vi t ny khng
c nghe thy bi hu ht mi ngi, do ting n o gy ra bi ham mun v bi nhng hot ng ca tm tr phn bit.

80

hc thuyt ny (nh cn phi th trong vic nghin cu y hc phng ng) ngi ta s bc

vo a ht ca khoa hc v tht bi trong vic trng yu, l thot khi nhn thc phn bit.
B cun i bi nhng vi t ca tri thc con ngi m khng nhn ra c nhng hn ch
ca n, ngi thc hnh ch n theo nguyn tc ny s i n ch ch gn bn thn vi
nhng i tng thc phm ring bit. Nhng khi c nm ly ngha ca t nhin vi mt
tm nhn xa rng, anh ta li tht bi trong vic ti nhng th nh b xy ra ngay di
chn mnh.

Ch n in Hnh Ca Ngi Bnh Tt

Bnh tt pht sinh khi ngi ta xa ri t nhin. S him ngho ca cn bnh t l trc tip
vi mc chia ct. Nu ngi bnh tr li vi mi trng lnh mnh, thng th cn bnh
s bin mt. Khi s xa l vi t nhin ti cc im, s lng ngi bnh s tng ln. Lc
mong c quay tr v vi t nhin ca ngi ta s tr nn mnh m hn. Nhng trong vic
tm cch quay tr v vi t nhin , ngi ta khng hiu r t nhin l g, v v th n lc y
l v ch.
Ngay c khi mt ngi c quay v ni sng mt cuc sng s khai, anh ta vn c th tht
bi trong vic chm ti mc tiu thc s ca mnh. Nu ta c gng mt iu g , nhng n
lc ca ta s chng bao gi gip ta t c kt qu nh mong mun.
Con ngi sng trong cc th phi i mt vi nhng kh khn kinh khng trong vic
c t ti mt ch n t nhin. Thc phm t nhin n gin l khng c sn, bi l nng
dn ngng nui trng chng. Ngay c khi h c th mua c thc phm t nhin th c
th ca con ngi s cn phi tng thch c th tiu ho c nhng thc n giu dng
cht nh th.
Trong tnh hung , nu ta c c n nhng ba n ton phn hay c t c mt ch
n cn bng m dng, ta s cn phi c nhng phng tin siu nhin v nng lng phn
on siu phm trong thc hnh. Tr v vi t nhin cha thy u, mt kiu ch n t
nhin l lng, phc tp s l ra, v ngi s ch b ko xa khi t nhin hn.
Ngy nay, nu ta ng vo bn trong cc ca hng bn thc phm lnh mnh, ta s thy
hoa mt chng mt vi loi thc phm ti sng, thc phm ng gi, vitamin v cc cht
b sung dnh cho vic n king. Trong thc t, c nhiu ch n khc nhau c gii thiu
l t nhin, b dng, v tt nht cho sc khe. Nu c ai ni nu cc thc phm cng vi
nhau l c li cho sc khe th cng s c ngi khc bo rng nu cc thc phm vi nhau
ch c tc dng lm cho ngi ta mc bnh. Mt s ngi nhn mnh gi tr thit yu ca mui
trong ch n, nhng ngi khc li ni rng qu nhiu mui l nguyn nhn gy bnh. Nu
c ai trnh xa tri cy, bo n l m v l thc n dnh cho kh th s c ngi khc ni
rng tri cy v rau l nhng thc phm tt nht mang li tui th v mt tnh tnh vui v.
Ti nhng thi im khc nhau, v trong nhng trng hp khc nhau, c th ni rng tt
c nhng quan im ny l ng, v v th ngi ta tr nn bi ri. Hay ng hn, i vi mt
ngi ang hoang mang, tt c nhng l thuyt ny s gy ra hoang mang nhiu hn.
T nhin th bin i khng ngng, thay i t khonh khc ny sang khonh khc khc.
Ngi ta chng th no nm bt c khun mt thc s ca t nhin. Khun mt ca n l
khng th bit c. C c chp li ci khng th bit c bng nhng l thuyt v nhng
ch thuyt c cng thc ho th cng ging nh chp gi bng vt bt bm vy.
Nu nh ta bn trng hng tm m sai tm bia, th vn l ta bn trt.
Loi ngi ging nh k m chng bit mnh ang i v u. Anh ta d dm xung quanh
vi cy gy l tri thc khoa hc, cn c vo m v dng quyt nh ng i.
iu ti mun ni l, ng n vi ci u ca ta, ngha l hy b i tm tr phn bit. Ti hy
vng l ci Mn la thc phm m ti v lc trc s c tc dng nh mt s ch dn, tm
81

tt mi quan h gia cc loi thc phm vi nhau v vi con ngi. Nhng ta cng c th nm
n i sau khi nhn thy n mt ln.
iu quan tm chnh yu y l cho ngi ta pht trin c s nhy bn, cho php
c th t chn thc n. Vic ngh ngi ch v bn thn cc loi thc n khng thi cn mt tinh
thn b qua mt bn th cng ging nh vic ti thm mt ngi n, c cc bn kinh vn, cn
Pht th b bn ngoi. Thay v nghin cu l thuyt trit l t ti s hiu bit v thc
phm, tt hn l hy t rt ra l thuyt t trong ch n hng ngy ca mi ngi.
Cc bc s chm lo cho nhng ngi bnh, cn nhng ngi khe mnh th c lo liu
bi t nhin. Thay v mc bnh ri mi m mnh vo mt ch n t nhin khe li,
ngi ta nn sng trong mt mi trng t nhin sao cho bnh tt ng xut hin.
Nhng ngi tr tui ti v li trong nhng ci chi trn ni, sng mt cuc sng s
khai, n nhng thc n t nhin v thc hnh vic lm nng t nhin, h nhn thc c mc
ch ti thng ca con ngi, v h bc chn vo con ng sng sao cho ph hp vi
mc ch y theo cch trc tip nht.

82

THC PHM V NGH NNG

Cun sch ny ni v vic lm nng t nhin nn cn quan tm ti thc phm t nhin.
y l bi v thc phm v lm nng l mt trc v mt sau ca cng mt c th. Chuyn qu
hin nhin l nu vic lm nng t nhin khng c thc hnh th thc phm t nhin s
khng th c cho cng chng. Nhng nu ch n t nhin khng c thit lp th ngi
nng dn s tip tc bi ri khng bit phi nui trng ci g.
Tr phi ngi ta tr thnh con ngi t nhin, bng khng s chng th c vic lm nng
t nhin ln thc phm t nhin. mt trong my ci chi trn ni, ti c li my t,
Chnh Thc phm, Chnh Nghip, Chnh Thc (Right Food, Right Action, Right Awareness:
khu hiu ny c t theo Bt Chnh o ca Pht gio) vit trn mt mnh g thng t
pha trn ch bp ci. Ci king ba chn ny khng th tch ri khi nhau. Nu thiu i mt
ci th chng ci no c th hin thc ho c. Nu mt ci thnh th tt c u thnh.
Ngi ta tha mn vi vic nhn th gii nh mt ni m s tin b ny sinh ra t ng
lon v ri bi. Nhng s pht trin v mc ch v mang tnh ph hoi ch mi ti s hoang
mang trong suy ngh, mi ti khng g hn l s suy thoi v sp ca loi ngi. Nu
khng hiu r rng ci g l ngn ngun bt ng ca tt c nhng hot ng ny hay T
Nhin l g th vic phc hi li sc khe ca chng ta l iu bt kh.

83

V
THNG RNG KU TO
Nhng m thu thng di v lnh lo. Sung sng bit bao nu ta c th dnh thi gian
ngi nhn vo bp than chy , tay p vo cc tr nng. Ngi ta ni rng khi ngi quanh
ngn la th tr chuyn v iu g cng c, th nn, ngh rng nhng chuyn bt bnh ca
cc bn nh nng s l mt ch th v, ti cng thi thong a ch ny ra. Nhng c v
s c mt s vn .
Ngh m xem, trong khi ti y, tng ni mi rng mi th chng c g ng k, rng loi
ngi th ngu mui, rng chng c g phi c gng t cho bng c, v rng bt c ci g
hon thnh u l ph cng, lm sao ti c th ni vy v ri tip tc huyn thuyn nh th
ny? Nu buc bn thn phi vit th g ra, th iu duy nht ti vit s l: vit lch cng v
dng. Tht qu phc tp.
Ti khng mun chm m vo qu kh ca ring mnh vit v n, ti cng khng
thng thi tin on tng lai. Khi ngn la trong lc tr chuyn v cng vic hng ngy
quanh l si, lm sao ti c th bt mi ngi phi chu ng nhng tng ng nghch ca
mt lo nng dn gi ch?
Trn chm t ca vn cy, nhn ra vnh Matsuyama v ng bng Dogo rng ln l vi
tp lu nh, vch bng t. , mt nhm ngi tm li v cng nhau sng mt cuc
sng gin d. Chng h c nhng tin nghi hin i. Tri qua nhng bui ti yn bnh di nh
nn v n du, bn h sng mt cuc sng vi nhng nhu yu phm n gin: go lt, rau
c, mt chic o chong v mt ci bt. H t u ti, li t lu, ri li tip tc ln ng.
Trong s nhng v khch ny, c nhng nh nghin cu nng nghip, sinh vin, hc gi,
nng dn, dn hippy, cc nh th v nhng k lang thang, c gi ln tr, ph n, n ng,
thuc kiu v quc tch khc nhau. Hu ht nhng ngi li lu l nhng ngi tr ang
cn mt khong thi gian t suy xt ni tm.
Nhim v ca ti l hnh x nh ngi coi sc ci qun tr bn ng ny, phc v tr
cho l khch c n ri i. V trong thi gian h ang lm gip nhng cng vic trn ng, ti
thch th lng nghe h k v nhng chuyn ang din ra trn th gii.
Nghe c v hay ho, nhng thc ra khng phi cuc sng nh nhng v d dng. Ti ch
trng lm nng v vi, v th l nhiu ngi n vi tm th rng h s tm thy mt chn
a ng trn gian (Utopia) ni ngi ta c th sng m thm ch chng cn ri khi ging.
Nhng ngi ny s h to. Gnh nc t di sui ln gia ln sng m bui sm, ch ci
ti khi hai tay u ng v nhc nhi v phng gip, li bn ti mt c chn - nhiu ngi v
th m nhanh chng b cuc.
Hm nay, lc ti ang quan st mt nhm bn tr dng mt ci chi nh, mt ph n tr
tui t Funabashi ln li i b ln ti ni.
Khi ti hi ti sao li n y, c y tr li, Chu c ti th thi. Chu chng bit bt c
iu g hn na.
C gi sng sa, h hng ny c ci sng sut ca c y y ch.
Ti li hi, Nu chu bit mnh cn cha khai sng, vy th chng cn g ni, ng
khng? Trong vic i n ch hiu bit v th gii thng qua sc mnh ca tr phn bit,
ngi ta qun mt ngha ca n. y chng phi l l do ti sao th gii li trong tnh trng
kh khn nh th ny hay sao?
84

