GNCEL EKONOM SZL

Aciz (insolvency) : Vadesi gelmi borlarn deyememe durumudur. Alacakl borlunun borcunu
deyemeyecek durumda olduunu belirterek mahkemeye bavurabilir. Borlu da, acz iinde
olduunu ileri srerek mahkemeden iflasn isteyebilir. Bu durumda, alacaklnn borlunun iflas
istemine kar kmas geersizdir.
Ak Artrma (open binding) :Alclar arasnda rekabet yaratmak suretiyle, satn alnacak nesneye en
yksek fiyat verecek alcy bulmak iin uygulanan bir sat yntemidir. Ak artrma ile elde
edilecek haslat, yaanan ekonomik koullar ile doru orantl olup, ekonomik genileme
dnemlerinde yksek fiyatlara alclar bulunurken, ekonomik daralma dnemlerinde bunun tersi
olmaktadr.
Ak Bono (blank bill) :Tutar ve hamili belirtilmeden, sadece aa imza atmak suretiyle
dzenlenmi bonodur.
Ak Ekonomi (open economy) :thalat ve ihracat zerinde hibir snrlanmann bulunmad veya
faktr hareketlerinin karlkl olarak serbest olduu ekonomidir.
Ak Eksiltme (auction by underbidding) :Satclar arasnda rekabet yaratmak suretiyle, satn
alnacak nesneye en dk fiyat verecek satcy bulmak iin uygulanan bir yntemdir.
Ak Finansman (deficit financing) :Ak finansman, devletin kastl olarak harcamalar gelirlerden
daha yksek bir dzeyde tutma durumudur. Bte ann yaplan borlanmalarla kapatlmas
biiminde ortaya kan bu yntem, istihdam artrmak ve ekonomik hayat canlandrmak iin
uygulanr.
Ak sizlik (open unemployment) :Kiilerin alma arzusu ve iktidarnda olduu halde, kendi
idareleri dnda isiz kalma durumudur.
Ak Pazar (open market) :Tekellemenin ve alm satm ilemlerinde piyasa d mdahalelerin
olmad piyasalardr.
Ak Piyasa lemleri (AP) (Open Market Operations): Para politikas uygulamas erevesinde,
merkez bankalar bnyesinde para miktarnn artrlp azaltlmas amacyla, Hazine katlarnn alm
ve satmnn (kesin alm, kesin satm, geri satm vaadiyle alm -repurchase agreements-, geri alm
vaadiyle satm -reverse repurchase aggrement-) yaplmas ilemleridir. Bankalararas Para Piyasas
ilemleri de Ak Piyasa lemleri kapsam ierisindedir. Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
bnyesinde bu tr ilemler, Ak Piyasa lemleri ve Para Piyasas Mdrlkleri tarafndan
yrtlmektedir.Bu ilemler araclyla para arznn, faiz haddinin, yatrmlarn denetim altna
alnmasna ve toplam harcama hacminin daraltlmasna veya geniletilmesine allr.
Ak Pozisyon (short position) :Vadeli ilem piyasalarnda alnm ve henz kapatlmam
pozisyonara denir.
Adam Smith: Kapitalizmin dayana saylan Klasik Okul'un temsilcilerindendir. Fizyokrasinin tersine,
toprak yerine insan emeini servetin kayna olarak grd. blmnn salad teknik olanaklar
emein retimini, dolaysyla da milli gelirin artacan savundu. Devletin ekonomiye mdahalesine
kar kt. Serbest ticareti ve vergide adaleti savundu. Adam Smith'in Deer Fiyat Teorisi'ne gre,
retimin maliyetinin emek tarafndan belirlenir. Maln maliyet ve piyasada oluan iki deeri vardr.
Fiyat piyasada belirlenir. Gelir Teorisi'ne gre de emek (cret), sermaye (kapital) ve topraktan
(rant) oluur ve ekonomi iinde blm kendiliinden olur.
Adi Hisse (ordinary share) :Yasa ve esas szlemede belirtilen normal haklardan baka haklar elde
etmeye imkan tanmayan hissedir. Imtiyazl hisse senetleri, deitirilebilir hisse senetleri, itibari
deersiz hisse senetleri ve kabili itfa hisse senetleri dnda kalan tm senetler, adi hisse
hkmndedir.
Adi Senet (note) :Bir bor ve hak dourmak veya bir borcu ya da hakk kantlamak amacyla
oluturulan borlunun imzasn ieren belgedir. Resmi senetler, yar resmi senetler ve zel senetler
olarak dzenlenirler. Dzenlenmekteki amalar bakmndan da, bir hak veya borcu yaratan senetler
ve bir hak veya borcu yaratmamakla beraber, byle bir unsurun varln kantlayan senetler olarak
snflandrlrlar.

Adi irket (partnership) :ki veya daha fazla kiinin, ortak bir amac gerekletirmek zere, belirli
bir ortaklk szlemesiyle kurduklar irkettir. Adi irketlerin hkmi kiilikleri, nvan ve ikametgah
bulunmamaktadr. flasa da tbi deildirler. Ayrca, adi tirketlerin ticaret siciline kaydedilmelerine
gerek yoktur.
Arlkl Ortalama (weighted average) :Dizi iindeki her bir terimin, belirli bir arlkla ayr ayr
arpldktan sonra alnan toplamn, arlk toplamna blnmesi ile elde edilen ortalamadr. Arlkl
ortalamalar, deskriptif istatistik analizlerde, zellikle indeks hesaplamalarnda yaygn bir biimde
kullanlrlar.
Akreditasyon (Accreditation): Akreditasyon, laboratuvarlarn, belgelendirme ve muayene
kurulularnn nc bir tarafa belirlenen teknik kriterlere gre altnn bamsz ve tarafsz bir
kurulu tarafndan onaylanmas ve dzenli aralklarla denetlenmesidir. nc taraf deerlendirme
teknii olarak akreditasyon, sz konusu kurulularda gvenilirliin salanmas ve sreklilii iin
nemli bir aratr. Bir test kuruluunun yapt testlere veya bir belgelendirme kuruluunun
dzenledii belgelere gvenilebilmesi iin, bu kurulularn belirlenen uluslararas kriterlere gre
alyor olduunun belgelenmesi gerekmektedir. Dnyadaki uygulamalara paralel olarak Avrupa
Birlii'nde de bu kriterler EN 45000 standartlar serisinde aklanmtr.
Akreditif (letter of credit) :Bir bankann belirli bir miktar ve belirli bir sre iin, n bir kii
lehine, nezninde kredi amas iin yabanc lkelerdeki muhabir bankaya gnderdii bir tr
mektuptur.
Aktifler : Bir irketin sahip olduu btn varlklar ifade eder. Bilanolardaki aktifler tablosu de bu
varlklarn parasal deerini gsterir ve bu tabloda irketin mevcut deerlerinin yan sra , alacaklar
ve varsa zararlar bulunur. Bilanolarda aktifler iki ana kalemden oluur: Dnen Varlklar ve Duran
Varlklar.
Alacak Devir Hz : irketin satlardan doan alacaklarn tahsil ettii hz gsterir. Genelde devir
hznn yksek olmas ve artmas iyi bir gsterge olarak yorumlanabilir. u ekilde hesaplanr: Net
Satlar / Ksa Vadeli Ticari Alacaklar
Alc Piyasas (buyer's market) :Arzn talebi at ve tketicilerin fiyat belirleyebildii piyasa
biimidir. Eer tketiciler, dk olan bir fiyat zerinden almaya hazrlarsa, piyasa aniden satclarn
fiyat belirledii bir piyasa durumuna gelebilir.
Alc Tekeli (buyer's monopoly) :Endstride ok sayda retici veya satc bulunmasna karlk tek
bir tketici veya alcnn varolmas durumudur. Bu tip piyasalarda, alc firma marjinal haslasn
marjinal kaynak maliyetine eitleyen miktarda kaynak kullanarak krn maksimuma karabilir.
Alm Vergisi(purchase tax) :Perakende satlarda ya da bundan nceki bir aamada tahakkuk
ettirilen vastal vergidir.
Al Kuru (buying rate) :Dvizin para otoriteleri tarafndan saptanan al fiyatdr. Trkiye'de efektif
ve efektif olmayan dvizler iin farkl al kurlar uygulanmaktadr.
Alonj (alonge) :Bono, ek ve polienin arka yznde ilem yapmak iin yer kalmad zaman,
yaplacak ilemler iin bono, ek veya polieye eklenen kat parasdr. Alonj stne yaplacak
ilemler hukuksal adan senet zerinde yaplanlar ile ayn hkmlere tbidir.
Alternatif Maliyet(alternative cost) :Alternatif maliyet, bir projenin gereklettirilmesinde kullanlan
faktrn baka alanda kullanlma frsatndan vazgeilerek katlanlan maliyetttir. Firma dndan
salanan bir retim faktrnn alternatif maliyeti, bu faktrn fiyatyla llr. Eer faktr firmann
kendi bnyesinde ise, bu durumda alternatif maliyet o faktrn satlabilme veya kiraya verilebilme
fiyat olacaktr.
Altn Ankesi (gold encaisse) :Merkez bankalarnn ihtiyat amacyla kasalarnda bulundurduklar altn
stokuna verilen addr. Genellikle, ulusal parann deerini desteklemek ve d demelerde
kullanlmak iin bulundurulur.
Altn Havuzu (gold pool) :Altn fiyatndaki ykselmeyi belirli bir tavan seviyede snrlamay
amalayan lkelerin ( ABD, ngiltere, Almanya, Fransa, talya, Belika, Hollanda, svire) 1961'de

kurmu olduu bir organizasyon olup, 1967'de Fransa'nn ayrlmasndan sonra dalmtr.
Altn Piyasas (gold market) :Deerli bir maden olan altnn, alclarn ve satclarn bir araya geldii,
alm-satm ileminin yapld, fiziki ve fiziki olmayan mekandr. Altn piyasas, uluslararas parasal
sistemde altnn rezerv statsnde olmasndan dolay kabul edilir bir neme sahiptir. Uluslararas bir
parasal krize girildiinde, altna olan talebin artt ve altn fiyatlarnn ykseldii grlr.
Altn Standart: Ulusal para biriminin satnalma gcnn belirli sabit miktar bir altn cinsindinden
tanmland para sistemidir.1821'de ngiltere'de balayan uygulama 1850'lerde Fransa ve ABD,
1870'lerde de Almanya, talya ve Belika'da uygulanmaya balad. 19. yzyln sonlarnda da dier
lkelerde yaygnlat. 1. Dnya Sava yllarnda da uygulama sona erdi. Altn Standart
uygulamasnda; demeler dengesi ak veren lkelerde fiyatlarn dmek yerine artrd, yabanc
sermayenin speklatif rol oynad gerekeleriyle eletiriliyordu.
Altyap: Bir lkedeki kamu yararna kullanlan ulatrma, enerji, iletiim gibi sermaye varlklarn
tmdr.
Ambargo (embargo) :Belirli bir mal veya hizmetin ihra ve ithaline getirilen yasaklamadr.
Amortisman (depreciation amortisation) :Bir firmada, bir yldan daha fazla sre kullanlaca
dnlen ve herhangi bir biimde deerden dmesi sz konusu olan ekonomik
deerlerde( tanmazlar, makine, tehizat, vb.), oluacak deerlerin bir yl iinde uradklar deer
kayplarnn retilen mallarn maliyet tutarlarna ya da sz konusu kayplarn o yln giderlerine
yazlmas amortisman oluturur. irketler amortisman rnlerinin maliyetlerinin zerine ekleyerek
ya da ilgili yln giderleri arasna koyarak realize eder.
Amortisman Fonu (sinking fund) :Dzenli demeleri gerekletirmek (bir borcun denmesi, bir
makinenin yenilenebilmesi, vb.) amacyla oluturulan fondur.
Amortisman Karlklar (capital consumption allowances) :Sermaye mallarnn zaman iinde
anma, eskime ykma urama gibi nedenlerle elden kmasna karlk olarak ayrlan paylardr.
Ana Para (principal capital) :zerinden faiz hesaplanacak olan esas para veya dn olarak verilen
parann asl (Re'sl-mal) anlamlarna gelmektedir.
Ankes (encaisse) :Taahhtleri yerine getirmek iin hazr bulundurulan paradr. Ayrca emisyon
yapmaya yetkili bankalarn kardklar banknotlara karlk kasalarnda hazr bulundurduklar
gm ve altn paralarn toplam mevcuttur.
Ankes Oran (encaisse rate) :Bir bankann mevduat ile her an demeye hazr bulunduu likit aktif
arasndaki orandr. Bu oran genellikle, ilgili lkedeki yasal mevzuat ile dzenlenir. Bu dzenleme
ekonominin genel geliimi dorultusunda yaplr.
Anti-Damping Vergisi (antidumping duty): D ticarette baz lkelerin ihra rnlerinde damping
yaparak haksz rekabeti engellemek, ithalat lkenin yerli rn fiyat dengesini korumak amacyla
uygulanan gmrk vergisi trdr.
Antitrst Kanunlar :Kartel, tekel, trst oluturmay yasaklayan kanunlara denir. lk olarak 1890
ylnda ABD'de uyguland. ABD'de oluan ve ok byk g kazanan baz irketler bu kanunlar
sonucu kk paralara ayrlmak zorunda kald.
Antrepo (warehouse) :Gmrk vergisine konu olup, henz vergi ve resimleri denmemi mallarn
korunduu, gerekiyorsa kk tamamlayc ilemlerin yapld gmrk binalarna yakn olan bir tr
depodur.
Apel: Sermaya irketlerinde ortaklarn denmemi sermayeyi tamamlamaya davet edilmesidir.
Ara Bilano : Yl sonundan baka zamanlarda dzenlenmi hesap durumlardr.
Ara Finansman: letme faaliyeti esnasnda beliren ve daha nce kaynak tahsis edilmemi
ihtiyalara gerekli fonlarn ayrlmasdr.
Arac Kurum (brokerage house) :Sermaye piyasas faaliyetlerinde bulunmak zere, Sermaye

