MAKRO KTSAT KTAPLARINDA 2008

KRZ NCES VE SONRASI

Prof.Dr.Ercan Eren
eren@yildiz.edu.tr

 Olivier Blanchard, Central Banking: Is Science Replacing

Art? in Monetary Policy,A Journey from Theory to Practice,
(Frankfurt: European Central Bank), 2007
Robert E Lucas, Central Banking: Is Science Replacing Art?
in Monetary Policy, A Journey from Theory to Practice
(Frankfurt: ECB), 2007
Frederic S Mishkin, Will Monetary Policy Become More of a
Science? NBER Working Paper No. 13566, 2007
2007 Austos ayna kadar, Parasal iktisattaki teorik ve
ampirik almalar, akademik iktisatlar ve politika
yapclarn iyi tanmlanm para politikas bilimi olduu
iddialarna vesile oldu.
Frederic S. Mishkin MONETARY POLICY STRATEGY:
LESSONS FROM THE CRISIS, February 2011

 2008 Krizinin iktisatta paradigma deiiklii yaratp

yaratmayaca krizin ilk ylnda nemli bir tartma
yaratmtr.
Yerleik iktisat, Neo Klasik-Ortodoks iktisattan oulculua
ynelmitir.
Davransal iktisat,
kompleksite iktisad,
ajan temelli hesaplanabilir iktisat,
davransal oyun teorisi,
evrimci oyun teorisi,
evrimci iktisat, nro iktisat,
deneysel iktisat
gibi yeni heterodoks iktisat(lar), hem geleneksel heterodoks
iktisadn yerini almakta, hem de yerleik iktisad oulcu hale
getirmekte, yerleik iktisadn paras olmaktadr.

 1980 sonras yerleik iktisatta gelimeler, makro

iktisat kitaplarnda zellikle, para teorisi ve
politikasndaki deimelerde karln
bulmaktadr.
Bu almada zellikle O.Blanchard(2011)den
hareketle makro iktisattaki gelimeleri ele
almaya alacaz.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

1980 lerde para politikas denildiinde phesiz
M.Friedman ve Miktar Kuram akla gelmekte idi.
1970 lerde Yeni Klasik iktisat ortaya kmaya
balamtr.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

1970lerin ortasndan itibaren, yerleik iktisatta, makro
iktisatta, zellikle para politikasnda ok nemli
gelimeler vardr.
Bu gelimede liberal iktisat anlaynn yaygnlamas ile
birlikte kreselleme, belirsizlik algsnn deimesi
(artmas), para ve finans piyasalarnda dereglasyon
(serbestleme), finanssal yeniliklerde byk art, finans
piyasalarnda byklklerin ok fazla artmas gibi
etkenler nemlidir.
Bu durum ayrca yeni heterodoks gelimeleri de
hzlandrmtr.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

Teorik anlamda gelime ok nemli grlmektedir.
Kydland ve Presscott, Davransal iktisatlarn
psikolojideki gelimelerden esinlenerek gelitirdikleri,
zaman tutarszln makro iktisada uygulamlardr.
kinci alma Baro ve Gordon(1983) dir. Barro ve
Gordon(1983) ile birlikte iktisatta, para politikalarnda,
para politikas yrtcleri ve iktisadi ajanlar,
siyasetiler ve semenler arasndaki ilikilerde optimal
kontrol teorisinin yerini, oyun teorisinin aldn
sylenebilir.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

nc alma J.Taylora(1993) aittir. Taylor
Kural ile birlikte enflasyonun drlmesinde
parasal byklk hedefi yerine faiz orann nemi
bir anlamda resmen onaylanmtr.
Kurala gre
dnmtr.

politika,

kural

benzerine

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

Bu teorik gelimeler erevesinde, son otuz ylda
neler olduunu zetleyebiliriz. lk nce makro
iktisatlar kanser ile ilgilenen doktorlara
benzetilmektedir; ok ey bilen, ama birok eyi
de bilmeyen.