C gi du dng p, Vng, nu bc ni nh vy.

C th chu cng chng c nim tht r rng v chuyn khai sng l g. Trc khi ti
y chu c nhng dng sch g?
C gi lc u, ni mnh khng c sch.
Ngi ta hc do h ngh mnh khng hiu bit, nhng vic hc s khng gip cho ngi ta
hiu bit. Bn h vt v hc ch cui cng nhn ra rng con ngi chng th bit bt c ci
g, rng s thu hiu nm ngoi tm vi ca con ngi.
Thng th ngi ta ngh rng cm t khng hiu c p dng khi, chng hn, ta ni
rng ta hiu c chn vic, nhng c mt vic ta khng hiu. Nhng khi c nh hiu ht c
mi vic th thc ra ta chng hiu c mt iu no ht. Nu ni bit c trm hoa th thc
ra ta khng bit d ch mt bng. Ngi ta gian nan vt v hiu, thuyt phc bn thn
rng mnh hiu, nhng ti cht vn chng bit g.
m thanh nin ngh tay lm mc, ngi xung bi c gn mt cy qut to, ri ngc nhn
ln nhng m my mng manh trn bu tri phng nam.
Ngi ta ngh rng khi ta chuyn nh mt t mt t ln bu tri l ta s thy c thin
ng. Ta tch qu mu cam khi l mu lc v ni rng ta bit mu lc ca l v mu cam
ca qu. Nhng vo khonh khc ngi ta phn bit gia lc v cam, nhng mu sc thc s
bin mt.
Ngi ta ngh rng mnh hiu mi th bi v ta tr nn quen thuc vi chng. y ch l tri
thc cn ct b ngoi. y l th kin thc ca nh thin vn hc bit tn gi ca nhng v
sao, ca nh thc vt hc bit cch phn loi cc kiu l v hoa, ngi ha s bit c tnh
thm m ca mu xanh v mu . y khng phi l hiu bit v bn thn t nhin mt t
v bu tri, mu xanh v mu . Nh thin vn hc, nh thc vt hc, ngi ha s chng lm
c g hn vic nm bt nhng n tng v ri din dch chng, mi ngi c mt phm vi
hiu bit ring trong tm tr mnh. Cng ht tm tr vo hot ng ca tr nng, h s cng
tch bit mnh ra v cng kh sng mt cch t nhin.
Bi kch l ch, trong s ngo mn v cn c ca mnh, ngi ta c gng b cong t nhin
theo mun ca h. Loi ngi c th hu hoi cc hnh thi t nhin, nhng li khng th
to ra chng c. Tr phn bit, mt s hiu bit phn mnh v khng trn vn, lun nh
hnh im khi u cho tri thc con ngi. Khng th no bit cho ht ton b t nhin,
ngi ta chng th lm c g tt hn ngoi vic dng ln mt m hnh khng hon thin
ca t nhin v ri t nh la bn thn, rng mnh to ra c ci g t nhin.
Tt c nhng g m mt ngi cn lm hiu c t nhin l nhn ra rng mnh khng
thc s bit bt c ci g c, rng anh ta khng th bit bt c iu g. Khi mi c th hy
vng l anh ta s thi khng cn quan tm ti tri thc mang tnh phn bit na. Khi t b tri
thc phn bit, tri thc phi phn bit t n s hin l bn trong anh ta. Nu khng c ngh,
khng thm quan tm v s hiu bit na, th ri s ti lc anh ta hiu. Chng c cch no
khc ngoi cch thng qua s ph hy bn ng, vt b i ci tng rng con ngi tn ti
tch ri khi tri v t.
Th c ngha l kh kho ch chng phi thng minh g, ti ni quu vi mt anh chng
tr tui c ci v khn ngoan t mn hin ln trn nt mt. nh mt ca cu nh th ngha l
sao? Kh m by t khn ngoan. Cu c bit chc l mnh khn ngoan hay kh kho khng,
hay l cu ang c tr thnh g khn theo kiu kh kh? Cu chng th no tr nn khn
ngoan, cng chng th no tr nn kh kho, cu mc kt trong s b tc. Chng phi y l v
th ca cu lc ny hay sao?
Thc ra, ti ni gin vi bn thn v c lp i lp li nhng li ging nhau ht ln ny ti
ln khc, nhng ngn t s chng bao gi snh ni vi s thng thi ca s im lng, nhng li
ni m bn thn ti cng chng th hiu ni.
85

Mt tri ma thu ang dn ln pha chn tri. Nhng sc mu lc tri nhp nhong tin
gn n ch gc cy gi. Quay lng li nh sng t pha bin Ni Hi, m ngi tr im lng
chm ri quay tr v nhng cn chi dng ba ti. Ti lng l theo sau trong bng ti ang
lan dn.

86

AI L K KH?
Ngi ta ni rng khng c sinh vt no thng thi nh con ngi. S dng ci thng thi
y, con ngi tr thnh loi ng vt duy nht c kh nng gy ra chin tranh ht nhn.
Mt ngy n, ch ca hng thc phm t nhin i din ca nh ga Osaka leo ln ni
ny, mang theo by ngi bn ng hnh, ging nh by v ti thn vy. Bui tra, khi chng
ti ang thng thc mn cho thp cm ngu hng t go lt, th mt ngi trong s h ni:
Trong m tr con, s lun c mt a ci vang vui v khi i t m chng bn tm g ti th
gian, s c mt a khc lun phi ng vai nga khi chi tr ci nga v s lun c a
th ba khn li, bit cch la trm ly n vt bui chiu ca nhng a khc. Trc khi
chn lp trng, ngi thy ni chuyn nghim tc v nhng phm cht ng mong c ca
mt ngi lnh o gii v tm quan trng ca vic a ra mt quyt nh khn ngoan. Th
m khi t chc bu, a tr hay ci a vui v bn v ng li l a c chn.
Mi ngi u thy ngc nhin, nhng ti chng hiu sao h li ci. Ti ngh ch l
chuyn t nhin.
Nu mi th u quy v thng thua, ngi ta hn s xem a tr lun phi ng vai con
nga l k thua cuc, nhng s v i hay tm thng khng p dng c vo tr con. Ngi
thy cho rng a gii giang th ng ch nht, nhng nhng a khc thy cu ta gii giang
khng ng kiu, mt ngi s p bc nhng ngi khc.
Ngh rng ci k thng minh v bit chm lo cho bn thn l xut chng, v rng xut
chng th tt hn, y l chy theo thang gi tr ca ngi ln. Dng nh vi ti, k m c
vic mnh mnh lm, n tt ng tt, k khng c g phi lo lng, l k ang sng theo li mn
nguyn nht. Chng c ai v i bng k khng c hon thnh bt c ci g c.
Trong truyn ng ngn ca Aesop, khi loi ch i thng ban cho chng mt v vua,
ngi gi cho chng mt khc g. L ch ch nho khc g cm v khi chng i thng
ban cho mt v vua v i hn, ngi gi xung mt con c. Nh cu chuyn din tin th con c
m cht tt c bn ch.
Nu k i trc gii giang, nhng ngi theo sau s phi gian nan v gng sc. Nu ta a
mt g bnh thng ln u, nhng ngi ng sau s thoi mi hn. Ngi ta ngh rng ai
mnh m v khn ngoan th ni bt, th nn h la chn mt v th tng ko c nc i
theo nh mt ci u my diesel vy.
Kiu ngi no nn c chn lm th tng?
Mt khc g cm, ti p. Chng c ai ph hp hn tin sinh Daruma39, ti p. ng y
tht l mt k thnh thi nn c th ngi thin sut nhiu nm m khng ni mt li no. Nu
y mt ci, ng s lc l, nhng vi s bt phn khng kin nh ng lun ngi thng dy.
Daruma-san khng ch c n khng ngi ri, gi cho tay chn khoanh li m thi. Hy bit
rng ta phi gi cho chng t th khoanh li, nu khng tin sinh s lng l cau c vi nhng
ai mun dui thng chng ra.
Nu ta m khng lm g ht th th gii s khng vn hnh c. Th gian s ra sao nu
khng c s pht trin y?
Ti sao anh li phi pht trin c ch? Nu tng trng kinh t nhy t 5% ln 10%, liu
mc hnh phc c tng gp i khng? M tc tng trng 0% th c g sai? Chng phi
39

Daruma-san l mt loi chi ph thng ca tr con Nht. N l mt qu bng ln, nng y, c hnh dng mt v s
ang ngi thin.

