SEJARAH

TINGKATAN 1
BAB 9

WARISAN
KESULTANAN MELAYU

BAB 9 :Warisan Kesultanan

Melayu
Sistem Pemerintahan
Dan Pentadbiran
Sistem
WARISAN
KESULTANAN MELAKA

Perundangan

Kegiatan
Ekonomi

Sosiobudaya

9.1 Sistem Pemerintahan dan

Pentadbiran

9.1.1: Sistem
pemerintahan
dan Pentadbiran
Negeri-negeri
Melayu

9.1.2: Sistem
Pemerintahan
dan Pentadbiran
Negeri Sembilan

Sistem Pemerintahan dan

Pentadbiran
SULTAN

Pembesar
Peringkat Negeri

Pembesar
Peringkat Daerah dan
Jajahan

Penghulu Peringkat Kampung

a)

Sultan
-Pemerintah tertinggi
-Berkuasa mutlak
-Mempunyai daulat
-Ada keistimewaannya yang tersendiri
1.Penggunaan bahasa istana
2.Penggunaan warna
3.Cop mohor diraja
4.Alat muzik tradisional
5.Penggunaan alat-alat kebesaran
-Penderhaka akan mendapat tulah

Payung

putih
digunakan
oleh raja

Payung kuning
WARNA

oleh anak raja

Warna kuning digunakan sebagai hiasan

pada sapu tangan, tepi tabir, ulasan bantal
besar dan tilam.

Cap Mohor
Raja
kuasa raja

Melambangkan
Nama

raja di tulis pada cap

mohor
Digunakan untuk urusan rasmi
untuk :
- mengesahkan arahan
- lambang surat rasmi raja

NOBAT

Dimainkan semasa :
-Upacara pertabalan raja
-Kemangkatan raja
-Keberangkatan raja ke balairung seri

 Ketur
Kendi
Kipas
Tepak

ALAT-ALAT KEBESARAN

sirih
Payung ubur-ubur
Senjata
- pedang
- keris kerajaan
- lembing
- tombak berambu

b)

Pembesar Peringkat Negeri /

Daerah
-Menjaga & mengekalkan
keamanan
-Memungut cukai
-Menyerah hasil/cukai kepada sultan
-Menyediakan tenaga buruh
-Membekalkan tenaga tentera
-Mempertahankan kedaulatan negeri

-Menghadap sultan dan

melaksanakan
istiadat menjunjung duli

c) Pentadbiran Peringkat Kampung

i- Ketua Kampung ialah penghulu @ penggawa
Tugasnya: - orang perantaraan di antara pembesar
daerah dan rakyat
- tidak bergaji, hasil cukai dari orang
kampung
sebagai sumber pendapatan.
ii- Peranan Ketua Kampung
i. Memungut cukai
ii. Membekalkan tenaga tentera
iii.Mendapat tenaga buruh untuk sultan
iv.Memastikan seluruh rakyat di kampungnya taat
setia
kepada sultan

Golongan yang penting di

kampung
Golongan
Agama
- cerdik pandai
Islam
- Penasihat sultan,
kadi,
mufti dan
pembesar.
Berdakwah,meng
ajar agama,
berkarya.
- imam, khatib, bilal
dan juru nikah

Golongan Magis
-Pawang dan bomoh
-Mempunyai kuasa
magis
-Boleh
menyembuhkan
penyakit
- Berpengetahuan
dalam
bidang perubatan

Latihan Pengukuhan
-Lambang

1.

Raja
atau Sultan

kedaulatan
-Memiliki kesempurnaan, kebolehan dan
keistimewaaan

Sultan atau raja perlu memiliki ciri-ciri di atas

kerana
A Dihormati rakyat
B Dipuja oleh rakyat
c
C Disanjung oleh rakyat
D Dikenang oleh rakyat

2. Yang manakah antara berikut merupakan alat kebesaran d

I
keris
II
tombak
III pedang
IV lembing
D
A I dan II
B
II dan III
C
II dan IV
D I dan IV
Sambungan

Sila klik
3.