Bir dier gelime kredibilite ve beklentilerin

ynetimine verilen nemdir.
Dier gelimeler kreselleme, dereglasyon,
finansal yenilikler gibi gelimelerdir.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

Finans kesiminde dereglasyon, 1970 lerde balamtr. ABD
rneinde 1960 lara kadar finans kesiminde reglasyon ok
gldr.
Dereglasyon sreci, birok finansal yenilik yaratmtr.
Dereglasyon ve finansal yenilikler, kreselleeme ile birlikte,
finans piyasalar ok hzla bytmtr. Ayn zamanda finansal
risklerin ve finansal krizlerin hzla yaylmasna neden olmutur.
Burada nemli olan parasal byklkler ve enflasyon oran
arasndaki ilikinin zayflamasdr. lk gelime parann tanmyla
ilgilidir. Paray M1 ve hatta M2 ile tanmlamak glemitir.
Finansal yeniliklerin artmas ve yeni finansal aralar, para
benzerlerinin paraln, likiditesini, birbirine ikamesi artmtr. Bir
anlamda para isellemitir.
Merkez Bankasnn parasal kontrol gc zayflamtr.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

Bir dier gelime para talebinin istikrar zerinedir.
Son 20 ylda yaplan birok almada para talebi
fonksiyonu istikrarsz bulunmutur. Bu sonu,
genellikle finansal yeniliklerle aklanmtr.
Para ve finans piyasalarndaki gelimeler yannda,
d faktrlerin enflasyon orannda etkisi artmtr.
Kresel kt a hipotezi birok lkede enflasyon
orannn
belirlenmesinde,
zellikle
ticari
partnerlerinin
etkisinin
nemli
olduunu
gstermektedir.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

Orta dnemde dahi M1 ve enflasyon oran arasndaki
ilikinin zayflamas, hatta bazen M1 artt halde
enflasyon orannn azalmas veya tersi durumun ortaya
kmas, 1990larda para politikasnda radikal deiiklie
neden olmutur. Para bymesi hedefinin yerini
enflasyon hedeflemesi almtr.
Para miktar yerine faiz oran, enflasyon oran hedefinin
gereklemesinde ne kmtr.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

Yerleik iktisatta, ortak ereve Dinamik Stokastik Genel
Denge Modelleri (DSGD) olmutur. Bu modeller birok
merkez bankas tarafndan kullanlmaktadr.
Modeller temsil ajan, rasyonel beklentiler, etkin piyasa
hipotezi zerine kuruludur.
Modellerde verimlilik ve tercihlerde deime ile oklar dsal
olarak aklanr.
DSGD modellerinde, tesadf dsal oklarn olaslkl
blm temsili ajan tarafndan bilinir.
Ayrca, stokastik oklarda ele alnan belirsizlik, tesadfi
olaslklarnn dalmnn bilinmesi varsaym zerine
kuruludur.

1980 Sonras Makro ktisatta Gelimeler

2007 ylnda para politikas konusunda temel bilimsel ilkeler u
balklarda zetlenebilir;

Enflasyon her zaman ve her yerde parasal olgudur.

Fiyat istikrar nemlidir.
Uzun dnemde enflasyon ve isizlik arasnda bir tradeoff yoktur.
Beklentiler enflasyonun belirlenmesinde ve para politikasnn makro
ekonomiye transmisyonunda nemli bir rol oynar.
Yksek enflasyon orannda reel faiz oran artar (Taylor Prensibi).
Para politikas zaman tutarszlna duyarldr.
Merkez bankasnn bamszl para politikasnn etkinliini arttrr.
Gl nominal pa taahhd, iyi para politikas sonular yaratmak iin
hayatidir.
Finansal sorunlar konjonktr dalgalarnda nemli bir role sahiptir.

2008 krizi en nemlisinin son sorun olduunu gsterdi ve makro

iktisatta sorgulamalar gndeme getirdi.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

2008 krizi makro iktisatta baz sorgulamalar
beraberinde getirmitir.

