RSK DEERLENDRME STANDARTLARI

VE
METODOLOJLERN KARILATIRILMASI

Gkhan ALP
Mfettii

Tefti stanbul Kurulu

Bakanl

Tehlike :
yerinde var olan ya da dardan gelebilecek,
alan veya iyerini etkileyebilecek zarar veya
hasar verme potansiyelidir.

Risk :
Tehlikeden kaynaklanacak kayp, yaralanma ya da
baka zararl sonu meydana gelme ihtimalidir.

Risk Deerlendirmesi:
yerinde var olan ya
tehlikelerin belirlenmesi,

da

dardan

gelebilecek

bu tehlikelerin riske dnmesine yol aan faktrler ile

tehlikelerden kaynaklanan
derecelendirilmesi ve

risklerin

analiz

edilerek

kontrol tedbirlerinin kararlatrlmas amacyla yaplmas

gerekli almalardr.

veren
Denetleme
ve Gzlem

Bilgi Edinme

verenin
grevleri

nlem Alma

Riskleri
Saptama

Tehlikeleri
Saptama/
Belirleme

Dokmantasyon

Grevlendirme

Kabul Edilebilir Risk Seviyesi:

Yasal ykmllklere ve iyerinin nleme politikasna
uygun, kayp veya yaralanma oluturmayacak risk
seviyesidir.

Risk Etmeni

ETKLENEN HEDEF

OLASILIK (p)

Risk = Olaslk x iddet

SONU

Kabul Edilemez Alan

{Snf I}

Olaanst koullar dnda riskin

varl kabul edilemez

{Snf II ,
ALARP veya tolere
edilebilir blge

Snf III }

Geni lde
kabul edilebilir
blge

{Snf IV }

hmal Edilebilir Risk

Sadece daha fazla risk azaltmnn

uygulanamad veya maliyetinin
elde edilen iyileme ile fazlaca
oransz olmas durumunda kabul
edilebilir.

Riskin bu seviyede kaldnn

gvencesinin salanmas gerekir.

iddet
Olaslk
Katastrofik

Kritik

Az

hmal Edilebilir

Sk sk

II

Muhtemel

II

III

Ara sra

II

III

III

Uzak

II

III

III

IV

Beklenmedik

III

III

IV

IV

Olaanst

IV

IV

IV

IV

Aklama

Risk
Snf

Snf I

Kabul edilemez risk

Snf II

stenmeyen risk. Sadece daha fazla risk azaltmnn

uygulanamad veya maliyetinin elde edilen iyileme ile
fazlaca oransz olmas durumunda kabul edilebilir. (ALARP)

Snf III

Risk azaltm maliyeti elde edilen iyilemeden fazla olacak ise,

kabul edilebilir risk (ALARP)

Snf IV

hmal edilebilir risk

Tespit edilmi olan tehlikelerin her biri ayr ayr dikkate alnarak bu
tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sklkta oluabilecei
ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne ekilde ve hangi iddette zarar
grebilecei belirlenir.
Bu belirleme yaplrken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de gz
nnde bulundurulur.
Toplanan bilgi ve veriler nda belirlenen riskler; iletmenin
faaliyetine ilikin zellikleri, iyerindeki tehlike veya risklerin
nitelikleri ve iyerinin kstlar gibi faktrler ya da ulusal veya
uluslararas standartlar esas alnarak seilen yntemlerden biri veya
birka bir arada kullanlarak analiz edilir.

Kantitatif Risk Analizi

Kantitatif risk analizinde, riski hesaplarken matematiksel
teoremler kullanlarak risk deeri bulunur.
Kalitatif Risk Analizi
Kalitatif risk analizinde, tehditin olma ihtimali, tehditin etkisi
gibi deerlere saysal deerler verilir ve bu deerler
matematiksel ve mantksal metotlar ile proses edilip risk
deeri bulunur.

IEC ISO 31010: 2011 Uluslararas Standard,

risk deerlendirmesine ilikin sistematik
tekniklerin seimi ve uygulanmas konusunda
iverenlere, i gvenlii uzmanlarna ve iyeri
hekimlerine rehberlik etmek amac ile
hazrlanmtr.