Piyasas Kurulu tarafndan araclk yetkisi verilmi anonim ortaklklardr.

Aramal (intermediate goods) :Bir maln retiminde, ne ilk aamada kullanlan, ne de son rn olan
maldr. Aramal, baka bir maln retiminde girdi olarak kullanlmak zere retilir. Bir maln hem
aramal, hem de son rn olmas da mmkndr.
Arbitraj (arbitrage) :Dviz piyasasndaki ya da lkeler arasndaki faiz oranlarndaki farktan
yararlanmak zere fonlarn ksa vadeli ve hzl hareketlerini ifade eden bir terimdir. rnein New
Yorkta 1 Euro 1.50 Dolardan ilem grrken, Londrada 1 Euro 1.75 Dolardan gryorsa, arbitraj
getirisi salamak isteyen kurumlar New Yorkta dolar karlnda Euro satn alr ve bu Eurolar
Londrada satarlar Deiik piyasalarda oluan fiyat farkllklarndan yararlanmak sebebiyle yaplan
hisse senedi, deerli maden ve evrak ileri de arbitraj kapsamna girer.
Arz ynl ekonomi yaklam:Ekonominin geliimini retim tarafnda grerek retimin artrlmas
iin vergi indirimleri, dereglasyon, liberalizasyonu savunan yaklam.
Asit Test Oran(acid-test ratio) :Cari likit aktiflerinin (nakitler, hemen satlabilir tahviller, vb.) cari
borlara orandr. Nakte en hzl dnen kalemler ile yaplan bu likidite ls aadaki formlle
heseplanabilir: Hazr Deerler + Menkul Deerler Czdan + Tic. Alacaklar + Dier Alacaklar / KV
Borlar.
Asli Para(base money) :Bir lkede, o lkenin banknot emisyonunda yetkili bankas, genellikle
merkez bankas tarafndan karlan kat paralar ile hazine tarafndan karlan bozukluk paralarn
toplamdr.
Atk (Waste): Atk, ktlarn bir paras haline gelmeyen girdilerdir. lk maddedeki buharlama,
ekme vb. nedenlerle oluan veya kalnt biiminde oluan retim kayplar rnek gsterilebilir.
Atl Kapasite(excess capacity) :Bir retim biriminde mevcut olup kullanlmayan kapasitedir. Ayrca
retim miktarnn retim biriminin kapasitesinin altnda olmas durumunda, iki miktar arasndaki
fark anlamna da gelmektedir. Atl kapasitenin olumasndaki balca nedenler arasnda, hatal
piyasa aratrmalar sonucu kurulmu yksek kapasiteleri, konjonktrel talep yetersizliklerini,
hammadde teminindeki glkleri sayabiliriz.
Atl Para (idle money) :Kii ve kurulularn ellerinde fiilen bulunan para miktarnn, belirli bir
dnemde para piyasasnn dna kan veya alverilerde kullanlmayan blmdr.
Avans (advance) :Miktar saptanarak demesi ileriki bir tarihte yaplacak olan bir borcun, sz
konusu tarihten nce denen ksm veya belirli bir srenin gemesinden sonra geri alnacak paray
ifade eder.
Forfaiting: Latincede alacak hakknn kaytsz ve artsz olarak teslim edilmesi anlamndadr. Vadeli
mal ve hizmet ihracatndan doan ve belirli bir deme planna bal olarak tahsil edilecek olan
alacaklarn daha nce bu hakk elinde bulunduranlara rcu edilmeksizin (kaytsz artsz ve
vazgeilmez olarak), bir banka veya bu alanda uzmanlam bir finans kuruluu (forfaiter)
tarafndan satn alnarak iskonto edilmesidir. Uygulamada forfaiting ilemi yatrm mallarn
kapsamaktadr. 1950li yllarda ABD ve Avrupal lkelerin SSCB ile d ticaretlerinde dodu. Uzak
Dou ve Latin Amerika lkelerinde yaygnlat.
Forward ilemleri (FORWARD TRANSACTIONS): Dviz piyasalarnda gerekletirilen vadeli
ilemlerdir. Para birimlerini gelecekteki bir tarihte deitirilmek zere yaplan kontrata dayanr.
Fonksiyonel Bte (FUNCTIONAL BUDGET) :Devlet gelirlerinin, devletin eitim, salk gibi
gerekletirdii ilevlere gre datlacak miktarlar ngren bteye verilen addr.
Franchising: Szlemeye dayal, direkt btnlemi bir pazarlama sistemidir. Bu sistemde knowhow ve markann imtiyaz hakk sahibi, belirli sre, koul ve snrlar kapsayan anlamayla bamsz
yatrmclara sistemini ve markasn kullandrr. Franchise vermek iin ncelikle tannm bir marka
ve baarl bir organizasyon olmas gerekir.

G Gayri Safi Milli Hasla (GSMH): Bir ulusal ekonomide belirli bir dnem iinde (genellikle bir takvim
ylnda), retilen mal ve hizmet deerlerinin toplamdr.
Gayrsafi milli hasla kavramlar:
Gayrsafi milli Hasla (GSMH): Bir ekonomideki retici birimlerin belirli bir dnemde rettikleri

ktlardan bunlarn iine giren girdilerin dlmesiyle bulunan retim miktarnn parasal ifadesi
Gayrsafi yurtii hasla (GSYH): GSMH - Net d alem faktr gelirleri (ii dvizleri + yurtdndan
elde edilen mteebbis gelirleri + yurtdndan elde edilen kar transferleri + yurtd mali
yatrmlardan elde edilen temett gelirleri)
Safi (net) milli hasla (NMH): GSYH - Amortismanlar
Milli gelir (MG):
NMH - yurtii ve yurtd ilemlerden doan dolayl vergiler (KDV gibi + subvansiyonlar
Kiisel gelir (KG):
MG - kurumlar vergisi - datlmam kurum kazanlar - sosyal gvenlik primleri + transferler
Kullanlabilir (harcanabilir) gelir (HG):KG - dolaysz vergiler
Gelir elastiklii :Gelirlerde meydana gelen deimelerin talep zerindeki etkisini ler.
Gelir Ortakl Senedi :Baraj, kpr gibi kamuya ait alt yap kurulularnn gelirlerinden pay almay
salayan sertifikalardr. Bu belgeler kurulularn mlkiyeti zerinde hak kazandrmaz.
Gelirler politikas (incomes policy) :Fiyatlarn, cretlerin, kiralarn, faizlerin bir sre iin
dondurulmas yoluyla enflasyonu drmeye ynelik bir politika.
Genel bte :Yalnzca bakanlklara ilikin gelir ve giderleri kapsayan bte
Gini katsays :Bir lkede milli gelirin dalmnn adil olup olmadn lmeye yarayan bir katsay. 0
ile 1 arasnda deiir. 0'a ne kadar yaknsa mutlak eitlie o kadar yaklalm; 1'e ne kadar yaknsa
mutlak eitlikten o kadar uzaklalm demektir. Trkiye'de Gini katsays en son lmlere gre %
0.49 dolaynda olup dnyann en gayr adil gelir dalmlarndan birisine iaret etmektedir.
Grnmeyen kalemler dengesi :Yurtiinde yerleik kiilerle yurtdnda yerleik kiiler arasnda
ihracat ve ithalat ilemleri dnda kalan ilikileri kapsayan dengedir.
Grev: ilerin toplu i szlemesi srecinde anlama salanamamas durumunda, toplu olarak
retimi ve yrttkleri hizmetleri durdurma eylemidir.
GSMH zmni deflatr :Cari fiyatlarla hesaplanm GSMH'y reel, yani fiyat hareketlerinden
arndrlm GSMH'ya bldmz zaman GSMH zmni defdlatrn hesaplam oluruz.
Guvernr (Governor) :Ynetici anlamna gelen ve genellikle Merkez Bankas Bakanlar iin
kullanlan bir terim. IMF ve Dnya Bankas grubunda ye lkeleri temsil etmek zere
grevlendirilen Bakan, Merkez Bankas Bakan gibi grevlilere verilen isim.
H Halka Arz: irketlerin kaynak ihtiyacn karlamak amacyla zkaynak yoluyla senet ihra ederek
(fonlama) kaynak salamasdr. irketler kaynak ihtiyalarlarn faiz karl yabanc kaynaklardan
(bor) ya da zkaynaktan (ortaklardan sermaye yoluyla veya faaliyetler sonucu kazan yoluyla)
salar. zkaynak iin denmesi gereken ve ortaklar tarafndan belli bir taban limitte beklenen
temett geliridir. zkaynak yoluyla fonlama yani senet ihra ederek toplanacak fonlarn maliyeti,
borlanmadan daha ucuz ise, irketler halka arza bavurma yolunu tercih edecektir.
Hayali ihracat: D satmda bir maln bedelinin stnde fiyatla yurtdna mal satm gibi ilem
yaplmasdr.
Hazine: Devletin tasarruflarn ve mali ilemlerini idare eden kurumdur.
Hazine A: Hazine, devletin harcama ve gelirlerinin gerekletii soyut bir kasa olan kurumdur.
Belli bir dnemde Hazinenin kamusal giderlerinin finansman iin yaplan demeler, toplanan kamu
gelirlerini amas durumunda Hazine a ortaya kar.
Hazine Bonosu: Hazine tarafindan vadesi 1 yldan ksa sreli olarak karlan ve iskontolu olarak
ilem gren borlanma senetleridir.
Hazine i borlanmas:Yurtiindeki kaynaklardan (kiiler, zel kurumlar, kamu kurumlar) genellikle
gnll yntemlerle belirli bir vade ile ve belirli bir sabit ya da deiken faiz karlnda
borlanlmas ilemi.
Hiper Enflasyon: Drtnala enflasyon olarak adlandrlr. Parann deerinin yitirdii en iddetli
enflasyon biimidir. ktisat tarihinde ounlukla sava ya da sonrasnda ortaya km ve yeni bir
para biriminin kurulmasn zorunlu hale getirmitir.
Hipotez :Bir neden - sonu ilikisinin deney ya da yeteri kadar gzlemle kantlanmam ifadesidir.
Aksi ortaya konuluncaya kadar doru kabul edilir.
Hisse senedi: Anonim ortaklklar tarafndan karlan ve anonim ortakln sermayesine belirli bir
katlma payn temsil eden kymetli evraktr.
Hisse senedine evrilebilir tahvil: Halka ak ortaklklklarn faydalanabilecekleri bir finansman
aletidir.
Hissedar: Bir anonim irketin hisse senedine sahip olan ahstr.
Hiyerari: Sosyal bir toplulukta iktidarn kademelelendirilmesini ifade eder.
Holding: Bir irket araclyla dier irketlerin bir araya getirilerek ynetilmesidir. Holding irketleri,
retim ve sat tr faaliyetlerde bulunmayan ve belli bir faaliyet alanlar olan irketlere itirak eden
ve genellikle byle irketlerin byk orta durumunda olan anonim irketlerdir. Holding irketlerinin
kurulu ve varolu nedenleri birden ok irkete itirak etmek ve bu irketleri ynlendirmek/kontrol

