T 7 JAVNI PRIHODI

Porez na potronju
Porez na promet roba i usluga
Akcize
Carine

POREZ NA POTRONJU
U poreze na potronju ubrajaju se:
porez na promet proizvoda i usluga (razliiti
modaliteti),
akcize,
carine,
fiskalni monopoli I
druge vrste poreza na potronju.

Osnovne karakteristike poreza na potronju su:

izdanost,
elastinost,
nepostajanje otpora pri plaanju,
nepostojanje neugodnost pri plaanju,
niski trokovi naplate poreza

Porez na promet proizvoda i usluga je vrsta poreza

koja je karakteristina za promet roba i usluga.
Teret ovog poreza ne pada na teret poreskog
obveznika, teret ovog poreza pada na teret krajnjeg
potroaa roba i usluga kupca, na taj nain to
kupujui robe i usluge plaa njihovu cijenu u koju je
uraunat i porez napromet proizvoda i usluga
Porez na promet proizvoda i usluga je posredni
indirektni porez

Porez na promet prema obuhvatu roba i usluga koje se

oporezuju:
Opti porez na promet
Posebni porez na promet
Optim porezom na promet oporezuju se svi proizvodi
i
usluge u prometu (porez na dodatnu vrijednost)
Posebnim porezom na promet oporezuju se samo
odreeni proizvodi i usluge u prometu (akcize)

Vrste poreza na promet:

Jednofazni porez na promet oporezivanje se sprovodi
samo u jednoj fazi prometa bilo u fazi proizvodnje, bilo u
fazi veleprodaje, bilo u fazi maloprodaje.
Porez na promet u fazi proizvodnje
Porez na promet u fazi trgovine na veliko
Porez na promet u fazi trgovine na malo
Viefazni svefazni porez na promet oporezivanje se
sprovodi u vie od jedne faze prometa. Ako bi porez bio
uveden u svim fazama, radilo bi se o svefaznom porezu
na promet. Svefazni viefazni
porez na promet moemo posmatrati kao:
Bruto viefazni porez na promet
Neto viefazni porez na promet

Jednofazni porezi na promet

Prednosti

Nedostaci

Porez na promet u
proizvodnji

Manji trokovi naplate

Lake se sprovodi
selektivnost
Manja utaja poreza

Mogue kumuliranje
poreza
Dug period
kreditiranja drave
Visoke poreske stope

Porez na promet u
trgovini na veliko

Sline kao kod poreza

u proizvodnji samo
manje izraene

Sline kao kod poreza

u proizvodnji samo
manje izraene

Porez na promet u
trgovini na malo

Nie poreske stope

Nema kumuliranja
poreza

Vei broj obveznika

Vee mogunosti
evazije

Bruto svefazni porez

Sutina ovog poreza sastoji se u tome da se proizvod
oporezuje u svim fazama prometa, ali na taj nain da
porez plaen u prethodnoj fazi ulazi u poresku
osnovicu u narednim fazama prometa.
Ovaj porez se naziva i kumulativni porez na promet.

Neto svefazni porez na promet

Sutina ovog poreza sastoji se u tome da se proizvod
oporezuje u svim fazama prometa, ali na taj nain da
porez plaen u prethodnoj fazi ne ulazi u poresku
osnovicu u narednim fazama prometa.
Ovaj porez se naziva i nekumulativni porez na promet

U osnovi poreza na dodatu vrijednost je utvrivanje

dodate vrijednosti. Dodatu vrijednost je mogue
utvrditi primjenom dvije metode:
direktna metoda i
indirektna metoda

Kako funkcionie PDV

Prodaja

Dodata
vrednost

PDV po stopi
od 20%

400

400

80

Mlinar

400

700

300

60

Pekar

700

950

250

50

Trgovac

950

1,000

50

10

Ukupno

2,050

3,050

1,000

200

Proizvoa
Farmer

Kupovina

Osnovne karakteristike poreza na dodatu

vrijednost su:

PDV je opti porez

PDV je porez na potronju
PDV je posredni porez
PDV je svefazni viefazni porez
PDV je nekumulativni porez

Prema poreskom tretmanu kapitalnih dobara (zgrada i

opreme) razlikuju se tri oblika poreza na dodatu
vrijednost:
potroni oblik poreza na dodatu vrijednost; nabavke
stalnih sredstva se odbijaju prilikom utvrivanja dodate
vrjednosti => investicije se ne oporezuju dvostruko
(nema kumuliranja poreza)
dohodni oblik poreza na dodatu vrijednost, dodata
vrjednost se umanjuje samo za iznos godinje
amortizacije => investicije se veim djelom oporezuju
dvostruko (znaajno kumuliranja poreza) i
porez na bruto dodatu vrijednost. dodata vrjednost se
ne umanjuje za vrednost nabavki osnovnih sredstava =>
investicije se u cjelini oporezuju dvostruko (kumuliranje
poreza)

U finansijskoj literaturi istiu se odreene relativne

prednosti poreza na dodatu vrijednost u poreenju sa
porezom u maloprodaji:
(1) vea izdanost;
(2) efikasnost u suprotstavljanju poreskoj evaziji;
(3) neutralnost u spoljnotrgovinskim transakcijama;
(4) sposobnost da se zahvate usluge;
(5) mogunost da se inputi izuzmu od oporezivanja;
(6) politiki razlozi (preduslov za povezivanje sa
Evropskom unijom).

