SONG HONGBING

Wojna o pienidz
Prawdziwe rda kryzysw finansowych

Spis treci
Wstp. ...................................................................................................................................................... 10
ROZDZIA I Rodzina Rothschildw: niewidzialna droga najbogatszej rodziny wiata. ..................... 13
Klucz do rozdziau ............................................................................................................................. 13
Waterloo Napoleona i tryumf Rothschildw. ..................................................................................... 14
Historyczne to fortuny Rothschildw. ............................................................................................... 17
Pierwsza sztaba zota Starego Rothschilda...................................................................................... 21
Nathan Rothschild przejmuje wadz nad londyskim City. .............................................................. 25
lakob Rothschild podbija Francj. ...................................................................................................... 27
Salomon zdobywa wadz w Austrii. ................................................................................................. 30
Tarcza Rothschildw nad Niemcami i Wochami............................................................................... 32
Finansowe Imperium Rothschildw. .................................................................................................. 33
ROZDZIA II Wojna stuletnia: bankierzy kontra prezydenci USA. ........................................................ 36
Klucz do rozdziau. ............................................................................................................................ 36
Zamach na Lincolna. .......................................................................................................................... 37
Prawo do emisji pienidza a wojna o niepodlego USA. ................................................................. 39
Pierwsza kampania bankierw: Pierwszy Bank Centralny w USA (1791-1811) ................................ 42
Powrt bankierw: Drugi Bank Centralny Stanw Zjednoczonych (1816-1832) ............................... 45
Banki pragn mnie zabi, ale to ja zabij banki .............................................................................. 46
Nowa lina frontu: niezaleny system finansw publicznych. ............................................................. 48
Kontratak bankierw: panika 1857 roku............................................................................................. 51
Europejscy bankierzy i wojna secesyjna............................................................................................. 52
Nowa polityka walutowa Lincolna. .................................................................................................... 55
Rosja sojusznikiem Lincolna. ............................................................................................................. 59

Kto jest prawdziwym zabjc Lincolna? ............................................................................................ 61

miertelne ustpstwo: 1863 rok i Pastwowe Prawo Bankowe. ......................................................... 62
ROZDZIA III Rezerwa Federalna: prywatny bank centralny................................................................. 67
Klucz do rozdziau. ............................................................................................................................ 67
Tajemnicza wyspa Jekyll: miejsce, gdzie zaprojektowano Rezerw Federaln. ................................. 68
Siedem rekinw z Wall Street: ludzie rzdzcy Rezerw Federaln................................................... 71
Rodzina Morganw. ................................................................................................................................. 71
Rockefeller: krl ropy naftowej. ............................................................................................................... 74
Jacob Schiff: finansowy strateg Rothschildw. ........................................................................................ 75
James Hill: krl linii kolejowych.............................................................................................................. 76
Bracia Warburg. ....................................................................................................................................... 77
Pretekst do stworzenia Rezerwy Federalnej: kryzys bankowy 1907 roku........................................... 78
Zmiana polityki: od standardu zota do prawnej waluty. .................................................................... 81
wiato ostrzegawcze: wybory 1912 roku. ......................................................................................... 82
Plan B. ................................................................................................................................................ 85
Przyjcie ustawy o FED: sen bankierw staje si rzeczywistoci. .................................................... 87
Komu suy Rezerwa Federalna? ....................................................................................................... 90
Pierwsza rada nadzorcza Rezerwy Federalnej. ................................................................................... 92
Tajemnicza Federalna Rada Doradcza................................................................................................ 93
Gdzie ley prawda? ............................................................................................................................ 94
ROZDZIA IV Wielka wojna, Wielki Kryzys i wielkie zyski. ................................................................ 97
Klucz do rozdziau. ............................................................................................................................ 98
Bez Rezerwy Federalnej nie byoby I wojny wiatowej. .................................................................... 99

Rezerwa Federalna w czasie wojny. ..................................................................................................104

USA przystpuj do wojny. ...............................................................................................................105
Bankierzy, ktrzy zyskali na wojnie. .................................................................................................107
Bracia Warburgowie. ..............................................................................................................................107
Bernard Baruch: car amerykaskiego przemysu wojennego. .................................................................108
Eugene Meyer i jego wojenna spka finansowa. ....................................................................................109
Edward Stettinius: prekursor amerykaskiego kompleksu przemysowego. ...........................................109
Henry Davison: zaufany Morgana. ..........................................................................................................110
Traktat Wersalski: dwudziestoletnia umowa o zawieszeniu broni. ....................................................110
1921: strzyenie owiec i zapa amerykaskiego rolnictwa ...........................................................111
Spisek bankowy z 1927 roku. ............................................................................................................114
1929: baka spekulacyjna pka. Ponowne strzyenie owiec .........................................................117
Prawdziwe rda Wielkiego Kryzysu...............................................................................................119
ROZDZIA V Nowa Polityka taniego pienidza. ...............................................................................123
Keynesowski tani pienidz.............................................................................................................125
1932: wybory prezydenckie...............................................................................................................129
Kim by Roosevelt? ...........................................................................................................................132
Historyczna misja Roosevelta: obalenie standardu zota. ..................................................................134
WOJNA O PIENIDZ. .....................................................................................................................138
Ryzykowna inwestycja: wybr Hitlera. .........................................................................................139
Ryzykowna inwestycja: wybr Hitlera ..........................................................................................140
Pomoc Wall Street dla nazistowskich Niemiec .................................................................................143
Droga wojna i tani pienidz. ..............................................................................................................146

ROZDZIA VI Elitarny klub rzdzcy wiatem .....................................................................................149

Klucz do rozdziau. ...........................................................................................................................149
Duchowy ojciec chrzestny: pukownik House. ..................................................................................151
Bank Rozrachunkw Midzynarodowych: bank najwaniejszych bankierw. ..................................156
Midzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank wiatowy. ..................................................................164
Elita rzdzca wiatem. .....................................................................................................................170
Klub Bilderberg. ................................................................................................................................172
Komisja Trjstronna ..........................................................................................................................175
ROZDZIA VII Ostatnia bitwa obronie uczciwego pienidza ................................................................177
Klucz do rozdziau. ...........................................................................................................................177
Prezydencka dyrektywa 11110: wyrok mierci na Kennedyego. .......................................................178
Dzieje srebrnego dolara. ....................................................................................................................182
Koniec standardu srebra. ...................................................................................................................185
Fundusz Zota. ...................................................................................................................................189
Ostatnia bitwa w obronie uczciwego pienidza. ......................................................................................189
Specjalne prawa cignienia. ..............................................................................................................196
Zmasowany atak na zoto. .......................................................................................................................198
Ekonomiczny zabjca i naftowy dolar. ..........................................................................................199
Zamach na Reagana: koniec nadziei na powrt standardu zota. .......................................................202
ROZDZIA VIII Niewypowiedziana wojna o pienidz. .........................................................................205
Klucz do rozdziau. ...........................................................................................................................205
1973: wojna na Bliskim Wschodzie i kontratak dolara......................................................................206
Paul Volcker: kontrolowany rozpad gospodarki wiatowej ...........................................................209

wiatowy Bank Ochrony rodowiska: kontrola nad jedn trzeci globu...........................................214

Bankowa bomba atomowa: cel - Tokio .............................................................................................219
Skryty atak na europejskie waluty. ....................................................................................................229
Atak na azjatyckie waluty. ................................................................................................................234
Przypowie o przyszoci Chin. .......................................................................................................241
ROZDZIA IX mier dolara i powrt do kursu zota. ..........................................................................243
Klucz do rozdziau. ...........................................................................................................................243
System czciowych rezerw: jak powstaje inflacja............................................................................245
Jak hartuje si dolar. ..........................................................................................................................248
Rzeka amerykaskiego dugu i IOU dla Azjatw. .............................................................................252
Rynek instrumentw pochodnych. ....................................................................................................258
Struktury koncesjonowane przez rzd: Druga Rezerwa Federalna .................................................261
Zoto: zamknity w areszcie domowym krl walut. ..........................................................................268
Alarm pierwszego stopnia: Rothschildowie wycofuj si z ustalania cen zota. ................................277
mier gospodarki opartej o bak spekulacyjn dolara. ..................................................................279
ROZDZIA X Spojrzenie w przyszo. .................................................................................................284
Klucz do rozdziau. ...........................................................................................................................284
Waluta: narzdzie miary i wagi gospodarki wiatowej. .....................................................................285
Zoto i srebro: magiczny miecz uspokajajcy wzburzone morze .......................................................289
Nadwaga waluty dunej i odchudzanie PKB. ...............................................................................291
Brana finansowa: lotnictwo strategiczne gospodarki. ......................................................................294
W stron waluty wiatowych rezerw. ................................................................................................301
POSOWIE. Kilka opinii na temat otwarcia chiskiego systemu finansowego. .....................................307
Otwarcie chiskich finansw i brak wiadomoci wojennej. .........................................................307

Pienidz suwerenny czy pienidz stabilny? .......................................................................................309

Aprecjacja pienidza i chaos w metabolizmie finansowym. ..............................................................310
Czekajc na otwarcie: walka na zewntrznych frontach ....................................................................313
Nard deponujcy walut nie dorwnuje narodowi deponujcemu zoto. .........................................314
Powtrki kryzysw. ...........................................................................................................................315
Zamiana aktyww na papiery wartociowe i nadmiar pynnoci. ......................................................318
Subprime i poyczka hipoteczna ALT-A: trujce odpadki aktyww. ................................................322
Kredyty subprime CDO: trujce aktywa............................................................................................327
Zsyntetyzowane CDO: trujce mieci o wysokim stopniu czystoci. .............................................332
Firmy ratingowe wyceniajce aktywa: wsplnik w oszustwie. ..........................................................336
Implozja dugu oraz deflacja pynnoci. ............................................................................................340
WOJNA O PIENIDZE. Przyszo wiatowych rynkw finansowych. ..........................................342
Dodatki nieformalne. ...............................................................................................................................346
Sytuacja ekonomiczna Niemiec w okresie midzywojennym, finansowanie partii, plan Dawesa i
Younga, ksika Sidneya Warburga i inne ciekawostki mao znane. ................................................346
Sytuacja polityczno-ekonomiczna Niemiec .............................................................................................346

Plan Dawesa i Younga: ...........................................................................................................364

Goldman Sachs maszyna do robienia baniek ..................................................................................372

PITA BAKA Bailouty ....................................................................................................................389
Koo Kepplera i Himmlera ................................................................................................................395
Midzynarodowe kartele warunkujce rozwj III Rzeszy. ................................................................401
Materiay Johna Perkinsa. .................................................................................................................411
WOJNY I KORPORATOKRACJA ........................................................................................................419
ZAMACHOWCY I ZAMACHY STANU ..............................................................................................422

TWORZENIE OBYWATELI KORPORACJI ........................................................................................424

Finanse midzynarodowe ..................................................................................................................427
Noam Chomsky. ................................................................................................................................438

Nota redakcyjna
Wszystkie cytaty oraz odnoniki podano w formie zgodnej z chiskim oryginaem. Tam, gdzie cytaty udao
si zlokalizowa, wykorzystano istniejce polskie tumaczenia. Odnoniki autora zostay uzupenione
przypisami tumacza oraz redakcji wydania polskiego.

Edytor
Fantastyczna ksika zawierajca wiedz, ktr powinien posiada kady szanujcy si czowiek. Niestety
wersja elektroniczna jak znalazem to by katastrofalnej jakoci skan graficzny zamknity do pdfa. O
tyle o ile mogem wyczyciem go, przede wszystkim przerabiajc go na pdfa tekstowego. Spowodowao
to zmniejszenie si pliku z 60MB do 1,2MB. Wypuciem oczyszczone wersje pdf oraz epub.
Nie trzymaj tego u siebie. Polij dalej. Wiedza jest orem.

Wstp.
W roku 2006, tu przed zaplanowan wizyt w Chinach, sekretarz skarbu USA Henry Paulson udzieli
wywiadu telewizyjnej stacji CNBC. W wywiadzie tym nawiza do jednej z wielkich gospodarek wiata:
Oni s liderami gospodarki wiatowej. Inne kraje wiata nie dadz im wiele czasu. Nie ma cienia
wtpliwoci, e oni oznaczao Chiny.
Dzisiejsze Chiny wyranie i raptownie zmieniy si w kraj odgrywajcy jedn z decydujcych rl w
wiatowej gospodarce. Wiele wskanikw i indeksw ekonomicznych pokazuje, e niczym wielki
lotniskowiec, chiska gospodarka wanie wyruszya w wiat.
Gdyby trzy lata temu chiskie Biuro Polityczne zaprosio do Pekinu grup uczonych, ci bez wtpienia
wygosiliby wykad na temat szybkiego wzrostu pastwowej potgi, podejmujc problem z perspektywy
moliwego rozwoju Chin. Dzi zmiana sposobu mylenia o przyszoci, przejcie od szybkiego wzrostu
potgi do rozwoju, wystarczajco pokazuje, e ronie zarwno pewno siebie Chiczykw, jak i
tempo rozwoju chiskiej gospodarki, ktre jest wiksze ni to, z jakim CCTV przygotowuje film
dokumentalny Tak szybko powstaje potga.
Cay wiat kieruje swj wzrok na Chiny: Wiek XXI bdzie nalea do Chin, okoo 2040 roku chiska
gospodarka wyprzedzi amerykask. Te i podobne gosy sycha tak czsto, e panuje niemal
stuprocentowa pewno, i Chiny zdobd pozycj lidera wiatowej gospodarki.
A mimo to nasuwa si wtpliwo, czy gospodarka chiska, niczym wielki lotniskowiec, ktry wypyn
w morze, bdzie nawigowa bez przeszkd. Czy w cigu najbliszych 50 lat uda jej si utrzyma owo
tempo i odwanie poda naprzd? Jakie nieprzewidywalne czynniki mog wpyn na kierunek i
prdko ruchu tego wielkiego lotniskowca?
Analizujc problem w sposb konwencjonalny, mona powiedzie, e najwikszym wyzwaniem dla
kursu chiskiego okrtu jest bezpieczne pokonanie Cieniny Tajwaskiej i zdobycie kontroli nad
morzami Azji Wschodniej. Osobicie jednak uwaam, e najwikszej i jednoczenie ukrytej przeszkody
na drodze do chiskiego sukcesu gospodarczego naley szuka w miejscu, w ktrym mao kto si jej
spodziewa: w moliwej wielkiej wojnie finansowej. Od chwili przystpienia Chin do WTO w 2001 roku i
otwarcia chiskiego sektora finansowego na wiat zagroenie to z dnia na dzie ronie. Powstaje wic
pytanie: czy chiski system finansowy, funkcjonujc w gospodarce coraz bardziej otwartej na wiat, ma
wystarczajc si, dowiadczenie, narzdzia i metody finansowe, by skutecznie obroni si przed
potencjalnym przeciwnikiem (?)
Porwnujc t sytuacj do wojny na morzu, mona powiedzie, e 10 lat temu chiska d podwodna
zmusia do zmiany kursu amerykaski lotniskowiec klasy Nimitz; pod koniec padziernika 2006 roku

chiska d podwodna klasy Song przykleia si do USS Little Hawk na dugoci okoo piciu mil
morskich. W sytuacji, gdy Chiny wci nie s zdolne do skutecznego oporu militarnego wobec Stanw
Zjednoczonych, ich strategia odstraszania i powstrzymywania amerykaskiej marynarki wojennej i jej
lotniskowcw jest oparta na zastosowaniu odzi podwodnych. Dzi, w obliczu szybkiego rozwoju
gospodarczego Chin, nie moemy ufa we wasne bezpieczestwo. Istniej przecie kraje, ktre - sdzc,
e potne Chiny s zagroeniem dla ich ywotnych interesw - mog, niczym d podwodna,
przypuci na polu gospodarczym finansowy atak na chiski okrt, zmuszajc chisk gospodark do
zmiany tempa i kursu.
Przekonanie, e Chiny stan si potg w XXI wieku, opiera si jedynie na standardowych prognozach,
ktre nie bior pod uwag nagych konfliktw i dramatycznych wydarze, mogcych spowodowa
zniszczenia i zahamowa w proces. Takim wydarzeniem mogaby by wanie wojna finansowa.
Otwarcie sektora finansowego dla kapitau zagranicznego stanowi niebezpieczestwo znacznie wiksze
ni, przykadowo, obecno amerykaskiej marynarki wojennej, z lotniskowcami wcznie, u brzegw
Chin. Atak militarny moe zniszczy infrastruktur, budynki, zabi ludzi, jednake, biorc pod uwag
olbrzymi obszar Chin, konwencjonalna wojna nie jest w stanie cakowicie unicestwi chiskiej
gospodarki. Natomiast wojna finansowa - z natury ukryta, o ktrej przy okazji niewiele wiemy, gdy
brak nam niezbdnych do jej analizy przykadw z przeszoci - to wojna, ktrej obce jest okruciestwo
tradycyjnych walk. Mwimy tu o ogromnym wyzwaniu dla systemu obronnego Chin. W chwili, gdy
porzdek gospodarczy danego kraju staje si celem finansowego ataku, jego sytuacja wewntrzna ulega
byskawicznemu pogorszeniu, wymykajc si spod kontroli. Kraj jest targany zamieszkami i wstrzsami
spoecznymi. Zagroenie zewntrzne uruchamia bowiem destrukcyjne siy wewntrzne.
Historia i rzeczywisto s bezwzgldne: upadek Zwizku Radzieckiego, dewaluacja rubla, kryzys
azjatycki, tymczasowy parali gospodarek tzw. czterech azjatyckich tygrysw (Korei Poudniowej,
Singapuru, Hongkongu i Tajwanu); fatalna sytuacja japoskiej gospodarki, niezdolnej do tego, by
podnie si po katastrofie. Czy rzeczywicie przemylelimy dokadnie wszystkie te wydarzenia? Czy
byy to jedynie przypadki, zbiegi okolicznoci? A jeli nie, to kim s ich faktyczni, ukryci za kurtyn
sprawcy? Jaki bdzie nastpny cel ataku? Na przestrzeni ostatnich miesicy dawni oficerowie
radzieckich si specjalnych, magnaci energetyczni i europejscy bankierzy stali si ofiarami
skrytobjczych zamachw. Czy mato zwizek z upadkiem Zwizku Radzieckiego? Czy gwn
przyczyn rozpadu ZSRR bya reforma polityczna, czy te raczej atak finansowy?
Wszystkie te wydarzenia nie mog by obojtne dla kogo, kto ma na uwadze bezpieczestwo i zdolnoci
(?) obronne chiskiego systemu finansowego oraz perspektywy rozwoju chiskiej gospodarki. Odmy

na chwil na bok kwesti kursu renminbi (RMB)1 i nie wspominajmy o rezerwie walutowej wynoszcej
bilion RMB. Spjrzmy raczej na to, co toczy si na powierzchni, poza zwykym porzdkiem finansowym
- na polityczn gr w szachy gorcymi pienidzmi. Obecna sytuacja Chin wymaga ogromnej uwagi. Czy
zawarte w chiskiej kulturze wspczucie i tolerancja oraz idea pokojowego rozwoju wystarcz, by
obroni kraj przed wkroczeniem do ewidentnie ofensywnego, skierowanego na podwaenie istniejcego
porzdku, kapitau z Nowego Imperium Rzymskiego? Czy wspczesne Chiny posiadaj odpowiednie
zasoby ludzkich talentw, ktre, w teorii i w praktyce, byyby zdolne skutecznie powstrzyma skryt
ofensyw finansow? Czy w przypadku niewidzialnego finansowego szantau nuklearnego, a nawet
ataku nuklearnego, wrd Chiczykw rozproszonych w globalnej sieci finansowej pojawi si
osobisto na miar Qian Xue Lina lub Deng Jia Xiana2, by wesprze kraj w tych trudnych chwilach?
Udajc si do Chin, Henry Paulson pragnie nawiza strategiczny dialog gospodarczy; wraz z nim
zjawi si ma Ben Bernanke. Oto szef Departamentu Skarbu i szef Rezerwy Federalnej przybywaj do
Pekinu. Jakie jest rzeczywiste, zakulisowe znaczenie tego niecodziennego posunicia? Czy poza
rozmowami o kursie renminbi i relacjach midzy dwoma pastwami istniej inne, nieznane wiatu
problemy, o ktrych zamierzaj pertraktowa obie strony? Podczas wywiadu dla CNBC Paulson pooy
nacisk na nowe, dugoterminowe wyzwania, bdce rezultatem szybkiego wzrostu potgi gospodarczej
Chin, dodajc, e zamierza dyskutowa o nich przez cae dwa dni swojej wizyty w Chinach. Czy owe
dugoterminowe wyzwania nios w sobie zarzewie wielkiej wojny finansowej?
Celem tej ksiki jest ukazanie, poczynajc od XVIII stulecia, dziejw wielkich machinacji i oszustw w
wiecie midzynarodowych finansw, a take ujawnienie sprawcw tych wydarze, ich strategicznych
celw i uytych metod. Chodzi zarazem o prb odpowiedzi na pytanie, jak bdzie wyglda ewentualny
atak finansowy na Chiny, oraz w jaki sposb Chiczycy mogliby stawi czoa prbom narzucenia obcej
kontroli.
Cho wci nie wida dymu z pl bitewnych, wojna ju si rozpocza.

Oficjalna nazwa chiskiej waluty oznaczajca dosownie waluta ludowa, uywana zamiennie z tradycyjnym terminem
yua (przyp. tum.).
2 Pierwszy to ojciec chiskiego programu rakietowego, podejrzewany o komunizm i na wasne danie deportowany z USA do
Chin w latach pidziesitych. Wczeniej by jednym z czonkw zespou badajcego niemieckie technologie rakietowe
podczas II wojny wiatowej (i wkrtce po niej). Ukazywany jest jako przykad patriotyzmu: porzuci Ameryk i wrci, by
budowa nowe Chiny. Natomiast Deang Jia San to ojciec chiskiej bomby atomowej. Studiowa w Stanach Zjednoczonych
i podobnie jak Qian zrezygnowa z kariery w USA, by powrci do nowych Chin (przyp. tum.).

ROZDZIA I Rodzina Rothschildw: niewidzialna droga najbogatszej rodziny wiata.

Dopki jestem w stanie kontrolowa emisj pienidza w danym kraju, nie
dbam o to, kto w nim stanowi prawo.

Mayer Rothschild

Klucz do rozdziau
wiatowe media bezustannie spekuluj na temat rodziny Gatesw i jej
pidziesiciomiliardowej fortuny, sam Gates za, raz po raz, umieszczany
jest 1 1 pierwszym miejscu w rankingu najbogatszych ludzi na Ziemi.
Jednake ci, ktrzy w to wierz, pozwalaj na to, aby jawnie ich
oszukiwano, albowiem w owym rankingu miliarderw prno szuka
choby cienia najwikszych bogaczy, ludzi, ktrym udaje si prowadzi

Zdjcie 1

niewidzialne interesy. Dlaczego? Powd jest prosty: owi bogacze cile

i skutecznie kontroluj najwaniejsze media na Zachodzie.

Mayer Amschel
Rothschild

Mamy tu do czynienia z realnym istnieniem w ukryciu przed wiatem.

Wemy choby rodzin Rothschildw, ktra wci prowadzi powane

interesy bankowe. Zamy, e na jednej z pekiskich lub szanghajskich ulic przepytamy 100 chiskich
przechodniw: prawdopodobnie 99 z nich wie o istnieniu Citibanku, natomiast mao prawdopodobne,
aby cho jeden sysza o banku Rothschildw.
Kim s Rothschildowie? Kto, kto prbuje robi karier w sektorze bankowym, a nigdy nie sysza
nazwiska Rothschild, jest niczym zawodowy onierz, ktry nigdy nie sysza o Napoleonie, lub fizyk,
ktry nic nie wie o Einsteinie. Jest rzecz dziwn - ale nieprzypadkow - e nazwisko Rothschild jest
obce wikszoci Chiczykw, chocia wanie osoby je noszce odgryway, odgrywaj i zapewne bd
odgrywa ogromna rol w yciu Chiczykw i obywateli innych pastw. Ta powszechna nieznajomo
Rothschildw oraz ich perfekcyjna wrcz zdolno do ukrywania informacji na swj temat budz
zarazem podziw i zdumienie.
Pozostaje jeszcze najwaniejsze pytanie: jak bogata jest rodzina Rothschildw? Tutaj natykamy si na
tajemnic. Umiarkowane szacunki mwi o majtku wartym okoo 50 bilionw dolarw! W jaki sposb
Rothschildowie zgromadzili ten zdumiewajcy majtek? W rozdziale tym sprbuj przedstawi dzieje tej

fortuny.
Na sukces Rothschildw skada si wiele czynnikw: cisa kontrola rodziny nad operacjami
finansowymi, ich utajnienie, doskonaa harmonizacja wszystkich elementw ukadanki, niestrudzona
zdolno do zdobywania informacji z wyprzedzeniem, rozsdek i wyrachowanie, a wreszcie nigdy
niezaspokojona i nieznajca granic dza wadzy i zota. Dziki genialnej umiejtnoci przewidywania i
gbokiej znajomoci mechanizmw rzdzcych bogactwem i pienidzem, w cigu ponad dwustu lat
okrutnych wojen i zawirowa politycznych rodzina Rothschildw zbudowaa, istniejce a do dzi,
najwiksze i najpotniejsze imperium finansowe w historii ludzkoci.
Waterloo Napoleona i tryumf Rothschildw.
Nathan by trzecim synem starego Rothschilda, ale spord wszystkich swych braci (mia ich czterech)
wyrnia si wiedz i odwag. W1798 roku zosta wysany przez ojca z rodzinnego Frankfurtu do
Anglii, by tam rozpocz rodzinn dziaalno bankow. Nathan by niezwykle bystrym, subtelnym i
zdecydowanym bankierem.
Nikt nigdy do koca nie by w stanie zrozumie jego wewntrznego, osobistego wiata. W oparciu o
zdumiewajcy talent do interesowi cakowicie nieprzewidywalne metody przed rokiem 1815 Nathan sta
si pierwszym oligarch bankowym w Londynie.
Najstarszy brat Nathana, Amschel, kierowa dziaalnoci Domu Rothschildw (NM Rothschild & Sons)
we Frankfurcie, jego starszy brat, Salomon, zbudowa ga Domu w Wiedniu, modszy brat, Karl,
kierowa kolejnym bankiem w Neapolu, najmodszy za brat, Jakob, otworzy bank w Paryu (Messieurs
Rothschild Freres). W ten sposb Rothschildowie zbudowali pierwsz midzynarodow grup bankow.
W roku 1815 zaczli uwanie przyglda si trwajcej w Europie wojnie.
Bya to jedna z wojen decydujcych o losach kontynentu. W przypadku zwycistwa Napoleona, Francja
bez wtpienia staaby si gwnym mocarstwem europejskim. Gdyby za zatryumfowa hrabia
Wellington, rozbijajc w puch francusk armi, rol pastwa odpowiedzialnego za zachowanie
rwnowagi si na kontynencie zaczaby odgrywa Wielka Brytania.
Przed wybuchem wojny przewidujcy Rothschildowie zbudowali wasny strategiczny system
przekazywania informacji i depesz. System w, skadajcy si z rzeszy agentw, tworzy rozleg,
zakonspirowan sie, niewiele rnic si od sieci szpiegowskich. Czonkowie systemu, nazywani
zdrobniale dziemi, byli wysyani do najwaniejszych stolic, miast, centrw komunikacyjnych i
handlowych Europy. Kada wana i poufna informacja dotyczca handlu czy polityki bya byskawicznie
przekazywana midzy Londynem, Paryem, Frankfurtem, Wiedniem i Neapolem. Szybko, dokadno

i skuteczno tego systemu wymiany informacji budzi moe podziw i zdumienie. W owych czasach
zdecydowanie przewysza on pod kadym wzgldem inne systemy przepywu informacji stworzone
przez istniejce pastwa lub konkurencj handlow3.
Karety nalece do Rothschildw pdz po drogach Europy. Ich promy nieustannie kursuj midzy
brzegami cienin, a ich szpiedzy s wszdzie, w kadym miecie, na kadej wanej ulicy. Rothschildowie
szacuj, licz ogromne iloci gotwki, obligacji, analizuj otrzymane depesze i informacje. Najnowsze,
poufne, nieznane wiatu wiadomoci, pynce z gied czy rynkw towarowych, s im byskawicznie
przekazywane. adna z nich nie bya dla nich tak bezcenna, jak informacja o wyniku bitwy pod
Waterloo4.
18 czerwca 1815 roku na przedmieciach Brukseli rozegraa si bitwa, ktra przesza do historii jako
bitwa pod Waterloo. Nie byo to jedynie starcie na mier i ycie pomidzy armiami Napoleona i
Wellingtona, lecz rwnie wielka gra o olbrzymie pienidze, do ktrej przystpiy rzesze inwestorw.
Zwycizcy mieli zgarn zyski, jakich wiat dotd nie widzia, przegrani za ponie potworne, wrcz
nieodwracalne starty. Napicie na londyskiej giedzie sigao zenitu. Inwestorzy niecierpliwie
oczekiwali na wiadomoci o wyniku bitwy. W przypadku klski armii Wellingtona, cena obligacji rzdu
Wielkiej Brytanii spadaby na eb na szyj, w przypadku jej zwycistwa - poszybowaaby ostro w gr.
Podczas gdy obie armie zwary si w miertelnej walce, pracowici szpiedzy Rothschildw zbierali
precyzyjne informacje pochodzce z poufnych rde obu walczcych stron, mogce da wskazwki na
temat dalszego rozwoju sytuacji. Cz agentw penia funkcje posacw, ktrych zadaniem byo jak
najszybsze przekazanie informacji o wydarzeniach z pola bitwy do znajdujcej si najbliej
Rothschildowskiej stacji przekazywania informacji.
O zmierzchu bitwa bya rozstrzygnita, a klska Napoleona nieunikniona. Jeden z pracujcych dla
Rothschildw agentw nazwiskiem Rothworth by naocznym wiadkiem sytuacji na polu walki.
Byskawicznie dosiad wierzchowca i pdem pogalopowa do Brukseli, stamtd za do portu w
Ostendzie. Gdy tam przyby, bya ju pna noc. Bez chwili zwoki wskoczy na pokad szybkiej odzi
nalecej do Rothschildw, ktra, co istotne, posiadaa specjaln przepustk pozwalajc na zawijanie do
portu i opuszczanie go bez zbdnych formalnoci. W tym czasie na wodach Kanau La Manche panowa
sztorm. Wiatr i wysoka fala skaniay marynarzy do pozostania w porcie. Nikt nie by na tyle
nierozsdny, by ryzykowa yciem eglug przez wzburzone morze. Agent Rothschilda dopiero po
3
4

Des Griffin, Descent into Slavery, South Passadena 1980, rozdz. 5.

Ibid., s. 94.

zaoferowaniu dwch tysicy frankw znalaz sternika, ktry zgodzi si poeglowa do Anglii5.
Wczesnym rankiem 19 czerwca Rothworth dotar do Foxton na brytyjskim wybrzeu, gdzie oczekiwa
na osobicie Nathan Rothschild. Nathan pospiesznie otworzy kopert, rzuci wzrokiem na raport z pola
bitwy, nastpnie wskoczy na konia i popdzi na londysk gied.
Kiedy Nathan w popiechu wszed na parkiet, tum ludzi w zgieku i napiciu oczekujcych na
wiadomoci z pola bitwy, momentalnie si uspokoi. Oczy wszystkich skieroway si na zimne,
pozbawione uczu, enigmatyczne oblicze Nathana. Nathan zwolni krok, spokojnie podszed do
wykwintnego i szykownego krzesa, zwanego Kolumn Rothschildw. Jego twarz wci nie zdradzaa
adnych uczu, wszystkie minie zastygy niczym na kamiennym reliefie. Na wielkim parkiecie giedy
prno by szuka wrzawy poprzednich dni: wszyscy zawierzyli swj chwalebny sukces ub habica
porak pobawionemu uczu spojrzeniu Nathana. Po krtkiej chwili Nathan rzuci swoim maklerom,
otaczajcym Kolumn Rothschildw, wymowne spojrzenie. Maklerzy w milczeniu przepchnli si w
poblie stou transakcyjnego i tablicy notowa, rozpoczynajc sprzeda duych iloci obligacji rzdu
Wielkiej Brytanii. Na parkiecie zawrzao. Niektrzy zaczli szeptem przekazywa sobie informacj,
wikszo za wci staa bezradnie, nie wdzc, co czyni dalej. W tym momencie rzdowe obligacje,
warte kilkaset tysicy dolarw, niespodziewanie zostay wrzucone na st giedowy. Nastpi spadek ich
ceny. Chwil pniej kolejne wielkie oferty sprzeday, pdzc jedna za drug niczym morskie fale,
ldoway na stole giedowym. Cena obligacji rzdowych zacza raptownie spada. Zblia si krach.
Nathan, wci nie okazujc adnych emocji, sta spokojnie oparty o Kolumn Rothschildw. Na
parkiecie giedowym rozleg si w kocu dugo wyczekiwany gos: Rothschild wie! Rothschild wie!,
Wellington przegra bitw! Znajdujcy si w budynku ludzie, niczym raeni prdem, naparli na st
transaka()ly. Wyprzeda zamienia si w chaos. Zapanowaa panika. Ludzie nagle stracili resztki
zdrowego rozsdku, zaczli instynktownie robi to, co wszyscy wokoo. Kady z obecnych na parkiecie
pozby si wszystkich, teraz ju nic nie wartych, obligacji rzdowych, by odzyska cho ma cz ich
pierwotnej wartoci. W cigu kilku godzin szaleczej wyprzeday obligacje rzdu Wielkiej Brytanii
zamieniy si w stert mieci. Z ich ceny nominalnej pozostao jedynie pi procent6.
Nathan obserwowa te wydarzenia z najwysz obojtnoci. Nagle w jego spojrzeniu pojawi si
subtelny bysk, ktrego czowiek pozbawiony dugiej praktyki ycia giedowego nigdy nie byby w stanie
zrozumie. Tym razem sygna, ktry Nathan da swoim ludziom, by zdecydowanie inny. Otaczajcy go
maklerzy byskawicznie ruszyli do stow transakcyjnych, rozpoczynajc skup wszystkich obligacji

5
6

Eustace Mullins, The Secrets of the Federal Reserve - Tne London Connection, Staunton 1985, rozdz. 5.
Griffin, Descent into Slcwery, rozdz. 5.

rzdu Wielkiej Brytanii, na jakie tylko zdoali natrafi.

21 czerwca 1915 roku o godzinie jedenastej wieczorem, dugo wyczekiwany wysannik lorda
Wellingtona, Henry Percy, przyby do Londynu z wiadomoci: po trwajcej osiem godzin bitwie wielka
armia Napoleona zostaa doszcztnie rozbita, tracc ponad jedn trzeci onierzy. Francja bya na
kolanach! Anglia poznaa t wiadomo o ca dob pniej ni Nathan Rothschild, ktry w cigu owego
pamitnego dnia, w szalony sposb zdoa powikszy swj majtek ponad dwudziestokrotnie! Byo to
wicej ni czna suma zyskw, ktre udao mu si zdoby przez kilkanacie lat konfliktu midzy
Napoleonem a Angli.
Dziki Waterloo, Nathan za jednym posuniciem sta si najwikszym wierzycielem rzdu Wielkiej
Brytanii, od tego momentu zdobywajc pen kontrol nad emisj obligacji rzdowych i Bankiem Anglii.
Obligacje rzdu Wielkiej Brytanii byy niczym innym, jak wekslem wystawionym na poczet przyszych
podatkw pobieranych przez rzd. Cay dochd wniesiony do skarbu pastwa przez mieszkacw
Wielkiej Brytanii zmieni si w ukryty podatek, ktry ciga od ludzi bank Rothschildw. Wydatki
budetowe rzdu brytyjskiego byy zalene od emisji nowych obligacji skarbowych i moliwych do
zebrania dziki temu pienidzy. Innymi sowy, poniewa rzd Wielkiej Brytanii nie posiada prawa do
emisji wasnej waluty, by zmuszony poycza pienidze od prywatnych bankw i paci im odsetki w
wysokoci okoo omiu procent. Wszystkie odsetki i kapita byy rozliczane w zocie. Gromadzc w
swoich rkach wikszo obligacji rzdowych, Nathan Rothschild w rzeczywistoci zdoby moliwo
kontrolowania i stymulowania ich cen, praktycznie nadzorujc ca poda pienidza. Los gospodarczy
Wielkiej Brytanii znalaz si w twardym ucisku klanu Rothschildw.
W peni zadowolony z siebie Nathan wcale nie ukrywa dumy z faktu uzyskania kontroli nad Imperium
Brytyjskim:
Nie dbam o to, jaka marionetka jest umieszczana na tronie krlewskim, by panowa nad tym wielkim
imperium, nad ktrym nigdy nie zachodzi soce. Ten, kto kontroluje poda pienidza w Imperium
Brytyjskim, ten kontroluje Imperium Brytyjskie. A tym czowiekiem jestem ja!7
Historyczne to fortuny Rothschildw.
Tylko mniejszo potrafi zrozumie zasady dziaania tego systemu
[kredytowego]. Owa mniejszo to albo ludzie ogromnie zainteresowani

Cyt. za: Mullins, Tne Secrets ofthe Federal Reserye, rozdz. 5.

pyncymi ze korzyciami finansowymi, albo ludzie (politycy) uzalenieni

od jamuny, ktr system w zapewnia. Ludzie z tych dwch grup
spoecznych nigdy nam si nie przeciwstawi. Natomiast zdecydowana
wikszo ludzi nie jest w stanie zrozumie i poj owej wadzy i wyszoci
nad innymi, jak daje kapita wytworzony i pomnoony w tym systemie.
Ludzie ci znosz ucisk bez sowa skargi, bez cienia wiadomoci, bez
adnych podejrze wobec systemu, ktry przynosi szkod ich interesom.

list braci Rothschildw do bankierw z Nowego Jorku, 1863 rok.

Stary Rothschild dorasta w czasach gdy w Europie, przechodzcej gwatowne zmiany zwizane z
rewolucj przemysow, nastpi niespotykany dotd rozwj i czas prosperity usug bankowych. Nowe
praktyki, nowe mylenie o bankowoci rodem z Holandii i Anglii rozprzestrzenio si na ca Europ.
Wraz z powstaniem Banku Anglii w 1694 roku narodzio si nowe, zdecydowanie bardziej
skomplikowane - zarwno w teorii, jak i w praktyce - rozumienie istoty pienidza i jego zastosowania,
opracowane przez nie lkajcych si ryzyka bankierw.
W cigu caego XVII wieku teoria pienidza ulega gbokim przemianom. Od 1694 roku do roku 1776,
w ktrym opublikowano prac Adama Smitha Badania nad natur i przyczynami bogactwa narodw,
ilo papierowych pienidzy emitowanych przez banki po raz pierwszy przewyszya pozostajce w
obrocie monety i metale szlachetne8. Rewolucja przemysowa oznaczaa przede wszystkim byskawiczny
rozwj linii kolejowych, grnictwa, przemysu stoczniowego i mechanicznego, wkiennictwa,
przemysu zbrojeniowego i energetycznego. Te nowo powstae sektory przemysowe wymagay dopywu
pienidza, tworzc ogromny popyt, ktrego nie byy w stanie zaspokoi tradycyjne, mao wydajne i
majce ograniczon zdolno kredytow, banki zotnikw. Konflikt midzy nowymi gaziami przemysu
a starym system bankowym stawa si z dnia na dzie coraz ostrzejszy.
Rothschildowie, reprezentujc pokolenie nowych bankierw, uchwycili t jake wan, historyczn
szans i - w sposb najkorzystniejszy dla wasnych interesw - pokierowali rozwojem nowoczesnego
sektora finansowego, ktry zdecydowa o losie pozostaych, mniej lub bardziej wiadomych swojej
sytuacji ludzi.
W wyniku wojen domowych i zawirowa politycznych wstrzsajcych Wielk Brytani od roku 1625,

Glyn Davies, History of Money From Ancieni Times to The Present Day, Cardiff 2002, s. 257-258.

brytyjski skarbiec wieci pustkami. Gdy w 1689 roku Wilhelm III Oraski przybywa do Wielkiej
Brytanii, by obj tron krlewski (dziki maestwu z Mari Stuart, crk Jakuba II Stuarta), napotka
straszliwy baagan i kompletne bankructwo. Sytuacj pogarszaa dodatkowo prowadzona z Ludwikiem
XIV i Francj wojna. Wilhelm by zmuszony do poszukiwania pienidzy, o ktre desperacko prosi kogo
tylko si dao. Prbujc uchroni finanse pastwa przed cakowitym bankructwem, Wilham Paterson,
rzecznik i przywdca spoecznoci bankierw, zaproponowa krlowi nowe rozwizanie: wprowadzenie
pochodzcej z Holandii organizacji systemu finansowego. Jej istota polegaa na stworzeniu prywatnego
banku centralnego, Banku Anglii, ktry zapewniby krlowi cigy kredyt na jego gigantyczne wydatki.
Ten prywatny bank udzieli rzdowi brytyjskiemu poyczki na sum 1,2 miliona funtw w gotwce,
ktra staa si tzw. wiecznym dugiem. Roczne oprocentowanie poyczki dla rzdu wynosio osiem
procent, a koszt jego obsugi cztery tysice funtw rocznie. W ten sposb rzd szybko uzyska kredyt w
wysokoci ponad miliona funtw, pacc jedynie 100 tysicy rocznie; co wicej, bez koniecznoci spaty
caej poyczonej sumy. Oczywicie rzd musia dodatkowo wywiadczy bankowi kilka przysug, w tym
nada Bankowi Anglii wyczne prawo do emisji powiadczonych przez pastwo kwitw bankowych9.
Byo powszechnie wiadome, e najlepszym interesem dla zotniczych bankw bya emisja kwitw
bankowych, bdcych wekslami wystawianymi na zoto deponowane w bankach przez klientw.
Poniewa przenoszenie duych iloci zota byo niewygodne i niepraktyczne, dlatego takie rozwizanie
dawao ludziom moliwo korzystania z weksli zamiast fizycznego zota w transakcjach handlowych,
jak te ich wymian na zoto w bankach.
Czas upywa i ludzie stwierdzili, e nie jest konieczne cige deponowanie i wycofywanie zotych monet
z bankw. Z czasem wic owe weksle przeksztaciy si w rodek patniczy - walut. Sprytni bankierzy
zdali sobie spraw, e niewielu klientom w danym dniu zdarza si wycofa swoje zdeponowane zoto,
tak wic zaczli z wolna w tajemnicy wystawia weksle w formie oprocentowanych poyczek
potrzebujcym klientom. Gdy klienci zwracali ca poyczon sum wraz z odsetkami, bankierzy
odbierali weksle, a nastpnie w ukryciu niszczyli je. Wygldao to tak, jak gdyby nic si nie stao, a
jedynie odsetki spokojnie i stale wpyway do bankierskiego portfela. Im wikszy by zasig i
rozpowszechnienie kwitw (weksli) z danego banku, tym wikszy by odsetek akceptowanych wnioskw
o poyczk oraz osigane zyski. W przypadku Banku Anglii, zasig jego kwitowi liczba udzielanych
poyczek zdecydowanie przewyszay to, co robiy inne dziaajce banki. Zatwierdzone przez pastwo, a
wydawane przez Bank kwity bankowe stay si oficjaln walut pastwa.

Mullins, The Secrets ofthe Federal Reserve, rozdz. 5.

Gotwkowe udziay Banku Anglii zostay publicznie wystawione na sprzeda. Kady, kto zakupi
udziay za kwot wiksz ni dwa tysice funtw, otrzymywa prawo do objcia funkcji dyrektora w
radzie nadzorczej Banku. cznie 1330 osb zostao udziaowcami banku; 14 z nich objo funkcj
dyrektora w radzie nadzorczej - wrd nich znalaz si William Paterson10.
W roku 1694 krl Wilhelm I nada Bankowi Anglii pastwow koncesj. Tak oto narodzi si pierwszy
nowoczesny bank.
Podstawowym powodem, dla ktrego w ogle stworzono Bank Anglii, bya ch zamiany prywatnego
dugu krla i jego dworu w wieczny dug pastwowy pod hipotek wpyww uzyskiwanych z podatkw.
W wyniku istnienia dugu, Bank Anglii uzyska wyczne prawo do emisji pastwowej waluty. W
rezultacie krl mia pienidze na wojny i zabawy, rzd mia pienidze na to, by robi to, co chce, a
bankierzy udzielali gigantycznych, ale dobrze przemylanych poyczek, uzyskujc znaczce wpywy z
odsetek. Praktycznie wszystkich ten system zadowala, skoro na koszty caej operacji skaday si podatki
cigane od obywateli.
Jednake w wyniku uruchomienia tego nowego i potnego narzdzia deficyt budetowy rzdu zacz
gwatownie rosn. W latach 1670-1685 wpywy rzdu
Wykres 1. Dug skarbowy Wielkiej Brytanii w latach 1855-2002 Wielkiej Brytanii wyniosy 24,8 miliona
funtw.

W latach 1685-1700 wpywy budetowe zwikszyy si ponad dwukrotnie, osigajc 55,7 miliona
funtw, ale czna suma poyczek udzielonych rzdowi przez Bank Anglii wzrosa ponad

siedemnastokrotnie, z 800 tysicy do 13,8 miliona funtw10.

Wyjtkowo tego projekt.? polegaa na bezwzgldnym zwizaniu ze sob emisji pastwowej waluty i
dugu pastwa. Kiedy powstawaa potrzeba emisji nowych pienidzy, jedynym wyjciem by wzrost
zaduenia pastwa, co oznaczao, e cakowita spata pastwowego dugu rwnaaby si zniszczeniu
pastwowej waluty. Rynek pozostaby bez pienidza. W ten sposb rzd na zawsze zosta pozbawiony
moliwoci penej spaty owego zaduenia. Konieczno spacania odsetek, a take potrzeby wzrostu
gospodarczego, w nieunikniony sposb doprowadziy do ogromnego wzrostu popytu na pienidz.
Pienidze, w formie poyczek, pobierane byy w bankach. W rezultacie dug pastwa mg jedynie
rosn, a zyski pynce z odsetek paconych za pobierane poyczki ldoway w portfelach bankierw.
Natomiast ciar spaty owych odsetek ponosili jedynie zwykli ludzie.
Nic dziwnego wic, e rzd Wielkiej Brytanii nigdy nie spaci caego dugu. Do koca 2005 roku dug
publiczny tego kraju wzrs z 1,2 miliona funtw w 1694 roku do 525 miliardw, stanowic 42,8 procent
brytyjskiego PKB11.
Czy w sytuacji, w ktrej w gr wchodzia tak gigantyczna suma, ktokolwiek z rzdzcych miaby odwag
stan na drodze prywatnych bankw - zwaszcza jeli konsekwencj mogoby si sta cicie
krlewskiej gowy lub zamach na prezydenta?
Pierwsza sztaba zota Starego Rothschilda
23 lutego 1744 roku w ydowskiej dzielnicy we Frankfurcie na Menem przyszed na wiat Mayer
Amschel Bauer. Jego ojciec, Mojesz, by wdrownym zotnikiem i lichwiarzem. Przez dugie lata
prowadzi interesy i zarabia na ycie w Europie Wschodniej. Po narodzinach syna zdecydowa si osi
na stae we Frankfurcie. Ju od dziecistwa Mayer wyrnia si nadzwyczajn inteligencj, tote ojciec
powica mu ca swoj uwag, starannie i precyzyjnie przekazujc wiedz zwizan ze zotym
pienidzem i dziaalnoci kredytow. Kilka lat pniej, kiedy Mojesz zmar, zaledwie trzynastoletni
Mayer, zachcony przez wuja, przyby do Hanoweru, by terminowa w banku rodziny Oppenheimw12.
Mayer, wykorzystujc swoje nieprzecitne zdolnoci i cechy charakteru - inteligencj i pracowito bardzo szybko opanowa podstawowe umiejtnoci dotyczce dziaalnoci banku. W cigu siedmiu lat
pobytu w Hanowerze, niczym gbka nasikajca wod, byskawicznie przyswoi sobie powstae w Anglii
najbardziej zaawansowane i uyteczne techniki oraz sposoby zarzdzania bankiem.

10

Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 239.
www.statistics.gov.uk [w 2010 roku dug ten wynosi prawie 900 miliardw funtw, a wic ponad 60 procent PKB - przyp.
red.].
12
Griffin, Descent into Slavery, rozdz. 5.
11

Dziki wzorowej pracy, Mayer zosta awansowany na modszego partnera banku, co pozwolio mu
pozna wielu wpywowych klientw, midzy innymi generaa von Estorffa, ktry w przyszoci odegra
wielk rol w rozwoju kariery Mayera. W owym czasie Mayer uwiadomi sobie, e odsetki i
bezpieczestwo kredytw udzielanych rzdom czy wadcom s znacznie wysze od poyczek
udzielanych indywidualnym klientom. Nie tylko czna suma poyczanych pienidzy bya wysza, ale,
co najwaniejsze, zastawem dla udzielanych kredytw byy podatki cigane przez rzd. Ten nowy,
brytyjski system kredytowy, da Mayerowi wiele do mylenia. W jego umyle pojawia si cakowicie
nowa wizja przyszego systemu bankowego.
Mino kilka lat i mody Mayer powrci do rodzinnego Frankfurtu, by prowadzi, jak jego ojciec, interes
kredytodawcy. Jednoczenie zmieni swoje nazwisko na Rothschild (Rot w niemieckim oznacza kolor
czerwony, schild - tarcz). Niedugo potem doszy do radosne wieci. Ot jego dawny klient, genera
von Estorff, rwnie powrci do Frankfurtu, by obj pozycj na dworze ksicia Wilhelma. Genera von
Estorff by kolekcjonerem drogich monet, a tak si zoyo, e Mayer posiada, przekazywan z
pokolenia na pokolenie, gbok wiedz numizmatyczn. O staroytnych monetach potrafi rozprawia
tak swobodnie i zajmujco, jakby mwi o czonkach wasnej rodziny, czym cakowicie uwid generaa.
Jednak najbardziej uradowa von Estorffa fakt, e Mayer, zgodzi si sprzeda mu po niskiej cenie kilka
rzadko spotykanych, zotych monet. W rezultacie bardzo szybko sta si jednym z najbardziej zaufanych
ludzi generaa. Kalkulacje Mayera okazay si trafne: w niedugim czasie, dziki przyjani z generaem,
pozna wiele wanych osobistoci ksicego dworu. Wreszcie nadszed dzie, w ktrym, dziki
podszeptom generaa, na audiencj wezwa go sam ksi Wilhelm IX, landgraf Hesji-Kassel. Okazao
si, e ksi rwnie by zapalonym kolekcjonerem monet. Uywajc wyprbowanej metody, Mayer
bez trudu zdoby jego zaufanie.
Po kilkakrotnym zakupie od Mayera rzadko spotykanych zotych monet po bardzo niskich cenach, ksi
poczu si w obowizku w jaki sposb odwzajemni si bankierowi. Nie namylajc si dugo, wprost
zapyta go, czy potrzebuje jakiej pomocy w interesach. Nie tracc rzadko spotykanej okazji, Mayer bez
wahania zaproponowa swoj osob jako przyszego, oficjalnego, finansowego przedstawiciela dworu.
Jego marzenia w kocu si speniy. Wkrtce, 21 wrzenia 1769 roku mg umieci herb ksicy na
tablicy z wasnym imieniem. Wypisany zotymi literami napis brzmia: M.A. Rothschild, przedstawiciel
dworu ksicego14. Reputacja Mayera niepomiernie wzrosa, a interesy zaczy i coraz lepiej.
Sam ksi Wilhelm kocha pienidze niczym wasne ycie. W osiemnastowiecznej Europie znany by
jako czowiek interesu, posiadajcy najemn armi, ktr kady mg wypoyczy za odpowiedni
kwot, w celu zachowania pokoju. Wilhelm utrzymywa bliskie kontakty z wieloma panujcymi

dworami Europy; szczeglnie upodoba sobie stosunki handlowe z dworem brytyjskim. Wielka Brytania
prowadzia rozlege interesy na caym wiecie i czsto potrzebowaa wojska, aby zapewni ich
bezpieczestwo. Armia brytyjska bya nieliczna, a prawdopodobiestwo wysania jej do zamorskich
posiadoci mae. Jednak pienidze, ktrymi dysponowaa Wielka Brytania, byy olbrzymie. Brytyjski
rzd paci wic regularnie, bardzo rzadko zalegajc z nalenociami. Jako taki, by idealnym partnerem
w interesach ksicia Wilhelma. Warto wiedzie, e w latach pniejszych Stany Zjednoczone duo
czciej walczyy z niemieckimi onierzami w subie krla Anglii ni z wojskiem brytyjskim. Ksi
Wilhem zdoa zgromadzi ogromny majtek, odpowiadajcy dzisiejszym 20 miliardom dolarw. Nie
powinno wic dziwi przezwisko, jakim okrelali go jemu wspczeni: europejski, zimny jak stal, rekin
finansowy13.
Pod skrzydami ksicia Wilhelma Mayer Rothschild pracowicie i skutecznie prowadzi swoj dziaalno.
By w stanie zaatwi nawet najtrudniejsze sprawy, dziki czemu zdoby pene zaufanie ksicia. Nie
upyno wiele lat, kiedy wybucha rewolucja we Francji. Rewolucyjna fala stopniowo dotara do
pobliskich, rzdzonych przez monarchw krajw. Wilhelm zacz si niepokoi coraz bardziej,
obawiajc si reakcji, ktr rewolucja moga wywoa w Niemczech. Przede wszystkim lka si fali
przemocy i zamieszek, bandytw i rabusiw, ktrzy mogliby spldrowa jego majtek. Mayer, w
przeciwiestwie do ksicia Wilhelma, z radoci powita wiadomoci o wybuchu rewolucji, albowiem
powstaa w jej wyniku panika sprzyjaa jego interesom - handlowi zotymi monetami. Gdy ostrze
rewolucji skierowao si przeciw witemu Cesarstwu Narodu Niemieckiego, przecio ni wymiany
gospodarczej. Pojawi si problem blokady w handlu pomidzy Niemcami a Wielk Brytani. Ceny
artykuw importowanych gwatownie poszyboway w gr, a Mayer zarobi fortun na sprzedawanych
w Niemczech towarach przemycanych z Wielkiej Brytanii.
Mayer Rothschild zawsze by aktywnym czonkiem spoecznoci ydowskiej. Kadej soboty, po
zakoczonych modach w synagodze, Mayer zaprasza najmdrzejszych i najbardziej oczytanych
czonkw wsplnoty do swojego domu. Siadali razem i a do pnocy, popijajc wino, dyskutowali
szczegy swoich kolejnych posuni14. Mayer jest autorem synnego zdania: Tylko rodzina, ktra
wsplnie si modli, jest naprawd zwarta. By moe jest to odpowied na pytanie, ktre wielu ludzi
zadaje sobie do dzi, o rda zdolnoci Rothschildw do zdobywania kontroli i wadzy.
Do roku 1800 rodzina Rothschildw staa si jedn z najbogatszych ydowskich rodzin yjcych we
Frankfurcie. W tym samym roku Mayer uzyska tytu Agenta Dworu Imperialnego przyznany mu przez

13
14

Frederic Morton, The Rothschilds, London 1961, s. 40.

Ibid. s. 31.

Cesarza witego Cesarstwa Rzymskiego. Tytu ten da mu prawo do swobodnego prowadzenia

dziaalnoci gospodarczej na terenie caego Cesarstwa, jednoczenie zwalniajc go z podatkw i opat,
ktre pacili inni ydzi. Pracownicy jego firmy uzyskali przywilej-prawo do noszenia broni.
W 1803 roku zwizki finansowe pomidzy Mayerem Rothschildem i ksiciem Wilhelmem byy bardzo
bliskie, co umoliwio Mayerowi wejcie na kolejny szczebel w swojej karierze. Pomogo mu w tym
nastpujce wydarzenie. Jednym z kuzynw ksicia Wilhelma by krl Danii, ktry poprosi Wilhelma o
poyczk. Wilhelm, z obawy przed niewypacalnoci kuzyna, wymigiwa si od konkretnych obietnic.
Gdy Mayer dowiedzia si o cal i sprawie, uzna, i oto nadarza si znakomita okazja na zrobienie
dobrego interesu. Zaproponowa ksiciu nastpujce wyjcie z sytuacji: ksi wykada pienidze, Mayer
osobicie negocjuje umow z krlem Danii, a poyczka jest udzielana w imieniu rodziny Rothschildw,
ktrzy zyskuj prawo do udziau w czci odsetek. Ksi, po dokadnym przemyleniu caej sytuacji,
doszed do wniosku, e jest to dobre rozwizanie, skoro gwarantuje mu ono zysk, a wic odsetki, a
zarazem brak ryzyka utraty poyczonych pienidzy. Dla Mayera udzielenie kredytu rodzinie krlewskiej
byo spenieniem dugoletnich marze. Bya to okazja nie tylko do zapewnienia sobie stabilnych zwrotw
(odsetek od kredytu), ale rwnie niepowtarzalna szansa na podniesienie wasnego prestiu. Sprawa
poyczki dla krla Danii zakoczya si wielkim sukcesem. W nastpnych latach w ten sam sposb
Rothschild udzieli kolejno szeciu poyczek dworowi Danii. Reputacja Rothschilda ogromnie wzrosa, a
o jego szczeglnych, bliskich zwizkach z dworami krlewskimi i ksicymi zaczo by gono w caej
Europie.
Gdy Napoleon zdoby wadz we Francji, sprbowa przecign ksicia Wilhelma na swoj stron.
Wilhelm waha si, odwleka decyzj, pragnc wpierw przekona si, ktry z walczcych obozw jest
silniejszy i dopiero wtedy zgosi do akces. Zniecierpliwiony Napoleon ostatecznie ogosi, e rodzin
Hessen-Kassel naley wymaza z listy monarchw europejskich. Natychmiast po tej deklaracji armia
francuska wkroczya do Hesji. Ksi Wilhelm, zmuszony do poszukiwania azylu w Danii, tu przed
wyjazdem powierzy opiece Mayera Rothschilda znaczn sum pienidzy, rwnowarto dzisiejszych
trzech milionw dolarw1'. Te pienidze day Mayerowi si i presti, ktrej nigdy dotd nie posiada,
stajc si pierwsz symboliczn sztab zota, fundamentem przyszego imperium finansowego.
Ambicje Mayera daleko wykraczay poza zaoenie banku na wzr Banku Anglii. Zaraz po otrzymaniu
ksicych pienidzy, dziaajc niczym w obliczu wojny, Mayer rozpocz werbunek ludzi i wysyanie
armii na pola bitewne. Niczym pi ostrych strza rozesa piciu swoich synw do piciu
najwaniejszych centrw gospodarczych Europy. Najstarszy, Amschel, pozosta we Frankfurcie, Salomon
otworzy now lini frontu w Wiedniu, Nathan wyruszy do Anglii, by tam nadzorowa rodzinne interesy,

Karl do Neapolu, gdzie stworzy baz dla dalszych dziaa, a najmodszy z braci, Jakob, sprawujc piecz
nad paryskimi interesami rodziny, sta si jednoczenie odpowiedzialny za komunikacj pomidzy
brami. Tak oto dokona si pierwszy akt budowy niemajcego odpowiednika w historii, wielkiego
imperium finansowego.
Nathan Rothschild przejmuje wadz nad londyskim City.
Oni [Rothschildowie] zdominowali wiatowe rynki pienine, mona by rzec, e w istocie nadzoruj
wszelkie interesy. Rothschildowie wykorzystuj ca sum wpyww podatkowych w poudniowych
Woszech jako kapita hipoteczny. Krlowie i ministrowie ze wszystkich krajw Europy postpuj
tak, jak dyktuj im Rothschildowie15.
Benjamin Disareli, premier Wielkiej Brytanii, 1844 rok.

Londyskie City, serce tego ogromnego miasta, zajmuje powierzchni ponad 2,5 kilometra
kwadratowego. Poczwszy od XVIII wieku, City jest finansowym centrum Anglii i jednym z centrw
wiata. Posiada niezaleny system prawny i, podobnie jak Watykan, przypomina pastwo w pastwie. Na
tym malekim terytorium znajduj si centrale najwaniejszych grup finansowych wiata, wczajc w to
Bank Anglii. To tam jest wytwarzana jedna szsta PKB Wielkiej Brytanii. Ten, kto jest w stanie
ustanowi kontrol nad City, ten kontroluje ca Wielk Brytani.
Gdy Nathan przybywa do Wielkiej Brytanii, dugi konflikt brytyjsko-francuski wanie si rozpoczyna.
Oba kraje wprowadziy blokad handlow. Ceny towarw brytyjskich poszy w gr. Nathan i jego
przebywajcy we Francji modszy brat rozpoczli na szerok skal przemyt towarw z Anglii do Francji,
czerpic z tego olbrzymie zyski. Jaki czas pniej Nathan pozna Johna Harrisa, urzdnika z
brytyjskiego Ministerstwa Skarbu, uzyskujc ode informacje o cikiej sytuacji armii brytyjskiej w
Hiszpanii. W tym czasie armia Lorda Wellingtona bya przygotowana do ofensywy przeciwko Francji.
Jedynym kopotem bya jej fatalna sytuacja aprowizacyjna. Mimo i Wellington posiada gwarancje
rzdu Wielkiej Brytanii, wci nie potrafi przekona bankierw z Hiszpanii i Portugalii do przyjcia
weksli bankowych, ktre im oferowa. Armia Wellingtona pilnie potrzebowaa zota16.
Nathan wpad na niesamowity pomys. Postanowi za wszelk cen na zaistniaej sytuacji zarobi due
pienidze. Wpierw sprawdzi, jak aktualnie wyglda sytuacja poday zota. Szczliwym zbiegiem
okolicznoci wanie przyby transport zota nalecy do Kompanii Wschodnioindyjskiej. Zoto byo
15
16

Benjamin Disareli, Coningsby, New York 1968, s. 225 (pierwsze wydanie z 1844 roku).
Griffin, The Creaturefrom Jekyll Island, s. 224.

przygotowywane do sprzeday. Rzd Wielkiej Brytanii chcia dokona zakupu, powstrzymywaa go

jednak zbyt wysoka cena, postanowi wic nieco poczeka, Uczc na jej spadek. Gdy Nathan uwiadomi
sobie w czym rzecz, byskawicznie wyoy jako zastaw trzy miliony, ktre powierzy Rothschildom
ksi Wilhelm, a take pozostae pienidze zarobione na przemycie, i zawar umow o sprzeday zota z
Kompani Wschodnioindyjsk. Kupi cay transport, wart 800 tysicy funtw20. Tu po zakupie podnis
cen. Rzd brytyjski, widzc, e cena zota nie spada, ponaglany do dziaania rozpaczliw sytuacj armii
w Hiszpanii, nie mia wyjcia. Musia kupi zoto od Nathana Rothschilda po jeszcze wyszej ni
pierwotna cenie. Na tej transakcji Nathan zarobi gigantyczne pienidze.
Aby ca transakcj zakoczy ostatecznym sukcesem, naleao rozwiza jeszcze jeden problem dostarczy zoto armii Wellingtona. By to czas cisej blokady kontynentalnej prowadzonej przez
napoleosk Francj. W takiej sytuacji transport zota do Hiszpanii wiza si z olbrzymim ryzykiem i
rzd brytyjski by gotw zapaci ogromn sum za dostarczenie zota do celu. Nathan postanowi
rozwiza rwnie ten problem i dowie zoto na miejsce przeznaczenia. Skontaktowa si ze swoim
najmodszym bratem, dziewitnastoletnim Jakobem przebywajcym wwczas w Paryu. Dziaajc
zgodnie z instrukcjami Nathana, Jakob spotka si z francuskimi urzdnikami, informujc ich, e Nathan
planuje przetransportowa zoto do Francji. Gdyby rzd brytyjski dowiedzia si o planach Rothschilda, z
pewnoci wpadby w furi. Transport tak duej iloci kruszcu do Francji ogromnie osabiby brytyjskie
finanse i tym samym zdolno do prowadzenia wojny. Za to Francuzi, poznawszy zamiary Rothschilda,
niezmiernie si ucieszyli. Natychmiast wydano odpowiednie rozkazy. Pod eskort francuskiej policji
transport bezpiecznie dotar do Francji. Biorcy udzia w caym tym przekrcie francuscy urzdnicy
otrzymali za swoje milczenie wysokie apwki.
W ten sposb Nathan sprytnie uzyska pomoc od walczcych ze sob rzdw Wielkiej Brytanii i Francji.
I gdy z wielk pomp transport zmierza do paryskich bankw, Nathan, korzystajc z zaproszenia, na
bankiecie zorganizowanym przez francuski rzd, wydawa swoim wsppracownikom dyskretne
polecenie wymiany zota na monety, ktre mogy by zaakceptowane przez ksicia Wellingtona. Po
cichu, w sposb niezauwaalny dla nikogo, poprzez sie finansow Rothschildw, zoto ostatecznie
dotaro do znajdujcej si w Hiszpanii brytyjskiej armii. Caa historia i wyrafinowane metody uyte do
realizacji tej misji warte s hollywoodzkiego filmu.
Pewien pracujcy w Wielkiej Brytanii pruski dyplomata powiedzia: Sia, z jak Rothschildowie
oddziauj na miejscowy rynek finansowy, jest zdumiewajca. S zdolni do kontroli cen wymiany walut
w londyskim City. Wadza, ktr posiadaj jako bankierzy, jest ogromna. Gdy Nathan wpada w gniew,
Bank Anglii trzsie si ze strachu.

Pewnego razu, otrzymawszy od starszego brata Amschela czek wystawiony przez bank Rothschildw we
Frankfurcie, Nathan uda si do Banku Anglii, proszc o jego wymian na gotwk. Bank odmwi,
uzasadniajc swoj decyzj przepisami stanowicymi, e tylko czeki wystawione przez sam bank mog
podlega wymianie na gotwk. Nathan wpad w gniew. Rankiem nastpnego dnia, wraz z dziewicioma
pracownikami przynis do Banku Anglii stert wystawionych przez w bank czekw, domagajc si ich
natychmiastowej wymiany na zoto.
Tylko w tym jednym dniu rezerwy zota Banku Anglii istotnie si zmniejszyy Nastpnego dnia Nathan
powrci z jeszcze wiksz liczb czekw. Drcym gosem, jeden z dyrektorw banku zapyta Nathana,
jak dugo planuje wymienia czeki na zoto. Ten zimno odpowiedzia: Bank Anglii nie uznaje moich
czekw. Do czego jest mi wic potrzebny? Bank zwoa nadzwyczajn narad. Zaraz po niej, jeden z
wysoko postawionych dyrektorw' bardzo grzecznie poinformowa Nathana, e poczwszy od dzi, Bank
Anglii uzna za wielki zaszczyt wymian i akceptacj czekw wystawianych przez banki rodziny
Rothschildw.
Dziki bitwie pod Waterloo, za jednym posuniciem Nathan zdoby dominujc pozycj w londyskim
City i pochwyci gwn arteri gospodarcz Wielkiej Brytanii. Odtd emisja pienidza, ustalanie ceny
zota i inne najwaniejsze uprawnienia bankowe znalazy si w rkach rodziny Rothschildw.

Jakob Rothschild podbija Francj.

Gdy dany rzd jest zaleny od pienidzy bankierw, to wanie bankierzy, a nie przywdcy rzdu
kontroluj przebieg wydarze. Rka, ktra daje pienidze, zawsze jest waniejsza od rki, ktra je
bierze. Pienidz nie ma ojczyzny, finansici nie wiedz, czym jest cnota i mio ojczyzny, ich
jedynym celem jest osiganie zyskw21.
Napoleon Bonaparte, 1815 rok.

Pity syn Mayera Rothschilda, Jakob, w napoleoskiej Francji by odpowiedzialny za organizacj

lokalnej siatki Rothschildw i utrzymanie kontaktw z Angli - przez co naley take rozumie przemyt
brytyjskich towarw. Po pomylnej finalizacji transportu zota oraz wykupie obligacji rzdu brytyjskiego,
Jakob sta si we Francji znan osobistoci. W Paryu powoa do ycia bank Rothschildw, za pomoc
ktrego sekretnie wspiera rewolucj w Hiszpanii.
W 1817 roku, po bitwie pod Waterloo, Francja utracia wiele ziem niegdy podbitych przez Napoleona.
W polityce nastpio skostnienie, a sytuacja gospodarcza kraju ulegaa stopniowemu pogarszaniu. Rzd

Ludwika XVIII poszukiwa nowych kredytw, liczc, e dziki nim ustabilizuje sytuacj finansow
skarbu pastwa. W tym czasie, jeden z francuskich bankw wraz z brytyjskim Barings Bank otrzymay
prawo do udziau w wielkim projekcie finansowym rzdu. Niespodziewanie bank Rothschildw, ktry
cieszy si wspania reputacj, zosta pominity. Jakob Rothschild by oburzony. W roku 1818, w
wyniku wzrostu cen wyemitowanych rok wczeniej obligacji, zarwno w Paryu, jak i w innych
europejskich miastach, francuski rzd poczu sodki smak pienidzy i zacz planowa drug emisj
obligacji. Tym razem rwnie projekt mia by realizowany przez dwa wspomniane wyej banki. Mimo
usilnych prb, bracia Rothschildowie nie zdoali zdoby nawet p procenta zyskw. Okazao si e
francuska arystokracja, przykadajca szczegln wag do kwestii krwi i pochodzenia, uwaa
Rothschildw za kolejn z licznej rzeszy nowobogackich rodzin. Uprzedzeni do Rothschildw
arystokraci nie yczyli sobie wchodzi z nimi w adne stosunki biznesowe. Tak wic, mimo sawy,
pienidzy i luksusowego trybu ycia, pozycja spoeczna Rothschildw w Paryu wci nie bya wysoka,
co doprowadzao bezradnego Jakoba do wciekoci.
Jakob i jego bracia rozpoczli intensywne poszukiwanie moliwoci zablokowania rzdowych i
arystokratycznych planw. Zadanie uatwi im fakt, e wynioso francuskiej szlachty bya mao
roztropna i wynikaa z lekcewaenia nadzwyczajnych zdolnoci i moliwoci finansowych
Rothschildw. Mona by rzec, e talent Rothschildw do strategicznego planowania operacji
finansowych i wynikajce std sukcesy w niczym nie ustpoway zdolnociom Napoleona do
prowadzenia operacji wojennych.
Niespodziewanie, 5 listopada 1818 roku stabilnie rosnca cena obligacji rzdu Francji, z niewyjanionych
przyczyn zacza gwatownie spada. Bardzo szybko nie tylko kursy rzdowych papierw
wartociowych, ale te innych obligacji zaczy odnotowywa rnej wielkoci spadki. Inwestorzy
giedowi rozpoczli niekoczce si dyskusje na temat przyczyn tego stanu rzeczy. Czas upywa, a
sytuacja nie ulegaa poprawie. Wrcz przeciwnie, pogarszaa si z dnia na dzie17. W budynku giedy
teorie wyjaniajce wypadki z ostatnich dni stopniowo przerodziy si w zbir najbardziej dziwacznych
domysw i plotek. Kto powiedzia, e Napoleon przygotowuje si do kolejnego powrotu, kto inny, e
dochody skarbu z tytuu podatkw nie wystarczaj na pokrycie odsetek, jeszcze inny zamartwia si, e
zblia si nowa wielka wojna.
Atmosfera na dworze Ludwika XVIII bya napita. Wszyscy zdawali sobie spraw, i utrzymujcy si
spadek kursu rzdowych obligacji grozi brakiem rodkw na pokrycie przyszych wydatkw

17

Griffin, Descent into Slavery, rozdz. 5.

budetowych. Na twarzach francuskich arystokratw pojawi si cierpki umiech. Kady zastanawia si

nad przyszoci kraju. Tylko dwoje ludzi chodno obserwowao przebieg wypadkw: byli to Jakob i jego
starszy brat Karl.
Wiedza o wydarzeniach, ktre wczeniej miay miejsce w Anglii, powoli zacza skania niektrych do
podejrzewania wanie Rothschildw o sterowanie rynkiem obligacji. Prawdziwy przebieg wypadkw
wyglda nastpujco: od padziernika 1818 roku Rothschildowie, wykorzystujc swoje obfite zasoby
finansowe, rozpoczli cichy skup francuskich obligacji na wszystkich wanych giedach Europy. Cena
obligacji rzdu Francji sza w gr. Nastpnie, poczynajc od 5 listopada, Rothschildowie nagle
uruchomili wielk wyprzeda, rzucajc na rynki ogromn liczb zakupionych wczeniej obligacji i
doprowadzajc tym samym do wielkiej paniki giedowej.
Widzc, jak cena obligacji rzdowych, niczym kamie rzucony w przepa, gwatownie spada, Ludwik
XVIII zacz zdawa sobie spraw, e wraz z cen obligacji na dno przepaci zmierza rwnie jego
korona. Wwczas jeden z agentw rodziny Rothschildw przekaza krlowi list. W licie tym Rothschild
zasugerowa krlowi proste rozwizanie: czemu nie sprbowa i nie wykorzysta pomocy bogatego
domu Rothschildw, by uratowa sytuacj? Targany rozterkami Ludwik XVIII porzuci arystokratyczne
uprzedzenia i zapominajc o swojej krlewskiej pozycji wezwa Rothschildw na audiencj. Atmosfera
w Paacu Elizejskim zmienia si cakowicie. Po dugim okresie ostracyzmu ze strony arystokracji,
Rothschildowie byli teraz witani z umiechem i traktowani z szacunkiem.
Tak jak mona byo si spodziewa, Jakob i jego bracia wkrtce podjli stosowne kroki. Zatrzymujc
spadek cen obligacji i ratujc je od pewnego krachu, stali si swego rodzaju centrum, na ktre skierowa
si peen wdzicznoci i uznania wzrok caego kraju. Wszyscy byli przekonani, e to wanie
Rothschildowie uratowali osabion militarn klsk Francj przed nieuchronnym kryzysem
gospodarczym. Tysice pochwa i pachncych bukietw wprawiay Jakoba i jego braci w stan upojenia.
Rothschildowie zmienili swj zewntrzny wizerunek, od tej pory ubierajc si gustownie, zgodnie z
najnowszymi trendami paryskiej mody. Ich bank sta si miejscem, gdzie klienci przecigali si w
staraniach o poyczki.
W ten sposb rodzina Rothschildw zdobya cakowit kontrol nad francuskimi finansami. Majtek
Jakoba Rothschilda osign zawrotn kwot 60 miliardw frankw. Tylko jeden czowiek we Francji
posiada wicej ni Rothschild - tym czowiekiem by sam krl, ktrego majtek siga 80 miliardw
frankw. czny majtek pozostaych francuskich bankierw by mniejszy o okoo 150 milionw
frankw od majtku Rothschilda. Rzecz jasna, tak ogromne pienidze zagwarantoway Rothschildom
posiadanie trudnej do opisania wadzy, ktra pozwalaa im odwoywa nawet gabinety rzdowe. Byo na

przykad powszechnie wiadomo, e za dymisj rzdu Louisa Thiersa sta Jakob Rothschild23
Salomon zdobywa wadz w Austrii.
W ich oczach nie ma wojny, nie ma pokoju, brak jest sloganw, brak deklaracji, nie ma te ani
ofiar, ani chway. Nie przykadaj wagi do wartoci, ktre tak silnie kopocz yjcych. W ich
oczach istniej tylko kamienne schody prowadzce ku ludziom wadzy - ksi Wilhelm by jednym
z nich, a nastpnym by Metternich.
Frederic Morton24

Salomon by drugim synem Mayera Rothschilda. Przez dugi czas peni funkcj koordynatora w
komunikacji pomidzy poszczeglnymi bankami rodziny. Posiada talent, wyrniajcy go spord braci.
By urodzonym dyplomat, zwraca wielk uwag na jzyk, ktrym si posugiwa, by ekspertem w
prawieniu komplementw. Tak oto ocenia Salomona jeden z utrzymujcych z nim kontakty bankierw:
Ludziom robio si nieprzyjemnie, tracili dobry nastrj, gdy opuszczali jego towarzystwo. To wanie
posiadanie tych zdolnoci przesdzio o decyzji braci. Salomon zosta wysany do Austrii, Wiednia, serca
Europy, z misj otwarcia banku rodziny.
W owym czasie Wiede by politycznym centrum Europy, a praktycznie wszystkie waniejsze dwory
spokrewnione byy z panujc w Austrii dynasti Habsburgw, dworem panujcym witego Cesarstwa
Rzymskiego. Habsburgowie rzdzili na terytoriach dzisiejszej Austrii, Niemiec, pnocnych Woch,
Szwajcarii, Belgii, Holandii, Luksemburga, Czech, Sowenii i wschodniej Francji przez dugi okres okoo
400 lat. Bya to wwczas najstarsza z europejskich dynastii.
Wojny napoleoskie pooyy kres istnieniu witego Cesarstwa Rzymskiego, jednake jego
spadkobiercy w Austrii wci sprawowali kontrol na rodkow Europ i z wyszoci spogldali na
pozostae, panujce dwory. Obraz w naley uzupeni o bardzo siln pozycj katolicyzmu w Austrii,
ktry czyni system spoeczny w monarchii habsburskiej bardziej skostniaym ni w przypadku Anglii,
gdzie dominujc pozycj zdoby protestantyzm. Nawizywanie kontaktw i wsppracy z tak dumn,
przekonan o wasnej wyszoci i pen pogardy dla ludzi niszych stanw cesarsk arystokracj
wydawao si znacznie trudniejsze ni, na przykad, kontakty z ksiciem Wilhelmem. Mimo e
Rothschildowie kilkakrotnie wchodzili w kontakty handlowe z dworem Habsburgw, wci jednak
pozostawali poza krgiem zaufania. Drzwi na salony wadzy nadal pozostaway przed nimi zamknite.
Po zakoczeniu wojen napoleoskich, gdy Salomon postanowi ponownie sprbowa wej do wiata
wiedeskiej finansjery, dziaa ju w odmiennej sytuacji. Rothschildowie zdobyli w tym czasie mocn

pozycj w Europie. O ich sile finansowej i wykorzystaniu konfliktu francusko-brytyjskiego byo gono
na caym kontynencie. Mimo to, Salomon nie odway si na bezporedni prb kontaktu z
Habsburgami. Uy innej metody, porednika - tzw. kamiennych schodw by nawiza ten upragniony
kontakt. Tymi schodami okaza si znany dziewitnastowieczny dyplomata austriacki, hrabia Klemens
von Metternich.
Po zakoczeniu Wojen Napoleoskich, Europa wesza w najduszy w XIX stuleciu okres pokoju,
ktrego gwarantem by System Wiedeski z Mettemichem w roli gwnego architekta. W tym czasie,
otoczona przez potnych nieprzyjaci Austria, saba militarnie i ekonomicznie. By ratowa jej
zagroon pozycj na kontynencie, Metternich maksymalnie wykorzysta tzw. polityk rwnowagi.
Posugujc si resztkami prestiu cesarskiego dworu Habsburgw, zdoa przycign w orbit swoich
wpyww Rosj i Prusy, by zawrze z nimi wite Przymierze. Celem Przymierza byo nie tylko
powstrzymanie ewentualnej francuskiej ekspansji na wschd, ale rwnie zdobycie kontroli nad
rosncym wpywem Rosji, ktrej obawiay si Austria i Prusy, oraz stworzenie systemu skutecznie
hamujcego wzrost fali nastrojw wolnociowych i niepodlegociowych. Metternich kalkulowa, e
dziki Przymierzu konflikty narodowociowe w Austrii nie wymkn si spod kontroli, a kraj zachowa
integralno terytorialn.
W roku 1818 w Akwizgranie odbya si jedna z wielu konferencji dyplomatycznych, dotyczcych
przyszoci Europy. Przedstawiciele Wielkiej Brytanii, Rosji, Austrii, Prus i Francji zadecydowali o
wysokoci reparacji wojennych, ktre miaa zapaci Francja, oraz o wycofaniu wojsk sojuszniczych z jej
terytorium. Salomon i Karl Rothschildowie rwnie wzili udzia w tej konferencji. Wykorzystujc
blisk znajomo z praw rk Matternicha, Friedrichem von Gentzem, Salomon zosta przedstawiony
temu pierwszemu. Bardzo szybko zaprzyjanili si ze sob, czerpic nieskrywan przyjemno ze
wsplnych rozmw na kady moliwy temat. W istocie Metternich, wiadom siy finansowej domu
Rothschildw, zamierza poprosi ich o du poyczk. Jeszcze blisze stosunki nawiza Salomon z
samym Gentzem, z ktrym niemal si nie rozstawa.
Dziki rekomendacji Metternicha i Gentza, jak rwnie powszechnie znanym w wiecie wielkich
finansw i polityki bliskim relacjom handlowym z ksiciem Hesji Wilhelmem czy krlem Danii,
Salomonowi ostatecznie udao si przeskoczy nad wysokim murem oddzielajcym go od Habsburgw.
Dwr cesarski rozpocz stae, systematyczne zaciganie poyczek i emitowanie obligacji w banku
Rothschildw. W niedugim czasie Salomon sta si jednym z zaufanych czonkw wewntrznego krgu
cesarskich przyjaci. W 1822 roku dwr cesarski nada Rothschildom (z wyjtkiem Nathana) tytuy
szlacheckie.