etmek olduundan sermaye irketleri snfnda bulunur. Holding irketlerin sahipleri genellikle birok
irketin sahipleri olup, bu paylarn holdinglere devrederler ve bu yolla o irketlerin ynetimlerini tek
elde toplarlar. irketler grubu ise holdingten farkl olarak bir baka irket aracl olmakszn btn
irketleri bir araya getirerek ynetilmesidir. Holdinglerde yasal olarak en az yedi irketin biraraya
gelmesi zorunlu olmasna karn irketler grubunda say aranmaz.
I, Borlar: Hkmetin lke snrlar iinde kii ve kurumlara ulusal para cinsinden
borlanmasdr. Bu borlanmann iktisadi nitelii, satn alma gcnn zel ve kamusal kesimler
arasnda el deitirmesidir. borlanmada lkenin kullanabilecei kaynaklara bir ek sz konusu
deildir. Devlet, en yaygn yntemle halka ve kurumlara satt kada +bal bono, tahvil ve kada
bal olmayan yntemlerle borlanabilir. Borlanma; ksa-uzun vadeli, teminatl-teminatsz ve
zorunlu-gnll olarak gruba ayrlabilir.
hale (Auction): hale, ingilizce auction auctio kknden gelmekte olup kelime anlam art
demektir. Piyasa ekonomilerinde, eitli mal ve finansal deerlerin kii veya kurumlara tahsis
yntemlerinden birisidir. zellikle, ihaleye konu olacak maln sabit veya dorudan belirlenebilir bir
fiyat yoksa ya da maln satcs, maln piyasa fiyat konusunda emin deilse ihale yntemi ile satm
tam rekabet koullar altnda bu belirsizlii ortadan kaldrr. hale yntemlerine ilikin ilk
snflandrma, 1961 ylnda William Vicrey tarafndan yaplmtr. haleler farkl biimlerde
gerekletirilebilir. En yaygn olan, fiyatlarn bykten ke doru dizildii, (satan asndan geliri
maksimum, maliyetin minumum olmas anlamna gelmektedir), oklu fiyat (Dutch Auction adn
Hollanda'da icek satlarnda kullanlmasndan almtr) tr ihalelerdir. Bu ihalede her katlmcyla
kendi teklif ettii fiyat zerinden ilem yaplmaktadr. Fiyatlarn kkten bye sraland ihaleler
ise English Auction olarak adlandrlmaktadr. Dier bir ihale yntemi ise tek fiyat ihalesidir. Bu
ihale trnde arzn ve talebin eitlendii fiyat, ihaleyi kazanan tm katlmclara uygulanmaktadr.
Dier bir deyile tm ilemler tek bir fiyat zerinden gerekletirilmektedir. ki ihale trnn de
birbirine gre avantaj ve dezavantajlar sz konusudur. Tek fiyat ihalesinde, bilgi toplamnn maliyeti
daha az olup daha fazla katlm salanabilir. oklu fiyat ihalesinde ise daha youn bir rekabet sz
konusu olup satc asndan daha dk bir maliyet sz konusu olabilir. Ancak, tm bunlar
piyasann yapsna ve o gnk kouluna baldr.
hale yntemiyle borlanma :Hazine'nin tahvil ve bonolarn faizi ve/veya miktar ihaleyle
belirleyerek satmas ilemi.
hracat :Bir lkenin baka lkelere satt mal ve hizmetlerin miktar ya da para cinsinden deeri.
hracat primleri: hracatlar tevik ve himaye amacyla yaplan demelerdir. hracat primleri
genellikle tccara denir. reticiye de prim verilebilir.
kincil Piyasa (Secondary Market): Kymetlerin ilk ihralar sonras ilem grdkleri piyasalar ifade
eder. rnein, T.C. Hazine Mtearl tarafndan ihra edilen borlanma senetlerinin ihra sonras
alnp-satld stanbul Menkul Kymetler Borsas, Tahvil Bono Piyasas ikincil piyasaya bir rnektir.
KT (slam Konferans Tekilat): Nfusunun ounluu Mslman olan lkelerin ye olduu, genel
sekreterlii Suudi Arabistan'n Cidde ehrinde bulunan ve ye lkeler arasnda politik, ekonomik,
kltrel, bilimsel ve sosyal dayanma ve ibirliini amalayan uluslararas bir kurulutur. Yakn
zamanda Arnavutluk, Azerbaycan ve Orta Asya Cumhuriyetleri ile Togo ve Guyana'nn katlm ile
ye says 45'ten 56'ya ykseldi. Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti, Bosna Hersek, Fildii Sahili ve
Tayland; gzlemci statsnde tekilatn almalarna katlmaktadr.
ktisadi previzyon: Ekonominin ilerideki muhtemel gelime seyrini ve koullarda belirebilecek
deiiklikleri tahmin ve deerlendirme tekniidir.
ILO: Uluslararas alma rgt (International Labour Organization). Dnya barnn salanmas
iin gsterilen abalar sonucu 1919'da Versay Antlamas erevesinde Milletler Cemiyeti ile birlikte
kuruldu. 2. Dnya Sava'na kadar Milletler Cemiyeti iinde zerk bir statde tutuldu. ILO'nun ald
nemli kararlar arasnda gnlk alma sresinin 8 saat olarak belirlenmesi, isizlie kar savam,
sosyal gvenlik nlemlerinin rgtlenmesi ve gelitirilmesi, analk haklarn koruyucu
dzenlemelerin gerekletirilmesi, kadn, ocuk ve gen iilerin korunmas yer ald.
malat sanayii kapasite kullanm oran :malat sanayiinde retim yapan fabrika ve ekipmanlarn cari
retim oran. Kapasite kullanm oranndaki dler ekonominin durgunlamaya gidiinin iaretini
verir. Kapasite kullanmndaki artlar ise ekonominin genilemeye yneldiinin iaretini verir.
IMF (Uluslararas Para Fonu): Uluslararas ticaretin gelimesi, tam istihdam, geliim hznn
artrlmas, sabit kur sisteminin gereklemesi, kurlarda kararlln salanmas, tek ynl
devalasyonu nlemek ve demeler dengesi sorunlarn zmek, kredi salamak gibi ok amal
kurulmu bir rgttr.
MKB :stanbul Menkul Kymetler Borsas. Halen Trkiye'nin tek menkul kymet borsasdr. Hisse
senedi ve tahvil ilemlerinde hem birincil piyasa hem de arlkl olarak ikincil piyasa ilemleri
yaplr.
mtiyaz: Bir kamu hizmetinin zel kiilere grdrlmesinde tartma yaratan ve bugn "uluslararas
tahkim" isteklerine neden olan yol "imtiyaz" kavram ve uygulanacak hukuk sistemidir.

mtiyazl Senet (Preferred Stock): Hisse senedidir. mtiyazl senetler, adi hisse senedi ile tahvil
karm bir zellik tayan bir hisse senedi tr diye tanmlanabilir. Adi hisse senetlerinin tad
ortaklk hakk (r. oy hakk) yannda adi hisse senetlerden farkl ve ncelikli olarak temett hakk
vardr. Bu ikinci zellii ile de tahvillere benzer. mtiyazl senetler temettden ncelikli ve sabit bir
tutarda yararlanr. mtiyazl senetlerin temett demeleri yapldktan sonra, ancak artakalan
datlabilir kazan zerinden, adi hisse senetleri iin bir temett demesi yaplabilir.
ndikatr :Teknik analizde kullanlan ana yntemlerden biridir. Son fiyatn ve hacmin nceki fiyatlar
ve hacimler ile mukayesesini yaparak oluturulan klavuz grafik ve /veya gstergedir.
nsider Trading :eriden renenlerin ticaretidir. Kamunun bir bilgiyi normal yollardan
renmesinden nce normal d yollardan bilgiye ulalmas ve bu yolla borsada kazan elde
edilmesidir. Hemen btn lkelerde yasaktr. Ancak kantlanmas olduka zor sulardan biridir.
SEDAK (slam Konferans Tekilat Ekonomik ve Ticari birlii Daimi Komitesi): slam Konferans
Tekilat (KT) ile tekilat ierisindeki Daimi Komitelerden Ekonomik ve Ticari birlii Daimi
Komitesi'dir. Bakanln Trkiye Cumhurbakan yapmaktadr.
skonto :Bir menkuln rnein hazine bonosunun zerinde yazan nominal deerin altnda
satlmasdr.
stihdam: retime sokulan igc.
stihdam Kapasitesi: retime sokulabilecek igc potansiyeli.
stihdam oran:Aktif igcnn istihdam edilen blm. 15 - 65 ya aras nfus aktif igc olarak
kabul edilmektedir.
lem hacmi: Her hisse senedi iin gereklesen ilemlerdeki hisse senedi says ile ilem fiyatnn
arplmasyla elde edilen deerlerin toplamdr. Tm hisse senetlerinin ilem hacimleri toplam,
piyasann toplam hacmini oluturur.
lem miktar: Bir seansda ya da belli bir dnemde alnp satlan menkul kymet adedidir.
sizlik: ilerin talep yetersizlii ya da piyasadaki aksaklklardan dolay retim srecinden
ayrlmas isizlik ya da ak isizlik olarak tanmlanr. Ekonomide, zellikle azgelimi lkelerde
grnte i sahibi olmasna karn retime katksnn sfra yakn olan iiler de "gizli isizlik"
olarak tanmlanr.
sizlik oran:Aktif nfusun (15 - 65 ya aras nfus) isiz olan ve i arayan blmnn toplam
aktif nfusa oran.
tirak: Bir irketin baka bir irket sermayesinde ortakldr. kiye ayrlr; ana irketin, ortak
olduu irkette yzde 50'den fazla oy hakkna sahip olmas durumunda "bal ortaklk", ounluk
ana irkette deil ise "basit anlamda itiraktir" (bamsz ortaklk). enellikle irketler iyi bir getiri
beklentisi ya da ana faaliyetlerini ilgilendirdii iin yatrmda itirak yntemini tercih eder.
thalat:Bir lkenin baka lkelerden satn ald mal ve hizmetlerin miktar ya da para cinsinden
deeri.
K Kaldra :irketin kaynaklarn bor yoluyla artrmak ve bu artm kaynak yoluyla irket karlarn
ykseltmek tekniine verilen addr.
Kalibrasyon (Calibration): ISO 9000 Kalite Gvence Sistemine gre; bir lme cihaznn
gstergesinin, llen byklnn gerek deerinden sapmasn belirlemek ve belgelendirmektir.
lme, bir iin , onun iin belirlenmi standartlara uygun olarak yaplp yaplmadnn, gerekiyorsa
yaplacak dzeltme sonularnn gstergesidir. Ulusal standartlara gre izlenebilirlii olan ve
doruluu belirli iki l aletinin, karlatrlarak standart olmayan l aletindeki sapmalarn
tesbiti veya ayar yolu ile ortadan kaldrlmasdr.
Kalite (Quality): Kalite, insan salk ve emniyetinin, hayvan ve bitki varlnn ve evrenin
korunmas veya tketicinin doru bilgilendirilmesi gibi kriterler gz nne alnarak bir rn veya
hizmetin varolan veya olabilecek ihtiyalar karlama yeteneine dayanan zelliklerinin toplamdr.
Kalknmakta ncelikli Yreler (KY): Geri kalm yrelerin kalknmasn salamak ve i gn
nne gemek iin hazrlanan projedir. 15 Nisan 2000 tarihli Resmi Gazete'de yaynlanan yeni
dzenleme ile "Birinci Derecede Kalknmada ncelikli Yre" stats verilen il says 22'den 59`a
ykseldi.
Kambiyo :Madeni ve kat para eklindeki tm yabanc lke paralar ve bu paralarla deme
yapabilen her tr hesap, belge, bono,polie, ek vb. parasal aralarn tmne kambiyo denir.
Kamu Gelirleri: Devletin kamu harcamalarn karlamak amacyla vergi, har, resim, para cezalar,
mlk-teebbs gelirleri, borlanmalar, yardm-ba, devalasyondan doan fark gibi gelirlerden
oluur.
Kamu Giderleri: Geni anlamda, devlet ve dier kamu kurulularnn bte demeleri ile Kamu
ktisadi Teebbsler (KT), sosyal sigorta demeleri, vergi muaflk ve istisnalar ve zel kiilere
yaplan tevikleri de ierir. Dar anlamda da kamu hizmetlerinin bedeli olarak, devlet ve dier kamu
tzel kiilerinin (belediye, il zel idaresi gibi) yaptklar demelerdir.
Kamu iktisadi teebbs (KT):Sermayesinin yarsndan fazlas devlete ait olan ve mal ve hizmet
retmek zere kurulmu ticaret kanununa tabi olarak alan tzel kiilie sahip iletmeler.
Kamu kesimi bor stoku:Hazine i bor stoku + kamu kesimi d bor stoku - Merkez Bankas d

