Chc nng kinh t ca Nh nc CHXHCN Vit Nam

TS. Mai Vn Thng

a) Bn cht v c im chc nng kinh t
Chc nng kinh t l mt trong nhng chc nng quan trng nht ca nh nc
v c hiu l nhng phng din hot ng ch yu ca nh nc trong t chc, iu
tit v qun l nn kinh t nhm m bo p ng nhu cu vt cht ca ngi dn, nh
nc v ca ton x hi.
T chc, iu tit, qun l kinh t l nhim v xuyn sut ca nh nc trong
mi thi k pht trin ca lch s. Di tc ng ca nhiu yu t khc nhau, nh: bn
cht nh nc, ch ca giai cp thng tr, iu kin c s h tng, iu kin t nhin,
trnh nhn thc cc hnh thc, phng thc thc hin, mc ch thc hin chc
nng kinh t ca nh nc c th khc nhau. Nhng, ngay t khi ra i cho n nay, s
tham gia ca nh nc vo cc hot ng kinh t lun c tnh tt yu, khch quan.
Khng th c mt nh nc tn ti tch bit khi iu kin c s vt cht ca x hi.
Cng khng th c mt x hi c s qun l ca nh nc m nn kinh t li t ra
ngoi hot ng ca nh nc. Ngay t nhng b c lut u tin ca th gii nhn loi
bit n cc hnh thc hp ng mua bn, chuyn nhng quyn s dng rung t,
nhng quy nh v tha k, quyn s hu n l, quyn s hu rung t ca ch n
cng nh ca cc giai cp thng tr trong vic bo v t liu sn xut, ti sn ca mnh.
Cn cc nh nc hin i, khng th thiu nhng quy nh ca php lut v th
trng ti chnh, v t chc v hot ng ca cc loi hnh doanh nghip, v hot ng
thng mi, v ng k, thnh lp doanh nghip
Trong lch s cng tn ti quan im cho rng, s tham gia ca nh nc vo
nn kinh t l khng cn thit. Theo thuyt Bn tay v hnh, s tt hn nu th trng
t quyt nh, t iu chnh theo chnh nhu cu vn c ca n m khng cn c s can
thip ca nh nc. Nhng, thc t lch s cho thy, thiu s iu tit ca nh nc nn
kinh t d b tn thng nh th no. 1 Nhng ngay c khi p dng l thuyt ny, nh
nc vn khng ng ngoi cuc. Vai tr iu tit ca nh nc lc ny l thng qua
nhng quy nh php l v s t do ha nn kinh t, m ca th trng, nhng quy nh
v cc loi hnh cng ty, thng hi

Th gii chng kin cuc i khng hong cui nhng nm 20 v u nhng nm 30 ca th k trc.