Hemen btn finansal krizlerde, finansal piyasalarn

byk boyutlara ulamas, riskin artmas ve finansal
yenilikler krizin ana nedeni olarak gsterilmektedir.
Bu konuda alma yapan nemli bir isim
H.Minskydir. 2008 krizinde de Minskynin analizi
ne km ve genellikle yerleik iktisatta da kabul
grmektedir.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

Minskynin finansal kriz aklamasnda

gvenli fon,
finansal yenilikler,
genileme( boom),
aktif fiyatlarnn artmas,
kpk,
risk art,
Ponzi oyunu,
faiz orannda ykselme,
aktif fiyatlarnn dmesi,
bor deyememe,
merkez bankasna son rezerv kayna olarak bavuru sreci gibi

unsurlardan sz edebiliriz. Sonu enflasyon ve isizlik orann

artmas, gelir dalmnn bozulmasdr.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

Minskyde finansal yenilik ve teknolojik yenilik ayrm
yaplr.

Minskde finansal yeniliklerde snrsz art, finansal

istikrarszlk kaynadr. Ponzi oyunu gibi, finansal
yeniliklere izin verilmemesi gerekir.
Merkez bankalarn finansal istikrar salamak iin
inisiyatif sahibi olmaldr. Merkez bankalar gelimelere
tepki gsteren kurumlar deil, inisiyatifi ele alan
kurumlar olmaldr.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

Dereglasyon sreci finansal yenilikler, Ponzi oyunlar,
finansal genilemeler yaratmtr.

Derglasyon, kreselleme, finansal yenilikler, ahlaki

risk problemi, finansal istikrarszlklar ilikisinden sz
edebiliriz.
Sre kendi iinde finansal istikrarszlk yaratmtr;
kriz isellemitir.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

2008 krizi ve gelimeler iktisatta finansn ok nemli
olduunu hatrlatmtr. Yakn zamana kadar finans,
finansal davranlar, finansal kararlar mikro ve makro
iktisat kitaplarnda fazla yer almamtr.
Kriz sonrasnda makro iktisada getirilen eletirilerin
banda bankacl gz ard ettii ve finansal piyasalara
yzeysel rol verdiidir. Rasyonel beklentiler ve etkin
piyasa hipotezi ile bankaclk ve finansal piyasalardan
gelebilecek sorunlar, dete grmezlikten gelinmitir.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

Makro iktisat son yllarda fiyat istikrar zerine
odaklanmtr. Merkez bankalarnn temel ilevi fiyat
istikrarn salamaktr.
Son kriz, fiyat istikrarnn finansal istikrar salayaca
tezini rtmtr. Finansal istikrar temeldir. Finansal
krlganlk ok derin reel sonular yaratmaktadr.
Bu gelimelerden,
lisans kitaplarna yansyanlarn
banda finansal yenilikler ve finans piyasalarnn
reglsyonu gelmektedir.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

ki noktaya dikkat ekilmektedir;
finansal kurumlarn problemlerini zecek gvenilir kurum
(mekanizma) gereklilii,
bireysel finansal kurumlarn sal ve finansal sistemin
istikrar ayn deildir.

nemli olan ikincidir. Dzenleme ile bireysel finansal

firmalar ve btn sisteme ayr bakmak ve finansal
firmalar
baarszlnn
maliyetini
tamaya
zorlanmaldr. Maliyet topluma yklenmemelidir.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

Bir dier nokta oklarn dsall ile ilgilidir. Yerleik

iktisatta oklar (genellikle) dsaldr. Krizlerin nedeni

dsal oklardr.

1929 Krizi, piyasa ekonomisinin krize girmesinde

iselliin nemine iaret etmitir. Kriz sonrasnda
planlama, reglasyon uygulamalarnda gelimelerde,
piyasa ekonomisi kendiliini isel nedenlerle krizi
girmesini nleme endiesi nemlidir.
2008 krizi sonrasnda da, ayn ekilde iktisatta isellik,
belirsizlik, krizleri aklamaya ynelik literatrn
artmas doaldr.

2008 Krizi ve Makro ktisatta Sorgulamalar

ktisatta ksa dnemin ok nemli olduu tekrar
grlmtr. Ksa dnemde psikolojik unsurlar ayrca
nemlidir.
Son zamanlarda DSGD modellerine kar, davransal
makro modellerini kullanan almalarn artmas
krizlerin isellemesi ve ksa dnemin ne kmasn
iaret etmektedir. Davransal makro modellerde, DSGD
modellerinde verimlilik veya tercihlerdeki deime ile
aklanan oklara kar, krizler iseldir.
Ksa dnem vurgusu, ayn zamanda doal isizlik oran,
doal byme oran gibi kavramlarn geerliliini
sorgulamaktadr.