Di antara berikut yang manakah merupakan tugas

seorang
pembesar dalam sistem pentadbiran masyarakat Melayu
tradisional
I
II
III
IV
A
B
C
D

menjaga dan mentadbir kawasan jajahan

memastikan setiap rakyat taat setia kepada sultan
menyediakan tenaga kerja untuk sultan
memungut cukai di kawasan jagaan masing-masing
I, II, dan III
I, II dan IV
I, III dan IV
c
II, III dan IV

Sistem Pemerintahan dan Pentadbiran

Negeri Sembilan
Yamtuan Besar

Undang

Lembaga

Buapak

Yamtuan Besar

-Pemerintah tertinggi di Negeri Sembilan

-Yang Dipertuan Besar
-Ketua Negeri

Undang
-

Ketua Luak / Luhak

Tugas utama memilih Yamtuan Besar
Ada 4 orang Luak (Sg. Ujong, Rembau,
Jelebu, dan Johol)

LEMBAGA
-Ketua

suku
-Peranannya
i. memilih undang
ii.menjaga keamanan dan keselamatan
iii.Menyelesaikan pertelingkahan antara suku
iv.Menguruskan pembahagian harta pusaka
v. Orang perantara antara anggota sukunya
dengan Undang

Buapak
-Ketua perut
-Setiap anggota perut adalah anak buah
-menjadi tempat rujukan soal yang berkaitan
dengan adat dan hukum

Cara Pemilihan
Pemimpin
Yamtuan Besar

Undang

Lembaga

Buapak
Anak buah

Alat-alat Kebesaran Diraja Negeri

Sembilan

Lambang kekuasaan dan pengesahan Yang Dipertuan

Besar

16 kaki payung kuning

16 bilah pedang
16 bilah keris panjang
16 batang tombak benderang
8 buah tepak sirih
8 buah tempat abu
8 batang tiang lilin
4 tunggul (panji-panji) berwarna kuning
2 tunggul (panji-panji) berwarna merah
2 tunggul (panji-panji) yang berwarna
hitam

Latihan Pengukuhan
1.

Siapakah yang menjadikan pemerintahan tertinggi di Nege

Sembilan
A Raja
B Buapak
D
C
Pembesa
D
Yamtuan Besar

2. Lembaga antara struktur dalam pentadbiran di Negeri Se

Antara berikut yang manakah tugas Lembaga?
I memilih Undang
II menjaga keamanan
III mengetuai pentadbiran
IV menyelesaikan masalah antara suku
A I, II dan III
B I, II dan IV
C I, III dan IV
B
D II, III dan IV

9.2: Sistem
Perundangan
Kerajaan Melayu
Sistem perundangan
berasaskan undang-undang
adat dan undang-undang
bertulis

Sistem Perundangan

Undang-undang Adat
Adat Temenggung
Adat Perpatih

Undang-undang Bertulis
Hukum Kanun Melaka
Undang-undang Laut Melaka
Undang-undang Pahang
Undang-undang 99 Perak
Undang-undang Kedah

Undang-undang Adat
Undang-undang

adat ialah peraturan

yang berlandaskan amalan kebiasaan
dan dihafal turun-temurun
Dua jenis undang-undang iaitu Adat
Perpatih dan Temenggung

