Finansije pitanja

1. Savremeni trendovi kod ciljeva oporezivanja?

Poreski sistem sa irokom poreskom osnovicom i niskim poreskim stopama i

Socijalne ciljeve ostvariti direktnim transferima/subvencijama: ugroenim kategorijama lica, socijalnim

institucijama, kompanijama, vanbudetskim fondovima...

2. Faktori koji utiu na strukturu poreskog sistema?

Istorijski razvoj i tradicija,

politiki faktori (drutveno ekonomsko ureenje),

socijalni faktori (struktura radne snage i nivo obrazovanja...),

ekonomski faktori (razvijenost privrede),

fiskalni faktori (fleksibilnost poreza) i

pripadnost meunarodnim integracijama i organizacijama

3. Koji su osnovni poreski prihodi BiH?

Oporezivanje pojedinca, oporezivanje korporacija, porez na promet/PDV, akcize, porez na imovinu, socijalni
doprinosi, carine, takse i naknade.

4. Koje su glavne odlike reforme indirektnog oporezivanja u BiH?

JEDINSTVENA Uprava UIO / UNO,

JEDINSTVENI raun za prikupljanje indirektnih poreza i

JEDINSTVENI zakoni iz sfere indirektnih poreza

5. Koje su osnovne nadlenosti Upravnog odbora UIO?

Prikupljanje, naplata i kontrola indirektnih poreza u BiH (carine, PDV, akcize, putarina iz cijene naftnih
derivata).

6. Koje stavke imaju prioritet u sistemu raspodjele indirektnih poreza u BiH?

7. Za koje prihode je nadlena Uprava za indirektno oporezivanje BiH od 2006. god.?

Carine, akcize, PDV, putarine.

8. Za koje prihode su nadlene entitetske poreske uprave i poreska uprava Brko Distrikta?

Idirektni porezi: porez na promet proizvoda u zemllji i porez na promet usluga.

Direktni porezi: porezi na plate, dohodak, dobit, imovinu, oruje, dobitke od igara na sreu i ostale.
1

9. Koji su osnovni prihodi budeta EU?

Tradicionalni: carine na uvoz EU, porez na eer i sirupe

PDV (0,5% na jedinstvenu osnovicu koja iznosi 50% BDP lanice) i

Fiksni porez.

10. Koje su osnovne stavke rashoda budeta EU?

Rashodi za finansiranje zajednikih politika i institucija EU.

11. Uloga poreza na dohodak u javnim finansijama?

Slui kao instrument fiskalne politike za redistributivnu funkciju, osiguranje pravinosti i efikasnosti.

12. ta je to dohodak?

Dohodak je novana vrijednost istog poveanja ekonomske snage pojedinca u odreenom periodu (Dohodak
= potronja + akumulacija),

Dohodak = neto prihoda ostvarenih u odreenom periodu.

13. Kada je porez na dohodak analitiki, a kada sintetiki porez?

Sintetiki je kada obuhvata sve prihode obveznika, a analitiki kada oporezuje samo odreene vrste prihoda /
dohotka.

14. Koji modeli oporezivanja dohotka postoje u svijetu?

Cedularni, globalni i mjeoviti.

15. Karakteristike cedularnog modela oporezivanja dohotka?

Svaka vrsta obveznikovih prihoda se oporezuje posebnim porezom sa proporcionalnom stopom,

On je objektni, analitiki, jednostavan za primjenu...

16. Karakteristike globalnog modela oporezivanja dohotka?

Oporezivanje svih prihoda koje obveznik ostvari progresivnom stopom, on je subjektni sintetiki, sloen je za
primjenu, zahtjeva visoko obuene poreske slubenike, djeluje kao automatski stabilizator zbog progresivnog
oporezivanja, osigurava jednoobraznost u oporezivanju itd.