Trong x hi hin i khi quan h kinh t ngy cng tr nn phc tp, pht trin
a chiu, kh tin liu v d b tn thng, th s hin din ca nh nc trong qun l,
iu tit nn kinh t ngy tr nn quan trng v c ngha x hi. Thc hin tt chc
nng kinh t khng ch to c s vt cht cho s thnh vng x hi m cn to s bnh
ng, cng bng, n nh v pht trin chung ca ton x hi. Cc chnh sch v thc
hin hiu qu cc chnh sch kinh t lun l thc o tn nhim ca nh nc i vi x
hi, ng thi cng l nhng m bo quan trng cho vic xy dng v thc thi cc
chc nng khc ca nh nc.
V c bn, chc nng kinh t ca nh nc c nhng c im ch yu y:
Th nht, l phng din hot ng ch yu ca nh nc th hin qua cc hot
ng ca nh nc trong t chc, qun l v iu tit nn kinh t;
Th hai, chc nng kinh t ca nh nc phn nh bn cht, trnh pht trin
ca nh nc;
Th ba, chc nng kinh t ca nh nc l phng din hot ng i hi phi
c thc hin mt cch thng xuyn, lin tc trong mi lin h cht ch vi cc hot
ng khc ca nh nc;
Th t, chc nng kinh t ca nh nc c thc hin bng cc hnh thc,
phng thc v bin php khc nhau c mc tiu to ca ci vt cht cho x hi;
Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l nh nc dn ch, xy dng v pht trin
theo nh hng x hi ch ngha, v vy ngoi nhng c im chung trong vic thc
hin chc nng kinh t cn c nhng im khc bit c bn nh sau:
Th nht, chc nng t chc, iu hnh v qun l kinh t ca nh nc c
thc hin di s lnh o thng nht v t tng, ng li, chnh sch ca ng
cng sn Vit Nam;
Th hai, nh nc pht trin nn kinh t th trng nhng nh hng x hi ch
ngha. iu ny trc ht th hin ch, Vit Nam cc quy lut, nhn t ca nn kinh
t th trng vn c tn trng v m bo. Nh nc vn s dng cc cng c ca
nn kinh t th trng t chc v iu tit nn kinh t. Tuy nhin, vi mc tiu xy
dng ch ngha x hi, nh nc cn hng cc hot ng kinh t phc v mc tiu
pht trin x hi, phn phi li ch kinh t mt cch hi ha m bo s bnh ng,
cng bng, n nh v an sinh x hi to ng lc cho s pht trin chung ca x hi.

Mc ch ca cc hot ng kinh t khng nhm ti a ha li nhun hay phc v li

ch ca nhm ngi, cc t chc c quyn, m li ch ca ton x hi;
Th ba, mi chnh sch kinh t phi xut pht t li ch dn tc, li ch a s
trong x hi, ly s pht trin con ngi lm mc tiu pht trin kinh t;
Th t, nh nc khng ch qun l kinh t tm v m m cn trc tip tham
gia pht trin kinh t vi t cch l t chc kinh t c lp (kinh t nh nc) c vai tr
nh l thng nhn nhng khng xc nh li nhun l mc tiu ch yu, m xc nh
vai tr tin phong, ch o trong mt s lnh vc theo cht to tin c s vt cht, h
tng cho nn kinh t, bo m an ninh quc gia, li ch c bn ca x hi.
Nh vy, c th thy chc nng kinh t ca nh nc Cng ha x hi ch ngha
Vit Nam l cc phng din hot ng chnh ca Nh nc trong t chc, iu tit v
qun l nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha th hin bn cht dn ch
ph hp nh hng x hi ch ngha nhm to s n nh, thnh vng, cng bng,
bnh ng v pht trin ton din ca x hi.
b) Chc nng kinh t ca nh nc trong lch s
Vit Nam, t khi hnh thnh n nay thc hin chc nng kinh t lun l mt
trong cc hot ng c bn ca nh nc. T cc triu i phong kin, chnh quyn thc
dn cho n nh nc hin i t chc, qun l v pht trin kinh t lun c coi l
nhim v trng tm.
Trong thi k phong kin, nhm m bo quyn s hu t ai - t liu quan
trng bc nht c ngha sng cn i vi nh nc, cc triu i phong kin ra
nhiu phng thc, hnh thc qun l ph hp vi nn kinh t ly nng nghip lm
trng tm v khai thc gi tr ca t ai phc v li ch giai cp, ch . T cc triu
i L, Trn n Hu L v sau cng l triu Nguyn cc chnh sch cho php lp thi
p, lc in, qun in, c thng trng nng ln lt c ban hnh, p dng.
Hoc, chnh sch B quan ta cng c thc hin nhm ngn chn s pht trin ca
tng lp t sn bn a, s can d ca t sn nc ngoi.
Trong thi k chnh quyn thc dn, nhm y mnh khai thc thuc a thc
dn Php p dng nhiu chnh sch kinh t khuyn khch pht trin quan h t bn
ch ngha, xy dng nhiu nh my hm m, trang tri sn xut hng ha, ban hnh
hoc buc ban hnh nhng vn bn cho php thnh lp cc phng hi, t do thng