EN ISO 12100:2010, Makinalarda gvenlik Tasarm iin

genel prensipler Risk deerlendirilmesi ve risk
azaltlmas (Safety of machinery - General principles for
design - Risk assessment and risk reduction)

EN ISO 13849-1:2008, Makinelerde Gvenlik- Kumanda

Sistemlerinin Gvenlikle lgili Ksmlar- Blm 1: Tasarm
in Genel Prensipler (Safety of machinery - Safetyrelated parts of control systems - Part 1: General
principles for design)

IEC 61882, Tehlike iletilebilirlik almalar ( HAZOP

almalar) Uygulama rehberi (Hazard and operability
studies (HAZOP studies) Application guide)

IEC 61025, Hata aac analizi (Fault tree analysis - FTA)

IEC 60300-3-9, Gvenilebilirlik Ynetimi Ksm 3:

Uygulama Rehberi Blm 9: Teknolojik sistemlerin risk
analizi (Dependability management Part 3: Application
guide Section 9: Risk analysis of technological
systems)

HACCP: ISO 22000, Gda gvenlii ynetim sistemleri

Gda zincirine ynelik kurum gereksinimleri (Food safety
management systems Requirements for any
organization in the food chain)

IEC 60812, Sistem gvenilirlii iin analiz teknikleri- Arza

modu ve etki analizine (FMEA) ynelik prosedrler
(Analysis techniques for system reliability Procedures for
failure mode and effect analysis FMEA)

IEC 61508, Elektrik/elektronik/ programlanabilir elektronik

gvenlik ile ilgili sistemlerin ilevsel gvenlii. (Functional
safety of electrical/electronic/programmable electronic
safety-related systems)

IEC 61511, levsel emniyet - Proses endstrisi sektr

iin emniyetli enstrmante sistemleri (Functional safety
Safety instrumented systems for the process industry
sector)

IEC 60300-3-11, Gvenilirlik Ynetimi Blm 3-11:

Uygulama Klavuzu Gvenilirlik Merkezli Bakm
(Dependability management Part 3-11: Application Guide
Reliability Centred Maintenance)

IEC 61078, Bamllk iin analiz teknikleri- Gvenilirlik blok

diyagram ve Boole yntemleri (Analysis Techniques for
Dependability Reliability Block Diagram and Boolean
Methods)

IEC 61165, Markov tekniklerinin uygulanmas (Application of

Markov Techniques)

ISO/IEC 15909 (btn blmler), Yazlm ve sistem

mhendislii Yksek seviyeli Petri alar (Software and
Systems Engineering High-Level Petri Nets)

IEC 61649, Weibull Analizi (Weibull Analysis)

IEC 62551, Gvenilirlik in Analiz Teknikleri - Petri A

Teknikleri (Analysis Techniques for Dependability Petri
Net Techniques)

ISO /IEC Klavuzu 98-3:2008, Belirsizlik nlemi Blm 3:

nlemlerdeki (GUM:1995) Belirsizlie Kar Klavuz
(Uncertainty Measurement Part 3: Guide to The of
Uncertainty in Measurement (GUM:1995))

IEC 61649, Weibull Analizi (Weibull Analysis)

IEC 62551, Gvenilirlik in Analiz Teknikleri - Petri A

Teknikleri (Analysis Techniques for Dependability Petri Net
Techniques)

ISO /IEC Klavuzu 98-3:2008, Belirsizlik nlemi Blm 3:

nlemlerdeki (GUM:1995) Belirsizlie Kar Klavuz
(Uncertainty Measurement Part 3: Guide to The of
Uncertainty in Measurement (GUM:1995))

ISO 15743:2008, Termal evre Ergonomi - Souk iyerleri - Risk

deerlendirmesi ve ynetimi (Ergonomics of the thermal
environment -- Cold workplaces -- Risk assessment and management)
ISO 15265:2004, Termal evre Ergonomi - Termal alma
koullarnda stres veya rahatszlk nlenmesi iin risk
deerlendirme stratejisi (Ergonomics of the thermal environment -Risk assessment strategy for the prevention of stress or discomfort in
thermal working conditions)
ISO/TR 16732-2:2012, Yangn Gvenlii Mhendislii - Yangn risk
deerlendirmesi - Blm 2: bir ofis binas rnei (Fire Safety
Engineering - Fire risk assessment - Part 2: Example of an office
building)
ISO 17776:2000, Petrol ve doal gaz endstrileri - Offshore retim
tesisleri - tehlike tanmlama ve risk deerlendirmesi iin aralar ve
teknikler zerine Rehber (Petroleum and natural gas industries Offshore production installations - Guidelines on tools and techniques
for hazard identification and risk assessment)