Poyczane od Rothschildw pienidze pozwoliy Metternichowi zwikszy rol Austrii w polityce

europejskiej. Hrabia czsto wysya armi w zapalne punkty kontynentu, by w ten sposb cementowa
pokj i stabilizacj. Te dziaania doprowadziy do tego, e skarb Austrii wpad w gbokie i grzskie
bagno dugu. Odtd Habsburgowie jeszcze bardziej potrzebowali Rothschildowskiej pomocy. Tak wic,
cho lata 1814-1848, przeszy do historii jako epoka Metternicha, faktyczn kontrol nad jego
dziaaniami sprawowali Rothschildowie.
W 1822 roku Metternich, Gentz, a take Salomon, Jakob i Karl Rothschildowie wzili udzia w zwoanej
w Weronie konferencji. Tu po jej zakoczeniu, Rothschildowie otrzymali gwarantujce im obfite zyski
prawo do subsydiowania nowego projektu budowy linii kolejowych w rodkowej Europie. Mieszkacy
Austrii stawali si coraz bardziej wiadomi obecnoci Rothschildw i ich rosncych wpyww. Z ust do
ust powtarzano sobie nastpujcy dowcip: Austria ma cesarza Ferdynanda i krla Salomona. W1843
roku Salomon przej kompanie grnicze w Witkowicach oraz austrowgierskie zakady hutnicze. W
owym czasie obie firmy znajdoway si w pierwszej dziesitce najwikszych zakadw przemysowych
wiata. Do roku 1848 Salomon zdominowa finanse i gospodark Austrii.
Tarcza Rothschildw nad Niemcami i Wochami.
Po wycofaniu armii napoleoskich z Niemiec nastpi proces czenia si ze sob istniejcych dotd 300
maych feudalnych pastewek, czego efektem byo 30 stosunkowo duych pastw, ktre sformoway
federacj. Mieszkajcy na stae we Frankfurcie stary Amschel Rothschild zosta mianowany pierwszym
sekretarzem skarbu federacji, a w roku 1822 otrzyma tytu szlachecki z rk cesarza Austrii. Frankfurcki
bank Rothschildw sta si centrum finansowym Niemiec. Amschela trapi jednak powany problem brak mskiego potomka - tote obdarza szczeglnym uczuciem i wsparciem utalentowan modzie.
Jednym z faworytw Amschela by przyszy elazny Kanclerz Niemiec, Otto von Bismarck.
Relacje pomidzy Amschelem i Bismarckiem przypominay stosunki ojciec- -syn. Po mierci Amschela
Bismarck podtrzymywa bliskie zwizki z rodzin Rothschildw. Jednym z bankierw, ktry zdoby
saw i wadz dziki bliskim zwizkom z Rothschildami, by, pozostajcy w cieniu Bismarcka, Samuel
Bleichroder18.
Karl wydawa si najbardziej przecitny spord braci Rothschildw. Peni funkcje zwizane przede
wszystkim z przekazywaniem wiadomoci i przesyek na terenie caej Europy. Zaraz po udzieleniu
pomocy najmodszemu bratu, Jakobowi, ktry osign spektakularne zwycistwo w bitwie o obligacje
rzdu francuskiego, Karl otrzyma od Nathana nowe zadanie - stworzenie banku rodziny we woskim
18

Griffin, Descent into Slavery, rozdz. 5.

Neapolu. We Woszech Karl, ku zaskoczeniu pozostaych braci, bysn talentem. Nie tylko pomg
Metternichowi w wysaniu do tego kraju kontyngentu armii austriackiej, ktry zdusi ruchy rewolucyjne,
ale, wykorzystujc nadzwyczajne metody nacisku politycznego, zmusi lokalne rzdy do pokrycia
wszystkich kosztw dziaa i pobytu okupacyjnej armii. Pomg te swojemu przyjacielowi Luigiemu de
Medici w zdobyciu funkcji ministra skarbu w lokalnym neapolitaskim rzdzie. Stopniowo Karl stawa
si gwnym filarem finansowym dworu Woch, a jego wpyw rs na caym Pwyspie Apeniskim.
Nawiza rwnie kontakty handlowe ze Stolic Apostolsk. Pewnego dnia, podczas audiencji w
Watykanie, papie Grzegorz XVI zama obowizujc etykiet, podajc Karlowi do z papieskim
piercieniem do pocaunku. W takiej sytuacji papie zazwyczaj wyciga do goci stop.
Finansowe Imperium Rothschildw.
Tak dugo, jak wy, bracia dziaacie wsplnie, nie ma na wiecie nic nawet jednego banku, ktry
mgby stanowi dla was konkurencj, wyrzdzi wam krzywd, czy te zarobi na was due
pienidze. Razem stanowicie nadzwyczajn si, z ktr nie moe si rwna aden z istniejcych
na wiecie bankw.
Henry Davidson w licie do Nathana Rothschilda, 6 czerwca 1814 roku19.
W 1812 roku, tu przed mierci, stary Rothschild pozostawi cisy testament, ktry obejmowa
nastpujce punkty:
1.

We wszystkich bankach rodziny funkcje kierownicze musz by sprawowane przez zaufanych

czonkw wewntrznego krgu, zatrudnianie ludzi spoza niego jest zakazane. Tylko mscy czonkowie
rodziny mog prowadzi jej interesy.
2.

Maestwa czonkw rodziny mog by zawierane tylko midzy kuzynami, aby unikn

rozproszenia i odpywu majtku [z pocztku ta zasada bya cile przestrzegana, pniej nieco j
zagodzono, dopuszczajc zwizki maeskie z rodzinami wanych ydowskich bankierw].
3.

Obowizuje absolutny zakaz ujawniania wartoci i rodkw trwaych istniejcego majtku.

4.

W trakcie spraw spadkowych obowizuje zakaz zatrudniania prawnikw.

5.

Najstarszy syn z kadej z rodzin ma by jej przywdc. Sytuacja ta moe ulec zmianie i modszy

syn moe przej t funkcj tylko wwczas, jeli cay klan wyrazi na to zgod.
Kady, kto omieli si zama ktr z powyszych zasad, ma zosta pozbawiony prawa do spadku20.

19

N.M.V. Rothschild, The Shadow ofa GreatMan, London 1982, s. 6.

Istnieje w Chinach powiedzenie, ktre brzmi: Jeli bracia wsplnie d do celu, s w stanie przeama
metalow monet*. Poprzez cis kontrol zawieranych maestw, Rothschildowie skutecznie chronili
przed rozproszeniem majtek rodzinny. W cigu kolejnych 100 lat w rodzinie Rothschildw zawarto 18
maestw, z czego 16 midzy kuzynami pierwszego stopnia.
Wedug szacunkw, okoo 1850 roku czna warto majtku zgromadzonego przez Rothschildw
wynosia rwnowarto szeciu miliardw dolarw. Jeliby warto t pomnoy o roczn stop zyskw,
wynoszca sze procent, po 150 latach majtek Rothschildw bez problemu przekroczyby warto 50
bilionw dolarw. Wedle niektrych szacunkw na pocztku XX wieku czna warto majtku
kontrolowanego przez Rothschildw wynosia poow wartoci caego majtku wiata21.
Banki Rothschildw znajdoway si we wszystkich wanych miastach Europy. Ich wasny, niezaleny
system zbierania i obiegu informacji dziaa szybko i wydajnie. Tak wydajnie, e nawet dwory panujce
czy wysoko postawieni arystokraci korzystali z niego, aby sekretnie i szybko przekaza przesyki bd
wiadomoci. Rothschildowie stworzyli pierwszy midzynarodowy system rozliczeniowy, korzystajc z
moliwoci kontroli cen zota na wiatowych rynkach, system niewymagajcy fizycznego transportu
zota.
Rothschildowie, jak nikt inny na wiecie, dogbnie zrozumieli prawdziwe znaczenie zota. Gdy w 2004
roku ogosili wycofanie si z systemu ustalania cen zota na londyskiej giedzie, w istocie,
uniezaleniajc si od cen zota, po cichu cofali si przed zbliajcym si, niemajcym precedensu w
historii wiata, finansowym tsunami. Istniejce zagroenia s bowiem powane: ciko zaduona
gospodarka dolarowa, ryzyko wynikajce z nadchodzcego kryzysu, ktry moe dotkn wiatowy
system walutowy, moliwo wyczyszczenia wiatowego systemu rezerw walutowych, wykorzystanie
nagromadzonego w ostatnich latach i ulokowanego w rezerwach zota bogactwa krajw azjatyckich w
celu jego redystrybucji wrd przyszych zwycizcw, ponowny atak na fundusze giedowe, ktrego
celem nie bdzie tym razem funt czy waluty azjatyckie, ale gwny filar wiatowej wymiany
gospodarczej - dolar amerykaski.
Mwic wprost: dla bankierw wojna to dar niebios, gdy wymagajca dugiej budowy infrastruktura i
kosztowne zasoby w czasie wojny potrafi momentalnie ulotni si niczym dym z popiou. Walczce
strony gotowe s zapaci dowoln cen, byle tylko osign zwycistwo, tote gdy konflikt dobiega
koca, bez wzgldu na kocowy wynik, kady rzd wpada w puapk gigantycznego dugu. W cigu 121

20
Grillin, Descent into Skwery, rozdz. 5.
* Oznacza to zdolno dokonania rzeczy pozornie niemoliwych (przyp. tum.).
21
Ted Flynn, Hope ofthe Wicked, Herndon 2000, s. 38.

lat, jakie miny od czasu powoania Banku Anglii a do koca wojen napoleoskich (1694-1815),
Wielka Brytania przez 56 lat toczya wojny, a przez poow pozostaego czasu przygotowywaa si do
nich.
Planowanie i wspieranie konfliktw zbrojnych ley w fundamentalnym interesie bankierw - i nie inaczej
jest w przypadku Rothschildw. Poczynajc od rewolucji francuskiej a do I wojny wiatowej, przez
wszystkie nowoytne konflikty zbrojne, na zapleczu zmaga wojennych prawie zawsze pojawia si ich
cie. A do dzi Rothschildowie s najwikszymi wierzycielami gwnych rozwinitych pastw
Zachodu. ona starego Rothschilda, Gutle Schnaper, tu przed mierci powiedziaa: Gdyby moi
synowe nie chcieli wojen, nie byoby nikogo, kto by je kocha.
W poowie XIX wieku, w krajach takich jak Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Austria czy Wochy,
prawo do emisji znalazo si pod kontrol rodziny Rothschildw. wita wadza szlachty zostaa wyparta
przez wit wadz zota. W tym czasie, drugi brzeg Oceanu Atlantyckiego - pikny, prosperujcy i
bogaty kontynent - budzi coraz wiksze zainteresowanie rodziny.

ROZDZIA II Wojna stuletnia: bankierzy kontra prezydenci USA.

Mam dwch potnych wrogw: stojc przed moim obliczem armi
Poudnia oraz znajdujce si za moimi plecami instytucje finansowe. Z
tych dwch nieprzyjaci, drugi jest zdecydowanie bardziej niebezpieczny.
Widz, jak zblia si przyszy kryzys, na myl o ktrym wstrzsaj mn
dreszcze. yj pod ciarem obaw, lkajc si o bezpieczestwo kraju.
Pienidz wci rzdzi, czynic krzywd zwykym ludziom, a w chwili, gdy
cae bogactwo zostanie skupione w rku maej grupki, los naszej Republiki
bdzie przypiecztowany. Mj niepokj o bezpieczestwo tego pastwa jest
wikszy ni kiedykolwiek i przewysza obawy o wynik wojny.

Abraham Lincoln, szesnasty prezydent USA29

Klucz do rozdziau.
Gdyby przyj, e historia Chin koncentruje si i rozwija wok konfliktu o wadz polityczn, to
nieznajomo intencji i planw cesarskich uniemoliwiaaby prawdziwy wgld w istot chiskich
dziejw. A poniewa wspczesna historia pastw Zachodu cile zwizana jest z rol pienidza, zatem
brak wiedzy o manewrach stosowanych przez tych, od ktrych pienidz zaley, nie pozwalaby
zrozumie dziejw Zachodu.
Historia Stanw Zjednoczonych pena jest spiskw i interwencji potg midzynarodowych, w tym
midzynarodowej finansjery, ktrej dziaania, takie choby jak wnikanie do systemu finansowego USA
czy podwaanie porzdku spoecznego i politycznego, budz niepokj i zdumienie, tym bardziej e
wiedza na ich temat jest bliska zeru.
Proces projektowania i budowy demokracji koncentrowa si przede wszystkim wok skutecznego
oporu wobec niebezpieczestwa powrotu dawnych, despotycznych elit feudalnych. I - mona by rzec pod tym wzgldem Amerykanie odnieli sukces. Jednake ustrj demokratyczny nie mia odpornoci na
nowo powstaego, miertelnego wirusa, jakim jest wadza pienidza.
Nowo powstay system musia zmierzy si z grob, polegajc na tym e midzynarodowa finansjera
moe zdoby, poprzez wykorzystanie prawa do emisji waluty, pen kontrol nad caym pastwem.
Niestety, istniay powane bdy w ocenie tego niebezpieczestwa i formuowaniu strategii zapobiegania
mu. W cigu 100 lat historii USA, rwnie w trakcie wojny secesyjnej, potne grupy finansowe i

wybrany demokratycznie rzd USA toczyy ze sob zaarty konflikt, ktrego sednem byo ustanowienie
systemu finansowego opartego o prywatny bank centralny. W tym czasie przeprowadzono seri
zamachw na ycie siedmiu prezydentw USA, ycie stracio te wielu czonkw Kongresu. Jeden z
badaczy historii USA stwierdzi, e liczba zamachw na ycie prezydentw USA jest wiksza od liczby
onierzy polegych na pierwszej linii podczas ldowania w Normandii.
Wraz z postpujcym penym otwarciem finansowym Chin na wiat, midzynarodowi bankierzy
przenikaj do wiata chiskich finansw. Czy historia, ktra wczoraj rozegraa si na Zachodzie, dzi
powtrzy si w Chinach?
Zamach na Lincolna.
W pitkowy wieczr, 14 kwietnia 1865 roku, po czterech latach okrutnej wyczerpujcej wojny, prezydent
Abraham Lincoln powita radosne wieci o zwycistwie. Pi dni wczeniej, dowodzona przez generaa
Roberta Lee armia Poudnia skapitulowaa przed armi Pnocy generaa Ulyssesa Granta. yjcy w
nieustannym napiciu Lincoln mg wreszcie pozwoli sobie na chwil odprenia. W dobrym nastroju
przyby do teatru Forda w Waszyngtonie, aby obejrze wieczorne przedstawienie. O 22:15 zabjca
wszed do niestrzeonej loy prezydenckiej i z odlegoci nie wikszej ni pi centymetrw, z pistoletu o
duym kalibrze, odda strzay w ty gowy prezydenta. Postrzelony Lincoln run na podog. Nastpnego
dnia wczenie rano prezydent zmar.
Zabjc by znany aktor John Wilkes Booth, ktry zaraz po zamachu uciek z miejsca zbrodni. Mwi si,
e 26 kwietnia zabjca zosta zastrzelony podczas prby ucieczki. W jego karecie znaleziono wiele
zapisanych szyfrem depesz oraz przedmioty osobiste nalece do czowieka o nazwisku Judah Benjamin.
Benjamin w przeszoci peni funkcj ministra obrony, a nastpnie sekretarza stanu w rzdzie Poudnia.
Prcz tego, by znan i wpywow osobistoci w krgach finansowych Poudnia, z racji swoich bliskich
i poufnych kontaktw z wielkimi bankierami Europy. Judah Benjamin zbieg do Anglii.
Za zamachem na ycie Lincolna staa rozlega sie konspiratorw. Z duym prawdopodobiestwem
mona postawi hipotez, e w spisek zaangaowani byli czonkowie prezydenckiego gabinetu oraz
bankierzy z Nowego Jorku i Filadelfii, a take wysoko postawieni czonkowie rzdu Poudnia, wydawcy
gazet z Nowego Jorku i radykaowie z Pnocy.
W tamtym czasie krya nastpujca wersja wydarze: Booth nie zosta zabity, lecz wypuszczono go.
Odnalezione i pochowane ciao naleao do. jego wsplnika. Potny minister obrony Edwin Santon,
wykorzystujc swoje prerogatywy, roztoczy nad ledztwem cis kontrol, starajc si nie dopuci, aby
prawda ujrzaa wiato dzienne. Z czasem powysz wersj zaczto traktowa jako jedn z wielu

fantastycznych teorii spiskowych. Jednake, kiedy w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku

odtajniono i odszyfrowano cz materiaw Departamentu Obrony, historycy odkryli zaskakujc
zbieno midzy opisan tu obiegow wersj wydarze, a tym, co stao si naprawd.
Pierwszym z historykw, ktry rozpocz prace nad tymi zaskakujcymi dokumentami, by Otto
Eisenschmil. Jego opublikowana w latach czterdziestych XX wieku ksika In the Shadow of Lincolns
Death wywoaa bardzo ywe reakcje. Jaki czas pniej Theodore Roscoe w gonych pracach
opublikowa wyniki wasnego ledztwa dotyczcego mierci Lincolna*. Roscoe pisa:
Wiele dziewitnastowiecznych bada historycznych dotyczcych zabjstwa Lincolna przedstawia
tragiczne wydarzenia, do ktrych doszo w teatrze Forda, niczym akty w rozgrywajcej si przed oczami
widzw sztuki scenicznej... Tylko maa grupka ludzi traktowaa owe wydarzenia jako rzeczywisty spisek
majcy na celu zabjstwo czowieka: Lincoln ponis mier z rk bezwzgldnego przestpcy. ..
przestpc spotkaa klasyczna kara: teorie spiskowe zostay zduszone; cnota ostatecznie zatryumfowaa, a
Lincoln nalea ju do przeszoci.
Wyjanienia dotyczce zamachu na ycie prezydenta s dalece nieprzekonujce i niezadowalajce. Fakty
mwi prawd: przestpcy uciekli za granic22.
Wnuczka mordercy, Izola Forrester, w swoich wspomnieniach zatytuowanych This One Mad Act pisze,
e odkryty tajemniczy zapis o istnieniu grupy zwanej Rycerze Zotego Krgu zosta przez rzd ostronie
zagrzebany w archiwum i, na polecenie sekretarza obrony Edwina Stentona, wraz aktami sprawy
oznaczony klauzul cile tajne. Po zabjstwie Lincolna nikt nie posiada dostpu do owych
dokumentw. Dziki bezporedniemu pokrewiestwu z Boothem oraz charakteru swojej pracy (bya
pisark), Izola Forrester, jako pierwsza, uzyskaa prawo do wgldu w utajnione dotd akta. W swojej
ksice pisze ona tak:
Owa tajemnicza, stara teczka z aktami znajdowaa si ukryta w stojcym w rogu pomieszczenia sejfie,
wraz z innym materiaami dotyczcymi tzw. sdowych procesw nad spiskami. Gdyby nie fakt, e pi
lat wczeniej przez przypadek uklkam wanie w tym miejscu, by przejrze kilka innych dokumentw,
a mj wzrok pad na ten sejf, nigdy nie miaabym okazji odkry tych tajnych dokumentw.
Te materiay maj zwizek z moim dziadkiem. Wiem, e by on czonkiem tajnego stowarzyszenia
Rycerze Zotego Krgu, ktrego przywdc by Klee Bickley. Mam zdjcia dziadka, na ktrych jest w
towarzystwie tych wanie ludzi. Wszyscy s ubrani w jednakowe uniformy. To zdjcie odkryam w

22

Cyt. za: Griffin, The Creaturefrom Jekyll Island, s. 393.

Biblii, ktra kiedy naleaa do mojej babci... pamitam, jak kiedy babcia, mwic o mu [Booth],
' powiedziaa: on by narzdziem w rkach innych ludzi23.
Jaki by zwizek pomidzy Rycerzami Zotego Krgu a elit finansow z Nowego Jorku? Ilu czonkw
gabinetu prezydenckiego byo zaangaowanych w spisek na ycie Lincolna? Czemu ledztwo w sprawie
morderstwa Lincolna, w sposb systematyczny, przez dugi czas byo prowadzone w bdnym kierunku?
mier Lincolna bardzo przypomina dokonane 100 lat pniej zabjstwo Kennedyego. Te same
elementy: wielka organizacja sterujca ledztwem, zapiecztowanie i utajnienie dowodw, systematyczne
prowadzenie ledztwa w lepe uliczki i prawda ukryta w gstej mgle historii.
Aby zrozumie prawdziwe motywy i plany zabjcw Lincolna, musimy wpierw wej gbiej w histori
Stanw Zjednoczonych, poczynajc od samego ich powstania, ujmujc j z perspektywy staej,
strategicznej i brutalnej rywalizacji o prawo do emisji i kontroli pienidza pomidzy demokratycznie
wybieranym rzdem a elit finansow.
Prawo do emisji pienidza a wojna o niepodlego USA.
Wikszo podrcznikw dotyczcych wojny o niepodlego Stanw Zjednoczonych, analizujc
przyczyny jej wybuchu, postrzega t kwesti z punktu widzenia abstrakcyjnej walki o wartoci. W tej
ksice proponuj spojrze na ni z cakiem innej perspektywy, opisujc finansowe to rewolucji
amerykaskiej oraz inne zasadnicze czynniki.
Na pocztku kolonizacji wikszo mieszkacw Ameryki stanowili ludzie biedni, ktrzy czsto prcz
towarzyszcej im walizki nie posiadali nic wicej - ani zota, ani wartociowych przedmiotw. W tym
czasie w Ameryce Pnocnej nie odkryto jeszcze z metali szlachetnych, tak wic miejscowy rynek
cierpia na brak zo i j i srebrnej waluty w obiegu. Poza tym olbrzymi deficyt w wymianie handlowej z
Wielk Brytani, ktry powodowa odpyw kruszcw do tego kraju, znacznie powiksza chroniczny
brak pienidza na rynku24.
Imigranci zasiedlajcy Ameryk Pnocn dziki cikiej pracy wytwarzali wielk ilo towarw i usug.
Niestety, brak pienidza w obiegu uniemoliwia przeprowadzanie efektywnej wymiany handlowej, co z
kolei hamowao dalszy rozwj gospodarczy kolonii. By stawi czoa temu problemowi, ludzie byli
zmuszeni do wykorzystywania pewnych towarw jako substytutw pienidza, aby wymiana handlowa
bya w ogle moliwa. Tymi substytutami byy takie artykuy, jak skry, muszle, tyto, ry, pszenica i
kukurydza. Byy one powszechnie akceptowane i w wielu miejscach funkcjonoway na zasadzie
23
24

Izola Forrester, This One Mad Act, Boston 1937, s. 359.

Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 458.

pienidza. Tylko w Pnocnej Karolinie okoo 1715 roku a 17 rnych artykuw byo uznanych za
oficjalne rodki patnicze. Rzd i mieszkacy za ich pomoc regulowali obowizki podatkowe, udzielali
prywatnych i publicznych poyczek, rekompensat i pacili za usugi handlowe. Ceny tych artykuw byy
oparte o ksigowe rozliczenia w funtach szterlingach. Jednake, mimo uytecznoci w rzeczywistym
obrocie, ich kolor, ksztat, wymiary, stopie akceptacji oraz moliwo magazynowania czyniy z nich
bardzo nieefektywny rodek patniczy. Istniay due trudnoci w utrzymaniu standardw dla kalkulacji.
Podsumowujc, mimo i w pewnym stopniu palca potrzeba posiadania waluty bya zaspokajana, to
wci byo to tylko, blokujce szybki rozwj gospodarczy, wskie gardo25.
Brak pienidza w obiegu oraz niewygody zwizane z jego substytutami skoniy lokalny rzd do
porzucenia tradycyjnego sposobu mylenia i signicia po zupenie nowe rozwizania. Takim
rozwizaniem okaza si druk i dystrybucja rzdowych, papierowych pienidzy (banknotw) zwanych
Colonial Scripts. W oparciu o ujednolicony standard Colonial Scripts stay si legalnym rodkiem
patniczym w koloniach. Najwiksz rnic midzy nimi a pozostajcymi w obiegu w Europie kwitami
bankowymi by brak jakiegokolwiek metalu szlachetnego stanowicego zastaw hipoteczny. By to
pienidz, ktrego warto opieraa si cakowicie na zaufaniu do rzdu. Kady pracujcy czonek
spoeczestwa by zobowizany do pacenia podatkw, tote dopki rzd przyjmowa nalenoci
wypacane w tej papierowej walucie, dopty stanowio to kluczowy element gwarantujcy ich
uyteczno w obiegu rynkowym.
Jak mona byo oczekiwa, nowy pienidz bardzo przyspieszy rozwj i przemiany gospodarczospoeczne, a handel towarami prosperowa z dnia na dzie.
yjcy w tamtym okresie Adam Smith zwrci uwag na Colonial Scripts uywane przez lokalne rzdy
w koloniach amerykaskich. Smith zdawa sobie spraw, e papierowy pienidz stymulowa handel,
szczeglnie w wypadku pozbawionej zotej czy srebrnej monety Ameryki Pnocnej. W wyniku
sprzeday i kupna kredytw, kupcy mog w okresie miesicznym bd rocznym rozlicza wzajemne
nalenoci, co bardzo zmniejsza niedortidnoci (? Niewyrany scan). Dobrze zarzdzany system
papierowych banknotw jako obowizujcej waluty nie tylko nie dostarcza nowych trudnoci, ale w
pewnych sytuacjach nawet okazuje swoj wyszo26.
Niestety, pienidz pozbawiony zastawu hipotecznego sta si miertelnym wrogiem bankierw. Gdy brak
jest dugu rzdowego, ktry stanowi zastaw dla pobierania kredytw, a rzd nie musi zwraca si do

25
26

Ibids. 459.
Adam Smith, Wealth ofNations, 1776, ks. IV, rozdz. I (wyd. poi. Badania nad natur i przyczynami bogactwa narodw, 1.12, tum. zbir., Warszawa 1954).

bankierw o poyczk, wwczas w jednej chwili trac oni swoje zasadnicze atuty.
Gdy Benjamin Franklin odwiedza Wielk Brytani w 1763 roku, jeden z dyrektorw Banku Anglii
zapyta go o przyczyn tak szybkiego wzrostu gospodarczego w koloniach amerykaskich. Franklin
odpowiedzia: to bardzo proste: w koloniach emitujemy wasny pienidz, zwany kwitem kolonialnym.
Drukujemy go zgodnie z wymogami brany handlowej i przemysowej. W ten sposb produkty bardzo
atwo przechodz od producentw do konsumentw. Dziki tej metodzie tworzenia wasnego pienidza
oraz zapewnieniu mu siy nabywczej, nasze rzdy nie musz spaca adnych odsetek27.
Nieuniknionym skutkiem wprowadzenia tego nowego pienidza byo stopniowe uwalnianie si kolonii
amerykaskich spod kontroli Wielkiej Brytanii. W takiej sytuacji wciekli i oburzeni bankierzy brytyjscy
natychmiast przystpili do dziaania. Znajdujcy si pod ich kontrol parlament brytyjski w 1764 roku
przyj w gosowaniu Currency Act bezwzgldnie zakazujcy koloniom amerykaskim emisji wasnego
papierowego pienidza i wymuszajcy na lokalnych rzdach uycie zota lub srebra jako rodka, w
ktrym maj by wypacane zobowizania podatkowe koloni wobec rzdu metropolii.
Benjamin Franklin z blem opisywa szkody, ktre wszystkim stanom kolonialnym wyrzdzi w akt
prawny. Tylko w cigu roku sytuacja w koloniach diametralnie zmienia si na gorsze, czas prosperity
min. Cika recesja gospodarcza wypenia ulice i zauki rzeszami bezrobotnych28.
Gdyby Anglia nie odebraa koloniom prawa do emisji pienidza, kolonici radonie paciliby limi
herbaty czy innymi towarami dodatkowe podatki. Currency Act sprowadzi na kolonie bezrobocie,
doprowadzajc do powszechnego niezadowolenia. Niezdolne do emisji wasnego pienidza kolonie nie
mogy odtd wymyka si spod kurateli rzdu krla Jerzego III i midzynarodowych bankierw. To
jedna z gwnych przyczyn wybuchu wojny o niepodlego Stanw Zjednoczonych29.
Ojcowie Zaoyciele Stanw Zjednoczonych doskonale zdawali sobie spraw z ucisku, w jakim yj
mieszkacy kolonii, a ktrego sprawcami s Bank Anglii i rzd Wielkiej Brytanii. Mody, zaledwie
trzydziestotrzyletni autor niemiertelnej Deklaracji Niepodlegoci i trzeci prezydent Stanw
Zjednoczonych Thomas Jefferson przekaza wiatu takie oto ostrzeenie:
Jeli nard amerykaski pozwoli prywatnemu bankowi centralnemu na kontrol nad emisj
pastwowego pienidza, to bank ten, stosujc inflacj, bdzie zabiera ludziom ich majtek a do
momentu, kiedy pewnego ranka ich dzieci zbudz si, a ich dom rodzinny i odziedziczona po przodkach

27

28
29

Charles G. Binderup, How Benjamin Franklin Made New England Prosperous, 1941 (przemwienie radiowe kongresmana z
Nebraski Charlesa G. Binderupa przedrukowane w jego Unrobing the ghosts of Wall Street).
Ibid.
Ibid.

ziemia bd na zawsze stracone30.

Gdy po ponad 200 latach wsuchujemy si w sowa wypowiedziane przez Jeffersona, zdumiewa nas
trafno tej przepowiedni. Dzi pienidz emitowany przez prywatny bank centralny w Stanach
Zjednoczonych to 97 procent caej pozostajcej w obiegu waluty, a nard amerykaski winny jest
bankom astronomiczn kwot okoo 50 bilionw dolarw. Jest bardzo prawdopodobne, e Amerykanie
pewnego dnia znw utrac swoje rodzinne domy i cay majtek, tak jak to zdarzyo si w 1929 roku.
Ojcowie Zaoyciele USA, dziki gbokiej wiedzy i umiejtnoci przewidywania, rozumieli histori i
nadchodzc przyszo. W 8 artykule I rozdziau Konstytucji Stanw Zjednoczonych dali jasny tego
dowd, ustalajc, e Kongres posiada uprawnienia do tworzenia monety i regulacji jej wartoci31.
Pierwsza kampania bankierw: Pierwszy Bank Centralny w USA (1791-1811)
Jestem gboko przekonany, e niebezpieczestwo dla naszej wolnoci,
ktre stanowi midzynarodowe instytucje bankowe, jest daleko wiksze
ni groba ze strony wrogich armii. Bankierzy stworzyli ju now
arystokracj pienidza, lekcewac lokalne rzdy. Prawo do emisji
pienidza musi by wydarte z bankierskich rk; musi ono nalee do
waciwego suwerena - narodu.

Thomas Jefferson, 1802 rok32Aleksander Hamilton by wan osobistoci powizan bardzo bliskimi i poufnymi koneksjami z
rodzin Rothschildw. Urodzi si w brytyjskich Indiach Zachodnich. Ukrywajc prawdziwe miejsce
urodzenia, przyby do Ameryki, gdzie polubi crk nowojorskiego arystokraty. Rachunki zebrane w
British Museum dowodz, e Hamilton otrzymywa pienidze od Rothschildw33.
W 1789 roku Hamilton, ktry od pocztku by gorcym zwolennikiem utworzenia w USA banku
centralnego, zosta mianowany przez prezydenta USA Pierwszym Sekretarzem Skarbu. W1790 roku,
stojc przed koniecznoci rozwizania wyr i dych z wojny o niepodlego powanych problemw
gospodarczych i kryzysu budetowego zwizanego z ogromnym zadueniem, Hamilton sugerowa
30
31
32
33

Wypowied z 1787 roku.

Konstytucja Stanw Zjenoczonych, artyku 1, sekcja 8.
Cyt. za: Albert Gallatin, Letter to the Secretary ofthe Treasury, 1802.
Allan Hamilton, The Intimate Life ofAlexander Hamilton, New York 1910.

Kongresowi konieczno powoania prywatnego banku centralnego na wzr Banku Anglii i powierzenia
mu obowizku emisji pienidza. Jego rozumowanie w gwnych punktach wygldao tak: bank centralny
ma by prywatny, jego siedziba znajdowa si ma w Filadelfii, a oddziay we wszystkich pozostaych
miastach, ponadto bank w ma przej kontrol nad pastwow walut oraz ciganymi podatkami. Bank
ma mie prawo do emisji waluty, tak by wyj naprzeciw potrzebom rozwijajcej si gospodarki, ma
udziela rzdowi USA oprocentowanych poyczek. Kapita zaoycielski banku powinien wynie 10
milionw dolarw, z czego 80 procent powinno nalee do rk prywatnych, a pozostae 20 do rzdu
pastwa. Zarzd winien liczy 25 osb, z czego 20 powinni wybiera prywatni udziaowcy, a pi rzd.
Reprezentujcy elit finansow i jej interesy Hamilton twierdzi: kade spoeczestwo mona podzieli
na mniejszo i wikszo. Ta pierwsza ma przywilej dobrego urodzenia i posiada majtek, ta druga to
wielka rzesza zwykych ludzi. Tum jest zmienny, atwo ulega wstrzsom, rzadko jest zdolny do
wypowiadania waciwych sdw i podejmowania waciwych decyzji.
Thomas Jefferson, reprezentujcy interesy wikszoci narodu, tak oto odnosi si do pogldw
Hamiltona: Uwaamy, e owe prawdy s proste i czytelne: Ludzie od urodzenia s rwni, Bg obdarzy
ich niezbywalnymi prawami, wczajc w to prawo do przetrwania, wolnoci i denia do szczcia.
Obie strony zaarcie cieray si o problem prywatnego banku centralnego.
Hamilton twierdzi: Jeli nie skoncentrujemy interesw, majtku i zaufania najbogatszych grup
spoecznych, to takie spoeczestwo nie bdzie miao szans na osignicie sukcesu34. Wystarczy
niewielki dug, ktry byby bogosawiestwem dla naszego kraju35.
Jefferson odrzuca tezy Hamiltona: Prywatny bank centralny z prawem do emisji publicznego pienidza
zagraa wolnoci ludzi bardziej ni wroga armia36. Nie wolno nam pozwoli, by rzdzcy si zrzucili
wieczny dug na barki zwykych ludzi37.
W grudniu 1791 roku, podczas debaty nad projektem ustawy Hamiltona, w Kongresie rozptaa si
zaarta polemika na niespotykan dotd skal. Ostatecznie kongresmani wikszoci kilku gosw
przyjli projekt Hamiltona, ktry nastpnie zosta zaakceptowany przez Senat wikszoci gosw: 39 do
20. W tym czasie, uginajcy si pod ciarem gigantycznego dugu, ledwie zipicy prezydent
Washington wpad w przygnbienie i peen waha zastanawia si nad przyjt w obu izbach ustaw.
Washington poprosi o opinie Jeffersona i Jamesa Madisona. Obaj podkrelili, e ustawa jest sprzeczna z

34

Cyt. za: Arthur Schlesinger Jr., The Age of Jackson, New York 1945, s. 6-7.
List z 30 kwietnia 1781 roku do Roberta Morrisa. Cyt. za: John H. Makin, The Global Cri- sis: Americas Growing
Involvement, New York 1984, s. 246.
36
The Writings of Thomas Jefferson, New York 1899, t. X, s. 31.
43
Tne Basic Writings of Thomas Jefferson, New York 1944, s. 749.
35

Konstytucj. Konstytucja nadaje prawo do emisji pienidza Kongresowi, ale nie upowania Kongresu do
przekazania tego prawa prywatnemu bankowi. Washington by gboko poruszony i zdecydowa si
zawetowa ustaw Hamiltona.
Dowiedziawszy si o tej decyzji, Hamilton byskawicznie ruszy na spotkanie z prezydentem. Nawet jeli
sam nie by na tyle wymowny, by skoni prezydenta do zmiany decyzji, to jego rachunki ksigowe z
pewnoci posiaday wielk si przekonywania. Ich wymowa bya jasna: jeli nie ustanowimy banku
centralnego i w ten sposb nie pozyskamy pyncego z zagranicy kapitau, rzd w krtkim czasie
upadnie.
Ostatecznie, szarpany rozterkami, peen obaw o przyszo, trapiony kryzysem prezydent Washington 25
lutego 1791 roku podpisa ustaw i tym samym upowanienie do powoania pierwszego banku
centralnego w historii USA. Ustawa przewidywaa dwudziestoletni okres pracy banku38.
Midzynarodowi bankierzy wreszcie odnieli pierwsze zwycistwo. Do 1811 roku kapita zagraniczny
wykupi w kapitale zaoycielskim banku, liczcym 10 milionw, udziay na sum siedmiu milionw,
Bank Anglii i Nathan Rothschild stali si gwnymi udziaowcami Pierwszego Banku Stanw
Zjednoczonych39.
Hamilton wzbogaci si ogromnie. Jaki czas pniej Pierwszy Bank wraz z nowojorskim Manhattan Co
Ltd Arona Paula stworzyy pierwszy bank na Wall Street, ktry w 1955 roku przeprowadzi fuzj z
Rockefeller Bank, tworzc wielki Chase Manhattan Bank.
. Na gwat potrzebujcy pienidzy rzd oraz niecierpliwie wyczekujcy pierwszych poyczek i powstania
rzdowego dugu bankierzy bardzo szybko znaleli wsplny jzyk. W cigu piciu lat od zaoenia banku
(1791-1796) dug rzdu federalnego zwikszy si o ponad osiem milionw dolarw.
W1798 roku, poirytowany Jefferson pisa: Mam wielk nadziej, e uda nam si wprowadzi poprawki
do Konstytucji i zlikwidowa prawo rzdu federalnego do zacigania poyczek40.
Po wyborze na urzd prezydencki na okres dwch kadencji (1801 -1809) Thomas Jefferson nie szczdzi
prb i wysikw w celu pozbycia si Pierwszego Banku. Gdy w 1811 roku zapisany w ustawie
dwudziestoletni czas funkcjonowania Banku dobieg koca, konflikt wok jego dalszych losw rozgrza
scen polityczn do czerwonoci. Kongres USA wikszoci jednego gosu (65 do 64 gosw) odrzuci
now ustaw przeduajc czas funkcjonowania banku, podczas gdy w Senacie doszo do remisu: 17
gosw* za i 17 przeciw. Wtedy wiceprezydent USA George Clinton odda rozstrzygajcy gos przeciw

38
39
40

Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 474.
Ibid. s. 479.
Thomas Jefferson, Letter to John Taylor ofCaroline, 26 listopada 1798 [w:] The Writings of Thomas Jefferson, t. X.

proponowanej nowelizacji. Kraj obiega radosna wiadomo. 3 marca 1811 roku Pierwszy Bank Stanw
Zjednoczonych zosta oficjalnie zamknity41.
Przebywajcy w Londynie Nathan Rothschild by na bieco informowany o wydarzeniach za oceanem.
Groc, stawia Ameryk przed nastpujcym wyborem: albo Ameryka przeduy kadencj banku
centralnego, albo bdzie musiaa stawi czoa niszczycielskiej wojnie. Gdy amerykaski rzd zignorowa
groby Nathana, ten obieca Amerykanom lekcj, ktra zepchnie ich z powrotem do czasw
kolonialnych.
Po kilku miesicach, w roku 1812 wybucha wojna brytyjsko-amerykaska. Wojna trwaa trzy lata, a cel
Rothschilda by bardzo czytelny - wpdzi rzd amerykaski w spiral dugu i rzuci go na kolana, by nie
pozostao mu inne wyjcie ni kapitulacja i ponowne uruchomienie banku centralnego. W wyniku wojny
dug rzdu USA z 45 milionw dolarw wzrs do 127 milionw. W 1815 roku rzd amerykaski ustpi
i 5 grudnia 1815 roku prezydent Madison zoy w zgromadzeniu narodowym wniosek o powoanie
Drugiego Banku Stanw Zjednoczonych, co nastpio rok pniej.
Powrt bankierw: Drugi Bank Centralny Stanw Zjednoczonych (1816-1832)
Wszystkie formy kontroli nad ludzk wiadomoci, jakie s w dyspozycji struktur bankowych, powinny
zosta zniszczone, w przeciwnym razie ta kontrola zniszczy nas.
Thomas Jefferson w licie do Jamesa Monero, pitego prezydenta USA, 1815 rok42
Drugi Bank Stanw Zjednoczonych otrzyma dwudziestoletni licencj na dziaalno finansow. Tym
razem kapita zaoycielski zwikszono do 35 milionw dolarw, 80 procent udziaw nadal naleao do
inwestorw prywatnych, a 20 do rzdu43. Tak jak w przypadku poprzedniego banku, Rothschildowie
sprawowali nad Drugim Bankiem tward kontrol.
W 1828 roku Andrew Jackson stan do wyborw prezydenckich. Pewnego dnia, suchajc wystpienia
jednego z bankierw, z pasj odpowiedzia: Jestecie gromad jadowitych wy. Mamy plan, by was
cakowicie wykorzeni. W Imi Boe, pozbd si was. Gdyby nard wiedzia, jak niesprawiedliwy jest
system wicy walut z bankami, to jutro, o wicie, wybuchaby rewolucja.
Gdy w 1828 roku Jackson zosta wybrany na urzd prezydenta, z determinacj przystpi do realizacji
swoich obietnic - likwidacji Drugiego Banku Stanw Zjednoczonych. Skoro Konstytucja upowania

41
30
31

Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 475-6.
Thomas Jefferson, Letter to James Monroe, 1 stycznia 1815.
Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 476.

Kongres do emisji pienidza - twierdzi w takim razie jest to prawo, ktre tylko Kongres moe
stosowa, i nie znaczy to, e Kongres moe przekaza prawo to osobie prywatnej czy firmie. Z
jedenastu tysicy urzdnikw federalnych, Jackson zwolni ponad dwa tysice za ich powizania z
bankami.
W 1832 roku Jackson walczy o drug kadencj. Gdyby mu si powiodo, miaby szans zrealizowa swe
zapowiedzi. Licencja Drugiego Banku Stanw Zjednoczonych dobiegaa koca w 1836 roku, a wic w
czasie jego ewentualnej drugiej kadencji. Jego opinia o bankach bya w tym czasie powszechnie znana, a
slogan wyborczy Jacksona brzmia Chcemy Jacksona, a nie bank. W takiej sytuacji banki, w celu
ochrony swoich interesw i zagwarantowania bezproblemowego przeduenia koncesji dla Drugiego
Banku na kolejne 20 at, wyoyy gigantyczn kwot sigajc trzech milionw dolarw, by wesprze
kampani kontrkandydata Jacksona - Henry ego Claya. Jackson wygra jednak z miadc przewag.
Projekt nowelizacji ustawy, przeduajcy czas koncesji dla Drugiego Banku Stanw Zjednoczonych,
zosta przyjty przez Kongres przy 160 gosach za i 5 gosach przeciw, a nastpnie przez Senat (28
gosw za i 20 przeciw)44. Prezes Drugiego Banku, Bekadle, mia wsparcie potnego imperium
finansowego Rothschildw z Europy i niespecjalnie przejmowa si niechtnym bankom prezydentem.
Syszc,. e Jackson moe skorzysta z prawa weta, Beadle z brutaln szczeroci stwierdzi: Jeli
Jackson zawetuje nowelizacj, ja zawetuj Jacksona.
Prezydent Jackson bez wahania zawetowa nowelizacje ustawy o Drugim Banku Stanw Zjednoczonych.
Co wicej, nakaza sekretarzowi skarbu natychmiastowe wycofanie z niego wszystkich rzdowych
rezerw, a nastpnie przelanie ich na konta poszczeglnych bankw stanowych. 8 stycznia 1835 roku
Jackson spaci ostatni rzdowy dug. By to pierwszy i jedyny raz w historii USA, gdy dug rzdowy
wynosi dokadnie zero, co wicej, rzd dysponowa nadwyk budetow w wysokoci 35 milionw
dolarw. Historycy uwaaj, e ten sukces jest punktem szczeglnej chway dla prezydenta i jego
najwikszym wkadem w dobro kraju. Boston Times przyrwna sukces prezydenta do opisanego w
Ewangelii momentu, w ktrym Chrystus wyrzuca lichwiarzy ze wityni.
Banki pragn mnie zabi, ale to ja zabij banki
Zim, 30 stycznia, 1835 roku, sidmy prezydent Stanw Zjednoczonych, Andrew Jackson, przyby na
Capitol Hill, by wzi udzia w pogrzebie jednego z kongresmanw. Za prezydentem, jak cie, poda
pochodzcy z Anglii, bezrobotny malarz Richard Lawrence. Lawrence w kieszeniach ukrywa dwa
naadowane pistolety.
44

Ibid., s.479.

Gdy prezydent wszed do sali, w ktrej odbywaa si uroczysto pogrzebowa ,Lawrence znajdowa si
ju bardzo blisko, mimo to wci cierpliwie czeka na lepsz okazj. Ceremonia zakoczya si.
Lawrence sta pomidzy dwiema kolumnami, w miejscu, przez ktre musia przej opuszczajcy sal
prezydent. I gdy Jackson mija kolumny, Lawrence wycign pistolet i z odlegoci okoo dwch metrw
strzeli do prezydenta. Ku jego zaskoczeniu, bro nie wypalia. Nabj wybuch:, mszczc komor. Tak
szybki przebieg wypadkw sparaliowa otaczajcych prezydenta ludzi. Sam Jackson, mimo swoich 67
lat, nie da si wytrci z rwnowagi i, stawiajc czoa mordercy, wycign pici gotw do obrony.
Morderca bez wahania wycign drugi pistolet i strzeli, jednak i tym razem bro nie wypalia. Los
umiechn si do Jacksona, gdyby bowiem nie ut szczcia, staby si pierwszym zamordowanym
prezydentem USA. Prawdopodobiestwo dwch nastpujcych sobie niewypaw wynosi 1 do 125
tysicy.
Trzydziestodwuletni zamachowiec twierdzi, e posiada legalne prawo do dziedziczenia tronu Wielkiej
Brytanii, a prezydent w przeszoci zabi jego ojca i odmwi wypacania mu jakiegokolwiek
odszkodowania. Po piciominutowym posiedzeniu sd zdecydowa o niepoczytalnoci i chorobie
umysowej Lawrence a i zrezygnowa z postawienia mu zarzutw. W przyszoci choroba umysowa
staa si najlepsz wymwk, ktr wykorzystywano do przedstawiania motyww dziaa
zamachowcw.
8 stycznia 1835 roku Jackson uregulowa ostatni dug pastwowy. 30 stycznia kto prbowa go zabi. W
zwizku z osob Richarda Lawrencea, Edward Griffin w ksice The Creaturefrom Jekyll Island napisa:
w zamachowiec albo naprawd by szalony, albo uy szalestwa, by uciec przed surow kar. Jaki
czas pniej Lawrence w rozmowach z ludmi chwali si, e posiada wysoko postawionych przyjaci w
Europie, ktrzy obiecali mu zapewnienie bezpieczestwa w przypadku, gdyby zosta schwytany45.
8 czerwca 1845 roku zmar prezydent Jackson. Na jego nagrobku umieszczono epitafium o treci
Zabiem banki.
Amerykaski Bank Centralny zosta rozwizany, bankierzy natychmiast zwrcili si o pomoc do
Wielkiej Brytanii, by ta zastosowaa retorsje. Stao si to faktem. Wielka Brytania zamrozia wszystkie
udzielane Stanom Zjednoczonym poyczki oraz brutalnie zacisna ptl wok kontroli poday zota dla
USA, W tym czasie system finansowy Wielkiej Brytanii znajdowa si pod kontrol rodziny
Rothschildw, ktrzy poprzez siln ingerencj w cyrkulacj pienidza oraz kontrol nad kredytami
kierowali bankiem centralnym Stanw Zjednoczonych, w peni nadzorujc poda pienidza w USA.

45

Griffrn, The Creaturefrom Jekyll Island,

Gdy nowelizacja dotyczca przeduenia koncesji dla Drugiego Banku Stanw Zjednoczonych zostaa
zawetowana przez prezydenta, prezes Beadle rozpocz wprowadzanie w ycie swojego planu
zawetowania prezydenta. Bank centralny byskawicznie zada zwrotu wszystkich zacignitych
kredytw oraz zamrozi wypacanie nowych. Rothschildowie, poprzez kontrol nad europejskimi
bankami, wstrzymali poda pienidza do USA. Ameryk dotkn kryzys deficytu rodkw patniczych,
co doprowadzio do wielkiej paniki w 1837 roku. Gospodarka wpada w blisko picioletni recesj. Skala
zniszcze bya bezprecedensowa. By to najwikszy kryzys gospodarczy w historii USA przed Wielkim
Kryzysem z 1929 roku.
Panika 1837 oraz pniejsza panika 1857 i panika 1907 potwierdziy znane sowa Rothschildw:
Dopki i jestem w stanie kontrolowa emisj pienidza w danym kraju, nie dbam o to, kto w nim
stanowi prawo.
Nowa lina frontu: niezaleny system finansw publicznych.
W 1837 roku Jackson z wielk energi wczy si w kampani kandydata na prezydenta Martina Van
Burena. Najwikszym wyzwaniem pozostawao przezwycienie ogromnego kryzysu, jakim by deficyt
poday pienidza wynikajcy z dziaa midzynarodowych bankw. W tym celu Buren planowa
stworzenie Niezalenego Systemu Bankowego i przeniesienie prawa do emisji waluty z prywatnego
banku centralnego do, pozostajcego pod kontrol Departamentu Skarbu, rzdowego systemu
finansowego. Historycy okrelaj w proces mianem rozwodu banku z Departamentem Skarbu.
Bezporedni przyczyn powstania Niezalenego Systemu Finansowego byo zawetowanie przez
prezydenta Jacksona przeduenia koncesji dla Drugiego Banku Stanw Zjednoczonych i wyprowadzenie
ze wszystkich rzdowych aktyww, by przetransferowa je do bankw stanowych. Nikt w tym czasie
nie przypuszcza, e unikajc diabelskiego ucisku Rothschildw, prezydent sprowadzi na kraj inne
nieszczcie. Okazao si, e banki stanowe wcale nie myl o dobru wsplnym. Korzystajc ze wietnej
okazji - pokanych wieych rezerw rzdowych - banki uruchomiy szeroki program udzielania
kredytw. Owa polityka kredytowa bya inn przyczyn wielkiej paniki z 1837 roku. Martin Van Buren
postulowa oderwanie pienidzy rzdowych od systemw finansowych. Kierowa si w tym wypadku
trosk o bezpieczestwo rzdowych pienidzy, majc pewno, e banki, wykorzystujc pienidze
podatnikw, uruchomi spiral kredytw, prowadzc do powstania spoecznych nierwnoci.
Inn charakterystyczn cech Niezalenego Systemu Finansowego bya akceptacja tylko zota i srebra
jako waluty deponowanej w systemie. W ten sposb rzd zyskiwa moliwo kontrolowania poday
zota i srebra niezalenie od naciskw europejskich bankw. Z duszej perspektywy ten sposb mylenia

mona uzna za nadzwyczajn i skuteczn strategi, jednake w krtkim okresie wywoa on powany
kryzys kredytowy w bankach, a jeli uzupenimy sytuacj o gospodarczy sabota wykonany przez Drugi
Bank, powstay w ten sposb kryzys wymkn si cakowicie spod kontroli.
W tym czasie Henry Clay by arcywan figur polityczn. By spadkobierc pogldw Hamiltona,
zwolennikiem funkcjonowania prywatnego banku centralnego i ulubiecem bankierw. By zarazem
czowiekiem niesychanie elokwentnym, inteligentnym i posiada si perswazji zdoln do podburzania
tumw. Otaczaa go spora grupa wspieranych przez banki kongresmanw, ktrzy pod jego
przywdztwem stworzyli Parti Wigw, ostro zwalczajc finansow polityk Jaksona, usilnie pracujc
nad powrotem do systemu finansowego z prywatnym bankiem centralnym w roli gwnej.
W kampanii prezydenckiej 1840 roku Partia Wigw wysuna na swojego kandydata bohatera wojennego
Williama Henryego Harrisona. Wykorzystujc tematy gospodarcze jako podstaw dla swojej kampanii,
Harrison zdoby poparcie wikszoci wyborcw i wygra wybory, stajc si dziewitym prezydentem
Stanw Zjednoczonych.
Jako lider Wigw, Henry Clay kilka razy udziela nauk Harrisonowi, tumaczc mu, jak naley
prowadzi polityk pastwa. Po wyborach, konflikt midzy oboma politykami szybko si zaostrza.
Podczas spotkania w domu Lexingtonw Clay wezwa do siebie na rozmow przyszego prezydenta
kraju. Harrison, biorc pod uwag szerszy kontekst polityczny, zacisn zby i przyby. Obaj panowie
przeprowadzili gorc dyskusj. Na skutek fundamentalnych rnic w kwestiach polityki bankowej,
Niezalenego Systemu Finansowego i kilku innych spraw mniejszej wagi, nastpio midzy nimi
polityczne zerwanie. Clay by przekonany o swojej politycznej sile i bez zgody Harrisona znalaz ludzi,
ktrzy przygotowali prezydenck mow inauguracyjn. Harrison odrzuci w dokument i sam,
wasnorcznie przygotowa wystpienie. W miejscu powiconym sprawie banku centralnego
zaproponowa co zupenie innego ni postulowane przez Claya rozwizanie Niezalenego Systemu
Finansowego i ponowne powoanie prywatnego banku centralnego. Harrison z wielk si uderzy w
bankierw i ich interesy46.
4 marca 1841 roku pogoda bya za, panowao przenikliwe zimno. W podmuchach lodowatego wiatru,
prezydent Harrison wygasza swoj mow inauguracyjn. Jak to si czsto zdarza przy takiej aurze,
prezydent przezibi si. Dla samego Harrisona, przyzwyczajonego do ycia w siodle i spartaskich
warunkw, przezibienie powinno by jedynie drobn niedogodnoci. Kt mg przypuszcza, e
niewinna z pozoru choroba zacznie si rozwija, a stan pacjenta pogarsza z kadym upywajcym

46

Inaugural Address ofPresident William Henry Harrison, 4 marca 1841.

dniem. Miesic pniej, 4 kwietnia niespodziewanie Harrison umar. Dziwna sytuacja: oto prezydent,
znany z elaznego zdrowia, zaraz po objciu urzdu, przygotowujc plany i strategi przyszych
posuni, przezibia si i po miesicu choroby nagle umiera. Bez wtpienia caa ta sprawa bya bardzo
podejrzana. Niektrzy historycy sdz, e Harrisona otruto za pomoc arszeniku, a prawdopodobny czas
podania trucizny to 30 marca. Kilka dni pniej Harrison ju nie y.
Po mierci prezydenta Harrisona konflikt zwizany z Niezalenym Systemem Finansowym i prywatnym
bankiem centralnym jeszcze bardziej si zaostrzy. W1841 roku Clay i Partia Wigw dwukrotnie
przeforsowywali nowelizacje ustaw o porzuceniu Niezalenego Systemu Bankowego i powrocie do
prywatnego banku centralnego. Obie prby zostay zawetowane przez nastpc Harrisona, byego
wiceprezydenta Johna Tylera. Zy i sfrustrowany Clay wyda polecenie wyrzucenia Tylera z Partii
Wigw. Tak oto John Tyler sta si pierwszym i jedynym prezydentem sierot, usunitym z szeregw
wasnej partii.
W roku 1849 na urzd prezydencki zosta wybrany inny czonek Partii Wigw, Zachary Taylor. Wraz z
tym wyborem wzrosy nadzieje na powrt banku centralnego. Konstrukcja wzorowanego na Banku
Anglii prywatnego banku centralnego w USA bya marzeniem bankierw, ktrzy rozumieli, e dawao
im to moliwo decydowania o losie kraju i jego obywateli. Wycigajc wnioski z losu swojego
poprzednika, Taylor w sprawie banku centralnego wypowiada si dwuznacznie, unikajc zajcia jasnego
stanowiska. Nie zamierza wszake by marionetk w rekach Claya. Historyk Michea Holt twierdzi, e
w prywatnych rozmowach ze wsppracownikami Taylor dawa do zrozumienia, e spraw wskrzeszenia
banku centralnego uznaje za zamknit. Idea budowy banku centralnego umara. Nie widz moliwoci,
abym rozwaa j ponownie w czasie mojej kadencji47. W rezultacie jednak umara nie idea banku
centralnego, lecz prezydent Taylor.
4 lipca 1850 roku prezydent bra udzia w uroczystociach pastwowych, witujc Dzie Niepodlegoci
u stp pomnika Washingtona. Tego dnia panowa wyjtkowy upa. Chcc nieco si ochodzi, Taylor
wypi szklank zimnego mleka i zjad kilka wini. W rezultacie nabawi si ostrej niestrawnoci. Par dni
pniej, 9 lipca, ten zdrowy, silny i dobrze zbudowany czowiek zmar w dziwnych okolicznociach.
Trudno zrozumie, jak moliwe jest, by tak drobne dolegliwoci, jak przezibienie i niestrawno, byy w
stanie zabi dwch silnych mczyzn, ktrzy suyli wiernie przez wiele lat swojej ojczynie. Te dwa
przypadki od ponad 100 lat s nieustannym przedmiotem zainteresowania badaczy i pasjonatw historii.
W1991 roku, za zgod spadkobiercw prezydenta Taylora, jego szcztki zostay ekshumowane, a
47

Michaei F. Holt, The Rise and Fali ofthe American Whig Party: Jacksonian Politics and the Onset ofCivil War, Oxford 1999,
s. 272.

paznokcie wosy poddane badaniom laboratoryjnym. Zgodnie z oczekiwaniami znaleziono w nich lady
arszeniku, cho laboratorium byskawicznie wydao owiadczenie, e ilo wykrytego arszeniku jest zbyt
maa, by mona byo podtrzyma hipotez o otruciu prezydenta. Zaraz potem spraw zamknito. Nikt nie
udzieli odpowiedzi na pytanie, skd w ogle wziy si lady arszeniku w szcztkach prezydenta.
Kontratak bankierw: panika 1857 roku.
Zamknicie Drugiego Banku Stanw Zjednoczonych w 1836 roku doprowadzio do interwencji
midzynarodowych bankierw, ktrzy brutalnie zaburzyli obieg monety w USA, doprowadzajc do
trwajcego przez ponad pi lat kryzysu gospodarczego. Dwie podjte przez przedstawicieli
midzynarodowej finansjery prby ponownego otwarcia prywatnego banku centralnego w 1841 roku
zakoczyy si fiaskiem. Nastpi pat, a sytuacja na rynku monetarnym w USA dopiero od 1848 roku
zacza si powoli poprawia.
Przyczyn poprawy sytuacji nie bya, rzecz jasna, wspaniaomylno i aska wiatowych bankierw, ale
fakt, ze w 1848 roku w Kalifornii odkryto wielkie zoa zota - San Francisco.
Poczynajc od 1848 roku, przez dziewi kolejnych lat, poda zota w Stanach Zjednoczonych ulega
zwikszeniu na niespotykan dotd skal - sam stan Kalifornia wyprodukowa zote monety o wartoci
ponad 500 milionw dolarw. W 1851 rok1; odkryto zoto w Australii i poda zota na wiecie zacza
rosn w zawrotnym tempie: podczas gdy warto wydobywanego zota w 1851 roku wynosia 144
miliony funtw, ju 10 lat pniej - 376 milionw funtw. W Stanach Zjednoczonych czna warto
zota w obiegu wynosia 83 miliony dolarw w 1840 roku. W 1860 roku wynosia ju 253 miliony
dolarw48.
Odkrycie zota w Ameryce i Australii przeamao totaln kontrol nad poda zota, ktra dotd
znajdowaa si w rkach europejskiej finansjery. Dawiony brakiem monety rzd USA mg wreszcie
odetchn. Wielka ilo wysokowartociowej waluty podniosa zaufanie na rynkach, a banki rozluniy
polityk kredytow i liczba udzielanych kredytw zacza rosn. To wanie w owym zotym okresie
powstay najwaniejsze i najefektywniejsze gazie amerykaskiego przemysu: przemys ciki,
grnictwo, transport, przemys maszynowy itd.
Nadchodzi czas, gdy dalsza polityka ograniczania poday pienidza miaa si sta cakowicie
bezuyteczna. Jednak bankierzy mieli w zanadrzu nowy plan pozwalajcy utrzyma kontrol finansow i
wykorzysta podziay polityczne.
Bardzo wczenie, jeszcze przed zakoczeniem kryzysu, rozpoczli stopniowy wykup tanich aktyww o
48

Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 484.

wysokiej jakoci. Do roku 1853, gdy gospodarka amerykaska z kadym dniem rozwijaa si coraz
szybciej, kapita zagraniczny, w tym gwnie kapita pochodzcy z Wielkiej Brytanii, mia ju w swoich
rkach 46 procent dugu federalnego, 58 procent dugw stanowych oraz 26 procent obligacji
wyemitowanych przez amerykaskie koleje49. Jeli wic tylko zostaby przywrcony system z
prywatnym bankiem centralnym, gospodarka amerykaska, tak jak i gospodarki krajw europejskich,
znalazaby si pod cakowit kontrol bankw.
wiatowe banki miay ponownie zastosowa swoj najlepsz i unikatow strategi, polegajc na
energicznym rozruszaniu polityki kredytowej, nadmuchaniu baki spekulacyjnej, pozwalajc ludziom,
firmom i instytucjom na wytrwae pomnaanie majtku, by pod sam koniec raptownie zahamowa i
wstrzyma udzielanie kredytw, w ten sposb doprowadzajc do fali upadoci i bankructw, w trakcie
ktrych banki znw zgarniayby wysokie zyski. Tak jak mona si byo spodziewa, gdy bankierzy
doszli do wniosku, e waciwy czas wanie nadszed, banki wiatowe i ich lokalni przedstawiciele nagle
usztywnili polityk kredytow, doprowadzajc do paniki w 1857 roku. Tym razem jednak wydarzyo si
co, czego nie przewidzieli. W porwnaniu z okresem sprzed wierwiecza, ten kryzys potrwa tylko rok
Gospodarka szybko odzyskaa wigor i si.
Widzc rosnc potg Ameryki i stopniowe sabnicie moliwoci wpywania na procesy w
amerykaskiej gospodarce, dla wiatowych bankierw palcym zadaniem stao si rozbicie Stanw
Zjednoczonych i sprowokowanie wojny domowej.
Europejscy bankierzy i wojna secesyjna.
Bez wtpienia rozbicie Ameryki' na Pnoc i Poudnie, dwie wzgldnie sabe federacje, zostao
postanowione przez potn europejsk elit finansow na dugi czas przed wybuchem wojny
domowej.
Otto von Bismarck.
Historia Stanw Zjednoczonych pena jest przykadw midzynarodowych interwencji i spiskw.
Szczeglne miejsce zajmuj tu dziaania midzynarodowej finansjery. Stopie penetracji amerykaskiego
rynku finansowego przez midzynarodowe banki i ich zdolno do podwaania istniejcego adu moe
budzi przeraenie, zwaszcza, e najwaniejsze fakty wci pozostaj nieznane wikszoci ludzi.
Najbardziej niszczycielska wojna, do ktrej doszo na terytorium Ameryki, to wojna secesyjna. Ten
krwawy, czteroletni konflikt pochon ycie 600 tysicy ludzi, a trudno zliczy, ilu zostao rannych i jak
37

Ibid., s. 486.

wielki majtek obrcono w py. Obie strony zmobilizoway do walki okoo trzech milionw ludzi, co
stanowio w owym czasie okoo 10 procent populacji kraju. Rany, ktre zostawia po sobie wojna
secesyjna, wci, po blisko ptora wieku, nie zostay cakowicie zagojone.
Obecnie wikszo bada i dyskusji dotyczcych faktycznych przyczyn wybuchu wojny secesyjnej
koncentruje si wok problemw moralnoci i sprawiedliwoci, sigajc po przykad uzasadnionego
moralnie obalenia systemu niewolnictwa na Poudniu. Sydney Ahlstorm powiedzia: bez systemu
niewolniczego nie byoby wojny. Nie byoby jej bez moralnego potpienia niewolnictwa50.
W rzeczywistoci, w poowie XIX wieku w Ameryce dyskusje o niewolnictwie, po pierwsze,
koncentroway si wok tematw gospodarczych, po drugie za, wok problemw etycznych. W tym
czasie podstaw gospodarki Poudnia bya produkcja baweny i wanie system niewolniczy zapewnia
stay dopyw siy roboczej. Obalenie niewolnictwa zmusioby plantatorw do pacenia byym
niewolnikom rynkowych stawek za prac. To doprowadzioby ca bran do stanu, w ktrym dalsza
produkcja przynosiaby jedynie straty. Struktura gospodarczo- -spoeczna Poudnia musiaaby wwczas
ulec rozpadowi.
Jeli przyj, e wojna to kontynuacja polityki innymi rodkami, to za konfliktem interesw politycznych
stoj interesy ekonomiczne i ich sprzecznoci. Na pierwszy rzut oka teoria konfliktu interesw
ekonomicznych jest potwierdzona przez sprzeczne interesy gospodarcze Pnocy i Poudnia, w istocie
jednak to strategia dziel i rzd stosowana przez midzynarodow finansjer doprowadzia do rozbicia
modej Unii Amerykaskiej.
Znawca Rothschildw, czowiek, ktry posiad rzadk zdolno rozumienia ich dziaa i intencji,
kanclerz Niemiec Otto von Bismarck powiedzia: Bez wtpienia, rozbicie Ameryki na Pnoc i
Poudnie, dwie wzgldnie sabe federacje, zostao postanowione przez potn europejsk elit
finansow na dugi czas przed wybuchem wojny domowej. To bankierzy tworzcy o Londyn-ParyFrankfurt byli prawdziwymi, pozostajcymi w ukryciu, sprawcami wojny secesyjnej.
Midzynarodowi bankierzy, od dawna ju analizujc problem, stworzyli szczegowy plan, majcy na
celu doprowadzenie do wojny domowej w USA. Po zakoczeniu wojny o niepodlego Stanw
Zjednoczonych, brytyjski przemys wkienniczy nawiza bardzo bliskie relacje handlowe z klas
plantatorw z Poudnia. Europejscy bankierzy dostrzegli t okazj, powoli budujc wasn sie agentw,
ktra.w przyszoci miaa doprowadzi do zaostrzenia konfliktu Pnoc-Poudnie. W owym czasie na
caym Poudniu mona byo spotka przybyych z Wielkiej Brytanii przedstawicieli handlowych,

50

Sydney E. Ahlstorm, A Religious History ofthe American Psople, New Haven 1972, s. 649.

reprezentujcych przerne banki i klany bankierskie. Ludzie ci, wraz z lokalnymi siami politycznymi,
zaplanowali wystpienie Poudnia z Unii. Manipulowali lokalnymi politykami, dostarczajc im wielu
sfabrykowanych informacji i opinii. Perfekcyjnie wykorzystujc zwizany z funkcjonowaniem systemu
niewolniczego konflikt interesw ekonomicznych Pnoc-Poudnie, agenci wiatowej finansjery
bezustannie zaogniali i tak ju napite relacje, by ostatecznie doprowadzi do stanu, gdy konflikt midzy
obu stronami osign skrajn posta.
wiadoma konsekwencji swoich dziaa wiatowa finansjera spokojnie oczekiwaa na wybuch wojny,
aby wwczas mc wspiera obie strony transferem pienidzy. Planujc w wielki konflikt, bankierzy nie
zakadali zwycistwa adnej ze stron. Ich kalkulacje byy proste: ogromne zniszczenia i wydatki
wojenne bd wymagay olbrzymich nakadw finansowych, a to zmusi rzdy do zacigania wysokich
kredytw, ktre bd najsmakowitszym i najbardziej obfitym daniem na bankierskim stole.
Jesieni 1859 roku, znany paryski bankier, Salomon Rothschild (syn Jakoba Rothschilda), w przebraniu
podrnika wyruszy w podr z Francji do Ameryki. W istocie by gwnym koordynatorem
bankierskich planw. Salomon zwiedzi wiele miejsc na Pnocy i Poudniu, nawiza kontakty z
miejscowymi krgami politycznymi i finansowymi oraz przesa dug rzek poufnych informacji
wywiadowczych do mieszkajcego w Londynie kuzyna Nathaniea Rothschilda. Podczas spotka z
miejscowymi elitami, Salomon otwarcie obiecywa Poudniu poparcie i potn finansow pomoc,
gwarantowa te pene wsparcie w procesie uznania niepodlegoci Poudnia przez pastwa
europejskie51.
Przedstawicielem wiatowej finansjery na Pnocy by - zwany w Nowym Jorku Krlem Pitej Alei ydowski bankier August Belmont, reprezentujcy bank Rothschildw z Frankfurtu. Belmont sta si
czonkiem rodziny poprzez maestwo. W1829 roku, pitnastoletni August rozpocz swoj bankow
karier, najpierw pracujc we frankfurckim banku Rothschildw, gdzie bardzo szybko ujawni swj
nadzwyczajny talent w dziedzinie finansw i bankowoci. W 1832 roku zosta awansowany w hierarchii
bankowej i wysany do Neapolu, gdzie, pracujc w miejscowym banku, zdobywa dowiadczenie w
midzynarodowej bankowoci, biegle mwic po francusku, angielsku i wosku. W 1837 roku zosta
przeniesiony za ocean do Nowego Jorku. Dokonujc zakupu wielkiej iloci obligacji rzdowych, August
Belmont bardzo szybko sta si jedn z wanych osobistoci w lokalnym wiecie finansw, a take
oficjalnie nominowanym finansowym doradc prezydenta. Wwczas, w imieniu brytyjskich i
frankfurckich Rothschildw obieca Lincolnowi wsparcie Pnocy i ogromn pomoc finansow.

51

Jewish History in Cml War, Jewish-American History Documentation Foundation 2006.

'' celu wzmocnienia nacisku militarnego na rzd Pnocy, pod koniec 1861 roku Wielka Brytania
zwikszya swj kontyngent zbrojny w Kanadzie o osiem tysicy onierzy. Armia Brytyjska bya
gotowa w kadej chwili na marsz na poudnie, zagraajc rzdowi Lincolna od pnocy. W 1862 roku
Wielka Brytania, Francja i Hiszpania dokonay desantu na wybrzeach Meksyku, koncentrujc swoje
oddziay wzdu poudniowej granicy USA, by w razie potrzeby byskawicznie j przekroczy i
bezporednio zaangaowa si w wojn po strome Poudnia. 10 marca 1863 roku francuski genera
Charles de Lorencez zwikszy kontyngent w Meksyku o 30 tysicy onierzy, zajmujc stolic kraju:
Mexico City.
Zaraz na pocztku wojny Poudnie odnotowao seri militarnych zwycistw, a Wielka Brytania i Francja
utworzyy wok Pnocy nieprzyjazny kordon. Lincoln znalaz si w bardzo powanej sytuacji.
Bankierzy dokadnie przeliczyli aktywa rzdu, szybko zdajc sobie spraw, e skarbiec jest pusty, a bez
przeprowadzenia ogromnych kapitalizacji i pozyskania wielkich rodkw finansowych dalsze
prowadzenie wojny jest niemoliwe. Od zakoczenia wojny z Wielka Brytani w 1812 roku, skarbiec
rzdowy co roku odnotowywa deficyt budetowy. Przed objciem urzdu przez Lincolna, szacowany
deficyt budetowy, w formie obligacji sprzedawany by przez rzd bankom, a nastpnie przez
amerykaskie banki transferowany do brytyjskich bankw Rothschildw czy Barings Banku, ktrym
rzd USA zmuszony by paci wysokie odsetki. Nagromadzony przez wiele lat dug stanowi dla rzdu
bardzo powany kopot.
Bankierzy zaproponowali rzdowi Lincolna plan dofinansowania, ale postawili drakoskie warunki. Gdy
Lincoln usysza, e daj lichwiarskich odsetek wysokoci od 24 do 36 procent zaniemwi, a nastpnie
wskaza im drzwi, kac im opuci gabinet. By to bezlitosny podstp majcy na celu doprowadzenie
rzdu USA do bankructwa i Lincoln doskonale zdawa sobie spraw, e ten astronomiczny dug nigdy nie
bdzie mg zosta przez nard spacony.
Nowa polityka walutowa Lincolna.
Nie mona prowadzi wojny bez pienidzy, a poyczka od wiatowych bankierw nie jest niczym innym,
jak owiniciem ptli wok wasnej szyi. Lincoln rozmyla nad wyjciem z sytuacji. Wwczas jego
przyjaciel z Chicago, Dick Taylor, przedstawi mu nastpujcy pomys. Czemu rzd sam nie zacznie
emisji wasnej waluty?
Pozwl Zgromadzeniu Narodowemu - mwi Taylor - na przyjcie ustawy, ktra da ministerstwu skarbu
rzdu federalnego prawo do druku i dystrybucji cakowicie legalnej, majcej moc prawn waluty, dziki
ktrej zapacisz od wojsku, a nastpnie wygrasz twoj wojn. Lincoln zapyta, czy nard amerykaski

zaakceptuje taka walut.

Taylor odpowiedzia: Wszyscy znajdujemy si w sytuacji bez wyjcia. Dopki bdziesz gwarantowa
legalno i moc prawn tej waluty, dopty rzd bdzie j wspiera i traktowa na rwni z realnym
pienidzem, zgodnie z zapisem Konstytucji mwicym, e Zgromadzenie Narodowe posiada prawo do
emisji i dystrybucji pienidza.
Lincolnowi bardzo spodoba si ten pomys, natychmiast poprosi te Taylora, by przystpi do
przygotowania szczegowych planw wprowadzenia na rynek nowej waluty. To zaskakujce
rozwizanie uratowao rzd przed zaciganiem wysokooprocentowanych poyczek w prywatnych
bankach. Nowy pienidz wyrnia si spord innych emitowanych przez banki banknotw zielonym
kolorem i wkrtce zaczto go nazywa zielonym (greenback). Unikatowo tej waluty polegaa na
fakcie, e nie bya drukowana ani pod zastaw zota czy srebra, ani jakiegokolwiek innego towaru; co
wicej, dostarczaa picioprocentowych odsetek w okresie 20 lat.

Zdjcie 2 Przykad
masoskich etc.

greenbacka.

adnych

piramid,

znakw

Dziki emisji tego pienidza rzd Pnocy zdoa przezwyciy trudn sytuacj, wynikajc z braku
twardej waluty, umoliwiajc efektywne wykorzystanie surowcw, w ktre zasobna bya Pnoc, co
okazao si kluczowe dla zwycistwa w konflikcie zbrojnym z Poudniem. W tym samym czasie w tani,
ale posiadajcy warto prawn pienidz sta si gwnym elementem rezerw walutowych
deponowanych w bankach Pnocy, co z kolei doprowadzio do rozlunienia polityki kredytowej. Dziki
temu przemys zbrojeniowy, firmy budowlane zaangaowane w rozwj linii kolejowych, rolnictwo i
handel uzyskay nieznany dotd w historii kraju dostp do taniego kredytu i wsparcia finansowego.

Od 1848 roku i odkrycia z zota finanse Stanw Zjednoczonych uniezaleniy si cakowicie od

radykalnej i szkodliwej kontroli finansowej europejskich bankierw, a ogromna ilo dobrej waluty,
stanowicej podstaw zaufania ludzi do rzdu, bya powszechnie akceptowana przez spoeczestwo. W
ten sposb pooono finansowe podwaliny pod przysze zwycistwo. Zaskakujce przy tym jest to, e
emisja nowego pienidza Lincolna nie doprowadzia do wybuchu inflacji, ktra pojawia si podczas
wojny o niepodlego. Od wybuchu wojny secesyjnej w 1861 roku, a do jej zakoczenia w roku 1865,
indeks cen podstawowych artykuw na Pnocy stabilnie wzrs ze 100 do 216 punktw. Biorc pod
uwag skal wojny i spowodowane przez ni straszliwe zniszczenia, a take porwnujc j z innymi,
podobnymi konfliktami w wiecie, trudno nie doj do wniosku, e dokona si w tym -wypadku
finansowy cud. Dla porwnania, Poudnie rwnie wprowadzio do obiegu papierowe banknoty, jednak
rezultaty tego posunicia byy zdecydowanie odmienne. Indeks cen podstawowych artykuw
konsumpcyjnych na Poudniu wzrs ze 100 do 2776 punktw52.
Przez cay okres wojny secesyjnej rzd Lincolna wyemitowa 450 milionw dolarw nowej waluty.
System emisji nowego papierowego pienidza dziaa tak dobrze, e Lincoln cakiem powanie
zastanawia si nad dugookresow legalizacj nowego tzw. pienidza wolnego od dugu. Ten punkt
niewtpliwie silnie uderza w fundamentalne interesy midzynarodowych oligarchw bankowych.
Zamy, e kady rzd, bez koniecznoci pobierania kredytw bankowych, moe w prosty sposb
emitowa swj pienidz. Skutki, jakie miaoby to dla bankierw, s jasne: utrata monopolu emisji
pienidza. Czy wtedy banki nie pozostayby z niczym, cierpic zimno i gd?
Nie dziwi wic reakcja wobec planw Lincolna reprezentujcej brytyjskich bankierw gazety London
Times. Czytamy w niej:
Jeli owa pochodzca z Ameryki, budzca w ludziach odraz nowa polityka skarbowa [zielony
Lincolna! zostanie utrzymana w dugiej perspektywie, umoliwi to rzdowi emisj wasnego, nie
opartego o dug pienidza. Rzd bdzie mia moliwo zwrotu wszystkich dugw i ju nie bdzie
nikomu nic winny. Rzd uzyska potrzebne rodki pienine na wsparcie rozwoju handlu. Dziki tym
dziaaniom, pnocne stany USA stan si bogate, ich gospodarka bdzie prosperowa, a z caego wiata
zaczn napywa ludzie obdarzeni talentami i ogromne bogactwo. Ten kraj musi zosta zniszczony, w
innym wypadku unicestwi wszystkie istniejce monarchie.
Oburzony rzd Wielkiej Brytanii wraz z Nowojorskim Stowarzyszeniem Bankw zapowiedzia
zastosowanie retorsji. Dnia 28 grudnia 1861 roku nowojorskie banki ogosiy wstrzymanie wszystkich
50

Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 489.

patnoci wobec rzdu USA rozliczanych w zocie; niektre z nich posuny si nawet do zamroenia
znajdujcych si w ich skarbcach rezerw zota, deklarujc kasacj zakupu rzdowych obligacji za zoto.
Banki z caego kraju odpowiedziay na kryzys. Ich prezesi zjawili si w Waszyngtonie, przedstawiajc
prezydentowi Lincolnowi plan ratunkowy. Zaproponowali zwrcenie si ku dawnym rozwizaniom i
sprzeda wysoko oprocentowanych obligacji pastwowych europejskim bankom; zdeponowanie zapasw
zota rzdu amerykaskiego w prywatnym banku jako rezerwy dla udzielanych kredytw. Banki bd
pomnaa bogactwo, a rzd USA bdzie wspiera wojn za pomoc ciganych od przemysu i ludzi
podatkw.
Lincoln zdecydowanie odrzuci te dania bankierw. Jego dotychczasowa polityka cieszya si sporym
uznaniem wrd Amerykanw, ktrzy z entuzjazmem wykupywali rzdowe papiery wartociowe, by,
zgodnie z prawem, wykorzystywa je jako gotwk.
Widzc fiasko tego planu, bankierzy zaproponowali inne rozwizanie. Zauwayli, e w ustawie o emisji
Lincolnowskiego nowego pienidza, przyjtej przez Zgromadzenie Narodowe, brakuje wzmianki o
formie, w ktrej maj by wypacane odsetki od rzdowego dugu. Czy maj by pacone zotem? W
rezultacie bankierzy zawarli z czonkami Kongresu kompromis, godzc si na zakup dugu rzdowego za
nowe pienidze, ale zarazem wymagajc, aby cz odsetek bya spacona za pomoc zota. By to
pierwszy etap caego planu, polegajcego na tym, aby najpierw zwiza cen nowego pienidza Lincolna
z cen zota, a nastpnie, wykorzystujc funt szterling jako podstawow walut dla wiatowych rezerw,
rzuci na rynek jego iloci znacznie wiksze od iloci amerykaskiej zotej monety. Kompromis
pomidzy amerykaskim bankierami a parlamentem umoliwia midzynarodowym bankom kontrol
nad iloci importowanego i eksportowanego amerykaskiego zota, co doprowadzio do zdobycia
poredniej kontroli nad amerykask walut.