87

y ng ra l mt kiu nn kinh t n nh sao? Cn c bt c th g tt p hn vic sng

gin n v xem nh mi s hay sao?
Ngi ta tm thy mt ci g , hc hi xem n hot ng th no, v a t nhin vo s
dng, c ngh rng y l v mun tt cho nhn loi. Cho ti gi, kt qu ca ton b nhng
chuyn l hnh tinh ny tr nn nhim, ngi ta tr nn hoang mang, v chnh chng
ta mi n nhng hn lon ca thi hin i.
Ti nng tri ny, chng ti thc hnh cch lm nng chng-lm-g-c, n cc loi ng
cc ton phn v ngon lnh, cng vi rau c v cam qut. Ch cn sng gn gi vi ci ngun
ca mi th l thy c ngha v c s tha mn cn bn ri. Cuc i l th ca.
Ngi nng dn tr nn qu bn rn khi ngi ta bt tay vo nghin cu th gii v
quyt nh rng s tt nu chng ta lm iu ny hay iu n. Tt c nghin cu ca ti li
theo hng l khng lm iu ny hay iu kia. Ba mi nm y dy cho ti rng nh nng
hu nh khng lm g c th tt hn.
Ngi ta cng lm, x hi cng pht trin, th cng c nhiu vn pht sinh. T nhin
ngy cng tiu iu v suy kit ti nguyn, s bt rt v phn r ca tinh thn con ngi, tt
c l do n lc ca loi ngi nhm hon thnh ci g . Khi thy vn chng c l do g phi
ci tin c, v cng chng cn phi lm g ht. Chng ta i n ch khng cn cch no khc
ngoi vic t chc mt phong tro vi tinh thn chng cn t c bt c ci g ht.

88

SINH RA I NH TR
Mt chng trai tr khoc chic ti nh trn vai, bc lng thng n ch chng ti ang
lm vic trn ng.
Cu t u ti?, ti hi.
T ng kia.
Lm sao cu ti y c?
Chu i b.
Cu n y lm g?
Chu khng bit.
Hu ht nhng ngi ti y u khng vi vng h l danh tnh hay nhng cu chuyn
trong qu kh ca h. H cng khng ni r mc ch ca mnh. Do nhiu ngi trong s h
chng bit ti sao mnh li n, m ch n thi, nn chuyn ny cng tht t nhin.
Thu ban u, con ngi chng h bit mnh t u ti hay mnh s i n u. Ni rng
ta c sinh ra t bng m v s quay v vi t ch l li gii thch mang tnh sinh hc, ch
chng ai thc s bit iu g tn ti trc lc sinh ra hay th gii no s i ch sau khi cht.
Sinh ra m khng bit nguyn do, ch ri nhm mt xui tay, ra i vo ci v nh - con
ngi tht ng l mt to vt bi thm.
Hm trc, ti c tm thy mt chic nn ci an ca mt nhm ngi hnh hng n
thm cc n th ti Shikoku b li. Trn c vit nhng li sau: Khi thy khng ng
chng Ty/ Mi phng v nh. Lc ny, cm chic nn trong tay, ti hi cu trai tr kia
ln na, cu ta t u n, v cu ni rng mnh l con trai ca mt tu s Thn o
Kanazawa, v v vic c kinh vn cho ngi cht sut c ngy tht qu ng ngn, nn cu
mun tr thnh nng dn.
Lm g c ng vi chng ty. Mt tri mc ln ng ng, ln xung ng ty, nhng
n thun ch l mt quan st thin vn. Bit rng ta chng hiu ng l g, ty l g th gn
vi s tht hn. Thc t th khng ai bit mt tri t u m ra.
Trong s hng chc nghn kinh sch, bn kinh c cm kch nht, hi t mi iu quan
trng chnh l Bt Nh Tm Kinh. Theo bn kinh ny, c Pht Th Tn tuyn b: Sc tc th
khng, khng tc th sc. Vt v tm l mt, nhng tt c u khng. Con ngi khng sng,
khng cht, khng sinh ra cng khng cht i, khng gi khng bnh, khng tng cng khng
gim.
Mt ngy n, trong lc chng ti ang gt la, ti ni vi m thanh nin ang da ngi
vo mt ng rm to, Ta ang ngh rng khi la c gieo vo ma xun, ht ging m ra
nhng ci mm sng, v gi, nh khi chng ta ang gt y, n c v cht i. S thc l ci
nghi thc ny c lp li nm ny sang nm khc, ngha l s sng vn tip din trn cnh
ng ni y v ci cht hng nm bn thn n l s sinh ra hng nm. Ta c th ni rng
cy la m chng ta ang ct y vn lin tc sng.
Con ngi thng nhn s sng v ci cht di gc nhn ngn hn. S sinh ra ca ma
xun v ci cht ca ma thu c ngha g vi ngn c ny? Ngi ta ngh rng sng l vui cn
cht l bun, th nhng ht la, nm im trong t ri ny mm vo ma xun, nhng ci l v
thn ca n ho i vo ma thu, vn gi bn trong ci li nh xu ca n nim vui trn vn ca
s sng. Nim vui ca s sng chng ri i trong ci cht. Ci cht chng g hn l ci lt qua
89

tm thi. Chng phi cy la ny, bi l n s hu nim vui trn vn ca s sng, nn chng

h bit ti ni bun kh ca ci cht y sao?
iu tng t xy ra vi la go v i mch cng tip din khng ngng bn trong c th
con ngi. Ngy li ngy, tc v mng mc di ra, hng chc nghn t bo cht i nhng mt
s lng nhiu hn th li c sinh ra; dng mu trong c th mt thng trc khng y ht
nh dng mu ngy hm nay. Khi ngh rng nhng c tnh ca ring ta s c truyn tip
trong c th con chu l ta c th ni rng mnh ang cht i v ti sinh mi ngy, y th m ta
vn s sng tip thm nhiu th h sau khi cht.
Nu vic tham d vo vng tun hon ny c th c tri nghim v thng thc tng
ngy th chng cn cn thm iu g na. Nhng hu ht ngi ta li khng th tn hng
cuc sng khi n tri qua v i thay mi ngy. H bm ly s sng nh h tng tri
nghim n ri, v s bm vu theo thi quen ny em n ni s cht. Ch ch n qu kh,
l ci qua mt, hay n tng lai, l ci vn cn cha ti, h qun mt rng mnh ang sng
trn tri t ngay y v ngay lc ny. Vng vy trong vng lun qun, h nhn cuc i ca
mnh tri i nh trong mt gic m.
Nu sng v cht l thc ti, th chng phi ni kh au ca con ngi l chng th no
trnh khi sao?
Khng c sng hay cht.
Sao bc li c th ni th c?
Bn thn th gii l mt chnh th cc s vt hin tng trong dng chy tri nghim, th
nhng tm tr con ngi li phn tch cc hin tng thnh nhng cp nh nguyn nh sng
v cht, m v dng, h v thc. Ci tm tr i n ch tin vo tnh hp l tuyt i ca
nhng g cc gic quan cm th c, v ri, ln u tin, vt cht nh n vn l bin thnh
nhng khch th nh kiu con ngi thng thng vn nhn nhn v chng.
Cc hnh tng ca th gii vt cht, cc khi nim v sng v cht, sc kho v bnh tt,
nim vui v ni su kh, tt c u pht xut t tm tr con ngi. Trong bn kinh trn, khi
c Pht ni rng tt c u khng, ngi khng ch ph nhn tnh hin thc ni ti ca bt c
th g c dng ln bi tr nng ca con ngi m ngi cng tuyn b rng nhng cm xc
ca con ngi ch l o tng.
bc tt tt u l o tng. Khng cha th g?
Khng cha th g ? R rng l khi nim h khng vn cn tn ti trong tm tr cu,
ti ni vi chng trai tr. Nu cu khng bit mnh t u ti hay mnh sp i u, vy cu
lm sao c th chc chn l mnh ang y, ang ng trc mt ta? S hin tn ny l v
ngha ?

Bui sng mt ngy kia, ti c nghe mt b gi ln bn hi m ca mnh: Ti sao con sinh

ra trn i ny vy ? i nh tr sao?
ng nhin l m ca c b chng th thnh tht m ni rng, ng, ng y con, gi
con i hc i. Th nhng, ta c th ni rng con ngi ngy nay c sinh ra l i nh tr.
Cho ti tn lc hc ln i hc, ngi ta vn hc hnh mt cch chm ch hiu cho c
ti sao mnh li sinh ra i. Cc hc gi v trit gia, thm ch c ph hng i mnh trong ci
n lc y, vn ni, h s thy mn nguyn khi hiu c ch mt iu ny thi.
Ban u, con ngi chng c mc ch g c. Cn gi, m tng ra mc tiu ny mc tiu
n, h vng vy c gng tm cho ra ngha cuc sng. y l cuc u vt ch-mt-ngi.
Chng c mc tiu no ngi ta phi suy ngh v n hay phi ln ng tm kim c. Tt
hn ht, ta c i hi m tr con xem liu mt cuc i khng mc ch th c v ngha hay
khng.
90

K t thi im bc chn vo nh tr, ni su kh ca con ngi bt u. Vn l mt to

vt vui v, nhng con ngi t to ra mt th gii h khc v gi phi vng vy thot ra.
Trong t nhin, c s sng v ci cht, v t nhin y p nim vui.
Trong x hi loi ngi, c sng v cht, nhng con ngi th sng trong kh au.

