Mašinski Elementi I

Mainski elementi I
Mainski fakultet / PM+EM+M / 2014-15

Predavanje 3 Zakovani sastavci
dr.sc. Almir Osmanovi, doc.

Mainski fakultet Tuzla / Univerzitet u Tuzli
dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor
University of Tuzla - Faculty of Mechanical Enginerring

almir.osmanovic@untz.ba / osmanovicalmir@yahoo.com
1. Zakovani spojevi
- Zakivcima se vrsto vezuju dijelovi srazmjerno male debljine uglavnom limovi.
- Glave zakovica steu limove i tako spreavaju njihovo pomjeranje, odnosno otpor protiv
klizanja je sutina vezivanja limova zakovicama.
- Kada sila F postane vea od otpora klizanja nastupa klizanje limova i zakivak je izloen
smicanju u ravni dodira limova.
a) Oblika
b) Zavrna glava
l duina stabla zakivka (struk) prije
zakivanja

Prednosti:
- materijal se ne oslabljuje toplinskim utjecajima kao kod zavarivanja (posebno vano
kod konstrukcija od lakih metala i kod hladno zakivanje), a nema niti opasnosti od
puzanja kao kod lijepljenja,
- nema temperaturnih deformacija,
- kontrola kvalitete je jednostavna (vizualna),
- velika brzina izvoenja spojeva,
- mogu se spajati razliiti materijali, razliite debljine, kao i materijali s prevlakama.
Nedostaci:
- priprema je zahtjevnija zbog buenja otvora,
- otvori oslabljuju konstrukciju pa su konstrukcije tee,
- zakovice i dijelovi koji se spajaju moraju biti od istog materijala jer inae moe doi do
labavljenja zbog razliitih temperaturnih rastezanja i do galvanske korozije,
- neravnomjerna raspodjela naprezanja na spoju,
- povrina nije glatka zbog glava zakovica.

1.1. Vrste sastavaka

- Prema broju presjeka u kojima moe doi do smicanja: jednosjeni, dvosjeni
- Prema broju redova sastavaka: jednoredni, dvoredni, troredni
- Prema meusobnom poloaju zakivaka: paralelni naizmjenini
Jednosjeni troredni preklopni sastavak sa

naizmjeninim rasporedom zakivaka
Dvosjeni jednoredni sasatavak sa dva

podmetaa

- Sastavci se mogu ostvariti neposrednim i posrednim vezivanjem.

- Radi neposrednog vezivanja krajevi limova se preklapaju: to su preklopni sastavci.
- Posredno vezivanje vri se pomou podmetaa, a krajevi limova se sueljavaju, te
razlikujemo jednostrano pokriveni sastavci sa jednim podmetaem i obostrano pokriveni
sastavci sa dva podmetaa.
Jednosjeni jednoredni
preklopni sastavak
Jednosjeni dvoredni preklopni

sastavak sa paralelnim rasporedom
zakivaka
Jednoredni jednosjeni sastavaka sa

jednim podmetaem

- Prema nainu upotrebe sastavci se dijele na:

A. vrste sastavke - mostovske dizalice, elini mostovi
B. Nepropustljive sastavke (relativno male sile, treba da obezbjede hermetinosti)
rezervoari za tenosti i gasove (rezervoari koji nisu pod visokim pritiskom)
C. vrsti i nepropustljivi sastavci izloeni jakim silama (potpuna hermetinost) parni
kotlovi, rezervoari pod visokim pritiskom

1.2. Zakivci / zakovice

- Poeljno je da su limovi i zakovice od istog materijala, u protivnom postoji opcija pojave
nehermetinosti.
- Zakovice su od topljenog elika (jaine na kidanje
=
mogu biti od bakra, a za lake konstrukcije od aluminijuma.
), za male sile
Zakivci sa poluokruglom glavom za

kotlove i posude pod pritiskom
Duina zakivaka (l) zavisno od

debljine limova (s)

- Zakivak ima osnovne elemente:

