T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES

MHENDSLK FAKLTES
MAKNA MHENDSL BLM

DSK MALZEMELERDE ISIL

GERLMELERN ANSYS PROGRAMI
LE ANALZ

ARATIRMA PROJES

MEHMET UYAR
Projeyi Yneten
Prof. Dr. ONUR SAYMAN

OCAK, 2006
ZMR

BLM 1
ELK MALZEMEDEN DSKLERDE ISIL GERLMELERN NCELENMES
1.1 GR
Gnmzde gelien teknoloji birok rnn analizini bilgisayar ortamnda yapmamza
msaade etmektedir. Gelien teknolojinin yan sra mhendislik bilimi de teknolojiyle paralel
olarak ilerlemektedir. Sonlu elemanlar yntemiyle zellikle birok analizi rahatlkla
yapabilmekteyiz. Ansys program da bir paket program olup sonlu elemanlar yntemi
temeline dayal alan eitli analizleri yapabildiimiz bir programdr. inde;

Thermal

Structural

Magnetic

Fluid

Analiz blmleri vardr bizim kullanacamz blmler ise Thermal ve Structural analiz
blmleridir.
1.2 PARA MODELLEME
lk olarak elik bir disk iin sl analiz yaplacaktr. Bu analiz iin Ansys 9.0 n workbench
modln kullanlacaktr. Bunu tercihteki sebep ise; gerek analiz gerekse tasarm bakmndan
byk kolaylklar salamasdr. Modelleme konusunda Workbench in de bir blm
olmasna karn kolaylk asndan Unigraphics NX3 program kullanlacaktr. Ayrca
proengineer, catia, gibi 3 boyutlu tasarm programlar da modelleme konusunda
kullanlabilecek programlardandr.
Analizi yaplacak disk d yarap 50 mm i ap 20 mm olan bir disktir. Burada dikkat
edilmesi gereken husus program verdiimiz sl dalm lineer bir ekilde yapmaktadr.
Ancak silindirik paralardaki sl dalm logaritmik olduundan dolay para tasarlanrken 10

katman eklinde tasarlanacaktr ki ara blmlere yaptmz hesaplardan karttmz

logaritmik scaklk deerlerini girebilelim.

ekil 1.1 Parann Unigraphics te modellenmesi

ekil 1.2 Parann son bitmi hali

Para simetrik bir yapya sahip olduundan dolay sadece eyrek ksm yaplr. Simetrik
olan ksmlar ayn sonucu vereceinden analiz ksmnda zaman tasarrufu salamak iin

parann mmkn olduunca az yeri izilir. Para izildikten sonra Workbench programnn
simlasyon blmne aktarlr.

1.3 ANSYS WORKBENCH 9,0 DA PARANIN ANALZ

1.3.1 PROGRAMIN GENEL KULLANII
Programda genel olarak blm vardr;

1.3.1.1 MODEL

Model blm iinde geometri yani parann geometrik zellikleri ayrca malzeme
zelliklerinin bulunduu blmdr. Bu blmde ayrca malzemenin mesh lenmesi de bu
blmn iindedir. Para birden ok paradan meydana geliyorsa bunlar arasndaki kontakt
noktalar ve yzeylerinin ayarlar da bu blmdedir.

1.3.1.2 ENVRONMENT
Analiz srasnda gerekli snr koullarnn girildii, gerekli DOF (Degrees of Freedom)
zelliklerinin verildii yerdir. Bunlar iinde yaptmz analiz eidine gre eitli yklemeler
yapabiliriz. rnein sl analiz iin scaklk deerleri, s iletimi, s tanm, s retimi gibi
deerler verilebilir. Ayrca Ansys Workbench dinamik analiz de yapabildii iin structural
analiz iin hz, ivme, moment, kuvvet gibi yklemeler yaplabilir. Biz genel olarak sl analiz
yapacamz iin termal zellikler bizim iin yeterlidir.

ekil 1.4 eitli yklemeler ve snr artlarnn verilmesi

1.3.1.3 SOLUTION
Bu blm analizlerin eitlerinin zmlendii blmdr. Genel olarak analiz
trmze gre eitli sonular bulabiliriz. rnein termal analiz iin temperature, heat flux,
heat flow; structural analiz iin equivalent stres, normal stres, shear stres, shear strain, total
deformation vb;
Analizlerin doru sonu vermesi iin gerekli snr koullar ve serbestlik derecelerinin doru
verilmesi gerekir. bir analiz zm iin meydana gelen hata dier analizlerin zmn
etkilemez.