91

NHNG M MY TRI DT
V O TNG CA KHOA HC
Sng nay, ti ang ra nhng hp ng cam bn b sng. Khom ngi trn mt phin
phng, tay ti cm nhn c ci gi lnh ca con sng vo thu. L ca nhng cy sn dc
b sng ni bt trn nn tri thu xanh trong. Ti chong ngp trc v trng l khng ng
ca nhng nhnh cy tng phn vi nn tri.
Bn trong ci cnh tng tnh c ny, ton b th gii tri nghim u hin din. Trong
dng nc chy, dng thi gian tri, b tri v b phi ca con sng, nh mt tri v nhng
bng rm, nhng chic l v bu tri xanh tt c u xut hin bn trong cun sch
thing ling, lng cm ny ca t nhin. Cn con ngi l mt nhnh lau mng manh ang suy
ngh.
Mt khi thc mc t nhin l g, anh ta hn phi thc mc tip ci g l g, v ci con
ngi ang thc mc v ci g l ci ging g. Anh ta dn bc, c th ni vy, vo mt th
gii ca nhng cu hi khn cng.
Trong vic c gng t c s hiu bit sng t v ci g , ci ang rt y con ngi
anh ta vi nhng thc mc, ci ang lm anh ta kinh ngc, anh ta c hai con ng kh d
i. Con ng th nht l nhn su vo chnh mnh, vo ci k ang t ra cu hi, T nhin
l g? Con ng th hai l xem xt t nhin tch bit khi con ngi.
Con ng th nht dn ti a ht ca trit hc v tn gio. Nhn mt cch l ng, khng
c g l khi thy nc chy t cao xung thp, nhng khng h thiu nht qun khi nhn dng
nc nh ang ng im cn cy cu th nh ang tri.
Tri li, nu i theo con ng th hai, th cnh tng s b chia thnh mt tp nhng
hin tng t nhin khc nhau: nc, tc ca dng chy, nhng con sng, gi v nhng
m my trng. Tt c chng, mt cch ring r, s tr thnh cc i tng kho st, dn
n nhng cu hi xa hn, n m rng ra v tn theo mi hng. y l con ng ca khoa
hc.
Th gii ny tng gin n. Ta him khi trong lc i ngang qua ta b t v qut
phi nhng git sng, trong lc ang th thn trn ng c. Nhng k t lc ngi ta quyt
nh gii thch git sng ny mt cch khoa hc, h t t by mnh trong a ngc khn
cng ca tr nng.
Cc phn t nc c to thnh t nhng nguyn t hydro v -xy. c lc ngi ta
ngh rng cc ht nh nht trong th gian ny l cc nguyn t, nhng ri h khm ph ra
rng c mt ht nhn bn trong nguyn t. Gi h li pht hin ra rng bn trong ht nhn c
nhng ht thm ch cn b hn. Trong s nhng ht ht nhn ny, c hng trm loi khc
nhau v chng ai bit s kho st v th gii t hon ny s kt thc u.
Ngi ta ni rng ci cch m cc electron xoay quanh vi vn tc siu nhanh bn trong
nguyn t th cng y ht nh ng bay ca cc sao chi trong ngn h. i vi nh vt l ht
nhn, th gii ca cc ht c bn cng bao la nh bn thn v tr. Th nhng, ngi ta
chng minh rng bn cnh chnh thin h m chng ta ang sng y, cn c v s nhng
thin h khc. Vy nn trong mt nh v tr hc, ton b thin h ca chng ta li tr nn nh
t teo.
S tht l nhng ngi ngh rng mt git nc th n gin hay mt hn th nm yn
bt ng v tr h l nhng k ngc hnh phc, cn cc khoa hc gia bit rng mt git
92

nc l c mt v tr ln lao v hn l mt th gii si ng ca nhng ht c bn tun

chy nh nhng qu tn la - h li l nhng k ngc ti gii. Nhn n gin, th gii ny c
thc v nm trong tm tay. Nhn phc tp, th gii tr nn tru tng v xa vi n kinh
ngi.
Cc nh khoa hc sung sng n mng khi nhng vin c mang v t mt trng
chng hiu c mt trng bng nhng a tr hay ht nghu ngao trng bao nhiu tui
trng gi... Basho40 c th thu c s diu k ca t nhin bng vic ngm nh trng trn
phn chiu trn mt h tnh lng. Tt c nhng g cc khoa hc gia lm c khi i vo khng
gian v chp chng trn i giy i ngoi khng gian ca mnh l lm m i cht xu v trng
l ca mt trng trc hng triu tnh nhn v tr con trn tri t.
Lm th no m ngi ta li ngh rng khoa hc mang li li ch cho loi ngi c ch?
Ngy xa trong ngi lng ny, ht ng cc c nghin thnh bt nh ci xoay chm
chm bng tay. Ri n ci xay nc, c ng lng ln hn nhiu m chic ci hi xa
chng th no snh ni, c dng ln s dng sc mnh ca dng chy. Vi nm trc,
mt ci p c xy dng sn xut in nng v mt nh my xay xt vn hnh bng in
cng c ct ln.
Cc bn ngh c my tn tin lm li cho loi ngi ch no? nghin go thnh
bt, trc tin n c nh bng ngha l lm thnh go trng. Tc l ngi ta xay thc,
loi b phn mm v v cm, vn l nn tng cho sc kho, v gi ly phn cn li 41. V v th,
kt qu ca cng ngh ny l ph v nguyn ht go thnh nhng th phm khng y .
Nu th go trng qu d tiu ho tr thnh mn n chnh hng ngy, ch n ny s b
thiu ht dinh dng, v ngi ta s cn phi dng ti nhng thc phm b sung. Ci xay
nc v nh my xay xt ang lm thay phn vic ca d dy v ca rut, h qu l lm cho
nhng c quan ny tr nn li bing.
Nhin liu cng tng t nh vy. Du th hnh thnh khi m g ca nhng ci cy thi xa
xa b chn vi su di lng t, bin tnh do p sut v nhit cao. Cht ny b moi ht ln
khi sa mc, a ti cng bng ng ng, sau c vn chuyn bng tu ti nc Nht
ri c lc thnh xng v du ha ti mt nh my lc du ln.
Cc bn ngh ci no th nhanh hn, m hn v tin hn, t th xng ny hay cc cnh
tuyt tng, cnh thng ly c ngay trc ca nh? 42 Nhin liu vn l cht liu thc vt.
C iu du ho v xng th phi i theo mt chng ng di hn ti c y.
Gi th ngi ta ang ni rng nng lng ho thch l khng , rng chng ta cn phi
pht trin nng lng ht nhn. tm ra qung uranium him, nn n thnh nhin liu
phng x v t n trong mt l ht nhn khng l th khng d nh vic t nhng ci l kh
bng dim. Hn na, t la trong l si ch li mi tro, nhng sau mt v t ht nhn,
cht thi phng x vn cn nguy him trong nhiu ngn nm.
Cng mt nguyn l nh vy tc ng ln nng nghip. Trng mt cy la mp mp, mm
ot trong mt cnh ng ngp nc, ta s c mt ci cy d dng b cn trng v bnh tt tn
cng. Nu cc ging la ci tin c s dng, ngi ta s phi da vo s tr gip ca cc
loi thuc dit cn trng v phn bn ho hc.
Tri li, nu ta trng mt cy la nh nhn, chc kho trong mt mi trng lnh mnh,
nhng ho cht ny s chng cn cn thit na.
Cy xi mt cnh ng la ngp nc vi mt ci cy hay my ko, t trng s tr nn
thiu dinh dng. Kt cu t b hu hoi, giun t v cc loi ng vt nh khc b tiu dit,
40

Mt nh th haiku ni ting ca Nht Bn (1644 1694).

41

Trong ting Nht, con ch ch phn tha ra pht m l kasu bao gm hai thnh t mang ngha ln lt l mu
trng v go. Con ch ch v cm pht m l nuka cu thnh t go v sc kho.
42
Hin nay, phn ln th gii ang phi i mt vi vic thiu ci t. n trong lun im ca ng Fukuoka l nhu cu trng
cy. Rng hn, ng Fukuoka ang gi ti nhng p n gin d v trc tip cho nhng nhu cu ca cuc sng hng ngy.

93

t tr nn rn v mt sinh kh. Mt khi iu ny xy ra, tha rung ny buc phi c cy

lt t mi nm.
Nhng nu mt phng php c a vo s dng, trong t t n canh tc ly, th
chng cn ti ci cy hay my mc canh tc na.
Sau khi cc cht hu c v vi sinh vt trong lp t y sinh kh b t kit, vic s dng
cc loi phn bn tc dng nhanh tr nn cn thit. Nu phn bn ho hc c em dng,
cy la s sinh trng nhanh v cao, nhng m c di cng vy. Th l ngi ta dng ti
thuc dit c v cho rng n hu ch.
Nhng nu c ba l c gieo cng vi ng cc, v ton b rm r cng cc phn hu c
d tha c em tr v bao ph b mt rung th c th trng cc v ma m khng cn ti
thuc dit c, phn bn ho hc hay phn mn vi sinh sn.
Trong lm nng, c rt t cng on l khng th b. Phn , thuc dit c, thuc dit cn
trng, my mc - tt c u khng cn thit. Nhng nu ngi ta to ra nhng iu kin trong
chng tr nn cn thit th khi s phi cn ti sc mnh ca khoa hc.
Ti th hin trn nhng tha rung ca mnh rng lm nng t nhin cho sn lng
ngang nga vi nhng tha rung p dng khoa hc hin i. Nu nhng thnh qu ca nng
nghip phi-tc-ng cng tng t so vi cch lm ca khoa hc, m ch cn mt khon u
t cho lao ng v ti nguyn bng mt phn mi, th th ch li ca khoa hc cng ngh
nm u?