thng c bit i vi cc nh t sn Php Cng vi , cc b lut dn s nh: B

lut dn s Nam K gin yu (1883), B Lut dn s Bc K (1931), B dn lut Trung
K (Hong Vit Trung k h lut, 1936), hay B lut thng mi Trung phn (1944) ln
lt ra i to dng mt hnh lang php l qun l, iu tit cc hot ng thng
nghip, khai thc ti nguyn ca chnh quyn thc dn. Mc ch cui cng ca mi
chnh sch kinh t u hng ti ti a ha li nhun, khai thc nhanh nht thuc a
phc v li ch ca cc nh t sn v chnh quyn mu quc.
Sau khi Vit Nam ginh c lp, chc nng kinh t ca nh nc c nhiu thay
i. Nh nc thc hin mi phng thc, hnh thc t chc, iu tit qun l nn kinh
t hng ti mc tiu ch yu phc v cng cuc xy dng, bo v t nc, ci to x
hi.
Trc i hi VI ca ng (1986), do nh hng chnh sch kinh t ca Lin
X, cng nh mc tiu tp trung mi ngun lc gii phng dn tc, thng nht t
nc, nh nc ta vn dng chnh sch kinh t k hoch ha tp trung bao cp. Vi
chnh sch ny, Nh nc qun l nn kinh t ch yu bng mnh lnh hnh chnh da
trn k hoch, ch tiu p t t trn xung di. Nh nc l ch s hu hu ht cc t
liu sn xut ch yu ca x hi v ngi trc tip t chc hot ng kinh t t khu
cung ng vt t, nguyn liu iu hnh sn xut n khu phn phi sn phm.
Sau mt thi gian thc hin chnh sch k hoch ha tp trung nn kinh t, nhng
bt cp ca chnh sch ny bc l, nn kinh t ri vo khng hong trm trng. Nguy
c sp ch tr nn hin hu. ng trc thch thc , ng v Nh nc
quyt tm i mi t nc, m trc tin l i mi phng thc, hnh thc t chc,
qun l v iu tit nn kinh t.
T chnh sch kinh t k hoch, tp trung bao cp chuyn sang nn kinh t hng
ha nhiu thnh phn c s iu tit ca nh nc n nn kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha, Vit Nam khng ch thot ngho m cn tng bc to lp
c mi trng pht trin n nh hng ti mc tiu dn giu, nc mnh, x hi
cng bng, dn ch, vn minh.
c) Cc hnh thc thc hin chc nng kinh t ca nh nc
Thc hin chc nng kinh t lun gn lin vi nhng hnh thc xc nh. Hnh
thc thc hin chc nng kinh t l s biu hin ra bn ngoi nhng mong mun (
ch) ca Nh nc nhm t chc, iu tit v qun l nn kinh t.

