Tastatura

Tastatura je periferni ureaj raunarskog sistema. Slui za unoenje

komandi i podataka u sistem.
Fiziki, tastatura je skup tastera sa ugraviranim ili odtampanim slovima,
brojevima, znakovima ili funkcijama. Podaci se unose pritiskom na taster, nakon
ega se znak u binarnom obliku prenosi u raunar to prouzrokuje ispisivanje
jednog simbola. Ipak, da bi se dobili neki simboli potrebno je pritisnuti i drati
vie tastera istovremeno ili u odreenom redosledu. Pritiskom na neke od tastera
ne dobija se nikakav simbol ve se oni koriste za odreene operacije na samoj
tastaturi.
Unutar tastature nalazi se procesor. On prenose informacije procesoru koji
se nalazi u raunaru. Unutar procesora tastature nalazi se kljuna matrice.
Kljuna matricu ini mrea kola. Ova kola su pojedinano postavljena pod svaki
taster. Kada je taster pritisnut zatvara se strujno kolo. Zatvaranjem strujnog kola
signalizira se procesoru da proita mapu tastera koja je sauvana u procesoru .
Procesor koristi mapu tastera da pronae taster ispod kojeg je strujno kolo
zatvoreno. Korienjem mape tastera, procesor u tastaturu moe rei koji
karakter je pritisnut i da li je u pitanju veliko ili malo slovo u zavisnosti da li je
Shift taster aktiviran.
Tastatura se povezuje na raunar preko USB ili PS / 2 prikljuka.
Tastature i raunari rade zajedno u dvosmernom formatu. To znai da svaki od
njih alje informacije jedno drugom. Ovi dvosmerne linije su linije takta koje
dolaze iz tastature i linija za podatke koji pristiu iz raunara.
Raunar e poslati signal tastaturi preko linije takta obavetavajui je da
je linija slobodna i spremna za slanje. Ako linija nije slobodna, tastatura e
zadrati informacije dok se linija ne oslobodi. Kada je linija na niskom nivou,
tastatura eka komandu iz raunara. Kada raunar eli da poalje informacije
tastaturi, postavlja podatke i liniju takta na nizak nivo. To ini kako bi se
osiguralo da i tastatura ne poalje poruku u isto vreme.

Tastatura sadri tastere grupisane u pet funkcionalnih celina:

-

alfanumeriki tasteri
numeriki tasteri
funkcijski tasteri
tasteri za navigaciju
kontrolni tasteri
modifikujui tasteri
specijalni tasteri
ostali tasteri

Alfanumeriki tasteri

A - Z, 0 - 9, interpunkcijski znaci, specijalni znaci,

Tab: skok kursora u desno za nekoliko mjesta,
BackSpace: brisanje znaka levo od kursora,
Caps Lock: ukljuuje/iskljuuje stalno aktiviranje velikih/malih slova
Shift: privremeno ukljuuje a) velika slova ili b) znakove na gornjoj
polovini brojakih tastera.
Enter: taster za potvrdu upisanog ili slanje naredbe na obradu raunaru,
Razmak (Space): ubacuje prazno mesto.
Numeriki tasteri

Odvojeni tastature (kucanje samo desnom rukom): cifre 0 9, decimalni

zarez, sabiranje (+), oduzimanje (-), mnoenje (*) i deljenje (/), Enter: ista
funkcija kao i Enter na alfanumerikoj tastaturi, NumLock: ukljuuje stalni rad
s brojkama. Ako je iskljueno, aktivni su znakovi na donjoj polovini tipki.

Funkcijski tasteri

Pojedini korisniki programi koriste ove tipke za posebne svrhe. Program

dodeli funkcijskom tasteru proizvoljnu (ili esto korienu ili neku kompleksnu)
naredbu da bi se korisniku olakalo pozivanje i izvoenje te naredbe. Neki
programi dozvoljavaju korisniku da sam odredi koja naredba e se izvravati
pritiskom na pojedinu funkcijsku tipku. Gotovo svi programi funkcijsku tipku
F1 koriste za Help.
Tasteri za navigaciju (kursorski tasteri)

Insert: ukljuuje i iskljuuje ubacivanje znakova na mestu.

Delete: brie znak na kojem je pozicioniran kursor.
Home: pozicionira kursor u levi gornji ugao ekrana (ili na poetak reda).
End: pozicionira kursor u desni donji ugao ekrana (ili na kraj reda).
PageUp: pomera tekst za veliinu ekrana unazad.
PageDown: pomera teksta za veliinu ekrana napred.
Kursorki tasteri: za pomeranje kursora u svim smerovima.