Prednosti i nedostaci PDV

Prednosti PDV u odnosu na porez na promet u

potronju su:
Alokativno je neutralniji
Izdanost
Efikasniji je u suzbijanju verca
Mogue je potpuno oslobaanje izvoza od PDV
Mogue je da se u cjelini izjbegne kumuliranje
poreza
Zemlje koje ele da postanu lanice EU moraju
primjeniti PDV pre ulaska

Prednosti i nedostaci PDV

Nedostaci PDV u odnosu na porez na promet:
Primena PDV je komplikovanija i skuplja za
Poresku upravu i obveznike
U trenutku uvoenja generie jednokratni skok
cjena od nekoliko procenata
Nije mogue uvoenje na subcentralnom nivou u
sloenim dravama
Regresivniji je od poreza na promet

Pregled stopa poreza na dodatnu vrijednost

Drava/poreska stopa
Srbija
Hrvatska
Makedonija
Crna Gora
Bosna i Hercegovina
Slovenija
eka
Maarska
Slovaka
Poljska
Grka
Njemaka
Danska
Kipar
vedska
Austrija

Opta
20(18)
25(22)
18
17
17
20
19
20
19
22
19
19
25
15
25
20

Sniena

Sniena
8
10
5
7

7
9
10.7 i 7

8.5
9
12
10
3
4.5
5.5

8
12
12

5
6
10

7i5

Drava/poreska stopa
Italija
Portugal
Rumunija
Belgija
Bugarska
Holandija
panija
Francuska
Irska
Letonija
Malta
Finska
Velika Britanija
Estonija
Litvanija
Luksemburg

Opta

Sniena

Sniena

20

10

21
19
21
20
19
16
19.6
21
18
18
22
17.5
18
18
15

12

5
9
6

12
7
7
5.5
13.5

5i9
12 i 6

6
4
2.1
5.2
5
5
17
5
5
6
3

AKCIZE
Po svojim karakteristikama akcize (troarine) su specijalni
potroni porezi i spadaju u poreze na pojedinane prozvode i
usluge. Njima se oporezuje potronja ili upotreba odreenih
proizvoda
Osnovni cilj uvoenja akciza u poreske sisteme je fiskalnog
karaktera
Akcize su, kao i porez na promet, posredan porez.
I kod njih poresko - tehniki posmatrano, dolazi do razdvajanja
obveznika poreza (prozvoaa odnosno uvoznika) od krajnjeg
potroaa(poreskog destinatara). I one izazivaju regresivno
djejstvo posebno kod proizvoda koji su nuni predmeti masovne
potronje (so, eer i sl).

Vrste akciza
Akcize se mogu razlikovati prema vrstama proizvoda
(akcize na naftu i naftne derivate, akcize na duvan i duvanske
preraevine, akcize na kafu, akcize na alkohol itd).
Akcize se mogu razlikovati kao akcize na potronju i
akcize na upotrebu proizvoda. Akcize mogu da budu posredne
(akcize na potronju) i neposredne (akcize na upotrebu).

Prisustvo akciza u finansijskoj literaturi objanjava se brojnim

razlozima:
nastojanje da se potroai odvrate od korienja nekih
proizvoda koji su tetni za zdravlje ljudi odnosno da se i
politikom oporezivanja utie na smanjenje potronje tih
proizvoda (npr. duvan, alkoholna pia);
prebacivanje javnih trokova nastalih troenjem oporezovanih
dobara na potroae takvih dobara (npr. povezivanje trokova
izgradnje ili odravanja puteva sa potronjom benzina ili
trokova zdravstvene zatite sa potronjom alkoholnih pia ili
cigareta),
djelovanje na preraspodelu dohotka na tetu potroaa
luksuznih proizvoda (npr. nakita ili krzna) koji su, po pravilu,
lica sa visokim prihodima;
uticanje na racionalnije korienje pojedinih oblika energije;
nametanje principa da "zagaiva treba da plati" uvoenjem
akcize na potronju tetnih materija i dr.