- gotovu glavu, stablo i zavrnu glavu koja se dobiva prilikom zakivanja.
Zakivak sa punom glavom
Zakivak sa poluukopanom
glavom
Zakivak sa djelomino
ukopanom glavom
Zakivak sa potpuno ukopanom

glavom
Oblik otvora zakivka


1.3. Kotlovski sastavci

- Kotlovi se sastoje od nekoliko cilindrinih doboa i dva danceta.
- Doboi se dobivaju savijanjem ravnih limova iji se krajevi poklapaju i vezuju
zakovicama, ovakav sastavak se zove se uzduni sastavak (paralelan je uzdunoj osi kotla).
- Za kotlove izloene viim pritiscima, krajevi limova se sueljavaju i vezuju zakivcima preko
podmetaa.
Sastavci kotla (1,2,3 dobo, 4,5 dance, A uzduni sastavak, B popreni sastavak
10
- Krajevi limova i podmetaa, izuzev mjesta sueljavanja, koso su sasjeeni. Nagib iznosi
1:3 do 1:4, odnosno 15o-20o.
Ukrtanje uzdunog (A) i poprenog (B) preklopnog sastavka

11
Konstrukcija uzdunih sastavaka (A1 i A2) i

poprenog sastavka (B) dva susjedna
doboa ( i )

12
1.3. Izrada
- Otvori za zakivanje se bue ili probijaju.
- Krajevi otvora se konino proiruju.
- Prije zakivanja zakivci se ugriju do usijanja (vrue zakivanje) i u takvom stanju umeu u
otvor pa udarcima ili pritiskom pravi zavrna glava.
- Hladno zakivanje se upotrebljava za vrste i nepropustljive sastavke.
- Zakivanje se moe vriti runo ili mainski.
- Podbijanjem se priljubljuje koso zasjeeni lim
uz susjedni lim i time pojaava hermetinost.
Podbijanje glave zakivka i lima

13
1.4. Uloga zakivaka u sastavku

- Zakivak zbog hlaenja (po zavretku) zakivanja izloen uzdunoj sili zatezanja
kojom pritee potiskuje limove uklijetene izmeu glave.
, sa
- Zbog pritiskivanja pojavljuje se izmeu limova sila otpora protiv klizanja , koja se
suprotstavlja sili F posljedici unutranje pritiska p, koja nastoji da razdvoji limove na
sastavku, to jest izazove klizanje limova.
=
- napon na granici razvlaenja
S povrina presjeka otvora
- Napon koji se javlja u stablu zakivka uslijed hlaenja moe
se izraunati primjenom Hukovog zakona:
=
relativno izduenje =
temperaturni koeficijent linearnog skupljanja
razlika temperatura
E module elastinosti (2 10
)
14
- Ako se pretpostavi
moe se odrediti temperaturna razlika:

=
- Otpor protiv klizanja moe se izraziti i kao:

! = " 1 ; ! = 2" (2)
1- jednosjeni zakivci
2 dvosjeni zakivci
" koeficijent otpora protiv klizanja (koeficijent trenja)
- Otpor ! zavisi od: stanja dodirnih povrina limova, materijala limova i zakivaka, od
duine i prenika zakivka, naina i kvaliteta operacije zakivanja.
- Specifini otpor protiv klizanja za kotlovske sastavke se rauna:
&! =
'()
4
; &! &!,
&!, - doputena vrijednost (60 70 MPa za sastavke sa jednosjenim zakivcima, 100 140
MPa za sastavke sa dvosjenim zakivcima)
15

1.5. Izbor i proraun sastavaka optereenje kotlovski sastavaka
Optereenje uzdunog sastavka
- Horizontalne komponente pojedinanih pritisaka se ponitavaju sa istovjetnim

komponentama na suprotnoj strani kotla, vertikalne komponente se sabiru te daju
ukupnu sili 2F koja djeluje na gornju polovinu kotla.
16
2/(
2 = 2 - .' sin
. = 4567 . ; ' =
2/(
2 = 2. - ' sin
;
- ukupna sila koja optereuje polupojas irine

D prenik kotla
E - proizvoljno uzeta irina pojasa
9
:'
2
2/(
= 9:. - sin '

9:.
2
- Poreni sastavak je izloenoj ukupnoj sili od pritiska pare

9( )
< =
.
4
- Usporedbom izraza = i < se vidi da je uzduni sastavak

dva puta jae optereen od poprenog, a samim time
proraun uzdunog sastavka je mjerodavniji.