Aspek

Adat
Perpatih

Tempat asal Pagar

Ruyong
Amalan
Negeri
Sembilan
dan
Naning

Adat
Temenggun
g
Palembang
Semua
negeri
Tanah
Melayu
kecuali N.9
dan Naning

Corak
Unsur
Bercorak
Pemerintah demokra autokratik

Jurai keturunan

Mengikut
sebelah ibu

Mengikut
sebelah bapa

Perkahwinan

Sesama suku
dilarang

Mengikut
hukum syarak

Pembahagian
harta pusaka

Mengutamakan
anak
perempuan

Mengutamakan
anak leleki

Tujuan
hukuman

Memberi
pemulihan

Memberi
pengajaran

Undang-undang Bertulis
Undang-undang

bertulis merupakan
himpunan peraturan, larangan, dan adat
istiadat dalam bentuk bertulis
Negeri Johor. Perak dan Pahang
mempunyai undang-undang yg hampir
sama dengan Melaka kerana negerinegeri tersebut merupakan jajahan
takluk Kesultanan Melayu Melaka

Undang-undang tersebut
ialah
Hukum

Kanun Melaka
Undang-undang Laut Melaka
Undang-undang Pahang
Undang-undang Kedah
Undang-undang Perak

Soalan
Pengukuhan

1.

Bagaimanakah undang-undang adat dikekalkan?

A
Ditulis dan dibukukan
B
Dihafal secara lisan
C
C
Diajar secara tulisan
D
Diamanahkan kepada orang tertentu
Antara berikut yang manakah tergolong

2.

sebagai
undang- undang adat?
I
Adat perpatih
II
Adat Melayu
III
Adat tradisional
IV
Adat temenggung
A
I dan II
B
II dan III
C
III dan IV
D
I dan IV

Klik

3.
Apakah unsur yang terkandung dalam
hukuman
dan undang- undang yang digubal oleh
kerajaan
Melayu?
I
Nasihat
II
Pengajaran
III
Pencegahan
IV
Hukuman
A
I, II dan III
A
B
I, II dan IV
C
I, III dan IV
D
II, III dan IV

Pertanian
Perikanan
Kraf

Tangan
Perlombongn
Sistem percukaian
Sistem Serah
Sistem Kerah
Perdagangan
Timbangan, sukatan, dan ukuran
Pengangkutan

1.
a)
b)
c)
d)
e)

2.
a)
b)

3.
a)
b)

Jenis tanaman sebagai sumber makanan yang penting seperti

Padi Sawah
Padi huma
Sayur-sayuran
Buah-buahan
Ubi
Kawasan utama pertanian lebih tertumpu di kawasan
berhampiran sungai kerana
Tanahnya subur
Mudah mendapatkan sumber air. ( Terusan Wan Mat Saman)
Antara kawasan utama penanaman padi ialah
Delta Sungai Kedah
Delta Sungai Kelantan

Padi Sawah
Ubi

Jenis Tanaman

Buah-buahan

Padi Huma

Sayur-sayuran

Kawasan padi

Delta
Sungai Kedah

Delta
Sugai Kelantan

Peralatan Pertanian
Mengemburkan
tanah dengan
cepat
Menanam anak
padi

Menuai padi

Membajak tanah

Menuai padi

Memukul padi
bagi
memisahkan
bijirin daripada
tangkainya

Perikanan
Serkap

Bubu

1. Peralatan Traditional

Tangguk

Tanggul

Contoh
Alatan
Menangkap
Ikan

2.

Penggunaan Peralatan ini menunjukkan masyarakat Melayu mempunyai kemahiran

menangkap ikan.

3.

Hasil tangkapan akan diperdagangkan kerana mendapat permintaan yang tinggi

Ikan kering

4. Lebihan tangkapan pula akan

dibuat

Belacan

Budu

Keropok

Membuat senjata
(Keris)

Menenun
songket

Masyarakat Melayu mahir dalam

Barangan perhiasan
daripada emas dan
perak

1.

Hasil perlombongan yang terdapat di Tanah Melayu ialah seperti

Bijih timah dan emas.

2. Kawasan utama perlombongan bijih timah adalah seperti berikut :Bahan

Negeri

Kawasan Perlombongan

Bijih
timah

Perak

Lembah Kinta, Larut,

Dinding, dan Beruas

Selangor

Sungai Bernam, Sungai

Selangor, dan Sungai Klang

Negeri
Sembilan

Sungai Linggi, dan Sungai

Ujong.