Rosja sojusznikiem Lincolna.

Gdy w 1861 roku, w wigili wybuchu wojny secesyjnej, europejscy monarchowie wysyali swoje armie
do Ameryki, przygotowuje si do ewentualnego podziau USA, Lincoln przypomnia sobie o istnieniu
pastwa bdcego odwiecznym wrogiem europejskich monarchw - Rosji.
Lincoln wysa ambasadora do cara Aleksandra II z prob o pomoc. Car odebra z rk prezydenckiego
wysannika list, ale nie rozerwa w popiechu koperty, lecz przez kilka chwil way j w rku, aby
nastpnie powiedzie: Przed otwarciem koperty i zapoznaniem si z treci listu chc owiadczy, e

zgadzam si na wszystkie zawarte w nim dania53.

Byo kilka przyczyn, dla ktrych car zdecydowa si na militarn demonstracj, angaujc si w
amerykask wojn domow. Po pierwsze, wynikao to z powanej obawy przed wpywami, ktre
zyskiwaa w Rosji wszechobecna w Europie finansjera. Bankierzy usilnie prosili cara, by ten, jak
wskazywao dowiadczenie najbardziej rozwinitych pastw i systemw gospodarczych Europy, podj
decyzje o stworzeniu prywatnego banku centralnego. Car, od dawna rozumiejc intencje i ukryte zamiary
bankw, zdecydowanie odmwi. Widzc, w jak trudnej sytuacji znalaz si prezydent Lincoln, prbujcy
przeciwstawi si sile midzynarodowej finansjery, Aleksander II doszed do wniosku, e odmowa
udzielenia pomocy oznacza moe, i to wanie on, car, stanie si kolejnym celem. Drug przyczyn
udzielenia pomocy by fakt, e tu przed wybuchem wojny domowej w Ameryce, 3 marca 1861 roku, car
wyda dekret o zniesieniu paszczyzny. Tak wic w walce o likwidacj systemu niewolniczego Lincolna
i Aleksandra II czyo posiadanie wsplnych wrogw i w zwizku z tym wzajemne zrozumienie swojej
sytuacji i sympatia. Jeszcze inn przyczyn decyzji cara byo pragnienie zmycia haby klski w wojnie
krymskiej, zadanej Rosji przez Wielk Brytanie i Francj.
24

wrzenia 1863 roku, bez wypowiedzenia wojny, rosyjska flota pod dowdztwem admiraa

Livskiego wyruszya w rejs do Nowego Jorku. W niedugim czasie, 12 padziernika 1863 roku, rosyjska
Flota Pacyficzna, pod dowdztwem admiraa Popowa, przybya do San Francisco. Tak oto opisa
dziaania Rosji Jim Welsh: Przybyli, gdy Poudnie odnosio sukcesy, zdobywajc przewag nad
Pnoc. Pojawienie si Rosjan wywoao liczne rozterki i wahania w gabinetach rzdw Francji i
Wielkiej Brytanii. W sumie dziaania Rosji day Lincolnowi czas na odwrcenie sytuacji na froncie.
Po zakoczeniu wojny rzd Stanw Zjednoczonych zobowiza si do pokrycia wynoszcych ponad
siedem milionw dolarw kosztw misji rosyjskiej floty. Poniewa Konstytucja USA nie upowaniaa
prezydenta do realizacji patnoci pokrywajcej koszty dziaa wojennych poniesionych przez
zagraniczny rzd, wczesny prezydent Johnson osign z Rosj porozumienie o zakupie, nalecej
formalnie do Rosji, Alaski. Koszty wojenne zostay zwrcone. Owa umowa przesza do historii pod
nazw Szalestwa Stewarda. Steward peni wwczas funkcj sekretarza obrony USA. Opinia publiczna
w Ameryce poddaa decyzj rzdu ostrej krytyce, uwaajc, e skarb pastwa nie powinien marnowa
pienidzy podatnikw na zakup bezwartociowego pustkowia za miliony dolarw.
Z tego samego powodu w 1867 roku doszo do nieudanego zamachu na ycie Aleksandra II. Aleksander
II .ostatecznie ponis mier z rki zamachowca marca 1881 roku.

53

Griffin, Descent into Slavery.

Kto jest prawdziwym zabjc Lincolna?

elazny Kanclerz Niemiec, Bismarck, brutalnie przechodzc do sedna sprawy, powiedzia:
[Lincoln] uzyska upowanienie Zgromadzenia Narodowego, aby poprzez publiczn emisj rzdowych
obligacji uzyska potrzebne kredyty. W ten sposb i rzd, i kraj wyskoczyy z puapki zastawionej przez
zagranicznych bankierw. Kiedy ci zdali sobie spraw, e Ameryka wymkna si z ich ucisku, dni
Lincolna byy ju policzone.
Lincoln uwolni niewolnikw i zjednoczy kraj. Zaraz po zakoczeniu wojny ogosi likwidacj caego
wojennego dugu zacignitego przez rzd Poudnia. W rezultacie tej decyzji midzynarodowi bankierzy,
ktrzy przez cay okres wojny udzielali wielkiego finansowego wsparcia Poudniu, ponieli koszmarne
starty. By dokona zemsty na osobie Lincolna i, co waniejsze, obali now polityk walutow
prezydenta, zaczli gromadzi wszystkie, niezadowolone z polityki rzdowej siy polityczne, planujc w
ukryciu zamach na ycie prezydenta. Ostatecznie zorientowali si, e odnalezienie i wysanie kilku
szalonych radykaw, aby dokonali zabjstwa, nie byo specjalnie skomplikowane.
Po mierci Lincolna, kontrolowany przez wiatow finansjer Kongres ogosi rezygnacj z
Lincolnowskiej polityki nowej waluty i zamroenie emisji papierowego pienidza, aby jego warto w
obiegu nie przekraczaa limitu 400 milionw dolarw.
W 1972 roku zapytano sekretarza skarbu USA, jak duo oszczdnoci - biorc pod uwag same tylko
odsetki - przyniosa przeprowadzona przez rzd Lincolna emisja 450 milionw nowych dolarw. Po
bardzo dokadnych, trwajcych kilka tygodni kalkulacjach, podano odpowied: w rezultacie emisji
wasnego pienidza rzd USA zaoszczdzi cznie na odsetkach cztery miliardy dolarw54.
Korzeniem wojny secesyjnej w Ameryce bya zacita walka midzy elitami wiatowych finansw - ich
przedstawicielami i agentami - a rzdem Stanw Zjednoczonych o zyski zwizane z uzyskaniem prawa
do emisji pienidza. Przez kolejne 100 lat po zakoczeniu wojny obie strony tej finansowej batalii
stoczyy wiele desperackich potyczek, zmagajc si o kwesti budowy centralnego systemu bankowego.
W tym czasie siedmiu prezydentw USA ponioso mier z rk zamachowcw. Podobny los spotka
wielu kongresmanw i senatorw. Walki trway a do roku 1913 i utworzenia Rezerwy Federalnej, co
byo znakiem, e wiatowi bankierzy osignli decydujce zwycistwo. Bismarck pisa szczerze:
mier Lincolna to ogromna strata dla chrzecijaskiego wiata. Prawdopodobnie Ameryka nie bdzie w
stanie kontynuowa jego wielkiej linii politycznej, a wiatowi bankierzy ponownie zdobd kontrol nad
54

Mehon Siekier, Abraham Lincoln and John F. Kennedy, Michael, 4 (2003).

zamonymi obywatelami USA. Martwi mnie fakt, e bankierzy, wykorzystujc swoje skuteczne i okrutne
metody, ostatecznie zdobd bogactwo Stanw Zjednoczonych, by wykorzysta je jako yzny grunt w
celu systematycznego korumpowania wspczesnej cywilizacji.
miertelne ustpstwo: 1863 rok i Pastwowe Prawo Bankowe.
Rola, jak odegraem w promowaniu i ustanowieniu Pastwowego Prawa
Bankowego, to mj najwikszy bd w yciowej karierze zawodowej.
Monopol [poday pienidza] stworzony przez to prawo negatywnie wpywa
na kady element gospodarki kraju. Prawo to powinno zosta
zlikwidowane, zanim kraj rozpad si na dwa obozy, jeden - obz
narodowy, drugi - obz bankierw. Taka sytuacja w historii tego kraju
jeszcze si dotd nie zdarzya.

Salomon Chale, sekretarz skarbu USA, 1861-1865

Po wybuchu wojny secesyjnej i odrzuceniu przez Lincolna finansowej opcji- -ptli polegajcej na
pobraniu wysokooprocentowanych (24-36 procent) kredytw od Rothschildw i ich przedstawicieli,
Departament Skarbu zosta upowaniony do emisji obligacji rzdu Stanw Zjednoczonych nazwanych
zielonymi. W lutym 1862 roku, nastpio uchwalenie Lega Tender Act (ustawy o legalnym rodku
patniczym) upowaniajcego Departament Skarbu do wypuszczenia w obieg 150 milionw zielonych.
W lipcu 1862 roku i marcu roku nastpnego Departament Skarbu, zgodnie z ustawami, dokona dwch
kolejnych emisji nowego pienidza. Podobnie jak w przypadku pierwszej emisji, w obu tych wypadkach
wpuszczono w obieg po 150 milionw zielonych dolarw Lincolna. cznie, podczas wojny, rzd
wydrukowa i wpuci w obieg 450 milionw dolarw.
Emisja zielonych dolarw Lincolna bya niczym kij wbity w mrowisko midzynarodowej finansjery.
Bankierzy od samego pocztku nie kryli swej niechci do nowej waluty, podczas gdy zwykli obywatele i
ludzie zwizani z przemysem witali jego emisj z nadziej i nieskrywan radoci. Pienidz Lincolna
funkcjonowa w obiegu pieninym USA a do 1994 roku.
W najbardziej krytycznym momencie wojny, w 1863 roku, Lincoln potrzebowa do zwycistwa jeszcze
wikszej iloci dolarw. W tym celu, aby uzyska po raz trzeci zgod na emisj zielonych, musia
pj na ustpstwa i schyli gow przed finansow elit. Tym ustpstwem byo podpisanie w 1863 roku
ustawy o Pastwowym Prawie Bankowym. Ustawa ta upowaniaa rzd do zatwierdzania emisji

papierw wartociowych przez Bank Narodowy w ujednoliconym standardzie (poza emisj innych,
wystawianych w imieniu bankw). W rzeczywistoci owe banki emitoway pastwow walut.
Najwaniejszy by fakt, e banki te mogy wykorzystywa obligacje rzdowe jako fundusz nerwowy dla
emisji bankowych papierw wartociowych, co prowadzio do faktycznego zwizania ze sob emisji
pienidza i dugu rzdowego. Rzd na zawsze utraci moliwo spaty dugu.
Znany amerykaski ekonomista, John Kenneth Galbraith, przechodzc bezporednio do rzeczy pisa: W
cigu wielu lat, ktre upyny od zakoczenia wojny secesyjnej, rzd federalny kadego roku
odnotowywa wielkie nadwyki budetowe. Ale pozbawiony by moliwoci penej spaty swoich
dugw oraz nalenoci pyncych ze wszystkich wyemitowanych rzdowych papierw wartociowych,
poniewa ten krok oznaczaby brak papierw rzdowych, ktre mogyby by uyte jako zastaw pod
pastwowy pienidz. Zwrot caego dugu oznaczaby unicestwienie obiegu pieninego.
Tak wic wreszcie midzynarodowi bankierzy odnieli sukces. Zrealizowali swj plan i skopiowali
system Banku Anglii w Stanach Zjednoczonych. Odtd spata przez rzd amerykaski wiecznego dugu i
jego stale rosncych odsetek, niczym ptla, zaciskaa si na szyjach Amerykanw, a im bardziej
prbowano j rozluni, tym stawaa si cianiejsza. Do 2006 roku rzd amerykaski by winny
wierzycielom astronomiczn sum ponad omiu i p biliona dolarw*. Innymi sowy, cz dugu
przypadajcego na przecitn czteroosobow amerykask rodzin wynosia 112 tysicy dolarw, a sama
czna warto dugu pastwowego rosa z szybkoci 20 tysicy dolarw na sekund! Wydatki rzdu
federalnego na obsug zaduenia, ustpujce jedynie wydatkom na ochron zdrowia i obron, w 2006
roku osigny zawrotna sum 400 miliardw dolarw.
Poczwszy od 1864 roku, wiatowi bankierzy, pokolenie po pokoleniu, mog cieszy si obfitym
posikiem z uzyskanych odsetek Prawda jest bardzo banalna: poniewa na pierwszy rzut oka nie wida
rnicy midzy bezporedni emisj przez rzd waluty lub obligacji, a nastpnie emisj waluty przez
banki, powsta najbardziej niesprawiedliwy system w historii ludzkoci. Ludzie s zmuszani do
poredniego pacenia podatkw - czyli ich ciko wypracowanych pienidzy - bankom!
A do dzi, Chiny s jednym z nielicznych krajw, w ktrych rzd bezporednio emituje walut. W ten
sposb zarwno rzd, jak i spoeczestwo oszczdzaj ogromne pienidze na braku koniecznoci spaty
odsetek od dugu. Jest to jeden z powodw, ktrego nie mona ignorowa, analizujc przyczyny
szybkiego wzrostu gospodarczego Chin. Jeli kto zaproponuje sign po sprawdzone wzory
zagraniczne, zgodnie z ktrymi Bank Chin miaby wykorzystywa obligacje rzdowe jako zastaw pod
wydruk waluty, chiski nard powinien zareagowa na to z najwysz ostronoci.
Lincoln rozumia to stae zagroenie, jednak - niestety - zosta zmuszony przez grocy mu kryzys do

podejmowania tymczasowych, prowizorycznych decyzji.

Lincoln planowa, w przypadku reelekcji, kasacj tego aktu prawnego wprowadzajcego w ycie
Pastwowe Prawo Bankowe, w rezultacie na 41 dni przed wyborami zosta zamordowany. Sia
bankierw w Kongresie wzrosa, kontynuowali wic ofensyw, a ich celem staa si likwidacja
zielonego dolara Lincolna. Nastpio to bardzo szybko. 12 kwietnia 1866 roku Kongres uchwali tzw.
Contraction Act, ktrego celem by skup wszystkich znajdujcych si w obiegu zielonych, a nastpnie
ich wymiana na zote monety, tak by ostatecznie cakowicie pozby si zielonego dolara z obiegu
pieninego kraju i w ten sposb powrci do systemu, w ktrym wiatowi bankierzy posiadaj pozycje
absolutnej dominacji - standardu zota.
W kraju, gdzie dopiero zakoczya si bezprecedensowa, okrutna i wyniszczajca wojna domowa, nie
byo bardziej absurdalnej polityki gospodarczej ni ograniczanie poday pienidza. czna warto
pozostajcego w obiegu gospodarczym pienidza z 1,8 miliarda dolarw w 1866 roku (50,46 dolara na
osob) spada do 1,3 miliarda dolarw w 1867 (44 dolary na osob), a nastpnie do 600 milionw
dolarw w 1876 roku (14,6 dolara na osob) i ostatecznie do 400 milionw dolarw w roku 1886 (6,67
dolara na osob). Zaraz po wojnie Amerykaska gospodarka oczekiwaa na terapi, ktra pozwoliaby jej
zaleczy zadane przez wojn rany. Gospodarka potrzebowaa szybkiego powrotu do stanu normalnoci i
dalszego wzrostu. W tym samym czasie populacja kraju ulegaa szybkiemu zwikszeniu. Sztuczne
ograniczenie poday pienidza w tej sytuacji doprowadzio do jego powanego deficytu na rynku.
Wikszo ludzi sdzi, e przechodzenie przez cykle wzrostu i recesji jest zasad, ktrej podlega
gospodarka, ale w istocie fundamentaln przyczyn tego problemu jest, znajdujca si w rkach
wiatowych bankierw, kontrola nad poda pienidza. Czasem j rozluni, czasem zacisn, zalenie od
tego, co im si opaca.
Zim 1872 roku bankierzy wysali z Wielkiej Brytanii do Stanw Zjednoczonych, zaopatrzonego w
pokan sum pienidzy, agenta, Ernesta Seyda. Seyd, wykorzystujc posiadane pienidze, wrczajc
apwki, wypromowa i doprowadzi do uchwalenia nowego aktu prawnego tzw. Coinage Act, ktry do
historii przeszed pod nazw Zbrodniczej Ustawy 1873 (Crime Act 1873). Seyd osobicie opracowa
tekst ustawy. Prawo to doprowadzio do wycofania z obiegu srebrnej monety, tak wic zoto stao si
jedynym, bezkonkurencyjnym rodkiem patniczym. Bez wtpienia owo prawo jeszcze bardziej
powikszyo panujcy na rynku pieninym deficyt rodkw patniczych. Dumny z siebie Seyd mwi:
Zim 1872 roku wyjechaem do Ameryki, gdzie dopilnowaem przegosowania i wprowadzenia ustawy
o wycofaniu srebra z obiegu pieninego. W tym przedsiwziciu reprezentowaem interesy rady
nadzorczej Banku Anglii. W roku 1873 zoto stao si jedyn akceptowan walut.

W istocie, przyczyn usunicia srebrnej monety ze wiatowego obiegu pieninego bya ch bankierw
do zapewnienia sobie absolutnej kontroli nad wiatow poda pienidza. W tym czasie, po przejciu
przez bankierw kontroli nad wiatowym przemysem wydobywczym zota i eksploracj jego
potencjalnych z, nastpia znaczca redukcja jego wydobycia. W tej sytuacji wzgldnie dua liczba
nowych kopal srebra zagraaa interesom wiatowej finansjery, ktra nie yczya sobie, by tak trudna do
kontroli poda pienidza wpywaa negatywnie na jej interesy, osabiajc jej dominujc pozycj w
wiatowym systemie finansowym, poczynajc od 1871 roku w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii,
Austrii i Skandynawii srebro przestao by uywane jako rodek patniczy, co doprowadzio do
znaczcego skurczenia si obiegu pieninego w tych krajach. W efekcie nastpia w Europie duga,
dwudziestoletnia recesja w latach 1873-1896.
W Stanach Zjednoczonych Contraction Act i Coinage Act bezporednio doprowadziy do recesji
gospodarczej w latach 1873-1879. W cigu trzech lat stopa bezrobocia w USA osigna poziom
trzydziestu procent. Amerykaska opinia publiczna ostro domagaa si powrotu do czasw
skonstruowanej przez Lincolna i banki polityki zielonego dolara. By to gorcy okres, powstaa
zoona z obywateli US Silver Commission (Amerykaska Komisja Srebra) oraz Greenback Party (Partia
Zielonego Dolara), ktre silnie naciskay na powrt do dawnego systemu, w ktrym w obiegu byo
zarwno zoto, jak i srebro: Chodzio wszake przede wszystkim o to, by znw uruchomi emisj
cieszcych si dobr opini wrd ludzi zielonych dolarw.
Raport przygotowany przez Silver Commission wskazywa: Mroki redniowiecza to efekt braku
pienidza w obiegu i duych spadkw cen. Bez pienidza nie mogaby powsta cywilizacja, redukcja
poday pienidza doprowadzi do mierci cywilizacji. W epoce chrzecijaskiego Cesarstwa Rzymskiego
w obiegu pieninym imperium znajdoway si monety warte w przyblieniu 1,8 miliarda dolarw. Pod
koniec XV wieku w Europie w obiegu pozostay monety warte jedynie dwiecie milionw dolarw.
Historia pokazuje, e adna katastrofalna zmiana nie moe by porwnywana z upadkiem Imperium
Rzymskiego w mroki redniowiecza.
Powyszym pogldom bardzo ostro i wyranie przeciwstawiao si nowo zaoone The American
Bankers Association (Stowarzyszenie Amerykaskich Bankierw). Stowarzyszenie w licie do swoich
czonkw gosio:
Sugerujemy bycie ze wszystkich si wspierali znane dzienniki i tygodniki, a gwnie pras zwizan z
rolnictwem i religi, z determinacj przeciwstawiajc si emisji zielonego dolara przez rzd.
Powinnicie natychmiast wstrzyma wszelkie dotacje pienine dla tych kandydatw, ktrzy nie

wyraaj si jasno i nie potpiaj w ostrych sowach emisji zielonego dolara. Likwidacja systemu
emisji waluty pastwowej przez banki lub powrt do emisji pienidza przez-rzd doprowadzi do sytuacji,
w ktrej pastwo bdzie dostarcza ludziom pienidze, co wyrzdzi szkody nam, bankierom oraz
porednikom kredytowym, a tym samym zaszkodzi naszym ywotnym interesom. Spotkajcie si jak
najszybciej z kongresmanami z waszych okrgw wyborczych, zadajcie od nich gwarancji ochrony dla
naszych interesw. W ten sposb bdziemy mogli sprawowa kontrole nad legislatyw55.
W1881 roku, podczas ostrej recesji gospodarczej, obejmujcy wanie urzd, 20. prezydent Stanw
Zjednoczonych James Garfield w peni rozumia problem i wynikajce std zagroenie:
W kadym kraju ten, kto kontroluje poda pienidza, w ostatecznym rozrachunku jest absolutnym
wacicielem przemysu i handlu. W chwili, gdy zdamy sobie spraw, e w system [pieniny] znajduje
si pod kontrol zdecydowanej mniejszoci spoeczestwa, ktra zarzdza nim tak bd inaczej, nie
bdziemy ju musieli odpowiada na pytania o przyczyny inflacji lub deflacji..
Kilka tygodni po wypowiedzeniu tych sw, 2 lipca 1881 roku prezydent Garfield zosta postrzelony
przez chorego umysowo Charlesa Guitaeu. Guiteau odda do prezydenta dwa strzay, ciko go ranic.
Prezydent zmar 19 wrzenia.
W XIX wieku wiatowi bankierzy najpierw z wielkim sukcesem zastpili w Europie wit wadz
krlewsk wit wadz pienidza, aby nastpnie dy do tego, by w Ameryce wita wadza
pienidza krok po kroku ograniczaa wite swobody obywatelskie. wiatowi bankierzy, po blisko
stuletnich zacitych zmaganiach z wybieranymi przez nard prezydentami Stanw Zjednoczonych,
zdobyli ostateczn przewag. W 1863 roku z zadowoleniem witali uchwalenie i przegosowanie
Pastwowego Prawa Bankowego, wiedzc, e od ostatecznego tryumfu - dokadnego skopiowania w
USA systemu brytyjskiego z Bankiem Anglii w roli gwnej - dzieli ich tylko krok. Widmo prywatnego
banku centralnego, majcego cakowit kontrol nad poda pienidza, pojawio si ju na horyzoncie.

55

Fragment oklnika rozesanego przez stowarzyszonych bankierw Nowego Jorku, Filadelfii i Bostonu, podpisanego
przez sekretarza, Jamesa Buela, wysanego z 247 Broadway, New York w 1877 roku do bankierw wszystkich
stanw.

ROZDZIA III Rezerwa Federalna: prywatny bank centralny.

Ten ogromny, uprzemysowiony kraj znajduje si pod tward kontrol
wysoce scentralizowanego systemu kredytowego. Rozwj kraju oraz
wszelka nasza aktywno gospodarcza znajduj si w rkach mniejszoci.
Wanie wpadlimy w najgorszy z moliwych reimw, wszechobejmujcy
system cakowitej kontroli. Rzd nie dysponuje ani prawem wolnoci
opinii, ani prawem do sdowego okrelania, co jest przestpstwem, nie jest
te wybierany przez wikszo obywateli, albowiem dziaa pod naciskiem
maej grupki ludzi wykorzystujcych swoj zdolno kontroli. W kraju tym
wielu przedsibiorcw, ludzi przemysu i handlu obawia si jednej rzeczy.
Wszyscy oni wiedz, e filarem owej niewidzialnej wadzy jest niewidoczna,
nieprzenikalna, zorganizowana grupa, z ktr s zwizani, bdc
czciami jednego, absolutnego systemu. To sprawia, e nie maj oni
odwagi publicznie potpi owej wadzy.

Woodrow Wilson, dwudziesty smy prezydent Stanw Zjednoczonych56.

Klucz do rozdziau.
Nie bdzie przesad stwierdzenie, e w Chinach prno dzi szuka ekonomistw wiadomych faktu, e
amerykaski Bank Rezerwy Federalnej jest w istocie prywatnym bankiem centralnym. w rzekomy
Bank Rezerwy Federalnej nie tylko nie jest bankiem federalnym, ale tym bardziej nie jest adn
rezerw i w ogle trudno byoby go nazwa bankiem.
Wikszo z pewnoci uwaa za oczywiste, e to rzd federalny USA dokonuje emisji waluty amerykaskiego dolara. W istocie rzd federalny USA nie posiada prawa do emisji pienidza! Po
zabjstwie prezydenta Kennedyego w 1963 roku rzd USA ostatecznie utraci prawo do emisji
srebrnego dolara, jedynego rodka patniczego, do ktrego drukowania w owym czasie mia prawo. W
przypadku, gdy rzd federalny potrzebuje pienidzy, musi zastawi w prywatnej Rezerwie Federalnej
przysze przychody z podatkw paconych przez obywateli (dug pastwowy), a wwczas Rezerwa
Federalna dokonuje emisji banknotw Rezerwy, ktre s znane jako amerykaskie dolary (USD).
W wiecie amerykaskich mediw, a take wrd ekonomistw, natura i historia Rezerwy Federalnej to
Cyt. za: National Economy and Banking System, dokumenty Senatu (Co. 3 No. 23, 76* Congress, First Session, 1939).

temat zrozumiay i znany, wok ktrego zarazem panuje zmowa milczenia. Jest to obszar, na ktry nikt
nie ma wstpu. Kadego dnia amerykaskie media potrafi na okrgo, niczym wykonujc mudn prac
badawcz, debatowa nad problemem maestw homoseksualnych lub innym, w sumie mao istotnym
tematem. Prno jednak szuka wzmianek na temat kontroli emisji pienidza, a przecie to wanie jest
problem, ktry codziennie i bezporednio dotyczy kadego czowieka, kadego centa wypracowanego
dochodu, kadej - tak istotnej dla zyskw od kapitau - patnoci odsetek od udzielanej poyczki.
Jeli w tym miejscu czytelnik poczu si zaskoczony, znaczy to, e w problem jest niesychanie istotny,
on sam za - ku swemu zdziwieniu - nie ma na ten temat adnej wiedzy. Przedmiotem tego rozdziau jest
starannie przefiltrowana przez wiodce amerykaskie media tajemnicza historia powstania Banku
Rezerwy Federalnej. Biorc do rki szko powikszajce i klatka po klatce cofajc film, dochodzimy do
krytycznego momentu pozwalajcego nam odtworzy w szczegach to istotne wydarzenie, ktre
odcisno gbokie pitno na wspczesnej historii.
Oto dnia 23 grudnia 1913 roku, wybierany przez amerykaskich wyborcw rzd zosta ostatecznie, de
facto obalony przez elit kontrolujc pienidz.
Tajemnicza wyspa Jekyll: miejsce, gdzie zaprojektowano Rezerw Federaln.
W nocy 22 grudnia 1910 roku, w wagonach specjalnego zapiecztowanego pocigu wyjedajcego z
Nowego Jorku, zasony szczelnie chroniy wntrza przedziaw. Pocig powoli sun na poudnie. W
przedziaach siedzieli najwaniejsi bankierzy Ameryki i nikt z pasaerw nie zna celu podry. Stacj
kocow miaa by znajdujca si w stanie Georgia wyspa Jekyll.
Wyspa Jekyll bya w tym czasie ulubionym zimowym kurortem dla najbogatszych ludzi w Stanach
Zjednoczonych. Z inicjatywy J.P. Morgana, amerykascy bogacze zaoyli na wyspie Klub owiecki.
Ponad jedna szsta caego wiatowego bogactwa bya skoncentrowana w rkach czonkw owego klubu,
ktrego czonkostwo byo wycznie dziedziczone i obowizywa zakaz jego sprzeday. W tym czasie
zarzd klubu otrzyma wiadomo, e grupa ludzi wynaja budynki nalece do klubu na okres okoo
dwch tygodni i e w tym czasie czonkowie klubu nie bd mogli przebywa na jego terenie. Wszyscy
pracownicy kurortu rekrutowali si spord emigrantw z kontynentu i obowizywa ich nakaz zwracania
si do goci wycznie po imieniu - uywanie nazwisk byo zabronione. Na terenie o obwodzie okoo 80
kilometrw wprowadzono rygorystyczne rodki bezpieczestwa, nie dopuszczajc do pojawienia si
prasy.
Gdy wszystko zostao ju przygotowane, w siedzibie klubu pojawili si gocie. Wrd uczestnikw tej
tajnej konferencji byli: Nelson Aldrich, senator, przewodniczcy pastwowej komisji walutowej, dziadek

od strony matki Nelsona Rockefellera; A. Piatt Andrew, asystent w Departamencie Skarbu, Frank
Vanderlip, prezes The National City Bank of New York; Henry P. Davison, wysoko postawiony partner
w korporacji J.P. Morgana; Charles D. Horton, prezes First National Bank; Benjamin Strong, prawa rka
J.P. Morgana; Paul Warburg, ydowski imigrant z Niemiec, ktry przyby do Ameryki w 1901 roku,
starszy partner w korporacji Kuhn Loeb and Company, przedstawiciel Rothschildw z Francji i Wielkiej
Brytanii, architekt Banku Rezerwy Federalnej i jego pierwszy prezes.
Wszystkie te wane osobistoci przybyy na odleg wysp bynajmniej nie w celu zabawy w polowanie,
ktr nie przejawiay wikszego zainteresowania. Celem ich spotkania byo przygotowanie treci
dokumentu nadzwyczaj wanej ustawy: Federal Reserve Act.
Paul Warburg by dowiadczonym specjalist od spraw bankowoci, ktry do perfekcji opanowa niemal
wszystkie szczegy zwizane z operacjami bankowymi. Gdy uczestnicy spotkania zadawali pytania i
wskazywali na wtpliwe punkty, Warburg nie tylko cierpliwie odpowiada, lecz z niesychan erudycj
wyjania historyczn genez kadego z przedstawianych pomysw. Wszyscy obecni byli oczarowani
jego niezwykle gbok znajomoci dziej w bankowoci. Rzecz jasna, sam Warburg sta si gwnym
autorem i sprawozdawc przygotowanej ustawy.
Spord uczestnikw spotkania jedynie Nelson Aldrich pochodzi spoza bankowej korporacji, a jego
zadaniem byo sprawdzenie jzyka ustawy tak, by odpowiada on wymogom politycznym, dziki czemu
mogaby ona zosta zaakceptowana przez Kongres. Po?: stali uczestnicy reprezentowali interesy wielkich
korporacji bankowych. Przez dziewi dni toczyy si burzliwe dyskusje wok szczegw ustawy
zreferowanych przez Warburga, ostatecznie jednak osignito konsensus.
Od czasu kryzysu bankowego w 1907 roku amerykascy bankierzy posiadali tak marn reputacj w
spoeczestwie, e wrd kongresmanw trudno byo znale cho jedn osob, ktra odwayaby si
podczas obrad otwarcie poprze ustaw przygotowan przez bankierw. By to powd, dla ktrego
zaangaowani politycy, nie baczc na wielk odlego, przybyli z Nowego Jorku na dalek, ma wysp,
by tam, w ukryciu przed opini publiczn, przygotowa tre ustawy. Zdawali sobie przy tym spraw, e
bezporednie uycie nazwy Bank Centralny mogo spowodowa powane trudnoci, albowiem od
czasw Jeffersona nazwa ta bya od razu kojarzona z machinacjami brytyjskich bankierw. wiadomy
tego problemu Warburg, w celu ukrycia faktycznego stanu rzeczy, zaproponowa uycie innej nazwy, a
mianowicie System Rezerwy Federalnej. Rezerwa ta miaa posiada wszystkie cechy banku
centralnego i niczym nie rni si od Banku Anglii. Projekt przewidywa, e wacicielem rezerwy bd
prywatni udziaowcy, ktrzy dziki temu uzyskaj moliwo czerpania ogromnych zyskw. Od
Pierwszego i Drugiego Banku Stanw Zjednoczonych projekt w rni si tym, e odrzucono

koncepcj, aby 20 procent udziaw nowego banku przysugiwao rzdowi: obecnie mia to by
cakowicie prywatny bank centralny.
Aby jeszcze bardziej ukry rzeczywist natur Systemu Rezerwy Federalnej, w trakcie dyskusji nad tym,
kto ma nad ni sprawowa kontrol, Warburg byskotliwie zauway: Kontrol nad Rezerw Federaln
sprawuje Kongres, rzd posiada swoich przedstawicieli w jej radzie nadzorczej, cho wikszo jej
czonkw jest w sposb bezporedni lub poredni kontrolowanych przez Stowarzyszenie Bankowe.
Jaki czas pniej Warburg w ostatecznej wersji ustawy zmieni wspomniany zapis na czonkw rady
nadzorczej mianuje prezydent Stanw Zjednoczonych, jednake faktyczn kontrol nad prac i
funkcjami rady nadzorczej miaa sprawowa Federal Advisory Council (Federalna Rada Doradcza). Rada
miaa zwoywa stae, wsplne posiedzenia z rad nadzorcz Rezerwy. Miejsca w Radzie zajmowali
przedstawiciele wybrani przez 12 bankw tworzcych Rezerw. Ten punkt celowo zosta zatajony przed
opini publiczn.
Innym problemem, z ktrym musia si zmierzy Warburg, bya konieczno zatajenia faktu, e to
nowojorscy bankierzy stoj na czele Rezerwy Federalnej, sprawujc nad ni pen kontrol. Od XIX
wieku na rodkowym Zachodzie USA zdecydowana wikszo rednich i maych handlowcw i
farmerw cierpiaa w wyniku nieszcz spowodowanych przez kryzys bankowy, ywic wobec
bankierw ze Wschodniego Wybrzea otwart nienawi. Pochodzcy ze rodkowego Zachodu
kongresmani i senatorzy z pewnoci nie poparliby banku centralnego, w ktrym dominujc pozycj
zajmowaliby bankierzy ze wschodu. Aby rozwiza ten problem,
Warburg zaprojektowa struktur skadajc si z sieci dwunastu bankw rezerwy zlokalizowanych na
wyznaczonych obszarach. By to znakomity pomys. Poza rodowiskiem bankierw mao kto zdawa
sobie spraw, e emisja amerykaskiej waluty oraz zdecydowana cz polityki kredytowej bya
wwczas skoncentrowana na obszarze Nowego Jorku. W takiej sytuacji propozycja ustanowienia bankw
rezerwy federalnej na wyznaczonych obszarach w prosty sposb, poprzez dostarczenie ludziom usug
banku centralnego, miaa na celu stworzenie faszywego wraenia, i w bank nie jest zwizany jedynie
ze rodowiskiem nowojorskim.
Jest jeszcze jeden punkt wiadczcy o niezwykej mdroci Paula Warburga: chodzi o ulokowanie
gwnej siedziby Rezerwy Federalnej w politycznym centrum kraju, Waszyngtonie, a wic w pewnej
odlegoci od miejsca, skd miay przychodzi instrukcje - finansowej stolicy Ameryki, Nowego Jorku.
W ten sposb zamierzano rozwia obawy opinii publicznej przed dziaaniami nowojorskich bankierw.
Czwartym problemem, z ktrym zmaga si Warburg, by wybr kadry zarzdzajcej dla dwunastu
lokalnych bankw Rezerwy Federalnej. Dowiadczenie Nelsona Aldricha z pracy w Kongresie miao

wreszcie odegra wan rol. Aldrich zwrci uwag, e kongresmani ze rodkowego Zachodu
zazwyczaj wrogo spogldaj na banki i bankierw, aby wic unikn groby utraty kontroli nad 12
lokalnymi bankami, czonkw ich rad nadzorczych winien nominowa prezydent USA, a Kongres nie
powinien si do tego miesza. Jednak wwczas powstawaa prawna dziura. 10 punkt 1 artykuu
Konstytucji wyranie mwi, e to Kongres jest odpowiedzialny za nadzr i emisj pastwowej waluty.
Odrzucenie kontroli Kongresu i odsunicie go na bok mogoby znaczy, e Rezerwa Federalna od
pierwszych chwil powstania dziaa niezgodnie z Konstytucj - i w pniejszym okresie wielu
kongresmanw uczynio z tego argument wykorzystywany do atakw na ni.
Po zakoczeniu etapu mudnego planowania pojawi si wreszcie odpowiedni akt prawny w formie
wyniosej, przywodzcej na myl Konstytucj odezwy mwicej o podziale wadzy i mechanizmach
rwnowagi. Prezydent nominuje, Kongres zatwierdza, niezalene osobistoci wchodz do rad
nadzorczych, bankierzy doradzaj - rzeczywicie by to plan pozbawiony sabych punktw.
Siedem rekinw z Wall Street: ludzie rzdzcy Rezerw Federaln.
Siedmiu ludzi z Wall Street kontroluje obecnie wikszo najwaniejszych
gazi amerykaskiego przemysu oraz zasobw naturalnych. Wrd nich
s J.P. Morgan, James Hill i George Baker (prezes First National Bank w
Nowym Jorku), nalecy do tzw. Grupy Morgana. Pozostali czterej to John
Rockefeller, William Rockefeller, James Stillman (prezes The National
City Bank of New York) i Jacob Schiff (Kuhn Loeb and Company),
nalecy do tzw. Grupy Standard Oil. Tworz oni kapitaowe centrum
Ameryki, sprawujce kontrol nad gospodark.

John Mo ody, zaoyciel firmy audytowej, 1911 rok57

Siedmiu krezusw z Wall Street byo gwnymi sprawcami powstania i dziaa Rezerwy Federalnej.
Midzy nimi a Rothschildami z Europy istniao tajne porozumienie, ktre ostatecznie doprowadzio to
stworzenia w Stanach Zjednoczonych kopii Banku Anglii.
Rodzina Morganw.
Poprzednikiem Banku Morgana bya mao znana brytyjska firma George Peabody and Company. Z
6:1

John Moody, The Seven Men, McCiures Magazine sierpie 1911, s. 418.

pocztku George Peabody by zwykym kupcem z Baltimore w USA. Z czasem udao mu si zgromadzi
skromny majtek i w 1835 roku wyjecha do Londynu, by tam, w wielkim wiecie, szuka spenienia
swoich aspiracji. Peabody dostrzeg olbrzymi potencja i szanse na zarobienie duych pienidzy w
sektorze finansowym, tote wraz z miejscowym kupcem zaoy handlowy Merchant Bank. W tym czasie
najwiksz popularnoci w wiecie usug finansowych cieszyy si tzw. usugi finansowe wysokiego
stopnia, a do najwaniejszych, korzystajcych z owych usug klientw nalea rzd, wielkie firmy i
bogate rodziny. Peabody i jego wsplnik udzielali poyczek na midzynarodowe transakcje, emitowali
akcje i papiery wartociowe, zajmowali si handlem szerokim asortymentem towarw. Mona
powiedzie, e ich bank by poprzednikiem wspczesnych bankw inwestycyjnych.
Peabody, ktry dziki rekomendacji od braci Brown z Baltimore prowadzi w Anglii interesy jednej z
gazi ich firmy, bardzo szybko znalaz dla siebie miejsce w brytyjskich krgach finansowych. Pewnego
dnia z wielkim zaskoczeniem odebra zaproszenie od samego lorda Nathana Rothschilda.
Zdenerwowany, peen obaw, a jednoczenie szczliwy, odbierajc zaproszenie od najsawniejszego
bankiera wiata Peabody czu si wyrniony i zaszczycony niczym praktykujcy katolik po zaproszeniu
na papiesk audiencj.
Podczas spotkania Nathan Rothschild przeszed od razu do meritum, proszc Peabody ego o przysug, a
dokadnie proponujc mu pozycj tajnego reprezentanta interesw rodziny Rothschildw. Jak
pamitamy, Rothschildowie w nadzwyczaj zrczny sposb dorobili si w Europie olbrzymiej fortuny,
jednak mimo posiadanego bogactwa wci byli przedmiotem niechci i pogardy. Londyska arystokracja
czua odraz do towarzystwa Nathana, wielokrotnie odrzucajc jego zaproszenia. Mimo posiadanych w
Anglii wpyww i wadzy, czu si on izolowany przez lokaln szlacht. Za wyborem Peabody ego na
tajnego wsppracownika stao kilka innych powodw ni jego znajomo tajnikw bankowoci:
Peabody by skromny, stateczny, potrafi utrzymywa z ludmi dobre stosunki, a przy tym by
Amerykaninem, mg wic zosta w pniejszym czasie odpowiednio wykorzystany.
Naturalnie Peabody bez wahania zaakceptowa propozycje Nathana, ktry mia pokry wszelkie jego
wydatki zwizane z reprezentowaniem interesw Rothschildw. W krtkim czasie firma Peabody ego
przeobrazia si w znane w caym Londynie centrum spotka i kontaktw towarzyskich. Bardzo wan
rol w tej dziaalnoci odgrywa organizowany przez firm coroczny bankiet z okazji wita
Niepodlegoci Stanw Zjednoczonych. Bya to impreza towarzyska cieszca si olbrzymim
powodzeniem wrd londyskiej elity. Gocie nie zdawali sobie sprawy z faktu, e olbrzymie koszty tego
luksusowego i penego przepychu przyjcia ponosi zwyky kupiec, o ktrym jeszcze kilka lat wczeniej
nikt nic nie sysza.

A do 1854 roku, z majtkiem wynoszcym okoo miliona funtw, George Peabody wci by
zwyczajnym bankierem, a jednak w krtkim okresie szeciu lat zdoa wyda fortun wart okoo dwch
milionw funtw, niemal momentalnie stajc si najwaniejszym z amerykaskich bankierw. Okazao
si, e podczas sterowanego przez Rothschildw kryzysu w 1857 roku Peabody zainwestowa
gigantyczne pienidze w amerykaskie obligacje kolejowe i obligacje pastwowe. Gdy banki w Wielkiej
Brytanii nagle uruchomiy szalecz wyprzeda wszystkich amerykaskich papierw wartociowych,
zapany z obfitym portfelem inwestycyjnym Peabody ponis olbrzymie straty finansowe. Co ciekawe,
gdy znalaz si na krawdzi bankructwa, Bank Anglii niczym dobra wrka udzieli mu nagej poyczki
na sum 800 tysicy funtw, wybawiajc go od pewnego krachu. Co jeszcze bardziej zastanawiajce, w
tym momencie Peabody, w zawsze przesadnie ostrony, a teraz zniechcony przez kryzys gracz, nagle
postawi na szali ca swoj rodzin, rozpoczynajc skup od przeraonych inwestorw mieciowych
amerykaskich obligacji rzdowych i innych papierw wartociowych.
Kryzys z 1857 roku w niczym nie przypomina depresji z lat 1837-1847. Wystarczy tylko jeden rok, by
amerykaska gospodarka wysza z recesji. Dziki temu, dysponujc olbrzymi iloci amerykaskich
papierw wartociowych, George Peabody byskawicznie przemieni si w potentata finansowego.
Bardzo przypominao to rok 1815 i zdumiewajc walk Nathana Rothschilda o brytyjskie obligacje
rzdowe. Bez dostpu do poufnych informacji, dopiero co przebudzony z koszmaru bankructwa, Peabody
nigdy nie odwayby si na bezprecedensowy wykup amerykaskich papierw wartociowych.
George Peabody nie mia mskiego potomka, ktry mgby sta si dziedzicem jego ogromnej fortuny.
Ten bolesny fad: bardzo mu ciy i w rezultacie zdecydowa si on zaproponowa partnerstwo w
interesach modemu Juniusowi Morganowi. Po odejciu Peabodyego z biznesu Morgan przej od niego
kierowanie wszystkimi operacjami firmy oraz dokona zmiany jej nazwy na Junius S. Morgan and
Company. Jej siedziba wci znajdowaa si w Londynie. Jaki czas potem syn Juniusa, J.P. Morgan
przej stery firmy, a pniejsz amerykask ga firmy nazwa J.P Morgan Company. W1869 roku w
Londynie J.P. Morgan wraz z Anthonym J. Drexterem odby spotkanie z rodzin Rothschildw. Od tego
momentu rodzina Morganw ostatecznie przeja po Peabodym wszystkie zwizki z Rothschildami,
nawet je zacieniajc. W1880 roku J.P. Morgan rozpocz akcj handlow majc na celu wsparcie
tworzenia firm odpowiedzialnych za budow linii kolejowych.
5 lutego 1891 roku rodzina Rothschildw oraz cz brytyjskich bankierw zaoya tajne stowarzyszenie
pod nazw Round Table (Okrgy St). Podobne stowarzyszenia zaczy powstawa w Ameryce, gdzie
procesom temu przewodzia rodzina Morganw. Po I wojnie wiatowej amerykask ga Round Table
przemianowano na Council on Foreign Relations (Rad Stosunkw Midzynarodowych - CFR),

brytyjsk

za

na

Royal

Insitute

of

International

Affairs

(Krlewski

Instytut

Stosunkw

Midzynarodowych). Wielu wanych urzdnikw w rzdach Stanw Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii

rekrutowao si wanie spord czonkw tych dwch stowarzysze.
W1899 roku J.P. Morgan przyby do Londynu na konferencj midzynarodowych bankierw, gdzie
zosta wyznaczony na gwnego przedstawiciela interesw Rothschildw w Ameryce. Rezultatem
konferencji w Londynie byo cakowite poczenie nowojorskiego J.P. Morgan, filadelfijskiego Drexler
Company, londyskiego Grenfell Comapny, paryskiego Morgan Harjes Cie i niemiecko-amerykaskiego
M.M. Warburg Company z rodzin Rothschildw58.
W 1901 roku, J.P. Morgan za astronomiczn sum 500 milionw dolarw zakupi korporacj Carnegie
Steel, tworzc w ten sposb, posiadajc niekwestionowan hegemoni i najwiksz na wiecie, wart
ponad miliard dolarw korporacj United States Steel Corporation. W tym czasie Morgan by
postrzegany jako najbogatszy czowiek wiata, cho wedug raportw przygotowywanych przez
Temporary National Economic Committee (Tymczasowy Narodowy Komitet Gospodarczy) posiada on
tylko dziewi procent udziaw w swoich firmach. Mona z tego wnioskowa, e powszechnie
powaany J.P. Morgan by jedynie figurantem ukazywanym na pierwszym planie.
Rockefeller: krl ropy naftowej.
John Rockefeller w historii Stanw Zjednoczonych postrzegany jest jako bardzo kontrowersyjna posta.
Wielu okrela go mianem najbardziej wyrachowanego, zimnego i bezlitosnego czowieka. Jego
nazwisko nierozerwalnie splecione jest z jego synn firm Standard Oil.
Kariera naftowa Rockefellera rozpocza si podczas wojny secesyjnej. Do roku 1870, w ktrym zaoy
Standard Oil, jego interesy wci mona by okreli jako zupenie zwyczajne. Momentem, w ktrym
jego dziaalno nabiera rozmachu i tempa jest uzyskanie poyczki na nasiona z Cleveland National City
Bank. Obdarzony niezwyk wyobrani, Rockefeller prowadza zaskakujce rozwizania, zwaszcza w
dziedzinie walki z konkurencj. Bardzo szybko dostrzeg wielkie perspektywy przed przemysem
naftowym, wczenie te zda sobie spraw, e cho krtkookresowe zyski z rafinacji ropy s wysokie, to
jednak z uwagi na brak kontroli nad konkurencj walka na rynku naftowym obraca si w samobjczy
konflikt. By tylko jeden sposb na przetrwanie: bezlitosna eliminacja wszystkich konkurentw. Aby to
osign, wszystkie chwyty byy dozwolone.
Waciwa metoda polegaa na tym, aby przede wszystkim uzyska kontrol nad firm poredniczc, a
nastpnie w jej imieniu zaproponowa konkurencji wykup po bardzo niskiej cenie. W przypadku
58

William Guy Carr, Pawns In The Gam, Willowdale 1955.

odrzucenia oferty, kolejnym etapem by pocztek okrutnej wojny cenowej majcej na celu
doprowadzenie rywala do kapitulacji lub bankructwa. Gdyby i to nie przynioso efektw, Rockefeller
ostatecznie zwraca si ku swej tajnej broni - przemocy, dokonujc aktw sabotau. Pracownicy
konkurencji padali ofiarami pobi, podpalano ich fabryki, magazyny itd. Po kilku rundach na placu boju
pozostawao niewielu konkurentw. Te brutalne, monopolistyczne dziaania, cho budziy publiczne
gosy potpienia, jednoczenie przycigay uwag i zainteresowanie nowojorskich bankierw. Darzc
monopol szczeglnymi wzgldami, bankierzy podziwiali zdolno Rockefellera do realizacji swoich
monopolistycznych celw.
Rothschildowie, nie szczdzc wysikw, nieustannie pracowali na rzecz zdobycia kontroli nad
potniejsz z dnia na dzie Ameryk, ale ponosili kolejne poraki. Podporzdkowanie sobie tego czy
innego europejskiego monarchy jest znacznie atwiejsze ni zawadnicie rzdem wybieranym w
powszechnych wyborach. Po zakoczeniu wojny secesyjnej Rothschildowie rozpoczli wprowadzanie w
ycie planu zdobycia kontroli nad Ameryk za pomoc swoich agentw. W sektorze finansowym mieli
J.P. Morgana oraz Kuhn and Loeb Company, natomiast w sektorze przemysowym przez duszy czas
nie mogli znale odpowiedniej osoby. Dziaalno Rockefellera zapalia przed oczami Rothschildw
lampk: gdyby udao mu si zapewni stay dopyw rodkw, transfuzj potrzebnej krwi, mgby urosn
w si, stajc si najwikszym przedsibiorc w Cleveland.
Rothschildowie wysali z misj swojego najwaniejszego amerykaskiego stratega finansowego, Jacoba
Schiffa z firmy Kuhn and Loeb. W 1875 roku Schiff przyby do Cleveland, by wskaza Rockefellerowi
kolejny krok w planie rozbudowy jego firmy. Schiff obieca Rockefelerowi bezprecedensowe wsparcie, o
ktrym ten nawet nie mia marzy. Wykorzystujc fakt, i za porednictwem J.P. Morgana oraz firmy
Kuhn and Loeb Rothschildowie kontrolowali 95 procent transportu kolejowego, Schiff zaprojektowa
firm-cie, South Improvement Company, ktra po bardzo niskich cenach dostarczya Standard Oil
Rockefellera usug transportowych. Dziki przewadze, jak byy ogromne rabaty w cenach za transport
dla Standard Oil, wkrtce z rynku znikny niemal wszystkie konkurencyjne firmy zajmujce si
rafinowaniem ropy. Bardzo szybko Rockefeller zdoby cakowity monopol na amerykaskim rynku
naftowym, zyskujc synny przydomek krla ropy naftowej.
Jacob Schiff: finansowy strateg Rothschildw.
cise i bliskie zwizki pomidzy rodzinami Rothschildw i Schiffw moemy datowa od roku 1785. W
tym czasie Stary Rothschild przeprowadzi si do Frankfurtu, zamieszkujc przez wiele lat w
piciopitrowej kamienicy wsplnie z rodzin Schiffw. Obie ydowskie rodziny dziaay w sektorze

bankowym i przez ponad stulecie utrzymyway przyjazne stosunki.

W1865 roku osiemnastoletni Jacob Schiff, po odbyciu praktyki w brytyjskim banku Rothschildw,
przyby do Ameryki. Po zabjstwie prezydenta Lincolna Jacob by zaangaowany wbudowanie
stosunkw midzy dziaajcymi w Ameryce przedstawicielami europejskich bankierw oraz promowanie
idei prywatnego banku centralnego i budowy opartego na nim systemu bankowego. Inne powierzone mu
zadanie polegao na odnajdywaniu i sprawowaniu opieki nad przedstawicielami europejskich bankw, w
tym zapewnianiu im pracy w administracji rzdowej, sdach, bankach, przemyle, mediach i tych
organizacjach, w ktrych mogliby zosta, w razie koniecznoci, skutecznie wykorzystani.
Jacob Schiff zawar sojusz z Kuhn and Loeb Company 1 stycznia 1875 roku, stajc si od tego momentu
rdzeniem firmy. Dziki silnemu wsparciu Rothschildw, Kuhn and Loeb sta si jednym z najbardziej
znanych bankw inwestycyjnych w Ameryce w XIX i na pocztku XX wieku.
James Hill: krl linii kolejowych.
Budowa linii kolejowych jest cile uzaleniona od wsparcia dostarczanego przez sektor finansowy.
Rozbudowa ogromnej sieci pocze kolejowych w Ameryce bya moliwa przede wszystkim dziki
kapitaom napywajcym z Anglii i innych krajw Europy. Kontrola nad emisj amerykaskich obligacji
kolejowych w Europie staa si bezporednim narzdziem decydujcym o losie amerykaskiego
przemysu kolejowego.
W 1873 roku wiatowi bankierzy raptownie usztywnili polityk finansow wobec Stanw
Zjednoczonych, uruchamiajc wielk wyprzeda amerykaskich obligacji. Ten sam los spotka
amerykaskie obligacje kolejowe. Do koca kryzysu w 1879 roku Rothschildowie stali si najwikszymi
wierzycielami amerykaskiego sektora kolejowego. Gdyby tylko chcieli, mogli w dowolnym momencie
odci dopyw gotwki do kadej amerykaskiej firmy kolejowej. Rozumiejc, w jakich czasach
przyszo mu y, prowadzcy interesy w transporcie morskim oraz przemyle wglowym James Hill
postanowi schroni si pod sztandarem finansjery, dajcej szans na przetrwanie, i rozwj w brutalnie
grajcej brany kolejowej. Zwiza si z Morganem i dziki jego wsparciu, wykorzystujc kryzys z 1873
roku oraz nastpujc po nim fal bankructw w brany kolejowej, Hill zdoa szybko zrealizowa swoje
plany rozwoju firmy.
W roku 1893 ostatecznie speniy si oczekiwania Hilla, ktry, tak jak i inni Amerykanie, marzy o
poczeniu kolejowym midzy wschodnim i zachodnim wybrzeem. Podczas walki o kontrol nad
Chicago, Burlington and Quincy Railroad ze rodkowego Zachodu, Hill napotka twardego przeciwnika
w postaci wspieranej przez Rockefellera grupy finansowej Union Pacific Railroad. Jak byo do

przewidzenia, Union Pacific Railroad przypucia gwatowny atak na interesy Hilla. Jej prezes, E.H.
Harriman, rozpocz sekretny wykup akcji kontrolowanej przez Hilla spki Northern Pacific. Kiedy Hill
zda sobie spraw ze zbliajcej si szybkimi krokami utraty kontroli nad spk, Harrimanowi
brakowao do uzyskania penej kontroli i ogoszenia zwycistwa jedynie 40 tysicy akcji. Hill
byskawicznie zwrci si o pomoc do przebywajcego na wakacjach w Europie starego J.P. Morgana.
Morgan nakaza swoim pracownikom, by odpowiedzieli na wyzwanie rzucone przez Rockefellera. W
krtkim czasie w budynku giedy na Wall Street rozpocza si szalecza walka o akcje Northern Pacific,
ktrych cena osigna astronomiczn sum tysica dolarw za sztuk.
Dwa walczce ze sob tygrysy musz odnie rany Ostatecznie w konflikt zaangaowali si wiatowi
bankierzy, doprowadzajc do rozejmu. Kocowym rezultatem byo utworzenie nowej firmy - Northern
Securities Company. Dwie silne grupy zdobyy kontrol nad transportem w pnocnej czci USA. W
dniu powstania wsplnej firmy zamordowany zosta prezydent William McKinley. Urzd obj
wiceprezydent Theodore Roosevelt. W wyniku ostrego sprzeciwu Roosevelta, ktry wykorzysta ustaw
antymonopolow Sherman Anti-monopoly Act, przyjt przez Kongres w 1890 roku, Northern
Securities musiao zosta zlikwidowane. Po tej klsce James Hill zmieni plany i rozpocz ekspansj na
poudnie kraju, wykupujc Uni kolejow z Kolorado do Teksasu. W chwili mierci, w 1916 roku, James
Hill zgromadzi fortun wart 53 miliony dolarw.
Bracia Warburg.
W1902 roku bracia Paul i Feliks Warburgowie wyemigrowali z Frankfurtu do Stanw Zjednoczonych.
Urodzeni w rodzinie bankierw, obaj do perfekcji opanowali bankierski fach, a przodowa w tym
zwaszcza Paul - specjalista od finansw z najwyszej pki. Rothschildowie, doceniajc ich talent,
przytomnie przenieli braci ze zwizanego z nimi strategicznym sojuszem banku M.M. Warburg and Co.
na front amerykaski, gdzie pilnie potrzebowali najlepszych ekspertw.
W tym czasie mijao wanie stulecie, odkd klan Rothschildw podj wysiki na rzecz stworzenia w
USA prywatnego banku centralnego - wysiki wci nieuwieczone sukcesem. Tym razem to Paul
Warburg mia by odpowiedzialny za decydujcy atak W krtkim czasie od swojego przybycia do
Ameryki zdoa zawrze sojusz z awangard interesw Jacoba Schiffa, spk Kuhn and Loeb oraz
oeni si z crk siostry jego ony. Drugi brat, Feliks Warburg, polubi natomiast crk Jacoba.
Doradca finansowy prezydentw Theodora Roosevelta i Thomasa Wilsona, pukownik Ely Garrison
stwierdzi: Gdy plan Aldricha napotka w caym kraju na powszechne oburzenie i sprzeciw, to wanie
Paul Warburg ponownie przygotowa Federal Reserve Act. Genialna wiedza stojca za powstaniem obu

tych planw pochodzia od mieszkajcego w Londynie Alfreda Rothschilda59.

Pretekst do stworzenia Rezerwy Federalnej: kryzys bankowy 1907 roku.
W 1903 roku Paul Warburg wrczy Jacobowi Schiffowi konspekt planu wyjaniajcego, jak naley
odpowiednio zaprezentowa w Ameryce nowoczesne dowiadczenie pynce z praktyki europejskich
bankw centralnych. w dokument zosta nastpnie przekazany Jamesowi Stimanowi, prezesowi
nowojorskiego City National Bank (poprzednik City Banku), oraz caemu krgowi lokalnej finansjery.
Wszyscy czytelnicy konspektu, rozumiejc przedstawione w nim problemy, byli pod wielkim wraeniem
wiedzy i umiejtnoci Warburga.
Problem stanowia nadzwyczaj silna, gboko zakorzeniona w historii wrogo czci amerykaskich
politykw oraz wikszoci obywateli wobec idei utworzenia prywatnego banku centralnego. Reputacja
nowojorskich bankierw, zarwno w amerykaskich krgach przemysowych, jak i wrd wacicieli
maych i rednich firm, bya marna. Przeraeni kongresmani unikali dyskusji na temat proponowanych
przez bankierw regulacji niczym miertelnie gronej choroby zakanej. W tej politycznej atmosferze
myl o skutecznym przeprowadzeniu proponowanych przez bankierw rozwiza wydawaa si skrajnie
nieprawdopodobna.
Aby zmieni niekorzystn sytuacj polityczn, rozpoczto prace nad wywoaniem potnego kryzysu
gospodarczego. Na pocztku prasa zacza prezentowa w licznych artykuach nowe idee dotyczce
regulacji na rynku finansowym. 6 stycznia 1907 roku zosta opublikowany artyku samego Paula
Warburga zatytuowany Braki i potrzeby naszego systemu bankowego. Od tego momentu Warburg sta
si gwnym piewc idei stworzenia prywatnego banku centralnego w USA. Niedugo pniej Jacob
Schiff podczas seminarium handlowego owiadczy: Potrzebujemy banku centralnego zdolnego do
skutecznej

kontroli

zasobw

kredytowych,

przeciwnym

bowiem

razie

dowiadczymy

bezprecedensowego kryzysu finansowego o bardzo gbokim wpywie na ca gospodark60.

Mucha nie moe ugry jajka, ktrego skorupka jest nienaruszona. Tak jak to miao miejsce w latach
1837, 1857, 1873, 1884 i 1893, tak te teraz bankierzy dostrzegli bak spekulacyjn, ktra pojawia si
w przegrzanej gospodarce. By to rwnie nieunikniony efekt ich nieustannych dziaa skierowanych na
poluzowywanie polityki kredytowej na rynku. Cay ten proces mona zilustrowa obrazem stawu, w
ktrym bankierzy owi ryby. Napuszczanie stawu wod, oznacza to poluzowanie polityki na rynku
kredytowym, dostarczenie gospodarce duej iloci pienidza. Po jej otrzymaniu, przedsibiorcy ze

59
60

Mullins, The Secrets ofthe Federal Reserve, rozdz. 3.

Paul Warburg, Defects and Needs ofour Banking System, 1907.

wszystkich bran, skuszeni moliwociami wzbogacenia si, w pocie czoa, wytrwae pracuj,
wytwarzajc majtek - niczym ryby w stawie, ktre absorbujc znajdujcy si w wodzie pokarm i inne
skadniki odywcze, staj si coraz wiksze i grubsze. Gdy bankierzy stwierdz, e ju dojrza czas na
zebranie zyskw, gwatownie zaciskaj polityk finansow, zaczynajc spuszcza wod ze stawu.
Wwczas wikszo pywajcych w nim ryb, pozbawionych cienia nadziei na przetrwanie, moe jedynie
oczekiwa na nieuchronny moment, w ktrym zostan zowione. Tylko kilku wielkich magnatw
bankowych wie, kiedy nadchodzi moment spuszczenia wody i poowu ryb. W sytuacji, kiedy w jednym z
krajw zostaje stworzony system z prywatnym bankiem centralnym w roli gwnej, bankierzy zdobywaj
wiksz i skuteczniejsz kontrol nad dolewaniem i spuszczaniem wody, a zbierane plony s znacznie
obfitsze. Rozwj i recesja gospodarcza, gromadzenie majtku czyjego utrata - wszystko to jest
nieuniknion konsekwencj naukowego ywienia stosowanego przez bankierw.
Morgan i stojcy za nim bankierzy potrafili bardzo precyzyjnie kalkulowa i sterowa rezultatami tej
wielkiej burzy finansowej, ktra rozptaa si w 1907 roku. Pierwszym z nich mia by wstrzs w
spoeczestwie amerykaskim, ktry objawi ludziom prawd, czyli fakt, e kraj, ktry nie posiada
banku centralnego, jest niezmiernie kruchy i wraliwy. Drugim miaa by likwidacja bd wchonicie
rzeszy konkurencyjnych drobnych i rednich przedsibiorstw, w szczeglnoci najbardziej soczystego
kska - firm kredytowo-inwestycyjnych. Pozostawao jeszcze wykupienie kilku wanych firm, ktrymi
bankierzy interesowali si ju od duszego czasu.
Modne wwczas firmy kredytowo-inwestycyjne prowadziy wiele interesw, z ktrych, z uwagi na
prawne regulacje, banki byy wyczone. Co wicej, rzd w maym stopniu nadzorowa dziaalno
owych firm, prowadzcych bardzo swobodn polityk. Doprowadzio to do zjawiska nadmiernej
absorpcji kapitau ze spoeczestwa oraz inwestowania go w akcje i przedsiwzicia o wysokim stopniu
ryzyka. Gdy w padzierniku 1907 roku wybuch kryzys, prawie poowa kredytw bankowych w Nowym
Jorku bya zastawiona i zainwestowana w akcje i inne papiery wartociowe o duym ryzyku przez
szukajce wysokich zwrotw firmy kredytowo-inwestycyjne. Na rynku finansowym nadszed wwczas
monet nadzwyczajnych okazji.
Kilka miesicy poprzedzajcych kryzys Morgan spdzi na wakacjach, podrujc midzy Paryem a
Londynem, aby nastpnie, zgodnie z planem, powrci do Ameryki. Zaraz po jego powrocie, Nowy Jork
obiega niespodziewanie zaskakujca wiadomo mwica o bliskim bankructwie trzeciej co do
wielkoci w Stanach Zjednoczonych spki kredytowo-inwestycyjnej Knickerbocker Trust. Wiadomo
ta, niczym wirus, byskawicznie zarazia cae miasto. Spanikowane rzesze inwestorw ruszyy do
oddziaw spki, by wycofa swoje depozyty. Powstay gigantyczne kolejki, w ktrych ludzie

wyczekiwali caymi nocami, by w kocu odebra swoje pienidze. Banki zaday od spki
natychmiastowego zwrotu wszystkich udzielonych poyczek. Niszczony z dwch stron Knickerbocker
Trust nie mia wyjcia - zwrci si do giedy, proszc o poyczki. Odsetki od poyczek byskawicznie
osigny astronomiczny poziom 150 procent. Do 24 padziernika transakcje giedowe ulegy
faktycznemu zamroeniu.
Wtedy na scenie, w aureoli zbawiciela, pojawi si Morgan. Do jego biura przyszed prezes Nowojorskiej
Giedy Papierw Wartociowych, proszc o ratunek i amicym gosem mwic, e jeli do godziny
trzeciej po poudniu nie uda si zebra 25 milionw dolarw, zbankrutuje przynajmniej p setki firm
maklerskich, on za nie bdzie mia innego wyboru, jak tylko zamkn gied. O drugiej po poudniu
Morgan zwoa nadzwyczajne spotkanie bankierw. W cigu pitnastu minut bankierzy zgromadzili
potrzebn sum. Morgan natychmiast wysa do siedziby giedy pracownika, ktry owiadczy, e
poyczka zostanie udzielona, a stopa odsetek wyniesie 10 procent. Na giedzie zapanowaa powszechna
rado. Jednak zaledwie w cigu jednego dnia, kiedy wyczerpa si poyczony kapita, odsetki znw
raptownie powdroway w gr. Osiem bankw i spek kredytowo-inwestycyjnych ogosio
bankructwo. Morgan natychmiast zjawi si w nowojorskim Banku Rozliczeniowym, domagajc si
natychmiastowej emisji banknotw, tymczasowej waluty mogcej pomc w rozwizaniu, jakim by
potworny brak gotwki.
W sobot 2 listopada Morgan rozpocz wdraanie w ycie opracowywanego od dawna planu, majcego
na celu ratunek dla znajdujcej si w rodku burzy firmy Moore and Schley, ktra wpada w dugi
sigajce 25 milionw dolarw, szybko zbliajc si do bankructwa. Jednak to wanie ta firma bya
gwnym wierzycielem innej spki, Tennessee Coal and Iron Company. W przypadku upadoci Moore
and Schley, na nowojorskiej giedzie nastpiby ostateczny krach, a jego konsekwencje byy trudne do
wyobraenia. Morgan zaprosi najbogatszych przedstawicieli nowojorskiej finansjery na spotkanie do
swojej biblioteki. Bankowcy zajmujcy si handlem zasiedli we wschodnim skrzydle biblioteki,
natomiast prezesi firm kredytowo-inwestycyjnych w zachodnim. Pragncy unikn katastrofy
zdenerwowani finansici zastanawiali si nad losem, jaki przygotowa im Morgan.
Morgan dobrze wiedzia, e Tennessee Coal and Iron Company posiada w stanach Tennessee, Alabama i
Georgia kopalnie wgla i rudy elaza. Przejcie ich wzmocnioby niezmiernie monopolistyczn pozycj
jego firmy-hegemona na rynku stali, United States Steel Corporation. Zwizany obowizujcymi
przepisami antymonopolowymi Morgan wci nie mg skonsumowa tego soczystego kawaka, ale
kryzys da mu szans, ktra w innych okolicznociach nie pojawiaby si. Morgan postawi warunek:
jeli Moore and Schley oraz caa brana kredytowo-inwestycyjna chce przetrwa, musi zebra 25

milionw dolarw, ktre ocal j przed bankructwem. Aby tego dokona, United States Steel
Corporation wykupi z rk Moore and Schley wszystkie dugi zacignite przez Tennessee Coal and Iron
Company. Zdenerwowani i niecierpliwi, wiadomi groby bankructwa i wycieczeni po nieprzespanych
nocach prezesi firm kredytowo-inwestycyjnych ostatecznie skapitulowali przed J.P. Morganem.
Po zdobyciu tego przyczka w postaci Tennessee Coal and Iron Company, uradowany Morgan mia
jeszcze jedn spraw do zaatwienia: by ni zdecydowany i jednoznaczny wrg monopoli, prezydent
Roosevelt. 3 listopada w nocy wysannik Morgana przyby do Waszyngtonu, domagajc si
prezydenckiej zgody na zawart transakcj i to przed otwarciem giedy w poniedziakowe przedpoudnie.
Kryzys bankowy doprowadzi do bankructwa ogromn liczb firm. Wciekli ludzie, ktrzy straci i rdo
dochodw, stanowili wielkie niebezpieczestwo dla wadzy politycznej. Roosevelt nie mia wyjcia.
Musia uy siy ekonomicznej Morgana w celu uspokojenia sytuacji. W ostatniej chwili zosta zmuszony
do podpisania paktu z wrogiem. W tym momencie do otwarcia sesji na nowojorskiej giedzie
pozostawao zaledwie pi minut.
Po otrzymaniu tej informacji, indeks giedy poszed zdecydowanie w gr. Morgan, pacc miesznie
nisk cen 45 milionw dolarw, pokn Tennessee Coal and Iron Company, ktrej potencjalna warto,
wedug Johna Moodyego, wynosia przynajmniej okoo miliarda dolarw69.
Zdarzenia te wyranie pokazuj, e za kadym razem niszczycielska sia kryzysu jest sterowana zgodnie
z wczeniej przygotowanym planem, a lnicy, nowy biurowiec finansowy zawsze powstaje na
rumowisku, gdzie spoczywaj niezliczone rzesze tych, ktrzy zbankrutowali.
Zmiana polityki: od standardu zota do prawnej waluty.
Pod koniec XIX wieku charakterystyczne dla wiatowych bankierw umiejtnoci posugiwania si
pienidzem zostay po raz kolejny podniesione na wyszy poziom.
Pierwotnego modelu dostarcza Bank Anglii i sytuacja, w ktrej obligacje rzdowe traktowane byy jako
zastaw, zabezpieczenie, pod ktre dokonywana bya emisja waluty. Poprzez cise zwizanie ze sob tych
dwch rzeczy - obligacji i emisji waluty - w momencie, gdy rs dug rzdowy, bank emitowa walut. W
ten sposb bankierzy utrzymywali mechanizm wzrostu dugu rzdowego, by zachowa pewno
nieustannej zwyki kolosalnych zyskw czerpanych z tego tytuu. W systemie parytetu zota bankierzy z
determinacj zwalczali inflacj, gdy dewaluacja jakiejkolwiek waluty w bezporedni sposb, poprzez
wpyw na odsetki, powodowaa rzeczywiste straty w ich dochodach. Ten sposb mylenia by do
prosty: chodzio o to, aby udzieli poyczki i skonsumowa odsetki. Jego gwn wad byo to, e
majtek gromadzony by zbyt wolno i nawet wykorzystanie systemu tzw. rezerwy czstkowej nie mogo

zaspokoi rosncego z dnia na dzie apetytu bankierw. Zwaszcza dotyczyo to sytuacji spowolnienia
wzrostu znajdujcego si w obiegu zota i srebra, co byo rwnoznaczne z powstaniem ogranicze dla
cznej iloci udzielanych przez banki kredytw.
Na przeomie XIX i XX wieku, europejscy bankierzy po omacku poszukiwali nowego, bardziej
efektywnego i skomplikowanego systemu prawnego rodka patniczego. Idea pienidza fiducjarnego
(fiatmoney) cakowicie znosia stworzone przez zoto i srebro ograniczenia dla iloci udzielanych
poyczek, czynic kontrol nad walut znacznie bardziej elastyczn i jeszcze bardziej ukryt. Gdy
bankierzy powoli zaczynali rozumie, e poprzez pozbawione ogranicze zwikszanie poday pienidza
mona generowa zyski znacznie przewyszajce straty w odsetkach wynikajce z inflacji, byskawicznie
stali si gorcymi zwolennikami i obrocami systemu prawnego rodka patniczego, czyli pienidza
pozbawionego pokrycia w zocie lub srebrze. Gwatowne zwikszenie emisji waluty oznaczao dla
bankierw po prostu zupienie ogromnego majtku znajdujcego si na rachunkach oszczdnociowych
ludzi w danym kraju, a inflacja, w porwnaniu z dawniej stosowan przez banki przymusow aukcj
rodkw trwaych, stanowia znacznie bardziej cywilizowan metod, spotykajc si ze znacznie
mniejszym sprzeciwem ze strony obywateli, zwaszcza, e czsto bya trudna do zauwaenia.
Dziki finansowemu wsparciu ze strony bankierw, analizy ekonomiczne dotyczce inflacji stopniowo
zostay przeniesione w obszar czysto matematycznych, tworzonych dla zabawy, bada. Tak wic teoria
mwica, e to emisja papierowego pienidza prowadzi do inflacji, zostaa cakowicie wyparta przez
teori goszc, e do inflacji prowadzi wzrost cen.
Tak wic w tamtym okresie do arsenau metod sucych do pomnoenia majtku, ktrym dysponowali
bankierzy, oprcz istniejcego systemu czstkowej rezerwy oraz sztywnego zwizania dugu
pastwowego z emisj pienidza, doszo jeszcze jedno, bardzo potne narzdzie: inflacja. W rezultacie
nastpia drastyczna zmiana w nastawieniu bankierw: z obrocw zota stali si jego miertelnymi
wrogami.
John Maynard Keynes bez eufemizmw ocenia inflacj, piszc, e dziki jej uyciu rzd moe skrycie,
korzystajc z ludzkiej niewiadomoci, zagrabi ludzki majtek i co najwyej jeden na milion obywateli
zorientuje si, co si dzieje.
Mwic dokadnie, w Stanach Zjednoczonych takiej wanie metody uywa dzi nie rzd, ale prywatna
Rezerwa Federalna.
wiato ostrzegawcze: wybory 1912 roku.
We wtorek rektor Uniwersytetu Princeton zostanie wybrany na waszego [New Jersey]

gubernatora. Nie dokoczy swojej kadencji. W listopadzie 1912 roku zostanie wybrany na urzd
prezydenta Stanw Zjednoczonych. W marcu 1917 ogosi walk o kolejn kadencj. Przejdzie do
historii jako jeden z najwikszych prezydentw Ameryki.
rabin Wise podczas wystpienia w New Jersey, 1910 rok.
Czowiek wypowiadajcy te sowa, precyzyjnie przewidujcy wynik nadchodzcych wyborw
prezydenckich, a nawet tego, co si stanie w kolejnych szeciu latach, to Stephen Samuel Wise, bliski i
opiniotwrczy doradca pniejszego prezydenta Woodrowa Wilsona. Trafno jego przepowiedni nie
jest wynikiem uycia magicznej krysztaowej kuli, lecz prost konsekwencj dokadnego planu
przygotowanego przez bankierw.
Jak mona si byo spodziewa, kryzys bankowy z 1907 roku niczym trzsienie ziemi naruszy
fundamenty amerykaskiego spoeczestwa. Ludzie byli wciekli na firmy kredytowo-inwestycyjne,
przeraeni bankructw., ni bankw i przeraeni si potentatw z Wall Street. Po caym kraju rozlaa si
fala zdecydowanego sprzeciwu wobec wszystkich finansowych monopoli.
Woodrow Wilson, rektor Uniwersytetu w Princeton, by znanym i aktywnym przeciwnikiem
finansowych monopoli. Prezes New York National City Bank, Frank A. Vanderlip, mwi:
Napisaem list, w ktrym zaprosiem Woodrowa Wilsona z Princeton na wieczorny bankiet i wygoszenie
mowy. By da mu do zrozumienia, e jest to bardzo wana okazja, wspomniaem o uczestnictwie i
przemowie senatora Aldricha. Mj przyjaciel, doktor Wilson wprawi mnie w konsternacj,
odpowiadajc, e odmawia wystpienia na tej samej mwnicy, co senator Aldrich70.
W tym czasie senator Nelson W Aldrich by bardzo wpywow osobistoci w sferach wadzy i finansw.
W cigu swojej czterdziestoletniej kariery w parlamencie, przez 36 lat piastowa mandat senatora, a
ponadto wielokrotnie peni fimkcj przewodniczcego potnej senackiej komisji do spraw finansw.
By teciem Johna Rockefelera, mia bliskie kontakty ze wiatem finansowym z Wall Street. W 1908
roku Aldrich zaproponowa, by w nadzwyczajnych sytuacjach banki posiaday prawo do emisji pienidza
pod zastaw obligacji rzdowych i obligacji kolejowych rzdu federalnego, rzdw stanowych i
lokalnych. W rezultacie banki mogy bez przeszkd prowadzi rozlege interesy, czerpic z nich zyski,
ryzyko za ponosiy wycznie rzdy i obywatele. Trudno nie wpa w podziw dla rozwiza
stosowanych przez udzi z Wall Street. Promowana przez Aldricha ustawa zostaa nazwana Emergency
CurrencyAct. Ten akt prawny po piciu latach sta si kamieniem wgielnym Rezerwy Federalnej.
Aldrich powszechnie by postrzegany jako rzecznik interesw z Wall Street.