1.3.2

ANALZN HAZIRLANMASI

1.3.2.1 MALZEME ZELLKLERNN GRLMES

Paramz 10 tane ayn birbirine yapm paradan olumaktadr. Bunlarn her biri iin
nceden hazrladmz malzeme zellikleri atanr. Bu malzeme zellikleri girmek iin:
Model> geometri> edit metarials

ekil 1.5 Malzeme zelliklerinin girilmesi

Burada programn ktphanesinden yararlanarak malzeme zellikleri atanr.
1.3.2.1 MESHNG (SONLU ELEMANLARA AYIRMA)
Workbench program meshleme yi kendisi otomatik olarak yapmaktadr. Eer
zellikleri deitirmek istersek:

Model> Mesh >Farenin sa tuu yaparak mesh zellikleri deitirilebilir. Bunlar sizing,
refirement, contact gibi zelliklerdir. zellikle birden ok paradan oluan ya da ok girifli
yaplardan oluan paralarda blgesel olarak eleman says arttrlabilir. Kontakt yzey ve
noktalarnda eleman says arttrlabilir. Ne kadar ok eleman olursa analiz o kadar gerek
sonu elde ederiz. Fakat eleman saysnn artmas analiz sresini uzatmaktadr. Bu yzden biz
programn kendi atad eleman says kadar eleman atyoruz.

TABLO 1 Eleman Tipleri

Generic Element Type Name ANSYS Name
Description
20-Node Quadratic Hexahedron Solid186
20-Node Hexahedral Structural Solid
Quadratic Quadrilateral Contact Conta174
Hi-order Surface to Surface Contact
Quadratic Quadrilateral Target Targe170
Surface Contact Target

ekil 1.6 Sonlu elemanlara ayrlm para

1.3.2.2 SINIR ARTLARININ VE SERBESTLK DERECELERNN GRLMES

8

ncelikle paramzn x ynndeki taban y ynnde snrl y ynndeki taban ise x

ynnde snrl olmak zorundadr. Bunun iin;
Enviroment> sa klik (frictionless support) seilir ve x ynndeki taban ve y ynndeki taban
alanlar seilir.
1.3.2.3 SICAKLIK DEERLERNN GRLMES
Paramzn i ksm 80 0C, d scaklk ve ortam scakl 0 0C dir. Analizde lineer bir
scaklk dalm istemediimiz iin logaritmik sl dalmn paramz 10 paraya blerek
ve her araya logaritmik sl deerleri atarak salayacaz. Bunun iin;
T = 100[ ln ( b/ r ) ] / [ ln ( b/a ) ]
Isl formlnden yararlanacaz.
Bulacamz scaklk deerlerini matlab program ile bulacaz. Bunu yapmamzdaki sebep
baka analizler yaptmz zaman gerekli olan deerlere ok abuk ulaabileceimizdendir.
Bunun iin kk bir matlab program yazlr.
clc;clear
k=0;
r1=20;
r2=50;
t1=80+273;
t2=0+273;
i=20:3:50;
k=k+1;
T=((t1-t2)/log(r1/r2)*log(i/r2)+t2)-273;

Bylece gerekli olan 10 tane scaklk deeri bulunur.