94

THUYT TNG I
Nhn ra nh nng rc r ca bu tri thu, bao qut nhng cnh ng xung quanh, ti thy
kinh ngc. Ngoi tr nhng tha rung ca ti cn th rung no cng c my thu hoch la
hoc my lin hp ang chy qua chy li. Trong ba nm va qua, ngi lng ny thay i
n khng nhn ra c na.
ng nh d on, nhng thanh nin trn ni chng h ganh t vi vic chuyn sang s
dng my mc ny. H thch th thu hoch trong yn bnh, im lng vi chic lim tay kiu c.
Ti hm , lc chng ti sp dng xong ba ti, ti cht nh li bn tch tr, thi xa xa
lu lm ri trong ngi lng ny, vo thi m nh nng vn phi cy rung bng tay, c mt
ngi bt u s dng con b. ng ta rt t ho c th hon tt cng vic cy ba nng nhc
kia mt cch d dng v nhanh chng. Hai mi nm trc, khi chic my cy u tin xut
hin, tt c dn lng hp li vi nhau v tranh lun nghim tc xem ci no tt hn, con b
hay my mc. Hai hay ba nm tri qua, h thy r rng cy bng my th nhanh hn, v khng
cn xem xt xa hn nhng tiu ch v thi gian v mc tin li, nng dn ng lot b vic
s dng sc vt ko nh trc y. Nguyn do n thun ch l lm sao cho xong cng vic
nhanh hn ngi nng dn rung k bn.
Ngi nng dn khng nhn ra rng mnh thun tu tr thnh mt tha s trong cng
thc tng tc v hiu sut ca nng nghip hin i. ng ta cho g bn thit b nng
nghip lm tt tt vic tnh ton h mnh.
Thu ban u, ngi ta hay nhn ln bu tri m y sao v cm thy knh s trc s
bao la ca v tr. Cn gi th nhng cu hi v thi gian v khng gian c ph mc hon
ton cho cc nh khoa hc xem xt.
Ngi ta ni rng Einstein c trao gii Nobel vt l l do kh hiu ca thuyt tng
i m ng ta a ra. Nu l thuyt ca ng ta gii thch c mt cch r rng cc hin tng
v tnh tng i trong th gii ny v v th gii phng loi ngi khi s cu thc ca thi
gian v khng gian, mang li mt th gii thoi mi, yn bnh hn th n ng tn dng.
Tuy nhin, li gii thch ca ng ta li ri rm, v n khin cho ngi ta ngh rng th gii ny
phc tp ngoi mi kh nng hiu bit. ng ra n phi c trao gii quy ri s bnh yn
ca tinh thn con ngi th ng hn.
Trong t nhin, th gii ca s tng i chng h tn ti. nim v cc hin tng tng
i l mt cu trc c trao cho tr nng con ngi tri nghim. Nhng con vt khc sng
trong th gii ca thc ti khng chia ct. Chng no ngi ta cn sng trong th gii tng
i ca tr nng, ngi s nh mt tm nhn v thi gian vt trn thi gian v khng
gian vt trn khng gian.
Cc cu c th ang thc mc l ti sao ta c thi quen lc no cng ch trch cc khoa hc
gia th ny, ti ni, ngng li nhp mt ngm tr. m thanh nin ngng u ln mm
ci, nhng gng mt bng sng v lp lnh trong nh la. y l bi v vai tr ca khoa
hc gia trong x hi cng tng t nh vai tr ca tr phn bit trong tm tr ca chnh chng
ta.

95

MT NGI LNG
KHNG CHIN TRANH LN HO BNH
Mt con rn ngm con ch trong ming n ri lnh vo trong m c. Mt c gi ht tong
ln. Mt chng trai dng cm biu l cm gic gh tm v nm mt hn v pha con rn.
Nhng ngi khc ph ra ci. Ti quay sang pha chng trai va nm hn . Cu ngh lm
nh th th s c g?
Diu hu sn rn. Ch si tn cng diu hu. Mt ngi git con si , v sau ny li phi
u hng trc con vi-rt lao. Vi khun sinh si trong xc cht ca con ngi, v cc loi th,
cy c li pht trin mnh nh nhng cht dinh dng s dng c do hot ng ca bn vi
khun. Cn trng tn cng cy ci v l ch li n cn trng.
Th vt, cy ci, cc vi sinh vt tt c u l mt phn trong vng tun hon ca s sng.
Duy tr s cn bng ph hp, chng sng mt cuc i c kim sot mt cch t nhin. Con
ngi c th chn cch nhn th gii ny hoc nh mt hnh mu ca c ln nut c b hoc
nh mt hnh mu ca s cng sinh v cng c li. D theo cch no, y cng ch l mt cch
din gii tu tin, l ci gy ra sng v gi, mang ti s ri lon v ln xn.
m ngi ln ngh rng con ch ng thng, v ng lng trc n v ci cht ca n, cn
th h khinh mit con rn. Cm xc ny trng c v t nhin, ch l mt iu hin nhin, nhng
c phi thc s l nh th khng?
Mt thanh nin ni, Nu s sng c xem nh mt cuc thi trong k mnh n tht k
yu, th th b mt ca tri t ny s tr thnh mt a ngc y cnh tn st, hu dit.
Nhng khng th trnh khi vic k yu phi hy sinh k mnh c sng. Vic k mnh
chin thng v tn ti cn k yu cht i l mt quy lut ca t nhin. Sau hng triu nm, cc
to vt by gi cn sng trn tri t u l nhng k chin thng trong cuc u tranh sinh
tn. Ta c th ni rng s sng st ca loi thch nghi nht chnh l mun ca t nhin.
Mt ngi th hai ni, D sao th i vi nhng k chin thng chuyn c v l nh vy.
Theo cch nhn ca ti th th gii ny l mt th gii ca cng sinh v cng c li. Di gc
cy lng thc trn cnh ng ny, c ba l v rt nhiu ging c di khc nhau ang sng
cuc sng cng c li. Dy thng xun qun quanh nhng cy ln; ru v a y sng bm vo
thn v cnh cy. Dng x lan bn di tn rng. Chim v ch, cy ci, cn trng, nhng con
th nh, vi khun, nm tt c cc sinh vt u ng nhng vai tr thit yu v c hng
li t s tn ti ca nhau.
Ngi th ba ni, Th gii ny l mt th gii ca k mnh xi k yu, ng thi cng l
mt th gii ca s cng sinh. Nhng k mnh hn khng ly i nhiu hn lng thc n cn
thit; mc d n tn cng cc sinh vt khc nhng s cn bng tng th ca t nhin c duy
tr. mun ca t nhin l mt quy tc cng rn, duy tr s bnh yn v trt t trn tri t
ny.
Ba ngi v ba quan im. Ti ph nh hon ton c ba quan im ny.
Bn thn th gii chng bao gi t cu hi liu n da trn nguyn l v tnh cnh tranh
hay l v hp tc c. Khi nhn t kha cnh tng i ca tr nng con ngi mi c nhng k
mnh v k yu, mi c ln v nh.
Hin nay, chng c ai nghi ng s tn ti ca cch nhn tng i ny, nhng nu chng ta
gi nh rng tnh tng i trong nhn thc ca con ngi l sai lm v d nh khng h c
to hay nh, khng c trn hay di nu chng ta ni khng c quan im no nh th ht,
th nhng gi tr v phn xt m con ngi trn trng s sp .
96

Chng phi cch nhn th gii nh vy l s bay bng rng tuch ca tr tng tng hay
sao? Trong thc t, c nhng nc ln v nhng nc nh. Nu c ngho i v thnh vng,
mnh v yu, th hin nhin s c nhng tranh chp, v h qu l, c k thng ngi bi. Thay
vo , chng phi ta c th ni rng nhng gc nhn tng i ny v nhng cm xc pht
sinh l thuc v con ngi v do thuc v t nhin, rng chng l mt c quyn ring c
ca vic lm ngi hay sao?
Cc loi ng vt khc c nh nhau nhng chng khng gy chin. Nu ta ni rng vic
gy chin, vn ph thuc vo cc nim v mnh v yu, l c quyn c bit ch c loi
ngi, th th cuc sng l mt tr khi hi. Bi kch ca loi ngi nm ch khng bit rng
l mt tr khi hi.
Nhng k sng an bnh trong mt th gii khng c nhng mu thun v phn bit l m
tr nh. Chng cm nhn sng v ti, mnh v yu, nhng khng h phn xt. D cho rn v
ch c tn ti th a tr cng khng c hiu bit no v mnh v yu. C nim vui ban s
ca s sng , nhng ni s hi ci cht vn cn cha xut hin.
Yu v ght, ci hin ln trong mt ca ngi ln, ban u khng phi hai th tch bit
nhau. Chng l cng mt th c nhn t ng trc v t ng sau. Yu l cht liu cho
ght. Nu ta lt ngc ng xu tnh yu, n tr thnh cm ght. Ch bng cch bc vo th
gii tuyt i khng din mo, ta mi c th trnh khi lc li trong ci nh nguyn ca th
gii s vt hin tng.
Con ngi phn bit gia Mnh v Ci Khc. Chng no ci ti cn tn ti, chng no cn
c mt ci khc, ngi ta s khng thot khi yu v ght. Ci tm yu qu, ci ti tinh qui
s to ra k th cm ght. i vi con ngi, k th u tin v v i nht chnh l ci bn
ng m h v cng yu qu.
Loi ngi chn cch tn cng hoc phng th. Trong cuc vt ln pht sinh sau , h kt
ti bn kia l ch mu gy ra xung t. Chng khc no v hai tay xong ri tranh ci xem tay
no to ra ting, tay phi, hoc tay tri. Trong mi cuc tranh ci, chng c ng, chng c sai,
cng chng c tt hay xu. Mi phn bit c thc u ni ln cng mt lc v tt c u sai
lm.
Vic dng ln mt pho i vn sai ngay t u. Mc d ng ta a ra ci c l bo
v cho thnh ph, th lu i c bo v vn ch l th ra i t thch ring ca v lnh
cha, v da vo y ng ta tm mi cch p t quyn lc ln vng t xung quanh. Ni rng
mnh lo ngi b tn cng v rng vic xy pho i l bo v thnh, k bo ngc c c
tch tr v kh v kho cng thnh li.
Hnh ng phng th l mt kiu tn cng ri. V kh dng t v lun lun to c
cho nhng k mun gy chin. Ha chin tranh xut pht t vic cng c v phng i s
phn bit v ngha gia mnh v ngi khc, gia mnh v yu, gia cng v th.
Chng c con ng no khc dn ti ho bnh ngoi vic tt c mi ngi phi ra khi
cnh cng ca ta lu i nhn thc mang tnh tng i, bc xung tho nguyn, ri quay
tr v vi ci tm ca bn tnh phi cng bc. Th c ngha l, mi sc li lim thay v li
gm.
Ngi nng dn t thi xa xa vn l nhng con ngi khoan ho, nhng by gi th h
li ci l vi nc c v tht, tranh chp vi nc Nga v c, v ph thuc vo nc M v
khon la m v u nnh.
Ti cm thy nh th ngi Nht Bn chng ta ang sng di bng che ca mt ci cy
ln, v trong cn bo t, chng c ni no nguy him hn l di mt gc cy to. V chng c
iu g ngu ngc bng vic np di mt ci che ht nhn, l ci s tr thnh mc tiu u
tin trong cuc chin tip theo. Hin gi chng ta ang cy cy t ai di bng ci en ti
. Ti cm thy nh th mt cuc khng hong ang ti gn c t bn trong ln bn ngoi.
97