U.S. DoD standard 2167A

1910 Occupational Safety and Health Standards (OSHA)
21 CFR 807.90
29 CFR 1910.119
British Standards Institute (1996)
29 CFR 1910.146
BS 8800
29 CFR 1926.64
BS 5760 (1988)
NASA NHB 1700.1
BS EN-954
ANSI/ISA S84.01-1996.
BS EN-1037
MIL-STD1629A (FMEA)
MILSTD- 882B SSTEM GVENL
MILSTD- 882C SSTEM GVENL
MILSTD- 882D SSTEM GVENL
MILSTD- 882E SSTEM GVENL

n Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis PHA),

Gvenlik Analizi (Job Safety Analysis - JSA),

Olursa Ne Olur? (What f..?),

eklist Kullanlarak Birincil Risk Analizi -(Preliminary Risk

Analysis-PRA Using Checklists),

Birincil Risk Analizi -(Preliminary Risk Analysis (PRA),

Risk Deerlendirme Karar Matrisleri( Risk Assessment Decision

Matrix)

Tehlike ve letilebilme almas (Hazard and Operability

Studies - HAZOP),

Tehlike Derecelendirme ndeksi (DOW index, MOND index,

NFPA index),

Hzl Derecelendirme Metodu (Rapid Ranking, Material Factor),

Hata Aac Analizi (Fault Tree Analysis -FTA),

Hata Modu ve Etki Analizi (Failure Mode and Effects AnalysisFMEA)

Hata Modu ve Etkisinin Kritiklik Analizi (Failure Mode and

Critically Effects Analysis- FMECA),

Gvenlik Denetimi (Safety Audit),

Olay Aac Analizi (Event Tree Analysis - ETA),

Neden - Sonu Analizi (Cause and Consequence Analysis),

Neden - Etki Analizi (Cause and Effect Analysis),

Neden - Etki Analizi (Cause and Effect Analysis),

Kinney Metodu (Mathematical Risk Evaluation Method),

Karar emas (Decision Tree),

ok Kriterli Karar Analizi (Multi Criteria Decision Analysis -MCDA),

Zrih Tehlike Analizi (Zurih Hazard Analysis),

Makine Risk Deerlendirme (Mashine Risk Asessment),

Toksikolojik Risk Deerlendirme veya Kimyasal Maruziyet

Deerlendirme (Toxicological Risk Assessment - Chemical Exposure
Assessment),

evresel Risk Deerlendirmesi (Environmental Risk Assessment)

Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktalar (Hazard Analysis and Critical

Control Points - HACCP)

Gvenlik Fonksiyon Analizi (Safety Function Analysis),

Gvenilirlik Merkezli Bakm(Reliability Centred Maintenance

RCM)

Sneak Analizi -Sneak Devre Analizi (Sneak Analysis - Sneak

Circuit Analysis)

Etki Analizi (Business Impact Analysis)

nsan Hata Tanmlamas (Human Error Identification - HEI),

nsan Gvenilirlik Deerlendirmesi (Human Reliability

Assessment - HRA),

nsan Hata Oran Tahmini Teknii (Technque For Human

Reliability Analysis -THERP),

Kavramsal Gvenilirlik ve Hata Analiz Yntemi (Cognitive

Reliability and Error Analysis Method - Cream),

Hiyerarik Grev Analizi (Hierarchical Task Analysis),

Sapma Analizi (Deviation Analysis),

Ynetim Bak ve Risk Aac (Management Oversight and

Risk Tree - MORT),

Enerji Analizi (Energy Analysis),

Gvenlik Bariyer Diyagramlar (Barrier Diagram),

Koruma Katmanlar Analizi (Layers of Protection Analysis LOPA)

Bow-Tie Metodolojisi,

Kk Neden Analizi (Root Cause Analysis),

Senaryo Analizi (Scenario Analysis),

Markov Analizi (Markov Analysis),

Monte Carlo Analizi (Monte-Carlo Analysis),

Bayesian Analizi (Bayesian Analysis),

F-N Erileri (F-N curves).