Woodrow Wilson by absolwentem Uniwersytetu w Princeton z 1879 roku. Pniej prowadzi badania na
katedrze prawa Uniwersytetu Wirginii, a w 1886 roku otrzyma tytu doktora na Uniwersytecie Johna
Hopkinsa, w 1902 roku za zosta wybrany rektorem Uniwersytetu w Princeton. Doskonale wyksztacony
Wilson przez cae ycie zwalcza monopolistyczne praktyki finansowe, byo wic czym oczywistym, e
nie pragn bliskich kontaktw z rzecznikiem bankowej magnaterii. Jednak jego gboka wiedza, liczne
osignicia naukowe i filozoficzny idealizm nie byy w stanie zrekompensowa cakowitej ignorancji w
kwestiach finansowych. Wilson nie mia najmniejszego pojcia o metodach zarabiania pienidzy
praktykowanych przez bankierw z Wall Street.
Bankierzy dostrzegli t naiwno i zarazem podatno Wilsona na wpywy Zrozumieli take, e dla
spoeczestwa w cieszcy si krystalicznym wizerunkiem aktywny dziaacz antymonopolistyczny by
rzadko spotykanym klejnotem. W takiej sytuacji uyto wiele zota, aby go nim obsypa, pieczoowicie
polerujc Wilsona ze wiadomoci, e w przyszoci bdzie go mona skutecznie wykorzysta.
Tak si szczliwie zoyo, i czonek rady nadzorc/, ;j New York National City Bank, Cleveland
Dodge, by< uniwersyteckim koleg Wilsona. W 1902 roku Wilson do atwo zosta wybrany rektorem
Uniwersytetu Princeton. Kto ma pienidze, mwi dononiej - innymi sowy, wybr Wilsona by
rezultatem pomocy udzielonej przez Dodgea. Bdc w dobrych stosunkach z Wilsonem, a zarazem
realizujc plany bankierw, Ceveland Dodge zacz przekonywa ludzi z Wall Street, e Wilson to
wymienity materia na prezydenta.
Czowiek, ktry przez dziewi lat sprawowa funkcj rektora uniwersytetu miaby by wspaniaym
kandydatem na prezydenta? W takiej sytuacji naturaln ludzk reakcj jest lekcewacy umieszek
Kady, kto otrzymuje poparcie i komplementy musi za to nieuchronnie pewnego dnia zapaci. Wilson
zacz prowadzi ukryt wspprac z Wall Street. Jak mona byo oczekiwa, dziki poparciu Wall
Street, bardzo szybko, bo ju w 1910 roku, zosta wybrany na gubernatora stanu New Jersey.
Wystpujc publicznie Wilson wci w ostrych i sprawiedliwych sowach poddawa finansowe
monopole miadcej krytyce, natomiast prywatnie bardzo dobrze rozumia, e jego pozycja i polityczna
przyszo cakowicie uzalenione s od siy bankierw. Do atakw Wilsona bankierzy podchodzili z
dziwn tolerancj i wstrzemiliwoci, obie strony zwizane byy bowiem bardzo delikatnym,
niewypowiedzianym, taktycznym porozumieniem.
Gdy nazwisko Wilsona stawao si coraz bardziej znane, bankierzy poprowadzili intensywn akcj
zbierania funduszy na jego przysz kampani prezydenck. Dodge na nowojorskim Broadwayu otworzy
biuro zbierajce fundusze; uruchomi rwnie rachunek bankowy, na ktry jako pierwszy wpaci datek czek na sum tysica dolarw. Bardzo szybko, korzystajc z moliwoci bezporednich przesyek

pocztowych, Dodge zdoa zebra w krgach bankierskich spor sum na przysze wydatki wyborcze.
Dwie trzecie tych pienidzy pochodzio bezporednio od bankierw z Wall Street71.
Zaraz po uzyskaniu zwycistwa w wyborach prezydenckich Wilson, z trudem powstrzymujc emocje, w
licie do Dodga pisa: Nie jestem w stanie wyrazi mojej radoci sowami. Od tego momentu Wilson
wpad ju cakowicie w objcia elity finansowej. Jako kandydat Partii Demokratycznej, na swoich
barkach nis olbrzymie brzemi partyjnych nadziei. Partia, ktra przez wiele lat nie moga osign
prezydenckiego tronu, bya nadzwyczaj spragniona wadzy.
Najwikszym wyzwaniem dla ambicji Wilsona by sprawujcy urzd prezydent William Taft (19081914), ktry znacznie nad nim growa polityczn si. Wilson wci by stosunkowo mao znany w
krajowej polityce. Wwczas jednak doszo do nastpujcego zdarzenia. Pewny siebie i gotujcy si do
kolejnej kadencji Taft publicznie owiadczy, e nie poprze opracowanego przez Aldricha projektu
ustawy. Owiadczenie to zapocztkowao seri przedziwnych wypadkw. poprzednik Tafta, Theodore
Roosevelt, niespodziewanie wystpi w roli politycznego zabjcy, ogaszajc zamiar kandydowania w
nadchodzcych wyborach, co dla Tafta byo niezwykle przykr wiadomoci, biorc pod uwag, e by
on nastpc wasnorcznie namaszczonym przez Roosevelta oraz jego partyjnym, republikaskim koleg.
W tych latach Roosevelt cieszy si wielk reputacj niezomnego przeciwnika monopoli, ktr zyska w
momencie, gdy doprowadzi do likwidacji Northern Securities. Jego nage wkroczenie do kampanii z
pewnoci miao pozbawi Tafta sporej liczby gosw.
W rzeczywistoci, kady z trzech walczcych kandydatw by wspierany przez bankierw, ci za po
prostu postanowili ostatecznie postawi na tego, ktry okae si najbardziej podatny na manipulacj i
kontrol - a wic na Wilsona. Tak jak zaplanowano na Wall Street, Rooseyelt zaatakowa Tafta, co
doprowadzio do gadkiego zwycistwa wyborczego Wilsona. Podobny plan, mimo uycia nieco innych
metod, doprowadzi do analogicznego rezultatu wyborw w 1992 roku, kiedy to dua liczba gosw
zostaa odebrana Bushowi przez Rossa Perota, co doprowadzio do niespodziewanej klski Busha i
zwycistwa Billa Clintona.
Plan B.
Plan opracowany przez czoowe osobistoci ze wiata finansw na wyspie Jekyll by cile tajny.
Bankierzy dziaali nadzwyczaj ostronie, tak jak nakazyway im zasady ich profesji, przygotowujc dwie
wersje planu. Pierwsz z nich osobicie promowa senator Aldrich, odpowiedzialny za symulowany atak,
tzw. polityczn dywersj, ktra miaa zaabsorbowa ca si partii przeciwnej. Partia Republikaska
wspieraa plan Aldricha. Druga wersja, nazwana Planem B, prezentowaa rzeczywisty kierunek ataku. To

wanie ta wersja przesza do historii pod nazw Federal Resewe Act, a gwn promujc j si bya
Partia Demokratyczna. W istocie, oba plany nie rniy si midzy sob w podstawowych zaoeniach,
lecz jedynie w sowach uytych do sformuowania przepisw.
Wybory prezydenckie koncentroway si wok tego zasadniczego celu. Bliskie stosunki midzy
Aldrichem a Wall Street byy powszechnie znane i w czasie, gdy w kraju dominowa nastrj ostrego
sprzeciwu wobec poczyna finansistw z Wall Street, wszystkie wysuwane przeze plany reformy
finansowej byy z gry skazane na porak. Przy tym pozostajca przez wiele lat poza centrum polityki
Partia Demokratyczna przez cay czas odgrywaa rol zacitego krytyka finansowych monopoli. Dodajc
do tego posiadajcego nowy i czysty wizerunek Wilsona, wszystko sugerowao, e Federal Reserve Act,
wsparty wanie przez Parti Demokratyczn, ma wiksze szanse na akceptacj. Misternie
zaprojektowany kryzys 1907 roku wpyn na obie partie, ktre osigny porozumienie w zwizku z
koniecznoci przeprowadzenia reformy systemu finansowego, wychodzc naprzeciw oczekiwaniom
obywateli. W tej sytuacji porzucenie Partii Republikaskiej i przeniesienie poparcia na Demokratw byo
dla bankierw logiczn konsekwencj.
By wywoa jeszcze wiksz dezorientacj opinii publicznej, bankierzy doprowadzili do ostrej walki obu
partii o ustawy, ktre w ogle nie rniy si pod wzgldem faktycznej treci i konsekwencji, a jedynie
pewnych terminw i sformuowa. Senator Aldric i poprowadzi atak i uywajc dobitnego jzyka,
oskary projekt ustawy przygotowany przez Demokratw o wrogo wobec bankw i negatywne skutki
pynce dla rzdu. Owiadczy, i caa polityka prawnego rodka patniczego rezygnujcego z parytetu
zota jest olbrzymim wyzwaniem dla wiata bankowoci. Magazyn Nation w numerze z 23
padziernika 1913 roku pisa:
Pan Aldrich przeciwstawia si prawnej walucie rzdowej pozbawionej wsparcia standardu zota, ale w
rzeczywistoci, w przygotowanej przez niego samego ustawie Emergency Currency Act, znajdujemy
dokadnie te same zaoenia. Co wicej, powinien on zdawa sobie spraw, e rzd nie ma adnego
zwizku z emisj pienidza, gdy to rada Rezerwy Federalnej zachowuje nad ni pen kontrol.
Partia Demokratyczna zdecydowanie odpowiadaa na krytyk swojego projektu pync ze strony
Aldricha, zapewniajc, e ten stara si chroni zyski i monopolistyczn pozycj bankierw z Wall Street,
a przygotowany przez Demokratw projekt ustawy o Rezerwie Federalnej ma na celu wanie zniszczenie
owego monopolu, poprzez utworzenie podziau regionalnego, zasad nominacji czonkw do rady
nadzorczej Rezerwy przez prezydenta, ich weryfikacj przez Kongres oraz konieczno dostarczania
przez krgi bankowe specjalistycznych opinii. Dowodzono, e w proponowanym systemie wszystkie

elementy wzajemnie si ograniczaj, dziki czemu powstaje niemal doskonaa struktura banku
centralnego, w ktrej panuje cisy podzia kompetencji. Kompletnie pozbawiony wiedzy na temat
finansw Wilson wicie wierzy w to, e w akt ma na celu zniszczenie monopoli finansowych
bankierw z Wall Street.
Aldrich, Venderlip i Wall Street, nie szczdzc energii, zwalczali i potpiali w projekt, co przynioso
dokadnie odwrotne - i oczekiwane - rezultaty. Federal Reserve Act Demokratw zdoby sobie
przychylno obywateli. Bankierzy, dziaajc wedle zasady pozorowa dziaania w jednym kierunku, a
faktycznie porusza si w innym, bez trudu odnieli zwycistwo. Postronny widz mgby w tym
momencie jedynie uderzy w st z okrzykiem: panowie, brawo!
Przyjcie ustawy o FED: sen bankierw staje si rzeczywistoci.
Plan B oficjalnie wszed w faz realizacji, gdy Wilson zosta wybrany na prezydenta. W czwartym
miesicu jego prezydentury, 26 czerwca 1913 roku, kongresman z Wirginii, Carter Glass, na posiedzeniu
Kongresu oficjalnie zainicjowa plan B, czyli przedoy do dalszego procedowania tzw. The Glass Bill
(Ustawa Glassa). Wr tekcie ustawy starannie unikano kontrowersyjnych wzmianek o banku centralnym,
uywajc terminu Rezerwa Federalna. Nastpnie, 18 wrzenia, gdy wikszo kon- gresmanw nie
zdawaa sobie sprawy z rzeczywistej sytuacji, projekt ustawy Glassa zosta przyjty przez Kongres
wikszoci 287 gosw wobec 85 gosw sprzeciwu.
Zaraz potem ustawa zostaa przekazana do dalszych prac i ratyfikacji w Senacie, gdzie jej nazw
zmieniono na The Glass and Owen BilL Senator Robert Owen by rwnie bankierem. Powysza ustawa
zostaa przegosowana w Senacie 19 grudnia. W tym czasie w caym projekcie byo a 40
dyskutowanych wtpliwych punktw wci czekajcych na rozwizanie. Zgodnie z tradycj szanowan
przez obie izby, w poprzedzajcym wita Boego Narodzenia tygodniu starano si nie gosowa nad
wanymi ustawami. Obie izby uwaay, e dopiero po nowym roku dojdzie do debaty i gosowania nad
kontrowersyjn ustaw. W takim przekonaniu wielu wanych przeciwnikw ustawy kolejno opuszczao
Waszyngton, udajc si do domu na wita.
W tym czasie na Kapitolu stworzono tymczasowe biuro. Znajdujcy si w sercu pola bitwy Paul Warburg
dostrzeg nadarzajc si wyjtkow okazj i da sygna do wojny byskawicznej. W jego biurze pojawiy
si grupy kongresmanw, prowadzc dyskusje nad planem nastpnych posuni. W sobotni wieczr 20
grudnia obie izby parlamentu otworzyy wsplne posiedzenie, na ktrym poddano dyskusji najwaniejsze
rozbienoci w ustawie. W Kongresie panowao przekonanie, e za wszelk cen naley przegosowa
Federal Reserve Act jeszcze przed witami Boego Narodzenia. Nawet Biay Dom 17 grudnia wyda

owiadczenie, oznajmiajc rozpoczcie prac nad przygotowaniem listy najodpowiedniejszych

kandydatw do pierwszej rady nadzorczej FED. Jednake a do nocy 20 grudnia najwaniejsze
rozbienoci wci pozostaway nierozwizane. Wydawao si mao prawdopodobne, i uda si uchwali
Federal Reserve Act 22 grudnia w poniedziaek, podczas ostatniego przedwitecznego posiedzenia
Kongresu.
Jednak pod naciskiem bankierw poczone posiedzenie Kongresu i Senatu zadecydowao o
kontynuowaniu obrad w niedziel 21 grudnia. W przypadku braku porozumienia co do spornych
punktw, posiedzenie miao trwa a do skutku. W nocy 20 grudnia senatorowie i kongresmani wci nie
osignli jednomylnoci w najwaniejszych punktach. Do gwnych kwestii spornych naleaa liczba
bankw lokalnych skadajcych si na Rezerw Federaln, zapewnienie rezerw finansowych, proporcja
rezerw w zocie, krajowe i midzynarodowe problemy z wymian walutow, projekt zmiany rezerw,
moliwo wykorzystania waluty emitowanej przez Rezerw Federaln jako rezerwy finansowej dla
bankwhandlowych, proporcje obligacji rzdowych bdcych zastawem pod emitowan przez Rezerw
Federaln walut, i wreszcie inflacja72.
W poniedziakowy ranek 22 grudnia, nastpnego dnia po penej napicia niedzieli, New York Times na
pierwszej stron:e informowa: Projekt ustawy walutowej najprawdopodobniej dzi stanie si prawem.
w przesycony optymizmem artyku chwali efektywno prac Kongresu: W nieznanym w dziejach
szybkim tempie dokonano poprawek ustawy na wsplnym posiedzeniu obu izb. Dzi wczesnym rankiem
wszystkie prace zostay zakoczone. Chodzio o czas pomidzy 1:30 a 4:00 w poniedziaek rano. W ten
oto sposb, w popiechu, pod naciskiem, uchwalono ustaw o niebywaej wadze, ktra od tego momentu
miaa bezporednio oddziaywa na ycie codzienne kadego Amerykanina. Wikszo kongresmanw i
senatorw nie miaa do czasu, aby dokadnie przeczyta tre ustawy, nie mwic ju o wnoszeniu do
niej poprawek.
- 22 grudnia o 4:30 nad ranem zostaje wydrukowany kocowy dokument.
- 7:00 - ostatnie czytanie.
- 14:00 - wydrukowane egzemplarze ustawy zostaj wyoone na stole w sekretariacie Kongresu, wraz z
informacj o spotkaniu wyznaczonym na godzin 16:00.
- 16:00 - pocztek spotkania.
- 18:00 - zostaj przekazane ostatnie raporty ze wsplnego posiedzenia obu izb. W tym czasie wikszo
z kongresmanw i senatorw udaje si na kolacj. Niewielu z nich pozostaje na miejscu.
- 19:30 - Glass rozpoczyna dwudziestominutowe wystpienie. Zaraz po nim zaczyna si ostatnia debata.
- 23:00 - rozpoczyna si gosowanie, ostatecznie ustawa przechodzi, przy 298 gosach za i 60 gosach

przeciw.
- 23 grudnia, na dwa dni przez Boym Narodzeniem, Senat gosuje Federal Reserve Act, ktry
przechodzi wikszoci 43 gosw do 25 (27 siedmiu senatorw jest nieobecnych). Prezydent Wilson,
chcc odwdziczy si Wall Street za wsparcie i dobr wol, w niespena godzin po ratyfikacji ustawy
przez Senat oficjalnie j podpisuje. Na Wall Street i w londyskim City wybucha wielka rado.
Oto fragment wystpienia kongresmana Charlesa A. Lindbergha wygoszonego tego dnia na posiedzeniu
Kongresu.
Ta ustawa [Federal Reserve Act] otrzymaa najwikszy kredyt zaufania w historii naszego globu. Zaraz
po jej podpisaniu przez prezydenta, elita finansowa, owa wadza, ktrej nie sposb dostrzec, zostaa
oficjalnie uznana za zgodn z prawem. W krtkim czasie ludzie z pewnoci nie poznaj prawdy, ale za
dziewi lat bd mogli dostrzec wszystko bardzo wyranie. Gdy nadejdzie ten moment, nard bdzie
musia ogosi nastpn Deklaracj Niepodlegoci, gdy tylko w ten sposb bdzie mg uwolni si
spod wadzy finansowej elity. Elita ta w kadej chwili jest zdolna kontrolowa Kongres. Jednake, jeli
my, kongresmani i senatorowie nie bdziemy oszukiwa i kama w parlamencie, Wall Street nie bdzie
w stanie nas oszuka. Jeli Kongres Narodowy bdzie nasz, nard bdzie y w spokoju. Najwiksz
zbrodni Kongresu jest jego ustawa o systemie walutowym [Federal Rese- rve Act]. Ten przygotowany
przez bankierw akt prawny jest najwiksz zbrodni legisla< jn naszego pokolenia. Obie partie, eb w
eb, w tajemnicy, znw odebray
-

irodowi szans uzyskania korzyci od wasnego rzdu61.

Bankierzy oceniali ustaw bardzo wysoko, co stao si swoist mod. Prezes American National Bank,
Oliver Sands, twierdzi optymistycznie:
Przyjcie w gosowaniu tej ustawy bardzo pozytywnie wpynie na cay kraj, wspiera ona bowiem
dziaalno handlow. Sadz, e to po prostu pocztek ery wielkiej prosperity.
Inicjator caego tego za, jakim jest Rezerwa Federalna, senator Aldrich, podczas wywiadu dla magazynu
Independent w 1914 roku ujawni:
Zanim ustawa wesza w ycie, bankierzy z Nowego Jorku byli zdolni kontrolowa kapita znajdujcy si
jedynie na terenie tego miasta. Obecnie rzdz rezerwa- . mi finansowymi w caym kraju.
Po ponad stuletnich zmaganiach z amerykaskim rzdem, midzynarodowi bankierzy ostatecznie
61

Charles Lindbergh, przemwienie w Kongresie, 23 grudnia 1913.

osignli swj cel, zdobywajc pen kontrol nad prawem do emisji waluty pastwowej w USA.
Standardy wyznaczane przez Bank Anglii zostay z powodzeniem skopiowane w Stanach
Zjednoczonych.
Komu suy Rezerwa Federalna?
Od wielu lat tematem skrztnie ukrywanym i pomijanym jest to, kto faktycznie skorzysta na stworzeniu
Rezerwy Federalnej. Sami czonkowie FED zawsze wypowiadaj si nadzwyczaj niejednoznacznie. Tak
jak w przypadku Banku Anglii, FED twardo strzee tajemnicy o swoich udziaowcach. Kongres- man
Wright Patman przez 40 lat piastowa funkcj przewodniczcego komisji bankowej i walutowej w
Kongresie. Prawie poow tego czasu powici na walk o likwidacj Rezerwy, przez wszystkie te lata
usiujc odpowiedzie na pytanie: czyim interesom suy FED?
Tajemnica ostatecznie ujrzaa wiato dzienne. Po blisko pwiecznym ledztwie i poszukiwaniach,
Eustace Mullins, autor pracy Secrets ofFedaral Reserve, zdoby oryginalne licencje gospodarcze 12
bankw, ktre uformoway Rezerw. Na kadej z nich jest bardzo czytelnie wykazana struktura
wasnociowa banku. Rzeczywistym kontrolerem caego systemu jest Nowojorski Bank Rezerwy
Federalnej. Bank w 19 maja 1914 roku w dokumencie przygotowanym dla audytora walutowego
poinformowa, e oglna liczba udziaw w firmie wynosi 203 053 akcje, z czego:
- New York National City Bank, kontrolowany przez Rockefellera oraz spk Kuhn and Loeb posiada
najwicej udziaw - w jego portfelu znajduje si 30 tysicy akcji.
- First National Bank J.P. Morgana ma 15 tysicy akcji.
(kiedy obie te firmy w 1955 roku dokonay fuzji, tworzc City Bank, ten posiada jedn czwart akcji
Rezerwy Federalnej i faktycznie decydowa o osobie kandydata na fotel jej prezesa. Prezydent Stanw
Zjednoczonych mianowa jedynie skrzano-gumow piecz, a same przesuchania przed komisj
Kongresu przypominaj wyreyserowane przedstawienia).
- New York National Merchant Bank Paula Warburga ma 21 tysicy akcji.
- Hanover Bank, w ktrego radzie nadzorczej zasiadaj Rothschildowie, ma 10 tysicy akcji.
- Chase National Bank i Chemical Bank maj oba po sze tysicy akcji.
Owe sze bankw kontroluje 40 procent udziaw Rezerwy Federalnej, a a do 1983 roku posiaday one
cznie 53 procent udziaw. Po korekcie, struktura udziaw wyglda nastpujco: City Bank - 15
procent, Chase Mannhatan - 14 procent, JP Morgan Trust Bank Limited - dziewi procent Hanover
Bank - siedem procent, Chemical Bank - osiem procent74.
Kapita zaoycielski nowojorskiego banku Rezerwy Federalnej wynosi 143 miliony dolarw.

Odpowied na pytanie, czy powysze banki wpaciy t sum, wci pozostaje tajemnic. Niektrzy
historycy twierdz, e zainteresowane banki wpaciy 50 procent wymaganej sumy gotwk, inni za, e
gotwk nie wpaciy ani centa, a jedynie wystawiy czek, za w banku Rezerwy Federalnej nastpia
jedynie zmiana kilku liczb na ich wasnych kontach. Rzeczywiste operacje Rezerwy Federalnej polegaj
na wykorzystaniu papieru jako zastawu w celu emisji papieru. Nic dziwnego, e niektrzy historycy
wrcz kpi, twierdzc, e system banku Rezerwy Federalnej nie jest ani federalny, ani nie jest rezerw,
ani nawet bankiem,
15

czerwca 1978 roku w komisji spraw rzdowych Kongresu USA opublikowano raport dotyczcy

problemu powizanych ze sob zyskw gwnych amerykaskich firm. w raport wykazywa, e

powysze firmy posiaday 470 miejsc w radach nadzorczych 130 najwaniejszych amerykaskich spek.
rednio 3,6 miejsca w kadej z rad nadzorczych tych firm byo zajmowane przez bankierw. Citibank
kontrolowa 97 miejsc w radach nadzorczych, JP Morgan 99; Chemical Bank 96, Chase Manhatan 89,
podobnie jak Hanover Bank.
3 wrzenia 1914 roku, w czasie gdy Rezerwa Federalna dokonywaa sprzeday udziaw, New York
Times ujawni struktur najwaniejszych udziaowcw:
- New York National City Bank wyemitowa 250 tysicy akcji; James Stillman posiada 47 498 akcji,
firma J.P. Morgana - 14 500, William Rockefeller - 10 tysicy; John Rockefeller - 1750.
- New York National Merchant Bank wyemitowa 250 tysicy akcji, George Baker
10 tysicy, firma J.P. Morgana - 7800, Mary Harriman - 5600, Paul Warburg - 3000, Jacob Schiff 1000, J.P. Morgan junior - 1000. _ Chase National Bank, George Baker posiada 13 408 akcji.
_ Hanover Bank, James Stillman - 4000 akcji, William Rockefeler - 1540.
Od chwili zaoenia Rezerwy Federalnej w 1914 roku. niezaprzeczalne fakty pokazuj, e bankierzy
kontroluj zarwno ycie finansowe Ameryki, jak i sfer handlu oraz polityki. Tak byo w przeszoci tak jest i dzi. Wszyscy bankierzy z Wall Street wci utrzymuj bardzo cise zwizki z Rothschildami z
londyskiego City.
Prezes Bankers Trust, Benjamin Strong, zosta wybrany pierwszym prezesem Rezerwy Federalnej.
Pod kontrol Stronga Rezerwa Federalna wraz z Bankiem Anglii oraz Bankiem Francji stworzyy
wspzaleny system. Benjamin Strong sprawowa funkcj prezesa FED a do 1928 roku, kiedy
niespodziewanie zmar. W tym czasie Kongres prowadzi dochodzenie w sprawie tajnych konferencji z
udziaem czonkw zarzdu FED i potentatw z europejskich bankw centralnych. Dodajmy, e owe

konferencje przyniosy wiatu Wielki Kryzys w 1929 roku62.

Pierwsza rada nadzorcza Rezerwy Federalnej.
W niedugi czas po zakoczeniu prezydentury, Wilson sam przyzna, e pozwolono mu na nominacj
tylko jednego czonka rady nadzorczej Rezerwy Federalnej. Wszyscy pozostali zostali wybrani przez
bankierw z Nowego Jorku. W czerwcu 1914 roku, w czasie gdy Paul Warburg zosta mianowany na
czonka zarzdu FED, Kongres zada od niego stawienia si na przesuchanie. Gwnym celem bya
prba zrozumienia roli Warburga w procesie tworzenia Federal Re- serve Act. W licie do Kongresu
Warburg owiadczy, e jeli zostanie zmuszony do stawienia si przed komisj i udzielania
jakichkolwiek odpowiedzi, wpynie to negatywnie na jego uyteczno w radzie nadzorczej FED, dlatego
gotw jest wczeniej odmwi przyjcia nominacji do rady. New York Times byskawicznie stan w
obronie Warburga, skarc si na jawn niesprawiedliwo. W raporcie zamieszczonym w wydaniu z 10
lipca 1914 roku gazeta ostro potpia fakt, e kongresmani, bez solidnych podstaw, dali od Warburga
wyjanie.
Naturalnie, nie ma wtpliwoci co do tego, e Paul Warburg by rdzeniem systemu Rezerwy Federalnej i
poza nim prno szuka drugiej osoby na tyle kompetentnej, by zna cay proces dziaania FED.
Napotkawszy na jego nieugit postaw, Kongres mg jedynie opuci gow i pj na ustpstwa.
Zasugerowano uprzednie dostarczenie Warburgowi dokadnej listy wszystkich pyta, dodajc, e jeli
Warburg sdzi, e odpowiedzi na niektre z nich mog wpyn na jego uyteczno,, ma prawo do
odmowy ich udzielenia. Przycinity w ten sposb Warburg ostatecznie zgodzi si zeznawa, ale
postawi warunek, e przesuchanie ma mie charakter nieoficjalny.
Czonek komisji: Wiem, e jest pan czowiekiem Partii Republikaskiej, jednak w czasie, gdy Rooseyelt
ogosi przystpienie do wyborw, przez wspczucie sta si pan sympatykiem Wilsona [z PartiiDemokratycznej] i popiera go?
Warburg: Tak
Czonek komisji: Ale paski brat, Feliks Warburg, wspie:; t Tafta [Partia Republikaska] ?
Warburg: Tak76.
Najbardziej interesujcy jest fakt, e trzech gwnych partnerw ze spki Kuhn and Loeb w istocie
wspierao trzech rnych kandydatw na urzd prezydenta. Trzeci z nich, Otto Kahn, wspiera
Roosevelta. Paul Warburg wyjania, e kady z nich powstrzymywa si od ingerencji w pogldy

62

Ferdinand Lundberg, Americas 60 Families, New York 1939.

polityczne swoich partnerw, poniewa nie istnieje zwizek pomidzy polityk a finansami. Warburg
gadko przeszed przez przesuchanie w Kongresie, stajc si czonkiem pierwszej rady nadzorczej FED,
a pniej zastpc prezesa.
Poza Warburgiem do rady nadzorczej nominowano te cztery inne osoby. Byy nimi:
- Adolf Miller, ekonomista z otrzymujcego finansowe wsparcie od Rockefellera Uniwersytetu w
Chicago oraz wspieranego przez JP Morgana Uniwersytetu Harvarda.
- Charles Hamlin, penicy wczeniej funkcj sekretarza skarbu.
- Frederick Delano, krewny Rooseveta, Bankier zaangaowany w rozwj Unii kolejowych.
- W.P.G. Harding, prezes First National Bank z Atlanty.
Jeli za chodzi o osobicie nominowanego przez prezydenta Wilsona do rady nadzorczej FED Thomas
Jingsa, dziennikarze odkryli, e przeciwko niemu postawia zarzuty prokuratura, a take toczy si w jego
sprawie ledztwo. Po ujawnieniu tych faktw, Jings sam zrezygnowa z nominacji do rady nadzorczej.
Dwoma kolejnymi czonkami rady byli sekretarz skarbu oraz audytor walutowy.
Tajemnicza Federalna Rada Doradcza.
Federal Advisory CounciI (Federalna Rada Doradcza) to precyzyjnie zaprojektowany przez Paula
Warburga mechanizm zdalnego sterowania rad nadzorcz FED. W cigu 90 lat dziaalnoci FED, owa
rada konsekwentnie wprowadzaa w ycie zaoenia Warburga i mao kto zwraca uwag na ni i jej
dziaania, midzy innymi dlatego, e sama rada nie wydaa wielu dokumentw, ktre mona by
studiowa.
W 1913 roku kongresman Glass gorco promowa ide Federal Advisory CounciI, mwic: Nie dzieje
si tu nic zego. Kadego roku [zarzd FED] bdzie odbywa cztery spotkania robocze z rad doradcz
bankierw, a kady z czonkw reprezentowa ma okrg rezerwy, z ktrego pochodzi. Czy istnieje inny
mechanizm lepiej zapewniajcy ochron interesu publicznego? Glass, ktry sam by bankierem, bez
udzielenia jakichkolwiek wyjanie, nie przedstawiajc adnych dowodw, twierdzi po prostu, e to
bankierzy na przestrzeni caych dziejw Ameryki bronili interesu publicznego.
Federalna Rrda Doradcza skada si z przedstawicieli wybranych przez 12 regionalnych oddziaw
Rezerwy Federalnej. Kadego roku w Waszyngtonie odbywaj si jej cztery posiedzenia wsplnie z rad
nadzorcz FED. Zasiadajcy -w niej bankierzy maj moliwo proponowania okrelonych rozwiza w
polityce walutowej. Kady z nich reprezentuje interesy ekonomiczne swojego okrgu, dysponujc tak
sam si gosu, jak pozostali. Teoretycznie rozwizanie takie trudno krytykowa, jednak w brutalnej
rzeczywistoci sektora bankowego obowizuj zgoa inne praktyczne zasady. Trudno sobie wyobrazi

niezbyt zamonego bankiera z Cincinnatti, ktry, siedzc przy stole konferencyjnym z tak znaczcymi
midzynarodowymi magnatami, jak Paul Warburg czy J.P. Morgan, skadaby w ich obecnoci
propozycje dotyczce polityki monetarnej. Kady z owych magnatw w dowolnej chwili mgby
wycign z kieszeni czek i nakreli na nim kilka cyfr, co zupenie wystarczyoby, aby doprowadzi
owego bankiera i jego rodzin do natychmiastowej ruiny. W istocie, w kadym z owych 12 okrgw
Rezerwy Federalnej wci funkcjonuj redni i mali bankierzy, ktrzy s w peni zaleni od jamuny
ofiarowywanej przez pi wielkich bankw z Wall Street. Piciu potentatw finansowych celowo rozbija
wielk wymian pienin z europejskimi bankami na drobniejsze porcje, nad ktrymi nadzr powierza
maym satelickim bankom rozlokowanym w rnych rejonach USA. Szefowie satelickich bankw,
chcc zdoby tego rodzaju zyskowne kontrakty, naturalnie j eszcze niej pochylaj gowy i nadstawiaj
uszu. Ponadto wielcy potentaci wykorzystuj swoje udziay w maych i rednich bankach. Tak wic, gdy
przedstawiciele lokalnych interesw, mali i redni bankierzy wraz z wielkimi figurami wiata finansw
siedz na sali spotka, dyskutujc o amerykaskiej polityce walutowej, nietrudno przewidzie rezultaty
tej dyskusji.
Mimo i opinie dla rady nadzorczej FED udzielane przez Federaln Rad Doradcz nie maj
charakteru wicego, to wielcy z Wall Street kadego roku, nie baczc na trudy i koszty, przybywaj
do Waszyngtonu na zaplanowane spotkania. Mona podejrzewa, e nie czyni tak wycznie dlatego, e
chc napi si kawy i porozmawia z czonkami zarzdu FED. Trzeba wiedzie, e taki choby Morgan
jest czonkiem rad nadzorczych w 63 spkach - jest wic czowiekiem niesychanie zajtym. Tak wic
niewtpliwie intrygujce jest, dlaczego potentaci z Wall Street znajduj czas na tego rodzaju spotkania,
skoro, teoretycznie, ich opinie w ogle nie musz by brane pod uwag?
Gdzie ley prawda?
Zdecydowana wikszo Amerykanw nie rozumie metod dziaania
midzynarodowych kredytodawcw. Zapisy ksigowe Rezerwy Federalnej
nie byy nigdy przedmiotem audytu. Rezerwa dziaa cakowicie poza
kontrol Kongresu, cakowicie panujc nad kredytami w Stanach
Zjednoczonych.

kongresman Barry Goldwater.

Aby podnie ceny, wystarczy, e Rezerwa Federalna obniy stopy

procentowe i zacznie stymulowa rozwj kredytu, doprowadzajc do
prosperity na giedzie. Kiedy przemys ju przywyknie do nowej stopy
procentowej, Rezerwa Federalna arbitralnie dokonuje podniesienia stp i
koczy czas prosperity. Rezerwa moe, poprzez niewielk korekt stp
procentowych, delikatnie wychyla w lewo bd w prawo wahado cen
rynkowych, moe te, za pomoc gwatownych korekt stp doprowadzi do
dramatycznych fluktuacji cen na rynku. Niezalenie od tego, ktra z tych
sytuacji zachodzi, Rezerwa wykorzystuje wewntrzne informacje o sytuacji
finansowej. Jako pierwsza poznaje stan faktyczny, by zaraz potem
wykonywa odpowiednie ruchy.

Mamy tu do czynienia z uywanym przez wsk grup uprzywilejowanych

ludzi dziwnym i niebezpiecznym prawem pozwalajcym przewidywa
przyszo, ktrego nigdy nikomu nie zagwarantowa aden rzd. w
system znajduje si w prywatnych rkach, a jego gwnym celem jest
wykorzystanie pienidzy innych ludzi w celu zdobycia moliwie
najwikszych zyskw. Majc dostp do informacji o nadchodzcych
wydarzeniach, ludzie kierujcy tym systemem wiedz, kiedy, za pomoc
sterowanej paniki, stworzy moliwie najkorzystniejsz sytuacj. Wiedz
take, kiedy panik naley zatrzyma. Posiadaj kontrol nad finansami,
inflacj i deflacj, ktrej z powodzeniem uywaj do realizacji swoich
celw.

kongresman Charles Lindbergh.

Kady znajdujcy si w obiegu dolar, czyli Federal Reserve Note, oznacza dug jednego dolara
wobec Rezerwy Federalnej.
Raport Walutowy, Komisja Kongresu ds. Bankw i Walut.

Regionalne banki wchodzce w skad Rezerwy Federalnej nie s strukturami rzdowymi - s

niezalene, a wic s wykorzystywane przez osoby prywatne, kontrolujc rwnie lokalne firmy.
sprawa Lewis przeciwko rzdowi USA, dziewite posiedzenie sdu, 1982 rok.
Rezerwa Federalna jest jedn z najbardziej skorumpowanych instytucji na
wiecie. Wszyscy zdolni do wysuchania mojego przemwienia
[wystpienie w Kongresie] wiedz, e nasz kraj znajduje si pod faktyczn
wadz midzynarodowych finansistw, i Jiektrzy bdnie uwaaj
Rezerw Federaln za jedn ze struktur amerykaskiego rzdu. Ot
[banki wchodzce w-skad FED] nie s strukturami rzdowymi. To
prywatni monopolici kredytowi, a Rezerwa Federalna w interesie swoim
oraz zagranicznych oszustw wyzyskuje amerykaski nard.

kongresman Lewis T. MacFadden.

Kiedy wypisujesz nam czek, na naszym rachunku musi by wystarczajca
ilo pienidzy potrzebna do wypacenia caej sumy, na ktr on opiewa.
Jednake kiedy Rezerwa Federalna wypisuje czek, na koncie w banku nie
ma ani centa pokrycia dla owego czeku. Kiedy Rezerwa Federalna
wypisuje czek, to tym samym tworzy pienidze.

bank Rezerwy Federalnej w Bostonie.

W latach 1913-1949 rodki trwae Rezerwy Federalnej gwatownie
zwikszyy sw warto ze 143 milionw do 450 miliardw dolarw. Te
pienidze bezporednio wpyny do kieszeni udziaowcw Rezerwy
Federalnej.

Eustace Mullins.
Wielu prezydentw ostrzegao przed cyklicznie powracajcym niebezpieczestwem ze strony elity
finansowej; rwnie wiele dokumentw Kongresu i stenogramw ze spraw sdowych precyzyjnie

ukazuje i tumaczy prywatny charakter Rezerwy Federalnej. Jednake ilu Amerykanw, Chiczykw lub
obywateli innych krajw zdaje sobie z tego spraw? Oto najbardziej przeraajcy punkt caego problemu!
Wierzymy, e wolne i obiektywne, potne, media wiata zachodniego pokazuj nam prawd. Okazuje
si, e wikszo faktw skadajcych si na prawd jest celowo odfiltrowywana. A co na ten temat
mwi powstajce w USA prace z zakresu ekonomii? Nic, gdy noszce nazwiska midzynarodowych
bankierw' fundusze badawcze wybieraj dla przyszych pokole podrczniki ekonomiczne o zdrowej
treci.
Przed mierci prezydent Wilson przyzna, e zosta oszukany w sprawie Rezerwy Federalnej.
Trapiony wyrzutami sumienia wyzna: wbrew woli, zniszczyem nasze pastwo.
25 padziernika 1914 roku Rezerwa Federalna oficjalnie rozpocza swoj dziaalno. Wanie
wybucha I wojna wiatowa stwarzaa now, wyborn okazj. Przed udziaowcami Rezerwy rysowaa
si perspektywa nadzwyczajnego powikszenia posiadanego majtku.

ROZDZIA IV Wielka wojna, Wielki Kryzys i wielkie zyski.

Rzeczywistym zagroeniem dla naszej republiki jest w niewidzialny rzd,
ktry przypomina gigantyczn omiornic, gsto oplatajc swoimi
mackami i niezliczon iloci lepkich przyssawek nasze miasto, nasze
stany i nasz kraj. Gow tej omiornicy jest Standard Oil Rockefellera oraz
posiadajcy ogromne wpywy midzynarodowi magnaci finansowi. Ludzie
ci w istocie steruj amerykaskim rzdem tak, by ten zadowala ich
prywatne pragnienia.

Wadza nad rzdem dokonuje si poprzez kontrol nad poda pienidza w ten sposb eksploatacja obywateli tego kraju i jego zasobw staje si
jeszcze prostsza. To wanie dlatego owi wielcy arystokraci, od pierwszego
dnia powstania tego pastwa, z caych si (flirtujc i bawic si naszymi
przywdcami) zmierzaj do koncentracji posiadanej wadzy i majtku
(wykorzystujc emisj pienidza przez Rezerw Federaln w celu
odprowadzania majtku ze spoeczestwa).

Owi midzynarodowi bankierzy, wraz ze Standard Oil Rockefellera,

zdobyli kontrol nad wikszoci dziennikw i magazynw w tym kraju.
Wykorzystuj pras, specjalne, opiniotwrcze rubryki w gazetach, by
nakada kaganiec na urzdnikw rzdowych, a tych, ktrzy nie chc si
podporzdkowa, poprzez sterowan krytyk ze strony mediw i opinii
publicznej, zmuszaj do opuszczenia stanowisk w administracji rzdowej.
Ludzie ci w rzeczywistoci kontroluj obie partie [Parti Republikask i
Parti Demokratyczn], formuuj ich zaoenia polityczne, steruj
liderami, sprawuj funkcje kierownicze w dziesitkach prywatnych firm i
wykorzystujc wszystkie dostpne metody umieszczaj na najwaniejszych
stanowiskach sucych ich skorumpowanym interesom kandydatw.

John Haylan, mer Nowego Jorku, 1927 rok63.

Klucz do rozdziau.
Wojna oznacza wydawanie pienidzy: im jest wiksza, tym wicej kosztuje. Oto prawda znana kademu.
Pytanie brzmi: kto wydaje czyje pienidze? Z uwagi na brak prawa do emisji pienidza, rzdy w Europie
i Ameryce zmuszone s do zacigania poyczek u bankierw. Wojna konsumuje dobra i materiay z
szybkoci pomienia. Wojna prowadzi do sytuacji, w ktrej rzd, bez wzgldu na koszty, nie negocjujc
warunkw, zwraca si do bankierw po finansow pomoc. Nie dziwi wic fakt, e bankierzy tak kochaj
wojny - planuj je, podegaj do nich i finansowo je wspieraj. Oszaamiajce i owietlone biurowce
bankw od zawsze wznoszone byy na gruzach, mierci i chaosie.
Innym narzdziem umoliwiajcym bankierom robienie wielkich pienidzy jest sterowanie recesj
gospodarcz. Najpierw dochodzi do rozlunienia polityki kredytowej, nastpnie ronie baka
spekulacyjna i trwa wyczekiwanie na moment, gdy ludzie, podajc za mod na inwestycje, wprowadz
na rynki wielk ilo swojego majtku. Potem nastpuje brutalne odcicie dopywu pienidza, co
prowadzi do wielkiej recesji i nagego spadku cen rodkw trwaych. Gdy cena wysokiej wartoci
rodkw trwaych spadnie do poziomu 10 procent bd nawet jednego procenta ich normalnej wartoci,
bankierzy ponownie wycigaj rce i dokonuj masowych zakupw po skrajnie niskich cenach. W
argonie bankierskim okrela si to mianem strzyenia owiec. W chwili, gdy powstaje prywatny bank
63

Byy mer Nowego Jorku John Hayan, przemwienie w Chicago, cytowane w marcu 1927 roku przez New York
Times.

centralny, akcja strzyenia owiec osiga niespotykany w dziejach rozmach.

Ostatnie strzyenie owiec miao miejsce w Azji w 1997 roku i dotyczyo tzw. azjatyckich tygrysw.
Uniknicie strzyenia przez Chiny - wielk i i tust owc - jest ostatecznie uzalenione od tego, czy
Chiny rzeczywicie pilnie przestudioway intrygujce i zarazem okrutne historyczne przykady tego
rodzaju zabiegw.
Niebezpieczestwo groce Chinom wie si z wejciem na chiski rynek bankw cakowicie
nalecych do zagranicznych udziaowcw. Chocia w przeszoci chiskie banki pastwowe, pchane
impulsem zdobycia profitw, stymuloway inflacj, to jednak nigdy nie dziaay ze z wol, z
premedytacj kreujc defiacj w celu ogoocenia ludzi z posiadanego majtku. W ostatnich dekadach
dynamicznego rozwoju, w Chinach nie doszo do adnego wielkiego kryzysu gospodarczego, co wynika
midzy innymi z tego, e brak byo ludzi, ktrzy posiadaliby obiektywn zdolno i subiektywn wol do
jego stworzenia. W sytuacji, gdy midzynarodowi bankierzy weszli na chiski rynek, rzeczywisto
ulega fundamentalnej zmianie.
Bez Rezerwy Federalnej nie byoby I wojny wiatowej.
Henry Kissinger w sawnej ksice Dyplomacja, wspominajc o wybuchu I wojny wiatowej, napisa:
Zdumiewajcym aspektem wybuchu I wojny wiatowej jest nie to, e globalna katastrofa zostaa
spowodowana przez kryzys mniej grony od wielu innych, jakie przezwyciono, ale e mino tak wiele
czasu, zanim do tego doszo78.
28 czerwca 1914 roku, arcyksi Ferdynand z dynastii Habsburgw przyby z wizyt do zaanektowanej
w 1908 roku Boni, gdzie sta si mierteln ofiar ataku modego serbskiego zamachowca. W istocie by
to jedynie czysty akt zemsty zaplanowany przez grup terrorystyczn. W tym czasie nikomu nie mogoby
przyj do gowy, e wT incydent niespodziewanie stanie si zapalnikiem, ktry doprowadzi do
wybuchu wielkiej wiatowej wojny, w ktrej Wemie udzia ponad 30 krajw, ptora miliarda ludzi, a
liczba zabitych i rannych osignie 30 milionw.
Od czasw wojny prusko-francuskiej, midzy Francj a Niemcami istnia nierozwizany spr i wrogo.
Wielka Brytania zostaa zmuszona do odejcia od swojej polityki splendid isolation w stosunku do
kontynentu europejskiego z uwagi na fakt istnienia silnych Niemiec i sabej Francji. Niemcy stay si
najpotniejszym mocarstwem w Europie i ewentualny brak dziaa na rzecz powstrzymania dalszego
wzrostu ich potgi mgby zmieni si dla Wielkiej Brytanii w mierteln chorob. Brytyjczycy
wcignli wic lkajc si Niemiec Rosj oraz Francj do wsppracy, zawizujc sojusz trzech
mocarstw. Niemcy natomiast weszy w sojusz z Austri i tak oto w Europie stany naprzeciw siebie dwa

wrogie obozy.
Te opozycyjne sojusze nieustannie zwikszay swoj militarn si, utrzymujc w gotowoci wielkie
armie, przygotowane do natychmiastowych dziaa. W ten sposb rzdy wielu krajw gboko wpady w
puapk zaciganych poyczek.
Jeden z precyzyjnych europejskich raportw dotyczcych cakowitej sumy dugw i dochodw
publicznych pokazuje, e wypaty z tytuu odsetek od zacignitych poyczek oraz poyczonych sum
kadego roku osigaj a pi miliardw i 343 miliony dolarw. Kady z europejskich krajw znalaz si
ju w puapce, a rzdy musz wreszcie postawi pytanie: czy w obliczu przeraajcych konsekwencji
wojny, w porwnaniu z niezwykle kosztownym i niestabilnym pokojem, nie jest ona jednak dobrym
rozwizaniem? Jeli cae te militarne przygotowania w Europie nie znajd finau w wojnie, to z
pewnoci wszystkie rzdy skocz cakowitym bankructwem79.
W latach 1887-1914 w niesychanie drogi i niestabilny pokj doprowadzi do impasu. Uzbrojone po
zby, a rwnoczenie zbliajce si do krawdzi bankructwa
'8 Henry Kissinger Diplomacy, New York 1995 (cyt. za wyd. poi. Dyplomacja, tum. S. Gbi- ski, G.
Woniak, I. Zych, Warszawa 2009, s. 213).
/9

Quarterly Journal of Economics, kwiecie 1887.

rzdy pastw europejskich wci spoglday na siebie wrogo. Istnieje powiedzenie: jeden strza z
armaty to 20 tysicy sztuk zota. Europejski system bankowy zbudowany przez Rothschildw udziela
stajcym naprzeciw siebie stronom poyczek, wszelkimi moliwymi rodkami podtrzymujc t militarn
; mfrontacj.
W istocie wojn prowadzi si pienidzmi i ziarnem*, a w roku 1914 byo jasne, e gwne kraje
europejskie nie s w stanie udwign ciaru wielkiej wojny. Mimo posiadana ogromnej liczby
onierzy pod broni, powszechnego systemu mobilizacji i nowoczesnego uzbrojenia, ich gospodarki nie
byy wystarczajco silne, by udwign ciar gigantycznych wydatkw wojennych. Rozwj wypadkw
skoni w lutym 1914 roku tajn rad przy carze Rosji do sporzdzenia listu do monarchy. W Ucie tym
wskazywano na nastpujcy problem:
Nie ulega wtpliwoci, e wojna wymagaaby wydatkw, ktre s poza zasigiem ograniczonych
moliwoci finansowych Rosji. Musielibymy zwrci si po kredyty do sojusznikw i krajw
neutralnych, ale te kredyty nie zostayby udzielone bezinteresownie. I nawet nie chciabym teraz
spekulowa, co by byo, gdyby wojna skoczya si dla nas katastrof. Finansowe i gospodarcze

konsekwencje przegranej s nie do obliczenia i nie do przewidzenia i oznaczayby niewtpliwie

cakowit ruin caej narodowej gospodarki. Nawet zwycistwo nie otwiera przed nami pomylnych
finansowych horyzontw. Cakowicie zrujnowane Niemcy nie byyby w stanie zrekompensowa nam
poniesionych kosztw. Traktat pokojowy podporzdkowany interesom Anglii nie stworzy moliwoci,
by Niemcy odbudoway sw ekonomi na tyle, by mc zrekompensowa nasze wydatki wojenne, nawet
w bardzo odlegym czasie64.
W tej sytuacji konflikt militarny na wielk skal by trudny do wyobraenia. Uwaano, e gdyby wojna
naprawd wybucha, rozegraaby si na ograniczonym terytorium, trwaaby krtko i nie miaaby
wielkiego znaczenia. Najprawdopodobniej potrwaaby nie duej ni dziesiciomiesiczna wojna pruskofrancuska z 1870 roku. Wszelako w takim wymiarze wojna ta mogaby jedynie zaagodzi, a nie
rozwiza napit sytuacj w Europie. Podsumowujc: wybuch wojny w sytuacji niestabilnoci i
kosztownego pokoju by odwlekany w nieskoczono, a do momentu ustanowienia Rezerwy
Federalnej.
Lece na drugim brzegu Atlantyku Stany Zjednoczone, mimo i ju w tym okresie zajmoway pierwsze
miejsce na wiecie pod wzgldem produkcji przemysowej, posiadajc olbrzymie moce wytwrcze i
niezliczone zasoby naturalne, to wci, a do 1913 roku, byy pastwem zalenym od zagranicznych
poyczek, rzadko udzielajcym kredytw zagranicy. Przyczyn tego stanu rzeczy by brak banku
centralnego. Dla nowojorskich bankierw byo niezmiernie trudne transferowanie i koncentrowanie
finansowych zasobw z caego kraju. Jednake naturalne instynkty bankierw powodoway, e byli oni
ywotnie zainteresowani perspektywami wielkiego konfliktu zbrojnego w Europie: taka wojna
niewtpliwie dostarczyaby im obfitych zyskw. Zaraz po przegosowaniu Federal Reserve Act,
bankierzy szybko przystpili do dziaania. 3 sierpnia 1914 roku Bank Rothschildw z Parya wysa do
Morgana telegram, sugerujc mu natychmiastowe zorganizowanie kredytu na sum miliarda dolarw,
ktry to Francja mogaby wykorzysta na zakup w Ameryce potrzebnych dbr i materiaw.
Dowiedziawszy si o sprawie, Wilson natychmiast wyrazi swj sprzeciw, a sekretarz stanu William
Jennings Bryan potpi pomys kredytu, okrelajc go mianem najbardziej odraajcej i nielegalnej
transakcji.
Stosunki gospodarcze i polityczne pomidzy USA i Niemcami wolne byy od alw i urazw. W tym
czasie w Ameryce yo prawie osiem milionw potomkw niemieckich emigrantw, co w przyblieniu
stanowio 10 procent caej populacji. W pierwszych dniach powstawania Stanw Zjednoczonych

64

Cyt. za Kissinger, Dyplomacja, s. 220-221.

niewiele brakowao, by jzyk niemiecki sta si oficjalnym jzykiem urzdowym. Amerykanie o

niemieckich korzeniach mieli spor si polityczn. Dodajc do tego irlandzkich emigrantw, ktrzy
nigdy nie darzyli Wielkiej Brytanii sympati, oraz fakt, e rzd USA kilka razy toczy z Brytyjczykami
wojny, nie byo nic dziwnego w tym, e w konflikcie pomidzy Niemcami z jednej strony a Francj i
Wielk

Brytani

z drugiej

zajmowa

on

stanowisko mao

zainteresowanego

obserwatora,

pozostawiajcego wypadki swojemu biegowi. W porwnaniu z nerwowymi niczym mrwki na

rozgrzanej patelni bankierami, rzd USA okazywa rozsdny spokj. Bankierzy popierali zamiar
wypowiedzenia wojny Niemcom, podczas gdy rzd USA sta na twardym stanowisku sprzeciwu wobec
wojny, bronic neutralnoci kraju.
Wtedy bankierzy wymylili tymczasowe rozwizanie, polegajce na przyjciu specjalnych regu
zwizanych z traktowaniem pastw Ententy przy okazji zakupu papierw wartociowych oraz w polityce
kredytowej. Poddany naciskowi bankw Wilson nie mia innego wyjcia, jak tylko wyrazi na to zgod,
zwaszcza e szykoway si kolejne wybory, a on liczy na reelekcj.
23 grudnia 1913 roku, po przyjciu przez Kongres Federal Reserve Act, dojrzay warunki do wybuchu
wojny wiatowej na wielk skal. Wspomniana przez Kissingera machina wojenna, ktrej uycie
odwlekano ju tak dugo, wreszcie moga zosta wprawiona w ruch.
16 listopada 1914 roku Rezerwa Federalna oficjalnie rozpocza swoj prac.
16 grudnia, prawa rka Morgana, Henry P. Davison przyby do Wielkiej Brytanii, gdzie odby rozmow
z premierem Wielkiej Brytanii, Herbertem A. Asuithem, dotyczc udzielenia kredytu temu pastwu. 15
stycznia 1915 roku bank Morgana osign porozumienie z Wielk Brytani w zwizku z kredytem o
wysokoci 10 milionw funtw. W tym czasie by to dla Stanw Zjednoczonych, patrzc obiektywnie,
zupenie niezy interes. Nikt przy tym nie mg wwczas przewidzie, e ostateczna suma kredytw
osignie zdumiewajc liczb trzech miliardw dolarw! Bank Morgana uzyska opat manipulacyjn w
wysokoci jednego procenta, a wic do jego skarbca wpyno 30 milionw dolarw. Wiosn tego
samego roku Morgan podpisa umow kredytow rwnie z rzdem Francji.
We wrzeniu 1915 roku, nadszed czas testu sprawdzajcego zdolno Wall Street do zdobycia pozycji
wiatowego centrum finansw. By nim wynoszcy 500 milionw dolarw kredyt, tzw. Anglo-French
Loan. Pocztkowo zdecydowanie przeciwny angaowaniu si USA po stronie Ententy prezydent Wilson,
nie umia wytrzyma presji bankierw i czonkw wasnego gabinetu, ktrzy chwycili go w kleszcze.
Jego nowy sekretarz obrony, Robert Dansing, ostrzega: gdy brak jest kredytw, produkcja a1 ega
ograniczeniu, przemys wpada w recesj, kapita i sia robocza le odogiem, nastpuj wielkie

bankructwa, zagroony jest skarb pastwa, narasta al i niezadowolenie wrd ludzi65.

Syszc to, Wilson oblewa si zimnym potem, ale sta go byo jedynie na kolejne ustpstwa. Bankierzy z
Wall Street pracowali niestrudzenie, organizujc bezprecedensow sprzeda obligacji wojennych. W
rezultacie 61 firm ubezpieczeniowych oraz ponad ptora tysica instytucji finansowych przystpio do
wykonywania usug zwizanych z wystawianiem obligacji na sprzeda66. Byo to niezwyke trudne
zadanie, szczeglnie w przypadku akcji sprzeday obligacji prowadzonej na terenach rodkowego
Zachodu USA. Zazwyczaj Amerykanie uwaali, e wojna w Europie nie ma z nimi adnego
bezporedniego zwizku i nie mieli zamiaru dorzuca swoich pienidzy do ognia europejskiego
konfliktu. Aby rozwia te wtpliwoci, bankierzy uruchomili propagand goszc, e owe pienidze
zostan w Ameryce. Mimo to tylko jeden bank ze rodkowego Zachodu (z Chicago) wyrazi ch
przystpienia do obozu z Wall Street. Caa sytuacja rozwcieczya przy tym wacicieli rachunkw
oszczdnociowych pochodzenia niemieckiego, ktrzy rozpoczli bojkot tego banku. A do koca 1915
roku nie udao si sprzeda obligacji za niemal 190 milionw dolarw.
Gdy wojna wesza w decydujc faz, w celu zdobycia jeszcze wikszych kwot pienidzy, rzd Wielkiej
Brytanii ogosi opodatkowanie zyskw (przychodw od kapitau) z amerykaskich papierw
wartociowych znajdujcych si w portfelach obywateli brytyjskich, ktrzy byskawicznie zaczli
sprzedawa je po niskich cenach. Bank Anglii bardzo szybko wypeniy stosy amerykaskich papierw
wartociowych. Rzd brytyjski natychmiast pozwoli amerykaskiemu przedstawicielstwu Banku Anglii,
firmie Morgana, na sprzeda na Wall Street wystarczajcej liczby amerykaskich papierw
wartociowych. Stopie akceptacji amerykaskich inwestorw wobec amerykaskich papierw
wartociowych naturalnie by bardzo wysoki, tak wic bardzo szybko warte trzy miliardy dolarw
obligacje zamieniy si w gotwk, a Wielka Brytania uzyskaa kolejn wielk poyczk na wsparcie
swojego wysiku wojennego. W jednej chwili Wielka Brytania, od ponad 100 lat bdca najwikszym
wierzycielem Stanw Zjednoczonych, przestaa nim by. Od tego momentu sytuacja dokadnie si
odwrcia.
Amerykaska poyczka podziaaa niczym oliwa dolana do ognia. Dziaania wojenne bardzo szybko
rozprzestrzeniy si, stopie okruciestwa i brutalnoci wojny dramatycznie wzrosy. Tylko w jednej
bitwie nad Marn pastwa Ententy w cigu jednego dnia zuyy 200 tysicy pociskw artyleryjskich.
Ludzko w kocu zrozumiaa, e jeli nowoczesn produkcj przemysow i rozbudowany system
frontowego zaplecza uzupeni nowoczesnymi usugami finansowymi, wojna bdzie nie tylko tragiczna,
65
66

Chernow, The House of Morgan, s. 198.

Ibid., s. 200.

ale rwnie duga.

Rezerwa Federalna w czasie wojny.
Benjamin Strong po raz pierwszy zwrci na swoj os:b uwag opinii publicznej w roku 1904, gdy obj
funkcj prezesa Bankers Tx ust. W tym czasie, zaufany Morgana, Henry P. Davison martwi si
zagroeniem ze strony prnie rozwijajcych si firm kredytowo-inwestycyjnych. Zakres usug
oferowanych przez te firmy by znacznie szerszy od bankw handlowych, a stopie nadzoru ze strony
rzdu zdecydowanie mniejszy, dlatego te owe spki uzyskiway moliwo oferowania wyszej stopy
procentowej, tym samym przycigajc kapita. Aby stawi czoa tej nowej konkurencji, po uzyskaniu
aprobaty od Morgana w 1903 roku, Davison zaangaowa si w biznes kredytowo-inwestycyjny, czynic
gwnym wykonawc swoich polece wanie Stronga. W czasie burzy z 1907 roku, wielkiej akcji
ratunkowej dla bankierw, firm kredytowo-inwestycyjnych i innych instytucji finansowych, Benjamin
Strong zdoby powszechne uznanie.
Po powoaniu do ycia Rezerwy Federalnej w 1913 roku, Davison i Paul Warburg odwiedzili Stronga, by
przeprowadzi z nim powan rozmow. Zaproponowali mu kluczow pozycj prezesa nowojorskiego
banku Rezerwy Federalnej. Strong bez wikszych waha propozycj przyj, stajc si od tego momentu
jedn z g\mych osobistoci w systemie Rezerwy Federalnej. Morgan, Paul Warburg, Schiff i inni
magnaci z Wall Street uzyskali pene wsparcie ze strony Rezerwy Federalnej dla realizacji swoich
zamiarw.
Strong bardzo szybko przystosowa si do nowej roli. Zorganizowa nieoficjalne forum dyskusyjne dla
czonkw rady nadzorczej FED. Zbierao si ono w okrelonym terminie, debatujc nad zasadami dziaa
Rezerwy w czasie wojny. Strong w nadzwyczaj rozsdny i zrczny sposb sterowa polityk walutow
Rezerwy Federalnej, co wicej, skoncentrowa rozproszon wrd dwunastu lokalnych oddziaw
Rezerwy wadz w jej nowojorskiej filii. Na papierze system Rezerwy Federalnej pozwala swoim 12
lokalnym bankom na prowadzenie wasnej polityki monetarnej i ustalanie stopy dyskontowej czy
hipoteki na handlowe rachunki dune, zgodnie z wymogami sytuacji w danym regionie. Innymi sowy,
lokalne rady nadzorcze oddziaw Rezerwy miay prawo do decydowania, czy okrelone rachunki dune
mog by wykorzystywane jako zastaw hipoteczny i dziki temu uzyska odpowiedni stop
dyskontow. Do 1917 roku ustalono normy hipoteczne dla przynajmniej 13 rnego rodzaju handlowych
rachunkw dunych67.
Jednake w wyniku wojny nowojorski oddzia Rezerwy Federalnej faktycznie zwiksza jedynie ilo
67

Davies, History of Money From Ancient Times to The Prssent Day, rozaz. 9.

rachunkw dunych pod hipotek poyczek rzdowych. Poniewa czna liczba poyczek rzdowych
wielokrotnie przewyszaa czn liczb innych rachunkw dunych, wci gwatownie rosnc, bardzo
szybko polityka udzielania zastaww hipotecznych pod rachunki dune w lokalnych oddziaach
Rezerwy Federalnej ulega peryferyzacji. Wkrtce pod wpywem Stronga najwaniejszym i jedynym
instrumentem uywanym do zastawania rachunkw dunych pod hipotek stay si poyczki rzdowe, w
ten sposb zdobywajc pen kontrol nad caym systemem Rezerwy Federalnej.
W wyniku wspierajcej finansowo wojn w Europie wielkiej sprzeday papierw wartociowych
nastpia w .Ameryce potna redukcja iloci pienidza w obiegu, co zarazem ukazao si i presti banku
centralnego. Rzd USA rozpocz wspaniaomylne zwikszanie poyczek, Rezerwa Federalna z wielkim
apetytem przystpia do konsumpcji. Niczym rzeka przelewaj ca si ponad tam wielka liczba
banknotw Rezerwy Federalnej wpyna do obiegu, wypeniajc deficyt waluty spowodowany przez
zakup obligacji wojennych. Cen byo raptownie rosnce zaduenie Stanw Zjednoczonych. W
rezultacie, w krtkim okresie czterech lat od rozpoczcia przez FED szybkich operacji (1916-1920),
zaduenie USA z miliarda dolarw wzroso do 25 miliardw dolarw68, a zastawem hipotecznym dla
caego tego dugu byy przysze wpywy budetowe z tytuu paconych przez ludzi podatkw.
Podsumowujc: w trakcie wojny bankierzy zarabiali wielkie pienidze, podczas gdy zwykli ludzie tracili
pienidze, siy i krew.
USA przystpuj do wojny.
Gdy znajdujcy si na placwce w Turcji niemiecki ambasador pyta zdumiony swojego amerykaskiego
odpowiednika, czemu Ameryka chce wojny z Niemcami, Amerykanin odpowiada mu tak: My,
Amerykanie przystpujemy do wojny, by walczy o zasady wolnoci i moralnoci. Taka odpowied
wprawiaa niezdolny do jej pojcia wiat w skrajne osupienie i konsternacj. Henry Kissinger wyjania
to w ten sposb, e od momentu powstania Stany Zjednoczone uwaaj siebie za wyjtkowy kraj, a w
stosunkach midzynarodowych doprowadziy do powstania dwch sprzecznych ze sob postaw: po
pierwsze, e amerykaska demokracja jest najdoskonalsza, po drugie, e Amerykanie maj obowizek
rozszerza swj system wartoci na cay wiat69.
Rzeczywicie dowiadczenie amerykaskie jest bardzo specyficzne, a zwykli ludzie wyraaj si z
aprobat o amerykaskich wartociach demokratycznych, jednak byoby skrajnie naiwne upiera si przy
twierdzeniu, e Ameryka przystpia do I wojny wiatowej tylko z przyczyn etycznych, by walczy o

68

Ibid., s. 506.

69

Por. Kissinger, Dyplomacja, rozdz. 9.

wyznawane wartoci. Doktor Kissinger najprawdopodobniej rozmylnie odgrywa ignoranta.

5 marca 1917 roku, przebywajcy w Wielkiej Brytanii, amerykaski ambasador Walter Hines Page w
tajnej depeszy do prezydenta Wilsona pisa: uwaam, e w obliczu nadchodzcego kryzysu rodki, ktre
firma Morgana dostarczya w postaci kredytw dla Francji i Wielkiej Brytanii zostay ju wykorzystane.
Tym, czego moemy dostarczy naszym sojusznikom, jest kredyt. Kiedy znajdziemy si w stanie wojny
z Niemcami, dostarczenie takiej pomocy stanie si niemoliwe70.
W tym czasie amerykaski przemys ciki ju od roku by w fazie przygotowa wojennych, a
amerykaska marynarka i armia ldowa od 1916 roku rozpocza zakupy wielkich iloci uzbrojenia.
By zwikszy rda finansowania, bankierzy i zaleni od nich polity :y zaczli intensywnie
poszukiwa nowych rozwiza. Sytuacja przed konfliktem zmusza nas do wzicia pod uwag
kolejnego kroku, wprowadzenia podatku dochodowego, ktry jest bogatym rdem finansowym.
Trzeba skonstruowa speniajc wymogi wojny ustaw o podatku dochodowym71.
Naley tu zauway, e podatek dochodowy, o ktrym mowa, dotyczy mia firm, a nie osb
prywatnych. W 1916 roku bankierzy dwukrotnie prbowali doprowadzi do przegosowania projektu
ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych. W obu przypadkach projekt zosta odrzucony
przez Sd Najwyszy. Przepisy o opodatkowaniu osb fizycznych w USA nigdy nie miay podstaw
prawnych. 28 lip ca 2006 roku w wielu miejscach w Ameryce wywietlano film zatytuowany
America: Freedom to Fascism (Ameryka: od wolnoci do faszyzmu), w ktrym szeciokrotnie
nominowany do nagrody Oscara Aaron Russo ukazywa t bezlitosn rzeczywisto. Film ten
poruszy publiczno podczas pokazu na festiwalu w Cannes w 2006 roku. Ludzie mieli okazj
skonfrontowa si z prawd cakowicie rn od tej goszonej przez amerykaskie media, rzd USA
czy stojce za nimi potne siy ze wiata finansw. Pierwsz reakcj na film byo skrajne
niedowierzanie. Z trzech tysicy kin w USA tylko pi odwayo si na wywietlanie tego filmu.
Dopiero umieszczenie filmu Russo w sieci doprowadzio do wielkiej reakcji w Ameryce: obejrzao go
niemal milion internautw, a ponad osiem milionw wpisao swoje komentarze na internetowych
forach, niemal powszechnie przyznajc filmowi bardzo wysokie oceny72.
12

padziernika 1917 roku prezydent Wilson wygosi wane przemwienie, w ktrym midzy

innymi rz&k: obowizkiem, ktrego nie wolno nam unika, jest konieczno penej mobilizacji
amerykaskich zasobw bankowych [chodzi o poyczki dla pastw Ententy]... kada struktura

36
8/
72

Mullins, The Secrets ofthe Federal Reserve, rozdz. 5.

Cordell Hull, Memoirs, New York 1948,1.1, s. 76.
www.freedomtofascism.com

bankowa w tym kraju winna udwign ten ciar. Ufam, e taka wsppraca bankw w obecnej
chwilijest aktem patriotyzmu wynikajcym z poczucia obowizku wobec Ojczyzny. Banki,
czonkowie Rezerwy Federalnej, wanie w ten wyjtkowy i wany sposb pokazuj swj
patriotyzm73.
Idealizm Wilsona nie wydawa si dziwny, biorc pod uwag fakt, e by on profesorem uniwersytetu.
Jego upr w podaniu za starymi reguami nie by wyrazem naiwnoci i gupoty. Wilson doskonale
wiedzia, kto wprowadzi go do Biaego Domu i rozumia, jak naley odwdziczy si za otrzymane
prezenty. Sam zapewne nie wierzy w wit wojn pod hasem demokracja ratuje wiat. W jaki
czas pniej zreszt przyzna, e wielka wojna wiatowa bya skutkiem ekonomicznej rywalizacji.
W sumie Ameryka udzielia pastwom Ententy kredytw na kwot trzech miliardw dolarw oraz
przekazaa towary eksportowe warte sze miliardw dolarw. Ten gigantyczny dug wci by
niemoliwy do zwrotu. W przypadku zwycistwa Niemiec, znajdujce si w bankierskich rkach
obligacje wojenne pastw Ententy stayby si bezwartociowe. Morgan, Rockefeller, Warburg i
Schiff, chcc chroni swoje poyczki, usilnie dyli do wcignicia Stanw Zjednoczonych w wojn.
Bankierzy, ktrzy zyskali na wojnie.
Po przystpieniu USA do wojny 6 kwietnia 1917 roku, prezydent Wilson przekaza wan cz swojej
wadzy trzem najbardziej zasuonym dla jego wyborczego zwycistwa graczom. Byli to: Paul Warburg,
sterujcy amerykaskim systemem bankowym, Bernard Baruch, przewodniczcy Rady Przemysw
Wojennych, oraz Eugene Meyer, szef Korporacji Finansw Wojennych.
Bracia Warburgowie.
Starszy brat Paula, Max Warburg, zajmowa kierownicze stanowisko w niemieckich subach
wywiadowczych, podczas gdy Paul by gwnym decydentem finansowym w USA oraz zastpc prezesa
Rezerwy Federalnej. Trzeci z braci, Feliks, by starszym partnerem w spce Kuhn and Loeb, czwarty,
Fritz, peni funkcj prezesa giedy w Hamburgu i reprezentowa Niemcy w tajnych rokowaniach
pokojowych z Rosj. Wszyscy oni byli najwaniejszymi osobistociami z ydowskiej rodziny bankierw.
W zwizku z brami Paula Warburga, tajny raport amerykaskiej marynarki wojennej z 12 grudnia 1918
roku utrzymuje: Paul Warburg, Nowy Jork: niemiecki emigrant, od 1911 roku obywatel Stanw
Zjednoczonych. W 1912 roku otrzyma medal od cesarza Niemiec. Peni funkcj wiceprezesa Rezerwy

39

Chernow, The House of Morgan, rozdz. 10.

Federalnej. Jeden z jego braci zajmuje kierownicze stanowisko w niemieckim wywiadzie74 Inny raport
wspomina: Cesarz Niemiec [Wilhelm II] kiedy uderzy w st, krzyczc na Maxa: czy znaczy to, e ty
zawsze masz racj?, jednak chwil potem uwanie wysucha opinii Maxa dotyczcych sektora
finansw75.
Najbardziej zaskakuje fakt, e Paul Warburg opuci stanowisko wiceprezesa Rezerwy Federalnej w maju
1918 roku, a w raporcie brak na ten temat wzmianki. Po przystpieniu Stanw Zjednoczonych do wojny,
w wyniku piastowania wanej funkcji w niemieckim wywiadzie przez brata Paula, Maxa, teoretycznie
Paul mgby zosta oskarony o bliskie zwizki z wrogami pastwa, tym bardziej, e wwczas w
Ameryce nie byo innej osoby majcej rwnie wielki wpyw na finanse kraju. W czerwcu 1918 roku, po
rezygnacji ze stanowiska w Rezerwie Federalnej, Paul Warburg wysa do prezydenta Wilsona notatk o
nastpujcej treci: moi dwaj bracia s niemieckimi bankierami. Naturalne jest, e z caych si pragn
pomc swojemu krajowi, tak jak ja pomagam swojemu76.
Bernard Baruch: car amerykaskiego przemysu wojennego.
Pochodzcy z rodziny przedsibiorcw Bernard Baruch w 1896 roku dokona fuzji szeciu gwnych
firm tytoniowych w USA, tworzc Consolidated Tobacco Company. Zaraz potem pomg rodzinie
Guggenheim w konsolidacji amer ' ca- skich kopalni miedzi. Wsppracowa z czowiekiem SchifFa,
Harimanem, na rzecz kontroli nowojorskiego systemu transportowego.
W1901 roku wraz z bratem zaoy spk Baruch Brothers. Zaraz po powoaniu go na stanowisko
prezesa Rady Przemysw Wojennych w 1917 roku przez prezydenta Wilsona, Baruch byskawicznie
zacz wykorzystywa wieo nabyte prawo ycia i mierci wobec amerykaskiego przemysu. Kadego
roku dokonywa zakupw osigajcych warto 10 miliardw dolarw, praktycznie samodzielnie
ustalajc rzdowe ceny zakupu materiaw wojennych. Wiele lat pniej, w 1935 roku, podczas
przesucha w Kongresie, Baruch powiedzia: prezydent Wilson przekaza mi list, upowaniajc mnie
do przejcia zarzdu kadej fabryki, kadej spki przemysowej. Miaem bardzo ze stosunki z Judge
Garym, prezesem US Steel. Gdy pokazaem mu w list, odpar do mnie: widz, e musimy rozwiza
nasze dawne spory. Tak te w rzeczy samej uczyniem77.
Niektrzy kongresmani mieli wtpliwoci odnonie do szerokich uprawnie Barucha w stosunku do
amerykaskiego przemysu, uwaajc, e nie jest on adnym przemysowcem, a w fabryce nie spdzi
74
75
76
77

Mullins, The Secrets ofthe Federal Reserve, rozdz. 8.

Max Warburg, Memoirs ofMax Warburg, Berlin 1936.
David Farrar, The Warburgs, London 1974.
Zeznanie Barucha przed Komitetem Nyeego, 13 wrzenia 1937.

nawet jednego dnia. Sam Baruch podczas przesucha w Kongresie okrela siebie jako inwestora,
czowieka wykorzystujcego okazj. The New Yorker donosi, e Baruch, rozsiewajc w
Waszyngtonie faszywe wiadomoci o pokoju, tylko w jeden dzie zarobi 750 tysicy dolarw.
Eugene Meyer i jego wojenna spka finansowa.
Ojciec Eugene a Meyera by partnerem w znanym midzynarodowym banku Lazard Freres. Eugune
nadzwyczaj chtnie piastowa rozmaite stanowiska publiczne. Wsplnie z Baruchem wsppracowa ze
spk wydobywajc zoto na Alasce. Biorc pod uwag jeszcze klika innych operacji finansowych, w
ktre obaj byli zaangaowani, mona powiedzie, e byli starymi przyjacimi.
W czasie wojny jedn z najwaniejszych misji instytucji finansowych bya sprzeda amerykaskich
obligacji (poyczek rzdowych) w celu zebrania potrzebnych rodkw finansowych na wsparcie wysiku
wojennego. adne inne dziaania Eugene a w instytucjach finansowych w czasie wojny nie budziy
takiego zainteresowania, jak faszowanie zapisw ksigowych. W jaki czas pniej, gdy Kongres
otworzy dochodzenie w sprawie firmy Eugenea, niemal co wieczr poprawiano w niej zapisy ksigowe
tak, by na drugi dzie mona byo z czystym sumieniem pokaza je ledczym. W latach 1925 i 1930 oba
dochodzenia w sprawie firmy Eugenea pod przewodnictwem kongresmana MacFaddena doprowadziy
do ujawnienia wielu problematycznych zapisw ksigowych: duplikowana liczba papierw
wartociowych wynosia 2314 serii, duplikowana liczba dyskontowanych papierw 4698 serii, warto
nominalna rni si od 50 tysicy do miliona dolarw, daty wymiany wpisywane s a do lipca 1924
roku. Niektre duplikacje maj bdy, inne za z premedytacj zostay sfaszowane78.
Nie dziwi wic fakt, e po zakoczeniu I v 'ojny wiatowej, Eugene, ku zaskoczeniu wszystkich, zdolny
by do zakupu Allied Chemical and Dye Corporation, by zaraz potem kupi Washington Post. Wedug
oblicze, faszywe zapisy ksigowe Eugenea Meyera doprowadziy do dziury w saldzie obligacji
rzdowych wartej kilkaset milionw dolarw79.
Edward Stettinius: prekursor amerykaskiego kompleksu przemysowego.
Edward Sttetinius by czowiekiem bardzo skrupulatnym, niesychanie mao elastycznym, gdy chodzio o
szczegy. W modoci zrobi wielki majtek na spekulacjach zboem w Chicago. W czasie wojny jego
zdolnoci dostrzeg Morgan, dajc mu intratn posad w Departamencie Eksportu, gdzie Sttetinius by
odpowiedzialny za zakup amunicji.

78
79

Mullins The Secrets ofthe Federal Reserve, rozdz. 8.

Ibid.

Podczas wojny, Sttetinius sta si najwikszym konsumentem na wiecie, kupujc kadego dnia materiay
wojenne warte okoo 10 milionw dolarw, by nastpnie zorganizowa ich zaadunek na statki, wykupi
ubezpieczenie i wysa transportem do Europy. Ze wszystkich si stara si zwikszy produktywno
oraz efektywno transportu. Kiedy tylko w jego biurze, znajdujcym si na Wall Street pod numerem
23, zadzwoni dzwonek, pojawiay si niezliczone rzesze oferujcych bro i czci zamienne agentw
oraz samych producentw broni. Przy kadych drzwiach w pomieszczeniach jego biura sta uzbrojony
wartownik. Miesiczna warto jego zakup w bya ekwiwalentem wiatowego PKB sprzed 20 lat.
Niemcy nigdy by nie podejrzewali, e Ameryka bdzie zdolna do tego, by w tak krtkim czasie
przestawi si na tory militarnej produkcji przemysowej.
Henry Davison: zaufany Morgana.
Poczyniwszy wielkie zasugi dla budowy potnego imperium finansowego Morgana, jego starszy
partner finansowy, Henry Davison, uzyska kontrol nad atrakcyjn inwestycj, Amerykaskim
Czerwonym Krzyem. Odtd to wanie on sprawowa kontrol nad gigantyczn sum 370 milionw
dolarw pochodzc z datkw wpaconych przez Amerykanw.
Traktat Wersalski: dwudziestoletnia umowa o zawieszeniu broni.
Pierwszego listopada 1918 roku ostatecznie zapada kurtyna nad krwaw i okrutn I wojn wiatow.
Niemcy jako kraj przegrany, utraciy 13 procent swojego terytorium. Naoono te na nie obowizek
wypaty reparacji wojennych na sum 32 miliardw dolarw. Do tej sumy naley te doliczy 500
milionw dolarw tytuem rocznych odsetek oraz narzucon dwudziestoszecioprocentow
nadzwyczajn taryf celn na niemieckie produkty eksportowe. Niemcy utraciy wszystkie swoje
kolonie, ich armia zostaa zredukowana do 100 tysicy onierzy, a flota do szeciu podstawowych
okrtw. Wprowadzono zakaz produkcji i wykorzystania podstawowych broni ofensywnych: odzi
podwodnych, samolotw, czogw i cikiej artylerii.
Premier Wielkiej Brytanii, Dayid Lloyd George, zadeklarowa kiedy, e przeszukujc kieszenie
Niemcw, trzeba znale pienidze, jednak prywatnie przyzna: opracowany przez nas dokument
traktatu [Traktat Wersalski] zawiera ukryt wad, cie, ktry 20 lat pniej przybra posta wielkiej
wojny. Egzekwowanie od Niemcw przestrzegania warunkw traktatu mogo doprowadzi tylko do
dwch sytuacji: albo Niemcy zignoruj te warunki, albo wywoaj now wojn. Lord Curzon, wczesny
minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, mia podobne zdanie: ten traktat nie zapewni pokoju.
To tylko dokument mwicy o wstrzymaniu ognia na dwa lata.

Gdy prezydent Wilson ujrza tekst Traktatu Wersalskiego, marszczc brwi, powiedzia: Gdybym by
Niemcem, nigdy nie podpisabym tego dokumentu.
Problem nie tkwi w tym, czy politycy naprawd pojli natur problemw, ktrym musieli stawi czoo,
lecz w tym, e faktycznymi decydentami byli znajdujcy si za ich plecami mistrzowie. Wrd
bankierw, ktrzy towarzyszyli Wilsonowi w podry do Parya na rokowania pokojowe, znajdowali si:
pierwszy doradca finansowy Paul Warburg, J.P. Morgan wraz ze swoim prawnikiem Franklinem, starszy
partner ze spki Morgana Thomas Layman - prezes Rady Przemysw Wojennych Baruch, bracia Dulles
(jeden z nich pniej zosta szefem CIA, drugi sekretarzem obrony w gabinecie Eisenhowera).
Premierowi Wielkiej Brytanii towarzyszy Sir Phillip Sassoon, spokrewniony z rodzin Rothschildw.
Premier Francji mia u swojego boku, Georga Mandela, ktrego prawdziwe nazwisko brzmi Jeroboam
Rothschild. Gow delegacji niemieckiej by starszy brat Paula Warburga, Max. Gdy bankierzy zbierali
si w Paryu, podejmowa ich pniejszy Ojciec Izraela, Edmund Rothschild, goszczc w swojej
paryskiej rezydencji prominentne osobistoci z amerykaskiej delegacji.
W gruncie rzeczy pokj zawarty w Paryu by dla midzynarodowych bankierw swoistym witem
Radoci, nastpujcym zaraz po obfitym poowie wynikajcym z wojny wiatowej. Doprowadzajc do
podpisania traktatu w takiej, a nie innej formie, zasiali oni ziarna pod przyszy konflikt - II wojn
wiatow.
1921: strzyenie owiec i zapa amerykaskiego rolnictwa
1 wrzenia 1894 roku, zatrzymamy wszelkie prolongaty [spaty] poyczek.
W tym dniu odbierzemy nasze pienidze. Wykorzystamy i wystawimy na
aukcje niewyczyszczone rodki trwae. Bdziemy zdolni do zakupu dwch
trzecich ziem uprawnych na Zachd od rzeki Missisipi, a take
niezliczonych gruntw na wschd od niej, po cenach ustalonych przez nas
samych. Farmerzy [utraciwszy sw ziemi] zamieni si w pracownikw
najemnych, tak jak w Wielkiej Brytanii.