Mendulan
g

3. Kemahiran
melombong Bijih
timah yang
digunakan oleh
masyarakat Melayu
tradisional

Melampa
n

Lombong
Siam

Cukai dikenakan
Ke atas

Hasil pertanian
(beras)

Hasil perlombongn
(bijih timah)

Hasil perdagangan
(ikan kering)

Hasil hutan
(getah perca,dan
Rotan)

2. Cukai merupakan sumber pendapatan pemerintah

3. Sungai merupakan jalan perhubungan dan pengangkutan
utama serta tempat kegiatan memungut cukai
4. Cukai juga melambangkan kekuasaan seseorang pembesar di
kawasannya.
Jenis cukai

Huraian

a) Cukai bebas kuala

Cukai yang dipungut di kuala

sungai

b) Cukai labuh batu

Cukai yang dipungut di tempattempat tertentu di sepanjang

sungai.

c) Cukai perdagangan

Cukai ke atas rakyat yang

digunakan untuk membuat
bunga emas(ufti)

d) Cukai tanaman

Cukai yang dikenakan jika

tanaman mengeluarkan hasil
yang banyak.

1.

Rakyat menyerahkan sebahagian

daripada hasil tanaman kepada
pemerintah menyediakan tanah
untuk rakyat.

2.

Kadar dan nilai serahan

bergantung pada hasil tanaman.

1.

Pekerjaan yang dilakukan tanpa

diberi upah, contohnya membina
istana, kubu, dan saliran.

2.

Sistem ini melambangkan taat

setia dan pengorbanan rakyat
terhadap pemerintah.

Kegiatan
perdagangan
Dilakukan secara

Berjual beli

Tukar barang

Pusat
perdagangan

Pelabuhan
Melaka

Pelabuhan
Kedah

Pelabuhan
Klang

Pelabuhan
Johor Lama

Rempah
Hasil tenunan

Garam

Barang-Barang
Dagangan
Gambir

Bijih timah

Lada Hitam

Beras

 Meramu

kegiatan mengumpul hasil hutan untuk

tujuan perdagangan.

Kayu kayan

Madu lebah

Hasil
hutan

Damar

Rotan

Sistem Matawang

Sistem Barter
(Pertukaran barang)

Siput Geweng dan Siput Gerus

Matawang logam
Emas dan Perak

Abad ke 15 wamg logam

Kaleng (Calains) digunakan
di Melaka

Contoh-contoh Matawang

.. Lagi contoh matawang

Dacing dan Pikul

Emas
Perak
Rempah
Bijih Timah

Kaul, Cupak dan

Gantang
Beras
Garam
Rempah
Kacang
Bijih Timah

Unit Relung

Jengka dan Hasta

(Angota badan)
Sepelaung, Setanah nasi,
Sehari, Sepekerjaan
Dan Sepurnama

Mengukur keluasan tanah

Mengukur panjang dan pendek

Sesuatu benda.

Mengukur jarak antara

kampung dengan kampung.

Jenis-Jenis
Pengangkutan

Pengangkutan
Air

Denai
Penarikan

Pengangkutan
Darat

Pengangkutan
Pengangkutan
Air
Air

Perahu
Perahu
Jalur
Jalur

Kolek
Kolek

Sampan
Sampan

Perahu ditarik untuk

sampai ke sungai

Denai Penarikan

Menghubungkan Pahang
dan Melaka

Masa perjalanan
disingkatkan

Pengangkutan
Pengangkutan
Darat
Darat

Lembu
Lembu
Gajah
Gajah

Kerbau
Kerbau

Soalan Pengukuhan
1.

Tikar

Bakul

Tudung saji

Kraftangan di atas diperbuat daripada daun

I
nipah
II
rotan
III
pandan
IV
mengkuang
D
A
I, II dan III
B
I, II dan IV
C
I, III dan IV
D
II, III dan IV

2.