17. Karakteristike mjeovitog modela oporezivanja?

Predstavlja kombinaciju cedularnog i globalnog modela,

Tokom godine se pojedini prihodi oporezuju cedularnim metodom, sa komplementarnim progresivnim

porezom, a po isteku godine se porez primjenjuje na ukupan prihoda (dohodak).

18. Standardne vrste oporezivog dohotka?

Dohodak od nesamostalnih aktivnosti = lina primanja (plate, naknade...),

Dohodak od samostalne djelatnosti (preduzetnici),

2

Prihodi od autorskih prava i prava industrijske svojine,

Dohodak od kapitala, najma imovine, kamata,...

Kapitalni dobici.

19. ta su to standardni odbici kod oporezivanja dohotka?

Lini odbici koji se odobrava svakom obvezniku (egzistencijalni minimum) i

Odbici za suprunika, djecu, izdravane osobe u domainstvu, invalide i hendikepirane osobe.

20. ta karakterizira klasini pristup oporezivanju dobiti?

Korporacija je odvojeni entitet u odnosu na akcionare,

Korporacija ima zaseban poreski kapacitet,

Zaseban poreski kapacitet treba oporezovati posebnim porezom i

Ne treba voditi rauna o porezu na dohodak graana.

21. ta karakterizira intergracionalistiki pristup operezivanja dobiti?

Puna integracija porez na dobit je akontacioni porez koji se odbija kao poreski kredit kod oporezivanja
dohotka (dividende) akcionara,

Djelimina integracija sprovoenje mjera za ublaavanje ekonomskog dvostrukog oporezivanja.

22. ta je cilj sistema poreske integracije kod oporezivanja dobiti i dividendi?

pruanje olakica za raspodijeljenu dobit da bi se smanjilo ili eliminisalo ekonomsko dvostruko oporezivanje.

23. Na emu se zasniva savremeni koncept oporezivanja drutva lica?

24. Ko moe biti poreski obveznik poreza na dobit?

Pravno lice s propisanom pravnom formom, Rezident i Stalna poslovna jedinica nerezidenta.

25. Kako se izraunava poreska osnovica poreza na dobit?

Prihodi od poslovanja (income)

(-) rashodi poslovanja (expenses)

neto dobit prije oporezivanja (pre-tax profit /gubitak / loss)

(-) porez na dobit (profit tax)

Neto dobit poslije oporezivanja (profit after-tax).

26. Postupanje sa poslovnim gubitkom kod oporezivanja dobiti?

Gubitak: Rashodi > Prihodi,

Utvruje se u poreskom bilansu i moe se prenijeti na raun dobiti utvrene u godinjem bilansu iz buduih
obraunskih perioda i zakonodavac postavlja vremenski limit za prenos gubitaka.
3

27. Koja je razlika izmeu realnog i nominalnog poreza na imovinu?

Realni porez se plaa iz supstance, a nominalni kod iz prihoda iz imovine ili dohotka, zatim realni porez se
plaa samo u vanrednim okolnostima, a nominalni je prisutan u savremenim poreskim sistemima.

28. Koje su prednosti oporezivanja imovine?

Izvorni prihod lokalnog nivoa vlasti zbog statike poreske osnovice,

Slaba mogunost izbjegavanja plaanja imovine,

Stabilan i izdaan porez i

Slui za ostvarenje redistribucijskih ciljeva.

29. Koji su nedostaci poreza na imovinu?

Vrednovanje imovine Ahilova peta

Potrebno je trite nekretnina, problem formiranja fiskalnog registra i njegovog odravanja, revalorizacija
vrijednosti imovine itd.

30. Prednosti i nedostaci poreza na promet?

Pozitivne osobine: izdaan, jeftin za ubiranje, stabilan prihod, ugodan prihod (indirektni posredni porez),

Negativne osobine: regresivnost.