ekilde de grld gibi logaritmik bir scaklk skalas salanm oldu. Gerekli olan scaklk
deerleri:
20 mm 80 0C
23 mm 67,8 0C
26 mm 57,1
29 mm 47,6
32 mm 39
35 mm 31,1
38 mm 24
41 mm 17,3
44 mm 11,2
47 mm 5,4
50 mm 0
Scaklklar atamak iin ncelikle i yzey seilir. Daha sonra environment> sa klik>
temperature yaplr ve alt taraftaki blmde seilen alan onaylandktan sonra ilk scaklk

10

deeri 80 0C girilir. Daha sonra bir st yzey seilir, ayn ilemler yaplp 67,8 0C girilir. Bu
ilem btn scaklk deerleri iin de yaplr.

ekil 1.7 ksma 80 0C scakln girilmesi

ekil 1.8 ksmdan sonraki katmana scaklk deerinin verilmesi

11

1.3.2.4 ANALZ ETLERNN GRLMES

Biz analiz olarak sl gerilmeleri incelediimiz iin ncelikle sl dalm analizi
seilir. Bunun yan sra gerilme analizleri yapacamz iin equivalent stress seilir. X ve y
ynndeki gerilmeleri bulmak iin normal stress seilir. Ayrca kayma gerilmesini bulmak
iin shear stress eklenir.
Bu analizleri eklemek iin:
Solution> sa klik> stress > equivalent stress
Solution> sa klik> stres > normal stress

vb

Her bir analiz seildikten sonra btn paralar seilerek onaylanr. stersek sadece
diskin bir parasnda ya da yzeyinde analiz yapabiliriz. Bunun iin analiz yapmak
istediimiz katy ya da yzeyi sememiz yeterlidir. Biz parann tamamnda analiz
yapacamz iin tm paralar seeriz.
Normal stress seilirken yn olarak nce X seilir. Daha sonra solution blmne bir
normal stress analizi daha eklenir ve bu sefer yn olarak y yn seilir.
1.3.3

ANALZN YAPILMASI
Bu ilemler yapldktan sonra paramz analize hazr hale gelmitir. imdi yapmamz

gereken ise, solve ikonuna basmaktr.

12

1.3.4

SONULARIN GRNTLENMES
Program, eleman saymza analiz saysna bal olarak bir sre sonra zme ular.

zmden sonra her bir analiz eidinin sonularn grntlemek iin solution ksmnda her
bir analizin stne tklanr. Bylece istediimiz sonulara ulam oluruz. Ayrca her
setiimiz analiz zmn atmz zaman sol alt kedeki blmde maksimum ve
minimum deerleri grebiliriz. Ayrca probe komutu ile istediimiz bir noktada ki deerleri
bulabiliriz.

ekil 1.9 Logaritmik scaklk dalmnn gsterimi

Aldmz sonular ayrca ste grlen ikonlar ile dzenleyebilir, hatta hareketli videolar da
alabiliriz.

13

ekil 1.9 Von misses stressinin gsterimi

ekil 1.10 Kayma stresinin gsterimi

14

ekil 1.11 normal stres(X ynnde)

ekil 1.12 normal stres(Y ynnde)

15

Import Summary
TABLE 1 FE Model Summary
Description
Quantity
Total Nodes
4967
Total Elements
1300
Total Body Elements
590
Total Contact Elements
710
Total Spot Weld Elements
0
Element Types
3
Coordinate Systems
0
Materials
1
Thicknesses
0
Layered Composites
0
Rod Properties
0
Bar Properties
0
Beam Properties
0
Mass Properties
0
Components
13
Contacts
9
Spot Welds
0
Constraints
0
Forces
0
Pressures
0

TABLE 3 Element Types Summary

Generic Element Type Name ANSYS Name
Description
20-Node Quadratic Hexahedron Solid186 20-Node Hexahedral Structural Solid
Quadratic Quadrilateral Contact Conta174
Hi-order Surface to Surface Contact
Quadratic Quadrilateral Target
Targe170
Surface Contact Target

16

ekil 1.13 Disk zerindeki gerilmelerin yarapa gre gsterimi

1.4 SONU
Isl disklerde yaptmz analize gre gerilme genelde i taraflarda younlamaktadr ve i
apnn scakl 80 0C olmas durumunda emniyetli gerilmeyi gemedii grlmektedir.