1891 rok, Stowarzyszenie Amerykaskich Bankierw (zapis z Kongresu z 29 kwietnia 1913 roku)
Jak wspomniano, okrelenie strzyenie owiec pochodzi z argonu uywanego w krgach finansowych,
a jego sens jest prosty: chodzi o wykorzystanie gospodarczej prosperity i recesji w celu stworzenia
okazji, w ktrej za kilka procent normalnej ceny mona przej wasno innych udzi. Odkd bankierzy

zdobyli zasadnicze prawo do kontroli poday pienidza w Stanach Zjednoczonych, gospodarcze

zjawiska, takie jak okres prosperity i recesja stay si procesami moliwymi do precyzyjnego
zaplanowania i kontrolowania. Dla bankierw zabieg strzyenia owiec w porwnaniu z ich dawnymi
metodami przypomina przejcie od utrzymujcych si z polowa nomadw do wyszego stadium
racjonalnego gospodarowania i stabilnego, osiadego trybu ycia.
I

wojna wiatowa przyniosa Ameryce czas powszechnej prosperity. Wielka skala wojennych

zakupw pchna rozwj amerykaskiego sektora przemysowego i usugowego. Rezerwa Federalna w

latach 1914-1920 wprowadzia do obiegu gospodarczego znaczce iloci waluty. Odsetki w nowoj
orskim Banku Rezerwy spady z szeciu procent w 1914 do trzech w 1916, utrzymujc si na tym
poziomie a do 1920 roku.
Aby uruchomi kredyty dla pastw Ententy, w latach 1917-1918 bankierzy przeprowadzili cztery wielkie
emisje papierw wartociowych zwanych Liberty Bonds. Odsetki od obligacji wzrosy w rnym stopniu
z trzech i p do czterech i p procenta. Jednym z celw emisji tych papierw bya prba wchonicia
czci pienidzy i kredytw, ktrych nadmiar zosta wypuszczony przez FED do obiegu.
Podczas wojny robotnicy otrzymywali wysokie pensje, rolnicze ziarno sprzedawao si po bardzo
wysokich cenach. Sytuacja materialna robotnikw i farmerw ulega znacznej poprawie. Gdy wojna si
skoczya, w rkach farmerw znajdowaa si ogromna ilo gotwki. Co wicej, ten gigantyczny
majtek by wolny od kontroli bankierw z Wall Street. Okazao si, e farmerzy ze rodkowego
Zachodu deponowali swoje oszczdnoci w konserwatywnych, lokalnych bankach, ktrych szefowie
okazywali otwart wrogo wobec nowojorskich kolegw z brany. Nie tylko nie wstpowali do systemu
Rezerwy Federalnej, ale rwnie odmawiali wsparcia w kredytowaniu europejskiej wojny. Wielcy
gracze z Wall Street ju od dawna poszukiwali okazji, by ostatecznie doprowadzi do porzdku tych
prostolinijnych prowincjuszy, tym bardziej, e farmerzy byli atrakcyjn iust owc, z ktrej mona
byoby atwo czerpa zyski. Wall Street powoli przygotowywao swoje noyce na powszechne
strzyenie.
Aby zrealizowa swj plan, bankierzy zastosowali prost strategi: najpierw poluzowa, a potem
przycisn. Stworzyli grup o nazwie Federal Farm Loan Board, by zachca farmerw do inwestowania
zarobionych w pocie czoa pienidzy w zakup nowych gruntw. Owa grupa bya odpowiedzialna za
udzielanie dugoterminowych poyczek. Bardzo czsto farmerzy mieli trudnoci z uzyskaniem kredytw,
tak wic wielu z nich, za porednictwem Federal Farm Loan Bard, zoyo wnioski do
midzynarodowych bankw o przyznanie kredytw, dokonujc jednoczenie wpaty pierwszych,
wysokich wpat. Farmerzy prawdopodobnie nigdy nie zdawali sobie sprawy, e najzwyczajniej w wiecie

wchodz do misternie zaprojektowanej puapki.

W kwietniu, maju, czerwcu i lipcu 1920 roku sektor przemysowy i handlowy uzyskay wielki przypyw
kredytu, ktrego celem byo udzielenie pomocy w przetrwaniu zbliajcego si okresu zaostrzania
polityki kredytowej. Jedynie podania o kredyty zoone przez farmerw zostay w caoci odrzucone.
Wwczas po raz pierwszy plany i zamiary finansistw z Wall Street zostay przedstawione tak jasno i
wyranie. Chodzio zarwno o zrabowanie majtku farmerw, jak i zniszczenie opierajcych si woli
Rezerwy Federalnej maych i rednich bankw.
Przewodniczcy komisji bankowo-walutowej Kongresu, Owen, w 1939 roku podczas przesucha
dotyczcych pozycji srebra powiedzia: na pocztku 1920 roku farmerzy byli niesychanie zamoni,
szybko spacali raty, zacigali wielkie poyczki na zakup nowej ziemi. W drugiej poowie 1920 roku,
nage obostrzenie polityki kredytowej doprowadzio wielu z nich do bankructwa. Wszystko, co
wydarzyo si w 1920 roku, byo cakowicie sprzeczne z tym, co powinno mie miejsce80.
Stawiajc czoa problemowi udzielenia zbyt duej liczby kredytw w czasie wojny, zakadano
rozwizanie trudnej sytuacji stopniowo, w trakcie kilku lat. W tajemnicy przed Kongresem 8 maja 1920
roku Rezerwa Federalna zwoaa tajne posiedzenie. Zarzd Rezerwy przez cay dzie opracowywa
strategi dziaa. Stenogram z posiedzenia, skadajcy si z 60 stron, dopiero w 1923 roku ostatecznie
znalaz si wrd dokumentw Kongresu. W owym spotkaniu wzili udzia najwaniejsi czonkowie
zarzdu (kategorii A) oraz czonkowie Federalnej Rady Doradczej, natomiast czonkowie kategorii B,
reprezentujcy przemys, handel i rolnictwo, nie otrzymali zaprosze, podobnie jak i czonkowie
kategorii C, reprezentujcy obywateli USA, ktrzy rwnie zostali pominici.
W spotkaniu wzia wic udzia jedynie bankowa elita, a decyzje podjte w tym dniu obrad doprowadziy
bezporednio do zaostrzenia polityki kredytowej, co w kolejnym roku poskutkowao spadkiem dochodw
farmerw o 15 miliardw dolarw, utrat pracy przez kilka milionw ludzi, krachem na rynku cen ziemi i
gospodarstw rolnych. czna warto tych ostatnich spada o blisko 20 miliardw dolarw. Sekretarz
obrony prezydenta Wilsona, William Jennigs Bryan, w jednym zdaniu ujawni sedno problemu: W
zaoeniu Rezerwa Federalna miaa by gwnym obroc farmerw, w rzeczywistoci staa si ich
najwikszym wrogiem. Zaostrzenie polityki kredytowej wobec farmerw byo z gry zaplanowanym
przestpstwem81.
Po tej, przynoszcej kolosalne zyski, akcji strzyenia owiec skierowanej przeciwko farmerom,
wytrwale bronice si mae i rednie banki ze rodkowego Zachodu zostay praktycznie cakowicie
80
81

Ibid., rozdz. 9.

Hearst Magazine, listopad 1923.

zlikwidowane. Wszdzie mona byo dostrzec lady ludzkiej tragedii. Dopiero w tym momencie Rezerwa
Federalna rozpocza liberalizacj polityki pieninej.
Spisek bankowy z 1927 roku.
Uzyskawszy wsparcie z firmy Morgana oraz spki Kuhn and Loeb, Benjamin Strong rozsiad si w
luksusowym fotelu prezesa nowojorskiego oddziau Rezerwy Federalnej. Wsplnie z prezesem Banku
Anglii, sir Montagu Colletem Normanem, planowa wiele posuni w anglosaskim wiecie finansw,
midzy innymi wielki wiatowy kryzys z 1929 roku.
Dziadek Normana, podobnie jak i jego pradziadek, piastowali stanowisko prezesa Banku Anglii. Rwnie
znamienitych przodkw i dowiadcze yciowych ze wiec mona szuka w historii Wielkiej Brytanii.
W ksice The Politics of Money Brian Johnson pisze: Bdc bliskimi przyjacimi, Norman i Strong
czsto wsplnie spdzali urlopy na poudniu Francji. W latach 1925-1928 polityka liberalizacji poday
pienidza w Nowym Jorku bya efektem prywatnej ugody pomidzy Strongiem i Normanem. Miaa ona
na celu zbicie rat odsetek w bankach nowojorskich poniej poziomu, jaki proponoway banki londyskie.
Z powodu tej midzynarodowej wsppracy Strong z premedytacj stosowa cigy, potny nacisk na
obnianie rat odsetek w USA, a do momentu, gdy nie dao si ju powstrzyma nadchodzcej katastrofy.
Swobodna polityka monetarna nowojorskich bankierw z lat dwudziestych doprowadzia do prosperity,
uruchamiajc wysok fal spekulacji82.
W zwizku z t tajemnicz ugod z 1928 roku, powoana przez Kongres komisja pod przewodnictwem
MacFaddena

przeprowadzia

szczegowe

dochodzenie,

ktrego

konkluzja

bya

nastpujca:

midzynarodowi finansici, poprzez sterowanie przepywem zota, doprowadzili do wielkiego krachu na

amerykaskiej giedzie.
Kongresman MacFadden: Prosz zwile wyjani, co skonio rad nadzorcz Rezerwy Federalnej do
podjcia tej decyzji? [chodzi o obcicie stp procentowych latem 1927 roku].
Czonek rady nadzorczej Rezerwy, Miller: Zada pan pytanie, na ktre nie umiem udzieli odpowiedzi.
MacFadden: moe sprbuj troszk rozjani t kwesti. Skd przysza sugestia, ktra doprowadzia do
zeszorocznej decyzji w sprawie zmiany stp procentowych?
Miller: I rzy najwiksze banki z Europy przysay swoich przedstawicieli. Byli nimi prezes Banku Anglii
Norman, doktor Hjalmar Schacht [prezes niemieckiego banku centralnego] oraz profesor List z Banque
de France. Panowie ci wzili udzia w posiedzeniu zarzdu Rezerwy Federalnej. Okoo dwa tygodnie

82

Brian Johnson, The Politics of Money, New York 1970, s. 63.

pniej pojawili si w Waszyngtonie, gdzie spdzili ponad p dnia. Tego dnia wieczorem przybyli do
budynkw rzdowych. Na drugi dzie byli podejmowani przez czonkw rady nadzorczej Rezerwy. Tego
samego dnia po poudniu udali si w drog powrotn do Nowego Jorku.
MacFadden: A wic tam, gdzie zazwyczaj czonkowie rady nadzorczej FED spotykaj si na
popoudniowy bankiet?
Miller: Tak. Rada nadzorcza FED zawsze organizuje wsplny bankiet dla wszystkich swoich czonkw.
MacFadden: Jest to wic co w rodzaju spotkania towarzyskiego, czy moe powanej debaty?
Miller: Sdz, e jest to raczej spotkanie towarzyskie. Tu przed bankietem prowadziem dug rozmow
z Hjalmarem Schachtem, a przez p dnia dyskutowaem z profesorem Listem. Po posiku rozmawiaem
z panami Normanem i Strongiem [szef rady nadzorczej FED].
MacFadden: Czy jest to forma oficjalnych spotka zarzdu FED?
Miller: Nie.
MacFadden: Czyli jest to tylko nieoficjalna dyskusja nad rezultatami nowojorskiego posiedzenia
zarzdu?
Miller: Tak sadz. Jest to jedynie spotkanie towarzyskie, a prowadzone rozmowy maj charakter bardzo
oglny, zreszt oni [czonkowie rad nadzorczych europejskich bankw centralnych] te tak robi.
Mac Fadden: Czego ci ludzie chc?
Miller: Maj bardzo szczere podejcie do kadego problemu. Chciaem po kolacji porozmawia z sir
Normanem. Obaj zostalimy w pokoju, po chwili przyczyli si do nas inni gocie. Wszyscy obecni tam
dentelmeni wyraali gbokie obawy dotyczce funkcjonowania parytetu zota, tak wic mieli nadziej,
i w Nowym Jorku nastpi liberalizacja polityki kredytowej i obnika stp procentowych, co miaoby
powstrzyma wypyw zota z Europy do Ameryki.
Pytanie z sali: Czy zagraniczni bankierzy doszli do porozumienia z czonkami rady nadzorczej Rezerwy
Federalnej?
Miller: Tak.
Pytanie z sali: Czy jest oficjalny zapis owego porozumienia?
Miller: Nie ma. Pniej Open Market Policy Committe odby posiedzenie, na ktrym okrelono kolejne
etapy dziaania. Pamitam, e zgodnie z tym planem, tylko w sierpniu warta okoo 80 milionw transza
rachunkw dunych zostaa zakupiona przez nowojorski bank Rezerwy Federalnej.
MacFadden: Polityka ta bezporednio doprowadzia do niemajcej precedensu w historii tego kraju,
bardzo powanej, nienormalnej sytuacji w systemie finansowym
obiegu pieninego ponad.33 razy wicej pienidzy ni poprzez oficjalne zakupy kwitw dunych przez

swj nowojorski bank. Jeszcze bardziej zdumiewa fakt, e w 1929 roku nowojorski bank FED ponownie
dostarczy innym bankom Rezerwy rodkw pieninych w wysokoci 58 miliardw dolarw!83
W tym czasie nowojorska gieda pozwalaa partnerom handlowym na dokonywanie zakupw akcji przy
wpacie jednego procenta ich ceny - pozostaa cze patnoci bya pokrywana przez kredyt udzielany
przez banki partnerw handlowych. W tym czasie zniecierpliwione banki, dysponujce ogromn liczb
kredytw do wykorzystania, zderzyy si z chciwymi, spragnionymi zyskw inwestorami i porednikami.
Obie strony byskawicznie si do siebie dopasoway.
Banki mogy pobiera poyczki z nowojorskiej filii FED oprocentowane na pi procent, by nastpnie
udziela ich firmom maklerskim przy stopie 12 procent, konsumujc siedmioprocentow rnic w
oprocentowaniu. Trudno sobie wyobrazi doskonalszy interes.
W tym czasie nagy wzrost baki spekulacyjnej na nowojorskiej giedzie by rzecz pewn. W caej
Ameryce, czy to na Pnocy, czy na Poudniu, Zachodzie bd Wschodzie, w kadym miejscu, wszyscy
obywatele byli zachcani do wybrania swoich nagromadzonych oszczdnoci w celu zainwestowania ich
na giedzie. Nawet waszyngtoscy politycy zostali wprawieni w ruch przez baronw z Wall Street.
Sekretarz skarbu, Andrew Mellon, w swoim oficjalnym wystpieniu zapewni obywateli, e indeksy
giedowe wcale nie s wysokie. Prezydent John Coolidge, biorc do rki przygotowany przez bankierw
tekst wystpienia, owiadczy wobec caego kraju, e zakup akcji jest bezpieczny.
W marcu 1928 roku czonkowie rady nadzorczej Rezerwy Federalnej, udzielajc odpowiedzi na pytania
kongresmanw dotyczce zbyt wysokiej liczby poyczek udzielanych firmom maklerskim i inwestorom
giedowym, odpowiadali, e trudno stwierdzi, czy liczba poyczek udzielanych firmom maklerskim jest
zbyt dua - zapewniali jedynie, e owe firmy s bezpieczne i pozbawione ryzyka.
Dnia 6 lutego 1929 roku prezes Banku Anglii, sir Norman, w tajemnicy ponownie przyby do Stanw
Zjednoczonych. Rezerwa Federalna rozpocza wycofywanie si ze swojej, trwajcej od 1927 roku,
liberalnej polityki walutowej. Bankierzy z Wielkiej Brytanii zakoczyli przygotowania do wielkiej
kampanii i nadszed czas, by strona amerykaska przystpia do akcji.
W marcu 1929 roku ojciec chrzestny amerykaskiego systemu walutowego, Paul Warburg, na rocznym
spotkaniu udziaowcw International Acceptance Bank udzieli uczestnikom ostrzeenia: Jeli obecna,
pozbawiona ogranicze chciwa [spekulacja] bdzie dalej kontynuowana czy wrcz rozszerzana,
ostateczny krach nie tylko bolenie uderzy w inwestorw, ale i sprowadzi na wiat wielk recesj
gospodarcz84.
83
84

Congressional Record, 1932.

Mullins, The Secrets ofthe Federal Reserve, rozdz. 12.

Przez cae trzy lata Paul Warburg milcza na temat pozbawionej granic spekulacji i nagle wszed na
scen, by udzieli ostrzeenia. New York Times umieci [gorczka spekulacyjna na giedzie
nowojorskiej wiatach 1927-1929]. Sdz, e tak wana decyzja powinna mie oficjaln, pisemn wersj
w Waszyngtonie.
Miller: Zgadzam si
Kongresman Strong: W rzeczywistoci, ludzie ci zorganizowa "ajne spotkanie, bankiet peen dobrego
jedzenia i trunkw, prowadzili rozmaite rozmowy. Pozwolili Rezerwie Federalnej na obnienie stopy
dyskontowej, a nastpnie zabrali [nasze] zoto.

Pytanie z sali: Ta polityka uspokoia europejski rynek walutowy, cho wywrcia kurs naszego

dolara - czy tak?

Miller: Tak, to byo celem tej polityki".
W rzeczywistoci nowojorski bank Rezerwy Federalnej przej cakowit kontrol nad operacjami FED.
Spotkania siedmiu najwaniejszych czonkw rady nadzorczej FED w budynkach administracji rzdowej
w Waszyngtonie byy jedynie elementami dekoracji. Europejscy bankierzy i nowojorski bank FED
przeprowadzili dugie, trwajce prawie tydzie rokowania. Dla porwnania, w Waszyngtonie spdzili
mniej ni jeden dzie, w caoci przeznaczajc ten czas na spotkania o charakterze towarzyskim. Tajna
konferencja w Nowym Jorku i ustalona podczas niej polityka doprowadzia do wypywu do Europy zota
wartego 500 milionw dolarw. Co dziwne, tak wana decyzja nie bya podparta adnym oficjalnym
dokumentem. Nie ma adnego zapisu czy stenogramu. W ten sposb moemy atwo dostrzec faktyczne
znaczenie owego waszyngtoskiego spotkania szefw Rezerwy Federalnej.
1929: baka spekulacyjna pka. Ponowne strzyenie owiec
W latach 1929-1933 polityka redukcji poday pienidza doprowadzia do
zmniejszenia jego iloci w obiegu do jednej trzeciej, co spowodowao
Wielki Kryzys.

Milton Friedman.
Zaraz po tajnej konferencji, nowojorski bank Rezerwy Federalnej przystpi do dziaania, obniajc stopy
procentowe z czterech do trzech i p procent. W samym tylko 1928 roku dostarczy wybranym,
cieszcym si najwikszymi wzgldami bankom czonkowskim FED, transferw pieninych wartych

okoo 60 miliardw dolarw. Owe banki czonkowskie wykorzystay jako zastaw swoje wasne czeki
bankowe z pitnastodniowym okresem wanoci. W przypadku wymiany wszystkich tych czekw na
zoto, ilo zota w caym wiatowym obiegu wzrosaby szeciokrotnie! Stosujc t metod emisji
waluty, Rezerwa Federalna wpucia do na swoich amach artyku omawiajcy wystpienie Warburga,
ktry wci mia ogromne wpywy w wiecie polityki i finansw. To natychmiast doprowadzio do
paniki na giedzie.
Ostateczne obwieszczenie mwice o wyroku mierci na gied zostao opublikowane w New York
Times 20 kwietnia 1929 roku. Tego dnia gazeta przekazaa wiadomo o nastpujcej treci:
FEDERALNA KOMISJA DORADCZA ODBYWA SEKRETNE POSIEDZENIE W WASZYNGTONIE.
Federalna Komisja Doradcza sporzdzia i wrczya radzie nadzorczej Rezerwy Federalnej tekst
rezolucji, ktrej cel wci pozostaje nieznany. Kolejne dziaania Federalnej Komisji Doradczej i zarzdu
Rezerwy Federalnej wci okryte s pen tajnoci. Tym razem wykorzystano najostrzejsze,
nadzwyczajne rodki w celu zachowania absolutnej tajemnicy co do przebiegu i treci obrad. Reporterzy
otrzymali jedynie gar dwuznacznych odpowiedzi85.
9

sierpnia 1929 roku, Rezerwa Federalna podniosa stop odsetek do szeciu procent, a w lad za t

decyzj nowojorski bank FED podnis odsetki dla firm maklerskich z piciu do dwudziestu procent.
Inwestorzy raptownie wpadli w puapk braku kapitaw. Nie pozostawaa im inna droga jak, bez
wzgldu na wszystko, wyj z giedy. Sytuacja na giedzie zaczynaa stawa si coraz bardziej napita.
Przypominao to ustawienie tamy blokujcej nurt wielkiej rzeki. Czas zapacenia rachunku nadszed 11
padziernika i dokona gigantycznego spustoszenia na giedzie. Majtek warty 160 miliardw dolarw
ulotni si w mgnieniu oka. Jak oszacowa t sum? Ot 160 miliardw dolarw miao wwczas
warto zblion do wartoci caej produkcji USA podczas II wojny wiatowej.
Tego roku jeden z inwestorw giedowych z Wall Street pisa: precyzyjnie zaplanowany kryzys z 1929
roku zosta spowodowany przez nage ograniczenie poday kredytw na zakup papierw wartociowych
na rynku walutowym w Nowym Jorku. W ten sposb midzynarodowi, wielcy magnaci finansowi
przeprowadzili dobrze obliczon, skierowana przeciw spoeczestwu, akcj strzyenia owiec86.
W konfrontacji z obrazami ndzy, ruiny i zniszczenia w amerykaskiej gospodarce, 4 lipca 1930 roku
New York Times nie mg powstrzyma si od nastpujcego, penego lamentw komentarza: ceny
materiaw spady poniej poziomu z 1913 roku. W wyniku nadmiaru pracownikw pensje poszy w d

85
86

New York Times, 20 kwietnia 1929.

Curtis Dali, FDR - My Exploited Father in law, Washington 1970.

- cznie cztery miliony ludzi utracio prac. Morgan, wykorzystujc kontrol nad nowojorskim
oddziaem Rezerwy Federalnej i obojtno w Waszyngtonie, wygra i zdoby kontrol nad caym
systemem Rezerwy Federalnej.
Kryzys finansowy trwa te na Wall Street. Od 1930 do 1933 roku cznie zbankrutowao 8812 bankw,
zdecydowana wikszo prbowaa wczeniej dziaa niezalenie i stawia opr piciu wielkim
rodzinom bankierw z Nowego Jorku. Wszystkie banki, ktre paciy rachunki za system Rezerwy
Federalnej, kolejno upaday.
Prawdziwe rda Wielkiego Kryzysu.
Niewtpliwie krach giedowy z 1929 roku zosta zaplanowany podczas tajnego posiedzenia Rezerwy
Federalnej i europ * jskich bankierw w 1927 roku. Zanianie stopy procentowej w Nowym Jorku i
rwnoczesne zawyanie jej w Londynie prowadzio do wypywu zota z Ameryki do Wielkiej Brytanii,
co miao na celu wesprze Wielk Brytani i inne europejskie kraje w powrocie do standardu zota.
W rzeczy samej europejscy finansici ju od dawna rozumieli, e efektywno inflacji jako metody
powikszania majtku, znacznie przewysza wpywy z odsetek od udzielanych kredytw. Zoto byo
kamieniem wgielnym caego procesu emisji pienidza, a papierowy pienidz mg by swobodnie
zamieniany wanie na zoto. Bez wtpienia ten fakt istotnie ogranicza moliwo uycia inflacji jako
skutecznej broni. WT takiej sytuacji wielu ludzi moe zastanawia si, czemu wwczas brytyjscy
bankierzy, jako reprezentanci krgw finansowych z Europy, domagali si powrotu do standardu zota?
Aby to zrozumie, trzeba dostrzec, e by to tylko jeden z ruchw, za pomoc ktrego na szachownicy
wiata bankierzy rozpoczli kolejn wan parti.
I wojna wiatowa zakoczya si klsk Niemiec. Kolosalna suma reparacji wojennych bya nie do
udwignicia dla niemieckich Rothschildw czy rodziny Warburgw. Co wicej, nad oboma rodzinami
ciya silna presja, zmuszajca je do wspierania kraju w tych cikich chwilach. W takiej sytuacji
pierwszym ruchem na szachownicy byo uruchomienie przez niemieckich bankierw inflacji, ktra,
niczym maszynka do misa, zagarniaa i mielia dobra nagromadzone przez obywateli Niemiec.
Ludzko po raz pierwszy w dziejach w peni dowiadczya potgi hiperinflacji.
W latach wojny (1914-1918) warto nominalna emitowanej niemieckiej waluty ulega ponad
omiokrotnemu zwikszeniu, a marka niemiecka zdewalu- owaa si w stosunku do amerykaskiego
dolara o 50 procent. Poczwszy od 1921 roku, wypywajca z niemieckiego Banku Centralnego ilo
waluty przypominaa erupcj wulkanu: w roku 1921 w porwnaniu z rokiem 1918 zwikszya si
piciokrotnie, w roku 1922 w porwnaniu z 1918 - dziesiciokrotnie, a w roku 1923 w porwnaniu z

.1922 - o wielokrotno 72 milionw 530 tysicy! Od sierpnia 1923 roku ceny towarw osigny
astronomiczny poziom: bochenek chleba czy znaczek pocztowy kosztoway ponad miliard marek. Pensje
niemieckich robotnikw musiay by wypacane dwa razy w cigu dnia, a pienidze naleao wyda w
cigu godziny od ich otrzymania87.
Niemieccy bankierzy wyprali do czysta rezerwy nagromadzone przez niemieck klas redni,
doprowadzajc, w cigu zaledwie jednej nocy, wiele wanych osobistoci z politycznego i kulturalnego
ycia kraju do ruiny i tworzc w ten sposb podstawy spoeczne dla pniejszego dojcia nazistw do
wadzy. Co wicej, dziaania te zasiay w sercach Niemcw gbok nienawi wobec ydowskich
bankierw. W porwnaniu z trudn sytuacj Francuzw po ich klsce w wojnie 1870 roku, pooenie
narodu niemieckiego byo znacznie gorsze. Tak wic pierwszych przyczyn nastpnej, duo krwawszej i
okrutniejszej wojny, naley szuka ju w roku 1923.
Gd1 najtek Niemcw zosta ju prawie cakowicie spldrowany, przyszed czas na ustabilizowanie
niemieckiej marki. Dziki dziaaniom midzynarodowych bankierw, transfer zota nalecego do
Amerykanw sta si koem ratunkowym sucym ustabilizowaniu niemieckiej waluty.
Drugi ruch na szachownicy nalea do brytyjskich bankierw. Na skutek powanego zakcenia
transportu atlantyckiego do Wielkiej Brytanii - czego przyczyn byy ataki niemieckich odzi
podwodnych - brytyjskie statki z adunkami zota nie miay moliwoci do wypynicia z portu. Zmusio
to Bank Anglii do ogoszenia tymczasowego wstrzymania wymiany zota: standard zota dla brytyjskiego
funta przesta funkcjonowa.
W 1924 roku, pniejszy premier Wielkiej Brytanii, Winston Churchill, peni funkcj ministra skarbu.
Pozbawiony wiedzy dotyczcej spraw zwizanych z finansami, Churchill, przy zachcie i poklasku
bankierw, rozpocz przygotowania do powrotu do standardu zota. Gwnym powodem tej decyzji
miaa by konieczno obrony dominujcej pozycji i siy brytyjskiego funta w wiecie
midzynarodowych finansw. 13 maja 1925 roku przegosowano Gold Standard Act W tym czasie
mocarstwowa pozycja Wielkiej Brytanii ulega znacznemu osabieniu na skutek dramatycznej
konsumpcji lat wojennych, a sia gospodarcza kraju ustpowaa ju rosncej potdze Stanw
Zjednoczonych. Nawet w odniesieniu do Europy czas samotnej dominacji Albionu nalea ju do
przeszoci. Nieuniknion konsekwencj przymusowego powrotu do standardu zota by sztywny kurs
funta, co mocno uderzyo w, traccy z dnia na dzie konkurencyjno, brytyjski eksport. W tym samym
czasie zaczy dawa o sobie zna negatywne skutki owej decyzji: nastpi spadek cen, redukcje

87

Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 575.

wynagrodze i wzrost bezrobocia.

W tym czasie wiat obiegy idee wielkiego mistrza Keynesa. John Maynard Keynes w 1919 roku,
podczas Konferencji Wersalskiej, peni funkcj przedstawiciela brytyjskiego Ministerstwa Skarbu. By
zdecydowanie przeciwny stawianiu Niemcom twardych warunkw, co wicej, by zaznaczy swj
sprzeciw, posun si do zoenia dymisji. Keynes by zwolennikiem odejcia od standardu zota. Jego
relacje ze wiatem londyskiej finansjery byy do napite. Gdy rzd Wielkiej Brytanii prowadzi
dochodzenie dotyczce moliwoci wprowadzenia standardu zota, wystpujc przed komisj
MacMilliana, Keynes wypowiada si w bardzo ostrym, moralizatorskim tonie, opisujc ze praktyki
zwizane z wykorzystywaniem standardu zota. Uwaa, e zoto to jedynie relikt prymitywizmu i
ograniczenie dla rozwoju gospodarczego. Sir Norman z Banku Anglii nie pozostawa mu duny7-,
dobitnie tumaczc, e dla uczciwych bankierw standard zota jest rzecz konieczn, bez wzgldu jak
wielkim bdzie to ciarem dla brytyjskiej gospodarki i bez wzgldu na to jak wiele bran poniesie
straty, gdy tylko w ten sposb zostanie ugruntowana wielka reputacja, ktr ciesz si bankierzy z
londyskiego City. Obywatele brytyjscy byli skonsternowani. Podobnie jak w Stanach Zjednoczonych,
bankierzy w Wielkiej Brytanii nie mieli dobrej opinii i panowao przekonanie, e jeli popieraj oni
jakie rozwizanie, to z pewnoci jest ono ze i szkodliwe dla spoeczestwa, z tego te powodu ostro
krytykowano ich propozycje.
I to by wanie najbardziej widowiskowy punkt rozgrywanej partii.
Czowiek budzcy zaufanie odegra rol reprezentanta zwykych obywateli, podczas gdy bankierzy
przebrali si w szaty obrocw zota. Obie role zostay odegrane perfekcyjnie, dziki czemu mona byo
bez wikszych trudnoci sterowa opini publiczn.
Tak jak mona si byo spodziewa, zgodnie z przepowiedniami Keynesa i planami bankierw,
brytyjska gospodarka zaraz po powrocie do standardu zota wpada w potworne tarapaty. Stopa
bezrobocia z trzech procent w 1920 roku wzrosa do 18 w roku 1926, krajem wstrzsay strajki i
niepokoje spoeczne, a sytuacja polityczna wymykaa si spod kontroli. Rzd brytyjski zmuszony by
stawi czoo powanemu kryzysowi.
A bankierzy potrzebowali dokadnie takiego kryzysu! Albowiem tylko dziki kryzysowi moliwa staje
si promocja reformy finansowej. W trakcie burzliwej debaty dotyczcej zmiany obowizujcego
prawa w 1928 roku zosta przegosowany Currency and Bank Notes Act, ktry cakowicie zerwa
ograniczenia trzymajce w ryzach przez 84 lata Bank Anglii i ograniczajce emisj funta pod zastaw
dugu rzdowego. W 1844 roku ustawa regulowaa limit emisji brytyjskiego funta pod zastaw obligacji
rzdowych na sum dziewitnastu milionw. Dla emisji pozostaej liczby banknotw, zastawem musiao

by zoto. Drukowane pod zastaw obligacji rzdowych pienidze dune byy wic ograniczone
standardem zota, niezmiernie dranicym szefw Banku Anglii - podobnie zreszt, jak pniej drani
on szefw Rezerwy Federalnej. W cigu kilku tygodni od wejcia w ycie nowego prawa, Bank Anglii
wyemitowa 260 milionw funtw pienidzy dunych. Nowe prawo upowaniao Bank Anglii w razie
nadzwyczajnej sytuacji do niczym nieograniczonej emisji funta - wystarczaa do tego zaledwie zgoda
ministerstwa finansw oraz parlamentu105. Moliwo niczym nieograniczonej emisji pienidza, ktr
posiadaa Rezerwa Federalna, ostatecznie staa si rwnie udziaem Banku Anglii.
Trzecim posuniciem na szachownicy byo ponowne wejcie Stanw Zjednoczonych - tustej owcy - w
czas strzyenia. Po zakoczeniu tajnej konferencji w 1927 roku, w wyniku polityki niskich stp
procentowych stosowanej przez Rezerw Federaln, amerykaskie zoto o wartoci okoo 500 milionw
dolarw, wypyno z kraju. W 1929 roku Rezerwa gwatownie, bez skrupuw, podniosa stopy
procentowe, doprowadzajc do sytuacji, w ktrej banki pozbawione rezerw zota nie miay moliwoci
skutecznego udzielania kredytw. W wyniku tej utraty krwi, Ameryka doznaa szoku. Midzynarodowi
bankierzy szybko przystpili do wykorzystania doskonaej okazji, rozpoczynajc skup aktyww o
wysokiej jakoci, midzy innymi akcji, po miesznie niskich cenach - od kilkudziesiciu do nawet 10
procent ich wartoci. Kongresman MacFadden tak opisuje zaistnia sytuacj:
W tych dniach tylko w jednym stanie na aukcjach wystawiane i sprzedawane s nieruchomoci i farmy
w liczbie do 60 tysicy dziennie. W hrabstwie Oakland w Michigan 71 tysicy wacicieli domw i farm
zostao wyrzuconych na bruk. Podobne historie zdarzaj si teraz w kadym amerykaskim hrabstwie.
W czasie tego najwikszego w historii Stanw Zjednoczonych kataklizmu, jedynie may krg ludzi
zdawa sobie spraw, e wanie nadchodzia doskonaa okazja do spekulacji. Ludzie ci w odpowiednim
czasie pozbyli si posiadanych akcji, zamieniajc zawarto swoich portfeli inwestycyjnych na obligacje
rzdowe. Zachowywali przez cay czas bliskie i poufne kontakty z londyskimi Rothschilda- mi. Ci,
ktrzy pozostawali poza tym wskim krgiem, nawet jeli byli niezmiernie majtni, nie mieli szans
unikn katastrofy. w krg obejmowa J.P. Morgana oraz spk Kuhn and Loeb wraz z
wyselekcjonowanymi przez nich tzw. klientami pierwszestwa, do ktrych zaliczali si partnerzy
bankowi, zaufani i bliscy przedsibiorcy, najwaniejsi politycy i zaprzyjanieni ludzie z krgw wadzy.
Gdy bankier Morrison rezygnowa z posady w Rezerwie Federalnej, 30 maja 1936 roku Newsweek
wystawia mu nastpujca ocen: Wszyscy uwaaj, e Rezerwa stracia utalentowanego czowieka. W
1929 roku [przed krachem giedowym] zwoa on narad, wydajc podlegym mu kilku bankom
polecenie zakoczenia przed 1 wrzenia wszelkiej dziaalnoci kredytowej skierowanej do firm
maklerskich i inwestorw giedowych. Dziki temu, owe banki zaraz po nadejciu recesji, mogy

wzmocni swoj pozycj106.

Majtek rodziny Joe Kennedyego z czterech milionw dolarw w 1929 roku wzrs do 100 milionw w
1935 roku. By to wzrost dwudziestopiciokrotny. Bernard Barach tu przed krachem giedowym
sprzeda wszystkie posiadane akcje, a uzyskane rodki zainwestowa w obligacje rzdowe. Henry
Morgenthau na kilka dni przed czarnym wtorkiem (29 padziernika 1929 roku) w popiechu przyby do
trustu bankierskiego, wydajc swojej firmie dyspozycje sprzeday w cigu trzech dni wszystkich
posiadanych akcji, wartych okoo 60 milionw dolarw. Jego podwadni wpadliw konsternacj i
zaproponowali stopniowe pozbycie si owych akcji w przecigu trzech tygodni, dziki czemu udaoby si
osign zysk, w najgorszym wypadku, w wysokoci piciu milionw dolarw. Henry Morgenthau
wpad we wcieko, krzycza i wymachiwa rkami: Nie przyszedem tu z wami dyskutowa! Rbcie
jak wam ka!
Gdy z perspektywy niemal wieku spogldamy na te wydarzenia historyczne, zadziwia nas niezwyka
wiedza, instynkt i przenikliwo bankierw. Niewtpliwie naleaoby zaliczy ich do intelektualnej elity.
Mamy tu wszake do czynienia ze starannie wypracowan metod, wietn taktyk i planem, w ktrym
wszystko byo zapite na ostatni guzik. Mimo to, a do dzi wikszo ludzi cakowicie odrzuca myl, e
ich ycie i los jest w istocie sterowany przez stojc za kurtyn mniejszo.
Zaraz po obfitych zbiorach uzyskanych ze strzyenia owiec, zadowoleni bankierzy zaczli
wykorzystywa teori taniego pienidza Keynesa jako najnowsz maszynk do zbijania majtku. Pod
ich przywdztwem New Deal Rooseyelta zainaugurowa nowy sezon niw.

ROZDZIA V Nowa Polityka taniego pienidza.

Lenin kiedy powiedzia: najlepszym sposobem na obalenie kapitalizmu
jest dewaluacja znajdujcej si w obiegu waluty. Poprzez kontynuacj
procesw inflacyjnych rzd moe w tajemnicy, przy powszechnej
niewiadomoci, skonfiskowa cz majtku obywateli. Uywajc tej
metody, mona swobodnie, w zalenoci od kaprysu, odbiera ludziom ich
wasno i doprowadzi do powszechnej pauperyzacji zdecydowanej
wikszoci obywateli oraz nagego wzbogacenia si maej czci
spoeczestwa. Nie istnieje adna inna, tak skuteczna i wiarygodna
metoda, pozwalajca obali obecn wadz polityczn. Proces zawiera w

sobie utajone i skuteczne czynniki niszczce wikszo regu

gospodarczych, a przy tym jest mao prawdopodobne, aby wrd miliona
ludzi znalaz si cho jeden, ktry dostrzegby istot problemu.

J.M. Keynes, 1919 rok88

Klucz do rozdziau.
Keynes okrela zoto mianem barbarzyskiego reliktu. W Chinach od wiekw znane jest powied?; nie
ludzie uwielbiaj je smacznie. W tej perspektywie mona zapyta, co skonio Keynesa, niegdy
wytrwaego przeciwnika inflacji, do demonizacji i walki ze zotem?
Gdy Alan Greenspan mia 40 lat wci by zdecydowanym, pozbawionym rozterek obroc standardu
zota. Kiedy obj posad prezesa Rezerwy Federalnej, zacz spoglda na problem zota z innej strony,
wrcz unikajc tego tematu. Mimo e w 2002 roku Greenspan wci deklarowa, e zoto jest
ostatecznym fundamentem i podpor wszystkich walut, to faktycznie przyglda si biernie, jak w latach
dziewidziesitych zachodni finansici z bankw centralnych wsplnie realizowali konspiracyjn
polityk zbijania cen zota.
Czemu midzynarodowi bankierzy i zatrudnieni przez nich teoretycy objawiaj tak siln niech wobec
zota? Dlaczego Keynesowska teoria taniego pienidza znalaza przychylno ludzi wadzy?
W cigu piciu tysicy lat spoecznej praktyki, niezalenie od epoki, niezalenie od pastwa, religii czy
rasy, zoto byo zawsze uznawane przez ludzi za ostateczn form wasnoci. Ta gboko zakorzeniona
wiadomo nie moga zosta tak po prostu zanegowana przez kilka lunych wypowiedzi Keynesa czy
innych teoretykw o zocie jako barbarzyskim relikcie. cisy i konieczny zwizek pomidzy zotem a
wasnoci i majtkiem ju w zamierzchych czasach okreli naturaln logik ludzkiego ycia. Kiedy
obywatele byli niezadowoleni z polityki rzdu i sytuacji gospodarczej, zawsze mogli zdecydowa si na
wymian pozostajcych w ich rkach papierowych kwitw na zoto, aby przeczeka z koniunktur czy
wadz w nadziei na lepsze czasy. Swobodna wymiana zota na papierowe kwity staa si fundamentem
ludzkiej wolnoci gospodarczej i tylko na tym fundamencie jakakolwiek, demokratycznie czy inaczej
zapewniona wolno, moga w peni zosta zrealizowana. Gdy rzd si odebra ludziom prawo do
wymiany papierowych kwitw na zoto - prawo stanowice integraln cz ludzkiego ycia - odebra im
tym samym podstawow i najwaniejsz ze swobd.
Midzynarodowi bankierzy znakomicie zdaj sobie spraw, e zoto nie jest tylko jednym z wielu metali

88

John Maynard Keynes, The Economic Coseuences ofthe Peace, London 1919.

szlachetnych. Przeciwnie, jest ono metalem unikatowym, nadzwyczaj wraliwym i obdarzonym

historycznym dziedzictwem politycznego metalu. Bdne podejcie do problemu zota moe
spowodowa na caym wiecie gigantyczn burz finansow. W normalnej sytuacji spoecznej
porzucenie standardu zota musi doprowadzi do silnych wstrzsw i niepokojw czy wrcz penej
przemocy rewolucji. Tylko w czasie nadzwyczajnych, wyjtkowych okolicznoci, gdy ludzie zmuszeni
przez nietypow sytuacj nie maj innego wyjcia, mona podj decyzj o tymczasowym porzuceniu
tego integralnego, przyrodzonego prawa do wymiany papierowych pienidzy na zoto. Dlatego wanie
bankierzy potrzebuj kryzysw ekonomicznych i gbokich recesji gospodarczych, albowiem w tym
czasie ludzie atwo id na ustpstwa, dziki czemu bez trudu mona zniszczy solidarno spoeczn i realizujc swoje plany - sterowa opini publiczn, ktrej uwaga jest wwczas rozproszona. Wszystkie
recesje i kryzysy gospodarcze s skuteczn i wieekro w dziejach wykorzystywan i >rzez bankierw
broni do walki z narodem i rzdem.
Trwajcy od 1929 roku wielki kryzys gospodarczy zosta wykorzystany przez wiatowych finansistw na
wszelkie moliwe sposoby. Poniewa w normalnej sytuacji realizacja programu likwidacji standardu
zota byaby niezmiernie trudna, bankierzy postanowili postawi fundamenty pod wybuch II wojny
wiatowej.
Keynesowski tani pienidz
Wiemy, e w 1919 roku, podczas konferencji pokojowej w Paryu, Keynes zdawa sobie spraw, jak
powane szkody mog zosta wyrzdzone spoeczestwom i narodom przez upione w inflacji
zagroenia. Keynes w ksice The Economic Conseuences of the Peace, ktra momentalnie zyskaa
wielki rozgos, uwydatni prawdziw natur inflacji. Niemiecka hiperinflacja z 1923 roku cakowicie
potwierdzia jego prognozy, w peni demonstrujc swoj zabjcz si.
Ten punkt jest zbieny z tezami, ktre czterdziestoletni Alan Greenspan zawar w swojej pracy Gold and
Economic Freedom. Greenspan postrzega inflacj dokadnie w ten sam sposb, jak Keynes:
Bez standardu zota nie ma adnej moliwoci ochrony oszczdnoci przed wywaszczeniem w wyniku
inflacji. Nie egzystuje wtedy aden bezpieczny rodek do przechowywania (oszczdzania) wartoci...
Polityka finansowa pastwa o rozbudowanym systemie ubezpiecze spoecznych wymaga, aby
posiadacze majtkw i aktyww nie mieli adnych moliwoci obrony. Jest to nikczemna i poda
tajemnica prezentowania szataskiego oblicza,, zota przez obrocw i ordownikw pastwa z
rozbudowanym systemem ubezpiecze spoecznych. Zaduenie pastwa jest proste, przejmujc

mechanizm ukrytego,, wywaszczenia z majtku. Zoto zapobiega temu podstpnemu procesowi. Chroni
prawo do wasnoci. Jeeli komu uda si to poj, wtedy nietrudno bdzie mu zrozumie wrogo
ordownikw pastwa o rozbudowanym systemie ubezpiecze spoecznych do standardu zota89.
Jest dokadnie tak, jak twierdzi Greenspan: parytet zota twardo powstrzymuje impet inflacji. Z
powyszych wypowiedzi mona by wywnioskowa, e Keynes i Greenspan powinni by
zdecydowanymi obrocami pozycji zota. Czemu zatem jeden z nich okrela pniej pogardliwie zoto
jako barbarzyski relikt, drugi za, po nagym zwrocie w swojej karierze, rozmylnie powstrzymuje si
od jakichkolwiek komentarzy w zwizku z pozycj zota jako waluty?
Sowa Greenspana brzmi, j akby zostay wymuszone na wdrownym handlarzu przez realia jego pracy.
Kiedy bowiem Greenspan wszed w objcia firmy J.P. Morgan Stanley, z honorami obejmujc pozycj w
zarzdzie, zrozumia, e han- dla-' :e finansami posiadaj wasne normy postpowania. Gdy wzrok caego
wiata z napiciem skupia si na enigmatycznym obliczu Greenspana, prawdopodobnie tylko on sam
wiedzia - niczym Cao Cao za plecami cesarza Han Xian Di90 - e to nowojorski bank Rezerwy
Federalnej stojcy za jego plecami jest prawdziwym decydentem. W 2002 roku podczas przesuchania w
Kongresie USA, odnoszc si do natarczywych pyta kongresmana Rona Paula z Teksasu, Greenspan
owiadczy, e nigdy nie zdradzi swoich pogldw z 1966 roku i wci jest przekonany, e zoto stanowi
ostateczn metod patnoci dla wszystkich walut, za Rezerwa Federalna jedynie przeprowadza
symulacj systemu parytetu zota.
Przypadek Keynesa by zupenie inny.
Synny amerykaski ekonomista Murray Rothbard, ktry przedstawi wnikliw charakterystyk
osobowoci Keynesa, twierdzi e jego radykalny egocentryzm uksztatowa si pod bezporednim
wpywem klasy wyszej i by zwizany z typow dla brytyjskiej elity rzdzcej pogard wobec etyki
spoecznej.
W szczeglnoci chodzi tutaj o tajne stowarzyszenie na Uniwersytecie w Cambridge zwane Apostle
(Aposto), ktre miao ogromny wpyw na mylenie Keynesa. Tajne stowarzyszenia zawizywane na
uniwersytetach w Europie czy Ameryce w niczym nie przypominay ich obrazu obecnego w potocznej
wiadomoci jako grupy modych ludzi o wsplnych korzeniach, zajmujcych si literatur czy
recytowaniem poezji. Owe stowarzyszenia stanowiy raczej elitarne grupy przewiadczone o swojej

89
Alan Greenspan, Gold and Economic Freedom [w:] Capitalism: The Unknown Idea, Ayn Rand (red.), New York 1967, s.
100-101 (tum. Anna Muszkieta-Buszka).
90 Bohater historyczny, przebiegy dowdca i polityk z okresu upadku dynastii Han i rozpadu Chin a do uformowania
si trzech krlestw Wei, Wu, Shu (II-III wiek naszej ery) (przyp. tum.).

wanej, religijnej misji, majce niemal stuletnie tradycje. Co wicej, ich czonkowie przez cae ycie
zachowywali bardzo cise zwizki, tworzc najsilniejsz i wrcz niezniszczaln grup interesw w klasie
sprawujcej rzdy nad zachodnimi spoeczestwami.
Dwunastu najzdolniejszych czonkw z dwch najwaniejszych stowarzysze Uniwersytetu Cambridge
zwizanych z Trinity College oraz Royal College tworzy siln grup. Studenci ci nie tylko zaliczaj si
do najbystrzejszych i najzdolniejszych, ale rwnie posiadaj rzucajce si w oczy, znamienite
pochodzenie spoeczne. Kady z nich ma ju wyznaczone miejsce pord brytyjskiej klasy rzdzcej.
Spotykaj si kadej soboty w tajnym punkcie zebra, dyskutuj na temat problemw filozoficznych,
estetycznych, politycznych i ekonomicznych. Czonkowie stowarzysze maj swoje wite reguy
porzdku i dziaania, rwnoczenie z pogard spogldajc na zwyk moralno spoeczn. S
przekonani, e posiedli wielk inteligencj, wiedz i mdro. Widz siebie jako naturalnych liderw i
wadcw wiata i stale wzajemnie utwierdzaj si w tym przekonaniu. Keynes w Ucie do jednego ze
swoich przyjaci pisa: Czy nasze przewiadczenie o wyszoci moralnej nie jest aroganckie? Mam
poczucie, e zdecydowana wikszo ludzi nigdy nie dojrzy prawdziwej istoty rzeczy, albowiem s zbyt
gupi bd li91.
W owym krgu, oprcz Keynesa i synnego filozofa Bertandta Russella, doskonaych przykadw
intelektualnej elity, znajdowali si te baronowie z rodziny Rothschildw - wielcy magnaci finansowi. Po
otrzymaniu st: pnia akademickiego i odejciu z uczelni czonkowie stowarzysze wci uczestniczyli w
sobotnich tajnych spotkaniach, z tym e jako doroli apostoowie byli okrelani mianem aniow. Brali
udzia w selekcji nowych czonkw stowarzyszenia oraz innych jego dziaaniach.
Modszy o kilka lat od Keynesa Victor Rothschild by wnukiem czowieka, ktry zdoby panowanie nad
prawem do emisji pienidza w Imperium Brytyjskim - Nathana Rothschilda. Nalea do trzeciego
pokolenia posugujcego si tytuem barona. Victor i Keynes odgrywali przewodni rol w Council on
Foreign Relations oraz Royal Institute of International Affairs. Obie grupy byy uznawane w krgach
politycznych Wielkiej Brytanii i USA za co w rodzaju centralnej szkoy partyjnej, ktra w cigu
ponad 100 lat zasilia grupy rzdzce w Wielkiej Brytanii i USA olbrzymi liczb pracownikw
funkcyjnych tzw. kadr*.
Zgodnie z panujc w bankierskich rodzinach tradycj, Victor Rothschild pracowa przez pewien czas w
banku J.P. Morgana w Stanach Zjednoczonych. Dziki tej pracy znakomicie zrozumia zasady panujce

91
Murray Rothbard, Keynes, The Man, [w:] Dissent on Keynes: A Critical Appraisal ofKeyne- sian Economics, Mark Skousen
(red.), New York 1992.
* Po chisku ganbu - autor odnosi si tu do chiskich realiw komunistycznej szkoy kadr partyjnych (przyp. tum.).

W'

w wiecie Wall Street. Zosta jednym z czonkw rady nadzorczej spki Dutch Shell, peni te funkcj
wysokiego stopniem oficera w brytyjskim wywiadzie MI5, by pniej zaj pozycj zaufanego doradcy
do spraw bezpieczestwa w rzdzie premier Thatcher. Jego wuj, baron Edmund Rothschild, okrelany
by jako Ojciec Izraela. Pod wpywem tego starszego kolegi, prowadzony jak dziecko za rk Keynes,
bdcy sam nadzwyczaj bystrym czowiekiem, bardzo szybko zrozumia, e zasadniczym punktem, na
ktrym koncentruj si zabiegi bankierw, jest tani pienidz oraz inflacja.
Keynesa rzadko kiedy niepokoiy wasne polityczne kamstwa - nie czu si ograniczony przez adn
moralno, ktrej posuszni byli zwykli ludzie. Przywyk do notorycznego faszowania statystyk, aby
pasoway do jego wasnych teorii ekonomicznych. Jak pisa Rothbard, Keynes by przekonany, e
zasady mog tylko stanowi przeszkod w chwili, gdy nadarzaa si okazja do zdobycia wadzy. Dlatego
te w kadej chwili by gotw do zmiany swych pogldw, jeli wymagaa tego nadzwyczajna sytuacja.
By na to gotw rwnie, kiedy chodzio o walut92.
Keynes rozumia, e gdy ekonomista pragnie, by jego nauki stay si powszechnie akceptowane i
uznawane, konieczne jest wsparcie i sterowanie zza kurtyny, ze strony grubych ryb wiata polityki i
finansw. W ten sposb wanie tworzy si w dzisiejszym wiecie autorytety. Kiedy Keynes poj,
skd wiej wiatry, natychmiast - dziki dyskretnej pomocy - objawi si wiatu jako byskotliwy teoretyk,
skutecznie promujcy swoje pogldy.
Za spraw tak sawnych ekonomistw, jak Adam Smith, David Ricardo czy Alfred Marshall, Uniwersytet
w Cambridge z oczywistych wzgldw postrzegany by w wiecie jako kolebka myli ekonomicznej.
Keynes, osobicie mianowany przez swojego mistrza Marshalla na nastpc, zdoby pozycj naukow
uatwiajc mu realizacj swoich zamierze. W 1936 roku, po wydaniu gwnej pracy Keynesa, The
General Theory of Employment, Interest and Money, byo oczywiste, e midzynarodowi bankierzy s
pod wielkim wraeniem tej jake subtelnej, opartej na obserwacji ich dziaa, teorii ekonomicznej.
Politycy, w stosunku do tak sformuowanej polityki walutowej taniego pienidza - czyli poyczania
pienidzy, drukowania pienidzy, wydawania pienidzy - wykazywali daleko idc przychylno i
gotowo wcielenia j ej w ycie. Tak wic, maj c wsparcie bankierw i politykw, a zarazem liczc na
ignorancj przecitnych obywateli, Keynes musia teraz przekona do swoich teorii uczonych.
Na pocztku Keynes zadeklarowa wol debaty z tradycyjnym obozem myli ekonomicznej, samemu
wystpujc jako reprezentant nowych idei. Nastpnie stwierdzi, e tylko modzi ekonomici, ktrzy nie
dobiegli jeszcze trzydziestki, s w stanie zrozumie jego napisan trudnym, zawiym jzykiem, now

92

Rothbard, Keynes, The Man.

bibli ekonomii. Deklaracja ta byskawicznie spotkaa si z pozytywnym odzewem ze strony modych

ekonomistw: Paul A. Samuelson w licie do przyjaciela, peen zachwytu dla faktu, i nie
osign jeszcze trzydziestu lat, pisa: Naprawd dobrze jest by modym. Jednak to wanie
on przyznawa, e The General Theory of Employment, Interest and Money to ksika
bardzo le napisana, chaotyczna, skrajnie zawikana111.
Amerykascy uczeni twierdzili, e gdyby ow ksik napisa profesor z instytutu naukowego
pooonego gdzie na odlegym rodkowym Zachodzie, trudno byoby mu j w ogle opublikowa, a co
dopiero przej dziki niej do historii.
1932: wybory prezydenckie.
W 1932 roku rozpoczy si wybory prezydenckie, przypadajce tym razem na czas Wielkiego Kryzysu.
Kilkanacie milionw ludzi pozostawao bez pracy, a stopa bezrobocia wynosia 25 procent. Naciskany z
rnych stron urzdujcy prezydent Herbert Hoover mia przeciwko sobie kandydata Partii
Demokratycznej, Franklina Roosevelta, ktry ju od 1928 roku zaciekle krytykowa rzdzc
administracj. Roosevet uwypukla rwnie bliskie zwizki pomidzy Hooverem a bankierami z Wall
Street, zdecydowanie je potpiajc. Sam Hoover zachowywa wielce znaczce mylenie, ale we wasnym
dzienniku tak opisywa swe prawdziwe odczucia:
Gdy chc odpowiedzie na zarzuty Roosevelta, i ponosz odpowiedzialno za gorczk spekulacyjn w
1929 roku, targaj mn rozterki. Nie wiem, czy powinienem ujawni prowadzon przez Rezerw
Federaln w latach 1925-1928, z premedytacj, pod naciskiem europejskich grup nacisku, polityk
inflacyjn. W tym czasie byem zdecydowanym przeciwnikiem tej polityki93.
W gruncie rzeczy prezydent Hoover zosta niesprawiedliwie oskarony. Mimo e zajmowa najwysze
stanowisko w pastwie, to na polityk gospodarcz i walutow mia niewielki wpyw. Poniewa rzd nie
dysponowa prawem do emisji pienidza, tak wic w sytuacji, gdy osoby prywatne wykorzystyway
nowojorski bank Rezerwy Federalnej dla wasnych celw, ignorujc wspprac z rzdem, kada
rzdowa polityka gospodarcza bya jedynie garci pustych sw.
Hoover straci wzgldy Wall Street, kiedy, odrzucajc ich wytyczne, zaj odmienne od bankierw
stanowisko w kwestii problemu spaty reparacji wojennych przez Niemcy. Okazao si, e w 1929 roku
Morgan przygotowa tzw. plan Younga, ktry zwiksza koszty obsugi niemieckiego dugu. Planowano,
poprzez emisj niemieckich papierw wartociowych na Wall Street, dokona zbirki kapitaw na spat

93

Eustace Mullins, The World Order, A Study in the Hegemony of Parasitism, Stauton 1985, rozdz. 3.

niemieckich reparacji wojennych oraz, po otrzymaniu odpowiedniego kontraktu na zorganizowanie

sprzeday, zarobi wielkie pienidze na samym procesie emisji obligacji.
5 maja 1931 roku, zaraz po rozpoczciu wprowadzania planu Younga w ycie, kryzys finansowy dogoni
Niemcy i Austri. Akcja ratunkowa prowadzona przez bank Rothschildw i Bank Anglii nie zdoaa
zatrzyma rozprzestrzeniajcej si recesji. Morgan i finansici z Wall Street nie planowali porzuca w
poowie drogi wanie zaczynajcego przynosi korzyci planu Younga. Thomas Lamont, partner w
firmie Morgana, byskawicznie wykona telefon do prezydenta Hoovera, domagajc si, by rzd
amerykaski zgodzi si na przyznanie rzdowi niemieckiemu krtkich wakacji w spacie dugw
wojennych i przeczekanie ze wznowieniem spat a do momentu, gdy uda si powstrzyma kryzys
finansowy w Niemczech. Lamont ostrzegawczym tonem twierdzi, e w przypadku krachu caego
europejskiego systemu finansowego nastpi przyspieszenie amerykaskiej recesji gospodarczej.
Znacznie wczeniej Hoover obieca rzdowi francuskiemu, e kada decyzja wpywajca na kwesti
spaty przez Niemcy reparacji wojennych bdzie z nim uprzednio skonsultowana. Jednak na wtpliwoci
Lamonta odpowiedzia cierpko: Zastanowi si nad tym, jednak patrzc na problem z perspektywy
politycznej, wykonanie tego jest mao prawdopodobne. Przebywa pan w Nowym Jorku, nie rozumiejc,
co. znaczy wypowiada si w imieniu caego kraju w chwili, gdy chodzi o dugi midzyrzdowe94.
Lamont rwnie niechtnie odburkn: sysza pan zapewne w ostatnich dniach sporo plotek: trwaj
przygotowania, aby podczas konwencji Partii Republikaskiej w 1932 roku odstawi pana i pana
stronnikw na boczy tor. Jeli bdzie pan postpowa zgodnie z naszymi wskazwkami, pogoski te od
razu ustan. I na samym kocu Lamont doda jeszcze marchewk: jeli sprawa zostanie zaatwiona
pomylnie, caa zasuga spadnie na prezydenta. Prezydent rozwaa decyzj przez miesic. W kocu nie
pozostao mu nic innego, jak ustpi.
W lipcu 1932 roku Lamnt ponownie wysa swoich przedstawicieli na wizyt do Biaego Domu, by
przypomnie prezydentowi, e powinien raz jeszcze rozway problem spaty niemieckich reparacji
wojennych. Tym razem, doprowadzony do granic cierpliwoci Hoover, gosem penym oburzenia i
rozpaczy krzykn:
Lamont zepsu ca t spraw. Jeli jest co, co wywouje wrd narodu amerykaskiego uczucie
nienawici i pragnienie konfrontacji, to jest tym w misternie utkany plan [anulowanie bd odroczenie
spaty dugw Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii wobec Stanw Zjednoczonych], wymierzony
przeciwko naszym interesom. Lamont zupenie nie pojmuje powszechnego w caym kraju nastroju

llj

Chernow, The House of Morgan, rozdz. 17.

oburzenia i wrogoci [wobec bankierw]. Oni [bankierzy] pragn, bymy stali si wsplnikami w ich
gangu albo te, co gorsza, zawarli ugod z Niemcami dotyczc wypat reparacji, ktr finalizuj za
pomoc najgorszej z moliwych metod95.
Ostatecznie Hoover odrzuci dania z Wall Street. Francja zacza zalega ze spat wierzytelnoci.
Jeszcze bardziej rozsierdzi finansistw z Wall Street fakt, e Hoover, jak nikt inny w historii,
bezporednio i nie przebierajc w sowach, zaatakowa gied i panujce tam praktyki spekulacyjne wyprzeda obliczonych na spadek kursw cen papierw wartociowych - wycigajc na wiato dzienne
seri finansowych skandali. Jeli uzupeni ten obraz o najwysz w historii stop bezrobocia,
zamierajc gospodark oraz powszechny kryzys, ktry poar giedowe inwestycje obywateli, mielimy
tu piorunujc mieszank, ktrej wybuch mg dosign bankierw z Wall Street. Prezydent Hoover by
przekonany, e mona wykorzysta spoeczne nastroje w celu zerwania maski i odsonicia prawdziwego
oblicza bankierw, tote zdecydowa si na konfrontacj. Wprost potpia nowojorsk gied,
porwnujc j do kasyna, wskazywa na istotn rol spekulantw giedowych, ktrzy stali na
przeszkodzie odbudowy zaufania do giedy. Ostrzega prezesa giedy w Nowym Jorku, Richarda
Whitneya, e jeli nie nastpi ograniczenie praktyk wyprzeday obliczonych na spadek kursw cen
papierw wartociowych, to uruchomi w tej sprawie dochodzenie Kongresu, a take wprowadzi
bezporedni nadzr nad gied.
Odpowied Wall Street na dania prezydenta bya prosta i wymowna: Bzdura!
W takiej sytuacji, przygotowujcy si do wyrwania z sieci Hoover nakaza komisji kongresowej bankw
i walut rozpocz dochodzenie w sprawie praktyk wyprzeday papierw wartociowych na nowojorskiej
giedzie. Zirytowani szefowie Wall Street byskawicznie wysali Lamonta na spotkanie z prezydentem i
sekretarzem obrony w Biaym Domu. Podczas obiadu Lament poprosi prezydenta o przerwanie
prowadzonego dochodzenia. Prezydent pozosta niewzruszony113.
Gdy dochodzenie zaczo obejmowa coraz szersze krgi, biorc na celownik nielegalne praktyki
sterowania gied z koca lat dwudziestych, bankowym establishmentem raz po raz wstrzsay skandale
finansowe, dotykajc m.in. spk Morgana. Kiedy czonkom Kongresu zosta jasno i wyranie
przedstawiony bezporedni zwizek midzy krachen na giedzie a Wielkim Kryzysem, gniew obywateli i
ich przedstawicieli zwrci si wprost ku bankierom.
W tym momencie osoba prezydenta Hoovera znalaza si w ogniu ostrej krytyki zarwno ze strony
bankierw, jak i obywateli. W ten sposb powstay sprzyjajce okolicznoci dla zdobycia wadzy przez

95

Ibid., s. 328.

czowieka uznawanego za jednego z najwikszych amerykaskich prezydentw XX wieku - Franklina

Delano Rooseveta.
Kim by Roosevelt?
Dokadnie tak, jak i ty, doskonale zdaj sobie spraw, e mamy do
czynienia z rozpoczt w czasach prezydentury Jacksona kontrol rzdu
przez wielk si finansow. Ten kraj powinien powrci do czasw
Jacksonowskiej walki z bankami, co wicej, walczy z nimi na znacznie
szerszym froncie.

F.D. Roosevet, 21 listopada 1933 roku96

Owe szczere wyznanie Roosevelta do zudzenia przypomina czasy Wood- rowa Wilsona. Jeli przy
tym wemiemy pod uwag fakt, i Wilson by w gruncie rzeczy uniwersyteckim uczonym, w duej
mierze niewiadomym metod stosowanych przez bankierw, to tak wana konkluzja padajca z ust
dowiadczonego Roosevelta ma znacznie wiksz wag. Atak na ciepe relacje pomidzy urzdujcym
prezydentem a Wall Street od dawna by skuteczn broni w walce o fotel prezydencki. 20 sierpnia 1932
roku Roosevelt, przemawiajc na wiecu wyborczym w stanie Ohio, swoim dononym i czystym gosem
oznajmi:
Odkrylimy, e dwie trzecie amerykaskiego przemysu skoncentrowane jest w rkach kilkuset spek, w
rzeczywistoci te spki s pod kontrol nie wicej ni piciu osb. Odkrylimy, e biura porednikw
giedowych z trzydziestu bankw oraz bankw handlowych decyduj o przepywie kapitau w Stanach
Zjednoczonych. Innymi sowy, odkrylimy wielk, silnie skoncentrowan gospodarcz si znajdujc si
w rkach maej grupki ludzi. Wszystko to dokadnie przeczy wygaszanym przez prezydenta [Hoovera]
peanom na cze indywidualizmu97.
Roosevet usiowa ze wszystkich si wej w rol uwielbianego przez nard i wrogiego bankierom
prezydenta Jacksona: chcia, aby postrzega go jako czowieka odwanego, ktry byby gotowy w
imieniu zwykego czowieka rzuci wyzwanie gigantom ze wiata finansw. Niestety, przeszo

96
97

FDR. His Personal Letters, New York 1950, s. 373.

Antony C. Sutton, Wall Street and FDR, New York, rozdz. 1.

Roosevelta pokazuje, e stopie jego powiza z bankierami by duo wikszy ni w wypadku

prezydenta Hoovera.
Pradziadek Roosevelta, James Roosevel w 1784 roku zaoy bank w Nowym ' orku, stajc si jednym z
pierwszych bankierw w Stanach Zjednoczonych. Wanie ten bank w 2005 roku zosta oskarony o
sterowanie cenami amerykaskich obligacji podczas ich sprzeday na rynku aukcyjnym. A do czasu
kampanii prezydenckiej Roosevelta dziaalnoci banku kierowa jego modszy kuzyn, Georg. Ojcem
Roosevelta by James Roosevelt, jeden z magnatw amerykaskiego przemysu, absolwent Uniwersytetu
Harvarda, waciciel kopalni wgla, linii kolejowych i innych wielkich przedsibiorstw, ze szczeglnym
uwzgldnieniem spki Southern Railway Security Company. Ta spka, dysponujca wieloma papierami
wartociowymi, w swojej dziaalnoci gospodarczej skoncentrowaa si na fuzjach handlowych w brany
kolejowej. Sam Franklin Roosevelt rwnie by absolwentem Uniwersytetu Harvarda, a jego rodzina
miaa korzenie prawnicze. Lista jej klientw obejmowaa take spk Morgana. Dziki mocnemu
wsparciu ze strony bankw, zaledwie trzydziestoczteroletni Rooseyelt w 1916 roku zosta mianowany na
stanowisko asystenta sekretarza Marynarki Wojennej. W tym czasie, starszy partner Morgana, Thomas
Lamont, pniej zaangaowany w spr z Hooverem, przygotowa dla Roosevelta nowy dom w
Waszyngtonie.
Rooseyelt mia w rodzinie wuja, Theodorea Roosevelta, ktry peni urzd prezydenta w latach 19011909. Kuzyn Theoderea, George Emlen Rooseyelt, by wan osobistoci na Wall Street. W czasie
konsolidacji w brany Unii kolejowych, George dokona fuzji czternastu spek, w tym samym czasie
sprawujc funkcj dyrektora w nalecej do Morgana Guaranty Trust Company, zarzdza rwnie
Chemical Bank i by czonkiem rady nadzorczej nowojorskiego banku Rezerwy Federalnej. Gdyby
zebra razem wszystkie sprawowane przez George a stanowiska dyrektorskie, powstaaby z tego maa
ksika.
Rodzina matki Roosevelta, z domu Delano, rwnie moga poszczyci si znamienit reputacj: byo z
ni spokrewnionych a dziewiciu prezydentw USA.
We wspczesnej historii Stanw Zjednoczonych nie byo prezydenta, ktry wykorzystywaby
potniejsze od Roosevelta siy polityczne i bankowe.
W roku 1921 Rooseyelt opuci administracj rzdow i pody na Wall Street, obejmujc stanowiska w
radach nadzorczych (midzy innymi zastpcy szefa rady nadzorczej) w licznych instytucjach
finansowych. Wykorzystywa swoje szerokie koneksje w krgach politycznych i bankowych,
umoliwiajc firmom realizacj ich planw i osiganie zyskw. Gdy jedna z firm finansowych staraa si
o uzyskanie rzdowego kontraktu na emisj papierw wartociowych, Rooseyelt w licie do swojego

starego przyjaciela, kongresmana J.A. Mahera, pisa otwarcie: Mam nadziej, e mog wykorzysta
nasz dug przyja, eby poprosi ci o pomoc. Chcemy wyrwa z rk grubych ryb z Brooklynu kilka
kontraktw na papiery wartociowe, ktrych dua cz jest zwizana z lokalnymi wadzami - mam
nadziej, e moi przyjaciele pamitaj o mnie. W tym momencie nie mog im zbytnio pomc, ale
wspinay si do gry, wasno po cichu zmieniaa waciciela. Dokadnie tak, jak opisywa to Keynes:
Uywajc tej metody, mona swobodnie, w zalenoci od kaprysu, odbiera ludziom ich wasno i
doprowadzi do powszechnej pauperyzacji zdecydowanej wikszoci obywateli oraz nagego
wzbogacenia si laej czci spoeczestwa... Proces zawiera w sobie utajone i skuteczne czynniki
niszczce wikszo regu gospodarczych, a przy tym jest mao prawdopodobne, aby wrd miliona ludzi
znalaz si cho jeden, ktry dostrzegby natur problemu.
Gdy Franklin Roosevelt w ostrych, pryncypialnych sowach krytykowa zwizki Hoovera z Wall Street,
stawia samego siebie na pozycji nieskalanego zbawcy prostych ludzi. Niestety, nie miao to nic
wsplnego z rzeczywistoci.
Historyczna misja Roosevelta: obalenie standardu zota.
I wojna wiatowa, rozgrywajca si w sytuacji, kiedy istnia ograniczajcy emisj pienidza standard
zota, doprowadzia wszystkie kraje Europy do kolosalnego zaduenia. Gdyby nie powoanie do ycia
systemu Rezerwy Federalnej w USA, nie byoby moliwoci przetransferowania amerykaskich zasobw
finansowych na kontynent, a i wojna przybraaby charakter lokalny. Banki niewtpliwie odnotoway
spore zyski dziki wojnie, jednake, nawet posiadajc Rezerw Federaln, ograniczenia narzucane przez
standard zota doprowadziy ich zasoby finansowe do wyczerpania, w wyniku czego nie byo szans na
wsparcie kolejnego globalnego konfliktu zbrojnego. W tych okolicznociach palcym zadaniem dla
bankierw z Ameryki i Europy stao si obalenie standardu zota.
Jak ju wspomniano, moliwo wymiany papierowych pienidzy na zoto bya dotd fundamentem
wolnoci gospodarczej na Zachodzie. Likwidacja tej moliwoci byaby rwnoznaczna z odebraniem
ludziom wolnoci. W normalnych warunkach prba rezygnacji ze standardu zota musi doprowadzi do
niepokojw spoecznych, jednak w sytuacjach skrajnych i kryzysowych mona prbowa realizowa taki
projekt, przedstawiajc go jako tymczasowe lekarstwo. I dlatego wanie bankierzy z tak przychylnoci
i nadziej spogldaj na wszelkie zawirowania, kryzysy i recesje, uywajc ich jako broni do walki z
ludmi i rzdem. Mona tu wskaza liczne przykady z historii:
Rok 1812 - likwidacja Pierwszego Banku Stanw Zjednoczonych spotkaa si z ostr reakcj ze strony
Rothschildw, doprowadzajc do wybuchu wojny brytyjsko-amerykaskiej. Ostatecznie rzd USA

ustpi i powoa do ycia Drugi Bank Stanw Zjednoczonych.

Rok 1837 - prezydent Andrew Jackson likwiduje Drugi Bank Stanw Zjednoczonych. Bankierzy
natychmiast przystpuj do wyprzeday amerykaskich obligacji na giedzie w Londynie, domagajc si
zwrotu wszystkich udzielonych kredytw. Amerykaska gospodarka wchodzi w okres ostrej recesji
trwajcej a do 1848 roku.
Lata 1857,1870,1907 - aby wymusi na rzdzie USA zgod na stworzenie prywatnego banku
centralnego, midzynarodowi bankierzy ponownie podejmuj dziaania majce na celu wywoanie recesji
gospodarczych. Ostatecznie dochodzi do powstanie - akiego banku - jest nim bank Rezerwy Federalnej.
Od tego momentu emisja amerykaskiej waluty znajduje si pod cakowit kontrol bankierw.
Rok 1929 - ostatecznym, bezporednim skutkiem Wielkiego Kryzysu ma by likwidacja standardu zota i
wprowadzenie polityki taniego pienidza. W ten sposb zostaje otwarta droga prowadzca wprost do II
wojny wiatowej.
Franklin Delano Rooseyelt oficjalnie obj urzd prezydenta trzydziestej drugiej kadencji 4 marca 1933
roku. Pocztkowy okres prezydentury Roosevelt rozpocz pod sztandarem opozycji wobec Wall Street.
Ju w pierwszym dniu urzdowania ogosi, e 6 marca banki w caym kraju musz zrobi przerw w
prowadzeniu dziaalnoci, trwajc a do momentu, kiedy zostanie zakoczone dochodzenie dotyczce
salda na wszystkich rachunkach bankowych. By to pierwszy przypadek zamknicia w caym kraju
wielkiej arterii finansowej, co natychmiast zyskao uznanie Amerykanw. Najwiksza struktura
gospodarcza na wiecie znalaza si w bezprecedensowej sytuacji cakowitego zawieszenia operacji
bankowych. Stan ten trwa 10 dni98.
Kolejnym krokiem Roosevelta by radykalny odwrt od polityki Hoovera i wszczcie dochodzenia
wymierzonego w Wall Street, skierowanego przede wszystkim w spk Morgana. Podczas caej serii
przesucha, Jack Morgan wraz ze swoimi partnerami prezentowali przed oczami Amerykanw swoje
przygnbione, pene pokory oblicza.
Rooseyelt kierowa w stron Wall Street kolejne ciosy. 16 czerwca 1933 oficjalnie podpisa ustaw
Glass-Steagall Act, ktra ostatecznie doprowadzia do podziau spki Morgana na Morgan Bank oraz
Morgan Stanley Co Ltd. Pierwsza spka miaa pozwolenie na prowadzenie usug bankowych jedynie w
formie tradycyjnego banku handlowego, druga natomiast moga angaowa si wycznie w bankow
dziaalno inwestycyjn.
W stosunku do nowojorskiej giedy Rooseyelt nie okaza agodnoci. Wykorzystujc dwa akty prawne,

98

Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day, s. 512.

ustaw o papierach wartociowych z 1933 roku oraz ustaw o transakcjach papierami wartociowymi z
1934 roku, powoa Securities and Exchange Commission (SEC - Komisja do spraw Transakcji
Papierami Wartociowymi) odpowiedzialn za nadzr nad gied.
New Deal, Nowa Polityka Roosevelta uderzya niczym grom, byskawicznie zbierajc pochlebne
komentarze wrd opinii publicznej. Nastpia erupcja nagromadzonej i duszonej w sercach niechci do
bankierw z Wall Street. Nawet czonkowie rodziny Morganw przyznawali: cay kraj wypenia nastrj
uwielbienia prezydenta Roosevelta. W cigu tygodnia od momentu objcia urzdu osign niebywae
wyniki. Trudno to porwna z czymkolwiek w historii99.
W1933 roku gieda w Nowym Jorku zanotowaa bardzo udany rok i pocztek hossy, uzyskujc
zadziwiajc stop zwrotw w wysokoci 54 procent.
Niczym bohater, podekscytowany Rooseyelt deklarowa: Handlarze pienidzem uciekli ze wityni cyiilizacji. Teraz moemy ostatecznie przywrci naszej wityni, prawdziwe staroytne oblicze100.
Problem polega j ednak na tym, e midzy prawd a w pocie czoa urabianymi spoecznymi odczuciami
istnieje olbrzymi dystans. Ludziom bardzo trudno unikn manipulacji, zwaszcza kiedy epatowani s
seri starannie zaplanowanych wydarze.
Spjrzmy jeszcze raz na sytuacj, ktra istniaa w momencie, kiedy Rooseyelt z zapaem pisa swj
oglnikowy artyku.
Po zakoczeniu wakacji bankowych, wiele bankw ze rodkowego Zachodu, zdecydowanie
odmawiajcych wejcia do systemu Rezerwy Federalnej, nie uzyskao szansy na otwarcie biznesw,
wiele rynkw zwyczajnie si poddao, a ich majtki przejli bankierzy z Wall Street. Na stanowisko
sekretarza skarbu Rooseyelt wybra Henryego Morgenthaua Juniora - syna czowieka, ktry tu przed
krachem.giedowym w 1929 roku, po uzyskaniu wiarygodnych informacji, w cigu trzech dni, niepomny
na strat w wysokoci piciu milionw dolarw, wycofa wszystkie swoje kapitay z giedy.
Jeszcze bardziej ironiczny z tej perspektywy by wybr, ktrego dokona Rooseyelt na stanowisko
przewodniczcego Security and Exchange Commission, ktrym zosta synny spekulant giedowy, Joseph
Kennedy. Warto jego aktyww, wynoszca w 1929 roku cztery miliony dolarw, w cigu krtkiego
okresu, od krachu giedowego a do 1933 roku, wzrosa dwudziestopiciokrotnie, przekraczajc sum
100 milionw dolarw. Joseph Kennedy by jednym z zaufanych czonkw krgu Jacka Morgana, a jego
synem by pniejszy prezydent John F. Kennedy.
Inicjatorem synnej ustawy Glass-Steagall Act, dokonujcej podziau spki Morgana by,
99
100

Chernow, The House of Morgan, s. 357.

Ibid.

odpowiedzialny rwnie za przygotowywanie Federal Reserve Act, kongresman Glass. Glass-Steagall

Act nie zada spce Morgana cikich strat - jej interesy rozwijay si gwatownie, a ilo zlece
szybowaa w gr. Z czterystu dwudziestu piciu pracownikw spki Morgana wybrano dwudziestu
piciu, ktrzy sformowali Morgan Stanley Co. Ltd. Jack Morgan i Thomas Lamont utrzymali w swoich
rkach 90 procent akcji firmy jako pakiet kontrolny. W rzeczywistoci, dwie firmy powstae po podziale
spki wci znajdoway si pod kontrol Jacka Morgana. W1935 roku, pierwszym roku dziaalnoci,
Morgan Stanley zdoby zdumiewajce wszystkich zlecenie na emisj papierw wartociowych warte
miliard dolarw, co wwczas stanowio jedn czwart rynku101. Wielkie firmy, pragnce dokona emisji
duych iloci papierw wartociowych, jak zawsze szturmoway drzwi, nad ktrymi zawieszona bya
zota inskrypcja z nazwiskiem Morgana. W jego rkach znajdowa si potny nowojorski bank Rezerwy
Federalnej i kada dua firma w USA trzy razy zastanowia si, zanim zacza wchodzi w relacje z
nalecymi do spkami.
Widowiskowe i dramatyczne przesuchanie Morgana w Kongresie cakowicie skupio na sobie uwag
opinii publicznej, stajc si gorcym szeroko komentowanym newsem. W atmosferze zgieku i
podniecenia Roosevelt upozorowa dziaania na pierwszym planie, podczas gdy jego waciwy ruch
dokona si w zupenie innym miejscu. W tym saj-ym czasie, po cichu przegosowano kilka wanych
ustaw, ktre pozwoliy na likwidacj standardu zota.
W pierwszym tygodniu swojego urzdowania,11 marca, Roosevelt wyda nowe oficjalne rozporzdzenie,
wedle ktrego w imi ustabilizowania sytuacji gospodarczej, nastpuje zatrzymanie wymiany zota
wbankach. Niedugo potem, 5 kwietnia nakazano wszystkim Amerykanom wymieni cae posiadane
przez nich zoto na papierowe dolary: rzd dokonywa skupu po cenie 20,67 dolara za uncj. Z wymiany
wyczono mae, drobne zote monety i biuteri. Kady prywatny waciciel zota (w innej formie)
podlega surowej karze 10 lat wizienia oraz grzywny w wysokoci 250 tysicy dolarw. Cho Roosevelt
utrzymywa, e jest to tylko tymczasowe, nadzwyczajne rozwizanie, rozporzdzenie to zostao uchylone
dopiero w 1974 roku. W styczniu 1934 roku przegosowano Ustaw o Rezerwie Zota, ustalajc cen
kruszcu na 35 dolarw za uncj, pomimo tego, e Amerykanie faktycznie nie mieli ju prawa do
wymiany zota. Obywatele dopiero co oddali pastwu cae swoje zoto, a zbierane przez wiele lat
oszczdnoci nagle straciy ponad poow wartoci! Natomiast ekskluzywni klienci, midzynarodowi
bankierzy, ktrzy otrzymali poufne informacje tu przed krachem giedowym w 1929 roku, z radoci
wycofali potny kapita z giedy, zamieniajc go na zoto. Cae to zoto zostao przetransportowane do

101

Ibid., s. 386-390.