31. Navedite osnovne karakteristike jednofaznog poreza na promet?

Oporezuje se samo jedna faza prometnog ciklusa, jednostavan za ubiranje, manji broj poreskih obveznika,
potrebno je odluiti u kojoj fazi prometa primijeniti porez i po kojoj stopi, krajnja faza prometa -> najvia
cijena -> najvia poreska osnovica, to je osnovica via stopa bi trebala biti nia.

32. Navedite pojavne oblike poreza na promet?

Jednofazni, viefazni i svefazni.

33. U kojim fazama prometa se moe uvesti jednofazni porez na promet?

U fazi proizvodnje, u fazi trgovine na veliko i fazi trgovine na malo.

34. Koji su pojavni oblici svefaznog poreza?

Bruto svefazni porez i neto svefazni porez.

35. ta je predmet oporezivanja kod neto svefaznog poreza na promet?

Porez na dodanu vrijednost PDV.

36. Navedite osnovne karakteristike PDV-a?

Indirektni (posredni) porez, svefazni porez, nema kaskadnog efekta, omoguuje povrat poreza plaenog u
prethodnoj fazi, samokontrolirajui porez, naplata prihoda je efikasnija jer se u svakoj fazi naplati odreeni
dio, vei broj obveznika => vei trokovi administriranja i trokovi potivanja propisa.

37. Koje metode postoje kod utvrivanja PDV-a?

4

Direktna metoda: metoda sabiranja i oduzimanja,

Indirektna metoda (kreditna metoda).

38. Na koji nain se izraunava iznos PDV-a indirektnom metodom?

Potrebne su ulazne fakture od nabavki i izlazne fakture od prodaje, fakturna metoda (metoda rauna).

39. Koji su pojavni oblici PDV-a?

Proizvodni oblik, dohodovni oblik i potroni.

40. ta je osnovna karakteristika potronog oblika PDV-a?

Dozvoljen je odbitak ukupnog troka nabavke kapitalnih dobara od osnovice => nema dvostrukog
oporezivanja => neutralnost oporezivanja.

41. Koje su osnovne razlike izmeu poreza na promet i akciza?

Akcize kao vrsta poreza su pojedinani porez na promet, a porez na promet PDV su opti porez na promet,

Akcize kao predmet oporezivanja imaju promet odreenih proizvoda, a PDV promet svih proizvoda i usluga.

42. Koji su danas ciljevi oporezivanja akcizom?

finansiranje eksternalija (zeleni porezi, derivati nafte, cigarete);

redistribucija (oporezivanje luksuznih dobara, krzno, jahte, automobili, dragulji i zlato,..)

destimuliranje potronje odreenih dobara (cigarete, alkohol), ili drutveno nepoeljnog ponaanja (igre na
sreu, kocka, klaenje).

43. Karakteristike akciza?

Veza izmeu poreza i koristi koju obveznik ima od troenja odreenih dobara je jaa, izdaan porez, jeftin za
ubiranje, koriste se esto kao zamjena za uvozne carine za dobra koja se ne proizvode u zemlji u cilju zatite
domae proizvodnje supstituta.

44. Podjela akciza prema vrsti osnovice za obraun?

Ad valorem (proporcionalna) akciza i

Posebna (specifina) akciza.

45. Glavne vrste carina?

Prema nainu utvrivanja carinske osnovice: specifine i ad valorem.

46. Podjela carina prema cilju uvoenja?

Fiskalne, ekonomske (zatitne), prohibitivne i antidampinke.

47. Kako dijelimo carine prema porijeklu robe?

Jedinstvene, diferencijalne i preferencijalne.

48. Podijela carina prema nainu uvoenja?

5

Autonomne i ugovorne.

49. Koji propisi sainjavaju osnovni pravni okvir za uvoenje i naplatu carina u zemlji?

Carinski zakon propisuje procedure i postupke carinjenja i

Carinska tarifa klasifikacija roba za carinske svrhe.

50. Definiite carinsko podruje?

Teritorija na kojoj se primjenjuje odreeni carinski sistem (zemlja, akvatorij, zrani prostor iznad drave).