17

BLM 2

KOMPOZT DSKLERDE ISIL GERLME ANALZ

2.1 Giri
stenen ama iin tek balarna uygun olmayan farkl iki veya daha fazla malzemeyi
istenen zellikleri salayacak ekilde belirli artlar ve oranlarda fiziksel olarak, makro yapda
bir araya getirilerek elde edilen malzemeye kompozit malzeme denir. yaplar plak gzle
incelendiinde (makroskobik muayene) yap bileenlerinin seilip ayrt edilmesi mmkndr.
Yaplarnda birden fazla sayda fazn yer ald klasik alamlar ise makro lde homojen
olmalarna ramen mikro lde (mikroskobik muayene ile seilebilen) heterojen
malzemelerdir.

Kompozit

malzemelerde

yapy

oluturan

bileenler

birbiri

iinde

znmezler, kimyasal olarak inert davranrlar. Ancak zellikle metalik sistemlerde dk

oranlarda bile olsa, bir miktar znme bileenler arasnda kompozit zelliklerini
etkileyebilen ara yzey reaksiyonlar grlebilir. Kompozit malzemelerde ekirdek olarak
kullanlan bir fiber malzeme bulunmakta, bu malzemenin evresinde hacimsel olarak
ounluu oluturan bir matris malzeme bulunmaktadr. Bu iki malzeme grubundan, fiber
malzeme kompozit malzemenin mukavemet ve yk tama zelliini, matris malzeme ise
plastik deformasyona geite oluabilecek atlak ilerlemelerini nleyici rol oynamakta ve
kompozit malzemenin kopmasn geciktirmektedir. Matris olarak kullanlan malzemenin bir
amac da fiber malzemeleri yk altnda bir arada tutabilmek ve yk lifler arasnda homojen
olarak datmaktr. Bylece fiber malzemelerde plastik deformasyon gerekletiinde ortaya
kacak atlak ilerlemesi olaynn nne geilmi olur.
2.2 ANSYS PROGRAMI LE ANALZ
Kompozit malzemeyle gerilme

analizi ansys 9.0 program ile yapacaz. ANSYS

Workbench, kompozit malzemelerin zelliklerini atamada kstl kald iin ansys

kullanyoruz. Ansys kendi modl workbench programn biraz daha farkl olduu iin ansys
programn tanmamz gerekmektedir.

18

2.2.1 PROGRAMIN GENEL TANITIMI

Mhendislik alannda sonlu elemanlar yntemiyle eitli konularda analiz yapan
programdr.Bu konular ;
Yapsal Analiz
Termal Analiz
Elektromagnetik Analiz
Akkan Analizleridir.
2.2.2 PROGRAMIN GENEL KULLANIMI
Program aldktan sonra preference ksmna basldktan sonra blm olarak structural
ve bthermal analiz ksmlar seilir. Descipline options is h metodunda olmaldr