Naini utvrivanja poreske osnovice za obraun akciza:

U apsolutnom iznosu po jedinici mjere (komad, kilogram, litar,
metar itd.) primjerene vrsti robe koja se oporezuje akcizom
Primjenom poreske stope na vrijednost robe koja se oporezuje
akcizom

CARINE
Carine su jedan od osnovnih i najvanijih poreza i javnih prihoda.
Carine su posredni (indirektni) porezi i porezi najvieg nivoa vlasti
Carine su posebni poreski oblici koji se ubiru od prometa roba
kada one prelaze dravnu odnosno carinsku granicu.
Ciljevi uvoenja carina:
Fiskalni ciljevi
Ekonomski ciljevi
Socijalni ciljevi
Manje su izraeni fiskalni ciljevi dominantniji su ekonomsko
politiki ciljevi carina.

Stavovi kojima se opravdava postojanje carina kao instrumenta

ekonomske politike su sljedei:
carine su efikasan instrument za zatitiu nacionalne ekonomije
carinama se relativno efikasno moe braniti ekonomska
samostalnost drave
carinama se efikasno moe uticati na odnose sa drugim
dravama i drugim ekonomijama
carinama se relativno efikasno moe uticati na domau
proizvodnju
carinama se moe brzo, jeftino i lako ubirati javni prihodi
Stavovi kojima se osporava carina kao instrument ekonomske
politike su:
carine ograniavaju razvoj meunarodne trgovine
carine utiu na odravanje visokih trokova domae
proizvodnje
carine usporavaju rast produktivnosti rada i konica su
naunog, tehnikog i tehnolokog razvoja

Carine, pored injenice da se javljaju kao znaajan fiskalni izvor

sredstava, sve znaajnije djeluju na ekonomskom i razvojnom
planu, i to kao:

Zatita dostignutog stepena i strukture ekonomskog razvoja,

Osiguranje strukture potrebnog uvoza i selektivne politike

uvoza

Zatita platno - bilansne situacije i odnosa u deviznom prilivu

i odlivu kroz spoljno - trgovinski bilans,

Regulator i instrument raspodjele akumulacicje izmeu

pojedinih proizvoaa, grana i regiona. Spoljno - trgovinske
organizacije esto ostvaruju visoke dohotke, koje bi mogli
drugaije alocirati kroz redistribuciju, pa umjesto da odlaze
na potronju i plate, da se usmjeravaju u fondove za razvoj.

Na meunarodnom planu carine mogu djelovati na

smanjivanje rashoda u procesu razvoja zemalja, u
meunarodnom povezivanju i integraciji,

Poces integracije i tehnolokog povezivanja unutar privrede

moe se podsticati diferenciranom carinskom tarifom.

Regionalni razvoj i razvoj nerazvijenih podruja,

Brz uvoz i primjena nove tehnologije i inovacija i dr.

Carinski obveznik je fiziko ili pravno lice koje podnosi

deklaraciju u svoje ime ili lice u ije ime se podnosi deklaracija za
Stavljanje robe u slobodan promet
Carinska osnovica je vrijednost uvezene robe. To je transakcijska
vrijednost uvezene robe, koja je stvarno plaena ili koju treba
platiti uveana za trokove koje snosi kupac. Izuzetno carinska
osnova moe biti propisana.
Carinska stopa oznaava carine u odnosu na carinsku osnovicu.
Carinska deklaracija je pismena prijava carinskog obveznika u koju se
unose svi podaci neophodni za carinjenje (naziv robe, vrijednost robe,
koliina i sl). Sastavlja se na propisanom obrascu, a istinitost podataka
potvruje se potpisom.
Carinski organi su posebni finansijski organi dravne uprave ija je
nadlenost da vre nadzor nad uvozom, izvozom i tranzitom robe preko
carinske teritorije, te obavljaju carinjenje i deviznu kontrolu na granici
carinskog podruja.
Carinska learina je naknada koja se plaa za smjetaj robe u carinska
skladita

Skladini depozit je deponovani novac putnika kod carinskih organa pri

ulasku ili izlasku iz zemlje.
Carinska skladita slui za smjetaj neocarinjene robe i pod kontrolom su
carinskih organa. Roba se skladiti bez plaanja carine, a carini se kada
naputa skladite.
Carinska slobodna zona je dio dravne teritorije izdvojen iz njezinog
carinskog podruja. Roba unesena u slobodnu zonu (luku) ne podlijee
plaanju carine, nego tek onda kada je naputa.
Carinska granica je podruje ogranieno carinskom linijom koje se u
principu poklapa sa dravnom granicom.
Carinska dabina je zbir svih davanja kojima je optereena roba pri
carinjenju (carina, learina, taksa itd )

Vrste carina
Prema kriterijumu kretanja roba: uvozne, izvozne i tranzitne
Prema kriterijumu nain utvrivanja carinske osnovice:
specifine, vrijednosne i mjeovite
Prema kriterijumu nain uvoenja: autonomne i ugovorene
Prema kriterijumu porjekla robe: jedinstvene, diferencijalne i
preferencijalne
Prema kriterijumu ekonomske funkcije: fiskalne i ekonomske