bor stoku
Kanuni yedek ake :Bankalar tarafndan bir emniyet fonu olarak ve olas zararlarn karlamak
amacyla kardan ayrlan paya denir.
Kapitalizasyon :Sermayeye katma, likit fonlarn sermaye ekline dntrlmesi, bir irketin kapital
olarak kullanmak zere hisse senedi veya tahvil olarak kard toplam fonlarn deeri, bir irketin
piyasa deeridir. irketin ihra edilmi tm hisselerinin borsadaki fiyat ile arplmas sonucu elde
edilir.
Kapitalizm:retim aralar mlkiyetinin byk lde zel kesimde olduu ve neyin, hangi fiyatla ve
kim iin retileceini piyasa sisteminin belirledii ekonomik sistem.
Kar: Toplam haslattan toplam maliyetin dsmesi ile elde edilen deerdir
Kr Transferi: Trkiye'de yatrm yapm olan yabanclarn sz konusu yatrmlardan elde ettikleri
gelirlerin yurtdndaki irketlerine aktarmasdr.
Kr Zarar Ortakl Belgesi :Gelimi sermaye piyasalarnda grlmeyen bir menkul kymet trdr.
Daha ok faiz d kazanca rabet eden dini kesimi cezbetmek amacyla irketlerin faizsiz
bankacla alternatif olarak karabilecekleri belgelerdir. Belge sahipleri kardan pay aldklar gibi
zarara da katlrlar.
Kr Transferi: Trkiyede yatrm yapm olan yabanclarn sz konusu yatrmlardan elde ettikleri
gelirlerin yurtdndaki irketlerine aktarmasdr.
Kara para: Yasal ilerden elde edilmemi veya vergisi denmemi paraya denir.
Kara para :Yasal ilerden elde edilmemi veya vergisi denmemi paraya denir.
Kararl denge: Bozulduunda dardan mdahaleye gerek kalmakszn kendiliinden dengeye
gelebilen durumdur.
Kararsz denge: Bozulduunda dardan mdahale olmakszn eski konumuna gelemeyen denge
halidir.
Karlatrmal stnlk:Bir lkenin bir mal ya da hizmeti teki mal ve hizmetlere gre daha dk
maliyetle retebilmesi hali.
Katma bte:Katma bteli idarelerin (niversiteler, DS, TCK gibi) gelir ve giderlerini gsteren
bteler.
Kayt D Ekonomi: Devletten gizlenen, kayda geirilmeyen/geirilemeyen ve bu sebeple
denetlenemeyen faaliyetler olarak tanmlanabilir. Enformel ekonomi, illegal ekonomi, gayri resmi
ekonomi, gizli ekonomi diye de adlandrlr. Genel olarak kayt d ekonominin, mal ve hizmet
retimine konu olmasna karlk ekonominin geleneksel lm yntemleriyle btnyle tespit
edilemeyen ve GSMH hesaplamalarna yansmayan alanlar kapsad kabul edilmektedir. lkenin
tm iktisadi faaliyetleri dikkate alndnda tanmn kapsam daha da farkllamaktadr. Genel olarak
kayt d ekonomi, GSMH hesaplarn elde etmede kullanlan istatistik yntemler ile kapsanamayan
gelir yaratc ekonomi faaliyetlerinin tm olarak tanmlanabilir.
KAYITLI SERMAYE: Bir anonim irketin kuruluu aamasnda kararlatrlan ve ortaklarn demeyi
taahht ettikleri irketin sermayesi olarak belirtilen para, irketin kaytl sermayesidir.
Kefalet: Kefil olmak. Borlunun, borcunu ifa etmemesi halinde, bortan ahsen sorumlu
olunacann alacaklya taahht edilmesidir.
Keynes J.M. : ngiliz ekonomist John Maynard Keynes, 1929 Dnya Bunalm'nda yetersiz kalan
Klasik (Adam Smith) anlayn tersine devlet mdahalesi ve harcamalarn savundu. Grlerini
"stihdam, Faiz ve Para Genel Teorisi" balkl kitabnda toplad. Klasik kuramn kapitalist
bunalmlarn, ekonomideki grnmez el tarafndan kendiliinden zmlenecei savna karn
Keynes, bunalmlar nleme ilevini devlete ykledi. Gnmz ekonomistlerince Keynes,
stagflasyona (Stagflasyon) kar yetersizlikle eletiriliyor. Eletirilere gre, Keynes salt ksa dnemle
ilgilenerek uzun dnemde oluan bunalm aklamakla yetersiz kald ve zm devlete brakarak
da retim srecindeki dier unsurlar yadsd... Yine eletirilere gre: "Keynes ncesi dnemde
ekonomik byme enflasyonsuz bir ortamda gereklemiti. Keynesi dnemde enflasyon ve
durgunluk eilimlerine kar nlemler oluturuldu. Gnmzde ise bymenin durmas enflasyonist
basklar nleyememektedir. Bylece Keynes Kuram geersiz kalmakta, kuramsal alanda byk bir
boluk belirmektedir.
Keynesyen ekonomi yaklam:ktisat John Maynard Keynes tarafndan gelitirilen ve ekonominin
piyasaya braklmas halinde dengeye gelemeyeceini, o nedenle de devletin ekonomiye aktif
mdahalede bulunarak tam istihdam salamay hedeflemesi gerektiini savunan yaklam.
Klasik ekonomi yaklam:Adam Smith ile balayp Keynes'e kadar devam ettii dnlen ve
balca nermesi devletin ekonomiye hibir biimde karmamas halinde ekonomik dengelerin
piyasadaki rekabet ve kiilerin en yksek tatmin peinde komas nedeniyle kendiliinden
oluacan savunan gr. Balca temsilcileri Adam Smith, David Ricardo, John Stuart Mill, Alfred
Marshall.
Kliring Anlamas: D ticaret deyimidir. Mal bedellerinin, malla denmesidir.
Know-How: Bir iletmenin, retim yntemleri ya da teknolojisinin, bir baka firmaya satlmas veya
kiralanmas.

KOB: Kk ve Orta Boy letme.

KONJONKTR: ktisadi hayatn ykselme ve alalma ynnde gsterdii ini, kl, dalgal
hareketlerin tmne verilen addr.
Konkordato: Borlunun, alacakllarnn te ikisiyle anlaarak borlarnn en az yarsn demesi ve
kalann da deme planna balamasdr. Ticaret mahkemesinin onaylad bu anlamada alacakllar,
alacaklarnn belli bir blmnden feragat ederler. Vadesi gelmi borlarn vadesinin uzatlmas
eklinde de yaplabilir. flasta olduu gibi borlu hakkndaki icra takibi der. flas sonrasnda
mflisin tasarruf yetkisi olmamasna karn, konkordato borlusunun konkordato komiserinin
denetiminde tasarruf yetkisi bulunur. Ancak borlu mallarn rehin veremez, gayrimenkullerini
satamaz ve kefil olamaz.
Konsolidasyon: Bir borcun borlusu tarafndan denmeyip zorunlu veya gnll olarak vade, faiz,
tr ve benzeri ynlerden yeniden yaplandrlmasn ifade eder.
Konsolide bte:Genel ve katma btelerin toplam. Burada katma bteli idarelere genel bteden
yaplan yardmn genel btede hem gelir hem gider, katma btede de hem gelir hem gider olarak
grnmesinden dolay ifte saymay nlemek iin katma bteli idarelere yapln Hazine yardm
konsolide bteye ulalrken dlr.
Konvertibilite :Bir lkenin yerel parasnn serbest dviz piyasasnda dier yabanc paralara ve altna
dnebilme zelliidir.
Kota:ye lkelerin IMF'deki katlma pay. Bir eit sermaye katks. 2002 itibariyla Trkiye'nin
IMF'deki kotas 964 milyon SDR'dir. IMF'nin kotalar toplam 212 milyar SDR'dr.
Kredi deerlilii (creditworthiness):Kredi verenin ya da onun adna hareket eden tarafsz bir
kurumun kredi alacak olann gemi ve gelecekteki bor geri deme yeteneine ilikin yapt
lmn sonucu.
Kredi: Belirli miktardaki satn alma gcnn, belirli bir sre iin ve geri verilmek zere bir bedel
(genellikle faiz) karl gerek ya da tzelkiilere verilmesidir. Kredi eitleri: gvencesine gre
teminatl ve teminatsz; kullancsna gre; zel ve kamu, sresine gre; ksa ve uzun, verili yerine
gre retim ve tketim; kullanm alanna gre ticari, tarm, sanayi, yap ve orman gibi ayrlr.
Kur rejimleri:
Sabit kur
Tam sabit kur
Para kurulu
Ortak kur (Euro gibi)
Yar sabit kur
Sabit sabitleme
Esnek sabitleme
Srklenen apa
Bant iinde apa
Genileyen bant
Paralel bant
Esnek (dalagal) kur
Mdahaleli esneklik
Mdahalesiz esneklik (tam dalgalanma)
Kurucu Hisse Senedi: Kurucu hisse senetleri, irket kurucularna ya da irket asndan nem arz
eden ahslara genellikle bedelsiz olarak verilen, oy hakkndan yoksun ve sadece temett hakk olan
bir adi senet.
Kurumsal Yatrmc: Bireysel yatrmlardan farkl olarak yatrm fonlar, yatrm ortaklklar, sigorta
irketleri, sosyal gvenlik kurulular, zel emeklilik fonlar, vakflar, sendikalar ve benzeri
kurumlarca yaplan yatrmlardr.