Mengapakah rakyat terpaksa memberi sebahagian

daripada
hasil tanaman mereka kepada pemerintah?
A
Sebagai tanda terima kasih kepada pemerintah
B
Rasa hormat yang tinggi kepada pemerintah
C
Mengekalkan tulah menimpa mereka
D
Rakyat akan dihukum jika tidak memberi
kepada
pemerintah
A
Sambungan
..

Klik

3.

Ukuran panjang boleh dilakukan dengan kaedah

I
hasta
II
kepal
III
jengkal
IV
pikul
A
I dan II
B
I dan III
C
II dan IV
D
I dan IV
B

9.4: SOSIOBUDAYA
Gaya hidup golongan
bangsawan

Gaya hidup rakyat jelata

Gaya hidup golongan

bangsawan
Adat Pertabalan
Adat Menjunjung duli
Muzik bangsawan
Upacara menyambut utusan
Tarian bangsawan
Pesta, pertunjukkan seni, sukan

permainan
Pakaian raja
Sastera bertulis
Adat resam

dan

Gaya Hidup Rakyat Jelata

Permainan
Adat

resam
Pendidikan
Kesusasteraan dan Persuratan
Seni muzik, seni tari dan nyanyian

Aktiviti Sosiobudaya
Masyarakat Melayu

Masa lapang

Karya persuratan

Adat resam

Kesenian rakyat

Seni tari

Seni suara

Seni ukir

Seni mempertahankan diri

KESENIAN RAKYAT
Seni tekat

Seni tenun

Seni muzik

SENI MUZIK
Hadrah dan ghazal
Alat muzik seperti gong, nafiri,
kompang, rebana ubi dan seruling

SENI TARI
Tarian

tradisional seperti joget,

inang,kuda kepang dan zapin

SENI SUARA
Lagu yang terkenal ialah
Endoi atau dendang Siti Fatimah
Ulit Anak
Dikir Barat
Nazam
Nasyid
Marhaban
Qasidah
Hadrah
Rodat
Ghazal

SENI UKIR
Mahir mengukir tembaga, memahat,
mengukir pintu dan membuat mimbar
masjid
Jenis ukiran bercorak ukiran timbul,
terbenam dan tembus
Tema ukiran berbentuk daun, bunga dan
tulisan khat ayat Al-Quran

SENI TENUN
o
o
o

Terkenal di Terengganu, Kelantan dan

Pahang
Jenis tenunan ialah tenunan biasa,
songket dan benang ikat celup
Corak tenunan berunsur tumbuhan,
bunga, binatang dan geometri

SENI TEKAT
Kraftangan yang popular
Menggunakan kain baldu sebagai dasar
disulami dengan benang emas

SENI MEMPERTAHANKAN DIRI

Dapat

mendisiplinkan dan membentuk

ketahanan diri seseorang untuk
menghadapi musuh

MASA LAPANG

Golongan Bangsawan

Golongan Rakyat

Faedah

Golongan bangsawan
Semasa tidak menjalankan urusan
pentadbiran negara
Bermain separ raga, catur ,senjata,
bersilat dan menunggang kuda
Mendengar hiburan dari tukang cerita,
penyair, penyanyi dan ahli muzik
Dipersembahkan dengan pelbagai
muzik dan tarian

Golongan Rakyat
Semasa

menunggu hasil atau

selepasmenuai hasil sertapada waktu
petang atau malam
Bermain layang-layang, gasing, bersilat
dan congkak
Bercerita, bersyair dan berpantun

Faedah

Dapat memupuk persefahaman serta

saling membantu
Mendapat hiburan
Dapat menajamkan fikiran dan ingatan
yang mengkehendaki daya pemikiran
yang pantas