What if?

Kriterler
Dkman

PHA

JSA

Check List

ok Az

Orta

ok Fazla

ok Az

Tim almas

Bir Analist ile

Yaplabilir

Bir Analist ile

Yaplabilir

Tim almas

Tim almas

Tim
Tecrbesi

Orta Dzeyde
Deneyim

Orta Dzeyde
Deneyim

ok Fazla
Deneyim

Orta Dzeyde
Deneyim

Kalitatif/ Kantitatif

Kalitatif

Kalitatif

Kalitatif

Kalitatif

zel Bir Brana

Ynelik

Her Sektre Uyar

Her Sektre Uyar

Her Sektre Uyar

Her Sektre Uyar

Uygulama Baar
Oran

Risklerin
Belirlenmesi
Aamasnda
Yeterlidir. Tim
Liderinin
Terbesine Gre
Baar Oran
Deiir.

Birincil Risk
Deerlendirme
Yntemidir. Tim
Liderinin Terbesine
Gre Baar Oran
Deiir.

zellikle kiilerin
Grev Tanmlar yi
Yaplmsa Baar
Salanabilir.

Basit Prosedrl
lerde Uygulanabilir,
Tim Liderinin
Terbesine Gre
Baar Oran Deiir.

Gerekli
htiyac

Liderinin

Kriterler

HAZOP

FMEA/ FMECA

Gvenlik Denetimi

FTA

Gerekli Dkman
htiyac

ok Fazla

ok Fazla

ok Az

ok Fazla

Tim almas

Tim almas

Tim
Liderinin ok Fazla Deneyim
Tecrbesi

Tim almas

Bir Analist ile Yaplabilir

Tim almas

Orta Dzeyde
Deneyim

Orta Dzeyde Deneyim

ok Fazla Deneyim

Kalitatif/
Kantitatif

Kalitatif

Kalitatif

Kalitatif

Kalitatif/ Kantitatif

zel Bir Brana

Ynelik

Kimya Endstrisi

Elektrik / Makine

Her Sektre Uyar

Her Sektre Uyar

Uygulama Baar
Oran

Olduka Zor Bir

Yntemdir, Yksek
Tecrbe ve Takm
yelerinin Yksek
Performansn
Gerektirir.

Analiz ncesinde,
FTA Yaplmas Baar
Orann Artrr.

Tm Sektrlerde
Rahatlkla Uygulanr, Tim
Liderinin Terbesine
Gre Baar Oran
Deiir.

Yksek Tecrbe ve
Takm yelerinin
Yksek
Performansn
Gerektirir.

Kriterler

ETA

L TP MATRS

X TP MATRS

NEDEN SONU
ANALZ

Gerekli Dkman
htiyac

ok Fazla

ok Az

ok Fazla

ok Fazla

Tim almas

Tim almas

Bir Analist ile

Yaplabilir

Tim almas

Tim almas

Tim
Liderinin
Tecrbesi

ok Fazla Deneyim

Orta Dzeyde
Deneyim

ok Fazla Deneyim

ok Fazla Deneyim

Kalitatif/
Kantitatif

Kalitatif/ Kantitatif

Kalitatif

Kalitatif

Kalitatif/ Kantitatif

zel Bir Brana

Ynelik

Her sektre Uyar

Basit Prosedrl ler

Her sektre Uyar

Her Sektre Uyar

Uygulama Baar
Oran

Yksek Tecrbe ve
Takm yelerinin
Yksek
Performansn
Gerektirir.

Basit Prosedrl
lerde Uygulanabilir.
Tim Liderinin
Tecrbesine Gre
Baar Oran deiir.

Tm sektrlerde
rahatlkla uygulanr. Tim
Liderinin Tecrbesine
Gre Baar Oran
deiir.

Yksek Tecrbe ve
Takm yelerinin
Yksek
Performansn
Gerektirir.