L Laissez Faire Laissez Passer: Braknz yapsnlar, braknz gesinler olarak evrilen liberal
grn iar.
Leasing (Finansal Kiralama): firmalarn ticari ve snai faaliyetlerini gerekletirebilmek iin
gereksinim duyduklar duran varlklar satn almak yerine belirli kira dentisi karlnda kullanm
olana tanyan ve banka kredilerine alternatif olarak doan orta dnemli finansman yntemidir. Bu
yntem, 1930lu yllarda Dnya Ekonomik Krizindeki finansman zorluu ve 2. Dnya Sava
sonrasnda teknolojik gelimelerin yenileme ve modernleme harcamalarna zm olarak
gelitirildi. Trkiyede de 1985ten balayarak daha ok KOBler tarafndan kullanlmaktadr.
Liberal Doktrin: Ekonomide, burjuvalarn feodal egemenlerle yer deitirdii merkantilistlerden

sonraki dnemde etkin oldu. Liberaller, Fizyokrat ve Klasik Okul olarak ikiye ayrlabilir. Fizyokrasi
doann hkmranln ne srerek ekonomide devlet mdahalesine kar kt. Onlara gre
ekonomideki grnmeyen doal, ilerlii salayacaktr. Daha sonra kapitalizmin slogan olacak
"Braknz yapsnlar, braknz gesinler-Laisse Fairre Laisse Passes" fizyokrasinin temellerini
oluturdu. GSMH'yi artrmak iin Merkantilistlerin tersine ticaret ve sanayi yerine tarma nem
verildi. Tarm vergilendirildi. Serbest ticaret desteklendi. lk kez Azalan Verimler Kanunu (Turgot)
ortaya konuldu. Kapitalizme dayanak olan Klasik Okul da, fizyokrasinin doal dzen felsefesini
savundu. nsanlarn ussal davranarak az abayla ok yarar salamay amalad savunuldu. "nsan
Ekonomik Davranr-Homo Ekonomicus" savyla retim kaynaklarnn da etken kullanlaca
ngrld. nemli temsilcileri arasnda Adam Smith, Ricardo ve Maltus saylabilir.
Likidite :Akkanlk anlamna gelir. Bir irketin aktiflerinin nakte evrilebilme durumudur. irketin
aktifleri paraya ne kadar abuk ve eksiksiz evriliyorsa likiditesi o kadar iyi demektir.
Likidite Oran :irket aktiflerinin paraya evrilebilme orandr.
Lorenz erisi:Bir lkede milli gelirin dalmnn adil olup olmadn lmeye yarayan bir analiz.
Dikey eksende milli gelirin birikimli yzdeleri % 20'lik paylar halinde; yatay eksende ise nfusun
birikimli yzdeleri % 20'lik dilimler halinde gsterilir. Bu iki eksenin karlarna ayn uzunlukta
tamamlayc eksenler izilmesiyle oluturulan karenin sol alt keden sa st keye olan kegeni
mutlak eitlik dorusunu ifade eder. Bu dorudan sapmalar gelir dalmndaki eitsizliin derecesini
ortaya koyar. Bu analiz cret, kar gibi retim faktrlerinin ald paylarn llmesine
ynlendirildiinde karmza fonkisyonel gelir dalm kar.
Lot: Borsada 1.000 adet hisse senedi bir araya gelerek de birer lotu oluturur. Bylece 1 lot senet
miktar, irketin 1.000.000 liralk sermayesini temsil etmektedir ve MKBde ilemlere konu birimi
tekil etmektedir. Lotun altndaki ksuratl miktardaki senet miktarlar normal seans esnasnda
alm-satma konu olabilmekle beraber fiyat kotasyonlar verilememektedir.

M Makroekomomi: Ekonomi biliminin global byklklerle uraan alt dal. Urat konular
arasnda enflasyon, byme, GSMH, toplam talep gibi konular vardr.
Mali endeks :Mali sektrde yer alan irketlerin hisse senetlerinin fiyatlarndaki deimeler dikkate
alnarak hesaplanan hisse senetleri piyasas endeksidir.
Mali stikrar: Geni anlamda mali sistemin ya da altyapsnn, dar anlamda da mali piyasann
dengede olmasdr. Mali sistem, tasarruflarn toplanarak yatrmclara ya da tketicilere aktarlmasn
salayan mekanizmalar (banka, kooperatif ya da para, tahvil gibi...) btndr.
Mali Piyasa :Tasarruf fazlas olan ve bu tasarrufu deerlendirmek isteyen kii ve/veya kurulular ile
tasarruf a (fon ihtiyac) olan kii ve/veya kurulularn kar karya gelip fon al-verii yaptklar
ortamdr. Fon akmn dzenleyen kurumlar, akm salayan ara ve gereler ile bunlar dzenleyen
hukuki ve idari kurallardan oluan bir yap vardr. Bu piyasalar genel olrak yle gruplandrlr : Ksa
vadeli fon akmlarn kapsayan Para Piyasas (Money Market); orta ve uzun vadeli fon akmlarndan
oluan Sermaye Piyasas (Capital Market); Dviz Piyasas (Foreign Exchange Market) ve Altn
Piyasas (Gold Market).
Mali Politika: Kamunun; vergi, masraf ve bor idaresiyle piyasadaki para miktarn kontrol etmesine
ynelik politikalarn btndr. Ekonomistlere gre, para politikasndan daha etkilidir.
Mali Tablolar: Trk Vergi Kanunu, Trk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasas Kanununca baz
irketler iin zorunlu olarak tutulan, irketin dnemsel faaliyetleri sonucu hazrlamak ve yaynlamak
(halka ak irketler, arac kurumlar vb.) zorunda olduklar ve ilgili irketin performansn gsteren,
standartlatrlm muhasebe kaytlardr. Balcalar bilano, gelir-gider tablosu, satlan maln
maliyeti, kr datm, fon ve nakit akm tablolardr.
Maliye Bakanl: Btenin hazrlanmas, vergilerin toplanmas, gider deneklerinin verilmesi, kamu
mallarnn izlenmesinden sorumlu bakanlk.
Maliye Politikas (Fiscal Policy): Hkmetlerin, istihdam, byme ve enflasyon gibi belli amalar
gerekletirebilmek amacyla gelir toplama (vergilendirme) ve harcama yapma yntemlerini
ekillendirmeleridir.
Malthus: Kapitalizmin dayana saylan Klasik Okul'un temsilcilerindendir. Yoksulluun nedenini,
nfusun geometrik, gdalarn aritmetik artmasna balad. Devletin nfus artn engellemesini ve
yoksullara yardm etmemesini savundu.
Maniplasyon :Borsada suni olarak alm/satm yapmaktr. Yasal olarak cezai ilem gerektirir. Ancak
kantlanmas zordur. Derinlii olmayan piyasalarda ok grlr.
Marjinal ithal meyli: Global satn alma gcnde husule gelen deiikliklerin ithalat seviyesine
etkisini ifade eden terimdir.
Materyalizm: Kainatta sadece maddenin varln kabul eden, Tanr ruh gibi manevi kavramlar red
ve inkar eden felsefi grtr.
Matrah: Vergilendirmede, verginin hesaplanmas iin saptanan deer ya da miktar.

Menkul Deer :zel irket veya devletin kard ya bir ortakl (hisse senedi gibi) ya da bir
borluluu (tahvil gibi) temsil eden katlardr. Bu katlarn trevleri de (opsiyonlar vs) bu tanma
dahildir. Menkul deerler ok eitlidir ve baka bir tanm altnda toplanmalar zordur. Kanuna gre
menkul deer "ortaklk ve alacakllk salayan, belli bir mebla temsil eden, yatrm arac olarak
kullanlan, dnemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde karlan, ibareleri ayn olan ve artlar
kurulca belirlenen kymetli evraktr"
Menkul kymet ihrac :Sermaye piyasas aralarnn ihralar tarafndan karlp halka arz edilerek
veya halka arz edilmeksizin satdr.
Menkul kymet irad: Menkul ve gayri menkullerden elde edilen faiz, kira, rant gibi haslat ifade
etmektedir.
Menkul Kymetler Piyasas :MKB iinde sabit kymetlerin ilem grd piyasann resmi addr.
Burada sadece devlet tahvili ve hazine bonolar ilem grr. Alc ve satc birbirini grmeden
ekranlar zerinden ilem yaplr. Aslnda bu piyasaya sabit getirili menkul kymetler piyasas
denmesi daha doru olabilir. Ancak genel bir kavram olan menkul kymetler piyasas tabiri sadece
bu piyasa iin kullanlr olmutur.
Merkantilizm:Kapitalizm ncesi toplunmlarda yaygn olarak uygulanan ve balca nermeleri
demeler dengesi fazlas verecek bir ticaret politikas izlemek ve devletin ekonomiye aktif
mdahalesini savunmak olan ekonomi doktrini.
Merkez bankas:lkenin parasal otoritesi. Balca grevleri arasnda ulusal parann dolanma
karlmas, kredi arznn dzenlenme ve denetlenmesi vardr.
Merkez Bankas Bamszl: Kavramsal olarak merkez bankalarnn kararlarnda d faktrlerden
(ounlukla politik) etkilenmeden, kendi ngrdkleri para politikas aralarn serbeste
kullanabilmelerini ifade eder. Bamszlk kavramnn ierii ve kapsam son derece geni olup,
tanmlanmas zordur. Bu kavram saysallatrmak, bamszl lmek amac ile, yasal bamszl
temsil eden Merkez Bankas Kanunu (hedefleri ve aralar kimin saptad, dier kamu kurumlar ile
ne trden bir ilikiye sahip olunduu, bakann seilme ve grevden alnma sreleri vs), ile
uygulamadaki bamszl temsil ettii dnlen, o lkedeki kurumsal ve kltrel yap ile kiisel
faktrler kullanlmaktadr. Enflasyonla Merkez Bankas bamszl arasnda gzlemlenen yakn iliki
bu kavramn nemini artrmtr.
Merkez Bankas Mdahalesi: Merkez Bankalarnn ksa ve uzun dnemli para politikalar amalarn
gerekletirmeye ynelik olarak piyasalarda alm-satm yapmalardr. Mdahale ile mdahale edilen,
dviz ve faiz gibi deikenlerin piyasa fiyatlarnn politika ngrlerindeki dzeylere
drlmesi/ykseltilmesi hedeflenir. Mdahale yntemleri farkllk gsterebilir. Merkez Bankalar
taraf olup kendilerini gstererek dorudan ve ak olarak mdahale edebilecekleri gibi dolayl olarak
da mdahale edebilirler. Benzer ekilde, Merkez Bankas mdahaleleri zaman ve miktar asndan
nceden bildirilebilecei gibi, herhangi bir bildirimde bulunulmakszn da gerekletirilebilir.
Mdahaleyi gerektiren durumlar, uygulanmakta olan para politikas hedefleri erevesinde ekillenir.
Mevduat: Belirli dnem iin geri demek kouluyla belirli bir bedel karlnda mevduat sahibi
kiilerce bankalara tevdi edilen paradr.
Mikroekonomi: Ekonomi biliminin toplumu oluturan tek tek bireylerin ve tek tek firmalarn
ekonomik sorunlaryla uraan alt dal. Konular arasnda tketici dengesi, bireysel talep, firma
dengesi, girdi maliyetleri gibi konular yer alr.
Milli Gelir (MG): Safi Milli Hasla'dan (SMH) dolayl vergilerin (Dolayl Vergi) drlmesiyle elde
edilen deerdir. SMH, bir ulusal ekonomide belirli bir dnem iinde retilen mal ve hizmetlerin
toplam saylan Gayri Safi Milli Hasla'dan (GSMH) retim aralarnn ypranma pay "amortisman"n
dlmesiyle elde edilir. GSMH, SMH ve MG'yi saptamak iin retim, gelir ya da harcamalar
hesaplanr. lk MG Tahmini: W. Petty tarafndan 1665'te ngiltere iin yapld. Petty
hesaplamalarnda yllk gelirin yllk tketime eit olduu varsaymndan hareket etmitir. ABD'de de
ilk MG tahmini 1843'te George Tucker tarafndan hazrlanmtr. 17'nci yzylda pek ok Avrupa
lkesinde resmi tahminler yapld grlr. Trkiye'de MG almalar: l928 ylnda balam.
1929'da grevlendirilen ekonomi uzman Camilla Jacguart, veri toplayamadndan baarsz olmu.
l935 ylnda milli gelir tahmini hazrlama grevi ktisat Bakanl Konjonktr Servisi ve Alman
istatistiki Franz Eppeinstein'e verilmitir. Yaplan almalar yaynlanmtr. Planl dneme geilince
MG hesaplarna nem verilmi, DE ve DPT teknik elemanlarndan bir alma grubu
oluturulmutur. Gnmzde DE, GSMH ve ilgili verileri hesaplamak ve yaynlamakla sorumludur.
Morotoryum: Borlancnn, deme gcn kaybetmesi nedeniyle borlarnn tmn veya bir
ksmn deyemeyeceini ilan etmesidir. Genelde borlu ve alc arasnda borcun yeniden
yaplandrlmas ile sonulanr.
Mortgage: potee dayal konut kredisidir. Tapu, tketicinindir. Avrupa'da yaygn olarak kullanlan
mortgate sisteminin konut kredisinden fark, kredi veren finans kuruluunun ikincil piyasada
mterilerini bir baka kurulua devredebilmesidir.
Muhasebe: Tamamen ya da ksmen mali karakterdeki ve para ile ifade edilebilen ilemlere ilikin
anlaml ve gvenilir bilgileri salayacak biimde verilerin ilgili kaynaklardan toplanarak,