Karya Persuratan

Lisan

Tulisan

Lisan
Disampaikan

melalui cerita oleh tukang

cerita sambil bermain alat muzik
gendang dan rebab

Jenis-Jenis Dan Contoh Cerita Lisan

Cerita Asal Usul

Cerita Asal Usul Tiga Buah

Cerita Binatang

Sang Kancil dan Harimau

Pelanduk dan Buaya
Kura-kura dan Arnab
Cerita Pak Kaduk,
Cerita Lebai Malang
Cerita Si Luncai
Hikayat Malim Deman
Hikayat Raja Muda
Hikayat Anggun Cik Tunggal
Puteri Saadong di Kelantan
Tasik Dayang Bunting
Cik Siti Wan Kembang

Cerita Jenaka
Cerita Penglipur
Lara
Cerita Dongeng

Gunung
Cerita Asal Usul Bukit Marak di
Kelantan

Tulisan
Misa Melayu
Sejarah Melayu
Tuhfat al- Nafis
Nazam Kamzul Ula
Kitab al-Darr al Manzum
Syair Sultan Ahmad
Tajiddin

Tujuan sastera lisan

Hiburan
Memberi

nasihat
Menambahkan ilmu pengetahuan

Adat Bercukur

ADAT RESAM
Adat Berkhatan

Adat Perkahwinan
Melayu

ADAT RESAM
Amalan

yang ditetapkan oleh sesebuah

masyarakat dan diwarisi secara turun
temurun

ADAT PERKAHWINAN MELAYU

Merisik
Meminang
Bertunang
Menghantar
Akad

nikah
Bersanding

belanja

ADAT BERCUKUR
Mencukur rambut bayi selepas
seminggu dilahirkan sebagai tanda
kesyukuran
Diadakan bacaan berzanji dan
marhaban
Tahlil dan doa selamat dibaca pada
akhir upacara

ADAT BERKHATAN
Bagi

kanak-kanak lelaki yang sudah

baligh atau cukup umur
Dilakukan secara beramai-ramai
Sebelum upacara kanak-kanak lelaki
akan dimandikan dan diarak
mengelilingi kampung
Dikhatankan oleh Tok Mudin

Pendidikan Masyarakat Melayu

Pendidikan Tidak Formal (Tidak Rasmi

Pendidikan Formal

Pendidikan Tidak Formal

Perkara

yang dipelajari

Adab

sopan
Adat Istiadat
Pantang larang
Kemahiran pertukangan dan ilmu perubatan
tradisional

Belajar melalui
Ibubapa

dan orang dewasa yang berpengalaman

Pemerhatian
Melalui cerita lisan, pantun, peribahasa dan teka teki

Pendidikan Formal
Berkembang

selepas kedatangan agama Islam

Perkara yang dipelajari
Kitab muqaddam dan Al-Quran
Fardhu ain , rukun Islam dan rukun Iman
Mengira, menulis jawi dan tajwid
Aktiviti dijalankan di:
Istana
Surau, masjid dan madrasah
Pondok
Rumah guru agama

Tujuan
Seseorang individu boleh berdikari
tanpa mengharapkan bantuan orang
lain
Melahirkan individu berakhlak mulia,
bersopan, bertatasusila dan berhemah
tinggi

Soalan Latihan
1.

Antara yang tergolong dalam kumpulan

pemerintah ialah
I

ulama

II

pendekar

III

pembesar

IV

pedagang

I, II dan III

I, II dan IV

I, III dan IV

II, III dan IV

Sambungan

Klik
2.
Siapakah yang menjadi pakar rujuk sultan dan
masyarakat
dalam hal-hal kesusasteraan, kesenian dan
kebudayaan?

3.

Kadi

Imam

Ulama

RumahPendeta
orang Melayu di Johor mendapat pengaruh
D
reka
bentuk dari
A

Siam

Bugis

Acheh

Belanda

Sekian Terima kasih

Selamat Maju Jaya