Vi mc tiu xy dng v pht trin n kinh t th trng nh hng x hi ch

ngha, nh nc ta thc hin chc nng kinh t theo cc hnh thc c bn sau y:
Nh nc t chc, qun l, iu tit kinh t bng php lut
Trong x hi hin i, php lut lun l cng c hu hiu nht nh nc t
chc, iu tit v qun l nn kinh t. Vi nhng thuc tnh u vit vn c, php lut
c th tc ng mnh m, c gi tr bt buc chung i vi ton x hi. Php lut c
tnh thng nht v c m bo thc hin bng quyn lc nh nc gip cho nhng
quy nh lin quan n t chc, iu tit v qun l kinh t c trin khai thc hin
mt cch thng nht, nhanh chng v hiu qu. Ngoi ra, tnh minh bch, cht ch, dn
ch v cng bng ca php lut cng l nhng m bo cn thit to lp nim tin v
mi trng kinh t bnh ng, lnh mnh, bn vng cho cc ch th tham gia vo cc
quan h kinh t.
Vit Nam, qun l kinh t bng php lut l mt trong nhng nguyn tc Hin
nh. Hin php 1992 quy nh Nh nc qun l x hi bng php lut, khng ngng
tng cng php ch x hi ch ngha (iu 12), Nh nc thng nht qun l nn
kinh t quc dn bng php lut, k hoch, chnh sch (iu 26).
Thc hin qun l nn kinh t quc dn bng php lut, Nh nc t chc xy
dng, ban hnh cc vn bn php lut iu chnh cc quan h kinh t hoc cc lnh vc
lin quan. Trong nhng nm gn y, php lut kinh t lun l lnh vc pht trin nht
trong h thng php lut quc gia. C rt nhiu vn bn quy phm php lut v t chc
v hot ng doanh nghip, php lut v th trng ti chnh, thu, v cnh tranh, kinh
doanh thng mi, th trng bt ng sn, gii quyt tranh chp trong kinh doanh
thng mi, hn ch c quyn, qun l th trng c ban hnh mi hoc sa i
b sung. Ngoi chc nng sng to php lut, phc v cc hot ng ngoi thng,
quan h kinh t quc t Vit Nam cng tch cc k kt hoc tham gia nhiu iu c
quc t, c bit l cc hip nh thng mi song, a phng.
Song song vi hot ng lp php v k kt, tham gia cc iu c quc t, t
chc thc hin v bo m thc hin cc quy phm php lut cng lun c Nh
nc ch trng. Vic thit lp cc c ch gim st, thnh lp cc c quan chuyn trch
m bo php lut c thc thi nghim chnh cng c cao.
Tuy nhin, do nhiu yu t khc nhau, trong c c yu t ch quan v khch
quan, h thng php lut kinh t ca nc ta, v c bn cha ng b v cha p ng
c yu cu ngy cng cao ca nn kinh t. Vic trin khai thc hin cc vn bn
php lut cn cha nghim, t duy qun l cn lc hu cha theo kp thay i ca yu
cu mi Tt c cc yu t phn no lm suy gim vai tr ca php lut nh l
cng c ch yu trong iu tit v qun l nn kinh t. Nhng, khng th ph nhn mt

thc t, l nhng n lc ca nh nc trong nhiu nm tr li y v ang gp phn

to nn hnh lang php l c bn c hiu qu trong t chc, iu tit v qun l nn
kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha.
Nh nc t chc, qun l, iu hnh kinh t bng chnh sch, k hoch
Ngoi php lut, nh nc cn qun l nn kinh t bng k hoch chnh sch.
Trong qu trnh qun l nn kinh t ng v Nh nc thng xuyn thc hin
k hoch ha nn kinh t. Trong rt nhiu ngh quyt ca ng cng nh ca c quan
quyn lc nh nc cao nht (Quc hi) nhiu k hoch pht trin kinh t x hi theo
cc giai on, thi k c xc nh v thc hin. K hoch l hnh thc nh nc
thit lp cc mc tiu, nhim v, chng trnh t chc, qun l, iu tit nn kinh t
theo l trnh hoc cc bc thc hin nhm phn b ngun lc mt cch hiu qu, hp
l thc hin mc tiu t ra.
Ngoi k hoch, chnh sch kinh t cng l hnh thc thng xuyn c thc
hin qun l nn kinh t. Chnh sch kinh t l nhng sch lc m nh nc tc
ng nn nn kinh t t c mc tiu nht nh. Chnh sch kinh t bao gm mt
s loi ch yu, l: chnh sch kinh t v m, chnh sch iu tit hot ng kinh t,
chnh sch kinh t i ngoi v chnh sch pht trin kinh t
Nh nc tham gia trc tip vo cc hot ng kinh t vi t cch ch th c
bit kinh t nh nc
Trong qu trnh qun l nn kinh t, nh nc khng ch qun l bng cc
phng tin v m, m trong nhiu trng hp nh nc tham gia trc tip vo cc hot
ng sn xut kinh doanh thng qua cc tp on, doanh nghip thuc s hu nh nc,
doanh nghip nh nc c vn hoc c phn chi phi.
Trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha kinh t nh nc c vai
tr quan trng. S tn ti kinh t nh nc, trc ht, l iu kin vt cht m bo cho
nh nc thc hin cc chc nng khc ca mnh, c bit cc chc nng quc phng,
an ninh v x hi. Tuy nhin, m bo cc iu kin ca nn kinh t th trng, kinh
t nh nc ch tham gia vo cc lnh vc then cht, nhng lnh vc hnh ha v dch
v cng cng m nu nm trong tay doanh nghip ca t nhn th c nguy c gy thit
hi cho ton x hi hoc tham gia vo nhng lnh vc m t nhn khng c iu kin
hoc khng mun tham gia (do khng hoc t pht sinh li nhun, a bn kh khn).
Cn phi lu rng, kinh t nh nc khng ly mc tiu li nhun lm mc tiu
ch yu ca hot ng sn xut kinh doanh. Kinh t nh nc c mc tiu x hi, m
bo quc phng an ninh cng cng, gip nh nc iu tit nn kinh t v to lp mi
trng thc y cc thnh phn kinh t khc pht trin.