doruluklarnn saptanmas, kaydedilmesi, snflandrlmas, raporlar halinde sunulmas, analiz ve

yorumlanmas yntemidir.
Mutlak stnlk: Bir lkenin dier bir lkeyle karlatrldnda, rettii btn mal ve hizmetlerde
kulland girdilere gre daha fazla kt elde etmesi hali.
Mdahaleli esnek kur:Merkez Bankas'nn zaman zaman piyasaya mdahalede bulunmas nedeniyle
tam esnek olarak uygulanmayan dviz kuru rejimi. (dirty float, managed float)
Mteri baznda saklama: 1995 ylndan itibaren borsa yatrmclarnn borsa yeleri nezdindeki
saklama hesaplarnn Takasbank nezdinde elenerek msterinin kod ve ifresini kullanarak
Takasbank nezdindeki bakiyesini takip edebilmesini salayan hizmettir.

N Nakit dengesi (bte nakit dengesi):

Nakit dengesi = bte dengesi + avanslar - bte emanetleri
NASDAQ (National Association of Securities Dealers Automated Quotations): Tezgah st
piyasalarda (resmi bir dzenleyicisi olmayan) ilem gren menkul kymetler iin alm-satm
fiyatlarnn gsterildii otomatik bilgi a .
NEO-MALTHUSANZM: Nfus oalmasnn kontroln hedef tutan fikir hareketlerinin genel addr.
Net Bugnk Deer (Present Value): Bir yatrmn yatrm dnemi boyunca salad getirinin piyasa
faizi veya kendi faizi ile iskonto edilmesi, bugne indirgenmesi sonucu ulalan deerdir.
Net Varlklar: Merkez Bankasnn net i varlklar (NV), para tabanndan ay sonu cari kurlar ile
hesaplanan Net D Varlklar kalemi kartlarak hesaplanr. Para taban, Merkez Bankas emisyonu
art bankaclk sektrnn Merkez Bankas nezdindeki TL mevduatlar olarak tanmlanr. Merkez
Bankasnn net d varlklar ise, Bankann net uluslararas rezervlerinin, orta vadeli dviz
kredilerinin (net) ve dier net d varlklarn toplam olarak tanmlanr.
Nominal Deer (Par Value): Menkul deerlerin zerinde yazl olan deerdir. Bir hisse senedi bana
sermayeden den pay belirtir. MKB, borsaya kote olmu tm senetlerin nominal deerlerini 1.000
lira olarak kabul etmitir. Fakat, kote olmayan irketlerin genelinde de nominal deer 1.000 lira
olarak kullanlmasna karn 500 lira veya 5.000 lira gibi nominal deerler de kullanlmaktadr.
Niyet mektubu (letter of intent):IMF kaynaklarna bavuran bir ye lkenin uygulayaca programn
genel erevesini izen IMF Bakan'na hitaben yazlm, ye lke yetkillerinin (genellikle Ekonomi
Bakan ve Merkez Bankas Bakan) imzalarn tayan mektup.
Nominal Deer (Par Value): Menkul deerlerin zerinde yazl olan deerdir. Bir hisse senedi bana
sermayeden den pay belirtir.
Normatif ekonomi: Byk lde ekonomi politikasn kapsayan sorunlarla uraan ve objektif
gerekler yerine subjektif tercihleri yanstan ekonomi alt dal. Burada rnein bir lkede gelir
dalmnn bozuk olduu ortaya konulmusa bunun nedenleri ve nasl dzeltilebilecei aratrlr ve
nerilir.
0 Opsiyon (Option): Belirli bir kymeti, nceden belli bir vade ve fiyattan alma-satma hakk veren
kontratlardr. Kontrat elinde tutan kontrata konu olan kymeti alma (call-option) veya satma (putoption) hakkna sahip olurken, kontrattan kaynaklanan herhangi bir ykmll yoktur. Kontrat
satan (yazan) taraf ise vadede kontrat elinde tutan tarafn, kontrata konu olan kymeti kontrat
artlar ierisinde almak-satmak istemesi halinde, szleme hkmlerini yerine getirmekle
ykmldr. Opsiyonu satan (yazan) taraflar bu ilem karl prim geliri elde etmektedirler.
Belirsizliin (volatilitenin) yksek olduu piyasalarda, kontrat karl prim talepleri ok yksek
boyutlara ulaabilmektedir.
Ortodoks stikrar Program: Uluslararas Para Fonu IMFnin 1970li yllardan bu yana enflasyonla
mcadele eden lkelere tavsiye ettii programlara genel olarak verilen addr. Ortodoks kelimesi
burada klasiklemi, klielemi istikrar programlar anlamnda kullanlmaktadr. Bu programda IMF
cretlerin dondurulmasn, program ncesi belirli bir oranda devalasyon sonras yavalatlm kur
politikasn tavsiye eder ve tketimi ksarak enflasyonun kontrol altnda tutulmasn nerir. Bu klasik
program bir ok uygulayc lkede baarya ulaamam, hatta enflasyonun daha da hzlanmasna
neden olmutur.
Otomatik dengeleyiciler (automatic stabilizers):Ekonomide enflasyon ya da deflasyon ortaya
ktnda kendiliinden devreye girerek kt gidii yavalatan dzenlemeler. Balca rnekleri artan
tarifeli gelir vergisi ve isizlik sigortas demeleridir.
demeler dengesi :Bir lkedeki bireylerin, firmalarn ve devlet kurumlarnn belirli bir dnem iinde
dier lkelerin bireyleri, firmalar ve devlet kurumlaryla gerekletirdii uluslararas ilemlerin
parasal deerlerini gsteren hesap tablosu.
zel kesimin piyasa dna itilmesi (crowding out):Kamu kesiminin gelir < gider dengesizlikleri

sonucunda yaratt byk borlanma talebiyle faizlerin ykselmesine neden olmas sonucunda zel
kesimin yatrmlar iin arad fonlarn pahallanmas karsnda borlanmasnda ortaya kan
daralma.
zelletirme gelirleri:Kamu iktisadi teebbsleri veya kamu itirak hisselerinin satndan elde
edilen gelirler.
P Para: Mal ve hizmetlerin deiim arac. Ekonomide madeni, banknot para birimlerinin yan sra
vadesiz mevduatlar ve kredi kartlar da para unsurlar iinde saylr. Deiim arac, deer lt ve
saklama ilevi vardr. Vadeli mevduat, devlet tahvili gibi deiim aralar da para benzeri olarak
deerlendirilir.
Para Arz: Para stoku anlamnda da kullanlr. Belirli bir anda ekonomide dolanmda bulunan ve para
olarak kullanlan aralarn toplamdr.
Para arz tanmlar:
M0: Emisyon + bankalardaki TL nakit
M1: M0 + vadesiz mevduat
M2: M1 + vadeli mevduat
M2Y: M2 + Trkiye'de yerleik kiilerin dviz mevduat hesaplar (DTH)
M2R: M2 + Repo
M2YR: M2Y + repo
Para Kurulu (Currency Board): Dviz kuru rejimlerinden biridir. Bu tr bir uygulamada, ulusal
parann deeri yabanc bir para birimine veya yabanc para birimlerinden oluan bir sepete kar
sabitlenir. Para politikas uygulamas asndan bakldnda parasal tabann sadece yabanc para
karlnda yaplan ilemlerle deimesine izin verir. Dier bir deyile, merkez bankasna nceden
belirlenmi sabit bir kurdan dviz satld zaman para miktar artar, merkez bankasndan dviz
alnd zaman azalr.
Para Piyasas: Ksa vadeli fon (kredi) arz ve talebinin karlat, genellikle merkez bankalar
tarafndan ynlendirilen piyasalardr.
Para Politikas: Bir lke ekonomisindeki para arz hacmini deitirmeye ynelik politikalar btndr.
Uygulama yntemleri arasnda Merkez Bankasnn senetleri nakite evirdii ak piyasa mdahalesi,
banka ilemleri ve kredi tavannn deitirilmesi saylabilir. Para politikalar deprasyonda yetersiz
kalr.
Parann deer kaybetmesi (depreciation):Bir lke parasnn baka lkelerin paralarna gre
deerinin azalmas. Bu deer kaybnn sonucu olarak paras deer kaybeden lkedeki kiiler dier
lkelerin mallarn daha pahalya almaya balarlar.
Parann deer kazanmas (appreciation):Bir lke parasnn baka lkelerin paralarna gre deerinin
artmas. Bu deerlenmenin sonucunda paras deerlenen lkedeki kiiler dier lkelerin mallarn
daha ucuza almaya balarlar.
Parann Dolam Hz (Velocity): Bir birim parann ka birim mal veya hizmetin el deitirmesine
imkan saladn gsterir. GSMH / Para Stou ile ifade edilir.
Peg:Bir lkenin parasnn yabanc paralar karsndaki deerini bir baka lkenin ya da lkelerin
paralarndan oluan bir sepete balayarak belirlemeleri sistemi.
Philips Erisi: cretlerin tam rekabet koullarndan bamsz saptand varsaylr. Philips Erisi'ne
gre fiyatlar derken isizlik artar. ktisatlar bu iki tercihten birini yapmak ya da bir konumda
uzlamak zorundadr.
Plasman :Yaplm olan bir yatrmn el deitirmesidir. Ekonomi iin ek bir yatrm deil sadece
yatrmcnn deimesidir.
Portfy :Bir kiiye ait tanr ve tanmaz mali varlklarn tmne denir.
Pozisyon Kapatma :Menkul kymet hesabn kapatarak sfrlamak veya bir ak pozisyonu menkul
alarak kapatmaktr.
Pozitif ekonomi: Bir olgunun objektif olarak ortaya konulup analize tabi tutulmasnn ieren ve
deer yarglarna yer vermeyen ekonomi bilimi dal. Ekonomi teorisi bu kategoriye girer. Burada
gelir dalmnn bozuk olduu ortaya konulur ve o kadarla yetinilir. Niin bozuk olduu ya da nasl
dzeltilmesi gerektii tartlmaz.
R Rating :Derecelendirme. eitli yatrm aralar, ana para ve faizlerinin tam olarak ve zamannda
denme yeterlilii ve salaml asndan bir risk derecesine tabi tutulurlar. Bu konuda dnyada
nl Moody's, Standart and Poor's gibi kurulular vardr. Bu kurulular menkul kymetleri ihra eden
firma veya lkelere ders notu gibi not verirler. Yasal bir yn olmamasna ramen iyi not alanlar
daha dk faizlerle ve kolay borlanabilirler.
Reel Faiz Oran (Real Interest Rate): Nominal faizin enflasyondan arndrlm halidir. Teknik olarak,
nominal faiz oranndan, beklenen enflasyon orannn karlmas ile bulunur. rnein, faiz oran %

70, beklenen enflasyon oran % 60 ise, reel faiz oran % 10 dur.