2008 Krizi Sonrasnda Makro ktisat

Yeni yerleik iktisatta beklediimiz gelimeler
unlardr:
iki gelime yeni davransal iktisat ile de ne kan
H.Simonun ortaya att snrl rasyonellik ve ajan
temelli, kompleks adaptif dinamik modelledir.
Snrl rasyonellik, heterojen ajan temelli kompleks
adaptif
dinamik
modellerin
yaygnlamasn
bekleyebiliriz.

2008 Krizi Sonrasnda Makro ktisat

Cari yaklamda iktisat, rasyonel, kendi karn gden
temsili ajan zerine kurulmutur. Gerekte sorun, ajan
davranlarnn dernetirilmesidir. Fizikte, biyolojide, vb.
temsili ajan (temsili molekl, nron vb) yoktur.
Bireylerin
karakterlerinin
yannda,
birbirlerini
etkilemelerinin yapsn ieren modeller kurulmaldr.
Heterojen ajan ile allmaldr.
Fizik, biyoloji, bilgisayar bilimi, psikoloji, DSGD
modellerinin
tesinde
model
kurmaya
olanak
salamaktadr.

2008 Krizi Sonrasnda Makro ktisat

Yeni makro iktisat heterojen ajan, istatiksel dinamiklik,
oklu denge(veya dengenin var olmay) ve isel
renme zerine olmaldr. zellikle ajan temelli
hesaplanabilir iktisat (ACE, Agent-Based Computational
Economics) bu konuda nemlidir.

Ajanlarn heterojenlii temelinde, davransal mikro

temellerde, beklentilerin ve ekonomik faaliyetlerin
birlikte evrimini ieren modeller kurulmaldr. Modeller
dinamik denge d durumlar ve adaptif ayarlamalar
iermelidir. Kesinlii iermeyen yeni matematik aralar
kullanlmaldr.

2008 Krizi Sonrasnda Makro ktisat

Mikro ve makro iktisatta rasyonel, irrasyonel,
snrl rasyonellik ieren finansal modeller
geliecektir.
Mikro ve makro iktisatta, finansal konular daha
fazla yer alacaktr. Davransal finans bu
gelimelerde etkili olacaktr.

Sonular
2008 krizi asndan deerlendirme yapldnda ilk sonu,
1929 krizi kadar ykc olmaddr. Byme ve isizlik oran
zerine etkisi nispeten dktr.
Minsky dalgasnn yaand sylenebilir. Finansal piyasalar
ve kurumlar, ulusal ve uluslararas dzeyde regle edecek
kurumlarn gereklilii ortaya kmtr.
Finansal istikrar
nemlidir. Finansal istikrar olmadan, fiyat istikrarnn ve
ekonomik istikrarn salanmas zordur.
Fiyat istikrar yannda, kt ve finansal istikrara da nem
veren esnek enflasyon hedeflemesi rejimine yneli vardr.

Yerleik iktisatta paradigma deiikliinden ziyade, yeni

heterodoks iktisatlarn etkisi artacaktr. 1980lerden bu yana
yerleik iktisatta yaanan ierik kaymas ve oulculuun
artacan syleyebiliriz.

Sonular
Son zamanlarda almalarda

dernetirme (aggregation) problemi,

bireysel ve toplumsal rasyonellik elikisi,
bireysel
rasyonellik
varsaymnn
gerekliliinin
sorgulanmas (davransal iktisat ve finans),
temsili ajan yerine heterojen ajan ile allmas (ajan
temelli modeller, rnein ajan temelli hesaplanabilir iktisat
yaznndaki hzl art),
iktisadi ajanlarnn birbirini etkilemesinin nemi,
(kompleks adaptif sistemler),
a ekonomisi,
davransal makro iktisat

zerine younlatn syleyebiliriz Yeni mikro temelli

makro iktisat gelimektedir.

Teekkrler