Hy r b nhng kha cnh bn trong ln bn ngoi. Nng dn khp mi ni trn th gii

v gc r u nh nhau c. Ta c th ni rng, cha kho i n ho bnh nm gn ngay vi
mt t.

98

CUC CCH MNG MT-CNG-RM

Trong s nhng thanh nin tr n sng trong nhng ci chi trn ni ny, c nhng
ngi, ngho c v th xc ln tinh thn, nhng ngi t b mi hy vng. Ti ch l mt lo
nng, bun v thm ch mt i xng-an cng chng c cho h nhng vn c mt th ti
c th trao cho h.
Mt cng rm.
Ti nht ln vi cng rm vng pha trc cn chi v ni, Ch t mt cng rm ny thi
mt cuc cch mng c th c khai mo.
Loi ngi sp b hu dit ti ni m bc vn hy vng c th bm vu vo mt cng rm
?, mt thanh nin hi, trong ging ni c m cht cay ng.
Si rm ny c v nh nhoi v nh bng, v hu ht ngi ta khng bit n thc s nng
th no. Nu ngi ta bit gi tr thc s ca cng rm ny th mt cuc cch mng ca nhn
loi c th din ra, s tr nn mnh dch chuyn t nc ny v c th gii.
Thi ti cn l mt a tr con, c mt ngi n ng sng gn o Inuyose. Dng nh
tt c nhng g ng y lm l cht than ci ln lng nga i mt chng ng di chng hai
dm t trn nh ni ti cng Gunchu. y th m ng ta tr nn giu c. Nu ta hi bng cch
no, ngi ta s k cho ta nghe rng trn qung ng tr v nh t cng, ng ta nht
nhnh nhng ci mng nga bn bng rm b i v phn gia sc bn v ng ri b vo
rung ca mnh. Phng chm ca ng y l: i x vi mt cng rm nh th quan trng,
v khng bao gi i bc no v ch. iu bin ng thnh mt ngi giu c.
Ngay c khi bc em t cng rm ny, chu khng ngh l n c th to ra c mt tia
la khi u cho mt cuc cch mng u.
Mt cn gi nh thi xo xc qua nhng ci cy trong vn, nh nng lp long gia m
l xanh. Ti bt u ni v vic dng rm trong vic trng la go.
Cng gn bn mi nm ri k t khi ti nhn ra rm quan trng nh th no trong vic
trng la go v i mch. Vo lc by gi, i ngang qua mt rung la tnh Kochi b b
hoang v khng canh tc trong nhiu nm, ti trng thy nhng cy la non kho mnh ny
mm xuyn qua m c di qun vo nhau v rm chng cht trn mt rung. Sau nhiu nm
tm hiu ngha ca chuyn , ti ra mt c v cho mt phng php trng la go v la
mch hon ton mi.
Tin rng y l mt cch lm nng t nhin v mang tnh cch mng, ti vit v n
trong sch v v tp ch, v ni v n trn truyn hnh vi radio hng chc ln.
Nghe th c v y l mt chuyn v cng n gin, nhng nng dn th qu cng nhc
trong suy ngh ca mnh v vic rm phi c s dng nh th no, nn khng c v l h s
d dng chp nhn thay i. Ri rm ti ln rung c th l mo him bi l o n v thi
thn l nhng cn bnh lun hin din trong rm ca cy la. Trong qu kh, nhng cn bnh
ny tng gy ra thit hi ln, v y l mt trong cc l do chnh m ngi nng dn lun
phi rm thnh phn mn vi sinh trc ri mi a tr li rung. Trc y lu, vic
nghim tc loi b rm la go i l cch lm ph bin i ph vi bnh o n, v c
nhng lc Hokkaido, vic t rm cn c quy nh trong lut.
Nhng con su c thn cng chui vo trong rm qua c ma ng. trnh s
quy ph ca nhng con cn trng ny, nng dn quen vi vic rm tht k sut c ma
ng di m bo rng n s phn hu hon ton khi ma xun n sau . y l l do ti
99

sao nng dn Nht lun lun gi cho ng rung ca mnh gn gng v ngn np n vy.
Kin thc thc t t cuc sng hng ngy cho thy rng nu ngi nng dn mc rm nm
ba bn quanh rung, h s b tri pht v s cu th ca mnh.
Sau nhiu nm th nghim, by gi ngay c nhng chuyn gia k thut cng xc nhn
thuyt ca ti, rng vic tri rm ti ln rung su thng trc khi gieo ht ging l hon
ton an ton. iu ny o ln ton b nhng tng trc y v ch ny. Nhng s phi
mt nhiu thi gian cho n khi ngi nng dn lnh hi c vic s dng rm theo cch
ny.
Trong nhiu th k, ngi nng dn tm cch c gng gia tng vic sn xut phn mn.
B Nng nghip tng chi tin khuyn khch vic sn xut phn mn, v cc cuc trin
lm v phn mn mang tnh thi th c t chc nh nhng s kin hng nm. Ngi nng
dn i n ch tin vo phn mn nh th n l mt v thn bo h cho t. Hin gi, mt ln
na li c phong tro lm ra nhiu phn mn hn, lm ra loi phn mn tt hn, vi giun
t v phn mn ging. Chng c l no mong ch ngi ta s d dng chp nhn xut
ca ti rng phn mn vi sinh sn l khng cn thit, rng tt c nhng g ta cn phi lm ch
l vi rm ti cha b ct vn ln khp rung.
Trong chuyn i ln Tokyo, nhn ra ngoi ca s con tu Tokaido, ti trng thy s bin
dng ca lng qu Nht Bn. Nhn vo nhng cnh ng ma ng, thy din mo ca chng
hon ton thay i ch trong mi nm, ti cm thy mt cn gin khng ti no din t
ni. Quang cnh trc kia v nhng tha rung ngn np trng i mch xanh ngt, hong k
Tu v nhng cy ci du tr hoa chng cn thy u na. Thay vo l rm t d, cht
chng thnh ng v mc cho t sng di ma. Vic ch rm ny b xem nh chnh l
bng chng cho s ba bi ca cch lm nng hin i. S cn ci ca nhng cnh ng ny
tit l s cn ci trong chnh tinh thn ngi nng dn. N i hi nhng v lnh o chnh
ph tinh thn trch nhim, v ch ra mt cch r rng s thiu vng ca mt chnh sch nng
nghip c hiu bit.
Ci ngi m nhiu nm trc ni v ci cht khoan dung cho vic trng ng cc ma
ng, v ci cht khng ai ng ngng ti ca n lc ny ng ta ngh g khi trng thy nhng
tha rung trng trn ny? Nhn thy nhng cnh ng Nht Bn cn ci vo ma ng, ti
khng th nhn nhn thm c na. Vi cng rm ny, ti, t thn ti, s bt u mt cuc
cch mng!
m thanh nin ny gi vn lng im lng nghe, lc ny ph ln ci.
Cuc cch mng mt-ngi! Ngy mai chng ta hy ly mt gi ln ht i mch, la v
c ba l ri ln ng, vc n trn vai, ging nh thn Okuninushi-no-mikoto 43, v vi nhng
ht ging ny ln khp nhng cnh ng ca Tokaido.
y khng phi l cuc cch mng mt-ngi, ti ci, n l cuc cch mng mt-cngrm!
Bc ra khi cn chi vo nh nng ban chiu, ti ng li hi lu v chm ch nhn
nhng cy ci trong vn xung quanh, nng tru nhng qu chn, nhn nhng con g ang bi
trong m c di v c ba l. V ri ti bt u chuyn xung thm ng quen thuc ca mnh.