19

2.2.3 ANSYS de Ana Menler

File : Bu ksmda yeni bir alma balatma, alma ismi, daha nceden kaydedilmi
dosyalar arma, yaplan yeni almay kaydetme veya programdan k gibi karakteristik
dosya ilemleri yaplabilir.
Select : Model zerinde alrken zaman zaman modelin kimi ksmlarnn ayr
incelenmesi gerekebilmektedir.Bu genel grnmden ayr inceleme ilemleri select alt
menleri ile yaplabilir.
Plot : Modelin nokta, izgi, alan, elemanlarn gsteriminin ayarland vesonularn
ekranda grsel olarak ayarland mendr.
Plot Controls : Modelin grafik ekranndaki grnm asnn deiimi, perspektif,
grnt veya istenen ekillerde animasyon grntleri alnmasna yarar.
Work Plane : Balangta kullanlan kartezyen koordinat sistemi, bu men yardm ile
silindirik, kresel, kutupsal sistemlere evrilebilir.Ayrca kullancya,opsiyonel olarak kendi
alma dzlemini yaratma seenekleride alt menlerde sunulmutur.
Parameters : Uygulanacak yklerin bir fonksiyon halinde verilmesini salayan bir alt
mens vardr.
Men Controls : Ekranda kullanlan pencerelerin alp kapanmasn salar.
4.2.2 ANSYS Main Menu
Preferences : Analiz tipini belirterek, programn dier analiz tipi ile ilgili olan menlerini
elimine etmek iin kullanrz.Neticede tek amac grsel kolaylksalamaktr.
Preprocessor : Bu alt mende tm n almalar yaplabilir. Malzemenin modellenmesi,
sonlu elemanlara ayrlmas (meshing), istenen ykn uygulanmas, malzeme zelliklerinin

20

belirtilmesi, birim sisteminin deitirilmesi, snr artlarnn ugulanmas gibi ilemler bu

menden yaplabilir.
Solution : Alt mensndeki Current/LS komutu ile zm yaptrlr.
General Postprocessor : Analiz sonularnn istenen ekilde okunmas iin kullanlan
blmdr.
TimeHist Postpro : Gemiteki almalarla ilgili bilgileri ierir.Working Directory
ksmndan sonu dosyalarn okuyabiliriz.
Run Time Stats : Programn calyor haldeki istatistiki bilgilerine ulaabileceimiz alt
mendr.terasyon ayarlar, sistem ayarlar gibi ayarlar yaplabilir.

4.2.3 ANSYS Output Window

Bu pencerede ANSYS ile ilgili yaptnz kiisel ayarlar grlebilir.Ayrca zm
esnasnda programn yapt ilemler grlebilir.Ksacas programda yaptmz almann
aynsn bu pencerede grebiliriz.

21

2.2.4 ANALZN YAPILMASI

Biz yine ilk blmde yaptmz gibi ilk blmde i ap 20 d ap 20 olan kompozit bir
diski analiz edeceiz. Bu kez disk kalnln kompozit tabaka kalnlna ayarlayacaz.
Tabaka kalnlmz 2 mm olarak kabul ediyoruz.

22

2.2.4.1 MALZEME TPNN BELRLENMES

Ansyste almaya balamadan nce hangi sonlu eleman modelini kullanacamz nceden
belirlemeliyiz. Adm adm yaplacak ilemler srasyla u ekildedir;
Preprocessor > Element Type > Add / Edit / Delete > Add > Structural Solid node 82 ..
Element Type > Options > Plane Strs w/thk
Preprocessor > Real Constant > Add / Edit / Delete > Add > OK >
Bu prosedrde alan pencerede thickness ksmna malzeme kalnl 2mm girilir.
2.2.4.2

BRM

SSTEMLERNN

VE

KOORDNAT

SSTEMLERNN

AYARLANMASI
Preprocessor > Material Props > Material Library > Select Units > User .
Preprocessor > Material Props > Temp. Units > Celcius..
ANSYS Utilty Menu > Workplane > Local Coordinate System > Create Local
CS > AT WP Origin > KCS Type of Coordinate System > Cylindirical Coordinates
Preprocessor > Meshing > Mesh Attributes > Default Attrbs > Element
Coordinate System > 11.(Koordinat sistemi tantlyor)
2.2.4.3 Malzeme zelliklerini Girilmesi ;
Bizim malzememizin zellikleri:
EX = 260000 MPa EY = 11300 MPa EZ = 2600 MPa G12 = 75 MPa
xy = 0.43 yz = 0.25 xz = 0.43 (Poisson oranlar)