Reel Sektr (Reel Kesim): Ulusal ekonomide tarm, sanayi ve hizmetler ana sektrlerinde retici ve
tketici konumundaki bireylerin tmn temsil eden kesimdir. Bu kesimin gerekletirdii
tasarruflar finansal kesim tarafndan toplanr ve tekrar reel kesime kullandrlr.
Rekabet Kurumu:Piyasalarda fiili anlamalar sonucu doabilecek tekelleme ve kartellemeleri
nlemek, piyasalarn rekabete uygun olarak alabilmelerini salamak zere kurulmu bulunan ve
bakan dahil 11 kiiden oluan kuruluyla karar alan organ.
Repo (Repurchase Agreement): Bir kymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri satm vaadi ile
almn ifade eder. leme konu olan kymet dn verilen para iin teminat niteliindedir. Merkez
bankas asndan repo ilemi Ak Piyasa lemleri erevesinde, piyasaya, ilem vadesi sresince,
repoya tabi kymetler karlnda geici olarak para verilmesini ifade eder.
Resesyon: Trke karl durgunluktur. Ekonominin byme hznn, nfus art hznn altna
inmesi ve dolaysyla kii bana milli gelirin yerinde saymasdr. ABD'de yln iki eyreinde byme
hznn sfra yaklamas halinde resesyon tehisi konuluyor. Avrupa'da ve Trkiye'de ise eyrek
dnemde byme hznn yzde -1 ile yzde 2 arasnda kalmas durgunluk olarak tanmlanyor.
Revalasyon:Bir lkenin ulusal parasnn yabanc lkelerin ulusal paralarna kar olan deiim
deerinin (parite) ykseltilmesi ilemi.
Revelasyon: Bir lke parasnn dier lkelerinin paralar karsnda deer kazanmas srecidir.
Reverse Repo (Reverse Repurchase Agreement): Bir kymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri
alm vaadi ile satmn ifade eder. Merkez bankas asndan reverse repo ilemi Ak Piyasa lemleri
erevesinde, piyasadan, ilem vadesi sresince, verilen kymetler karlnda geici olarak para
ekilmesini ifade eder.
Rezerv para: Uluslararas mali kurulular ile hkmetlerin ellerinde bulundurduklar altn ve dvize
verilen addr.
Ricardo: Kapitalizmin dayana saylan Klasik Okul'un temsilcilerindendir. Emek Deer Teorisi' ile
mallarn retimde harcanan emek miktarna gre mbadele edilmesini savundu. Adam Smith'in
sermayenin kapitali ve topran rantn yalnzca emein cretine indirgedi. Emei de bir mal olarak
grd ve fiyatn cret olarak tanmlad. Tun Kanununa gre emee olan talep artnn yaam
standart, evlilik ve mr sresini de artacan savundu. lkelerin greceli olarak ucuza rettii
mallarda ihtisaslaacan ngrd.Say: Kapitalizmin dayana saylan Klasik Okul'un
temsilcilerindendir. Mteebbis kavramn ilk kez ekonomi literatrne soktu. Mteebbis gelirinin,
mteebbis creti, kr, kapital krnn toplam olarak grd. Mahreler Kanunu ile retimi ayn
zamanda tketim olarak grd.
Risk: stenmeyen sonularla karlama olasldr.
Risk-Getiri: Bir yatrmn ngrlen getirisi karlnda mevcut riskini ifade eder. Risk genelde
yatrmn gemi getirilerinin standart sapmas (historical volatility) ile ifade edilir. Yatrmdan
beklenen getiri ise (expected return), gemi getirilerinin ortalamasdr. Belli bir risk karlnda
elde edilebilecek maksimum getirilerin oluturduu risk-getiri erisine efficient frontier ad verilip,
zellikle karlatrma, lt (benchmark) amal kullanm sz konusudur. Vadesine kadar elde
tutulduunda getirisi kesin olan tahvil-bono tr yatrmlar bu tr analizlerde genelde risksiz yatrm
olarak kabul edilirler. Ancak bu tr kymetler zerinde vadesinden nce ilem yaplmas sz konusu
ise benzer piyasa riskleri (faiz, kur) sz konusudur.
Riskten Kanma (Risk Averse), Risk Alma (Risk Lover), Risk Neutral: Bir yatrmcnn risk karsnda
taknd tavrlar ifade etmekte kullanlan kavramlardr. Risk averse bir yatrmc riskli bir portfy
ancak riskini karlayacak garanti bir prim karl kabul eden, risk lover bir yatrmc yksek bir
riske ramen bir prim talep etmeksizin garanti bir dk getiriye raz olan, risk neutral bir
yatrmc ise riskle deil yatrmn getirisi ile ilgili olan yatrmc trn ifade eder.
Rhan Hakk :irket orta olan veya irketten daha nce hisse senedi alm olanlarn yeni
sermaye artrmlarnda ihra edilecek yeni hisse senetlerinden almadaki ncelik hakkna "rhan
hakk" denir.
S Sabit Dviz: Belirli bir lkenin ulusal parasnn, belli bir parite zerinden konvertibl (Konvertibilte)
bir dvize balanarak deerinin ayarlanmasdr.
Sabit Kur Sistemi (Fixed Exchange Rate System): Ulusal bir parann yabanc bir para veya
paralardan oluan bir sepet deerine sabitlendii ve bu deerin srmesinin para otoritesi tarafndan
bazen ak bazen de zmni olarak garanti edildii sistemlerdir. Ulusal parann deeri nceden
belirlendiinden o andaki arz talep koullarn yanstmaz.
Safi Milli Hasla (SMH): Bir ulusal ekonomide belirli bir dnem iinde (genellikle bir takvim ylnda),
retilen mal ve hizmetlerin toplam saylan Gayri Safi Milli Hasla'dan (GSMH) retim aralarnn
ypranma pay "amortisman"n dlmesiyle elde edilen deerdir.
Sanayi Endeksi :MKB'de ilem gren sanayi irketlerine ait fiyat deiimlerini len endekse denir.
Satn Alma Gc Paritesi (SGP) : lkeler arasndaki fiyat dzeyi farkllamasn ortadan kaldran

para birimi dntrme orandr. Eldeki toplu bir para parite oran ile farkl bir para birimine
dntrldnde, tm lkelerde ayn sepetteki mal ve hizmetler satn alnabilir. SGP lkeler
arasndaki fiyat farkllklarn yok ederek, ulusal para birimlerini birbirlerini dntren orandr.
Say kanunu :"Her arz kendi talebini yaratr" biiminde zetlenebilecek olan klasik ekonomi yasas.
Bu yasann byk lde barter ekonomisinde geerli olduu, parasallamann gelitii gnmz
ekonomilerinde geerli olmad dikkate alnmaldr.
Selektif Politikas: Kredilerin trne, kullanlacaklar alanlara, devlete gdlen amalara ve
ekonomik konjonktrn durumuna gre dzenlenen farkllatrma, tevik etme ya da zorlatrma
politikasdr.
Sendikasyon kredisi :eitli bankalarn bir araya gelerek yksek miktarda bir kayna salamas
ekliyle oluturulan kredi trdr. Kredi verenler asndan risk orannn dkl nedeniyle cazip
olurken, kredi kullananlar ynnden -zellikle ihracatn finansman iin- uygun maliyetli bir kaynak
oluturuyor. Kredilerin faizi genellikle LIBOR (Londra Bankalar aras Borlanma Faizi) zerine yzde
0.5-1 gibi risk primi eklenmesiyle belirlenir.
Senyoraj "Beylik Hakk" (Seniorage): Para basma yetkisini elinde tutan kurumun, bu yetkisi
dolaysyla para basarak elde ettii reel gelirdir. Para stoundaki deiimin fiyatlar genel seviyesine
oran ile ifade edilir. Enflasyonun sadece para miktarndaki artndan kaynaklanmas durumunda,
senyoraj ve enflasyon vergisi birbirine eit olur.
Serbest dalgalanma (Free float): Serbest dalgalanan kur sisteminde lke parasnn deeri piyasa
tarafndan belirlenmektedir. Dviz piyasasna yaplan mdahaleler, kurlarn istenilen dzeyde
olumasn salamak yerine, bu piyasadaki gereksiz dalgalanmalar nlemek ve deiimleri daha
lml hale getirmek iin yaplmaktadr. Bu sistemde para politikas, daha etkin hale gelmekte ve
lkenin tutmas gereken uluslararas rezerv miktar azalmaktadr. Serbest dalgalanan dviz kuru
sisteminden kaynaklanan olumsuzluk ise, d ekonomik ilikilerde belirsizlikleri ve riskleri artrmas
nedeniyle kaynak dalmn olumsuz etkilemesidir.
Serbest Dviz: Konvertibl ulusal para. Yurtiinde baka ulusal paralara tahvili serbest olup,
yurtdna transferlerine eitli snrlar konmu olabilir.
Serbest Liman-Blge: Siyasi snrlar iinde kalmasna karn gmrk snrlar dnda tutulan liman
ya da blgedir.
Sermaye artrm :Bir irketin esas sermayesine karlk olan hisse senetlerinin bedelleri dendikten
sonra genel kurul karar ile yeni hisse senedi karlarak irket sermayesinin artrlmasdr.
Sermaye hareketleri dengesi:demeler dengesindeki yurtiinde yeleik kiilerle yurtdnda yerleik
kiiler arasnda gerekleen bor alp verme ilemlerini ve sabit sermaye yatrmlarn ieren
dengedir.
Sermaye Piyasas (Capital Market): Genellikle uzun vadeli fon ihtiyalarnn karland ve Hazine
tarafndan kontrol edilen piyasadr.
Sermaye Piyasas Aralar :Sermaye piyasasnda ilem gren menkul kymetler ve menkul kymet
saylmayan kimi evraklara denir. Pratikte menkul kymetler iin kullanlr.
Sermaye Piyasas Kurulu :lk kez halka arzlara izin veren ve menkul kymet borsalarndaki iem ve
kurumlarn denetimiyle yetkili kurum.
Sermaye Piyasas Kurumlar :Yasal olarak sermaye piyasasnda faaliyet gstermesine izin verilmi
kurumlardr. Bankalar, arac kurumlar, yatrm ortaklklar ve fonlar, takas ve saklama irketleri,
rating irketleri, bamsz d denetim irketleri, yatrm danmanl ve portfy ynetim irketleri
vs.
Sigorta: leride meydana gelmesi olas tehlikelerden oluabilecek zararlarn giderilmesi iin nceden
yaplan demeler (prim) karlnda taahht edilmesidir.
Son Kredi Mercii (Lender of Last Resort): Merkez bankalarnn, para otoritesi olma sfatlar ve
finansal istikrar salama ykmllkleri nedeniyle, sistemde ortaya kan fon aklarnn piyasadan
karlanamamas halinde, son bavuru mercii merkez bankasna bavurup, bu ad altnda
dzenlenmi imkanlardan faydalanmasn ifade eden bir kavramdr.
Speklasyon: Bireyin gelecekle ilgili beklentileri dorultusunda fiyat ya da dviz kurundaki
deimelerden bir gelir elde etmek amacyla yaplan ilemdir.
SPK (Sermaye Piyasas Kurulu) :Sermaye Piyasas Kanunu gerei kurulmutur ve bu kanunun
getirdii kurallar denetlemekle ykmldr. Banda 7 kiilik bir kurul vardr. Bu kuruldaki kiiler
Merkez Bankas ve Bankalar Birlii gibi kurumlarn nerdii kiiler arasndan Bakanlar Kurulu
tarafndan seilir. Merkezi Ankara'dadr.
Stagflasyon: Durgunluk iinde enflasyon olarak tanmlanr. Normalde ekonomi durgunlua
girdiinde fiyat artlarnn hz kesmesi ve enflasyonun gerilemesi gerekir. Ancak bazen, rnein bir
devalasyon sonrasnda, maliyetlerin artmas nedeniyle ekonomi durgunlua girerken enflasyonun
ykseldii grlebilir.
Standardizasyon: Uluslararas Standardizasyon rgt'nn (ISO) tanmna gre; belirli bir
faaliyetten ekonomik fayda salamak zere, btn ilgili taraflarn katk ve ibirlii ile belirli kurallar
koyma ve kurallar uygulama ilemidir.