d) Cc phng php thc hin chc nng kinh t

Qun l nn kinh t ch thc s hiu qu khi nh nc s dng cc phng php
ph hp. i vi tng i tng, lnh vc v thi im c th nh nc c th s dng
rt nhiu cc phng php khc nhau t c mc tiu qun l kinh t. Mt s
phng php ph bin trong qun l kinh t l gio dc, thuyt phc, khuyn khch,
cng ch hay cc phng php hnh chnh, phng php kinh t
Gio dc l phng php tc ng c nh hng lm thay i nhn thc ca ch
th. V d, nh nc gio dc ngi dn v v sinh an ton thc phm cng nh tun
th nhng quy nh php lut v kinh doanh mt hng lin quan n v sinh an ton
thc phm.
Thuyt phc l phng php tc ng lm cho ch th khc nghe theo v thc
hin theo nhng li khuyn, nhng khuyn co, ch dn ca nh nc trong hot ng
kinh t. V d, nh nc thuyt phc ngi dn ni khng vi nhng mt hng khng
r ngun gc xut x hay thuyt phc ngi dn trng nhng ging la cho nng xut
v cht lng cao phc v xut khu.
Khuyn khch l phng thc nh nc tc ng nn cc ch th quan h kinh t
vi mc ch hng h theo nhng hot ng, hnh vi m nh nc cho l c li cho
nn kinh t. V d, nh nc khuyn khch ngi Vit Nam u tin dng hng Vit
Nam.
Cng ch l bin php nh nc dng bt buc ch th quan h kinh t dng,
chm dt hoc thc hin cc hot ng theo yu cu ca nh nc. V d, thu hi giy
chng nhn ng k kinh doanh i vi doanh nghip vi phm iu kin ngnh ngh
ng k kinh doanh.
Phng php hnh chnh l cc phng php c tnh cht mnh lnh, p t c
tnh cht bt buc ca nh nc i vi ch th trong quan h kinh t v mc tiu qun
l kinh t. V d, Ngn hng Nh nc yu cu cc c s kinh doanh vng ming SJC
cn phi c giy php kinh doanh vng ming.
Phng php kinh t l cc bin php nh nc p dng cn c vo quy lut kinh
t, quy lut th trng nhm qun l nn kinh t. V d, kim ch lm pht nh nc
nng li sut tin gi, kim sot tn dng, hn ch u t cng hay phc hi th
trng bt ng sn nh nc ni lng tn dng, h li xut tin gi
Nh vy, c th thy chc nng kinh t lun l mt trong nhng chc nng quan
trng nht ca nh nc. Thc hin tt chc nng kinh t l m bo s tn ti, pht
trin ca nh nc ni ring, ton b h thng chnh tr ni chung, ng thi to iu
kin tin v c s vt cht thc hin cc chc nng khc ca nh nc.