51. Definiite carinskog dunika?

Svaka osoba koja je duna platiti carinski dug.

OSTALA PITANJA

52. Koja je osnovna razlika izmeu socijalnih doprinosa i poreza?

Veza izmeu doprinosa (naknade) i koristi (usluga) je vidljiva, obavezni doprinosi => javnopravni prihod,
rashodi socijalnog osiguranja koji se finansiraju iz obaveznih doprinosa => javni rashodi.

53. Koji su se do sada koristili modeli socijalnih doprinosa?

Moderni sistem socijalnog osuguranja je nastao u Njemakoj 80-tih XIX st. (osiguranje od starosti,
invalidnosti, bolesti, nezaposlenosti) Bizmarkov model,

Nakon II svj.rata Beveridov model (uveo finansiranje odreenih kategorija iz budeta djeiji dodatak i
zdravstveno osiguranje) i

U savremenim dravama u primjeni su kombinacije ova dva modela.

54. Koji se danas koriste modeli finansiranja socijalne sigurnosti?

Model socijalnog osiguranja social insurance,

Davanja iz budeta income support approach i

Socijalna pomo - social assistance ili safety net.

55. Modeli penziskog osiguranja?

Model meugeneracijske solidarnosti:

I stub redovno/obavezno,
II stub dopunska osiguranja (kapitalizovana tednja) i
III stub - dobrovoljno osiguranje.

56. Definiite pojam taksi?

Instrument fiskalnih (dabinskih) prihoda,

Drava od fizikog ili pravnog lica pod njenom poreskom vlasu prinudno uzima odreena sredstva kao
cijenu za konkrentu uslugu njenih organa,
6

Slue za podmirenje trokova koji su nastali radnjom javnih organa dravne vlasti (upravne i sudske) i vlasti
jedinica lokalne samouprave i

Usluga taksenom obvezniku: u vidu odreene radnje javnog organa, u vidu privilegije (prava) koje obveznik
dobija.

57. Koje su razlike izmeu taksi i poreza?

Kod poreza cijena koja se plaa (iznos poreza) je daleko vea od trokova usluge dravnog organa.

58. Koje su slinosti taksi i poreza?

Taksenopravni odnos karakterie prinuda,

Prava i obaveze stranaka se utvruju zakonom,

Prinudna naplata prema poreskim propisima

59. Koja su taksena naela?

Optost (tarifa se utvruje generalno)

Impersonalnost (za istu uslugu tarife su iste za sve obveznike, osim za socijalne kategorije npr.) i

Jednostavnost taksene tarife.

60. Nabrojte i opiite metode naplate takse?

Direktna u novcu (dokaz da je plaena taksa je priznanica)

Indirektna: kupovinom taksenih maraka (taksena marka je ujedno i dokaz da je plaena taksa), koritenjem
taksenih formulara (pr. Mjenini formular).

61. Kako se dijele takse prema organu vlasti koji ih ubire?

Administrativne, sudske i komunalne.

62. Postojee vrste taksi?

Dravne takse,

Entitetske takse,

Kantonalne takse i

Lokalne / gradske / optinske (opinske) / komunalne takse.

63. Definiite javni zajam?

Zaduenje drave po osnovu ugovora o zajmu koje ona sklapa sa fizikim i pravnim licima,

Instrument voenja aktivne fiskalne politike.

64. U kojim situacijama se pribjegava javnom zajmu?

Za finansiranje manjka prihoda nad javnim rashodima,

7

Za finansiranje vanrednih potreba i

Za amortiziranje neusklaenosti priliva i odliva prihoda.