Londynu. W tym czasie, sprzedajc zoto w Londynie, mona byo uzyska cen 35 dolarw za uncj, co
oznacza, e w jednej chwili zarobiono na transakcji 69,39 procent.
Gdy Roosevelt zapyta jednego z najbardziej wyksztaconych kongresmanw, niewidomego Thomasa
Gorea o jego stosunek do likwidacji standardu zota, Gore chodno, bez emocji odpowiedzia: To jest
ewidentna kradzie - czy nie, panie prezydencie?. Szczero Gorea w pewnym sensie zmartwia
Roosevelta. Co ciekawe, w kongresman to ojciec przyszego wiceprezydenta USA, Ala Gorea.
Inny kongresman, Howard Buffet, ktry cae ycie powici na walk o powrt standardu zota, w 1948
roku mwi: Ostrzegam was, politycy z obu partii s przeciwni powrotowi standardu zota. Rwnie
grupy ludzi interesu z zagranicy, robicych wielkie pienidze w oparciu o kontynuowan w Ameryce
dewaluacj waluty, s przeciwne powrotowi systemu uczciwej waluty. Musicie si przygotowa i
zachowa czujno, by stawi im czoa102.
Howard Buffet, do koca swoich dni, wierzc w zoto jako ostateczn form pienidza, nie mia szansy
ujrze powrotu do standardu zota, jednake wiara ta odcisna swoje pitno na jego synu, obecnym
bogu giedy - Warrenie Buffecie. Kiedy Buffet, spogldajc na zaamywanie si systemu legalnego
rodka patniczego, doszed do konkluzji, i w system z pewnoci poda ku przepaci, w 1997 roku,
gdy cena srebra zbliya si do poziomu najniszego whistorii, podj odwan decyzj i kupi jedn
trzeci materialnych zapasw srebra.
WOJNA O PIENIDZ.
Cakowite usunicie zota z zajmowanej przez nie pozycji w systemie walutowym nie jest rzecz ani
atw, ani szybk. Cay proces zosta wprowadzony w ycie w trzech etapach. Pierwszym byo
wyeliminowanie zota z amerykaskiego I obiegu i wymiany pieninej. Drugim bya likwidacja funkcji
walutowej zota w zasigu wiatowym - w 1944 roku system z Bretton Woods ustanowi standard : dla
wymiany dolara, ktry zastpi system wymiany na zoto. Trzeci etap zakoczy prezydent Nixon w
1971, odchodzc od ustale z Bretton Woods.:
Keynes, machajc flag, dopingowa wasne oddziay, bankierzy dolewali oliwy do ognia, a
Rooseyelt, stosujc kamufla i odwracajc uwag, ostatecznie zrealizowa swj cel: pozby si
standardu zota, ktry niczym korek wizi tkwicego w butelce zego ducha. Kiedy go zabrako,
na wiat przedostaa si bliniacza para bestii: deficyt budetowy i polityka taniego pienidza
dunego.
Zainteresowany jedynie wadz tu i teraz, traktujcy rzeczy na zasadzie po mnie choby potop,
102

The Commercial and Financial Chronicie 6 maja, 1948.

Keynes wypowiedzia synne zdanie: Patrzc z szerszej perspektywy czasowej, i tak wszyscy
umrzemy. To prawda, ale ludzkie dziaania i ich negatywne konsekwencje zostaj na trwae
zapisane w historii.
Ryzykowna inwestycja: wybr Hitlera.
(Nieczytelny scan) listopada 1933 roku New York Times zamieci artyku na temat ksiki- pamfletu autorstwa Sidneya Warburga103. Ksika ta ukazaa si tego roku w Holandii, jednak na
pkach ksigarskich spdzia tylko kilka dni, gdy bardzo szybko zostaa wycofana i zakazana.
Kilka egzemplarzy szczliwie przetrwao i zostao przetumaczonych na jzyk angielski.
Angielskojzyczna wersja ksiki bya wystawiona w British Museum. Pniej wprowadzono
zakaz jej udostpniania opinii publicznej i badaczom. Mwio si, e autor ksiki, Sidney
Warburg, by pracownikiem jednej z najwikszych rodzin bankierw wiata, Warburgw.
Wiarygodno treci ksiki zostaa zdecydowanie zdementowana przez rodzin Warburgw

[W tym miejscu (KLIK) edytor tego tekstu zamieszcza odnonik do intereujcego

materiau, ktry zamieszczam na kocu ksiki jako dodatek.]
j
w tajemniczy pamflet ujawnia tajne kulisy dziaa bankierw z Stanw Zjednoczonych i Wielkiej
Brytanii dostarczajcych Adolfowi Hitlerowi kapitau j iwsparciawjego drodze do wadzy. Autor ksiki
twierdzi, ewokolicach 1929 roku Wall Street, poprzez plany Dawesa i Younga, udzielaa Niemcom
pomocy w spacie j reparacji wojennych. W latach 1924-1931, wykorzystujc oba plany Wall Street
udzielia Niemcom kredytw na czn sum 138 miliardw marek, podczas gdy w tym samym czasie,
tytuem reparacji wojennych, Niemcy wypaciy 86 miliardw j marek W rzeczywistoci, Niemcy
uzyskay gigantyczn pomoc kapitaow ze Stanw j Zjednoczonych, ktra umoliwia im rozpoczcie
przygotowa wojennych. rodki na ().
Cakowite usunicie zota z zajmowanej przez nie pozycji w systemie walutowym nie jest rzecz ani
atw, ani szybk. Cay proces zosta wprowadzony w ycie w trzech etapach. Pierwszym byo
wyeliminowanie zota z amerykaskiego obiegu i wymiany pieninej. Drugim bya likwidacja funkcji
walutowej zota w zasigu wiatowym - w 1944 roku system z Bretton Woods ustanowi standard dla
wymiany dolara, ktry zastpi system wymiany na zoto. Trzeci etap zakoczy prezydent Nixon w
1971, odchodzc od ustale z Bretton Woods.
127

Antony C. Sutton, Wall Street and the Rise of Hitler, Seal Beach 1976, rozdz. 10.

Keynes, machajc flag, dopingowa wasne oddziay, bankierzy dolewali oliwy do ognia, a Roosevelt,
stosujc kamufla i odwracajc uwag, ostatecznie zrealizowa swj cel: pozby si standardu zota, ktry
niczym korek wizi tkwicego w butelce zego ducha. Kiedy go zabrako, na wiat przedostaa si
bliniacza para bestii: deficyt budetowy i polityka taniego pienidza dunego.
Zainteresowany jedynie wadz tu i teraz, traktujcy rzeczy na zasadzie po mnie choby potop, Keynes
wypowiedzia synne zdanie: Patrzc z szerszej perspektywy czasowej, i tak wszyscy umrzemy. To
prawda, ale ludzkie dziaania i ich negatywne konsekwencje zostaj na trwae zapisane w historii.
Ryzykowna inwestycja: wybr Hitlera
24 listopada 1933 roku New York Times zamieci artyku na temat ksiki- -pamfletu autorstwa
Sidneya Warburga104. Ksika ta ukazaa si tego roku w Holandii, jednak na pkach ksigarskich
spdzia tylko kilka dni, gdy bardzo szybko zostaa wycofana i zakazana. Kilka egzemplarzy szczliwie
przetrwao i zostao przetumaczonych na jzyk angielski. Angielskojzyczna wersja ksiki bya
wystawiona w British Museum. Pniej wprowadzono zakaz jej udostpniania opinii publicznej i
badaczom. Mwio si, e autor ksiki, Sidney Warburg, by pracownikiem jednej z najwikszych
rodzin bankierw wiata, Warburgw. Wiarygodno treci ksiki zostaa zdecydowanie zdementowana
przez rodzin Warburgw.
w tajemniczy pamflet ujawnia tajne kulisy dziaa bankierw z Stanw Zjednoczonych i Wielkiej
Brytanii dostarczajcych Adolfowi Hitlerowi kapitau i wsparcia w jego drodze do wadzy. Autor ksiki
twierdzi, e wokolicach 1929 roku Wall Street, poprzez plany Dawesa i Younga, udzielaa Niemcom
pomocy w spacie reparacji wojennych. W latach 1924-1931, wykorzystujc oba plany, Wall Street
udzielia Niemcom kredytw na czn sum 138 miliardw marek, podczas gdy w tym samym czasie,
tytuem reparacji wojennych, Niemcy wypaciy 86 miliardw marek W rzeczywistoci, Niemcy
uzyskay gigantyczn pomoc kapitaow ze Stanw Zjednoczonych, ktra umoliwia im rozpoczcie
przygotowa wojennych. rodki na poyczki dla Niemiec zostay zgromadzone poprzez sprzeda
niemieckich papierw wartociowych na Wall Street, a ich rdem by kapita publiczny. Morgan i
rodzina Warburgw, uczestniczcy w tym procesie, zagarnli kolosalne zyski.
W trakcie caej tej operacji pojawi si jeden problem: bya nim twarda polityka rzdu francuskiego w
kwestii spaty reparacji wojennych przez Aiemcy. Polityka ta doprowadzia do zamroenia pewnej czci

104 Chodzi o ksik De Geldbbronnen van Het Nationaal Socialisme - Drie Gesprekkeri Met Hitler (rda finansowe narodowego
socjalizmu - Trzy rozmowy z Hitlerem) opublikowan przez wydawnictwo Van Hokelman und Warendor. Powszechnie
uwaa si, e nazwisko Sidney Warburg byo pseudonimem autora znajcego kulisy kontaktw midzy Wall
Street a Hitlerem (przyp. red.).

amerykaskich kredytw na terenie Niemiec i Austrii, a Francja uzyskaa najwaniejsz cz

niemieckich reparacji wojennych. W ostatecznym rozrachunku, wszystkie te pienidze pochodziy z Wall
Street. Coraz niechtniej spogldajcy na Francj bankierzy z Wall Street w czerwcu 1929 roku
zorganizowali konferencj. Rodziny Morgana, Rockefellera oraz szefowie Rezerwy Federalnej
zgromadzili si na spotkaniu, by zastanowi si nad tym, jak by tu uwolni Niemcy spod francuskiej
presji. Spotkanie zakoczyo si osigniciem wsplnego stanowiska. Naleao za pomoc narzdzia
zwanego rewolucj obali francusk kontrol. Prawdopodobnym kandydatem na lidera ruchu
rewolucyjnego by Adolf Hitler. Posugujcy si amerykaskim paszportem dyplomatycznym i
wyposaony w listy osobicie napisane przez prezydenta Ho- overa oraz Rockefellera, Sidney Warburg
otrzyma misj nawizania prywatnych kontaktw z Adolfem Hitlerem.
Kontakty Sidneya z nazistami nie naleay do atwych, a konsulat USA w Monachium nie pracowa jak
naley. Dopiero po duszym czasie, dziki pomocy burmistrza Monachium, Sidney Warburg zdoa
wreszcie spotka si z Hitlerem. Na tym pierwszym spotkaniu poinformowa go o wstpnym warunku
bankierw: prowadzenie ofensywnej dyplomacji, prowokowanie domagajcych si rewanu,
antyfrancuskich nastrojw. Cena, ktrej domaga si Hitler, nie bya niska: za 100 milionw marek
zgodzi si mwi wszystko, co mu ka. Sidney przekaza odpowied Hitlera do Nowego Yorku.
Bankierzy poczuli, e Hitler jest aroczny niczym lew. Zadana przez kwota, odpowiadajca 24
milionom dolarw znacznie odbiegaa od tej, ktra wydawaa im si waciwa. Zaoferowali 10 milionw
dolarw. Poniewa nastroje spoeczne nie byy jeszcze sprzyjajce dla nazistw, Hitler zgodzi si na to.
Zgodnie z poleceniem Hitlera, pienidze przelano do Mendelssohn & Co. Bank w Holandii, by nastpnie
w postaci 10 czekw wysa je do 10 niemieckich miast. Gdy Sidney powrci do Nowego Yorku, by
zoy raport, Rockefeller by gboko oczarowany programem nazistw. W rezultacie, dotd
niezwracajcy przesadnej uwagi na Hitlera New York Times nagle rozpocz publikacj materiaw i
artykuw prezentujcych jego sylwetk, jego przemwienia i idee nazistowskie. W grudniu 1929 roku
Uniwersytet Harvarda rozpocz prace badawcze zwizane z ruchem narodowosocjaistycznym w
Niemczech.
Gdy w 1931 roku prezydent Hoover obieca Francji, e kade rozwizanie dotyczce kwestii reparacji
wojennych bdzie wpierw z ni skonsultowane i przez ni zaakceptowane, byskawicznie utraci wzgldy
Wall Street. Wielu historykw utrzymuje, e klska, ktr ponis Hoover w wyborach prezydenckich,
bya bezporednim wynikiem tej sytuacji.
W padzierniku 1931 roku Hitler napisa do Sidneya Warburga list. Z tego powodu bankierzy z Wall
Street zwoali kolejne posiedzenie, na ktrym tym razem pojawi si dodatkowo sir Norman z Banku

Anglii. Podczas spotkania uczestnicy podzieli si na dwie grupy, pierwsza, pod r>Tzywd:-i wem
Rockefellera, skaniaa si ku wspieraniu Hitlera, druga za reprezent owaa sabo okrelone, neutralne
stanowisko. Sir Norman uwaa, e 10 milionw dolarw wydanych ju na Adolfa Hitlera w zupenoci
wystarczy. Wtpi, czy Hitler zawsze bdzie zdolny do dziaania. Na spotkaniu podjto decyzj o
podjciu kolejnego kroku w celu wsparcia Hitlera.
Warburg ponownie uda si w podr do Niemiec, pojawiajc si na spotkaniu sympatykw Hitlera.
Jeden z jego uczestnikwporuszy kwesti uzbrojenia oddziaw SA i SS, ktrym brakowao karabinw,
pistoletw, karabinw maszynowych. W tym czasie zaraz za granic, w Belgii oraz w miastach Holandii
i Austrii powstay wielkie magazyny z broni. Wystarczyo, by nazici po prostu zapacili gotwk, a
towar zostaby byskawicznie wysany. Hitler poinformowa Sidneya Warburga o swoich dwch planach
przejcia wadzy - albo przemoc, albo drog legaln. Hitler zapyta: zdobycie wadzy przemoc
wymaga 500 milionw marek, przejcie wadzy legalnymi metodami 200 milionw. Jak wy, bankierzy,
podejmiecie decyzj?.
Pi dni pniej przyszed telegram ze wskazwk: te sumy s cakowicie nie do zaakceptowania.
Transfer tak wielkich kapitaw do Europy z pewnoci wstrzsnby caym rynkiem finansowym.
Sidney Warburg przygotowa raport. Trzy dni pniej przyszed kolejny telegram z Wall Street: raport
otrzymalimy, przygotowa 10, gra 15 milionw. Prosz powiedzie temu czowiekowi o koniecznoci
prowadzenia ofensywnej polityki zagranicznej.
Przejcie wadzy legalnymi metodami za cen 15 milionw dolarw zostao ostatecznie zaakceptowane
przez bankierw z Wall Street. Sposb patnoci musia skutecznie ukry prawdziwe rdo kapitau. Z
powyszej sumy pi milionw wpacono do amsterdamskiego Mendelsohn & and Co. Bank, kolejne
pi milionw do Rotterdamsehe Bankvereinigung i ostatnie pi do Banca dltalia.
Wieczorem 27 lutego 1933 roku, gdy w Reichstagu wybuch poar, Sidney Warburg odbywa swoje
trzecie spotkanie z Hitlerem. Hitler stwierdzi, e potrzebuje kolejne 100 milionw marek, by za ich
pomoc zakoczy proces przejmowania wadzy. Wall Street zgodzio si na siedem milionw dolarw.
Hitler domaga si dokonania przelewu piciu milionw do rzymskiego Banca dltalia, a pozostaych
dwch milionw na konto Renania Joint Stock Company w Dusseldorfie.
Zaraz po wykonaniu misji, targany emocjami Sidney Warburg odetchn z ulg:
cile wykonaem wszystkie postawione przede mn zadania, a do ostatniego szczegu. Hitler sta si
najwikszym dyktatorem w Europie. wiat obserwuje jego dziaania od omiu miesicy. Jego
zachowanie w ostatecznym rozrachunku pokae, czy jest dobrym, czy zym czowiekiem. Osobicie

sdz, e tym drugim. Mwic do Niemcw, naprawd pragn si myli. wiat wci chce
podporzdkowa si Hitlerowi - aosny wiat, aosna ludzko.
Pomoc Wall Street dla nazistowskich Niemiec
30 stycznia 1933 roku Hitler otrzyma nominacj na urzd kanclerza Niemiec. Niemcy nie tylko
cakowicie wyszy z gospodarczej katastrofy hiperinflacji z 1923 roku, ale w wiecie targanym ostr
recesj gospodarcz bardzo szybko zaczy nadrabia starty. W sytuacji, gdy niemiecka gospodarka
musiaa ponosi gigantyczne koszty zwizane ze spat reparacji wojennych, Niemcy z zadziwiajc
wszystkich szybkoci zdoay wyposay najwiksz w Europie si militarn, by 1 wrzenia 1939 roku
rozpocz II wojn wiatow. Na to wszystko potrzeboway zaledwie szeciu lat!
W tym czasie najpotniejsze na wiecie Stany Zjednoczone wci, jak gdyby grzznc w bagnie,
bolenie zmagay si z recesj gospodarcz. Trwao to do roku 1941, kiedy bezporednio przystpiy do
wojny: dopiero wtedy sytuacja gospodarcza zacza zmienia si na lepsze.
Niemcy w cigu szeciu lat zakoczyy proces odbudowy gospodarczej i przygotowa do wielkiej wojny.
Gdyby nie kolosalna pomoc szerokim strumieniem napywajca z zagranicy nic takiego nie mogoby si
wydarzy. Jeli jednak owa zagraniczna pomoc nie miaa suy rozptaniu wojny, to czemu? Trudno
znale inne Logiczne wyjanienie.
W rzeczywistoci Wall Street od pocztku bya gwnym rdem kapitaw dla nazistowskich Niemiec.
Jeszcze w 1924 roku, zaraz po tym, jak wygasa niemiecka hiperinflacja, bankierzy z Wall Street zaczli
opracowywa plany dotyczce pomocy Niemcom w przygotowaniu armii do wojny. Zarwno
planDawesaz 1924 roku, jak i plan Younga z roku 1929 suyy realizacji tego celu - zwaszcza ten
pierwszy doskonale odpowiada planom ekonomistw ze Sztabu Generalnego armii niemieckiej105.
Zaleny od Morgana prezes General Electric, Owen Young, oraz stworzone przez Roosevelta United
European Investors stanowiy najwaniejsz tarcz finansow. Ten sam Owen Young doprowadzi do
powstania Bank for International Settlements (BIS Bank Rozrachunkw Midzynarodowych), ktry
usprawni wspprac pomidzy bankierami. Zgodnie z tym, co pisa znany historyk Carroll Quigley,
jeden z nauczycieli Clintona, w bank poprzez stworzenie wiatowego systemu finansowego sprawuje
nad wiatem kontrol. Jest to kontrola maej grupki ludzi, ktrzy maj do siy, by zawadn systemem
politycznym i gospodarczym wiata3106.
W latach 1924-1931, wykorzystujc dwa powysze plany (Dawesa i Younga), Wall Street cznie

105
106

Zeznanie przez Senatem USA, komisja do spraw wojskowych, 1946.

Carroll Quigley, Tragedy and Hope: A History ofThe World In Our time, New York 1966, s. 308.

dostarczya Niemcom kredytw na sum 138 miliardw marek W tym samym czasie Niemcy cznie
tytuem reparacji wojennych wypaciy 86 miliardw marek Wychodzi wic na to, e na czysto
Niemcy otrzymay z Ameryki gigantyczny kapita wysokoci 52 miliardw marek, dziki czemu
niemiecki przemys zbrojeniowy zacz si intensywnie rozwija. Znacznie wczeniej, ju w 1919 roku,
brytyjski premier Lloyd George, odnoszc si do Traktatu Wersalskiego, trafnie przewidywa, e Niemcy
nie bd zdolne do udwignicia tak duej sumy reparacji wojennych, co w ostatecznej fazie doprowadzi
kraj ten albo do odmowy spat, albo do wojny. Tak si nieszczliwie zoyo, e zrealizowane zostay
oba te rozwizania.
Nie dziwne, e widzc nowoczesne fabryki zbrojeniowe nazistowskich Niemiec, a nastpnie przygldajc
si zardzewiaym amerykaskim halom produkcyjnym, kongresman MacFadden gorzko i zawzicie
atakowa Wall Street i Rezerw Federaln za jej pomoc finansow dla niemieckiej machiny wojennej, na
ktr rodki pochodziy z pienidzy paconych przez amerykaskich podatnikw.
Panie przewodniczcy, w przypadku gdy niemiecka firma Nobel Dynamite sprzedaje materiay
wybuchowe armii japoskiej, ktra wykorzystuje je w wojnie w Mandurii lub na innym terenie, moe
ona rozlicza rachunki dune za sprzeda w dolarach amerykaskich, nastpnie przesa je na wolny
rynek dyskontowy w Nowym Jorku. Rezerwa Federalna przeprowadzi dyskonotowanie owych
rachunkw dunych i pod ich zabezpieczenie dokona emisji nowych banknotw dolarowych. W
rzeczywistoci, Rezerwa Federalna udziela pomocy niemieckiej firmie produkujcej materiay
wybuchowe, wprowadzajc jej rezerwy do amerykaskiego systemu bankowego. Skoro to wszystko ma
miejsce, to w jakim celu wysyamy naszego przedstawiciela na konferencj w Genewie dotyczc
rozbrojenia [niemieckiej] armii? Czy rada nadzorcza Rezerwy Federalnej i banki Rezerwy nie pozwalaj
faktycznie naszemu rzdowi dokonywa zwrotu japoskiej armii dugw zacignitych przez niemieckie
fabryki zbrojeniowe107?
Poza nowojorskim rynkiem dyskonotowym dla kwitw dunych, japoski i niemiecki przemys
zbrojeniowy otrzymywa nisko oprocentowane, krtkoterminowe kredyty. Ponadto Rezerwa Federalna
bezporednio transportowaa rezerwy zota do Niemiec.
Gigantyczna kwota pienidzy nalecych do amerykaskich depozytariuszy zostaa wysana do Niemiec
bez pobrania jakiegokolwiek zabezpieczenia. Zarzd Rezerwy Federalnej i jej Banki zwyczajnie
wypuszczaj do obiegu amerykask walut w oparciu o rachunki dune niemieckich handlowcw.

107

Congressional Record, 1932. s. 1259-1296.

Warty kilka miliardw dolarw kapita zosta wchonity przez niemieck gospodark, w proces jest
wci kontynuowany. Tanie, niemieckie rachunki dune s tutaj [Nowy Jork] wyceniane i
prolongowane, pod zastaw idzie reputacja amerykaskiego rzdu, a koszty paci amerykaski nard.
Rezerwa Federalna wysaa do Niemiec 27 kwietnia 1932 roku transport zota, naleccego do narodu
amerykaskiego, o wartoci 750 tysicy dolarw. Po tygodniu kolejny transport warty 300 tysicy
dolarw zosta wysany do Niemiec w identyczny sposb. W poowie maja zoto o wartoci ponad 12
milionw dolarw zostao przez Rezerw Federaln wysane do Niemiec. Praktycznie raz na tydzie
wyrusza w rejs statek ze zotem do Niemiec. Panie przewodniczcy, ufam e amerykascy
depozytariusze, waciciele kont w amerykaskich bankach maj prawo wiedzie, w jakim celu Rezerwa
Federalna wykorzystuje ich pienidze108.
Poza uzyskan pomoc kapitaow ? Wall Street, spor rol odegray reformy Hitlera w systemie
finansowym, wrd nich za najwaniejszym punktem byo odebranie z rk niemieckiego prywatnego
banku centralnego prawa do emisji pienidza. Po likwidacji mao skutecznego i drogiego systemu emisji
waluty pod zabezpieczenie dugu rzdowego (obligacji), niemiecka gospodarka niczym pocisk rakietowy
poszybowaa w gr. Stopa bezrobocia w Niemczech, ktra w 1933 roku wynosia ponad 30 procent,
znikna, a w 1938 roku Niemcy zanotoway powany brak rk do pracy.
Wielka pomoc dla Niemiec ze strony amerykaskich firm w sferze technologii i finansw nie jest ju
adn tajemnic. Bya ona pniej wyjaniana przez historykw w kategoriach przypadek oraz
krtkowzroczno. W istocie przypadek oraz krtkowzroczno ogromnie wzmocniy i ulepszyy
zdolnoci niemieckiego przemysu zbrojeniowego.
W 1934 roku niemiecka wydajno w produkcji paliw wynosia 300 tysicy ton paliw naturalnych oraz
800 tysicy ton benzyny syntetycznej (paliwo uzyskane z przerbki wgla), caa reszta bya uzaleniona
od importu. Gdy Standard Oil sprzeda Niemcom patent na uwodornianie ropy naftowej, a do roku
1944, Niemcy byy w stanie produkowa zaskakujc ilo 5,5 miliona ton benzyny syntetycznej oraz
milion ton paliw naturalnych.
Mimo e niemiecki wojskowy departament planowania wymaga od przemysu instalacji nowoczesnych
Unii produkcyjnych w celu intensywnego zwikszenia produkcji, to niemieccy eksperci do spraw
wojskowych i gospodarczych, podobnie jak przemys, wci nie byli w stanie do koca zrozumie
problemu produkcji przemysowej na wielk skal. Dziao si tak do momentu, gdy dwaj gwni,

108

Ibid.

amerykascy producenci samochodw weszli na rynek europejski, otwierajc fabryki nowego typu w
Niemczech. Dopiero wtedy przed ekspertami otworzyy si nowe perspektywy. Niemieccy inynierowie
zostali wysani do Detroit w celu opanowania techniki produkcji moduw oraz zasad dziaania Unii
produkcyjnych. W Detroit nie tylko zwiedzaU hale fabryczne, gdzie produkowano samoloty, ale rwnie
otrzymaU pozwolenia na wizyty w innych, wanych instalacjach mihtarnych. Dziki temu niemieccy
eksperci nauczyU si wielu technologii, by ostatecznie wykorzysta je w konflikcie z Ameryk109.
Wrd amerykaskich firm, ktre utrzymyway blisk i poufn wspprac z niemieckim przemysem
zbrojeniowym znajdoway si midzy innymi General Electric, Ford, DuPont. Wszystkie one naleay do
Banku Morgana, Chase Bank Rockefellera lub Manhattan Bank Warburga.
Droga wojna i tani pienidz.
Winston Churchill powiedzia kiedy: Rozpoczcie wojny jest znacznie trudniejsze ni jej zakoczenie.
Po krtkim namyle mi : na uzna, e odbiega to od potocznego rozumienia. Ale po bardziej
szczegowej analizie dochodzimy do wniosku o susznoci tego pogldu. Zakoczenie wojny czsto
wymaga jedynie tego, aby tajni przedstawiciele dwch walczcych stron usiedli wsplnie do stou
pertraktacji. Przedmiotem ich rozmw mog by tylko warunki zakoczenia konfliktu. Tak wic,
niezalenie od tego czy troch strac, czy te zyskaj, zawsze jest moliwo dogadania si.
Rozpoczcie wojny jest znacznie bardziej skomplikowane. Samo tylko pozyskanie spoecznego poparcia
w demokratycznym spoeczestwie jest spraw wymagajc ogromnych wysikw. Ten element
doprowadza midzynarodowych bankierw do wciekoci. Byo dokadnie tak, jak wskazywa Merton:
w ich oczach wojna i pokj nie istniej, nie ma hase, nie ma propagandy, nie ma te powicenia i
chway. Oni ignoruj wszystkie te wprawiajce ludzi w podniecenie rzeczy. To samo twierdzi
Napoleon: Pienidz nie ma ojczyzny: finansici nie wiedz, czym jest cnota i mio ojczyzny, ich
jedynym celem jest osiganie zyskw.
Nard amerykaski, padajcy ofiar grabiey ze strony bankierw z Y/all Street, po dowiadczeniach I
wojny wiatowej oraz Wielkiego Kryzysu 1929 roku, nie by na tyle atwowierny, aby ponownie da si
oszuka. Nikt nie yczy sobie, by jego synowie, jako miso armatnie bankierw, wyruszali walczy na
kolejnej wojnie w Europie. Dlatego te w kraju panowaa powszechna atmosfera izolacjo- nizmu,
wywoujca niepokj krgw finansowych.
W 1935 roku specjalna komisja pod przywdztwem kongresmana Gerlada Nyea opublikowaa obszerny,

109

Sutton, Wall Street and FDR, rozdz. 1.

liczcy tysic czterysta stron raport, w ktrym szczegowo ukazywaa wszystkie tajemnice zwizane z
przystpieniem USA do I wojny wiatowej. Wrd nich omwione byy wszystkie nielegalne i niejawne
dziaania bankw oraz producentw wojny, ktre miay miejsce na pocztku konfliktu. Rwno - czenie
w pamici ywe pozostawao przesuchanie Morgana przed komisj Kongresu w sprawie licznych,
zwizanych z krachem giedowym w 1929 roku, skandali na Wall Street. To wszystko powodowao, e
nastroje antywojenne w Ameryce byy bardzo powszechne i silne. W tym czasie bestsellerem by ksika
Waltera Millisa, Road to War: America 1914-1917 (Droga do Wojny. Ameryka 1914-1917), ktra
jeszcze mocniej podsycia spoeczn dyskusj dotyczc przystpowania do wojny. W tej atmosferze, w
latach 1935-1937 w Stanach Zjednoczonych przegosowano trzy akty prawne potwierdzajce ich
neutralno, surowo wzbraniajce Ameryce ponownego wrobienia si i stania si jedn ze stron
globalnego konfliktu.
Jeli chodzi o sfer gospodarki, Nowy ad Roosevelta trwa ju od piciu lat, jednak mimo to
amerykaska gospodarka wci wygldaa fatalnie, stopa bezrobocia utrzymywaa si na wysokim
poziomie ponad 17 procent. W roku 1938 Ameryka ponownie pogrya si w ostrej recesji.
Bankierzy i Rooseyelt byli przekonani, e jedynie polityka wielkiego deficytu . - budetowego i szalonej
emisji taniego pienidza, ktr promowa Keynes, moe uratowa gospodark. Wszelako polityka ta
moe skutecznie zadziaa jedynie w/ t u a c j i wielkiej, wiatowej wojny.
Po likwidacji standardu zota w 1933 roku wszystkie przeszkody stojce na drodze do wojny zostay
usunite. Wszystko byo przygotowane - brakowao jedynie pretekstu.
Profesor Uniwersytetu w Georgetown, Charles C. Tansill, twierdzi, e wojna przeciw Japonii staa si
elementem planu politycznego bardzo wczenie, gdy ju w 1933 roku, jeszcze przed przejciem wadzy
przez Roosevelta. W 1932 roku, amerykaska marynarka wojenna potwierdzia moliwo
niszczycielskiego ataku na flot Pacyfiku z odlegoci 60 mil morskich od Pearl Harbour. Amerykaskie
suby wywiadowcze w sierpniu 1940 roku zamay uywany przez japosk armi szyfr, dziki [ czemu
mogy bardzo wczenie przechwytywa japosk korespondencj wojskow. Zbudowane przez
Amerykanw maszyny deszyfrujce wysano do wszystkich baz. Jedynym miejscem, o ktrym
zapomniano, by Pearl Harbour, najwiksza amerykaska baza morska na Pacyfiku. Wielu historykw
jest przekonanych, e Roosevelt wiedzia o nadchodzcym, ukrytym ataku japoskiej floty na Pearl
Harbour.
13 stycznia 1943 roku, Rooseyelt i Churchill na konferencji w Casablance wydali wspln deklaracj,
domagajc si od Niemiec bezwarunkowej kapitulacji. Deklaracja z Casablanki wprowadzia siatk
antyhitlerowskich konspiratorw, zwolennikw zawarcia pokoju z aliantami, w wielk konsternacj. Ju

w sierpniu 1942 Niemcy zaproponoway aliantom pokj, zgadzajc si na powrt do granic sprzed 1
wrzenia 1939 roku, tak by zakoczy wojn, w ktrej byy z gry skazane na klsk110. Siy wewntrz
Niemiec, przygotowujce plan zbrojnego przewrotu i obalenia wadzy Adolfa Hitlera oraz partii
nazistowskiej, byy gotowe. Niestety, deklaracja Rooseveta miaa negatywny wydwik, znacznie
osabiajc wewntrzn opozycj w Rzeszy. Kissinger, prbujc wyjani motywy kierujce Rooseveltem
w momencie ogaszania deklaracji z Casablanki, pisze:
Roosevelt zaproponowa t polityk z kilku powodw. Obawia si, e dyskusja nad warunkami pokoju z
Niemcami moe doprowadzi do podziaw, a chcia, by caa energia aliantw skoncentrowana zostaa
na sprawie wygrania wojny. Pragn take upewni Stalina w czasie miertelnych zmaga bitwy
stalingradzkiej, e nie bdzie odrbnego pokoju. Nade wszystko jednak nie chcia dopuci do
powtrzenia si sytuacji, w ktrej Niemcy po jakim czasie ponownie wystpiyby z rewizjonistycznymi
pretensjami, goszc, e zostay niespenionymi obietnicami podstpnie skonione do zakoczenia
wojny111.
To, co mwi Kissinger, ma sens, ale najistotniejszyjest fakt, e okrutna i kosztowna wojna zostaa
przeduona o ponad dwa lata, podczas ktrych niezliczona liczba ludzi i nieoszacowany majtek zostay
obrcone w popi. Wrd ofiar wojny znalazo si midzy innymi okoo szeciu milionw ydw.
Gdyby wojna zakoczya si w 1943 roku, spora ich cz miaaby du szans na przetrwanie. Zreszt
nawet w przypadku warunkowej umowy o kapitulacji Niemiec, alianci posiadaliby prawo do dyktowania
warunkw.
Jednake dopiero co rozgrzani midzynarodowi bankierzy nie mogli odpuci tak wybornej okazji do
zarobienia gigantycznych pienidzy. Ogie wojny zgas dopiero w sierpniu 1945 roku, a w trakcie tego
okresu dug Ameryki z 16 miliardw dolarw w 1930 roku gwatownie poszybowa w gr, osigajc
zawrotn sum 269 miliardw w 1946 roku. Keynesowska polityka deficytu budetowego i taniego
pienidza ostatecznie uzyskaa certyfikat w dymie armatnim II wojny. Dziki niej bankierzy ponownie
pomnoyli swj majtek

110
111

Walter Schellenberg, Tne Schellenberg Memoirs, London 1956.

Kissinger, Dyplomacja, s. 440-441.

ROZDZIA VI Elitarny klub rzdzcy wiatem

Elity kapitau finansowego posiadaj dugoterminowy plan realizacji
ostatecznego celu, ktrym jest kontrola nad wiatem poprzez ustanowienie
jednego systemu finansowego. Ta machina ma by nadzorowany przez
ma grupk, ktra bdzie zdolna rzdzi strukturami politycznymi i
wiatow gospodark. System kontroli dziaa na wzr feudalnego
autokratyzmu kontrolowanego przez bankierw z prywatnego banku
centralnego, a sterowany jest za pomoc czstych uzgodnie osiganych w
trakcie tajnych konferencji. Jego rdzeniem jest szwajcarski Bank for
International Settlements w Bazylei. Znajduje si on w rkach prywatnych,
a kontrolujce go centralne banki rwnie s wasnoci prywatn. Kady
bank centralny poprzez pen kontrol nad poyczkami dla skarbu,
sterowanie kursami walut w wymianie midzynarodowej, wpyw na poziom
i aktywno gospodarcz kraju, gwarantowanie nagrd dla
wsppracujcych politykw w sferze handlowej itd. egzekwuje kontrol
nad rzdami pastw.

Carroll Quigley, historyk, 1966 rok112

Klucz do rozdziau.
Coraz czciej spotykamy si dzi z takimi okreleniami jak rzd wiatowy wiatowa waluta. Nie
dysponujc odpowiednim przygotowaniem histerycznym, mona odnie wraenie, e s to jedne z wielu
kolejnych medialnych sensacji, podczas gdy w istocie wanie teraz rozpoczyna si realizacja wielkiego
planu. Najbardziej zasmuca i zmusza do mylenia fakt, e wikszo Chiczykw wci wie na ten temat
bardzo niewiele.
W lipcu 1944 roku, gdy kontynent europejski wci pon ogniem wojny, miesic po otwarciu drugiego
frontu przez wojska amerykasko-brytyjskie, 44 reprezentantw pastw przybyo do znanej
miejscowoci wypoczynkowej Bretton Woods w stanie New Hampshire, by przedyskutowa plan
powojennego, nowego porzdku gospodarczego. Midzynarodowi bankierzy weszli w faz realizacji
przygotowywanego od dawna planu polegajcego na przejciu kontroli nad emisj wiatowej waluty.
Quigley, Tragedy & Hope, s. 308.

W tym czasie bankierzy ustanowili cay szereg kluczowych instytucji: brytyjskie Royal Society For
International Affairs (Krlewskie Towarzystwo Spraw Midzynarodowych), amerykask Council on
Foreign Relations (CFR - Rada Stosunkw Zagranicznych). Jaki czas pniej oba te kluczowe
stowarzyszenia doprowadziy do powstania dwch nowych grup: Klubu Bilderberg, zajmujcego si
sprawami gospodarczymi, oraz przejmujcej dowodzenie nad sprawami politycznymi Trillateral
Commission (Komisja Trjstronna).
Ostatecznym celem owych grup byo ustanowienie elitarnego, anglo-ame- rykaskiego klubu, swoistego
rzdu wiatowego, ktry zakoczy proces tworzenia wsplnej waluty wiatowej, by nastpnie narzuci
wszystkim mieszkacom planety globalny podatek. W ten sposb miaby powsta tzw. Nowy Porzdek
wiata.
W tak skonstruowanym systemie oczywicie bdzie musiaa znikn suwerenna polityka emisji pienidza
przez rzdy narodowe oraz prawo do decydowania o wewntrznej polityce gospodarczej, a wolno
gospodarcza narodw oraz swoboda rzdu do prowadzenia wasnej polityki zostan ograniczone,
poddane kontroli i sterowaniu. Najwaniejsze za jest to, e kajdany, ktre zaoono wspczesnym
ludziom, nie s wykonane z elaza - materiaem uytym do ich stworzenia jest dug. W celu
maksymalnego wykorzystania wspczesnego niewolnika, ekstensywne zarzdzanie gospodarcze
powoli przesuwa si w kierunku wysokowydajnej, naukowej technologii ywienia. Spoeczestwo bez
gotwki, elektroniczny pienidz, jednolite i globalne elektroniczne ID z wmontowanym chipem
radiowym bd ID implantowane bezporednio w ludzkie ciao, a take inne nowoczesne technologie oto charakterystyczne cechy procesu przemiany wspczesnego czowieka w niewolnika.
W oparciu o chipow technologi identyfikacji, midzynarodowi bankierzy s w stanie obserwowa
kadego czowieka niezalenie od miejsca i czasu, w ktrym si znajduje. W chwili, gdy gotwka niemal
cakowicie znika ze wiata, wystarczy tylko kilka uderze w klawiatur, eby w dowolnym momencie
pozbawi dowoln osob prawa do korzystania z jej majtku. Dla tych, ktrzy ceni sobie wolno, jest
to przeraajca perspektywa, wszelako dla midzynarodowych bankierw jest to konieczny warunek
Nowego Porzdku wiata.
Czonkowie elity uwaaj, e ich plan nie jest spiskiem, lecz pozytywnym programem. Tym, co rni w
plan od tradycyjnych spiskw, jest fakt, e jego autorzy nie maj scentralizowanej > przywdztwa, lecz
stanowi do swobodny krg przyjaci o wsplnych celach i interesach. Jednak przecitnego
czowieka niepokoi fakt, e owi przyjaciele o wsplnych celach i interesach to ludzie posiadajcy
olbrzymie wpywy, ktrzy zawsze s gotowi powici interesy zwykych; obywateli na rzecz realizacji
wasnych idei.

Twrca amerykaskiej CounciI on Foreign Relations powstaej po zakoczeniu I wojny wiatowej,

niejaki pukownik House, by jednym z gwnych architektw tego planu na terenie Stanw
Zjednoczonych.
Duchowy ojciec chrzestny: pukownik House.
W Waszyngtonie nie sposb dojrze prawdziwych wadcw - oni rzdz
spoza kurtyny.

Feliks Frankfurter, sdzia Sdu Najwyszego USA136

Pukownik House naprawd nazywa si Edward House. Tytu pukownika przyzna mu gubernator stanu
Teksas za jego wkad i zasugi w zwycistwo w lokalnych wyborach. House pochodzi z bogatej rodziny
teksaskich bankierw. Jego ojciec, Thomas, w czasie wojny secesyjnej dziaa jako reprezentant
interesw rodziny Rothschildw na terenie USA. Lata modziecze House spdzi na nauce w Wielkiej
Brytanii i tak jak wielu sawnych amerykaskich bankierw z pocztku XX wieku za swoj prawdziw
ojczyzn uwaa Wielk Brytani, utrzymujc z krgiem brytyjskich bankierw bliskie i zaye stosunki.
W1912 roku House, j ako anonimowy autor, opublikowa nowel Philip Dru Administrator: a Story of
Tomorrow 1920-1935, ktra wzbudzia ogromne zainteresowanie. Na jej stronach stworzy fikcyjnego,
penego wspczucia, agodnego dyktatora, ktry zdobywa wadz nad obiema amerykaskimi partiami,
tworzy bank centralny, wprowadza federalny, progresywny podatek dochodowy, likwiduje protekcyjne
taryfy celne, buduje spoeczny system bezpieczestwa, doprowadza do konstrukcji ligi wiatowej itd.
Wszystkie proroctwa dotyczce przyszego wiata, ktre House zawar w swojej ksice, w
zdumiewajcy sposb zbiegaj si z wydarzeniami, ktre nastpoway w Ameryce w kolejnych latach.
Pod wzgldem talentu wizjonerskiego House w niczym nie ustpowa Keynesowi.
W rzeczywistoci bardziej przekonujce byoby stwierdzenie, e wszystko, co House i Keynes gosili
jako rzekome proroctwa, byo jedynie konsekwencjami realizacji przygotowanego wczeniej
politycznego planu.
Zaraz po ukazaniu si ksika Housea wywoaa ywe reakcje amerykaskich czytelnikw. Zawarta w
niej wizja przyszoci Ameryki w wielkim stopniu pokrywaa si z deniami i yczeniami
midzynarodowych bankierw. Pukownik House baru :o szybko sta si ojcem chrzestnym finansowej
elity.

W1912 roku, podczas przegldu listy kandydatw Partii Demokratycznej na urzd prezydenta, liderzy
partii wyznaczyli Housea do przeprowadzenia rozmowy kwalifikacyjnej z jednym z nich, Wilsonem.
Wilson przyby do nowojorskiego hotelu, w ktrym zatrzyma si House. Obaj panowie rozmawiali przez
prawie godzin, wywierajc wzajemnie na sobie wielkie wraenie i wrcz smucc si, i nie dane im byo
spotka si wczeniej. Uywajc sw samego Wilsona: Pukownik House jest moj drug natur. Jest
realnym, niezalenym, drugim mn. Trudno jego pogldy i sposb mylenia oddzieli od moich.
Gdybym to ja znalaz si na jego miejscu, czynibym wszystko zgodnie z jego opiniami113.
Pukownik House odgrywa wan rol w procesie komunikacji pomidzy bankierami a politykami.
Przed wyborem Wilsona na urzd prezydenta, podczas bankietu zorganizowanego przez bankierw z
Wall Street, House zapewnia prezesw: Wilson dosiada osa Partii Demokratycznej i nie ma
moliwoci, by zawrci z obranej drogi114. Schiff, Warburg, Rockefeller, Morgan i inni swoje nadzieje
powierzyli Houseowi. Schiff traktowa Housea niczym Mojesza, widzc siebie i pozostaych bankierw
w roli Arona.
W listopadzie 1912 roku, po wyborach prezydenckich, Wilson wybra si na Bermudy na urlop. W czasie
wypoczynku bardzo dokadnie przeczyta ksik Ho- usea Philip Dru Administrator - na tyle
dokadnie, i mona uzna, e jego polityka i dziaalno legislacyjna z lat 1913-1914 bya praktycznie
skopiowana z tej powieci.
Po przegosowaniu Federal ReserveAct 23 grudnia 1913 roku Schiff, bankier z Wall Street, w Ucie do
House a pisa: chciabym ci bardzo podzikowa za twj skuteczny i dyskretny wkad w proces
przegosowania tej ustawy walutowej115.
Po wykonaniu odpowiedzialnego zadania, ktrym byo ustanowienie prywatnego banku centralnego w
Stanach Zjednoczonych, pukownik House skierowa swoj uwag ku sprawom midzynarodowym.
Posiadajc wiele kluczowych i bliskich znajomoci w wiecie politycznym Ameryki i Europy, House
bardzo szybko sta si wpywow figur.
[House] zwizany by siln wizi z midzynarodowymi bankierami z Nowego Jorku. Wielu bankierw z
czoowych instytucji finansowych znajdowao si pod jego wpywem, a wrd nich Paul Warburg, jego
brat Feliks Warburg, Otto Kahn, Luis Marburg, Henry Morgenthau, Jacob i Mortimer Schiff oraz Herbert
Lehman. Rwnie w Europie House posiada znajomoci w potnych krgach bankierw i politykw116.

113

Charles Seymour, Initmate Papers ofColonel House, 1926, s. 173.

George Syivester Viereck, The Starngest Friendship in History. Woodrow Wilson and Colo- nel House, New York 1932.
Seymour, Initmate Papers ofColonel House, s. 175.
Dan Smoot, Tne Imisible Governmsnt, Boston 1962.

114
115
116

W roku 1917 prezydent Wilson powierzy Houseowi sformowanie grupy I;' znanej pniej jako The
Inuiry, ktrej zadaniem byo przygotowanie problemw do dyskusji podczas przyszych rokowa
pokojowych. 30 maja 1919 roku baron Edmund Rothschild, zorganizowa spotkaniem: iednym z
paryskich hoteli. Wrd 1,/ jego uczestnikw znaleli si czonkowie amerykaskiej grupy The Inuiry
oraz brytyjskiej organizacji Round Table. Przedmiotem obrad bya kwestia integracji si amerykaskiej i
brytyjskiej elity. 5 czerwca uczestnicy obrad spotkali si ponownie, podejmujc ostatecznie decyzj o
utrzymaniu istniejcego podziau, ktry przynosi wicej korzyci ni wsplnie zorganizowane akcje. 17
czerwca House w roli zaoyciela-inicjatora stworzy w Nowym Jorku Insitute of International Affairs
(Instytut Spraw Midzynarodowych). 21 lipca 1921 roku House dokonuje zmiany nazwy organizacji na
Council on Foreign Relaticns. Do grupy doczyli czonkowie The Inuiry, amerykascy przedstawiciele
z konferencji pokojowej w Paryu oraz 270 czonkw elit bankowych i politycznych, ktrzy
doprowadzili do zaoenia Rezerwy Federalnej. Bankierzy z Wall Street dokonali znaczcego wkadu
finansowego dla nowo powstaej organizacji. W ten oto sposb narodzia si grupa, ktra odtd czynia
intensywne wysiki na rzecz zdobycia kontroli nad amerykaskim spoeczestwem i wiatow polityk.
Rooseyelt z wielk uwag przeczyta ksik House a Philip Dru Administrator w czasie, gdy jako
podwadny Wilsona pracowa w Departamencie Marynarki Wojennej. Opisan w powieci posta
agodnego dyktatora mona potraktowa jako doskonay portret pniejszego, prawdziwego oblicza
Roosevelta. Po wyborze Roosevelta na urzd prezydenta, House byskawicznie sta si jednym z
doradcw w Biaym Domu. Zi Roosevelta pisa w swoich wspomnieniach:
Przez dugi czas sdziem, e Roosevelt sam tworzy nowe pomysy, metody, tak by korzystaa na tym
Ameryka. Faktycznie jednak, sytuacja prezentowaa si zgoa inaczej. Wikszo z jego pomysw, jego
politycznej amunicji, bya najpierw precyzyjnie formuowana w Council on Foreign Relations oraz
grupie bdcej adwokatem wsplnej wiatowej waluty117.
Syn Paula Warburga, James, ktry mia okazj sprawowa funkcj doradcy finansowego Roosevelta, by
jednoczenie czonkiem CFR. Podczas obrad komisji Kongresu do spraw stosunkw midzynarodowych
17 lutego 1950 roku powiedzia: Czy kto si zgadza, czy nie, bdziemy mieli rzd oglnowiatowy.
Jedynym problemem, nad ktrym mona si zastanawia, jest pytanie, czy ten rzd zostanie stworzony w
wyniku porozumienia, czy podboju118.
Dziennik Chicago Tribune w komentarzu redakcyjnym z 9 grudnia 1950 roku pisa, e czonkowie
117

Dali, FDR - My Exploited Father in Law.

118
David Allan Rivera, Fina Warning: A History of the New World Order, Oakland 2004,

CFR maj si wpywu daleko przekraczajc zwykego obywatela. Dysponuj majtkiem, pozycj
spoeczn, stoi za nimi nieprzecitne wyksztacenie. Wszystkie te atuty pozwalaj im w hierarchii
spoecznej zaj miejsce o klas wysz ni przecitny czowiek, doprowadzajc kraj do ekonomicznego
bankructwa i militarnego krachu. Ludzie ci winni uwaniej przyjrze si swoim rkom, dostrzeg
bowiem na nich lepkie, wci widoczne, pochodzce z dawnej wojny, a take czerwone, wiee,
pochodzce z ostatniej wojny, lady krwi119.
W1971 roku kongresman z Luizjany, John Rarick, sformuowa nastpujc ocen:
Council on Foreign Relations nie szczdzi wysikw w celu ustanowienia rzdu wiatowego. Organizacji
tej wanie udao si uzyska wsparcie finansowe ze strony kilku najwikszych, zwolnionych z podatkw
funduszy. Rada ta posiada wielk si wpywu w sferach finansowych, handlowych, pracowniczych,
wojskowych, edukacyjnych, a take w najpopularniejszych mediach publicznych. Kady, pragncy z
caych si broni amerykaskiej Konstytucji i ducha wolnoci gospodarczej rzd, podobnie jak wiadomi
obywatele, musi zrozumie prawdziw natur CFR. Nasze bronice prawa do informacji media, ktre s
niesychanie agresywne, wycigajc na wiato dzienne przerne skandale, w przypadku spraw
zwizanych z dziaaniami CFR lub jego czonkw, zachowuj zadziwiajce milczenie. CFR jest klubem
elitarnym, ktry nie tylko wykorzystuje sw si wpywu na najwyszym rzdowym poziomie
decyzyjnym, utrzymujc presj od gry do dou, ale rwnie, udzielajc pomocy finansowej osobom
prywatnym czy instytucjom, stosuje presj oddoln, wspierajc proces transformacji suwerennej
republiki konstytucyjnej w sug dyktatorskiego rzdu wiatowego120.
Council on Foreign Relations posiada decydujcy wpyw na amerykask polityk. Poczwszy od II
wojny wiatowej, z wyjtkiem trzech przypadkw, praktycznie wszyscy prezydenci byli czonkami tej
Rady. Od kilkudziesiciu lat dwie partie wymieniaj si przy sterach wadzy, a polityka rzdowa wci
pozostaje niezmienna, albowiem czonkowie CFR zajmuj najwaniejsze stanowiska w prawie kadej
administracji prezydenckiej. Od 1921 roku wikszo z sprawujcych urzd sekretarzy skarbu bya pod
cakowit kontrol Rady. Ponadto od czasw Eisenhowera w zasadzie wszystkich doradcw
bezpieczestwa narodowego miano - waa Rada; poza tym, CFR wprowadzia do rzdu czternastu
sekretarzy stanu (od 1949 roku posiada totaln kontrol nad tym stanowiskiem rzdowym), jedenastu
sekretarzy obrony oraz dziewiciu szefw CIA.
Patrzc z tej perspektywy, CFR Relations jest amerykask szko partyjn.

119
120

Chicago Tribune, 9 grudnia 1950.

Rivera, Fina Warning, rozdz. 5.

Jeli kluczowy czonek Council on Foreign Relations podejmie decyzj o sformuowaniu okrelonego
programu rzdowego, centrum badawcze Rady od razu pen par rozpocznie prace analityczne.
Struktury badawcze przygotuj list podstawowych teoretycznych i -empirycznych punktw do dyskusji,
tak by wzmocni sil perswazji nowej polityki, a take, by z pozycji politycznych i teoretycznych
dokona zamieszania, deprecjonujc kady przeciwny pogld143.
Za :adym razem, gdy w administracji Waszyngtonu pojawiao si wolne stanowisko (o duej wadze),
Biay Dom wpien, telefonowa do nowojorskiego oddziau CFR. Gazeta The Christian Science Monitor
twierdzi, e ponad poowie czonkw CFR proponowano wejcie do rzdu bd sprawowanie funkcji
rzdowego konsultanta.
Liczba czonkw CFR wynosi okoo trzy i p tysica i kady z nich musi by obywatelem Stanw
Zjednoczonych. Wrd nich znajduj si wpywowi bankierzy, menaderowie z gwnych korporacji,
wysocy urzdnicy rzdowi, elita mass mediw, znani profesorowie uniwersyteccy, najlepsi analitycy,
wysocy oficerowie armii itd. Ci ludzie tworz twardy rdze amerykaskiej elity politycznej.
Jeli chodzi o wiat gwnych amerykaskich mediw, ktre dyryguj opini publiczn, w raporcie o
CFR z 1987 roku moemy przeczyta, e okoo 250 dziennikarzy i specjalistw medialnych znajdowao
si na jej licie czonkowskiej. Ci ludzie nie tylko czytaj i wyjaniaj polityk zagraniczn rzdu - oni
wrcz j formuuj. Do czonkw CFR nale pracownicy CBS, ABC, NBC, PBS i innych stacji
telewizyjnych. Jeli chodzi o pras, CFR sprawuje kontrol midzy innymi nad takimi gazetami, jak:
New York Times, Washington Post, Wall Street Journal, Boston Globe News, Baltimore Sun,
Los Angeles Times. W przypadku magazynw i czasopism pod kontrol CFR znajduj si: Time,
Fortune, Life, Money, Profile, Entertainment Weekiy, Newsweek, Business Week, US
News and World Report, Readers Digest, Forbes, Atlantic Weekiy i inne gwne magazyny. CFR
kontroluje midzy innymi nastpujce wydawnictwa: MacMillan, Randon House, Simon & Schuster,
Harper Brothers, McGraw Hill121.
Jeden z amerykaskich kongresmanw, William Jenner, powiedzia kiedy: Dzisiejsza Ameryka moe w
sposb cakowicie legalny wej na drog do dyktatury. Kongres, prezydent, ludzie nic nie usysz, nic
nie zobacz. Patrzc z wierzchu, mamy rzd, ktry dziaa zgodnie z zasadami Konstytucji, ale faktycznie
pomidzy naszym rzdem a systemem politycznym znajduje si pewna sia, ktra reprezentuje opinie
elity. Ludzie ci s przekonani, e nasza Konstytucja jest ju przestarzaa, a czas gra na ich korzy.
Prawo do decydowania o polityce wewntrznej i zagranicznej USA nie znajduje si w systemie
121

Fynn, Hope ofthe Wicked, s. 89.

demokratycznym czy w rkach obu partii politycznych, lecz jest sprawowane przez wsk grup ludzi
nalecych do elitarnego klubu.
Bank Rozrachunkw Midzynarodowych: bank najwaniejszych bankierw.
Jeden ze znanych ekspertw walutowych powiedzia kiedy, e losy waluty stan si ostatecznie losami
pastwa. Rozumujc w ten sam sposb, mona powiedzie, e los wiatowej waluty w ostatecznym
rozrachunku przypiecztuj e los wiata.
Cho mieszczcy si w Szwajcarii Bank for International Settlements (BIS - Bank Rozrachunkw
Midzynarodowych) jest pierwsz, najstarsz z zaoonych midzynarodowych organizacji bankowych,
to jednak wkada on wiele wysiku wto, abyjego dziaalno nie rzucaa si w oczy. Dlatego te pozostaje
praktycznie niezauwaony przez opini publiczn i istnieje niewiele naukowych prac badawczych na
jego temat.
Z wyjtkiem sierpnia i padziernika, 10 razy w roku, rzesze tajemniczych, elegancko ubranych ludzi
przybywaj do szwajcarskiej Bazylei z Londynu, Waszyngtonu czy Tokio, by dyskretnie wynaj pokoje
w hotelu Euler. Sprowadza ich tu udzia w najbardziej enigmatycznej i skrytej przed uwag
publicznoci, a zarazem majcej kolosalne znaczenie konferencji. Kady z tych kilkudziesiciu
delegatw dostaje biuro oraz poufn lini telefoniczn przeznaczon do kontaktu ze swoim krajem. Stay
zesp trzystu pracownikw wykonuje peny wachlarz usug, zaspokajajc potrzeby delegatw: s tam
kierowcy, kucharze, tumacze, ochroniarze, pocztowcy, stenografici, sekretarze i analitycy. W tym
samym czasie delegaci maj dostp do nowoczesnych superkomputerw, cakowicie zamknitych dla
osb postronnych klubw, kortw tenisowych, basenw i innych rozrywek.
Kryteria przystpienia do owego elitarnego klubu s bardzo wyrubowane. Speniaj je tylko bankierzy z
centralnych bankw poszczeglnych pastw, majcy kontrol nad stop odsetek, zasigiem kredytu i
poda waluty. Wrd nich znajduj si czonkowie rad nadzorczych Rezerwy Federalnej, Banku Anglii,
Banku Japonii, Szwajcarskiego Banku Pastwowego, czy niemieckiego Bundesbanku. Ta struktura jest w
stanie wykorzysta 40 miliardw dolarw w gotwce, obligacje kadego z rzdw narodowych oraz 10
procent wiatowych rezerw zota, co ustpuje jedynie iloci zota posiadanej przez skarb Stanw
Zjednoczonych. Same procenty generowane przez to zoto wystarczaj na pene pokrycie wydatkw
bankowych. Coroczne tajne spotkania su zharmonizowaniu i kontroli dziaa walutowych wszystkich
krajw uprzemysowionych.
Budynek, w ktrym mieci si kwatera gwna BIS, wyposaony jest w podziemne schrony zdolne
wytrzyma atak nuklearny oraz kompletnie wyposaony szpital. Potrjny system przeciwpoarowy

gwarantuje samowystarczalno nawet w przypadku wielkiego poaru. Na najwyszym pitrze budynku

znajduje si ekskluzywna restauracja suca wycznie zapewnieniu owym kilkudziesiciu wanym
gociom przyjemnego weekendu w Bazylei. Stojc przed oknami, mona podziwia rozcigajcy si a
po horyzont wspaniay widok na Niemcy, Francj i Szwajcari.
W centrum informatycznym budynku wszystkie komputery wyposaone s w bezporednie poczenie z
sieciami bankw centralnych wszystkich pastw, a na ekranach w holu gwnym wywietlane s
wskaniki i dane finansowe ze wszystkich rynkw. Osiemnastu maklerw nieustannie zajmuje si
krtkookresowymi transakcjami kredytowymi na europejskim rynku walutowym. Na innym pitrze
porednicy w handlu zotem, nieustannie rozmawiajcy przez telefon, finalizuj midzybankowe
transakcje zot gotwk.
BIS jest praktycznie wolny od jakiegokolwiek ryzyka, jeli chodzi o wszelkie prowadzone przeze
transakcje handlowe, albowiem zarwno dla poyczek, jak i transakcji zotem, zabezpieczeniem s
oszczdnoci z bankw centralnych wszystkich pastw czonkowskich. Podczas realizacji danej
transakcji BIS pobiera wysokie opaty manipulacyjne. W tym miejscu pojawia si pytanie: czemu
wszystkie banki centralne powierzaj te nadzwyczaj proste zlecenia biznesowe wanie BIS?
Odpowied jest prosta: istnieje niejawna umowa.
Bank for International Settlements zosta stworzony w 1930 roku, kiedy panujcy na wiecie Wielki
Kryzys wchodzi w najostrzejsz faz, a midzynarodowi bankierzy rozpoczli projektowanie zaoe
stworzenia znacznie wikszej kopii Rezerwy Federalnej - jednego banku centralnego dla wszystkich
bankierw. Zgodnie z Konwencj Hask z 1930 roku, operacje BIS byy w peni niezalene od
wszystkich rzdw pastwowych. Bez wzgldu na to, czy trwaa wojna, czy panowa pokj, bank by
zwolniony z wszelkich ciarw podatkowych wobec rzdw pastwowych, po prostu akceptujc
depozyty narodowych bankw centralnych i pobierajc opat od kadej transakcji. Podczas ostrej recesji
i wstrzsw w gospodarce wiatowej lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku, banki centralne ze
wszystkich krajw europejskich stopniowo zdeponoway wszystkie swoje rezerwy zota w BIS. Warto
wiedzie, e bank ten rwnie rozlicza wszystkie patnoci z tytuu reparacji wojennych.
Gwnym pomysodawc BIS by Niemiec, Hjalmar Schacht. To wanie on podczas tajnej konferencji w
Nowym Jorku w 1927 roku wraz z Benjaminem Strongiem z Rezerwy Federalanej i Sir Normanem z
Banku Anglii planowali krach giedowy z 1929 roku. Od roku 1930 Schacht sympatyzowa z ideami
nazistowskimi. Zaprojektowany przeze BIS mia za zadanie stworzy platform, dziki ktrej moliwe
byoby wykonanie trudnych do wyledzenia, tajnych transferw rodkw finansowych dla bankw
centralnych zainteresowanych pastw. Faktycznie, podczas II wojny wiatowej bankierzy ze Stanw

Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, wykorzystujc t platform, dostarczyli nazistowskim Niemcom

gigantycznej pomocy finansowej po to, by Niemcy byy zdolne do prowadzenia wojny moliwie jak
najduej.
Po wypowiedzeniu przez Niemcy wojny Stanom Zjednoczonym, wielka cz amerykaskich towarw i
materiaw militarnych pod neutraln flag zostaa wpierw przetransportowana do Hiszpanii, stamtd za
powdrowaa do Niemiec. Wikszo towarzyszcych temu rozlicze dokonano za porednictwem BIS.
Co ciekawe, rada nadzorcza BIS skadaa si z bankierw pochodzcych z obu walczcych obozw.
Zasiadali w niej: Amerykanin Thomas McKittrick, czoowa posta nazistowskiego przemysu - Hermann
Schmitz z IG Farben, niemiecki bankier baron Von Kettler Schroder, Walter Funk oraz Emil Pauhl z
Reichsbanku - ci dwaj ostatni osobicie wskazani i protegowani przez Adolfa Hitlera.
W marcu 1938 roku, zaraz po zajciu przez niemieck armi Austrii, dokonano pozbawionego skrupuw
rabunku wiedeskiego zota. Zoto to, wraz z partiami kruszcu zrabowanymi w Czechach, zostao
zdeponowane w skarbcu BIS. Pochodzcy z nazistowskich Niemiec czonkowie zarzdu banku szybko
ucinali wszelkie dyskusje na ten temat. Co prawda, czeskie zoto zostao wysane do Banku Anglii, zanim
Niemcy dokonay aneksji tego kraju, jednak nazistowska armia okupacyjna zmusia Bank Czeski do
wystpienia do Banku Anglii o zwrot kruszcu. Sir Norman z Banku Anglii byskawicznie wykona t
prob. Czeskie zoto zostao wykorzystane przez Niemcy do zakupu gigantycznych iloci broni
strategicznej.
Gdy fakt ten zosta ujawniony przez jednego z brytyjskich dziennikarzy, opinia publiczna bya
zbulwersowana. Amerykaski sekretarz skarbu Henry Mor- genthau Jr., przeprowadzi rozmow
telefoniczn z Johnem Simonem, brytyjskim ministrem skarbu, chcc ustali rzeczywisty przebieg
wypadkw. Simon ze wszystkich si prbowa zrzuci z siebie ciar odpowiedzialnoci za t decyzj.
Kiedy jaki czas potem zapytano o t spraw premiera Chamberlaina, jego odpowied sprowadzaa si do
stwierdzenia, e nic takiego nie miao miejsca. Okazao si, i . Chamberlain by jednym z udziaowcw
Imperial Chemical Industries, ktre to byo bliskim partnerem handlowym niemieckiego koncernu IG
Farben.
H. Merle Ochran, wysany przez amerykaskiego sekretarza skarbu do BIS w celu ustalenia prawdy, tak
opisywa stosunki pomidzy czonkami zarzdu banku pochodzcymi z wrogich sobie krajw:
Atmosfera w Bazylei jest w peni przyjazna. Wikszo przedstawicieli bankw centralnych to starzy
znajomi, panuje pomidzy nimi solidarno, ktra bardzo wszystkich cieszy i dostarcza wysokich
profitw. S to czonkowie rad nadzorczych, ktrzy postuluj cakowite wyrzeczenie si dziaa

mogcych negatywnie zaciy na wzajemnych relacjach. Ludzie powinni raczej, niczym prezydent
Rooseyelt, wsplnie pj na ryby, przesta si na siebie boczy i komplikowa sprawy, wykaza wicej
optymizmu. W ten sposb mona by uproci skomplikowane stosunki polityczne14'.
W jaki czas pniej Bank Anglii, ktry zosta zmuszony do potwierdzenia faktu o transferze czeskiego
zota do Niemiec, tumaczy si, e bya to jedynie operacja techniczna, a samo zoto nigdy nie opucio
terenu Wielkiej Brytanii. Oczywicie, poniewa funkcjonowa BIS, transfer zota do nazistowskich
Niemiec wymaga jedynie zmiany kilku cyfr na prowadzonych w nim rachunkach. Hjal- mar Schacht
niewtpliwe zasuguje na podziw: w 1930 roku zdoa zaprojektowa tak nadzwyczajn i wysublimowan
machin finansow, by wesprze Niemcy w przyszej wojnie.
W1940 roku na fotel prezesa BIS zosta wybrany Thomas McKittrick z USA. McKittrickby
absolwentem Uniwersytetu Harvarda, sprawowa te przez jaki czas funkcj prezesa amerykaskobrytyjskiej izby handlowej. Biegle zna niemiecki, francuski i woski. Mia bardzo bliskie zwizki ze
wiatem biznesu z Wall Street, dziaa te na rzecz udzielenia Niemcom wysokich kredytw. I [iedugo
po objciu funkcji, McKittrick uda si z wizyt do Berlina, gdzie wzi udzia w tajnym spotkaniu z
szefami niemieckiego banku centralnego oraz oficerami gestapo. Spotkanie powicone byo kwestii
kontynuacji usug bankowych w momencie, gdy Stany Zjednoczone i Niemcy znalazyby si w stanie
wojny.
Pod naciskiem sekretarza skarbu Henry ego Morgenthaua Juniora, 27 maja 1941 roku, sekretarz stanu
USA Cordell Hull wysa do ambasady amerykaskiej w Londynie telegram w sprawie szczegowego
ledztwa dotyczcego relacji pomidzy rzdem Wielkiej Brytanii a kontrolowanym przez nazistowskie
Niemcy BIS. Rezultat dochodzenia wprowadzi Morgenthaua w stan skrajnego zdziwienia i zoci: sir
Norman z Banku Anglii przez cay czas zajmowa miejsce w radzie nadzorczej BIS. Faktycznie
reprezentanci instytucji bankowych ze Stanw Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji utrzymywali w
ramach BIS bliskie i przyjazne relacje z przedstawicielami pochodzcymi z kraju ich miertelnego wroga
- Niemiec. Te zaye stosunki przetrway a do koca wojny.
Dwa miesice po zdradzieckim ataku Japonii na Pearl Harbour, 5 lutego 1941 roku, Ameryka bya w
peni zaangaowana w wojn z Niemcami. W takiej sytuacji zadziwiajce jest, e niemiecki bank
centralny oraz rzd Woch wyraziy zgod na dalsze sprawowanie funkcji prezesa BIS przez
Amerykanina, Thomasa McKittricka, a do czasu zakoczenia wojny, a Rezerwa Federalna wci
utrzymywaa ze szwajcarsk placwk relacje biznesowe.
Brytyjska Partia Pracy przez cay czas nieufnie odnosia si do niejasnych powiza pomidzy Bankiem
Anglii a BIS, wielokrotnie domagajc si wyjanie od brytyjskiego Ministerstwa Skarbu. Ministerstwo

tumaczyo sytuacj tak: Nasz kraj ma wiele zyskw z udziau w BIS. Wszystkie rozwizania opieraj
si o midzyrzdowe umowy. Zerwanie stosunkw z tym bankiem nie odpowiada naszym ywotnym
interesom. Tak oto w czasie wojennej poogi, kiedy nawet midzypastwowe traktaty o neutralnoci
mogy by w kadym momencie odrzucone, ministerstwo skarbu twardo broni umowy pomidzy
midzynarodowymi bankami. Trudno ukry podziw dla prostolinijnej postawy Brytyjczykw wobec
prawa. Problemem jest jednak to, e w 1944 roku, gdy ostatecznie stao si jasne, i to Niemcy uzyskuj
zdecydowanie najwiksze korzyci z funkcjonowania BIS, brytyjska hojno musiaa zacz budzi
spore wtpliwoci.
Wiosn 1943 roku Thomas McKittrick, nie ogldajc si na osobiste bezpieczestwo, odwiedzi kraje
toczce wojn. Mimo e nie mia woskiego obywatelstwa, a nawet nie nalea do amerykaskiego
korpusu dyplomatycznego, rzd woski bez problemw wyda mu odpowiedni wiz. W czasie podry
do Rzymu, stolicy ogarnitego wojn kraju, McKittrick znajdowa si pod ochron tajnej policji
Himmlera. Nastpnie uda si do Lizbony, gdzie wszed na pokad szwedzkiego statku pyncego do
Ameryki. W kwietniu McKittrick przyby do Nowego Jorku, gdzie przeprowadzi konsultacje z zarzdem
Rezerwy Federalnej, by nastpnie, tym razem z paszportem amerykaskim w rku, uda si do stolicy
Niemiec, Berlint, wiozc urzdnikom niemieckiego banku centralnego cile poufne informacje finans-:
we i polityczne od amerykaskiej elity.
26 marca 1943 roku Jerry Voorhis, kongresman z Kalifornii, na posiedzeniu Kongresu postawi wniosek
o wszczcie dochodzenia w sprawie dziaa BIS, aby wreszcie zrozumie, dlaczego obywatel Stanw
Zjednoczonych zajmuje funkcj prezesa w banku zaprojektowanym i pracujcym na rzecz pastw Osi.
Ani amerykaski Departament Skarbu, ani sam Kongres nie wyraziy zainteresowania przeprowadzeniem
ledztwa.
W styczniu 1944 roku inny kongresman, John Main Coffee, oburzony owiadczy: rzd nazistowski
posiada warte 85 milionw frankw szwajcarskich w zocie rodki kapitaowe w BIS. Wikszo z
czonkw zarzdu tego banku to urzdnicy z partii nazistowskiej, a mimo to nasze amerykaskie
pienidze nie przestaj tam pyn148.
Wielu ludziom trudno byo zrozumie neutralno Szwajcarii na ogarnitym wojn kontynencie, podczas
gdy nawet mniejsze pastwa, takie jakie Belgia, Luksemburg, Norwegia czy Dania nawet jeli prboway
zachowa neutralno, byy miadone elaznymi podkowami nazistw. W istocie wyjanienia naley
szuka w funkcjonowaniu BIS, ktry znajdowa si wanie w Szwajcarii. Jego rzeczywistym zadaniem
byo poredniczenie w finansowaniu wojny i Niemiec przez brytyjskich i amerykaskich bankierw tak,
aby sama wojna potrwaa moliwie jak najduej.

20 lipca 1944 roku podczas konferencji w Bretton Woods w kocu pojawi si projekt likwidacji BIS.
Keynes i Harry Dexter White, tych dwch gwnych reyserw polityki finansowej, skaniao si ku
likwidacji BIS, biorc pod uwag jego wtpliw dziaalno podczas wojny. Niespodziewanie ich
postawa ulega raptownej zmianie. Amerykaski sekretarz skarbu Morgenthau mia okazj obserwowa,
jak zazwyczaj opanowany i dostojny Keynes, zdradzajc objawy silnego wzburzenia, z czerwon twarz i
drcym gosem, owiadcza, e jego zdaniem BIS powinien kontynuowa swoje prace a do momentu,
gdy powstanie nowy wiatowy fundusz walutowy i bank wiatowy. Stojca obok ona Keynesa rwnie
prbowaa zachci Morgenthaua do idei ma. Kiedy Keynes zrozumia, pod jak wielkim naciskiem
znajduje si Morgenthau, od ktrego domagano si rozwizania BIS, 'wycofa si, stwierdzajc, e by
moe kwestia zamknicia banku powinna zosta rozwaona w duszym okresie. Morgenthau trwa
jednak przy swoim stanowisku: im szybciej tym lepiej.
Pozbawiony zudze, zatroskany Keynes uda si do swojego pokoju i natychmiast zwoa spotkanie
brytyjskiej delegacji. Spotkanie trwao a do drugiej w nocy. Keynes osobicie sporzdzi Ust do
Morgenthaua, w ktrym domaga si kontynuowania dziaalnoci BIS.
Podczas odbywajcego si kolejnego dnia posiedzenia delegacja Morgen- thaua, ku zaskoczeniu
wszystkich,-zdoaa przegosowa rezolucj o likwidacji BIS. Dowiedziawszy si o tej decyzji,
McKittrickbyskawicznie wysa listy do Morgen- thaua i brytyjskiego ministra skarbu, kadc wielki
naci-1. na fakt, i po zakoczeniu wojny BIS wci bdzie mia do spenienia bardzo istotn rol,
dodajc, e w tym samym czasie rachunki banku nie mog zosta ujawnione. W rzeczywistoci od 1930
roku a do dzi rachunki te nie zostay ujawnione adnemu z rzdw.
Mimo e w stosunku do dziaa McKittricka w czasie wojny istniao wiele podejrze, to jednak wci
cieszy si on zaufaniem i poparciem wiatowych bankierw. W jaki czas pniej sam Rockefeller
nominowa go na stanowisko wiceprezesa Chase Manhattan Bank. BIS nie zosta rozwizany.
Po zakoczeniu wojny dziaalno BIS staa si jgszcze bardziej zakonspirowana. Okrelano go mianem
Klubu Rdzenia, tworzonego przez szeciu lub siedmiu gwnych bankierw z bankw centralnych
najwaniejszych pastw wiata. Naleeli do czonkowie rad nadzorczych Rezerwy Federalnej, Swiss
National Bank, Bundesbanku, Bank of Italy, Bank of Japan, Banku Anglii. Natomiast Bank of France,
podobnie jak banki centralne z pozostaych krajw, zostay wyczone z uczestnictwa w tym cisym
krgu.
Gwn ide przywiecajc dziaaniom Klubu Rdzenia jest odebranie rzdom pastw narodowych
jakiejkolwiek roli w procesie tworzenia polityki walutowej. Swiss National Bank jest bankiem
prywatnym wolnym od wszelkiej kontroli rzdowej. Bundesbank dziaa na podobnych zasadach i w

przypadku tak wanych krokw, jak np. zmiana stp procentowych, dziaa samodzielnie, bez ogldania
si na opinie innych. Jego prezes William Poole nawet odmawia przelotu rzdowym samolotem na
konferencje do Bazylei, wybierajc swoj wasn, luksusow limuzyn. Rezerwa Federalna, mimo i jest
w pewnym stopniu kontrolowana i ograniczana przez rzd, to w kwestiach takich, jak polityka walutowa,
jest cakowicie niezalena od Biaego Domu czy Kongresu. Bank Woch teoretycznie podlega kontroli
rzdu, ale jego prezes nigdy nie konsultuje z nim swoich decyzji. W1979 roku rzd Woch zagrozi
aresztem prezesowi Banku Woch, Paolo Baffiemu. Pod naciskiem midzynarodowych bankierw
ostatecznie wadze ustpiy. Sytuacja Banku Japonii przedstawia si na tym tle do wyjtkowo,
wszelako po pkniciu japoskiej baki spekulacyjnej na rynku nieruchomoci wiatach osiemdziesitych
XX wieku dziaania japoskiego Ministerstwa Finansw wobec banku centralnego zostay okrelone
mianem przestpczych, a samo ministerstwo uznane za gwnego winnego nieszcz, ktre spady na
japosk gospodark. Bank Japonii wykorzysta t sytuacj i cakowicie uwolni si spod rzdowej
kontroli. Rzd Wielkiej Brytanii bardzo uwanie przyglda si Bankowi Anglii, ktrego prezes, zawsze
uwaany za wpywow osobisto i mistrza podstpw, wchodzi w skad elitarnego Klubu Rdzenia.
Inaczej rzecz si ma w wypadku Banku Francji, ktry postrzegany jest jako marionetka rzdu i z tego
wzgldu trzymany poza elitarnym krgiem.
Stiglitz cakowicie odrzuca teori spiskow - podobnie zreszt jak wikszo pracownikw, w tym
ekonomistw, zatrudnionych w MFW, wcznie z pracujcymi tam Chiczykami. Wszyscy oni przecz
istnieniu spisku, ktry miaby determinowa ich prac. W rzeczywistoci, patrzc z operacyjnego punktu
widzenia, caa wykonywana w MFW praca wydaje si mie charakter cile naukowy. Kada liczba,
statystyka pochodzi z okrelonego rda, kada metoda obliczeniowa oparta jest na naukowych
analizach, kade sformuowane rozwizanie odwouje si do znanych z historii przypadkw, gdy jego
zastosowanie zakoczyo si sukcesem. Byoby wysoce niesprawiedliwe sugerowa, e przecitny dzie
pracy osoby zatrudnionej w MFW wypeniony jest spiskami i intrygami. Nie ma raczej wtpliwoci, e
gdyby zastpi jakiegokolwiek pracownika innym, doszedby on do takich samych matematycznych
wylicze i zbienych rozwiza.
I na tym wanie polega nadzwyczajno tej wyrafinowanej konstrukcji! Jej szczegowy sposb
funkcjonowania jest przejrzysty, oparty o metody naukowe i praktycznie pozbawiony wad. Prawdziwy
spisek pojawia si dopiero na poziomie formuowania polityki. Najlepszym ilustrujcym to przykadem
s uderzajce rnice rezultatw transformacji gospodarczej w Polsce i byym Zwizku Radzieckim.
Profesor Uniwersytetu Haryarda Jeffrey Sachs, George Soros, poprzedni prezes Rezerwy Federalnej Paul
Volcker, wiceprezes Citibanku Anno Ruding wsplnie przyrzdzili owo lekarstwo - terapie

wstrzsow. Soros w nastpujcy sposb podsumowa t metod leczenia:

Wziem pod uwag fakt, e zmiany w systemie politycznym mog doprowadzi do poprawy sytuacji
gospodarczej. Polska bya miejscem, gdzie warto byo sprbowa. Przygotowaem szeroki wachlarz
naprawczych rodkw gospodarczych, ktrych trzy podstawowe to: twarda polityka monetarna, korekta
strukturalna i przegrupowanie dugu. Uwaaem, e rwnoczesna realizacja tych celw bdzie atwiejsza
ni rozoenie tego procesu w czasie. Byem obroc wymiany dugu makroekonomicznego na
udziay150.
W rezultacie podczas przeprowadzanej w Polsce terapii szokowej zarwno amerykaski Departament
Skarbu, jak i midzynarodowi bankierzy ofiarowali znaczce i realne wsparcie, jeli chodzi o
finansowanie. Dziki wielkiej transfuzji pienidzy polska terapia szokowa zakoczya si pozornym
sukcesem.
Przysza kolej na syberyjskiego niedwiedzia. Wpierw ekonomiczni chirurdzy pooyli go na stole
operacyjnym, dokonujc cicia otwierajcego jego jam brzuszn, a zaraz potem wczeniej obiecana
amerykaska pomoc i finansowa transfuzja ze strony midzynarodowych bankierw zostay nagle
wstrzymane. mier pacjenta bya nieunikniona. Trudno si dziwi, e profesor Sachs gono broni si
przed niesprawiedliwymi oskareniami, wszak przypadek Polski potwierdza skuteczno jego metody
operacyjnej, ale doszo do wypadku - chory niedwied zarycza w miertelnej konwulsji.

Midzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank wiatowy.

Mwi si o nadzwyczajnej arogancji Midzynarodowego Funduszu
Walutowego. Powiada si, e Midzynarodowy Fundusz Walutowy nigdy
nie prbowa nawet wsucha si w gos szukajcych jego pomocy pastw
rozwijajcych si; e polityka Midzynarodowego Funduszu Walutowego
jest tajna i niedemokratyczna. Mwi si, e stosowana przez Fundusz
gospodarcza metoda leczenia bardzo czsto prowadzi do zaostrzenia
istniejcych problemw: od rozwoju do stagnacji, od stagnacji do recesji.
Wszystko to prawda. Od 1996 do wrzenia 2000 roku peniem funkcj
Gwnego Ekonomisty Banku wiatowego, bdc wiadkiem
najostrzejszych od ponad pwiecza kryzysw gospodarczych (kryzys
azjatycki, kryzys w Ameryce Poudniowej, kryzys finansowy w Rosji). Na
wasne oczy widziaem jak Midzynarodowy Fundusz Walutowy oraz
Departament Skarbu USA postpuj w czasie wspomnianych kryzysw. I
nie mogem wyj z osupienia.

Joseph Stiglitz, byy Gwny Ekonomista Banku wiatowego122

Joseph Stiglitz, penic funkcj Gwnego Ekonomisty Banku wiatowego, na rocznym forum Banku
wiatowego i Midzynarodowego Funduszu Walutowego wygosi mow ostro i otwarcie krytykujc te
dwie najwiksze midzynarodowe instytucje finansowe. Po tym wydarzeniu Stiglitz zosta zmuszony do
odejcia na emerytur przez prezesa Banku wiatowego, Jamesa Wolfensohna. Faktycznie to nie
Wolfensohn wyrzuci Stiglitza, lecz amerykaski sekretarz skarbu Lawrence Summers. Stany
Zjednoczone posiadaj 17 procent udziaw w Banku wiatowym, co daje im prawo weta w przypadku
nominowania lub odwoywania prezesa banku - a to de facto oznacza kontrol nad pracami banku.
Summers, zmczony i zniechcony dziaaniami Stiglitza, nie by go w stanie duej znosi. Proponowa
nawet, aby nie sugerowa mu dyskretnie emerytury, ale po prostu otwarcie go wyrzuci, tym samym
poniajc.
W 2001 roku Stiglitz zosta laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, wci te peni funkcj
gwnego doradcy ekonomicznego prezydenta Clintona.Problemem nie by brak odpowiedniej wiedzy
549

Joseph Stiglitz, The Tnsider: What I Learned at the World Econornic Crisis, The New Repu- blic kwiecie 2000.

ekonomicznej Stiglitza, lecz jego postawa polityczna, a gwnie negatywny stosunek to promowanej i
houbionej przez midzynarodowych bankierw globalizacji. Jego krytyka i wiedza na temat dziaa
dwch midzynarodowych instytucji finansowych oparta jest o materiay z pierwszej rki. Sk w tym czego nie by w stanie poj Stiglitz - e faktyczna misja tych dwch instytucji polega wanie na
pitrzeniu problemw i odpowiednim wykorzystywaniu ich. Faktycznie sukces polskiej terapii
szokowej by puapk, a spisek mia miejsce na poziomie tworzenia polityki, nie za na poziomie
operacyjnym, co byli w stanie zrozumie jedynie profesorowie Sachs i Stiglitz.
Na

pocztku

projektowania

systemu

Bretton

Woods

gwnym

celem

stworzenia

obu

midzynarodowych instytucji finansowych byo zapewnienie dolarowi dominujcej pozycji wrd

wiatowych walut. Zamys midzynarodowych bankierw dotyczcy likwidacji standardu zota zosta
zrealizowany w trzech etapach. W 1933 roku Rooseyelt zlikwidowa tradycyjny standard zota, pniej
zastpiono bezporedni system wymiany zota (Dollar Gold Standard) na poredni system wymiany zota
na dolara (Gold Exchange Standard), w ten sposb koczc pierwszy etap likwidacji standardu zota. W
wiatowym obiegu rynkowym zagraniczni posiadacze rezerw dolarowych wci posiadali prawo
wymiany dolara na zoto. System z Bretton Woods poszed o krok dalej, wykorzystujc wymian
dolarow Dollar Exchange Standard do zastpienia poredniej wymiany dolara na zoto, w ten sposb
wic waluty wiatowe z dolarem, a dolara ze zotem. Tylko zagraniczne banki centralne mogy teraz
dokonywa wymiany dolarw na zoto, ktre w kolejnym korku zostao wyrzucone z obiegu walutowego.
W ten sposb zakoczono drugi etap likwidacji standardu zota.
Midzynarodowy Fundusz Walutowy oraz Bank wiatowy znajduj si pod kontrol Stanw
Zjednoczonych. MFW jest rwnie solidn podpor dla pastw europejskich. Aby nie dopuci do
wymknicia si sytuacji spod kontroli, amerykaski Departament Skarbu zaprojektowa system, dziki
ktremu pewne zapisy i artykuy mog zosta przyjte bd zmienione jedynie wwczas, kiedy opowie
si za nimi ponad 85 procent gosujcych. Tak wic 17 procent gosw, ktre posiada amerykaski
Departament Skarbu, jest ekwiwalentem prawa weta. W Banku wiatowym amerykaski sekretarz skarbu
wybiera osob prezesa banku, a w sytuacji cakowitej kontroli prawa do nominowania kadr, tylko w
niewielu przypadkach stosowany jest prg 85 procent gosw aprobujcych, w ten sposb poprawiajc
efektywno pracy. Mamy tu do czynienia z dokonujc si na poziomie administracyjnym gr midzy
projektem formuowania polityki ograniczeniami proceduralnymi.
Gwny projektant systemu z Bretton Woods, Keynes, stworzy jeszcze jedn nadzwyczajn ide, tzw.

specjalne prawa cignienia123, ktrych zadaniem byo stworzenie ramy dla przyszej wiatowej waluty.
Owe prawa byy papierowym zotem, majcym funkcjonowa jako remedium na trwajc od duszego
czasu sytuacj przerostu wydatkw nad przychodami, ktra doprowadzia do materialnego deficytu zota.
By to niespotykany dotd w historii ludzkoci wynalazek. Sztuczne uregulowanie wielu papierowych
walut, ktre nigdy nie doznaj dewaluacji i maj by ekwiwalentem zota, cho nigdy nie bdzie ich
mona na zoto wymieni. Ten pomys pojawi si w Ameryce w 1969 roku, podczas ostrego kryzysu
wypat zota, jednak nie by w stanie uchroni przed upadkiem potwierdzonego midzynarodowymi
zobowizaniami standardu wymiany midzy ' dolarem i zotem. Po upadku systemu z Bretton Woods,
specjalne prawa cignienia zostay przedefiniowane na koszyk wymiany powizanych walut. A do
dzi, w wymylony i sformuowany przez Keynesa w latach czterdziestych pomys wiatowej waluty,
wci nie jest specjalnie uyteczny.
Kiedy w 1971 roku Nixon ogosi odejcie od sytemu wymiany zota na dolara, historyczna misja
Midzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku wiatowego faktycznie dobiega koca. Jednake
midzynarodowi bankierzy bardzo szybko znaleli dla tych instytucji now rol: pomoc krajom
rozwijajcym si w przeprowadzaniu globalizacji.
Przed swoim odejciem Stiglitz zabra z Banku wiatowego i Midzynarodowego Funduszu Walutowego
spor liczb tajnych dokumentw. Dokumenty te pokazuj, e MFW da od pastw ubiegajcych si o
szybk pomoc podpisania tajnej umowy skadajcej si ze 111 artykuw. Wrd nich znajdoway si
zobowizania do wyprzeday kluczowych aktyww, takich jak instalacje wody pitnej, elektrownie, gaz,
linie kolejowe, firmy telekomunikacyjne, ropa naftowa, banki itd. Kraje otrzymujce pomoc musiay
zobowiza si do przeprowadzenia serii radykalnych i niszczycielskich dziaa gospodarczych.
Rwnoczenie w Banku Szwajcarii otwierano konta dla politykw ze wspomaganych krajw, na ktre
transferuje si setki milionw dolarw tytuem odwzajemnienia si. Gdyby politycy krajw
rozwijajcych si odrzucili t umow, oznaczaoby to cakowite zamknicie dla ich kraju kredytw na
midzynarodowym rynku finansowym. Oto wytumaczenie, dlaczego midzynarodowi bankierzy s tak
oburzeni pozbawionym dodatkowych warunkw poyczkami, jakich pastwom Trzeciego wiata
udzielaj ostatnio Chiny, oferujce tym pozbawionym dotd innej drogi krajom nowy wybr.
Stiglitz ujawni, e wszystkie kraje oczekujce pomocy otrzymuj t sam recept:
Lekarstwo numer jeden: prywatyzacja. Bardziej waciwe byoby tu okrelenie powszechne

123 Midzynarodowa jednostka rozrachunkowa, umowna jednostka monetarna, majca charakter pienidza
bezgotwkowego, czyli istniejcego wycznie w postaci zapisw ksigowych na bankowych rachunkach
depozytowych (przyp. tum.).

korumpowanie. Przywdcy pastw-odbiorcw pomocy musz jedynie wyrazi zgod na wyprzeda po

niskich cenach aktyww pastwowych, by w ten sposb otrzyma dziesicioprocentow prowizj , ktra
w caoci j est przelewana na ich tajne konta w bankach szwajcarskich. Uyjmy sw samego Stiglitza:
mona zobaczy, jak szeroko otwieraj im si oczy na widok gigantycznych przeleww wysokoci
kilkuset milionw dolarw. Rosyjsk prywatyzacj, bdc chyba najwiksz akcj korupcyjn na
wiecie, amerykaski Departament Skarbu okrela mianem doskonaej okazji. Nie byo wane, czy
wybory s uczciwe, czy nie - chodzio tylko o to, eby pienidze dotary do Jelcyna.
Stiglitz nie jest autorem podatnym na teorie spiskowe - jest raczej wierny kryteriom pracy naukowej,
jednak nawet on nie mg obojtnie przej obok danych mwicych o tym, e niemajca dotd
odpowiednika w historii korupcja w Rosji, ktra doprowadzia do spadku jej PKB o prawie poow,
spychajc cay kraj w stan gbokiej recesji, bya wynikiem dziaa i trikw Banku wiatowego | oraz
amerykaskiego Departamentu Skarbu.
Lekarstwo numer dwa: liberalizacja rynku kapitaowego. Z teoretycznego punktu widzenia liberalizacja
kapitaowa oznacza, e kapita moe swobodnie napywa i odpywa. Ale realia kryzysu azjatyckiego
czy kryzysu finansowego w Brazylii pokazuj, e kapita napywa swobodnie, by spekuowa: i podbija
ceny nieruchomoci czy ceny akcji na giedzie. Tu przed nadejciem kryzysu, kapita zwyczajnie
odpywa. Okrelone przez Stiglitza mianem gorcych pienidzy kapitay spekulacyjne zawsze uciekaj
pierwsze, podczas gdy rezerwy walutowe kraju bdcego ofiar katastrofy w cigu kilku dni, a nawet
godzin zostaj wyssane do sucha. MFW podaje pomocn do, jest to jednak obwarowane spenieniem
konkretnych warunkw, do ktrych naley midzy innymi usztywnienie polityki pieninej i
podniesienie stopy procentowej do absurdalnych wysokoci - 30,50 czy 80 procent. W ten sposb
wysokie odsetki bezlitonie niszcz ceny nieruchomoci, zdolnoci produkcyjne przemysu, wysysajc
nagromadzony w spoeczestwie przez dugi czas majtek.
Lekarstwo numer trzy: rynek dyktuje ceny. Na wp ywy kraj, ofiara katastrofy gospodarczej, zostaje
wepchnity przez MFW do kolejnego doka. MFW ponownie wymusza podwyk cen na podstawowe
artykuy konsumpcyjne, takie jak ywno, woda pitna, gaz itd. Ostateczny rezultat atwo sobie
wyobrazi - wielkie manifestacje spoeczne, przemoc, zamieszki. W 1998 roku w Indonezji MFW
doprowadzi do likwidacji subsydiw na ywo i paliwa, co przynioso skutki w postaci wielkich,
penych przemocy wstrzsw politycznych. Wzrost ceny wody w Boliwii doprowadzi do zamieszek w
miastach. W Ekwadorze, szybko rosnca cena gazu zaowocowaa spoecznym chaosem. Wszystkie te
zdarzenia zostay wczeniej zaplanowane przez midzynarodowych bankierw. Uywajc ich argonu,
mona nazwa to niepokojem spoecznym. w niepokj ma t wielk zalet, e gdy nadchodzi,

kapitay, niczym wystraszone ptaki, rozpierzchaj si na wszystkie strony, pozostawiajc jedynie rodki
trwae o bardzo niskiej cenie, czekajce na poknicie przez oczekujcych z rosncym apetytem
bankierw.
Gdy pierwszy wybrany w demokratycznych wyborach prezydent Etiopii zaakceptowa pomoc MFW dla
jego ogarnitego kryzysem kraju, zosta zmuszony do deponowania otrzymywanych transz pomocy na
rachunkach bankowych amerykaskiego Departamentu Skarbu. Mg jedynie pobiera skromne odsetki
w wysokoci czterech procent, bdc zarazem zmuszonym wpaca do Banku wiatowego wysokie 12
procent odsetek od poyczek zacignitych na ratowanie umierajcych z godu ludzi. Gdy prezydent
baga Stiglitza, by uruchomi rodki pomocowe zgromadzone w MFW i Banku wiatowym na ratunek
w czasie katastrofy, Stiglitz odmwi. A poniewa takie dowiadczenie j est wyzwaniem dla ludzkiego
miosierdzia, Stiglitz ostatecznie nie by w stanie duej znosi tych tortur i znalaz si poza MFW.
Lekarstwo numer cztery: strategia redukcji biedy - wolny handel. W takich okolicznociach Stiglitz
przyrwna wolny handel promowany przez WTO do wojny opiumowej. Niechtny by zwaszcza
zapisom o ochronie praw wasnoci intelektualnej, ktre, obok taryf celnych, zmuszaj do pacenia
zachodnim firmom farmaceutycznym za wszystkie dostarczane lekarstwa, co, jego zdaniem, byo
rwnoznaczne z wydawaniem wyroku mierci na cae populacje i cakowite lekcewaenie ludzkiego
ycia. Stiglitz sdzi przy tym, e MFW, Bank wiatowy i WTO s jedynie rnymi tablicami
zawieszonymi na tej samej instytucji. Twarde warunki dla otwierajcych si rynkw, ktre narzuca
MFW, znacznie przewyszaj biurokratyczne rygory WTO151.
W wydanej w 2004 roku ksice Confessions ofan Economic Hit Man124 znale mona kontynuacj i
uzupenienie pogldw Stiglitza. Jej autor, John Perkins, na podstawie wasnych dowiadcze, ksztatuje
i szczegowo opisuje ca histori niejawnej, tajnej wojny finansowej prowadzonej przez
midzynarodowych bankierw przeciw krajom rozwijajcym si. Sam Perkins jeszcze pod koniec lat
szedziesitych XX wieku zosta zwerbowany przez najwiksz amerykask instytucj szpiegowsk
NSA (National Security Agency). Po przejciu wielu testw, zosta uznany za nadzwyczaj
odpowiedniego kandydata na ekonomicznego zabjc. W celu ukrycia jego prawdziwej tosamoci,
znana midzynarodowa firma inynie - ryjna zatrudnia go na stanowisku pierwszego ekonomisty,
wysyajc nastpnie do rnych krajw wiata, by tam dokonywa aktw ekonomicznych zabjstw. W
przypadku, gdyby plan si nie powid, wyszed na jaw, kraj, przeciw ktremu skierowana bya owa
dziaalno, mg jedynie zrzuci win za przestpstwo na chciwo prywatnych firm.

124 Wyd. poi Hit Man. Wyznania ekonomisty od brudnej roboty, tum. E. Czajkowski, Warszawa 2006.

Opowie Perkinsa koncentruje si gwnie wok pobierania przez kraje rozwijajce si ogromnych
kredytw z Banku wiatowego. Dug mia znacznie przewyszy rzeczywiste potrzeby tych krajw, aby
istniaa gwarancja, e jego spata nigdy nie bdzie moliwa. W celu zwabienia sprawujcych wadz
politykw w puapk, wypacano wynoszce setki milionw dolarw gotwk apwki. W chwili, gdy
dug by niemoliwy do spacenia, przedstawiciele midzynarodowych bankierw z Banku wiatowego i
MFW domagali si zwrotu tego ociekajcego wie krwi, zalegego funta misa, domagajc si
sprzeday wanych aktyww pastwowych, systemu wodocigw, gazu naturalnego, energii
elektrycznej, transportu, komunikacji itd. Kiedy praca ekonomicznego zabjcy nie przynosia efektw,
CIA wysyaa prawdziwych zabjcw, szakale, by dokonali morderstw na przywdcach krajowych.
Jeliby i szakale zawiody, ostateczn metod byo uruchomienie machiny militarnej i rozpoczcie
wojny.
W1971 roku Perkins zosta wysany do Indonezji, gdzie z sukcesem wykona misj ekonomicznego
zabjcy, doprowadzajc Indonezj do gigantycznego zaduenia. W jaki czas pniej pojawi si w
Arabii Saudyjskiej, gdzie nadzorowa operacj odzyskiwania petrodolarw, co w przyszoci odegrao
znaczc rol przy odejciu Arabii Saudyjskiej od stanowiska pastw OPEC, umoliwiajc Kissingerowi przekonanie jej do tego kroku. Perkins wysyany by do Iranu, Panamy, Ekwadoru, Wenezueli,
osigajc wiele nadzwyczajnych sukcesw w pracy.
Atak z 11 wrzenia 2001 roku bolenie uzmysowi Perkinsowi, e Stany Zjednoczone s znienawidzone
w wiecie wanie z powodu owych nadzwyczajnych osigni ekonomicznych zabjcw. Perkins
znalaz w sobie do siy, by powiedzie prawd. Wielkie domy wydawnicze w Nowym Jorku obawiay
si publikacji jego pamitnikw z uwagi na ich wybuchow tre. Historie, ktre Perkins opisa w
ksice, bardzo szybko rozeszy si wrd czonkw wewntrznego krgu. Jedna ze znanych firm
midzynarodowych zaproponowaa mu bardzo dobrze patn posad na zimnej awie - warunkiem tej
legalnej apwki bya rezygnacja z publikacji ksiki. Jednak w 2004 roku, na przekr naciskom i
ryzyku, Perkins w kocu opublikowa swoj ksik, ktra w cigu jednej nocy wesza na szczyty list
bestsellerw w Stanach Zjednoczonych. Jednake prac Perkinsa, wbrew woli autora, opublikowano w
formie quasi-powieciowej, gdy wydawnictwo obawiao si, e publikacja rzeczywistych zapiskw i
dziennikw autora w nieunikniony sposb doprowadziaby je do trudnej do wyobraenia katastrofy125.
[Polska wersja: Hitman. Wyznania ekonomisty od czarnej roboty. Dodatkowe teksty zwizane z
Perkinsem mona poczyta tutaj]
125

Ibid.

Elita rzdzca wiatem.

Najlepiej, abymy samodzielnie budowali w wieowiec wiatowego
porzdku. W celu zakoczenia [pracy] suwerennych pastw narodowych,
mona wykorzysta metod stopniowego ich poykania, kawaek po
kawaku. W ten sposb osigniemy nasz cel znacznie szybciej, ni
gdybymy trwali przy starych metodach.

Richard Gardner, 1974 rok126

16 lipca 1992 roku, na swojej konwencji Partia Demokratyczna zaakceptowaa Billa Clintona jako
oficjalnego kandydata w zbliajcych si wyborach prezydenckich. Clinton pompatycznym tonem
wygosi wypran z wszelkiej oryginalnoci mow o solidarnoci, marzeniach, obywatelach i pastwie.
Jednak pod sam koniec niespodziewanie wspomnia o swoim mistrzu z czasw studenckich na
Uniwersytecie Georgetown, sawnym amerykaskim historyku Carrolu Quigleyu i wpywie jego prac na
swoj osob. Co wicej, porwna go z wpywem, jaki wywar na prezydent Kennedy127. W nastpnych
latach, podczas swej prezydentury, Clinton wielokrotnie wspomina nazwisko Quigleya. C takiego
uczyni Quigey jakie idee gosi, e tak gboko zapisa si w pamici Clintona?
Ot profesor Carroll Quigey prowadzi prac badawcz nad problemem wadzy i prestiu w tajnej,
elitarnej brytyjsko-amerykaskiej grupie rzdzcej. Sdzi, e owa grupa posiada decyduj cy wpyw w
rozstrzyganiu praktycznie kajej wanej sprawy na wiecie. Mwic wprost, profesor Quigley by
naukowcem poszcym istnienie teorii spiskowej.
Quigley by absolwentem Uniwersytetu Harvarda, przez pewien czas pozostawa czonkiem think-tanku
Instytutu Brookingsa, p.- tcowa w Departamencie Obrony Departamencie Marynarki Wojennej, a take
mia poufne kontakty z wieloma oficerami CIA. Stajc si czowiekiem krgu wadzy, Quigley zetkn
si z wielk liczb tajnych akt i dokumentw. Nie by przeciwny idei wiata, o ktrego losach
decydowaaby nieliczna anglo-amerykaska elita, mia jedynie zastrzeenia do niektrych stosowanych
przez ni metod. Kiedy jednak jego badania staway si coraz bardziej dociekliwe, zosta wyeliminowany
przez uczonych z tzw. gwnego nurtu. Innym tego powodem by fakt, i Quigley w cigu 20 lat swojej
pracy zetkn si z gigantyczn liczb cile tajnych dokumentw. W rd amerykaskich historykw

126
1=4

Foreign Affairs kwiecie 1974.

Bill Clinton, przemwienie na narodowej konwencji Demokratw, Nowv Jork, 16 lipca 1992.

prno by szuka drugiej osoby, ktra miaaby okazj powtrzy jego badania, tak wic rzadko
znajdowali si historycy rzucajcy wyzwanie jego pracom, a dopki jego wykady, ksiki i artykuy nie
stanowiy zagroenia dla sprawujcych wadz, elita nie widziaa potrzeby ruszania Quigleya.
Quigley traktowa brytyjskie Royal Society for International AfFairs, CFR, Klub Bilderberg, Komisj
Trjstronn jako fundamentalne instytucje, za pomoc ktrych wiatowa elita steruje rozwojem sytuacji
na wiecie. Sama CFR ma okoo 3600 czonkw i moe by uznana za rodzaj centralnej szkoy
partyjnej. Akces do tego stowarzyszenia jest rwnoznaczny z wkroczeniem do wielkiego wiata
amerykaskiej polityki, a zarazem moliwoci stania si jednym z twrcw przyszej polityki
wiatowej. Klub Bilderberg grupuje gwnie elit europejsk, podczas gdy majca 325 czonkw
Komisja Trjstronna skada si gwnie z przedstawicieli japoskiej i azjatyckiej wadzy. Gwni
czonkowie amerykaskiej CFR bardzo czsto nale rwnie do innych stowarzysze. Wrd czonkw
tych elitarnych grup, majcych istotny wpyw na losy wiata, mona znale takie osoby, jak: byy
sekretarz stanu USA Henry Kissinger, czonkowie komitetu J.P. Morgan International -David
Rockefeller, Nelson Rockefeller, brytyjski ksi Filip, Robert McNamara - sekretarz obrony w
administracji Kennyedy ego, a nastpnie prezes Banku wiatowego, brytyjska premier Margaret
Thatcher, byy francuski prezydent (gwny propagator i twrca konstytucji europejskiej) Valery Giscard
DEstaing, amerykaski sekretarz obrony Donald Rumsfeld, byy amerykaski gwny doradca do spraw
bezpieczestwa Zbigniew Brzeziski oraz prezes Rezerwy Federalnej Alan Greenspan. Wrd nich
znajdowa si rwnie wielki mistrz z pierwszego pokolenia - Keynes. Natomiast rzeczywistymi szefami
tych grup, sterujcymi nimi z tylnego siedzenia, s najwaniejsi bankierzy tego wiata. Dla przykadu,
rodzina Rothschildw wielokrotnie przewodniczya obradom Klubu Bilderberg, natomiast zjazdy z lat
1962 i 1973, odbywajce si w szwedzkim kurorcie Saltsjo- baden, prowadzone byy przez rodzin
Warburgw.
Studiujcy Clinton, syszc wskazwki swojego mistrza Quigeya, szybko uwiadomi sobie, e jeli
pragnie by kim w wiecie polityki, indywidualne wysiki i zalety nic nie znacz. Tylko poprzez wejcie
do krgu ludzi wadzy moliwe jest osignicie granic, gdzie sprzyjajcy wiatr sw si unosi mnie
ponad poziom chmur.
Tak jak mona byo przewidzie, Clinton przystpi do Komisji Trjstronnej oraz CFR, a take do
organizacji zwanej Rhodes Scholar, prowadzcej wyspecjalizowany proces szkolenia gwnych
funkcjonariuszy przyszego wiatowego rzdu. Clinton wstpi do CFR w 1989 roku. W roku 1991
wybrany na gubernatora Arkansas Clinton pojawi si na zwoanej w Niemczech konferencji Klubu

Bilder- berg128. Wystarczy tylko rok, by mao znany, pozbawiony dorobku politycznego gubernator z
peryferyjnego Arkansas, niespodziewanie zdoa pobi w wycigu do prezydentury znanego na cay wiat
Busha seniora. Nic dziwnego, e Clinton nigdy nie zapomnia wskazwek mistrza, ktre poj a nadto
gboko.
Klub Bilderberg.
Gdybymy przez te wszystkie lata ujawniali opinii publicznej nasze
dziaania, nie mielibymy moliwoci tworzenia planu rozwoju dla wiata.
Jednak wiat staje si coraz bardziej skomplikowany, a zarazem coraz
blisza jest faza powoania rzdu wiatowego. Nowa realna wadza
polityczna, wykraczajca poza suwerenne pastwa narodowe, zostanie
zbudowana z elity intelektualnej i midzynarodowych bankierw, co z
pewnoci bdzie znacznie lepsze ni dotychczasowa, trwajca od stuleci
wadza pastwowa.

David Rockefeller, 1991 rok129

Nazwa Klubu Bilderberg pochodzi od jednego z holenderskich hoteli. Klub zosta zaoony przez ksicia
Bernarda w 1954 roku i by midzynarodow kopi amerykaskiej CFR, grupujc europejsk i
amerykask elit finansow, politykw, wielkich przedsibiorcw, potnych magnatw medialnych i
sawnych naukowcw. Kady z czonkw klubu by kolejno wyselekcjonowany przez rodziny
Rothschildw i RockefeEerw. Wielu z czonkw klubu rwnoczenie naleao bd naley do innych
tego typu organizacji, takich jak CFR, Pilgrims Society, Round Table czy Komisja Trjstronna. Klub
Bilderberg zawiera w sobie praktycznie wszystkie opiniotwrcze instytucje Unii Europejskiej. Jego
ostatecznym celem jest sformowanie rzdu wiatowego157.
Najbardziej rzucajc si w oczy charakterystyczn cech tej organizacji jest jej tajemniczo. Centrala
Klubu Bilderberg znajduje si w Leiden, w zachodniej Holandii, posiada wasny numer telefonu, ale ju
brakuje jej strony internetowej. Niewielka grupka detektyww, na przykad brytyjski detektyw Tony
Gosing czy jego amerykaski odpowiednik James Tucker, dopiero dziki olbrzymim wysikom zdoaa

128
129

Marc Fisher, Washington Post. 27 stycznia 1998.

Pepe Escobar, BilderbergStrikes A.gain, Asia Times 10 maja 2005.

zdoby informacje dotyczce adresu i wewntrznego programu konferencji klubu. Historyk Pierre de
Villemarest oraz dziennikarz William Wolf wsplnie opi likowali ksik zatytuowan Facts and
Chronicles Denied to the Public. W dwch tomach autorzy opisali tajn histori budowy rozwoju klubu.
Beligijski socjolog Geoffrey Geuens We wszystkich swoich pracach powica Klubowi Bilderberg
przynajmniej jeden rozdzia*.
Byy zastpca przewodniczcego Komisji Europejskiej, czonek Klubu Bilderberg Etienne Dyignon
wytrwale tumaczy: to nie jest spisek kapitalistw pragncych kontrolowa wiat. Rektor Francuskiego
Instytutu Spraw Midzynarodowych, uczestniczcy w spotkaniach Klubu Bilderberg od prawie
trzydziestu lat, Thierry de Montbrial twierdzi, e jest to tylko zwyka organizacja towarzyska. Dla
przykadu, w 2002 roku media przekazay oficjaln relacj ze spotkania klubu: , Jedyn form
dziaalnoci klubu s odbywajce si tylko raz na rok spotkania, na ktrych nie s podejmowane adne
rezolucje, nie odbywaj si gosowania, nie s publikowane adne owiadczenia czy programy
polityczne. Klub Bilderberg to tylko elastyczna, pena ycia, nieoficjalna, maa konferencja
midzynarodowa. Jej uczestnicy na forum konferencyjnym wypowiadaj jedynie wasne opinie, czsto
bardzo rne, tak by zwikszy stopie wzajemnego zrozumienia.
Brytyjski historyk Will Hutton uwaa, e osigane kadorazowo podczas obrad klubu wsplne
stanowisko jest w istocie preludium do kreowania polityki wiatowej. Jego opinia j est bliska prawdzie.
Podj te przez klub decyzj e bardzo szybko staj si obowizujcym kierunkiem dla Grupy G8, MFW i
Banku wiatowego.
W obliczu Klubu Bilderberg media zawsze milkn niczym sposzone owce. W 2005 roku Financial
Times, pragnc by pierwsz powan gazet, ktra podjaby si tego tematu, rozwaa na swoich
amach najwaniejsze teorie spiskowe. Wniosek by taki, e kady, kto ma jakiekolwiek wtpliwoci czy
pytania odnonie do ludzi nalecych do najpotniejszych klubw na wiecie, zostaje wymiany jako
gosiciel spiskowej teorii dziejw. Brytyjscy parlamentarzyci, amerykascy decydenci oraz czonkowie
Klubu Bilderberg zgodnie twierdz, e w klub jest jedynie miejscem, w ktrym dyskutuje si o
pewnych problemach, forum, gdzie kady uczestnik ma prawo do swobodnego wyraenia swojej
opinii.
F. William Engdahl w swojej pracy A Century of War: Anglo-American Oil Politics and the New World
War szczegowo opisuje konferencj Klubu Bilderberg w Szwecji w 1973 roku, o ktrej praktycznie
nikt nie wiedzia. W pierwszych latach po rozpadzie systemu z Bretton Woods, pozycji dolara
amerykaskiego na rynkach wiatowych grozi bezprecedensowy kryzys. Po zniesieniu zalenoci dolara
od zota, jego warto i reputacja zostay zerwane niczym sznurek utrzymujcy latawiec, ktry unosi si

bezadnie pord wiatowej burzy finansowej. W tym czasie midzynarodowi bankierzy byli bardzo
daleko od zakoczenia prac nad stworzeniem wsplnej, wiatowej waluty.
Aktualnie istnieje ju szczegowa monografia klubu Bilderberg autorstwa hiszpaskiego dziennikarza
ledczego Daniela Estulina, Prawdziwa historia klubu Bilderberg, tum. M. Wyrwas-Winiewska,
Warszawa 2010 (przyp. red.).
Powsta chaos na rynku pomysw i idei, a gdy w 1969 roku wprowadzono z wielk pomp specjalne
prawa cignienia, na midzynarodowych rynkach finansowych nie byo nikogo zainteresowanego
poszukiwaniem informacji ni ich temat. Sytuacja wymykaa si spod kontroli. W 1973 roku
midzynarodo wi bankierzy przeprowadzili pilne konsultacje podczas konferencji Klubu Bilderberg,
prbujc znale remedium na pogarszajc si sytuacj finansow na wiecie i zamierzajc (nie
pierwszy zreszt raz) podj pilne kroki w celu uratowania zaufania do dolara. Amerykaski strateg
finansowy Walter Levy zaproponowa zaskakujcy i odwany plan: wzrost wiatowego wydobycia ropy
o 400 procent, a nastpnie wycignicie z tego maksymalnych zyskw.
W konferencji wzio udzia 84 przedstawicieli korporacji naftowych i wielkich firm finansowych.
Przedstawiony przez Engdahla wniosek by nastpujcy:
Celem zgromadzonych tu wanych osobistoci byo wykorzystanie posiadanej potgi z korzyci dla
amerykaskiego systemu finansowego i dolara, doprowadzajc do rwnowagi, a nastpnie jego
umocnienia. Aby cel w osign, uczestnicy postanowili wykorzysta bro, do ktrej ywili gbokie
zaufanie - prawo do kontroli poday wiatowej ropy. Polityka Klubu Bilderberg polegaa na
doprowadzeniu do wstrzymania transportw ropy, co miao doprowadzi do wzrostu jej cen. Od roku
1945, zgodnie z wiatow praktyk, cena ropy wiatowej bya ustalana w dolarach ze wzgldu na fakt, i
to amerykaskie spki naftowe sprawoway kontrol nad powojennym rynkiem ropy naftowej. Tak wic
gwatowny wzrost cen wiatowej ropy oznacza (poniewa rop nabywano za dolary) rwnoczesny
wzrost popytu na dolara, co doprowadzio do ustabilizowania wartoci amerykaskiej waluty130.
Kissinger wskaza, e rezultatem nieutsannego nieprzerwanego napywu petrodolarw s szybujce
ceny ropy naftowej.

138

William Engdahl, A Century of War: Anglo-American Oil Politics And The New World Order, London 2004, rozdz. 4.

Komisja Trjstronna
' Nasz kraj jest zdolny do urzeczywistnienia szerokiego systemu
demokratycznego, jestemy te w stanie wytwarza wielkie iloci bogactwa,
koncentrujc je w rkach nielicznej grupki ludzi, jednake nie jestemy w
stanie robi obu rzeczy naraz.

Louis D. Barndeis, sdzia Sdu Najwyszego Stanw Zjednoczonych.

Zbigniew Brzeziski jest najwaniejsz osobistoci Komisji Trjstronnej, jest te mzgiem Davida
Rockefellera. Pod wpywem opinii Brzeziskiego, Rockefeller podj decyzj o zebraniu
najwybitniejszych umysw w jednym miejscu w celu prac nad rozwizaniem nadchodzcych
problemw. Ta idea po raz pierwszy zostaa zaprezentowana, poddana szerokiej debacie oraz przyjta
podczas obrad Klubu Bilderberg w 1972 roku.
W1970 roku Zbigniew Brzeziski opublikowa synn ksik Between Two Ages W ktrej apelowa o
utworzenie nowego, midzynarodowego systemu walutowego oraz rzdu wiatowego. Owa ksika w
Komisji Trjstronnej postrzegana jest niczym biblia. Fundusze Rockefellera i Forda oczywicie
wspaniaomylnie ofiaroway datki, obficie wspierajc finansowo dziaania Komisji.
Czonkami owego ciaa s gwnie wielcy bankierzy, przemysowcy i najwaniejsi politycy z Ameryki
Pnocnej, Europy Zachodniej i Japonii. W Nowym Jorku, Paryu i Tokio powoano do ycia centrale
Komisji Trjstronnej. Kada z tych trzech stref wybiera swojego przewodniczcego. Rzecz jasna,
przewodniczcym nowojorskiej centrali jest David Rockefeller. Brzeziski sprawuje funkcj sekretarza
nowojorskiej centrali, prowadzc jej rutynowe operacje.
Niegdy Brzeziski silnie rekomendowa Davidowi Rockefellerowi sprawujcego wwczas urzd
gubernatora Georgii - Jimmyego Cartera. Carter, po osobistej interwencji Rockefellera, zosta wczony
w szeregi Komisji, stajc si jej penoprawnym czonkiem. By to jego gwny, wielki krok w drodze do
Biaego Domu, gdzie znalaz si pi lat pniej, jak rwnie fundament i pocztek jego dozgonnej
przyjani z Brzeziskim.
Mody Clinton, kierujc si wskazwkami swego mistrza Quingleya, take nieustannie stara si o
poparcie ze strony CFR oraz Komisji Trjstronnej, co ostatecznie uzyska, speniajc tym samym swj
sen o prezydenturze.
Komisja Trjstronna, podobnie jak Klub Bilderberg, jest zewntrzn instytucj dziaajc wok CFR.

Najwaniejsze i najbardziej poufne decyzje s podejmowane jedynie w maym krgu zaufanych osb w
Londynie oraz na Wall Street. Komisja Trjstronna oraz Klub Bilderberg maj za zadanie zunifikowa
pogldy, zharmonizowa tempo itd. Najwaniejszym z celw Komisji Trjstronnej jest intensywne
promowanie idei rzdu wiatowego oraz wsplnej wiatowej waluty, by w ten sposb wytyczy
drog do Nowego Porzdku wiatowego kontrolowanego przez o Londyn-Wall Street.
W 1975 roku Komisja Trjstronna podczas swoich obrad w Tokio, w jednym z raportw zatytuowanych
An Outline for Remaking World Trade and Finance (Szkic reformy wiatowego handlu i finansw)
stwierdzia, e jej celem jest: bliska wsppraca trzech stron, Ameryki, Europy i Japonii, utrzymanie
pokoju, zarzd nad wiatow gospodark, wspieranie rozwoju gospodarczego, redukcja wiatowego
ubstwa, co zwikszy szanse na pokojowe przejcie do nowego systemu wiatowego.
Tym, co odrnia Komisj Trjstronn od Klubu Bilderberg, jest fakt, e wczya ona w swoje szeregi
gospodark, ktra bardzo pno staa si wiatow potg - Japoni, wraz z licznymi pochodzcymi z
niej bankierami i przemysowcami - w ten sposb dokonujc poszerzenia fundamentw wiatowej elity.
Midzynarodowi bankierzy wietnie rozumiej potrzeb pozyskiwania wieej krwi, tak wan dla
wielkiego projektu budowy przyszego rzdu wiatowego waluty wiatowej i wiatowego podatku.
W jaki czas pniej, wraz ze stopniowym rozwojem gospodarczym innych pastw azjatyckich,
pochodzce z tych krajw elity rwnie stay si bliskimi partnerami midzynarodowych bankierw.
Problemem, nie jest to, czy idea jednego wiatowego rzdu jest dobra, czy za, ale to, kto miaby
dominowa nad tym rzdem i czy rzd w byby zdolny dokona postpu spoecznego i materialnego w
skali globalnej. Biorc pod uwag dwustuletni praktyk, obywatele nie powinni ufa obietnicom el f .
W cigu dugich lat wojennego chaosu i recesji gospodarczej zwykli ludzie w kocu pojli podstawow
prawd: bez wolnoci gospodarczej wolno polityczna jest tylko dekoracj; bez rwnoci gospodarczej,
system demokratyczny traci podstawy, zmieniajc si w zabawk sterowan za pomoc pienidzy.
Jeli przyj, e istota wolnoci polega na tym, e ludzie mog swobodnie dokonywa wyboru, to w
wypadku przyszego rzdu wiatowego wyboru takiego nie ma: dokonuje go za ludzi jedna, wiatowa
elita. Zgodnie ze sowami syna Paula Warburga, bankiera Jamesa Warburga: Czy kto si zgadza, czy
nie, bdziemy mieli rzd oglnowiatowy. Jedynym problemem, nad ktrym mona si zastanawia, jest
pytanie, czy ten rzd zostanie stworzony w wyniku porozumienia, czy podboju.

ROZDZIA VII Ostatnia bitwa obronie uczciwego pienidza

Historia pokazuje, e kredytodawcy potrafi uy caego szeregu metod,
takich jak naduycie wadzy, spiski, oszustwa i przemoc, by zapewni sobie
kontrol nad pienidzem i jego emisj, w ten sposb, zdobywajc wadz
nad rzdem.

James Madison, czwarty prezydent Stanw Zjednoczonych

Klucz do rozdziau.
We wspczesnej politycznej historii wiata niewiele jest rwnie skandalicznych i pozbawionych
skrupuw wydarze; i ik zabjstwo prezydenta Kennedyego, akt cakowicie sprzeczny z praktyk
demokratycznego rzdu.
W krtkim okresie trzech lat od mierci Kennedyego, 18 wanych wiadkw kolejno ponioso mier,
wrd nich szeciu zostao zamordowanych, trzech zgino w wypadkach samochodowych, dwch
popenio samobjstwo, jedna osoba skrcia sobie kark, jednej podernito gardo, za piciu wiadkw
umaro z przyczyn naturalnych. Jeden ze znanych brytyjskich matematykw w lutym 1967 roku, na
amach London Sunday Times, wykaza, e prawdopodobiestwo takiego zbiegu okolicznoci wynosi
1 do 10 000 000 000 000 000. W latach 1963-1993 zwizanych z t spraw 115 wiadkw ponioso
mier w dziwnych okolicznociach: jeli nie popenili samobjstwa, zostali zamordowani159.
Organizacja i koordynacja tak wielkiej operacji, jak jest poczona likwidacja wiadkw oraz dowodw
w sprawie, pokazuje, e zabjstwo Kennedyego w rzeczywistoci nie byo przypadkowe i tajemnicze,
lecz stanowio form publicznej kary, a jego przesaniem byo ostrzeenie dla kolejnych prezydentw
Stanw Zjednoczonych i rozwianie ich wtpliwoci co do tego, kto w Ameryce naprawd sprawuje
wadz.
Z reguy, w przypadku mierci prezydenta w czasie sprawowania jego kadencji, media-opinia
publiczna naturalnie i jednomylnie uwaaj, e powodem s naturalne przyczyny. W przypadku, gdy
prezydent zostaje zastrzelony publicznie, na oczach milionw ludzi przed telewizorami, media-opinia
publiczna naturalnie pisz o zbrodni popenionej przez chorego psychicznie, samotnego szaleca. W
przypadku, gdy w spraw jest bezporednio zamieszanych wielu mordercw, media-opinia publiczna
podsuwaj wniosek: mordercy s dziaajcymi wpoje- dynk szalecami, a kady, kto ywi pod tym
wzgldem jakiekolwiek wtpliwoci, zostaje wymiany i wyszydzony jako zwolennik teorii

spiskowych. Sk w tym, e zabjstwo Kennedyego byo aktem zbyt rzucajcym si w oczy. Ludzie
posiadajcy nawet ograniczon zdolno do trzewej analizy wypadkw nie s w stanie zaufa rzdowej,
oficjalnej wersji wypadkw. W tej sytuacji s oni z premedytacj zwodzeni przez rozmaite teorie
spiskowe, ktre przejmuj funkcj swoistych rodkw ratunkowo-zapobiegawczych. Tak wic ju od
ponad 40 lat niezliczone tzw. wyjaniajce teorie spiskowe niczym sprowadzajcy nieszczcie potop
umoliwiaj ukrycie rzeczywistego spisku przed wzrokiem ciekawych.
Detektywistyka opiera si na dowodach. W przypadku braku dowodw nie mona formuowa
wnioskw. Po ponad czterdziestu latach dowody i wiadkowie w sprawie zamordowania Kennedyego
ulotniy si niczym dym z poaru, a ludzie wci nie poznali przekonywajcych dowodw, ktre
pozwoliyby im na postawienie ostatecznej konkluzji na temat tego, kto jest prawdziwym zabjc
prezydenta. Pozostaje wszake psychologia zbrodni, ktra pozwala spojrze na problem z innej
perspektywy, dokona analizy motyww zabjstwa i w ten sposb otworzy drzwi do prawdy.
Ten rozdzia rozpoczyna si od analizy motyww zamachu na prezydenta Kennedyego, odsaniajc
kulisy globalnych dziaa midzynarodowych bankierw, doprowadziy do serii przeraajcych
wypadkw w latach szedziesitych i siedemdziesitych XX stulecia, majcych na celu likwidacj zota
i srebra - tych dwch uczciwych form pienidza.
Prezydencka dyrektywa 11110: wyrok mierci na Kennedyego.
Dla Amerykanw 22 listopada 1963 roku nie jest zwyczajnym dniem - to data zamordowania prezydenta
Kennedyego w Dallas, w Teksasie. Tego dnia, niczym ().
Mimo i mino od tamtej chwili kilkadziesit lat, wielu ludzi wspominajcych ten dzie dokadnie
pamita, co w owym czasie robio. Pytanie o to, kto i dlaczego zamordowa Kennedyego a do dzi budzi
podzielone opinie w amerykaskim spoeczestwie. Ostateczny, oficjalny, rzdowy wniosek postawiony
przez Komisj Warrena brzmia tak, e Lee Harvey Oswald by dziaajcym samodzielnie morderc.
Mimo to, w caej sprawie jest mnstwo wtpliwych elementw, ktre od dziesitkw lat napdzaj
rozmaite krce wrd ludzi teorie spiskowe.
Najbardziej wtpliwym punktem w sprawie jest fakt, e schwytany i znajdujcy si w rkach policji od
48 godzin morderca prezydenta, zosta na oczach opinii publicznej zastrzelony z bliskiej odlegoci przez
ydowskiego zabjc. Miliony widzw miao okazj ujrze przebieg wypadkw w telewizji, a motywem,
ktrym rzekomo kierowa si zabjca, niespodziewanie okazao si: ukazanie i demonstracja wobec
caego wiata siy narodu ydowskiego.
Innym wielkim, niewyj anionym problemem j est to, czy faktycznie prezydent nie zgin z rk kilku

zamachowcw. Komisja Warrena ogosia, e Oswald w cigu 5,6 sekundy zdoa wystrzeli trzy pociski:
pierwszy pocisk przelecia ponad prezydentem, drugi trafi w go w szyj, a trzeci, miertelny, w gow.
Praktycznie nie ma osoby, ktra by bya w stanie uwierzy, e Oswald by zdolny odda trzy precyzyjne
strzay w tak krtkim czasie. Najdziwniejsze, e kula, ktra trafia w prezydenck szyj, najpierw
uderzya w jego plecy, by nastpnie rykoszetem trafi w siedzcego przed prezydentem gubernatora
Teksasu. Prawdopodobiestwo takiego zdarzenia wynosi praktycznie zero, nic dziwnego wic, e ludzie
zaczli mwi w tym momencie o magicznej kuli. Wikszo ekspertw sdzi, e co najmniej kilku
strzelcw, celujcych z rnych kierunkw, oddao strzay w kierunku Kennedyego - i nie byy to tylko
trzy strzay.
Jaki czas pniej, jeden z policjantw, ktrzy konwojowali samochd prezydencki, wspomnia:
Gdy prezydent Kennedy macha rk witajcym go na lotnisku tumom, czonek obstawy wiceprezydenta
Johnsona pracujcy w Secret Sendce podszed, by udzieli nam wskazwek dotyczcych procedur
bezpieczestwa. Tym, co mnie najbardziej zaskoczyo, byy jego sowa, e dokonano doranej zmiany
trasy prezydenckiego samochodu na Dealy Plaa [miejsce zamachu]. Gdyby pozostano przy pierwotnej
trasie, prawdopodobnie zabjca nie miaby moliwoci dokonania zamachu. Agenci z Secret Sendce
wydali nam te przedziwny rozkaz. Zazwyczaj, w czasie normalnego wykonywania zadania, my, czterej
stranicy na motocyklach, pozostawalimy w bliskim kontakcie z samochodem, rozmieszczeni dookoa
niego. Jednak tym razem agenci kazali nam poda z tyu i stanowczo zabronili nam wyprzedza tylne
koa prezydenckiego samochodu. Powiedzieli, e dziki temu ludzie bd mogli patrze bez
przeszkd... Mj przyjaciel [ochrona wiceprezydenta Johnsona] widzia go [Johnsona] jak ten, na 30,40
sekund przed pierwszym strzaem, zacz kuli si w samochodzie. Uczyni tak jeszcze przed skrtem w
ulic Houston. Prawdopodobnie szuka czego na dywanikach pooonych na pododze samochodu,
jednake wygldao to tak, jakby mia przeczucie, e za chwil rozlegn si strzay160.
Gdy pierwsza dama, Jacueline Kennedy, podajc za ciaem zamordowanego ma, znalaza si w Air
Force One na lotnisku w Waszyngtonie, wci miaa na sobie paszcz zaplamiony prezydenck krwi.
Uczynia tak po to, aby pokaza sprawcom zbrodni, ktr popenili. Jako e w tym czasie
domniemany zabjca Oswald znajdowa si w policyjnym areszcie, mona zapyta, kogo Jacueline
miaa na myli, mwic oni? Jacueline Kennedy w swoim testamencie umiecia klauzul mwic, i
50 lat po jej mierci (19 maja 2044), w przypadku, gdy jej najmodsze dziecko odejdzie z tego wiata,
upowania bibliotek Kennedych do upublicznienia okoo 500 stron dokumentw zwizanych z
Kennedym. Wydarzyo si jednak co, czego nie moga bya przewidzie: jej najmodszy syn ponis
mier w katastrofie lotniczej w 1999 roku.

Brat prezydenta Kennedyego Robert by znanym bojownikiem o prawa obywatelskie. W 1968 roku,
zaraz po sukcesie w prawyborach Partii Demokratycznej, gdy mona byo ju z wielk pewnoci
potwierdzi, e odnisby w wyborach prezydenckich zwycistwo, ponis mier na oczach tumw z
rk zamachowca.
Komisja Warrena jeszcze bardziej przyczynia si do powstania wtpliwoci i braku zaufania do jej
dziaa poprzez decyzj o zapiecztowaniu wszystkich dokumentw, akt i dowodw w sprawie na dugi
okres 75 lat. Dopiero w roku 2039 nastpi ich odtajnienie. Owe dokumenty dotycz CIA, FBI, Secret
Sendce (ochrony prezydenckiej), NSA (Amerykaskiej Agencji Bezpieczestwa Narodowego),
Departamentu Stanu, Armii, Marynarki i innych instytucji. Co wicej, FBI oraz inne struktury rzdowe s
zamieszane w niszczenie dowodw.
W 2003 roku, w 40 rocznic zamachu na Kennedyego, amerykaska stacja telewizyjna ABC pokazaa
wyniki sondau opinii publicznej: 70 procent Amerykanw uwaa, e za zabjstwem prezydenta
Kennedyego stoi konspiracja o ogromnej skali. Jak wspomniano, koordynacja wszystkich dziaa
zwizanych z zamordowaniem prezydenta, a nastpnie likwidacj wiadkw pokazuje, e za ca spraw
stoj potne siy, sam za zamach by sygnaem dla amerykaskich prezydentw, po : izujcym im, kto
rzeczywicie rzdzi w USA.
Problemem jest fakt, e rodzina Kennedych rwnie naley do wewntrznego krgu zaufanych grup
midzynarodowych bankierw. Ojciec Johna, Joseph Kennedy, zarobi ogromne pienidze podczas
krachu giedowego w 1929 roku, by pniej otrzyma z rk prezydenta Roosevelta nominacj na
pierwszego przewodniczcego Securities Exchange Commission. Ju w latach czterdziestych XX wieku
Joseph Kennedy doczy do rankingu najbogatszych ludzi wiata. Gdyby nie te rodzinne koneksje, John
Kennedy nigdy nie mgby zosta pierwszym w historii katolickim prezydentem Stanw Zjednoczonych.
W tym miejscu rodzi si zatem pytanie: co takiego Kennedy uczyni, i rzdzca elita uznaa go za
wroga, co ostatecznie przynioso mu mier?
Niewtpliwie Kennedy by bardzo bogatym, ambitnym i uzdolnionym czowiekiem. Od najmodszych lat
marzy o tym,, by zasi w prezydenckim fotelu. Gdy stawia czoa arcytrudnemu wyzwaniu, jakim by
kryzys kubaski, okaza zdecydowanie i spokj, wykonujc mistrzowski ruch w partii rozgrywanej z
ZSRR. Mimo ryzyka wybuchu wojny nuklearnej, powstrzyma si od jakichkolwiek ustpstw, zmuszajc
Chruszczowa do odwrotu. Kennedy z si i wigorem rozwija amerykaski program kosmiczny, co
ostatecznie doprowadzio do tego, i czowiek po raz pierwszy w dziejach postawi stop na Ksiycu.
Co prawda, Kennedy nie mia szansy ujrze na wasne oczy tego epokowego wydarzenia w historii
ludzkoci, jednak to jego magiczna sia inspiracji unosia si nad caym projektem. W walce o prawa

obywatelskie bracia Kennedy zasuguj na jeszcze wiksze uznanie. W1962 roku, pierwszy w historii
czarny student podj prb zapisania si na Uniwersytet Missisipi, doprowadzajc do wybuchu
gwatownego sprzeciwu ze strony biaych. Wzrok caej Ameryki skupi si na kwestii walki o prawa
obywatelskie. Zdeterminowany Kennedy wysa 400 agentw FBI oraz 3000 czonkw Gwardii
Narodowej w celu zapewnienia czarnemu studentowi moliwoci uczszczania na uniwersytet. Akt ten
wstrzsn amerykaskim spoeczestwem, a Kennedy zdoby sobie oddanie i yczliwo duej czci
spoeczestwa. Odpowiadajc na jego wezwanie, amerykaska modzie przystpowaa do armii pokoju,
ochotnicy wyruszali do krajw trzeciego wiata, by pomaga w rozwoju miejscowej edukacji, higieny i
rolnictwa.
Przez krtki okres trzech lat sprawowania wadzy, Kennedy osign widoczne sukcesy, wykazujc
wyjtkowe zdolnoci i stajc si bohaterem swojego pokolenia. Jego aspiracje, wielki talent i odwaga w
formuowaniu wizji politycznych, a take zdecydowanie i konsekwencja, zyskay poparcie ze strony
Amerykanw oraz szacunek wielu pastw wiata. Czy w takiej sytuacji Kennedy zgodziby si taczy
niczym marionetka?
Kennedy, chcc kierowa krajem zgodnie z wasnymi przekonaniami, w nieunikniony sposb wszed w
ostry konflikt ze znajdujc si za jego plecami, potn i niewidzialn elit wadzy. Gdy punkt zapalny
konfliktu przesun si w kierunku najbardziej wraliwej, gdy fundamentalnej dla bankierw kwestii prawa do emisji waluty - Kennedy prawdopodobnie nie zdawa sobie sprawy, i jego czas wanie
dobiega koca.
4 czerwca 1963 roku, Kennedy podpisa mao znany prezydencki dekret o numerze 11110, wydajc
jednoczenie instrukcje Departamentowi Skarbu, by ten, wykorzystujc srebro we wszelkich dostpnych
postaciach, wczajc srebrne buliony, srebrne monety oraz standardowe srebrne dolary, dokona emisji
srebrnych certyfikatw, tak by natychmiast weszy one do obiegu pieninego.
Zamiary Kennedyego byy bardzo czytelne: chcia wyrwa prawo do emisji waluty z rk prywatnego
banku centralnego - Rezerwy Federalnej! Gdyby ten plan wszed w ycie, amerykaski rzd stopniowo
pozbywaby si przymusu poyczania pienidzy z Rezerwy, a przede wszystkim wypacania jej
absurdalnie wysokich odsetek. Co wicej, pienidz wsparty przez srebro nie jest zacignitym debetem
na przyszo pienidza dugu, ale opartym o fizyczne rezultaty ludzkiej pracy, uczciwym pienidzem.
Wejcie srebrnych certyfikatw w obieg pieniny stopniowo miaoby zmniejsza znajdujc si w nim
liczb emitowanych przez Rezerw Federaln dolarw, co najprawdopodobniej ostatecznie
doprowadzioby banki Rezerwy Federalnej do bankructwa.
W przypadku utraty kontroli nad prawem do emisji pienidza, midzynarodowi bankierzy utraciliby w

duym stopniu wpyw na kraj wytwarzajcy najwicej majtku na wiecie. Dla bankierw bya to wic
kwestia ycia i mierci.
W celu lepszego zrozumienia sensu prezydenckiej dyrektywy nr 11110, spjrzmy wpierw na histori
wzlotw i upadkw amerykaskiego srebra.
Dzieje srebrnego dolara.
Srebro zostao uznane za form legalnej waluty w Stanach Zjednoczonych na podstawie aktu prawnego
Coinage Act z 1792 roku. w akt ustanowi prawn pozycj dolara. Jeden dolar zawiera 24,1 grama
czystego srebra, a proporcja ceny zota wzgldem srebra zostaa ustalona na poziomie 1 do 15.
Podstawowy standard wartoci dolara jako amerykaskiej waluty by oparty o srebro. Po przyjciu
Coinage Act Ameryka przez dugi czas utrzymywaa podwjny system cenowy oparty o zoto i srebro
jako prawnie dopuszczalne waluty.
Prawo to dziaao a do lutego 1873 roku, kiedy pod naciskiem Rothschildw z Europy przygotowano i
wprowadzono w ycie kolejny Coinage Act, likwidujc srebro jako walut. Od tego momentu
funkcjonowa jedynie standard zota. Poniewa Rothschildowie przejli na wasno wikszo
wiatowych kopalni zota, w ten sposb przejmujc wadz nad jego poda, faktycznie pod ich pen
kontrol znalaza si cakowita poda pienidza w Europie. Miejsca wydobycia i przetwarzanie srebra s
liczne i znacznie bardziej rozproszone ni w przypadku zota, jego produkcja, a wic i poda, rwnie s
zdecydowanie wysze ni w przypadku zota. Dlatego te zdobycie kontroli nad rynkiem srebra jest
trudniejsze.
Z tego powodu w okolicach roku 1873 rodzina Rothschildw grobami i naciskami zmusia wikszo
pastw europejskich do likwidacji srebra jako waluty i przyjcie penego standardu zota. Akcja, ktra
miaa miejsce w Ameryce, bya jedynie czci wielkiego planu. Ustawa z 1873 roku spotkaa si ze
zdecydowanym sprzeciwe;i_ ze strony kopalni srebra z Zachodu USA: okrelano j mianem zbrodni z
1873. Pniej w sprzeciw zaowocowa powstaniem gonego ruchu spoecznego wspierajcego
pozycj srebra.
Kongres USA, chcc zrwnoway wpywy nowojorskich bankierw, za ktrymi stay potne
europejskie siy, w 1878 roku przegosowa ustaw zwan Bland- -Allison Act, ktra nakadaa na
amerykaski Departament Skarbu obowizek miesicznego zakupu srebra o wartoci od dwch do
czterech milionw dolarw. Stosunek ceny zota do ceny srebra poprawiono, ustalajc go na poziomie 1
do 16. Zarwno srebro, jak i zoto posiaday prawn warto i mogy by wykorzystane do spacania
wszystkich publicznych i prywatnych zobowiza. Tak jak w przypadku zotych certyfikatw,

Departament Skarbu dokonywa emisji srebrnych certyfikatw: jeden dolar srebrnego certyfikatu by
bezporednio wymieniany na jednodolarowy banknot, co czynio jego obieg znacznie wygodniejszym.
W 1890 roku Sherman Sifoer Purchase Act zastpi Bland Allison Act z roku 1878. Nowe prawo
zwikszao ilo srebra, do ktrej zakupu zobowizany by Departament Skarbu, ktry od tego momentu
musia zwiksza zakup o 45 milionw uncji miesicznie.
Od momentu swoj ego powstania w 1913 roku, Rezerwa Federalna rozpocza emisj tzw. banknotw
Rezerwy Federalnej (Federal Reserve Notes). A do czasw Wielkiego Kryzysu w 1929 roku bilety
Rezerwy, coraz powszechniej uywane, stopniowo staway si gwnym elementem wymiany pieninej.
Do roku 1933 wci mona byo je wymienia na zoto.
W roku 1933 w obiegu pieninym znajdoway si jeszcze zote certyfikaty oraz banknoty rzdu USA
(United States Notes).
Banknoty rzdu USA - o czym bya ju mowa - byy pierwszymi w historii Ameryki prawnymi rodkami
patniczymi, ktrych emisji dokona Lincoln w czasie wojny secesyjnej: zwano je zielonymi Lincolna.
Ich limit cznej emisji ustalono na poziomie 346 681 016 dolarw. W 1960 roku obejmoway okoo
jednego procenta amerykaskiego obiegu pieninego. Oprcz czterech, wyszczeglnionych powyej,
najwaniejszych form pienidza, w obiegu pozostaway jeszcze mniej rozpowszechnione jego rodzaje.
Po likwidacji przez Roosevelta standardu zota i uznaniu jego uywania za nielegalne w 1933 roku, zote
certyfikaty bardzo szybko zostay wycofane z obiegu pieninego. Pozostay w nim tylko banknoty
rezerwy, srebrne certyfikaty oraz banknoty rzdu USA. Poniewa emisja tych ostatnich bya ograniczona,
a ich liczba w obiegu znikoma, nie byy one uznawane przez midzynarodowych bankierw za
zagroenie. Srebrne certyfikaty sprawiay im znacznie wicej kopotw.
Na skutek obowizku czstego zakupu srebra naoonego na amerykaski Departament Skarbu przez
istniejce regulacje prawne, w latach trzydziestych XX wieku wykorzystywa on gigantyczn ilo ponad
szeciu miliardw uncji srebra, co pozwalao szacowa wag srebrnych rezerw na okoo dwa miliony ton.
Dodajc do tego rozpowszechnione na wiecie kopalnie srebra i ich obiektywnie dobre wyniki
produkcyjne, w przypadku cakowitej monetaryzacji, amerykaski ' epartament Skarbu mg dokonywa
bezporedniej emisji srebrnych certyfikatw, ktre w nieunikniony sposb staway si senn zmor dla
midzynarodowych bankierw.
Odkd Rooseyelt pomg bankierom w likwidacji standardu zota, amerykaski obieg pieniny
faktycznie wszed w nowy etap standardu srebra, gdy wszystkie trzy formy pienidza mogy
by swobodnie wymieniane na srebro.
Bez likwidacji walutowej pozycji srebra, wielkie proj ekty w rodzaju taniego pienidza i

polityki deficytu budetowego nie mogy rozwin skrzyde. Wanie ta sytuacja staa na
przeszkodzie realizacji zasadniczego planu, polegajcego na wykorzystaniu inflacji, tego
niesychanie skutecznego narzdzia finansowego, by po cichu zagarn majtek obywateli.
Wraz z II wojn wiatow i popularyzacj idei wielkiego deficytu budetowego, dodatkowo
uwzgldniajc wielkie wydatki zwizane z wprowadzaniem w ycie planu odbudowy Europy i
jej gospodarek ze zniszcze wojennych, jak rwnie wojn koreask i eskalacj wojny w
Wietnamie, szeroko zakrojone emisje obligacji rzdowych przez Rezerw Federaln byy
stopniowo coraz atwiejsze do rozpoznania przez rynki finansowe. Amerykanie, poczwszy od
lat czterdziestych, nieustannie wymieniali papierowe banknoty na srebrn walut bd srebrny
kruszec, doprowadzajc do dramatycznej ucieczki astronomicznych iloci srebrnych rezerw.
Rozpoczty w latach pidziesitych szybki rozwj elektroniki oraz przemysu lotniczego
radykalnie zwikszyy rynkowy popyt na srebro, co znacznie uwydatnio istot problemu. Gdy
na pocztku lat szedziesitych Kennedy wprowadza si do Biaego Domu, rezerwy srebra w
amerykaskim Departamencie Skarbu spady do 1,9 miliarda uncji. W tym samym czasie
rynkowa cena srebra szybowaa w gr, stopniowo zbliajc si do poziomu 1,29 dolara za
jednego dolara srebra. Po wymianie srebrnych certyfikatw na srebrny kruszec, srebrne
certyfikaty naturalnie wychodziy z obiegu pieninego. Efekt prawa Kopernika- Greshama,
mwicego o tym, e gorszy pienidz wypiera lepszy, zaczyna by w peni widoczny.
Takie byy okolicznoci podpisania dekretu 11110 przez prezydenta Kennedyego.
Obrona srebra i likwidacja pozycji srebra jako waluty stay si punktem konfliktu pomidzy
prezydentem Kennedym a midzynarodowymi bankierami.

Koniec standardu srebra.

Poniewa cakowita likwidacja standardu zota i jego pozycji jako waluty znajdowaa si w fazie bardzo
zaawansowanej realizacji, rozwizanie problemu srebra uzyskao rang absolutnego pierwszestwa.
Istniay potencjalne ogromne zapasy srebra i gdyby pastwa wiata, biorc pod uwag jego cen
rynkow, rozpoczy na szerok skal prace eksploracyjne i wydobywcze, nie tylko trudno byoby
doprowadzi do likwidacji standardu zota, ale mogoby doj do wojny midzy frontem zota i srebra. W
przypadku wielkiego wzrostu poday srebra, srebrne certyfikaty najprawdopodobniej powstayby niczym
feniks z popiow, by ponownie podj rywalizacj z banknotami Rezerwy Federalnej, a poniewa rzd
amerykaski posiada wane prawo emisji srebrnycn certyfikatw, trudno byoby przewidzie rezultat tej
bitwy i prognozowa, kto zdobdzie ostateczn supremacj. Gdyby to wanie srebrne certyfikaty
zdobyy przewag, Rezerwa Federalna stanaby przed miertelnym niebezpieczestwem.
Tak wic najpilniejsz spraw dla midzynardowych bankierw byo zadanie utrzymania ceny srebra na
moliwie najniszym poziomie. Z jednej strony wic umoliwiano egzystencj przynoszcej straty czy
minimalne zyski wiatowej brany wydobywajcej srebro, co przynosio efekt w postaci opniania i
odka- dania w czasie prac nad projektami eksploracji i otwierania nowych z oraz redukcj poday, z
drugiej za strony, promowano wzrost wykorzystania srebra w przemyle. Poniewa cena srebra bya
bardzo niska, odrzucano projekty i prace badawcze dotyczce zastpowania srebra przez inne materiay,
by w ten sposb, w jak najszybszym tempie, doprowadzi do skonsumowania wci posiadanych przez
Departament Skarbu USA rezerw srebra. W chwili gdy Departament Skarbu nie mgby ju sign po
rezerwy srebra, srebrne certyfikaty naturalnie poddayby si bez walki, a likwidacja pozycji srebra jako
waluty odbyaby si sprawnie i szybko. Kluczem do sukcesu by czas.
Kennedy znakomicie rozumia sytuacj, tote z jednej strony dawa midzynarodowym bankierom do
zrozumienia, e gdy nastpi korzystny moment, jest on w stanie rozway moliwo likwidacji srebra
jako waluty, z drugiej za strony czyni cakowicie przeciwstawne przygotowania. Tak si nieszczliwie
zoyo, e jego sekretarz skarbu Douglas Dillon nie nalea do ludzi prezydenta. Dillon pochodzi z
bankierskiej rodziny z Wall Street. Mimo czekajcego na miejsca w Partii Republikaskiej, zosta przez
bankierw niemal si wepchnity w szeregi wewntrznego gabinetu Partii Demokratycznej Kennedyego.
Najwaniejsze uprawnienia, posiadane przez Departament Skarbu, Dillon przekaza midzynarodowym
bankierom. Po objciu stanowiska, gwnym zadaniem Dillona staa si jak najszybsza konsumpcja
znajdujcych si w skarbcach Departamentu rezerw srebra. Naturalnie Dillon nie suy interesom
publicznym, kiedy po niesychanie niskiej cenie 91 centw za uncj sprzedawa klientom przemysowym

ogromne iloci kruszcu. Powstae w 1947 roku amerykaskie The Silver Users Association przemawiao
dokadnie tym samym gosem, co Dillon, zdecydowanie domagajc si sprzeday caej reszty [z
posiadanych przez Departament Skarbu] rezerw srebra, by wyj naprzeciw popytowi161.
Oto raport z New Yo: I: Timesa z 19 marca 1961 roku:
SENATOR OSKARA AMERYKASKI DEPARTAMENT SKARBU O WIELK WYPRZEDA
SREBRA PO NISKICH CENACH.
Senator Alan Bibie postawi wobec Departamentu Skarbu wniosek o ponowne przeprowadzenie
dochodzenia w sprawie polityki wielkiej wyprzeday srebra po cenach znacznie niszych od wiatowych
cen rynkowych. Ten demokratyczny senator z Nevady w Ucie do sekretarza skarbu Douglasa Dillona
pisze, e stopie otwarcia amerykaskiego przemysu wydobywajcego srebro pozostaje znacznie w tyle
za popytem konsumpcyjnym na ten metal, a wyprzeda po cenach dumpingowych, prowadzona przez
Departament Skarbu, nie pozwala przekroczy jego nierzeczywistej ceny. Problem deficytu srebra na
wiecie moe by rozwizany tylko poprzez wielkie projekty eksploracyjne i otwarcie nowych z w
Ameryce Pnocnej i Poudniowej. Senator mwi: wystarczy, by Departament Skarbu rozluni
prowadzon ostr polityk zbijania cen wobec rynku wewntrznego i ssiednich krajw, a wwczas
bdzie mona sprbowa rozwiza wszystkie te problemy.
19 sierpnia 1961 roku New York Times zamieci nastpujc relacj:
Trzynastu demokratycznych senatorw reprezentujcych zachodnie okrgi wyborcze, w ktrych przede
wszystkim skoncentrowane jest wydobycie srebra, zoyo dzi oficjalny list na rce prezydenta
Kennedyego. W swoim licie senatorowie domagaj si natychmiastowego zatrzymania akcji
wyprzeday srebra. Ceny dumpingowe Departamentu Skarbu zbiy ceny srebra na rynkach krajowych i
zagranicznych.
16 padziernika 1961 roku New York Times pisa:
Wyprzeda rezerw srebra przez Departament Skarbu, niczym pokrywka nad garnkiem, zacza dusi
rynkow cen srebra. Przemysowcy wiedz, e mog dokonywa zakupw srebra ze skarbca
Departamentu Stanu po cenie 91-92 centy za uncj, tak wic odmawiaj pacenia wikszych sum nowym
producentom srebra.
Notatka z 29 listopada 1961 roku:

Producenci srebra z wielk radoci przyjh wczoraj jedn z wiadomoci dnia. Ot prezydent Kennedy
wyda Departamentowi Stanu polecenie zatrzymania sprzeday srebra krgom przemysowym.
Przemysowi kupcy srebra doznali szoku.
I jeszcze raz New York Times z 30 listopada 1961 roku:
Notowania ceny srebra na nowojorskiej giedzie osigny poziom rekordowy od 41 lat, w wyniku
ogoszonej decyzji prezydenta Kennedyego o cakowitej zmianie polityki wobec srebra prowadzonej
przez amerykaski rzd, ktra oddaa rynkowi prawo do decydowania o cenie srebra. Pierwsz koi-s
ekwencj prezydenckiej decyzji byo zatrzyn mie wyprzeday przez Departament Skarbu po cenach
dumpingowych, niewymaganych do wspierania srebrnych certyfikatw srebra131.
Prezydent Kennedy w kocu wszed do gry i cho byo ju do pno, gdy w skarbcu Departamentu
Skarbu pozostawao mniej ni 1,7 miliarda uncji srebra, to jego zdecydowany krok doprowadzi do
wysania czytelnego sygnau producentom srebra przez rynki finansowe. Jak atwo przewidzie, nastpi
stopniowy wzrost produkcji srebra oraz stabilne, umiarkowane zwikszenie jego rezerw w
Departamencie Skarbu. Akcje producentw srebra poszy w gr. Swoj decyzj Kennedy uderzy w
midzynarodowych bankierw.
W kwietniu 1963 roku, przewodniczcy Rezerwy Federalnej William Martini podczas przesuchania w
Kongresie powiedzia: Rada Rezerwy Federalnej gboko wierzy, e nie istnieje konieczno obecnoci
srebra w amerykaskim systemie walutowym. Nawet jeli niektrzy sdz, i usunicie srebra jako
jednego z fundamentw naszego systemu monetarnego doprowadzi do dewaluacji waluty, to ja nie
podzielam takich pogldw132.
Zgodnie ze zwyczajnym trybem postpowania, od czytelnego sygnau o rosncych cenach uzyskanego od
rynkw srebra, przez ponowne rozpoczcie prac eksploracyjnych, zakup sprztu, a do ostatniej fazy
zwikszenia poday musi upyn okoo piciu lat. W takiej sytuacji, z punktu widzenia uchronienia
srebra jako waluty oraz nadziei amerykaskiego rzdu na zachowanie prawa do bezporedniej emisji
pienidza kluczowe znaczenie mia odegra rok 1966.
Pozycja srebra jako waluty bya szczytem w cieniu ktrego rozgrywaa si bitwa midzy Kennedym i
midzynarodowymi bankierami. Wynik kampanii mia zadecydowa, czy wybrany w drodze wolnych
wyborw amerykaski rzd zachowa prawo do emisji pienidza. W przypadku ponownego uruchomienia
wielkiej poday srebra, Kennedy mg wej w sojusz z producentami srebra z Zachodu USA, pchn o
131
132

New York Times, marzec-listopad 1961.

Federal Reserve Bulletm, kwiecie 1963, s. 469.

krok dalej przepisy dotyczce zawartoci srebra w dolarze, zwikszajc emisj srebrnych certyfikatw,
dla ktrych czas z pewnoci ponownie by nadszed. W tamtej chwili dyrektywa prezydenta Kennedyego
z 4 czerwca 1963 roku bya niczym niespodziewany cios maczug zadany banknotom Rezerwy.
Jednak bankierzy dostrzegli zamiary Kennedyego. Zdawali sobie spraw, e ten szalenie popularny,
wrcz uwielbiany prezydent by pewnym zwycizc kolejnych wyborw w 1964 roku, co oznaczao jego
rzdy przez drug kadencj. Gdyby tak si stao, sytuacja na rynkach walutowych mogaby cakowicie
wymkn si spod kontroli.
Jedynym wyjciem byo pozbycie si niewygodnego prezydenta.
Tego dnia, gdy Kennedy zosta zamordowany, wybrany przez midzynarodowych bankierw
wiceprezydent USA, ktry na pokadzie samolotu przej najwyszy urzd w pastwie, doskonale
rozumia oczekiwania swoich mocodawcw i wiedzia, e nie moe ich zawie.
W marcu 1964 roku, krtko po przejciu wadzy, Johnson wyda Departamentowi Skarbu dyrektyw
nakazujc wstrzymanie wymiany srebrnych certyfikatw na fizyczne srebro. W ten sposb nastpi
faktyczny koniec emisji srebrnych certyfikatw. Departament Skarbu ponownie rozpocz wyprzeda
rezerw srebra krgom przemysowym. Ceny srebra leciay w d, co negatywnie wpywao na
moliwoci produkcyjne producentw srebra i zatrzymao wzrost poday tego kruszcu.
Kontynuujc te dziaania, w czerwcu 1965 roku Johnson wyda dyrektyw, w ktrej poleci zmniejszy
zawarto czystego srebra w srebrnych monetach, co byo kolejnym krokiem doprowadzajcym do
obnienia wartoci srebra w obiegu monetarnym. Johnson powiedzia: Chc bardzo wyranie zaznaczy,
e ta zmiana nie wpynie na si nabywcz naszych monet. W granicach naszego kraju nowe monety
mog by wymieniane na stare o tym samym nominale133.
Wall Street Journal z 7 czerwca 1966 roku ironicznie zauwaa: Tak, rzeczywicie! Ale sia nabywcza
tych synnych banknotw, poprzez 30 lat staej rzdowej polityki inflacyjnej, stopniowo signa dna.
Wanie z tego powodu trudno si dziwi, i cakowicie rozeszy si drogi naszej waluty ze zotem i
srebrem134.
Sama Rezerwa Federalna przyznaje, e zgodnie z corocznym planem, naukowo pozwala na spadek siy
nabywczej dolara o trzy do czterech procent, a celem jest uzyskanie wraenia wzrostu pac klasy
pracownikw najemnych.
Latem 1967 roku, Departament Skarbu nie posiada ju praktycznie adnego wolnego srebra do
sprzeday.
133

Prezydent Lyndon B. Johnson podczas podpisywania Coinage Act, 23 lipca 1965.

* Zwany te London Gold Pool (przyp. tum.).

Ostatecznie to wanie Johnson zada srebru miertelny cios.

Fundusz Zota.
Podczas realizacji planu likwidacji srebra jako waluty, midzynarodowi bankierzy kierowali si strategi
najpierw srebro, pniej zoto. Zasadnicz przyczyn likwidacji roli srebra w pierwszej kolejnoci by
fakt, e na pocztku lat szedziesitych jedynie kilka krajw wci wykorzystywao je jako pienidz.
Usunicie srebra z amerykaskiego obiegu pieninego byo jedynie lokaln operacj, tak wic
spowodowane przez ni reakcje oraz naruszony obszar byy ograniczone.
Problem zota by dalece bardziej skomplikowany. Zoto byo powszechnie uznawane w wiecie za
ostateczn form wasnoci. Nieumiejtne rozwizanie problemu zota mogoby doprowadzi do wielkiej
burzy finansowej na caym wiecie. Przed zakoczeniem kampanii wojennej przeciwko srebru, front
zota musia zosta ustabilizowany.
Ostatnia bitwa w obronie uczciwego pienidza.
W wyniku prowadzonej przez Rezerw Federaln od lat trzydziestych XX wieku polityki inflacyjnej na
wielk skal, doszo do wielkiej nadprodukcji pienidza.
W sytuacji ograniczonej iloci zota i srebra, a zarazem wielkiej liczby wyemitowanych papierowych
banknot: w, nie dao si unikn wzrostu cen tych kruszcw. Na rynku amerykaskim Departament
Skarbu skutecznie odgrywa swoj rol polegajc na zbijaniu cen srebra. W takiej sytuacji na iynku
midzynarodowym powstaa potrzeba powoania silnej instytucji, ktra mogaby sprawowa t sam
funkcj, co Departament Skarbu, czyli odpowiada za wyprzeda zota na rynkach midzynarodowych,
aby powstrzyma widoczny ju na horyzoncie kontratak ze strony cen zota.
Nadeszy czasy samolotw odrzutowych, dziki czemu midzynarodowi bankierzy zyskali moliwo
odbywania czstych spotka, by w tajemnicy prze- dyskutowywa swoj polityk. Lecy w
szwajcarskiej Bazylei BIS sta si miejscem, w ktrym zaczy si odbywa coroczne konferencje znane
jako Weekend w Bazylei.
W listopadzie 1961 roku, po dokonaniu tajnych ustale, midzynarodowi bankierzy stworzyli
byskotliwy plan. W USA i pastwach europejskich powoano do ycia Gold Pool (Fundusz Zota)*,
ktrego gwnym celem bya twarda obrona ceny zota na londyskiej giedzie. w fundusz skada si z
udziaw pochodzcych od bankw centralnych pastw uczestnikw. czna jego warto wynosia 270
milionw dolarw w zocie, a wrd krajw czonkowskich Ameryka przemawiaa zdecydowanie
najgoniej, samodzielnie przejmujc poow udziaw w funduszu. Niemcy przeyway okres

powojennego gwatownego wzrostu gospodarczego, ich skarb z dnia na dzie wypenia si pienidzmi.
Jeli dodamy do tego kompleks niszoci pastwa pokonanego w wojnie, nie powinno dziwi, e Niemcy
wyraziy gotowo wpacenia do funduszu 30 milionw dolarw, co byo drugim co do wielkoci
wkadem po amerykaskim. Wielka Brytania, Francja, Wochy wpaciy po 25 milionw dolarw, a
Szwajcaria, Holandia i Belgia po 10 milionw. Poniewa Bank Anglii by odpowiedzialny za rzeczywiste
sterowanie funduszem, to on wpierw dokonywa wypat zotem ze swojego skarbca, by nastpnie, pod
koniec miesica, rozlicza si proporcjonalnie ze swoimi partnerami z bankw centralnych135.
Podstawowym celem Funduszu byo blokowanie wzrostu cen zota. Gdy cena zota przekraczaa 35,2
dolara za uncj, Fundusz, na drodze otwartej konfrontacji, odpiera atak, uniemoliwiajc pokonanie tego
limitu i w konsekwencji dalszego wzrostu cen. W kwocie 35,2 dolara zawarte byy koszty transportowe
zota transferowanego z Nowego Jorku.
Wszystkie uczestniczce w Funduszu banki centralne zoyy obietnic powstrzymania si od
jakichkolwiek zakupw zota na londyskiej giedzie, a take nabywania zota z RPA, ZSRR czy innych
krajw Trzeciego wiata. Stany Zjednoczone zoyy przyrzeczenie, e bez wzgldu na okolicznoci,
zawsze bd naciska na banki centralne innych pastw, aby wprowadzay w ycie tak sam polityk.
Caa zawarto Funduszu bya w tym czasie sklasyfikowana jako cile poufi tajemnica finansowa, tak
jak tradycyjne tajne spotkania w BIS. Wszelkie pisemi zapisy byy zabronione, nie mona byo nawet
sporzdza zwizych notatek i kartce papieru. Wszystkie umowy miay charakter ustny, co do zudzenia
prz pominao styl starego Morgana, ktry ustn umow i uciskiem doni finalizow wielkie transakcje.
Ustne zobowizania midzynarodowych bankierw posiada jednak duo wiksz moc wic ni
pisemne kontrakty o legalnej mocy prawn*
W pierwszych latach swojego funkcjonowania Fundusz Zota odnosi wiel sukcesy, ktre trudno byo
wczeniej przewidzie. Zwizek Radziecki, wielki pr ducent zota w roku 1963 dowiadczy klski
urodzaju i ostrego deficytu plon rolnych. Znalazszy si w sytuacji bez wyjcia, rozpocz wielk
wyprzeda ze w celu pozyskania rodkw na import zboa. W ostatnim kwartale 1963 ro] sprzeda zoto
o zdumiewajcej wartoci 470 milionw dolarw. Suma ta dale przekraczaa wkady wasne znajdujce
si w Funduszu. W cigu 21 miesi magazyn zotej amunicji Funduszu Zota eksplodowa do wartoci
130 milionc dolarw. Midzynarodowi bankierzy wrcz bali si pomyle, jakbardzo szcz si do nich
umiechao167.