23

x = 5.4 MPa y = 14 MPa z = 5.4 MPa (Akma snrlar)

x = 130.10-6 (1/C) Y = 12.8.10-6 Z = 130.10-6 (Termal genleme katsaylar)
S = 3.8 MPa T = 92 MPa (Tang Modulu)

bundan sonra aadaki ksmlar uygulanr

Preprocessor > Material Props > Material Model > Structural > Nonlinear
Elastoplastik) > Inelastic > Rate Independent > Isotropic Hardening Plasticity >
Hill Plasticity (Kompozitler iin) > Bilinear.
Daha sonra malzeme zellikleri girilir.
rxx = (y / x ) = 14 / 5.4 = 2.59
ryy = rzz = 1
rxy = ryz = rxz = ( S / Y ) = ( 3.8 / 14 ) = 0.27 olarak bulunur

24

Preprocessor > Material Models > Structural > Thermal Expansion Coeff. >
Orthotropic (Alan pencereye srasyle x y ve z ynlerindeki termal genleme
katsaylar girilir.)
2.2.4.4 PARA MODELLEME
Paramz Ansyste modelleyeceiz. Para simetri tekil ettii iin ilk blmde yaptmz
gibi yine eyrek daire oluturacaz. lk blmden farkl olarak paramz ilk nce alan olarak
oluturacaz.
Preprocessor > Modeling > Create > Areas > Circle > Partial Annulus

25

2.2.4.5 MODELN SONLU ELEMANLARA AYRILMASI

Modeli sonlu elemanlara ayrrken dikkat edeceimiz husus logaritmik sl dalm
vereceimizden dolay meshing yaparken belli boyutlarda yapacaz yani paray x,y ve
yaraplar dorultusunda istediimiz bir lde bleceiz ki gerekli scaklklar atarken
gerekli yaraplara scaklklar girebilelim. Bu yzden sonlu elemanlara ayrrken her
dorultuda 20 eit paraya blyoruz.
Preprocessor > Meshing > Mesh Tool > Lines > Set > OK
Dedikten sonra eklin zerindeki kenar izgiler seilir ve OK ye baslr. Buradaki No. Of
element divisions blmne 20 yazlr.
Meshtool > Mesh > Pick All
Yaplarak mesh ilemi tamamlanr.

26

2.2.4.6 SINIR ARTLARININ GRLMES

nceki analizdeki yaptmz gibi yine snr artlarnn belirtmemiz gerekir. Bunun
iin nce :
Preprocessor > Loads > Define Loads > Apply > Structural > Displacement
On Lines > X dorultusundaki snr izgisi seilir > OK > Constrained DOF UY
Yaplr .daha sonra x yn seilir OK lenir ve kan tabloda UY seilir. Ayn ilem y yn
iin yaplr ve UX yn seilir.
2.2.4.7 SICAKLIK DEERLERNN GRLMES
aptan itibaren da doru 0 C ye doru azalan bir scaklk formu uygulayacaz.

27

Preprocessor > Load > Define Load > Apply > Structural > Temperature > On Nodes >
En iteki nodlarn tm yay eklinde seilerek > OK > 80 girilir
Ayn ekilde d apa doru birer blme atlayarak node lar seilir ve ikinci scaklk deeri
olan 67.8 deeri girilir. Btn scaklklar bu ekilde girilir. Ayrca her admda
Solution > Solve > Current LS yaplarak scaklklarn girilip girilmedii kontrol edilebilir.
Ayrca uniform scakl ayarlamak iin:
Preprocessor > Load > Structural > Temperature > Uniform Temperature > 80
Adm izlenir
2.2.4.8 SONULARIN GRNTLENMES
lk olarak btn yklemeler yapldktan sonra Solution > Solve > Current LS adm
takip edilir.General Postprocessor > Plot Results > Contour Plot > Nodal Solution yaplr
istediimiz tr analiz seilir. Bylece analiz grntlenmi olur.

28

ekil 2.1 von misses stres

ekil 2.2 Toplam deformasyon

29

ekil 2.3 Plastik ekil deitirme

SONU
Grld gibi gerilmeler yine genelde i apta younlamaktadr faka dikkat edildii zere
maksimum gerilmeler emniyetli gerilmenin ok altndadr.

30