Stok devir hz :Bir irketin stoklarnn yl iinde ka kez satlara dntn gsterir.
Sbvansiyon :Devletin, fiyat politikas sonucu olarak meydana gelen kamu kurulu zararlar
karlamas, toplumsal fayda gzetilerek retm ya da hizmetin geliimi iin dolayl, dolaysz deme
yapmasdr.
erefiye: Kamu hizmetleri dolaysyla gayrimenkullerdeki deer art nedeniyle mal sahiplerinin
yaplan hizmete katk paydr.

T Tahvil :Anonim irketlerin dn para bulmak zere itibari kymetleri eit ve ibareleri ayn olmak
zere kardklar bor senetlerine denir. Bu tr senetleri devlet veya yerel ynetimler de karabilir.
Devletin kardklar vadesine gre hazine bonosu veya devlet tahvili olarak adlandrlr.
Takas :Menkul kymetlerin borsada alm satm ilemleri tamamlandktan sonra menkuln alcyai
parann satcya teslim edilmesi ilemi yani takas yaplmaldr. Gelimi piyasalarda bu ilemler
fiziksel olarak deil cari hesap mekanizmalar ile takip edilir. Menkuller de elden ele dolamaz,
Takasbank'ta saklanr.
Takasbank: Borsada kote (Kote) olan senetlerin ilemlerin dzgn olarak ilenmesi ve dzenli
olarak tutulmas amacyla borsada saklanmasdr. MKB'de ilem gren senetlerin muhafazas ile
grevli olan MKB Takas ve Saklama Bankas A.., kote olan senetlerin byk bir ksmn muhafaza
ettii iin ayrca fiziki bir dolama engel olmakta ve irketleri senet basma klfetinden
kurtarmaktadr.
Tam stihdam: Bir ekonominin ulaabilecei pratik istihdam snr.
Tasarruf (S):Gelirin, elde edildii dnemde tketilmeyen blm. S = Yd - C
Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu: Tasarruf mevduat sahiplerini belirli bir tutara kadar ilgili bankann
deme yetersizlii riskine karn sigorta etmektir.
Tavan fiyat: Hisse senetlerinin bir seans ierisinde grebilecei en yksek fiyattr.
TEFE: Toptan Eya Fiyat Endeksi. Enflasyon rakam olarak alnr.
Tekel: Tek bir satc ve karlnda ok miktarda alc olan piyasadr.
Teknik analiz: Hisse senedi veya borsa endeksi fiyatnn ya da ilem miktarnda meydana gelen
deimelerin genellikle grafiklerle aklanmas ve gelecee ynelik trend belirleme aracdr.
Temel analiz: Hisse senetlerinin geree en yakn fiyatlarn bulmaya ynelik bir yntemdir.
Temerrt: Taahhtlerinin gerektirdii deme veya menkul kymet teslimatlarn belirlenen sreler
iinde gerekletirmeyen borsa yesi, herhangi bir ihbara gerek kalmakszn temerrde dm
saylr.
Temett: (Kar pay) Ortaklarn dnem iinde elde ettikleri kardan mevcut ortaklarn pay alma
hakkdr.
Temett getirisi: Hisse senedinin yllk getirisidir.
Teminat mektuplar: Alc ile satc arasndaki gvenin salanmas iin bir banka araclna ihtiya
duyulur. Bankalar borluya kefil olarak bu gveni salar.
Ters repo: Bir menkul kymetin balangc tarihinde alnp biti tarihinde geri satlmas ilemidir. Ters
repo yapan paray kullandran taraftr.
Tezgah st Piyasa (Over The Counter-OTC): Deerli evraklarn ticaretinin yapld standardize
edilmemi piyasalardr.
Toplam Kalite Ynetimi-TKY (Total Quality Management): Nihai rn kontrol yerine, prosesi; yani,
rnn ortaya k srecini iyiletirmeyi amalayan bir yaklamdr. Genel bir anlatmla, bir
iletmede her iin bir defada ve hatasz, eksiksiz olarak yaplmas ve tketicinin yzde yz tatmin
edilmesidir.
Toptan eya fiyatlar endeksi - TEFE (WPI) : lke ekonomisinde retim faaliyetleri iinde yer alan
maddelerin fiyatlarnda aydan aya ortaya kan deiimleri lmekte kullanlan endekse retici
fiyatlar endeksi ya da toptan eya fiyat endeksi ad verilir. TEFE, Devlet statistik Enstits
tarafndan belirli bir baz yl esas alnmak ve sepete dahil edilmi bulunan eitli mal ve hizmetler
iin reticilerden bilgi toplanmak suretiyle oluturulan fiyat endeksidir. TEFE, toptanc aamasndaki
fiyat deiimlerini len bir endekstir.
Tketici: Bir mal ve/veya hizmeti zel amalarla satn alarak nihai olarak kullanan veya tketendir.
Tketici fiyatlar endeksi - TFE (CPI) :Belirli bir dnem iinde belirli bir kitle tarafndan satn alnan
mal ve hizmetlerle belirlenen bir sepetin fiyat deiikliklerini zaman iinde len endekse tketici
fiyat endeksi ad verilir. TFE, Devlet statistik Enstits tarafndan belirli bir baz yl ve hanehalk
anketleri kullanlmak suretiyle arlklandrlm olarak sepete alnan belirli mal ve hizmet sepetinin
parasal deerinin baz ylna gre gsterdii deiimi lmeye yarayan fiyat endeksidir.
Tketim Harcamalar (C): Mikroekonomi asndan bireylerin, makroekonomi asndan btn
toplumun belirli bir dnem iinde tketim amal olarak yapt harcamalar. Ekmek gibi hemen
tketiklen maddelere yaplan harcamalarn yansra otomobil, buzdolab, televizyon gibi hemen

tketilmeyecek olan dayankl tketim maddelerine yaplan harcamalar da tketim harcamalar

arasnda saylr. C = Yd - S
Trev rnler (Derivative Products): Getirisi baka bir kymetin getirisine balanm, dier bir
deyile baka bir kymetin getirisinden tretilmi mali aralardr. Futures ve Opsiyon szlemeleri
bu enstrmanlara rnektir. Bu tr enstrmanlar, dviz, faiz, altn gibi her trl rn zerine
yazlabilir. Byle bir durumda, rnein dviz zerine yazlan bir opsiyon kontratnda, opsiyon
kontratnn getirisi zerine yazld dvizin piyasadaki hareketine bal olacaktr.
Uluslararas Finans Kurumu (IFC): Dnya Bankas grubunun zel kesim projelerine kredi veren
kurumu.
Uluslararas Kalknma Ajans (IDA): Dnya Bankas grubunun dk gelirli en az gelimi lkelere
kredi veren kurumu. Kredileri faizsiz ve ok uzun vadeli olduu iin imtiyazl kredilerdir.
Uluslararas Para Fonu (IMF):Uluslararas parasal ve d denge sorunlarnn zm iin 1945 ylnda
kurulmu kurum. 2002 yl itibariyle 183 yesi bulunan IMF'nin merkezi ABD'nin bakenti
Washington D.C.dedir.
Uluslararas rezervler:Bir lkenin uluslararas rezervleri Merkez Bankasnn dviz ve altn
rezervleriyle bankalarn dviz rezervlerinden oluur. Resmi rezervler yalnzca Merkez Bankas'nn
dviz ve altn rezervlerini; resmi dviz rezervleri ise yalnzca Merkez Bankas'nn dviz rezervlerinbi
ifade eder.
cret Teorisi: Ekonomide Klasiklerin temel grlerindendir. cretin iverenler asndan iin
marjinal verimine, iiler asndan da iin marjinal zahmetine eit olduu savna dayanr.
ncl Piyasa: Tezgahst piyasalarda (OTC) yaplan ilemler, ncl piyasa ilemi olarak
adlandrlr.
retim Stratejisi: Bir iletme ya da organizasyonun uzun vadeli ve rekabete dayanan stratejisi
dorultusunda, retim kaynaklarnn en etkin biimde kullanmn salama amacna ynelik politika
ve planlar btndr.
Vadeli ilem szlemesi: Szlemenin taraflarn belirlenen ileri bir tarihte zerinde anlalan
fiyattan standartlastrlm miktardaki bir mali veya kymeti alma veya satma ykmllne sokan
szlemedir.
Valr (Value Date): zerinde anlama salanan bir ilemin, fiilen yerine getirilecei rnein,
karlkl olarak hesaplara alacak ve bor kaydedilecei tarihtir. Benzer ekilde bir fonun, rnein
mevduatn sahibi tarafndan fiilen kullanlabilecei tarihi ifade eder.
Vergi (T):Devletin, kamu giderlerini karlamak zere ve kamu gcn kullanmak suretiyle kii ve
kurumlardan ald pay.
Vergi d normal gelirler :Trkiye uygulamasnda kamu mallarnn sat, kiralanmas, kamu
teebbslerinden alnan temett gelirleri gibi gelirlerden oluaqn bte kalemi.
Vergi deme Gc: Mkellefin kendisi ve ailesini geindirebilecek gelirlerinden fazla olan ksmdr.
Vergi Yk: Bir lkede denen toplam vergi miktarnn Gayri Safi Milli Hasla'ya (Bkz. GSMH) ya da
milli gelire (MG) orandr. Vergi yk genellikle, vergi miktaryla doru, deme gcyle ters
orantldr.
Vergide Genellik: Vergi kanunlarnda saylan vergi douran olaylarn gereklemesi artyla, btn
yurttalarn sosyal snf fark gzetmeksizin ayrcalksz vergiye tabi tutulmalardr.
Verim Erisi (Yield Curve): Belli bir anda bir yatrm aracnn eitli vadeleri ile bu vadelerdeki
getirileri arasndaki ilikinin grafiksel ifadesidir. Dikey eksende verim (yield), yatay eksende ise
vadeler yer alr. Pozitif eimli (normal) verim erisi, negatif eimli (inverted) verim erisi, dz
verim erisi ve orta vadelerde yksek verimi ifade eden (bell shape) verim erileri olarak
snflandrlrlar. Erinin zaman iindeki hareketleri; diklemesi, steeping (pozitif eimli bir eri sz
konusu ise erinin orijine uzak ksmnn ykselmesi, yakn ksmnn dmesi, eimin artmas),
dzlemesi, flattening (pozitif eimli verim erilerinde orijine uzak ksmn dmesi, yakn ksmn
ykselmesi, eimin azalmas) ve erinin eklinin deimeden yukar aa hareket etmesi, paralel
shift olarak adlandrlr. Erinin eiminin artmas, uzun vadede faizlerin (enflasyonun) ykselecei
beklentisini yanstr.