43

V thn cha lnh trong thn thoi ca Nht Bn, ngi i khp ni v tung phc lnh t mt chic gi ln m ng ta eo
trn vai.

100

Bn c thn mn,
Chng c ni u tt p hn th gian ny. Nhiu nm trc y, ti nhn ra rng
con ngi chng ta th no th c nh th y l tt ri, v th l ti ch vic tn hng cuc
sng ca mnh. Ti chn mt con ng v lo quay v vi t nhin, khng b rng buc bi
tri thc v s n lc ca loi ngi. T ti gi, cuc i ti tri thm c nm chc
nm. Ti c c mt s thnh cng, nhng c c nhng tht bi. Nhiu gic m thi tr ca
ti vn cha thnh. Ti bit thi gian ti cn c trn th gian ny l c hn.
Gi ti ngh hu, sng trong mt tp lu trn ni gia vn cam. Ti ng ca
nng tri, khng n khch thp phng na trn trng hn thi gian mnh cn li. iu
tuyt nht ca vic sng cuc i ngh hu trn ni, tch khi nhng tin tc v th gii bn
ngoi, l ch ti c c mt cm nhn khc v thi gian. Ti hy vng rng, khi thi gian tri
i, ti s c th tri nghim mt ngy ging nh mt nm. Khi , ging nh dn b lc ti
gp Somalia, ti s chng cn bit mnh bao nhiu tui na.
Nhng ngy ny, ti gng tng tng rng mnh mt trm tui... hoc thm ch hai
trm tui. Ti hy vng n lc qua i, tm tr ln thn th ca ti vn cn tnh trng tt. Khi
xung rung hoc ln vn, ti t nh vi mnh: ch c ha hn g c, hy qun ngy hm qua
i, ng ngh v ngy mai, n lc ht mnh vo cng vic ca tng ngy v khng li du
vt no trn tri t ny ht. Vi ti, hnh phc ch n gin l c lm vic vui v trn nng
tri ca mnh, n chnh l Vn a ng. Con ng lm nng t nhin s vnh vin khng
bao gi l hon thin. T nhin khng bao gi c th c thu hiu hoc ci to nh vo n
lc ca con ngi. Cui cng th, ho lm mt vi t nhin, c sng cng Thng ,
ngi ta khng th gip ngi khc, ngay c nhn s gip t h cng khng. Chng ta ch
c th t mnh i con ng ca mnh.
ng ln chng h c cng, ti chng thy ci no
Yn bnh trn Thin ng, chn trn gian l ting th tho
Ai khin cn gi i hoang?
Sang bn tri, dt qua bn phi
Ht th li cng
Chng bit u l tt xu
Chic qut thi c hai pha, lng ngng nh nhau
c bc trong vn, ti thy mt tp lu dng tm
Mt ngy l c trm nm
m ci c, ci cay bung n
Nm hai nghn ri nh trng s m
tn lc chn ny, gi ta bt u phiu du chn mi
Chuyn du hnh thong chc, ai bit l ti u

u xun 1986

101

PAUL DOUMER NI V NGI VIT

Paul Doumer l Ton quyn ng Dng t nm 1897 ti nm 1902 v sau ny l tng
thng Php, tng so snh ngi Vit vi cc dn Min, Lo, Thi v cc dn khc ( ng Nam
). ng bo rng Phi sang n tn Nht Bn ngi ta mi thy c mt ging dn tng
xng v ging vi ngi Vit. C hai ging ngi Vit v Nht, theo ng, u thng minh,
chm ch v can m.
Vo thi im Doumer pht biu nhn nh trn y, dn tc Vit Nam ang trong
hon cnh tht th nhc nh, trong khi dn tc Nht Bn ang tt nh vinh quang, va i
thng Nga.
Th nhng by gi, ngi Vit Nam lin tc nhc n ngi Nht Bn nh mt hnh
mu tiu biu v vic sng: sng tt, sng p. V mi khi ngi Nht lm mt iu g tt
p th ngi Vit Nam li bo nhau: Vit Nam y , cn lu nh!
hn trm nm tri qua k t khi Paul Doumer ca ngi ngi Vit.
Chng ti mun tin Paul Doumer, v chng ti mun tng bc Hin Thc iu
cng vi cc bn, iu Paul Doumer tng ni v chng ta sm thnh s tht.
Chng ti mong mun cun sch n c vi tht nhiu ngi Vit Nam, k c nhng
ngi khng c iu kin mua sch, cng khng c iu kin truy cp ti mng internet v
my vi tnh, nht l cc nng dn v nhng ngi vng su vng xa.
V th, chng ti mong cc bn, sau khi c bn ebook ny, nu bn thy n hu ch v
bn c iu kin ti chnh, th hy ng h bng cch mua sch giy gi tng cc i tng
trn.
Sch c th mua ti cc im bn link ny Mua sch Cuc-Cch-Mng-Mt-Cng-Rm
u?
Hoc email v books@xanhshop.com; in thoi 0909.000.202 hi thng tin.
XanhShop.com

102

NGI C NI G
1. Nu mnh bit n Fukuoka sm hn, chc hn cch dy con ca mnh c nhiu ci khc so
vi nhng g mnh lm.
Mai Hng (http://goo.gl/d3NXND)
2. Cuc chin gia cng rm v bnh ha cht dit c bt u t lu trc khi mnh ra i.
Chc chn khi mnh cht i, n vn cha kt thc. Nhng mnh chn ng v pha cng rm v
t ra mnh s chng kin cuc chin lu hn, trong tnh trng khe mnh hn!
Trn Quc Khnh (http://goo.gl/BMcWZy)
3. Ng ra mt iu qu th v: rng cuc sng thm thy khng u xa. Thin nh, ch l th
vo th ra. Ci thin sc khe cho mt th h ch t nui con sa m. Ci thin mi trng
nhim t cng rm.
Trn Th Trung Thun (https://goo.gl/kMUo49)
4. Cuc Cch Mng Mt Cng Rm l s t do v minh trit ca mt ngi nng dn khi ni v
cng vic ca mnh, ch khng phi tnh khc kh ca mt nh l thuyt khi gii thch trit
hc, hay s cay nghit ca mt k lnh i, khi giu ct k khc.
Chnh s t do v minh trit ni nhng bi hc thc t ny, theo ti, lm nn cun sch v
to ra nim hnh phc cho ngi c sch - t ra, l nim hnh phc m ti cm nhn
c.
Ngh s th gic Nguyn Nh Huy (http://goo.gl/jPQYeh)
5. y l cun sch m mi ngi, nhng ai m hng ngy vn phi n g sng, th u
nn c. c khng phi tr thnh nng dn, lm nng nghip m l hiu hn v t
nhin, ng i hi nhng th m t nhin khng th c, nn phi can thip bng ho cht.
Phm Nhung (http://goo.gl/TnHtLf)
6. Gp cun sch li, em thy mnh yu cuc sng ny bit bao. Em khng cn phn bit sng
hay kh, giu hay ngho, thng minh hay dt nt, lao ng chn tay hay tr c. Em khng cn
ghi nh trong u n dm cho tr s phi nh th no? Gio dc sm cho b ra sao? C
Fukuoka dy: Khng b mc thin nhin cng khng ci to thin nhin. Em ng ra con ci
cng l mt thc th ca thin nhin.
Nguyn Phng Nhi (trch t email gi v cho XanhShop)
7. Cuc cch mng mt-cng-rm ging nh mt cun kinh Pht c vit bng ngn ng
trng trt, k thut nng nghip ht sc gin d, hp dn. ng nh th mt v Lt Ma c o
ging gii, khai m cho ngi c vy. Hiu c nh ng, sng v thc hnh cuc sng nh
ng c l ai cng thnh Pht.
Nhip nh gia Na Sn (http://goo.gl/ajPXGx)
8. Cuc Cch Mng Mt-Cng-Rm l bn tuyn ngn ca Masanobu Fukuoka v ngh nng,
v vic n ung v v nhng hn ch ca tri thc con ngi. N a ra mt thch thc mang
tnh cn bn cho nhng h thng ton cu m chng ta ang trng cy vo c thc phm.
ng thi, n cng l cun hi k tm linh ca mt con ngi m phng php canh tc ca
ng phn nh mt nim tin su sc vo tnh ton th v cn bng ca th gii t nhin.
New York Review Books