65. Koje su osnovne karakteristike ugovora o javnom zajmu?

Dugo se smatralo da je prilikom odobrenja javni kredit prihod drave, a kod vraanja rashod,

Javni kredit ukljuuje i plaanje kamate (knjii se na teret rashoda),

Javni kredit optereuje budue generacije,

Ugovor o zajmu je javno-pravnog karaktera na koji se primjenjuju prinicipi obligacionog prava,

Dunik: drava,

66. Ko se moe pojaviti kao povjerilac kod javnog zajma?

Povjerilac (davalac kredita): drava, meunarodne finansijske institucije, komercijalne banke, ostala pravna i
fizika lica...

67. Koje postoje vrste javnih zajmova?

Dobrovoljni i prinudni,

Produktivni i neproduktivni,

Konsolidovani i letei i

Unutranji i vanjski.

68. Koji su nainu zaduivanja?

Emisija obveznica i upis u knjigu dravnog duga uglavnom unutranji dug.

Sklapanjem ugovora uglavnom vanjsko zaduenje.

69. Koje su operacije za promjenu uvjeta otplate javnog zajma?

Reprogramiranje, refinansiranje, konverzija, otkup glavnog duga.

70. Definiite budet?

Plan prihoda i rashoda drave utvren za odreeno razdoblje,

Uobiajeno razdoblje budeta: 1 godina = fiskalna godina,

Fiskalna godina uobiajeno poinje 1.1., ali moe i na drugi datum (npr. od 1.4. u V.Britaniji ili od 1.9. u
SAD) ALI traje 12 mjeseci i

Za kapitalne rashode budetsko razdoblje moe biti i due.

71. Koje su osnovne znaajke klasine teorije o budetu?

Budet je pasivni instrument i finansijski akt, budet bi trebao biti uravnoteen, uloga drave u ekonomskoj
sferi je minimalna, slobodno preduzetnitvo, oslanjanje na mehanizme trita u alokaciji resursa -> zakon
trita Sayov zakon - Jean-Baptiste Say (17671832).

72. Moderno shvatanje o ulozi i znaaju budeta?

Budet je instrument ekonomske i socijalne politike, budet ne mora biti uravnoteen, drava ima na
raspolaganju razliite instrumente za finansiranje deficita budeta, dinamiki aspekt budeta.

73. Osnovne karakteristike budeta savremenih drava?

Predmet finansijske analize, pravni akt, politiki akt, instrument ekonomske politike, instrument socijalne
politike.

74. Statika budetska naela?

Statika naela se odnose se na sadraj i formu budeta i dijele se na: naelo potpunosti, naelo budetske
neafektacije, naelo budetskog jedinstva i naelo realnosti budeta.

75. Dinamika budetska naela?

Dinamika naela: odnose se na procedure sastavljanja i utvrivanja budeta i dijele se na: naelo budetske
specijalizacije, naelo budetske ravnotee, naelo prethodnog odobrenja i naelo javnosti.

76. Koja je razlika izmeu formalne i materijalne ravnotee budeta?

Formalna ravnotea: potrebno je da ukupni rashodi budu jednaki ukupnim prihodima bez obzira na izvor
finansiranja,

Materijalna ravnotea: rashodi se finansiraju samo iz realnih izvora prihoda (javni prihodi, bespovratna
sredstva, prihodi od imovine i dravnih preduzea).

77. Koje su osnovne faze donoenja budeta?

Faza izrade budeta,

faza utvrivanja budeta i

faza izvrenja budeta.

78. Nabrojte vrste kontrole budeta?

Prema metodu kontrole: dokumentarna i terenska,

Prema vremenu obavljanja: prethodna i naknadna,

Prema subjektima kontrole: kontrola nad naredbodavcima i kontrola nad raunopolagaima i

Prema organima koji vre kontrolu: upravna, institucionalna i politika.

79. Uloga i pozicija dravne revizije?

Nezavisna agencija, primjenjuje meunarodne standarde revizije javnog sektora (INTOSAI), glavni revizor(i)
imenuju se od strane parlamenta, glavni revizor(i) izvjetaj o izvrenim revizijama podnosi parlamentu,
revizorski izvjetaji su javni.
9

10