17
1.6. Proraun debljine lima

- Lim doboa izloen je naponu na
istezanje.
- Napon na istezanje je najjai na
najslabijem mjestu a to je gdje otvor za
zakovicu, te je ono mjerodavno mjesto za
proraun.
- Napon na istezanje:
;
= :' >
9:.
; =
2
9:.
=
2 : ' ;,
;@,
Odnos ? = ; je koeficijent slabljenja lima

zbog otvora za zakovice.
18
- Uvoenjem koeficijenta i dodavanjem 1 mm zbog korozije, moe se odrediti debljina

kotlovskog doboa:
9.
+ 0,001 C
>=
2? ;,
D unutranji prenik doboa
;, - doputeni napon na istezanje
;,
- napon na granici razvlaenja

D - stepen sigurnosti u odnosu na granicu razvlaenja
- Debljina lima kotlovskog danceta:
>< =
E.
+ 0,001 C
2 ;,
R poluprenik krivine danceta
19

1.7. Prenik i korak zakivaka

- Prenik zakivaka odreuje se u zavisnosti od debljine lima:
' = 0,05> 4
>- debljina lima
c vrijednost koja zavisi od vrste sastavaka (0,004 jednosjeni sastavci, 0,005 dvosjeni
jednoredni sastavci )
- Korak zakivaka, to jest razmak izmeu osa zakivaka paralelno sa ivicom, rastavkom
limova bira se izmeu doputenih vrijednosti emax i emin.
:GHI = 6 8 '; :GLM = 2 2,5 '
- Rastojanje ose zakivaka od ivica limova ili podmetaa:
= 1,5'
- Rastojanje izmeu redova zakivaka:
Pri paralelnom rasporedu:

Pri naizmjeninom rasporedu:
= 2,2 3,5 '

0,8:
= 0,4 0,6 :
20
Primjeri upotrebe:

21

22

23
Dodatna literatura:
1. http://www.riteh.uniri.hr/zav_katd_sluz/zvd_kons_stroj/katedre/konstruiranje/kolegiji/ke1/ke1_
materijali_vj/KE1%20www%202012%20Zakovicni%20spojevi.pdf [dostupno: 19/10/2014]
2. http://www.dogaviation.com/2013_03_01_archive.html [dostupno: 19/10/2014]

24

Mašinski Elementi I

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mašinski Elementi I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mainski elementi I

Mainski fakultet / PM+EM+M / 2014-15

dr.sc. Almir Osmanovi, doc.

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

University of Tuzla - Faculty of Mechanical Enginerring

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

University of Tuzla - Faculty of Mechanical Enginerring

1.1. Vrste sastavaka

Jednosjeni troredni preklopni sastavak sa

Dvosjeni jednoredni sasatavak sa dva

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

- Sastavci se mogu ostvariti neposrednim i posrednim vezivanjem.

Jednosjeni dvoredni preklopni

Jednoredni jednosjeni sastavaka sa

University of Tuzla - Faculty of Mechanical Enginerring

- Prema nainu upotrebe sastavci se dijele na:

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

1.2. Zakivci / zakovice

Zakivci sa poluokruglom glavom za

Duina zakivaka (l) zavisno od

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

University of Tuzla - Faculty of Mechanical Enginerring

- Zakivak ima osnovne elemente:

Zakivak sa punom glavom

Zakivak sa potpuno ukopanom

Oblik otvora zakivka

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

1.3. Kotlovski sastavci

Ukrtanje uzdunog (A) i poprenog (B) preklopnog sastavka

Konstrukcija uzdunih sastavaka (A1 i A2) i

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

Podbijanje glave zakivka i lima

1.4. Uloga zakivaka u sastavku

moe se odrediti temperaturna razlika:

- Otpor protiv klizanja moe se izraziti i kao:

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

University of Tuzla - Faculty of Mechanical Enginerring

1.5. Izbor i proraun sastavaka optereenje kotlovski sastavaka

Optereenje uzdunog sastavka

- Horizontalne komponente pojedinanih pritisaka se ponitavaju sa istovjetnim

- ukupna sila koja optereuje polupojas irine

= 9:. - sin '

- Poreni sastavak je izloenoj ukupnoj sili od pritiska pare

- Usporedbom izraza = i < se vidi da je uzduni sastavak

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

1.6. Proraun debljine lima

Odnos ? = ; je koeficijent slabljenja lima

- Uvoenjem koeficijenta i dodavanjem 1 mm zbog korozije, moe se odrediti debljina

- napon na granici razvlaenja

R poluprenik krivine danceta

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

University of Tuzla - Faculty of Mechanical Enginerring

1.7. Prenik i korak zakivaka

Pri paralelnom rasporedu:

= 2,2 3,5 '

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

dr.sc. Almir Osmanovi, Assistant Professor

You might also like