103

9. Cch tip cn khng-lm-g-c ca Fukuoka trong lm nng khng ch mang tnh cch mng
xt v mt nui trng thc phm m n cn p dng c cho cc kha cnh khc ca i
sng (s sng to, nui dy con tr, ch ngha hnh ng, s nghip, v.v). Hn bao gi ht,
thng ip bao qut ca ng l rt cn thit khi chng ta tin hnh tm kim nhng cch thc
mi tip cn mi trng, x hi v s sng ni chung. n lc tt c chng ta gia nhp
vo phong tro bt-hnh-ng ny cng vi ng.
Keri Smith, tc gia, How to be an Explorer of the World
10. T rt lu, trc c Michael Pollan ca nc M th Masanobu Fukuoka nhn ra mi
lin h gia nng nghip thm canh, cc thi quen n ung khng lnh mnh v c mt nn
kinh t mang tnh hy dit da trn du m.
Harry Eyres, The Financial Times
11. Khng cy t, khng lm c, khng phn bn, khng phn mn vi sinh t bn ngoi a
vo, khng ct ta cng khng dng ha cht. Cch tip cn ti gin ca ng ct gim thi gian
lao ng xung cn mt phn nm so vi cc cch lm nng thng thng. Th nhng, sn
lng li snh ngang vi cc phng php tiu tn nhiu ti nguyn hn
New Internationalist
12. Cuc Cch Mng Mt-Cng-Rm cho thy vai tr then cht ca kin thc sinh thi hc
nng nghip Bn a trong vic pht trin cc phng thc lm nng bn vng.
Sustainable Architecture
13. nh l mt sai lm h thng v khng bit u l im dng, khi m lng tham v nhu
cu ca con ngi dng nh v tn. V sai lm h thng th i khi ch c sa cha trit
bng cch thay th chnh h thng !
Thi bo kinh t Si Gn (http://goo.gl/9qIyGj)
14. Trong cng ng nhng ngi lm nng nghip trn mng, d dng thy nhng trao i
hng hc mu la nh trng cy g, bn phn g, nui con g, cho n g nhanh chng lm
giu. Nng nghip vi mc ch lm giu, t bn thn n ra nhiu th phc v cho mc
ch : bi ton u t, bi ton thu hi vn, bi ton tip th, ng gi, phn phi, kinh
doanh, tch hp cc kin thc v sn phm ca khoa hc nng cao nng sut, trng v cho
ra sn phm nng nghip nghch v, gii quyt bi ton su hi v bnh ca cy trng, vt
nui...
Ti, nh mt k mi toanh khng kin thc, khng tri nghim, mm cht na l b lc hn
vo trong khng ng ra. Tht may l trc khi sa chn vo trn bt qui , a bn
thn tng cho ti cun sch ny. Cun sch vi ni dung cc k gin d nhng v cng su sc,
gip ti kp nhn ra s v ngha v sai tri ca nhng cch lm nng nghip hin i; hiu
c chn bn cht ca nng nghip theo phng php t nhin v hn th na, gip ti
cng c thm nhn thc ca mnh v Tht v o trong cuc sng; v s hu hn ca kip
ngi; v s k l trong nhng n lc n o ca loi ngi lin tc y cuc sng v hng
ny theo hng kia, m tht s chng ai bit l lm g, i ti u.
(http://goo.gl/tDa1eM)
15. Lot bi ca nh bo Hong Hi Vn trn ThanhnienOnline
(http://goo.gl/qrgruj
http://goo.gl/NmUIBD
http://goo.gl/ESIfdm
http://goo.gl/a50wWs
http://goo.gl/JUPOVG
104

http://goo.gl/kakxhV
http://goo.gl/bHH3b9)
16. Lm nng nghip xanh, cho n hm nay vn l mt khu hiu thi thng. D nhin, pha
sau ci khu hiu thi thng , xanh i khi l mt th khi sinh lm thi tt tiu chun
hnh thc, nhn danh n kia i n ci ch cui cng l nhng bi ton th trng gia
thi i tiu dng. Mt khi nng nghip c t ln chic tu ln ca nn kinh t, n khng
cn l n, ngi nng dn khng cn thy vui vi cng vic ca mnh, trit l tt p ca ngh
nng b ph hy.
(http://goo.gl/3GHd31)
17. C v khng thc t, nu k vng nhng t tng ca Fukuoka v nhng ngi ng ch
vi ng c th i chiu xu hng phi t nhin y ca phn ng nn nng nghip th gii.
Cng ging nh mt ngi c truyn dy mt cun kinh hay. Vic ngi y c hay khng,
hiu c ti u, lm theo nhng no, v gt hi c g cho bn thn, ch ph thuc vo
ngi cm cun sch m thi.
Ht Vng (http://goo.gl/FNdT1N)
18.ionc i a Nt iquaiva ahi icohnh giau,i annh icoi tgn i cahm itgaa ikgovnh gigin u inh oi inh gavnh iva avnt inh aha.i Vnh v nhi ovnh g
Masanh o uiFukuokainh ganoinh ggn piphi ganh ixen t icac iphi gatiminh giva nh v n iani icuhai oahi inh ga Nhii ahiphi gat iminh gisau
khc phc li ca pht minh trc , c th con ngi mi ngy thng minh hn nhng vn
khng sng nh t tin loi ngi trc y.
Tovii ahi1itronh gisoio,itavmi nh v ni anh iauikgiioncisacgitoviicohnh i ois Nnimnh v nhnh gisn i iniahnh giga Nhnh gitaita Nhnh g
tani nh gin vnh in nh ikgovnh gi ahm ignh v nh itronh ginh ovnh ginh ggin vnphi icuha iovnh gimahi tani nh gin vnh iva a hi kgovnh gi ahm ignh v nh
tronh gicuovncisonh gicuhaimnh v nhnh gimat.iNhganh gikgovnh g,icahnh gioncitoviicahnh gitgamitgnh v naicaiiquii uavnti Nnh igiahnh
cuhaicuovncisonh g.
Sacgikgovnh gi Nnh itguanh i ahisacgiva n inh ovnh ginh ggin vnphi imahisacgicohnh imanh gin nh icgoinh ga Nhiioncicahmia Nnc
cacginh gnh v nhnh itgn igi Ni,icacgigin uitgn igi Ni,icacgin icoi1icuovncisonh gi Nnh igiahnh iva ahigannh giphi guc.
Trn Nh Ngn (http://goo.gl/X4lUo2)
19. Nu c ai bo ti nhn xt v ng th ti xin ni ng l mt ngi cc oan. Tuy nhin, ci
trit l cc oan y mang li cho ng s hnh phc tt cng v tht s nu tt c chng ta u
thc hin c nhng g ng ni th th gii s hnh phc bit bao. Ti ngng m ng v
iu .
Nguyn V Thanh Phc (https://goo.gl/fgUoPP)
20.iSn icoinh gin uiin uiva n icacgisonh g,inh gavnh isinh giquanh imahitaisn isuainh gapmi aniikgiioncitaciphi gaminh aha.
Mopi inh ga Nhi isn itguia Nnc iquahi nh gont ikgac inh gau.iNhganh gicgagc icgagnh icuovnc icacgimannh gi imovnt iconnh g
r Nmikgovnh gicgnh v n hi n i onc icami ai anh ,imahi canh inh ggin nh inh gapm i avu icahi. ii Nhi icuhi ahi ahnh icincgitahi tin nh g
anh g,inh ganh gicavuicgaiva apnh iratinh gagnh igonnh iva ahicovionnh g,iva ahicanh itg Nhiigianh in igin uisavuisagcitaita Nhnh gicuha
ng.
(http://goo.gl/lmCnnE)
21. Ti n vi cun sch vi mong mun c bit thm kin thc v nng nghip t nhin
v mong tm c li gii p cho s Mn t La m ti tng nhn thy qua internet.
Nhng ti cn c nhiu hn th na, qua tng trang sch, ti c dp dng li, ngh v
ngm v chnh nhng thc phm hin nay ti ang n v mi tng quan ca n v nhng
quan h trong x hi, lut nhn qu.
Ti nhn ra ch cn thay i suy ngh v hnh ng th c th thay i c gi tr ca chnh
chng ta. Cng nh mt cng rm b nh gp phn thay i thnh phn ca t.
Cn bn th sao?
(https://goo.gl/wc6aDg)
105

22. Tuy cn i ch i lp vi ng v t tng, nhng ti vn lun ngng m nhng con

ngi nh ng Fukuoka, hay ng Jiro ngh nhn sushi m mnh c xem qua 1 b phim ti
liu. H lun xc nh cho mnh nhng nguyn tc sng, kin tr theo ui mt cch bn b
chng minh iu trong cng vic, cuc sng, bin n thnh trit l sng v khng bao gi
hi lng, t mn vi thnh qu, Lm c nh vy, mi ngi bc gn hn ti thnh cng
cho d i trn con ng no i na.
Hong Tn (https://goo.gl/7FHRgJ)
23. Khi bt u c quyn sch ny, ti cho rng vic lng nghe, im lng di theo tng trang
sch l iu hon ton cn thit. S c ngi bt ci khi nghe ng ni rng Th gii ny
chng c g st hay Einstein nhn Nobel vt l v s phc tp. Trang 137. Chnh s h
nghi khin bn c gng tch bch mi th trc khi nhn nhn mi th nh vn c ca n,
nhng chic l cn v li vi t nui dng cy v t nhin l mt h thng thay v bn c
gng lm thay vic ca t nhin l bn phn.
Trn Hong Phc (https://goo.gl/RAFY8s)
24. Cuc cch mng ca Masanobu l mt cuc cch mng su xa hn rt nhiu so vi qun
tnh t duy thng thng. N l con ng ca mt ngi ho lm mt vi t nhin,
thng hiu t nhin n mc ph mc, n mc khng cn cn mt cht c gng no. Con
ng ny khng mi: Lo T thc hnh n, cc bc thy minh trit t c ch kim u thc
hnh n. Song thc t l, xuyn qua nhiu nghn nm, s ngi thc s hiu v bc i trn
con ng ny l v cng t i, nu so vi s ng cn li. iu ny d hiu, bi a s s va
phi cu hi qu ln ca t duy: lm sao anh c th LM bng cch KHNG LM g c?
KHNG LM chng phi l LI BING, HN NHT hay sao?
Nhng ngi khng cn b rng buc bi tm tr v hiu bit nh b ca mnh u bit rng
cu tr li l KHNG.
Hu Ch ha s Bt Ch (https://goo.gl/Pkkpxl)
25. Phi ni rng cun sch ny qu i phong ph v su sc v ni dung khin ngi c
mun hiu cn k c mt trang thi th cng phi b cng ra tm hiu rt nhiu lnh vc
khc nhau v c mt s lin kt chc chn gia chng. Vic ny cng ging nh mt ngi
mun tn hng c trn vn mt ming cm go lt th hn phi kin nhn nhai i nhai li
tm t 70 n 100 ln vy!
V Thanh Ho (http://goo.gl/aQnY8n)

106