Osnovne vrste tastatura su:

Proirena tastatura sa 101 tasterom

Proirena Windows tastatura sa 104 tastera
PC i XT tastatura sa 83 tastera (zastarela)
AT tastatura sa 84 tastera (zastarela)

S obzirom na to da svi novi sistemi koriste proirene tastature sa 101 i 104

tastera, ovde e samo o njima biti rei.
Proirena tastatura sa 101 tasterom (ili 102 tastera)
Proirena tastatura sa 101 tasterom projektovana je tako da odgovara
meunarodnim propisima i uslovima za tastature. Proirena tastatura moe se
dobiti u nekoliko razliitih varijanti.

Raspored tastature sa 101 tasterom moe da se podeli na sledea etiri dela:

Deo za kucanje
Numeriki deo tastature
Kontrole kursora i ekrana
Funkcijske tastere

Tastatura sa 101 tasterom ureena je slino tastaturi Selectric, sa izuzetkom

tastera Enter. Tasteri Tab, Caps Lock, Shift i Backspace imaju veu povrinu i
nalaze se na uobiajenim mestima, kao kod tastature Selectric. Tasteri Ctrl i Alt
se nalaze sa obe strane razma-knice. Deo za kucanje i numeriki deo tastature
imaju oznake osnovnog reda za slepo kucanje. Tasteri za kontrolu kursora i
ekrana razdvojeni su od numerikog dela tastature, koji je rezervisan za unos
brojeva. (Kao i kod drugih PC tastatura, numeriki deo tastature moete da
koristite za kontrolu kursora i ekrana kada tastatura nije u reimu Num Lock.)

Taster sa znakom za deljenje i dopunski taster Enter dodati su numerikom delu

tastature. Tasteri za kontrolu kursora poreani su u obliku obrnutog slova T, kao
to se sada trai na svim raunarskim tastaturama. Tasteri Insert, Delete, Home,
End, Page Up i Page Down nalaze se iznad tastera namenjenih kontroli kursora i
razdvojeni su od numerikog dela tastature. Funkcijski tasteri, grupisani po
etiri, smeteni su du gornje ivice tastature. Tastatura ima i dva dodatna
funkcijska tastera: F11 i F12. Taster Esc je izdvojen u gornjem levom uglu
tastature. Za esto koriene funkcije obezbeeni su tasteri Print Screen/Sys
Req, Scroll Lock i Pause/Break.
Verzije proirene tastature za strane jezike sadre 102 tastera i imaju
neznatno drugaiji raspored od amerikih verzija sa 101 tasterom. Jedno od
mnogih korisnih svojstava proirene tastature jesu kapice tastera koje mogu da
se skidaju. Ovo olakava zamenu polomljenih tastera i ienje tastature. Osim
toga, praznim kapicama tastera i nalepnicama moete da prilagoavate tastaturu.
Takoe se mogu nabaviti abloni tastatura za posebne namene. Proirena
tastatura sa 101 tasterom ili neka od njenih varijanti verovatno e biti isporuivana uz sve stone PC-je jo neko vreme.
Tastatura sa 104 tastera (Windows 95/98 tastatura)
Microsoft je predstavio standard koji na tastaturu dodaje tri nova tastera,
namenjena za Windows. Ovi novi tasteri pomau u poslovima koji bi inae
zahtevali viestruko pritiskanje tastera na tastaturi ili miu. Microsoftov standard
za Windows tastaturu opisuje skup novih tastera i nizova tastera. Uobiajeni
raspored sa 101 tasterom porastao je sada na 104 tastera, dodavanjem levog i
desnog tastera Windows i jednog aplikacijskog tastera. Ovi tasteri koriste se
umesto kombinacija drugih tastera, na nivou operativnog sistema i namenskih
programa.

Na slici prikazan je standardni raspored Windows tastature sa tri nova

tastera.
Preporueni raspored Windows tastature odreuje da levi i desni tasteri
Windows (zvani WIN tasteri) budu pored tastera Alt sa obe strane razmaknice,
kao i da aplikacijski taster bude s desne strane desnog tastera Windows.
Standardni raspored
Najei standard za tastature u zapadnim zemljama je tzv. QWERTY
standard ili njemu slini francuski AZERTY i nemaki QWERTZ. I ostali
standardi u zemljama sa razliitim azbukama po rasporedu tastera slini su
ovima.
Internet tastature sadre dodatne tastere sa razliitim dodatnim
funkcijama. Npr. za otvaranje brauzera ili klijenta elektronske pote.