135

Ferdinand Lips, Gold War, The Battle Against Sound Money as Seen From the Swiss Perspec- tive, New York 2001, s. 52
(wyd. poi. Zoty spisek, tum. M. Gawlik, Wrocaw 2010, s. 54 - dalsze odniesienia do tego wydania; przyp.
red.).

Intensyfikacja konfliktu wietnamskiego doprowadzaa Rezerw Federaln nieustannego, silnego

zwikszania poday dolara, ktry niczym fale powodzio1 byskawicznie poera nadwyki i wkady
nagromadzone w Funduszu Zota. N szybciej zmian sytuacji strategicznej dostrzega Francja, jako
pierwsza wycofuj si z Funduszu. Co wicej, rzd francuski przyspieszy wymian znajdujcych, w jego
rkach, a traccych si nabywcz z dnia na dzie dolarw, na zoto. W lata 1962-1966 Francja
wymienia w Rezerwie Federalnej zoto warte trzy miliar dolarw, by nastpnie przetransportowa je do
skarbca w Paryu.
Do koca listopada 1967 roku Fundusz w sumie straci zoto o warto miliarda dolarw, a jego waga
zbliaa si do 900 ton. W tym czasie ameryks skiego dolara dotkn kryzys zaufania na wiecie.
Prezydent Johnson ostateczj doszed do wniosku, e czas skoczy z biernym przygldaniem si pync]
zdarzeniom i postanowi podj pewne kroki. Skupi wok siebie szerokie gro midzynarodowych
bankierw penicych funkcje doradcw wysokiego szczt Ludzie ci bezustannie wbijali mu do gowy
prost ide, w myl ktrej krtszy, eh silniejszy bl jest lepszy ni dugi i lejszy. Zgodnie z tym
pomysem, zami stopniowo wysysa nagromadzone przez inne kraje zoto lepiej rzuci wszysl na jedn
szal, a wic wycign cae posiadane zoto i zatopi nim gied mei w Londynie, aby raz na zawsze
rozwiza problem rosncej ceny zota wzgld> dolara i odbudowa zaufanie wiata do amerykaskiej
waluty.
Prezydent Johnson zaakceptowa t niemal szalecz propozycj. Rezer Federalna zastawia wszystkie
swoje rezerwy zota - byo to zdarzenie bez pre densu w historii. Dziesitki tysicy ton zota zaadowano
na statki i przetransp towano do Banku Anglii i nowojorskiego banku Rezerwy Federalnej. Wszystko to
czyniono po to, aby da inwestorom bolesn lekcj. Jeli plan by si powid, przebieg wydarze
wygldaby tak: Bank Anglii wraz z nowojorskim Bankiem Rezerwy wsplnie dokonuj gigantycznej
wyprzeday zota, doprowadzajc do raptownej jego nadpoday, co w efekcie ma prowadzi do zbicia
jego ceny poniej 35 dolarw za uncj. W tym momencie inwestorzy z pewnoci wpadliby w panik, w
kocu ich stop line (linia zatrzymania strat) zostaaby przekroczona. \V rezultacie nastpiaby jeszcze
wiksza wyprzeda zota. Nastpnie naleaoby odczeka jaki czas, a kupcy zupenie straciliby
motywacj, i rozpocz stopniowy wvkup zota po niskich cenach. I w ten oto sposb nikt nawet nie
zauwayby, e zoto powrcioby do skarbca Rezerwy. Plan wydawa si doskonay.
W pierwszych tygodniach 1968 roku rozpoczto realizacj powyszego planu. Prezydenta Johnsona i
jego wsppracownikw nieco przerazi fakt, e rynek cakowicie pokn wystawione na sprzeda zoto.
W ten sposb Rezerwa Federalna stracia 9300 ton zota. Dla Johnsona bya to klska - po niedugim

czasie ogosi publicznie swoj rezygnacj z zamiarw reelekcji i uczestnictwa wyborach136.

W marcu 1968 roku Fundusz Zota zbliy si do krawdzi przepaci.
9

marca, specjalny asystent prezydenta, William Rostow, w memorandach przekazanych

prezydentowi umieci nastpujc uwag:

Wszyscy [doradcy ekonomiczrd prezydenta] doszli do nastpujcego wniosku: poprzez dziaania
przeciwko wzrostowi cen zota naley stawi czoo obecnemu kryzysowi. Wikszo obecnych skaniaa
si ku utrzymaniu operacji Funduszu Zota, sdzc wszake, e koordynacja wsplnych dziaa z Europ
jest niezmiernie trudna, podobnie jak uspokojenie rynku. Ostatecznie jednak przewaya opinia o
koniecznoci zamknicia Funduszu. W pogldach zgromadzonych panowa chaos, nikt nie wiedzia, jak
przekona kraje niebdce czonkami Funduszu do wsppracy z nami; doradcy uwaali, e by moe
naley wykorzysta tu Midzynarodowy Fundusz Walutowy. W kadym razie w cigu 30 dni naley
przedstawi czytelny zarys proponowanych krokw oraz podj dziaania. Wnioski: mona dostrzec, e
pogldy te zasadniczo nie rni si od naszych. Podczas tego weekendu [BIS mia zaplanowane
spotkanie w Bazylei] mamy szans dokadniej zrozumie plany Europejczykw.
12 marca, w innym memorandum Rostow pisa:
Panie Prezydencie:
Poniej kilka punktw mojej opinii o sytuacji Billa Martina [prezes Rezerwy Federanej, ktry wanie
zakoczy swj udzia w konferencji w Bazylei]:
Jeli chodzi o zmian cen zota, prawdopodobnie Brytyjczycy i Holendrzy uznaj za suszn t opcj
[utrzymanie Funduszu Zota]. Niemcy si wahaj. Wosi, Belgowie i Szwajcarzy s zdecydowanie
przeciw.
Osignito porozumienie. Wszyscy szybko dodadz zoto o wartoci 500 milionw dolarw oraz zo
zobowizanie na kolejne 500 milionw dolarw, aby zapewni prac Funduszu (z punktu widzenia
aktualnego tempa strat w zocie na londyskiej giedzie, zoto to wystarczy zaledwie na kilka dni).
Europejczycy uwiadomili sobie, e za moment staniemy przed bardzo smutnym wyborem.
Przygotowuj si - wbrew swojej woli - do czasowego zamknicia giedy zota w Londynie, aby zoto
podao za rynkiem.
W tej sytuacji, Departa i ent Skarbu, Departament Stanu, Rezerwa Federalna i doradcy ekonomiczni
prezydent i przez cay dzie byli zajci nastpujcym problemem: na jakich zasadach, po ogoszeniu

136

Thinking the Unthinkable, Free Market Gold & Money Report, 25 kwietnia 1994.

zamknicia Funduszu, poszczeglne kraje bd ze sob wsppracowa?

Wci nie znamy opinii Henryego Fowlera [Sekretarz Skarbu] i Billa Martina. Dzi wieczorem bd
jutro rano mamy zamiar si spotka i wymieni opinie.
Moje osobiste odczucie - jestemy coraz bliej momentu prawdy.
14

marca, w zwizku z problemem zota, Rostow sporzdzi nastpujcy raport:

Pascy doradcy ekonomiczni osignli jednomylno:

Obecna sytuacja nie moe by kontynuowana, mamy nadziej, e sprawy przybior lepszy obrt.
Musimy w ten weekend zorganizowa w Waszyngtonie konferencj pastw czonkowskich Funduszu
Zota.
Tematem dyskusji bd regulacje zwizane ze zotem w fazie przejciowej, dokonanie krokw, ktre
zapewni funkcjonowanie rynkw finansowych, intensyfikacja polityki wprowadzania specjalnych praw
cignienia.
W okresie przejciowym, wymiana wobec urzdowych bankw centralnych, posiadaczy rachunkw
dolarowych, dokonuje si w oparciu o pierwotne ceny.
W przypadku, gdy osignicie jakiegokolwiek porozumienia okae si niemoliwe, wstrzymamy
wymian dolarw posiadanych przez banki centralne na zoto. Uczynimy to tylko na krtki okres, zaraz
potem zwoamy nadzwyczajne posiedzenie.
Te kroki mog wywoa chaos i niepokj na rynkach wiatowych, ale jest to jedyne rozwizanie, ktre
moe zmusi inne kraje do zaakceptowania planu dugoterminowego. Zawsze uwaalimy, e
pozwolenie na wzrost ceny zota za najgorszy z moliwych rezultatw.
Musi pan teraz podj decyzj, czy ma nastpi natychmiastowe zamknicie giedy zota w Londynie137.
Bez wzgldu na charakter zastosowanych rodkw, ratunek Funduszu Zota przed bankructwem nie by
moliwy. Ostatecznie 17 marca 1968 roku Fundusz zmar mierci naturaln. Londyska gieda zota w
odpowiedzi na dania US A zostaa zamknita na cae dwa tygodnie.
W czasie, gdy Rezerwa Federalna ponosia klsk w wielkiej bitwie o zoto, nastpia dramatyczna
zmiana sytuacji w wojnie w Wietnamie. 30 stycznia 1968 roku wietnamscy partyzanci zaatakowali 30
prowincji i prowincjonalnych zgromadze w Wietnamie Poudniowym, rozpoczynajc wielka ofensyw.
Partyzantom udao si zaj kilka wanych punktw w samym Sajgonie i bez trudu zaj star stolic
kraju. Kissinger uwaa, e cho Wietnam Pnocny w wyniku tej ofensywy osign polityczne
137

rdo: United States States Department, 1998. Foreign Relations of the United States 1964-1968, t. VIII
(Washington: Government Printing Office), dokumenty 187,188, 189.

zwycistwo, to z militarnego punktu widzenia bya to jego najwiksza w historii klska wojskowa,
albowiem armia partyzancka porzucia opanowan, do perfekcji strategi walki podjazdowej i za pomoc
skoncentrowanych si zaangaowaa si w wojn pozycyjn z amerykaska armi, W wyniku v i elkiej
przewagi ogniowej armii USA, partyzanci ponieli cikie straty. Gdyby w tym momencie Amerykanie
rozpoczli wielk ofensyw przeciwko regularnym siom Wietnamu Pnocnego, ktre wanie utraciy
parasol ochronny w postaci aktywnych oddziaw partyzanckich, dalsze losy wojny mogyby ulec
cakowitej i pomylnej dla USA zmianie170. Kissingera najbardziej boli i zasmuca fakt, e Johnson
odrzuci moliwo wykorzystania tej szansy. W tym czasie wielka klska Johnsona w bitwie finansowej
cakowicie odebraa mu motywacj do kontynuowania wojny w Wietnamie.
Klska na londyskiej giedzie zota wywoaa olbrzymi panik w krgach amerykaskiej elity wadzy.
Obrocy standardu zota weszli w ostry konflikt i zacite debaty ze zwolennikami gwnego nurtu,
domagajcymi si likwidacji tego standardu. Obie strony uwaay, e w tak burzliwej i niespokojnej
sytuacji finansowej wojn wietnamsk naley zakoczy.
W rezultacie nastpia diametralna zmiana w podejciu do relacjonowania konfliktu przez wiodce
amerykaskie media. 27 lutego 1968 roku Walter Cronkite przepowiada klsk Ameryki. Wall Street
Journal zadawa pytanie: Czy mamy do czynienia z sytuacj, kiedy pierwotne cele, znajdujce si
niegdy pod kontrol, dotknite s teraz cakowitym chaosem? Skoro nie jestemy do tego przygotowani,
to czy Amerykanie gotowi s zaakceptowa coraz bardziej mglisty i pospny rozwj sytuacji w
konflikcie wietnamskim? Time w numerze z 15 marca pisa: W 1968 roku Amerykanie przebudzili
si i zdali sobie spraw z faktu, e osignicie zwycistwa w wojnie wietnamskiej bd choby
doprowadzenie do sprzyjajcej dla kraju sytuacji, nie le ju w zasigu moliwoci wiatowej potgi,
jak jest Ameryka. Wwczas obudzili si upieni dotd senatorowie. Senator James Fullbright zacz
wtpi: czy rzd ma prawo, by bez zgody Kongresu prowadzi eskalacj dziaa wojennych? Mike
Mansfield wrcz owiadczy: jestemy w bdnym miejscu, zaangaowani w bdn wojn.
31 marca 1968 roku prezydent Johnson ogosi wstrzymanie wszelkich bombardowa ziem na pnoc od
dwudziestego rwnolenika; da te do zrozumienia, e nie zamierza zwiksza liczebnoci
amerykaskiej armii w Wietnamie. Co wicej, doda e naszym celem w wojnie wietnamskiej nigdy nie
byo unicestwienie wroga. Ogosi te swoj rezygnacj z uczestnictwa w nadchodzcych wyborach i
walki o reelekcj.
Podsumowujc: podstawow przyczyn zakoczenia wojny w Wietnamie bya klska w kampanii
finansowej na giedzie zota w Londynie, ktra doprowadzia elit rzdzc do wielkich strat i finansowej
zapaci.

Specjalne prawa cignienia.

Eksperci walutowi raz po raz wykorzystywali kryzys dolara, by twardo powtarza tezy, e przyczyn
kryzysu walutowego by deficyt zota. Spogldajc na problem z punktu widzenia standardu zota, jest to
oczywiste pomylenie skutku z przyczyn. Deficyt zota nie by rdem kryzysu, lecz efektem niczym
nieograniczonej nademisji dolara.
Podobnie jak w wypadku dugotrwaego zbijania ceny srebra, gwnym celem dugoterminowego
manipulowania przy cenie zota byo doprowadzenie do sytuacji jego ostrego niedoboru. Zadziwiajce
byo to, e gdy nadszed kryzys, ludzie, ktrzy zazwyczaj stosowali zaskakujce manewry, ignorujc
pojawiajce si sygnay alarmowe, nie byli w stanie szczerze stawi czoa naturze problemw. Po
wystrzelaniu caego zapasu amunicji przez Fundusz Zota, midzynarodowi bankierzy przypomnieli
sobie o zaproponowanym przez Keynesa w latach czterdziestych tzw. papierowym zocie, owym
wielkim wynalazku, ktry umieszczono w nowym opakowaniu, by ostatecznie otrzyma tzw. specjalne
prawa cignienia. Doskonale ukaza to synny francuski ekonomista Jacues Rueff:
Specj alici walutowi stworzyli now zabawk, ktrej celem byo ukrycie prawdy o bankructwie
walutowym Ameryki. Kady z pastwowych bankw centralnych zosta przypisany specjalnej
midzynarodowej rezerwie walutowej. Jednak w celu uniknicia wybuchu inflacji, specjalne prawa
cignienia musiay podlega ostrej kontroli ilociowej. W ten sposb, nawet przy asycie owych praw,
Stany Zjednoczone wci nie byy zdolne do zwrotu nawet maej czci swojego dugu138.
Wall Street natomiast prezentowaa zupenie odmienny, radosny obraz, ogaszajc, e jest to pierwszy
modelowy przykad nowoczesnych finansw w historii: Stany Zjednoczony osigny zwycistwo dziki
papierowemu zotu. Zastpca sekretarza skarbu Paul Volcker z umiechem na twarzy owiadczy
mediom, e specjalne prawa cignienia ostatecznie udao si wprowadzi w ycie. Wall Street Journal
oznajmi, i jest to wielki tryumf amerykaskiej myli ekonomicznej, poniewa zdoaa ona bezporednio
uderzy w archaiczne pogldy goszce, e zoto, niczym buawa dowdcy, musi by gwnym
wskanikiem wartoci waluty oraz doskonaym lekarstwem gospodarczym139.
Wall Street Journal zapomnia doda, e jeli specjalne prawa cignienia s definiowane przez
zawarto zota, oznacza to, e zoto wci pozostaje gwnym wskanikiem dla waluty, a zatem
specjalne prawa cignienia nie mog by dewaluowane. Doskonay opis specjalnych praw cignienia
przedstawi Donald Hoppe:

138
1,2

Jacues Rueff, The Inflationary Impact the Gold Standard Superimposes on the Bretton Woods System, Greenwich, 1975.
Donald Hoppe, How to Invest in Gold Stocks, New York 1972, s. 181.

Nadejdzie dzie, w ktrym zostan one [specjalne prawa cignienia] potraktowane przez historykw tak
samo, jak spisek z Missisipi Johna Lawa i wynika std baka mrz poudniowych, i razem z nim
doczone do listy wielkich wynalazkw ludzkoci. Za zdefiniowanie ich jako rwnych zotu przy
jednoczesnym braku moliwoci ich bezporedniej wymiany na zoto powinno si przyzna patent na
absurd. Kady pap i ;rowy banknot czy inna jednostka zaufania tylko w przypadku wymiany na zoto na
podstawie okrelonej proporcji, bez adnych ogranicze, moe zosta okrelona mianem rwnego
ekwiwalentu zota140.
Ekonomista Melchior Palyi rwnie ostro skrytykowa ide papierowego zota:
Te nowe rezerwy walutowe specjalnych praw cignienia mog jedynie dodatkowo podrani
nierozwany rozwj finansw i inflacj. Uycie specjalnych praw cignienia to tryumf inflacji i tych,
ktrzy ni steruj. Owe prawa usuny ostatni kamie na drodze prowadzcej do cakowitej kontroli nad
wiatowymi walutami, gdy w takiej sytuacji nigdy nie nastpi ich deficyt na wiecie141.
Dnia 18 marca 1968 roku, Kongres USA zlikwidowa regulacj, ktra narzucaa na Rezerw Federaln
przymus posiadania zota o wartoci stanowicej 25 procent wartoci emitowanych dolarw. Owa akcja
przecia ostatni, obowizkowy zwizek prawny pomidzy zotem i emisj dolara.
wiat znajdowa si ju o krok od ujawnienia prawdy.
Rzecz jasna, plany midzynarodowych bankierw nie zawsze s realizowane gadko i bez przeszkd,
osigajc wszystkie zamierzone cele. Idee Keynesa z lat czterdziestych dotyczce specjalnych praw
cignienia jako przyszej wiatowej waluty byy troch zbyt awangardowe. Jednake optymizm
bankierw w tych czasach nie by cakowicie bezpodstawny. II wojna wiatowa wanie si zakoczya,
pojawia si Organizacja Narodw Zjednoczonych, prototyp przyszego rzdu wiatowego, powoane
zostay rwnie Midzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank wiatowy, owa para poczonych,
globalnych instytucji emitujcych walut. Gdyby tylko udao si wprowadzi w tym samym czasie
specjalne prawa cignienia jako wiatow walut, byby to kolosalny sukces. Niestety, plan nie nady
za zachodzcymi zmianami. Schemat nowego wspaniaego wiata zawarty w pracach Brytyjczyka
Keynesa rni si w wielu punktach od treci ksiek Whitea. Nadszed czas rzdw Ameryki, ktra
gono o tym przypominaa. W rezultacie powsta system dominacji amerykaskiego dolara. Trudno byo
wwczas o ciepe przyjcie planu Keynesa. Midzy partnerami zabrako zgody. Jednoczenie
midzynarodowi bankierzy nie wzili pod uwag potnej fali narodowowyzwoleczej w pastwach
140
141

Ibid.

Melchior Palyi, A Point ofYiew, Commercial and Financial Chronicie, 24 lipca 1969.

Trzeciego wiata. Wzrost potgi Azji rwnie zatrzs ukadem si na wiecie. Specjalne prawa
cignienia przez cay czas swojego funkcjonowania nie przynosiy realnych wynikw.
Zmasowany atak na zoto.
Nixon nie rozumia - albo nie chcia zrozumie - e zoto, niczym potna zapora, jest w stanie
powstrzymywa przybrane, wzburzone wody i ratowa okoliczny teren przed zalaniem. Bez wzgldu na
to, jak bardzo rzd USA stara si zaradzi zaistniaej sytuacji, jego wysiki pozostaway nieskuteczne.
Istot problemu by fakt, e na rachunku budetowym Ameryki pojawi si, grocy w kadej chwili
eksplozj, gigantyczny deficyt. W rzeczywistoci USA nie posiaday wystarczajcej siy finansowej, by
mc dalej utrzyma sztywny kurs wymiany dolara na zoto. Zota nie brakowao, jednak amerykaski
system bankowy po prostu wytworzy zbyt duo dolarw. Tak oto John Exter z Rezerwy Federalnej
opisywa histori ostatecznej bitwy o zoto jako walut:
Dziesitego sierpnia-1971 roku grupa bankierw, ekonomistw i ekspertw finansowych zorganizowaa
w Mantoloking, nadmorskim miecie w stanie New Jersey, nieoficjalne spotkanie na temat kryzysu
finansowego. Okoo godziny 15.00 pojawi si ogromny samochd, z ktrego wysiad Paul Volcker. W
owym czasie by on podsekretarzem Departamentu Skarbu USA odpowiedzialnym za midzynarodowe
kwestie walutowe.
Dyskutowalimy nad wieloma moliwymi rozwizaniami. Jak zapewne spodziewaby si po mnie,
opowiadaem si stanowczo za restrykcyjn polityk monetarn z podniesieniem stp procentowych. Zostaem jednak przegosowany miadc przewag gosw. Inni uwaali, e Fed w adnym wypadku
nie moe spowalnia ekspansji kredytowej, obawiano si, i mogoby to spowodowa recesj (...) lub co
jeszcze gorszego. Zaproponowaem podwyk ceny zota, a Volcker powiedzia, e z pewnoci miaoby
to sens, jednak nie sdzi, aby udao mu si to przepchn w Kongresie. Rzdy, zwaszcza wiodce
mocarstwa jak USA, bez wzgldu na to, jaka jest prawda, nie lubi przyznawa si swoim obywatelom,
e zdewaluoway pienidz. Jest to dla nich po prostu zbyt kopotliwe, a kryzys, z ktrym musielimy si
wwczas zmierzy, by dla szerokiej opinii publicznej spraw raczej nieznan. Nie by to
oglnonarodowy stan wyjtkowy, jak w 1933 roku, kiedy Roosevelt mg zrobi w zasadzie wszystko,
co zechcia.
W pewnym momencie Yolcker zwrci si do mnie i zapyta, co ja sam zrobibym w takim wypadku.
Powiedziaem mu, e skoro nie chce podnie ani stopy procentowej, ani ceny zota, pozostaje mu tylko
jedna alternatywa. Poradziem zamknicie zotego okna, poniewa nie ma sensu wyprzedawa naszego

zota po 35 dolarw za uncj. Pi dni pniej Nixon zamkn zote okno142.

15

sierpnia 1971 roku ujawniono wiatu ostateczn prawd: Stany Zjednoczone nie s zdolne do

duszego wypeniana zoonych obietnic i utrzymywania zwizku midzy dolarem i zotem. Bya to
kontynuacja polityki Roosevelta, ktry w 1933 roku odmwi uznania dugu wobec wasnych obywateli.
Tym razem jednak odmawiano uznania dugu wobec spoecznoci midzynarodowej. Wieczorem tego
samego dnia Nixon zajadle zaatakowa spekulantw, oskarajc ich o chaos, ktry spowodowali swymi
dziaaniami na midzynarodowym rynku finansowym. Nixon stwierdzi, i w celu ratowania dolara
naley tymczasowo porzuci system wymiany dolara na zoto.
Im byli wymienieni przez Nixona spekulanci? Trzeba zda sobie spraw, e w tamtym czasie Soros i inni
gracze byli mao znaczcymi figurami, a sam rynek walutowy ograniczay regulacje z Bretton Woods.
Zmiany kursw walut mona byo zwyczajnie zignorowa. Co wicej, inwestor wcale nie mg
swobodnie wymienia dolarw na zoto. To prawo posiaday tylko krajowe banki centralne. W tamtym
okresie rol zadymiarza przypisano naturalnie francuskiemu rzdowi.
Gdy 15 sierpnia 1971 roku ostatnia ni czca dolar ze zotem zostaa przerwana przez Nixona, nadesza
dla midzynarodowych bankierw dugo oczekiwana, ekscytujca chwila. W ten sposb ludzko po raz
pierwszy w dziejach wesza w epok wycznie prawnego rodka patniczego. Czym epoka ta si
skoczy - czy przyniesie dobrobyt i szczcie, czy te katastrofy i ruin - o tym jeszcze za wczenie
wyrokowa.
Nietrudno si domyli, e po porzuceniu wizw zota przez wiat przemysowy Zachodu z Rezerw
Federaln w roli gwnej, nastpi okres bezprecedensowego rozwoju kredytu, a emisja waluty osigna
poziom pozostajcy poza wszelk kontrol i bya dokonywana praktycznie na yczenie. A do roku 2006
czny dug rzdu USA, amerykaskich firm i osb prywatnych osign sum 44 bilionw dolarw.
Jeliby dokona wylicze na podstawie najniszej stopy odsetek, ich czna kwota co roku siga 2,2
bilionw dolarw.
Problem polega na tym, e w dug osign taki poziom, e jego zwrot przestaje by moliwy. Jednake
kady dug przecie musi by kiedy spacony - jeli nie przez dunika, to przez wierzyciela. Czarny
scenariusz pokazuje, e w tym wypadku zwrc go pracujcy podatnicy ze wszystkich krajw wiata.
Ekonomiczny zabjca i naftowy dolar.
Dnia 6 padziernika 1973 roku wybucha czwarta wojna na Bliskim Wschodzie. Egipt i Syria w tym

142

Lips, Zoty spisek, s. 72-73.

samym momencie przeprowadzaj atak na Izrael. Tak jak spodziewali si midzynarodowi bankierzy, w
wyniku specjalnej proizrael- skiej polityki USA, 16 padziernika Iran, Arabia Saudyjska i cztery inne
pastwa arabskie wprowadzaj do akcji bro naftow, wsplnie ogaszajc podwyk cen ropy o 70
procent. Te wypadki wywary gboki wpyw na ksztat wiata w latach siedemdziesitych.
Podczas konferencji pastw arabskich, ktrej przewodzi Kuwejt, przedstawiciel Iraku twardo domaga
si uznania Stanw Zjednoczonych za gwny cel ataku. Proponowa, by pastwa arabskie dokonay
konfiskaty amerykaskiej wasnoci i rodkw trwaych znajdujcych si na ich terenach,
przeprowadzajc ich nacjonalizacj, a nastpnie zatrzymay wszystkie transporty ropy do Ameryki i
wycofay wszystkie aktywa finansowe z amerykaskiego systemu bankowego. Uwaano, e te kroki
doprowadz Ameryk do najwikszego od dwudziestu dziewiciu lat kryzysu gospodarczego. Mimo e
te radykalne postulaty nie zostay przyjte, 17 padziernika pastwa arabskie osigny jednomylno,
redukujc wydobycie ropy o pi procent, a ponadto wprowadzajc plan dalszych redukcji wydobycia o
pi p < >cent miesicznie, a do momentu, kiedy ich polityczne cele zostan zrealizowane.
Niebawem, 19 padziernika Nixon zada od Kongresu zgody na natychmiastow poyczk dla Izraela
w wysokoci 2,2 miliarda dolarw. 20 padziernika Arabia Saudyjska i inne kraje arabskie ogosiy
cakowite wstrzymanie eksportu ropy do USA. wiatowe ceny ropy poszyboway z 1,39 dolara za
baryk w 1970 roku do 8,32 dolara za baryk w roku 1974. Mimo e zakaz transportu ropy potrwa
jedynie pi miesicy, do marca 1974 roku, to rozwj wypadkwpotnie wstrzsn spoeczestwami
Zachodu.
Midzynarodowi bankierzy usilnie poszukiwali planu, ktry zapewniby powrt petrodolarw ze
sprzeday Stanom Zjednoczonym saudyjskiej oraz pochodzcej z innych krajw arabskich ropy. Po
przeprowadzeniu dokadnych analiz, USA postanowiy zastosowa strategi dziel i rzd, aby od
rodka doprowadzi do podziaw i upadku eksporterw ropy naftowej z Bliskiego Wschodu. Jako
gwny kierunek ataku wybrano Arabi Saudyjsk.
Arabia Saudyjska to duy kraj o maej, rozproszonej populacji, bogaty wrop naftow, pooony w sercu
Bliskiego Wschodu, otoczony przez Iran, Syri, Irak, Izrael i innych silnych ssiadw. Jej defensywna
sia militarna jest znikoma, a rzdzca rodzina krlewska odczuwa cigy brak bezpieczestwa.
Uzyskawszy wgld w t sytuacj, poznajc sabe punkty Arabii Saudyjskiej, USA zaproponoway jej
bardzo atrakcyjne warunki wsppracy, starajc si przycign j w orbit swoich wpyww.
Amerykanie zaoferowali pene wsparcie polityczne, ochron militarn w razie potrzeby oraz pomoc
technologiczn i szkolenia wojskowe, zapewniajc monarchii Saudw trwanie przy wadzy. Warunkiem
bya zgoda na rozliczanie transakcji rop w dolarach amerykaskich oraz przymus zakupu przez Arabi

Saudyjsk amerykaskich obligacji rzdowych za uzyskane ze sprzeday ropy dolary. Poda ropy dla
USA miaa by zapewniona, podobnie jak ruch cen, ktrych zmiana musiaa uzyska uprzedni zgod
Amerykanw. W sytuacji, gdyby Iran, Irak, Indonezja czy Wenezuela wstrzymay dostawy ropy do USA,
Arabia Saudyjska miaa obowizek zwikszy wydobycie i pokry w ten sposb deficyt poda'/ ropy.
Arabia Saudyjska miaa te powstrzymywa inne kraje i wyperswadowa im akcje wstrzymywania
dostaw ropy wymierzone przeciw USA.
Odpowiedzialny za sterowanie ca operacj by znany nam ju ekonomiczny zabjca Perkins, ktry
zosta wysany do Arabii Saudyjskiej. Jako ekonomista w uznanej na wiecie firmie inynieryjnej,
Perkins, wykorzystujc ca sw kreatywno i pomysowo, mia doprowadzi do sytuacji, w ktrej
zaistniayby korzystne perspektywy inwestycji w gospodark saudyjsk; warunkiem wstpnym bya
gwarancja, e w przetargach zwyci amerykaskie firmy inynieryjne i budowlane1' 6.
Po dugich namysach Perkins niespodziewanie wpad na pewien pomys. Przemierzajce ulice Rijadu,
stolicy Arabii Saudyjskiej, stada owiec byy skrajnie odlege od smaku nowoczesnoci. W przypadku
przeprowadzenia przebudowy miasta na wielk skal, zaistniaaby moliwo ponownego zarobienia
ogromnych sum petrodolarw. Przy tym Perkins doskonale wiedzia, e ekonomici z pastw-czonkw
OPEC gono domagali si przeprowadzania gbokiej przerbki wydobywanej ropy naftowej, by
wykorzystujc wasny przemys rafinujcy, uzyska z jej sprzeday jeszcze wysze zyski. Perkins znalaz
rozwizanie, ktre zadowolioby wszystkich. Punktem wyjcia by problem owiec: dochody w
petrodolarach mogy zosta przeznaczone na zakup bardzo drogich i nowoczesnych amerykaskich
technologii utylizacji mieci, a take na popraw wizerunku Rijadu, czy nowe konstrukcje, ktre
wymagay wielkiej iloci najlepszych amerykaskich produktw. W brany przemysowej, petrodolary
mogy by uyte w procesie transportu nieprzetworzonej ropy. W brany podstawowych instalacji
przerabiajcych surow rop naftow moliwe byo zbudowanie od podstaw gigantycznego sektora
przetwrczego, otaczajc go ze wszystkich stron parkami przemysowymi, elektrowniami, systemem
transformatorw i

przekazywania energii

elektrycznej,

autostradami,

rurocigami,

systemem

komunikacyjnym, lotniskami, portami i otaczajcym to wszystko sektorem usugowym.

Plan Perkinsa zosta podzielony na dwie czci: pierwsza to podpisywanie kontraktw na konstrukcje
hardware, druga to kontrakty na dugoterminowy serwis oraz zarzdzanie. Main, Bechtel, Brown &
Root, Halliburton, Stone & Weber i inne amerykaskie firmy z przernych bran miay zarobi w cigu
nadchodzcych kilkudziesiciu lat wielkie pienidze.
Perkins bra rwnie pod uwag znacznie dalej idce konsekwencje swojego planu, takie jak ochrona
kluczowych gazi przemysu znajdujcych si na Pwyspie Arabskim, stworzenie amerykaskich baz

wojskowych, kontrakty pomidzy przemysami obronnymi i zwizane z tym kontrakty obejmujce ca

pozosta dziaalno, wczajc w to gigantyczne kontrakty na nadzr oraz serwis. To wszystko miao
doprowadzi do kolejnej fali projektw budowlanych, jak na przykad lotnisk wojskowych, baz pociskw
rakietowych, centrw treningowych dla szkolenia personelu oraz innych powizanych z tym inwestycji.
Celem Perkinsa byo nie tylko zapewnienie powrotu zdecydowanej wikszoci petrodolarw do Stanw
Zjednoczonych, ale rwnie wydanie caej sumy powstaej z naliczania odsetek od tych wielkich
patnoci na rzecz amerykaskich firm.
Mieszkacy Arabii Saudyjskiej odczuwaj nieskrywan dum w obliczu tej modernizacji, zwizanej z
ni budowy przemysu i poprawianiu wizerunku miast, a inne kraje czonkowskie OPEC z zazdroci
spogldaj na tempo, z jakim Arabia Saudyjska staa si nowoczesnym pastwem. W pniejszym
okresie podobny plan zastosowano wobec innych krajw.
Caociowy pomys i sia lobbingu Perkinsa niezmiernie uradoway wielkich decydentw siedzcych
poza scen. W 1974 roku Henry Kissinger przyby do Arabii Saudyjskiej i ostatecznie potwierdzi wielk
polityk petrodolara.
Koyszcy si pord wielkiej burzy dolar amerykaski, ktry zrezygnowa z ochrony gwarantowanej
przez standard zota, ostatecznie znalaz azyl w postaci ropy naftowej.
Zamach na Reagana: koniec nadziei na powrt standardu zota.
Mimo e w skali wiatowej standard zota zosta ju cakowicie zlikwidowany, z wyjtkiem Szwajcarii i
kilku innych pastw, a zoto i banknoty przestay by ze sob w jakikolwiek sposb powizane, spokj
midzynarodowych bankierw wci burzy fakt, e cena zota przez cae lata siedemdziesite
nieustannie rosa. Uniemoliwienie powrotu i renesansu standardu zota stao si w takiej sytuacji
priorytetowym zadaniem stojcym przed finansow elit.
1 stycznia 1975 roku, aby udowodni, e zoto jest zwykym metalem i tym samym zwikszy zaufanie
ludzi wobec czysto papierowego dolara, rzd amerykaski podj decyzj o likwidacji dziaajcego ju
od ponad 40 lat przepisu zakazujcego obywatelom gromadzenia zota. Inne kraje poprzez oboenie
zota cikimi podatkami redukoway potencjalny popyt na zoto wrd swoich obywateli. Niektre z
nich pobieray wysoki pidziesicioprocentowy podatek od wartoci dodanej zota. Po 40 latach od
zniknicia zota Amerykanie byli z nim sabo zaznajomieni, a gdy do tego doda kopoty i niewygody
zwizane z procedur jego zakupu, uchylenie zakazu na handel zotem nie doprowadzio do adnych
przewidywanych napi i niepokojw. Midzynarodowi bankierzy w kocu mogli pozwoli sobie na
gboki oddech. Gdy sprawujcy pniej funkcje prezesa Rezerwy Federalnej Paul Volcker zobaczy, jak

John Ester, poprzedni bankier z banku centralnego bawi si zot monet, nie mg powstrzyma
ciekawoci i zapyta: John, skd masz t zot monet?.
Realia zbijania ceny zota przez midzynarodowych bankierw wygldaj nastpujco. Poczwszy od
1975 roku, Stany Zjednoczone, otrzymujc wsparcie ze strony gwnych czonkw Midzynarodowego
Funduszu Walutowego, rozpoczy dziaania na rzecz zaniania ceny zota na wiatowych rynkach.
Celem tego procederu byo zdobycie zaufania mieszkacw wiodcych pastw do idei wyszoci
papierowego banknotu nad zotem. Sukces w tej operacji, a wic kontrolowanie ceny zota, mia
zapewni moliwo bezterminowej, nieograniczonej kontynuacji procesu nademisji papierowych
banknotw.
Ekonomici s zgodni, e po utracie popytu ze strony rzdowych sfer urzdniczych, zoto zostao uznane
za rzecz nieposiadajc praktycznie adnej wartoci. Niektrzy twierdzili, e cena 25 dolarw za uncj
bya wewntrzn cen zota.
W sierpniu 1975 roku, dokonujc kolejnego ruchu na rzecz wyeliminowania wpywu zota, Stany
Zjednoczone wraz z gwnymi pastwami przemysowymi Zachodu zdecydoway, e rezerwy zota
kadego z pastw nie bd zwikszane, a Midzynarodowy Fundusz Walutowy dokona wyprzeday 50
milionw uncji zota, tak by zbi jego cen. Mimo to cena zota wci pozostawaa na niezmienionym
poziomie, co wicej, we wrzeniu 1979 roku wzrosa do poziomu 430 dolarw za uncj. W tym czasie
cena zota ponad kilkudziesiciokrotnie przewyszaa swj poziom z czasu rozpadu sytemu z Bretton
Woods w 1971 roku.
Amerykaski Departament Skarbu w styczniu 1975 roku przeprowadzi pierwsz aukcj wyprzeday
zota. W jaki czas pniej wystawiana na aukcj liczba ' 300 tysicy uncji zota zostaa podwyszona do
750 tysicy wci jednak ciko byo zrwnoway poda z popytem kupcw na zoto. Dopiero gdy w
listopadzie 1978 roku Departament .Skarbu ogosi bezprecedensow w swej skali aukcj 1,5 miliona
uncji zota, jego cena rynkowa nieznacznie spada. 16 padziernika 1979 roku amerykaski Departament
Skarbu ostatecznie zosta zmuszony do wycofania si z tej polityki, ogaszajc, i regularne aukcje zota
zostaj zlikwidowane na r rzecz aukcji nadzwyczajnych.
Cena zota wynoszca 400 dolarw z uncj jest powszechnie uwaana za rozsdne odbicie wartoci,
podlegajcego od rozpocztej w 1933 roku nademisji, amerykaskiego dolara. Taka powinna by jego
stabilna, dugoterminowa cena.
Jednak w 1979 roku wlistopadzie wybuch kryzys zakadnikw w Iranie, ktry ? zmieni dugofalowy
ruch ceny zota. Zaraz po wybuchu kryzysu, Rezerwa Federalna ogosia decyzj o zamroeniu
znajdujcych si w Ameryce iraskich rezerw zota. Ten ruch spowodowa chodn reakcj ze strony

bankw centralnych wiatowych pastw: Jeli jest moliwe zamroenie iraskich rezerw zota, oznacza
to, e znajdujce si w Ameryce zoto, bdce wasnoci innych, nie jest bezpieczne. Dlatego te wiele
krajw krok po kroku rozpoczo skup zota, a nastpnie jego transport na wasne terytoria. Szczeglnie
spanikowany Iran rozpocz szaleczy wykup zota na wiatowych rynkach. Irak nie pozosta w tyle,
doczajc do szeregu wielkich kupcw. Cena zota w cigu kilku tygodni podskoczya do poziomu 850
dolarw za uncj.
Obserwacja wszystkich tych zowrogich wydarze radykalnie zmienia pogldy prezydenta Reagana.
Doszed on do wniosku, i jedynie powrt do standardu zota moe uratowa amerykask gospodark.
W styczniu 1981 roku, podczas swojej inauguracji, Reagan zada od Kongresu powoania komisji do
spraw zota, ktra miaa rozpocz prace nad analiz moliwoci powrotu do standardu zota. By to krok
wprost do strefy zakazanej ustanowionej przez midzynarodowych bankierw. Dwa miesice pniej, 30
marca 1981 roku, mieszkajcy od 69 dni w Biaym Domu Reagan, zosta postrzelony przez pragncego
zosta gwiazd filmow Johna W Hinckleya. Kula mina serce prezydenta zaledwie o centymetr. Mwi
si, e niedoszy zabjca strzela do prezydenta, by zwrci na siebie uwag synnej gwiazdy filmowej
Jodie Foster. Rzecz jasna, takjak zdecydowan wikszo zamachowcw, ktrzy targnli si na ycie
amerykaskich prezydentw, rwnie tego czowieka uznano za psychicznie chorego.
w strza nie tylko doprowadzi do ocknicia si prezydenta Reagana, ale rwnie rozbi w py
nadziej na powrt do standardu zota. W marcu 1982 roku, skadajca si z 17 czonkw komisja do
spraw zota stosunkiem gosw 15 do 2 zawetowaa pomys powrotu do standardu zota. Prezydent
Reagan szybko uleg naciskom susznych opinii.
Odtd ju aden amerykaski prezydent nie omieli si pomyle o moliwoci powrotu do standardu
zota.

ROZDZIA VIII Niewypowiedziana wojna o pienidz.

Niczym horda wilkw, stojc na wzgrzu, wpatrujemy si w stado jeleni.
Zwyko si porwnywa tajlandzk gospodark do maego azjatyckiego
tygrysa, jednak bardziej trafne jest stwierdzenie, i w istocie przypomina
ona zranion zwierzyn own. Wybieramy najsabszego osobnika, aby
upewni si, e zwarte stado pozostanie zdrowe i silne.

Eugene Linden143
Klucz do rozdziau.
Jak powszechnie wiadomo, kto zdobdzie monopol poday okrelonego produktu, zyskuje moliwo
generowania niebotycznych zyskw. Piuidz jest towarem, ktrego potrzebuj, wszyscy ludzie, a zatem,
jeli kto jest zdolny do zdobycia monopolu emisji pienidza w danym kraju, wykorzystuje to jako
metod do zagarniania niczym nieograniczonych, gigantycznych zyskw. Oto powd, dla ktrego od
kilkuset lat midzynarodowi bankierzy wytaj umysy, rozwanie przygotowuj plany, gotowi na
uycie wszelkich metod w celu zdobycia monopolu emisji waluty w okrelonym kraju. Ostateczn
granic ich de jest zdobycie monopolu na emisj wiatowej waluty.
Aby ustabilizowa kontrol emisji wiatowego pienidza, owego szczytu, na ktrym znajduje si punkt
dowodzenia i skd formuowane s strategie finansowe, poczwszy od lat siedemdziesitych XX stulecia
bankierzy uruchomili seri rodkw majcych na celu utrwalenie zaufania do amerykaskiego dolara,
rozczonkowanie gospodarek krajw rozwijajcych si oraz rozbicie potencjalnych konkurentw w
wojnie o walut. Ostatecznym, strategicznym celem ich dziaa jest kontrolowany upadek gospodarki
wiatowej, dziki ktremu moliwe bdzie ustanowienie trwaych fundamentw rzdu wiatowego
wiatowej waluty i wiatowego podatku pozostajcych pod kontrol osi Londyn-Wall Street.
Naley mie wiadomo, e midzynarodowi bankierzy s grup majc bardzo specyficzne interesy.
Nie okazuj lojalnoci wobec adnego ze wiatowych rzdw, wrcz przeciwnie - kontroluj pastwa i
ich rzdy. Na okrelonym etapie historii mog wykorzystywa amerykaskiego dolara i si USA,
jednake, po zakoczeniu przygotowa, w kadej chwili mog dokona ataku na amerykask walut,
wywoujc wten sposb recesj porwnywaln z Wielkim Kryzysem z 1929 roku, by przekona bd
zmusi rzdy narodowe do wyrzeczenia si ich suwerennych praw i wprowadzi systemy regionalnych
143

Eugene Linden, How to Kill a Tiger, Time Magazine Asia 3 listopada 1997.

rzdw i regionalnych walut.

Uderzenie w chiski system finansowy niewtpliwie jest dla midzynarodowych grup finansowych
kwesti priorytetow. Akcja przeciwko Chinom nie zaley od posiadanych moliwoci, a jedynie od
czasu i metod. W tym momencie wic pozostawienie spraw ich wasnemu biegowi moe doprowadzi do
wydarze o katastrofalnych skutkach.
Jest prawdopodobne, e w swoim ataku finansici zastosuj strategi podobn do tej, ktrej uyli w
Japonii. Najpierw doprowadz do powstania wielkiej baki spekulacyjnej aktyww, wskutek czego
gospodarka Chin, dziki ich pomocy, wejdzie w okres kilku lat wielkiej prosperity, dokadnie tak, jak
to byo w Japonii w latach 1985-1990. Nastpnie zostanie zadany bolesny, zabjczy cios z oddali, rodzaj
nuklearnego ataku finansowego podwaajcego zaufanie wiata do chiskiej gospodarki. To doprowadzi
do panicznej ucieczki zagranicznego kapitau z Chin, raptownego spadku, cen, dziki czemu bdzie
moliwy wykup najwaniejszych chiskich aktyww, doprowadzajc do dezintegracji chiskiej
gospodarki, w ten sposb koczc ostatni, najtrudniejszy akt na drodze do zjednoczenia wiata
1973: wojna na Bliskim Wschodzie i kontratak dolara.
Wybuch wojny na Blisl j tn Wschodzie 6 padziernika 1973 roku nie by przypadkowy. W maju tego
samego roku, podczas obrad Klubu Bilderberg, 84 bankierw, szefw wielkich korporacji
midzynarodowych oraz wybranych politykw rozwaao nad problemem dotykajcym ich wszystkich:
zmierzajcym do upadku, pozbawionym wsparcia zota amerykaskim dolarem.
David Rockefeller zabra ze sob na spotkanie swojego najbliszego wsppracownika, Zbigniewa
Brzeziskiego. Rezultatem spotkania bya decyzja o koniecznoci odbudowy zaufania wobec dolara i
odzyskania dominujcej pozycji na bitewnym polu finansowym, nad ktrym dopiero co utracono
kontrol.
Midzynarodowi bankierzy zaproponowali zdumiewajcy plan: zgod na wzrost ceny ropy o 400
procent!144
Ten miay plan mia za zadanie zrealizowa kilka celw: z jednej strony, poniewa wiatowe transakcje
ropy naftowej byy rozliczane w dolarach amerykaskich, czterokrotny wzrost ceny ropy doprowadziby
do zwikszenia popytu na dolara we wszystkich krajach, co zbilansowaoby efekt uboczny likwidacji
wsparcia dolara zotem i jego gwatown wyprzeda. Z drugiej strony, wskutek znakomitych efektw
pracy ekonomicznych zabjcw', wiele krajw Ameryki aciskiej oraz Azji Poudniowo-Wschodniej
znalazo si w beznadziejnej sytuacji zaduenia. W przypadku nagego wzrostu ceny ropy, USA gadko
144

Engdahl, A Century, s. 130.

przeprowadziyby wzrost stp procentowych, a owe zacofane gospodarczo, ale majce mnstwo zasobw
naturalnych kraje, stayby si tustymi owcami oczekujcymi na rze.
Najbardziej byskotliwym elementem tego planu byo przerzucenie winy na innych. Najpierw
podjudzono Egipt i Syri do ataku na Izrael, a nastpnie nastpio otwarte wsparcie Izraela przez Stany
Zjednoczone, co spotkao si z wciekoci i oburzeniem w wiecie arabskim i ostatecznie doprowadzio
do wprowadzenia embarga na eksport ropy do krajw Zachodu. Cena ropy raptownie wzrosa, a cae
wiatowe oburzenie skoncentrowao si na krajach arabskich. Midzynarodowi bankierzy z
podwyszenia obserwowali walk tygrysw, a zarazem przeliczali powracajce banknoty petrodolarw.
Nie tylko odwrcono spadkow tendencj amerykaskiego dolara, ponownie zdobyto dominujc
pozycj na wiatowym polu bitwy finansowej, ale rwnie gadko ostrzyono pastwa-owce Ameryki
aciskiej, Indonezj i inne kraje. Znakomity plan zosta wykonany bez najmniejszego bdu.
Przygldajc si kolejnym historycznym akcjom midzynarodowych bankierw, mona odkry, e
zawsze stosuj najefektywniejszy algorytm - za kadym razem ich strategiczne akcje potrafi w tym
samym czasie zrealizowa co najmniej kilka celw. Nie bdzie przesad opisanie tego za pomoc
chiskiego przysowia mwicego o zabiciu trzech ptakw jednym kamieniem. Brzeziski i Kissinger
- dwaj najbardziej haaliwi, cile wsppracujcy ze sob oficerowie midzynarodowej finansjery - s w
stanie dokadnie przewidzie rozwj wypadkw. Brzeziski tworzy plany, a Kissinger, bdcy swego
:zasu informacyjnym carem w administracji Nixona, bezporednio wcza si w sprawy
administracyjne. William Engdahl w ksice A Century War pozwala sobie na ostry komentarz:
Kissinger stale filtrowa informacje pynce do Ameryki [z Bliskiego Wschodu], wczajc w to zdobyte
przez amerykaski wywiad informacje potwierdzajce przygotowania arabskich urzdnikw do wojny.
Dziaania Waszyngtonu w czasie wojny, podobnie jak i synna powojenna wahadowa dyplomacja
Kissingera precyzyjnie wprowadzay w ycie postanowienia podjte na konferencji Klubu Bilderberg w
maju tamtego roku. Arabskie pastwa wydobywajce rop naftow stay si kozami ofiarnymi, na
ktrych skupia si zo wiata, a anglo-amerykaskie interesy po cichu rozgryway si za kurtyn179.
Kuszona i przymuszana si przez Kissingera Arabia Saudyjska zostaa pierwszym czonkiem OPEC,
ktry osign porozumienie z USA. Wykorzystujc petrodolary, Arabia Saudyjska kupowaa
amerykaskie obligacje rzdowe i w ten sposb nastpowa powrt petrodolarw. Pniej Kissinger
dokona rozstrzygajcego aktu: w 1975 roku ministrowie pastw OPEC wyrazili zgod na
wykorzystywanie wycznie dolarw amerykaskich w rozliczeniach transakcji rop naftow. Waluta
wiatowa wesza w epok standardu ropy naftowej.

Gwatowny wzrost ceny ropy doprowadzi do wzrostu popytu na dolara uywanego do rozlicze w
handlu rop. Ostatecznie dolar amerykaski uzyska silne wsparcie na midzynarodowym rynku.
W latach 1949-1970 wiatowa cena ropy bya stabilna, wynoszc 1,9 dolara za baryk. W latach 19701973 stopniowo sza w gr, osigajc poziom trzech dolarw za baryk. Zaraz po wybuchu wojny 16
padziernika 1973 roku, OPEC podniosa cen ropy o 70 procent do 5,11 dolara za baryk. 1 stycznia
1974 roku cena ropy wzrosa o ponad 100 procent, do poziomu 11,65 dolara za baryk. Od czasu
konferencji Klubu Bilderberg w maju 1973 roku do stycznia 1974 roku cena ropy, tak jak si
spodziewano, wzrosa o blisko 400 procent.
W 1974 roku, nie do koca orientujcy si w biecych wydarzeniach prezydent Nixon sprbowa za
porednictwem Departamentu Skarbu wywrze presj na kraje OPEC, by zgodziy si na redukcj cen
ropy. Jeden ze znajcych prawd urzdnikw w swoim sprawozdaniu pisa: Bankierzy zignorowali t
propozycj, kadc silny nacisk na wykorzystanie polityki powrotu petrodoarw jako strategii
pozwalajcej stawi czoa rosncym cenom ropy - to bya zabjcza w skutkach decyzja.
Wydarzeniom tym towarzyszy wzrost cen ropy naftowej, ktry doprowadzi uprzemysowione pastwa
Zachodu do dwucyfrowej inflacji. Oszczdnoci obywateli zostay wyczyszczone, ale najgorszy los
przypad w udziale niczego niewiadomym i nieprzygotowanym pastwom rozwijajcym si. Tak to
wyjania Engdail:
Wzrost ceny ropy naftowej o blisko 400 procent by potnym ciosem wymierzonym w gospodarki
pastw, dla ktrych ropa bya gwnym surowcem energetycznym. Poniewa wikszo gospodarek
cierpi na deficyt ropy, nastpio nage zderzenie z nieprzewidzianym, czterystuprocentowym wzrostem
kosztw importowanego surowca, ktremu nie sposb byo sprosta. Nie trzeba te dodawa, e koszty
wykorzystywanej w rolnictwie ropy naftowej i nawozw sztucznych rwnie poszy w gr.
W 1973 roku Indie odnotowyway pozytywny bilans handlowy, znajdujc si w zdrowej sytuacji, dobrej
dla rozwoju gospodarczego. W 1974 roku rezerwy walutowe Indii wynosiy 629 milionw dolarw, ale
zmuszone zostay do zapaty za importowan rop podwjnej ceny: miliarda 241 milionw dolarw. Na
tej samej zasadzie Sudan, Pakistan, Filipiny, Tajlandia, pastwa Afryki i Ameryki Poudniowej, kolejno
znajdoway si w sytuacji deficytu w obrotach handlowych. Zgodnie ; ze statystykami
Midzynarodowego Funduszu Walutowego, deficyt pastw rozwijajcych si w 1974 roku osign sum
35 miliardw dolarw; wwczas bya to suma astronomiczna. Nic dziwnego, e w deficyt by dokadnie
cztery razy wikszy ni rok wczeniej - mona powiedzie, e wzrs on proporcjonalnie do ceny ropy
naftowej.

O ile na pocztku lat siedemdziesitych przemys i handel rozwijay si dynamicznie, o tyle w latach
1974-1975 nastpia ich globalna atrofia i mielimy do czynienia z kryzysem niespotykanym od
zakoczenia II wojny wiatowej180.
W latach siedemdziesitych XX stulecia wiele z krajw rozwijajcych si, dokonujc industrializacji,
wpado w gbokie uzalenienie od nisko oprocentowanych poyczek z Banku wiatowego.
Niepohamowany wzrost ceny ropy naftowej poar wikszoci z ich aktyww. Kraje rozwijajce si
staway przed wyborem: albo zatrzyma proces industrializacji, stajc si niezdolnym do zwrotu zbyt
wysokich poyczek Bankowi wiatowemu, albo poyczy ze jeszcze wiksze sumy i przeznaczy je na
zakup ropy oraz zwrot odsetek wynikych z gigantycznego dugu.
Bank wiatowy, czc swoje wysiki z Midzynarodowym Funduszem Walutowym, ju bardzo
wczenie zastawi sie i spokojnie czeka. Midzynarodowy Fundusz Walutowy sformuowa szereg
twardych warunkw towarzyszcych ewentualnej pomocy, ponownie zmuszajc zdezorientowane,
dowiadczajce wielkich nieszcz kraje rozwijajce si do wypicia synnej mikstury znanej jako
cztery lekarstwa MFW, czyli: prywatyzacja kluczowych aktyww krajowych gospodarek, liberalizacja
rynku

kapitaowego,

urynkowienie

podstawowych

elementw

ycia,

liberalizacja

handlu

midzynarodowego. Wikszo z krajw, ktre napj w wypiy, znalazo si w sytuacji co prawda nie
mierci, ale permanentnej choroby. Nawet te nieliczne kraje, ktre posiaday silny system
odpornociowy, zostay doprowadzone do sytuacji, w ktrej ich witalno znacznie ucierpiaa, pastwo
osabo, a ludzie zuboeli.
Kiedy kraje rozwijajce si zmagay si z przeciwnociami, poszukujc gdzie si da dolarw potrzebnych
do zapaceniza nadzwyczaj drog rop, ju oczekiway na nie kolejne, nage i szokujce wydarzenia.
Paul Volcker: kontrolowany rozpad gospodarki wiatowej
Volcker zaj fotel prezesa Rezerwy Federalnej dlatego, e wybrali go
ludzie z Wall Street. Taka bya ich cena. Wszyscy wiedz, e jest roztropny
i konserwatywny, nie wiedz jednak, e ju zaraz dokona on radykalnych
zmian.

historyk Charles Geisst.

W1973 roku prezes rady nadzorczej Chase Manhattan Bank, David Rockefeller, w celu zacienienia
zwizkw pomidzy krgami finansowymi z Ameryki Pnocnej, Europy Zachodniej i Japonii,

korzystajc z sugestii i pomocy Brzeziskiego, sformowa organizacj znan jako Komisja Trjstronna.
Jej czonkami s gwnie wielcy bankierzy, przemysowcy, znani politycy z Ameryki Pnocnej, Europy
Zachodniej i Japonii. W Nowym Jorku, Paryu i Tokio usytuowano centrale Komisji. Kada z tych trzech
stref wybiera swojego przewodniczcego. Rzecz jasna, przewodniczcym nowojorskiej centrali jest
David Rockefeller, Brzeziski za sprawuje funkcj jej sekretarza, prowadzc jej rutynowe operacje.
Swego czasu Brzeziski blisko zaprzyjani si z profesorem Uniwersytetu Columbia, Davidem
Ruskiem, pochodzcym ze stanu Georgia. W czasach, gdy Kennedy i Johnson administrowali w Biaym
Domu, Rusk peni funkcj sekretarza stanu. Rusk zasugerowa Brzeziskiemu zaproszenie do Komisji
Trjstronnej gubernatora Georgii, Jimmy ego Cartera, wygaszajc wiele pochwa na temat jego wizji
politycznej oraz zdolnoci do przeforsowywania swoich rozwiza.
Przy gorcym wsparciu ze strony Ruska, ktry postanowi bliej zwiza ze sob obu politykw,
Brzeziski odby dwa spotkania z Carterem, od razu dochodzc do przekonania, e ten czowiek w
przyszoci moe by bardzo uyteczny Biorc pod uwag wczesny status i dokonania Cartera, jego
czonkostwo w Komisji Trjstronnej miao nike szanse na powodzenie, tak wic Brzeziski osobicie
zarekomendowa

Cartera

Davidowi

Rockefellerowi,

wygaszajc

pod

jego

adresem

szereg

komplementw. Przewodniczcy Komisji Trjstronnej podj decyzj i osobicie umieci Cartera wrd
jej czonkw. W ten sposb, nieznane dotd szerzej imi i nazwisko Jimmy Carter zostao dopisane do
listy amerykaskich czonkw jednej z najwaniejszych organizacji na wiecie. By to jego zasadniczy,
olbrzymi krok na drodze do Biaego Domu, gdzie znalaz si pi lat pniej.
Po wprowadzeniu si Cartera do Biaego Domu, Brzeziski jako czowiek, ktry wprowadzi go do
partii od razu zosta mianowany prezydenckim asystentem do spraw bezpieczestwa narodowego. W
istocie reprezentowa on midzynarodowych bankierw, dziaajc w roli regenta, w podobny spc > b,
jak i' czyni to Kissinger w epoce Nixona.
W 1978 roku zwolnio si stanowisko prezesa Rezerwy Federalnej. Nie trzeba dodawa, e z punktu
widzenia midzynarodowych bankierw bya to niesychanie wana funkcja. David Rockefeller, jako
kandydata na wakat prezesa FED, zarekomendowa prezydentowi Carterowi swojego podwadnego,
Paula Volckera. Carter nie mg odrzuci tego dania.
New York Times twierdzi, e nominacja Paula Volckera uzyskaa zgod ze strony europejskich
bankw z Bonn, Frankfurtu i Szwajcarii Na giedzie w Nowym Jorku, ktra od duszego czasu
znajdowaa si w tzw. bear market (rynku o tendencji znikowej) nastpi delikatny wzrost indeksu o
9,73 punkta, a amerykaski dolar uleg wzmocnieniu na wiatowym rynku walutowym.
Od roku 1933, kiedy Eugene Mayer opuci stanowisko w Rezerwie Federalnej, czonkowie rodzin

midzynarodowych bankierw cakowicie wycofali si z pierwszej linii finansowego frontu, znajdujc

dla siebie miejsce za scen. Za kadym razem dokonywali ostrej selekcji przy wyborze prezesa
nowojorskiego banku Rezerwy Federalnej, by w ten sposb kontrolowa jej biece operacje. Vblcker
idealnie spenia ich wymagania. W modoci studiowa na Uniwersytetach Ha- rvarda i Princeton.
Pniej przyby do Londynu, gdzie kontynuowa zaawansowane studia w London School of Economics.
W latach pidziesitych sprawowa funkcj ekonomisty w nowojorskim banku Rezerwy Federalnej, by
pniej otrzyma stanowisko, rwnie ekonomisty, w Manhattan Chase Bank. W latach szedziesitych
pracowa w Departamencie Skarbu, bdc jednym z gwnych pomysodawcw likwidacji standardu
zota w czasach Nixona. W roku 1974 zosta mianowany na kluczowe stanowisko prezesa nowojorskiego
banku Rezerwy Federalnej, w istocie stajc si osob odpowiedzialn za cao operacji FED.
Na pocztku listopada 1978 roku, bdcy w znakomitym nastroju Yolcker, wygosi wykad na
brytyjskim Uniwersytecie w Warwick. Ujawni w nim, e na pewnym poziomie kontrolowany rozpad
gospodarki wiatowej jest rozsdnym celem na lata osiemdziesite145.
Zasadnicze pytanie w tym miejscu dotyczy tego, o. czyj gospodark chodzi? I jak w rozpad miaby si
dokona?
Na pocztku naturalnymi kandydatami byy potnie zaduone kraje Trzeciego wiata, nastpnie
Zwizek Radziecki i Europa Wschodnia.
Podczas swojej inauguracji Volcker podnis byszczcy sztandar walki ze wiatow inflacj, by wraz z
bliskim i tajnym sojusznikiem, Wielk Brytani, doprowadzi do ogromnego wzrostu kosztw poyczek
udzielanych w dolarach amerykaskich. Wewntrznie oferowane odsetki bankowe IBOR {Internat Bank
Offered Rate) z 11,2 procenta w 1979 roku, za jednym zamachem zostay podniesione do 20 procent w
roku 1981. Podstawowa stopa odsetek bya jeszcze wysza, osigajc 21,5 procent, a w przypadku
obligacji signa 17,3 procent.
W maju ) 979 roku Margaret Ihatcher wygraa wybory. Gdy obejmowaa funkcj premiera, solennie
obiecaa: Inflacj naley cakowicie usun z gospodarki. Po miesicu sprawowania urzdu, Ihatcher
podja decyzj i w cigu 12 tygodni podniosa podstawow stop odsetek z 12 do 17 procent. W tym tak
krtkim czasie koszty kredytw dla wszystkich bran raptownie podskoczyy do 42 procent. Taka
sytuacja nigdy dotd nie zdarzya si w bdcym w stanie pokoju, uprzemysowionym kraju. Premier
Thatcher w ten sposb zdobya swj przydomek elazna Lady.
Pod sztandarem walki z inflacj gospodarka wesza w stadium ostrej recesji. Obywatele, przemys i

145 prec| Hirsch Memoria Lecture, Warwick University, Coventry, Anglia, 9 listopada 1978.

handel zmuszone byy do ponoszenia bolesnych kosztw, podczas gdy rwnoczenie amerykascy i
brytyjscy bankierzy szybko zarabiali wielkie pienidze.
Pojawiy si hasa mwice o redukcji wydatkw rzdowych, obnice podatkw, liberalizacji nadzoru
nad branami gospodarczymi, rozbijaniu siy zwizkw zawodowych itp. W uginajcych si pod
ciarem gigantycznych dugw pastwach rozwijajcych si zagoci chaos i rozpacz, jak gdyby
gotowano si na rych mier. W tamtym okresie czny dug krajw rozwijajcych si, ktry w czasie
konferencji Klubu Bilderberg w maju 1973 roku wynosi 130 miliardw dolarw, wzrs piciokrotnie,
osigajc w 1982 roku zdumiewajc sum 612 miliardw dolarw. I wanie wtedy USA i Wielka
Brytania pod sztandarem walki z inflacj gwatownie podniosy stopy odsetek do poziomu okoo 20
procent. Gigantyczny dug krajw rozwijajcych si zosta przygnieciony przez wynikajce z niego
przeraajco wysokie odsetki od kredytw. Los owych krajw zosta przypiecztowany: stay si
kolejnym ksem lecym na bankierskiej desce do krojenia. Kompletnie nie wiedzc, jak chroni swoje
interesy w wojnie finansowej, kraje Afryki, Azji i Ameryki aciskiej musiay za swoje zaniedbania
zapaci bolesn cen.
Amerykaski sekretarz stanu George Schultz 30 wrzenia 1982 roku, podczas swojego wystpienia na
forum ONZ, podkreli, i Midzynarodowy Fundusz Walutowy powinien cile nadzorowa spat
dugw przez kraje rozwijajce si, naciska, by kraje te za pomoc towarw eksportowych lepiej
przycigay uwag pastw Zachodu, dodajc, e tylko wolny handel moe je uratowa. Poza tym,
twierdzi, e zwikszenie wyprzeday surowcw naturalnych moe szybko pomc w procesie spaty i
rozlicze zacignitych dugw.
Prezydent Meksyku Lopez Portillo wygosi ostry, polemiczny komentarz, wskazujc na fakt, i to
bankierzy z Wielkiej Brytanii i Stanw Zjednoczonych celowo stosuj strategi wysokich odsetek
poczon z towarzyszc jej nisk cen na surowce naturalne, dziki czemu, jak noyczki, ktrych dwa
ostrza miertelnie dusz niektre kraje rozwijajce si, ktre w procesie budowy gospodarki osigny
jakie rezultaty, odbieraj innym krajom jakkolwiek moliwo postpu. Portillo szed nawet krok
dalej, groc, e bdzie adwokatem wstrzymania spaty dugw przez kraje rozwijajce si:
Meksyk, podobnie jak inne kraje Trzeciego wiata, nie s zdolne do terminowej spaty dugw zgodnie z
warunkami, ktre s bardzo odlege od rzeczywistej sytuacji. My kraje rozwijajce si, nie chcemy by
wasalami [krajw Zachodu]. Nie moemy doprowadzi naszych rajw do paraliu gospodarczego lub
pozwoli naszym rodakom na wpadnicie w tragiczn sytuacj materialn tylko po to, by mc spaci
dugi. Bez naszego udziau koszty obsugi tych dugw wzrosy ju ponad trzykrotnie, ale nie jestemy za
to odpowiedzialni. Naszym celem jest likwidacja godu, chorb, analfabetyzmu i zalenoci, nie za

doprowadzenie do wiatowego kryzysu gospodarczego146.

Tak si nieszczliwie zoyo, e dwa miesice po wystpieniu Portilo na forum ONZ, midzynarodowi
bankierzy uznali, e naley go zastpi kim innym. Midzynarodowy Fundusz Walutowy jako policja
chronica porzdek kredytowy dokona ingerencji w meksykaskie rozliczenia dugw. Engdahl tak
opisuje t histori:
Wanie rozpocz si najwikszy w nowoytnej historii proces zorganizowanego rabunku, znacznie
przewyszajcy swoim zasigiem dziaania sprzed dwch dekad. Rzeczywista sytuacja jest cakowicie
odmienna od dezinformacji rozprzestrzenianej przez media z Europy Zachodniej i USA. Zaduone kraje
spaciy ju wielokrotno zacignitych kredytw, a mimo to wci pac krwi, spacajc dugi wobec
nowojorskich czy londyskich Shylockw. Stwierdzenie, i od sierpnia 1982 roku kraje rozwijajce si
nie spacaj zaduenia, nie jest prawdziwe. Do ich gowy przystawiono pistolet i pod grobami
Midzynarodowego Funduszu Walutowego podpisuj przedoone im przez midzynarodowych
bankierw umowy okrelane eufemistycznie jako plany rozwizania problemw spaty zaduenia, w
ktrych z reguy uczestnicz synny Citibank z Nowego Jorku bd Chase Manhattan Bank147.
Poyczk z MFW mona uzyska tylko wwczas, gdy wystpujce o ni pastwo wyraa zgod i
podpisuje ca seri specjalnych warunkw, do ktrych zaliczaj si: redukcja wydatkw rzdowych,
wzrost podatkw, dewaluacja waluty. Nastpnie dug jest prolongowany, a kraje rozwijajce si musz
dokona spaty kosztw obsugi wobec midzynarodowych bankierw, ktre zostaj wpisane do
cakowitej sumy dugu.
Meksyk zosta zmuszony do obcicia subsydiw rzdowych na lekarstwa, artykuy spoywcze, paliwo i
inne wane produkty konsumpcyjne. W tym samym czasie miaa miejsce drastyczna dewaluacja peso. Na
pocztku 1982 roku, w wyniku reform gospodarczych podjtych przez prezydenta Portillo, kurs peso
wzgldem dolara wynosi 12:1, ale ju w 1989 warto peso spada do poziomu 2300 peso za jednego
dolara. Meksykaska gospodarka znalaza si w stanie przeprowadzanego przez midzynarodowych
bankierw kontrolowanego rozpadu.
Zgodnie z-danymi Banku wiatowego wiatach 1980-1986 setka zaduonych pastw wypacia
midzynarodowym bankierom odsetki o cznej wartoci 326 miliardw dolarw. Do tego dochodz
zwrcone kwoty kredytw, ktrych warto wyniosa 332 miliardy dolarw. Podsumowujc: kraje

146
147

Engdahl, A Century War, s. 190.

Ibid., s. 192.

rozwijajce za zacignite kredyty na czn sum 430 miliardw dolarw (1980) wypaciy 658
miliardw dolarw wszystkich kosztw (zwrot dugu plus odsetki). Mimo to, w 1987 roku 109
zaduonych pastw wci byo winne midzynarodowym bankierom 1,3 biliona dolarw. Naliczanie
procentw dokonywao si w oparciu o tak zdumiewajce podstawy, e kraje rozwijajce si nigdy nie
miay szansy doczeka dnia, w ktrym zwrciyby cay dug. Dlatego te wiatowa elita finansowa oraz
Midzynarodowy Fundusz Walutowy zaczy stosowa wobec zaduonych krajw polityk spat za
pomoc bankructwa. Pastwa akceptujce bankierskie plany rozwizania problemw spaty zaduenia
zostaj zmuszone do sprzeday po skrajnie niskich cenach olbrzymiej liczby aktyww takich jak
wodocigi, elektrownie, gaz, linie kolejowe, telekomunikacja, ropa, banki itd.
Ludzie ostatecznie uwiadomili sobie potn, nieporwnywaln z niczym, niszczycielsk si zawart,
w przygotowywanych przez midzynarodowych bankierw gospodarczych planach kontrolowanego
rozpadu.
wiatowy Bank Ochrony rodowiska: kontrola nad jedn trzeci globu.
Kiedy rozwijajce si kraje Afryki, Azji i Ameryki aciskiej gboko wpady w bagno zaduenia,
midzynarodowi bankierzy rozpoczli przygotowania dla akcji o jeszcze wikszym zasigu, ktrej
metody i skala przekraczaj zdolnoci percepcyjne zwykych ludzi. Osoby o przecitnej inteligencji nie
s w stanie domyle si, e ochrona rodowiska moe by punktem wyjcia do ustanawiania coraz
szerszej wadzy.
Jeli nie spojrzymy na problem z historycznego punktu widzenia, nigdy nie zrozumiemy olbrzymiej siy,
jak dysponuj midzynarodowe koa finansowe, potrafice doprowadzi do tego, e ludzie widz wiat
niczym przez mg. W sierpniu 1963 roku, na jednym z uniwersytetw na rodkowym Zachodzie USA,
profesor socjologii - wystpujcy pod fikcyjnym nazwiskiem John Doe - odebra telefon z Waszyngtonu
zapraszajcy go do udziau w tajnym panelu badawczym. W tym programie miao uczestniczy 15
najlepszych wykadowcw z amerykaskich uczelni wyszych. Poniewa John Doe zainteresowa si
caym projektem, stawi si w wyznaczonym miejscu zwanym Iron Mountain, znajdujcym si w pobliu
miasta Hudson w stanie Nowy Jork. Tam, w czasie zimnej wojny, zbudowano gigantyczne podziemne
bunkry i instalacje zdolne do wytrzymania radzieckiego ataku nuklearnego. Setki central najwikszych
amerykaskich firm wanie tam ulokoway swoje tymczasowe biura, wrd nich byy midzy innymi
New Jersey, Standard Oil, Shell, Hannover Manufactures Trust itd. W przypadku wybuchu wojny
nuklearnej, Iron Mountain przejmuje funkcj najwaniejszego centrum operacji handlowych w USA, aby
zapewni przetrwanie wojny amerykaskiemu systemowi handlowemu. To tam wanie firmy

przechowuj najwaniejsze, najbardziej poufne dokumenty i akta.

Owa tajemnicza grupa badawcza skupia si nad pytaniem o to, jakim wyzwaniom bd musiay w
przyszoci sprosta Stany Zjednoczone, jeli wiat wejdzie w er wiecznego pokoju. Chodzio wic o
przygotowanie zawczasu odpowiedniej polityki. Praca badawcza potrwaa prawie dwa i p roku.
W1967 roku pitnastoosobowa grupa zakoczya prace i przygotowaa cile tajny raport. Rzd USA
zada od jego autorw zachowania absolutnej tajemnicy, Jednak profesor John Doe poczu, e w
raport jest niesychanie wany, tote jego tre nie powinna by ukrywana przed opini publiczn.
Odszuka znanego pisarza Leonarda Lewina i przy jego pomocy w 1967 roku w wydawnictwie Dial
Press opublikowa ksik zatytuowan Report from Iron Mountain (Raport z elaznej Gry). Ksika
wywoaa raptowny wstrzs wrd amerykaskiej opinii publicznej. Wszyscy za wszelk cen starali si
odgadn tosamo Johna Doe. W tym czasie powszechnie sdzono, i w raport zosta przygotowany
na polecenie wczesnego sekretarza obrony Roberta McNamary. McNamara by czonkiem CFR, a
pniej peni obowizki szefa Banku wiatowego. Organizacj badawcz czono z Centrum
Badawczym Hudson, ktrego twrc by Herman Kahn, rwnie czonek CFR.
Wobec ujawnienia tajemnicy pastwowej, asystent do spraw bezpieczestwa narodowego prezydenta
Johnsona, Rostow, byskawicznie wszed do akcji, by dokona szybkiej sterylizacji. Stwierdzi, e cay
raport jest czyst fikcj. W dokadnie ten sam sposb pozostajcy pod kontrol czonka CFR, Henry ego
Lucea, magazyn Time, okreli raport mianem nadzwyczajnie skonstruowanego absurdu. Czy Report
from Iron Mountain jest prawdziwy? W amerykaskim spoeczestwie debaty na ten temat trwaj a do
dzi.
Jednake 26 listopada 1967 roku Washington Post w kolumnie powiconej recenzjom ksiek,
przedstawi Report from Iron Mountain czytelnikom. Autorem recenzji by znany amerykaski profesor
John Kenneth Galbraith, rwnie czonek CFR. Galbraith stwierdzi, e posiada dostp do informacji z
pierwszej rki, ktre potwierdzaj autentyczno raportu, poniewa on sam znajdowa si wrd
zaproszonych badaczy. Nie wzi udziau w projekcie, mimo to jednak, przez cay czas jego trwania,
zasigano u niego opinii w wielu kwestiach, jednoczenie ostrzegajc go o obowizku zachowania
tajemnicy. Jestem gotw postawi na szali moj reputacj jako porczenie dla autentycznoci tego
dokumentu, jestem rwnie gotw potwierdzi, e jego wnioski s realizowane. Mam jedynie
wtpliwoci, czy jego udostpnienie nieprzygotowanej opinii publicznej jest rozsdn decyzj148.
Galbraith dwukrotnie podczas wywiadw z mediami potwierdzi wiarygodno owego raportu.

148

Hersche McLandress (pseudonim dziennikarski Galbraitha), Book World, Washington Post 26 listopada 1967.

Jakie to zdumiewajce i pene grozy, wprowadzajce elit w stan nerwowoci, wnioski prezentuje w
raport?
Reportfrorn Iron Mountain szczegowo ujawnia plany wiatowej elity dotyczce kierowania rozwojem
przyszej sytuacji na wiecie. Gwnym celem raportu nie jest dyskusja o tym, co duszne, a co bdne,
nie s nim te rozwaania na temat praw czowieka i wolnoci, rwnie takie kwestie, jak patriotyzm czy
wiara religijna nie s obiektem jego zainteresowa. Jest to czysty i obiektywny raport. Jego cel zosta
jasno wyoony w poniszym fragmencie:
Kontynuacja stanu pokoju, mimo e teoretycznie prawdopodobna, jest na dusz met niemoliwa.
Nawet jeli da si osign pokj, dla stabilnego spoeczestwa nie jest to wybr optymalny... wojna jest
specyficznym rodkiem sucym stabilizacji spoecznej. Jeli inne, alternatywne metody nie zostan
wynalezione i rozwinite, system wojenny powinien by utrzymywany i wzmacniany149.
Zgodnie z treci raportu, jedynie podczas wojny lub w stanie staego ni zagroenia, istnieje najwiksze
prawdopodobiestwo, e nard bdzie posusznie, bez skarg wykonywa polecenia rzdu. Nienawi
wobec wroga oraz strach przed podbojem powoduj, e nard jest bardziej zdolny do ponoszenia ofiar i
pacenia wysokich podatkw. Wojna jest katalizatorem silnych nastrojw spoecznych. Odczuwajc
mio do ojczyzny, lojalno i ducha zwycistwa, ludzie gotowi s na bezwarunkowe posuszestwo, a
kady dysydencki gos jest postrzegany jak akt zdradziecki. Inaczej dzieje si w czasie pokoju, kiedy
ludzie przeciwstawiaj si polityce pobierania wysokich podatkw przez rzd, okazujc siln niech
wobec nadmiernego wtrcania si wadzy w prywatne sprawy obywateli.
System militarny nie jest wycznie koniecznym czynnikiem, dziki ktremu kraj tworzy niezaleny
system polityczny, jest rwnie warunkiem, ktrego spenienia nie moe zabrakn przy utrwalaniu
stabilnoci politycznej. Bez wojny legalno, dziki ktrej rzd sprawuje wadz nad obywatelami, jest
kwestionowana. Prawdopodobiestwo wojny dostarcza rzdowi podstawy do wykorzystania swojej siy.
Niezliczone przykady historyczne pokazuj, e zanik zagroenia wojennego, wykorzystywanego jako
element wadzy politycznej, ostatecznie prowadzi do upadku tej wadzy. Wynika to ze wzrostu
nastrojw spoecznych skoncentrowanych na obronie wasnych interesw, resentymentw spoecznych
oraz innych czynnikw rozpadu. Prawdopodobiestwo wojny staje si czynnikiem utrzymujcym
stabilno polityczn struktury i organizacji spoecznej. Utrwala ono wyran stratyfikacj spoeczn i

149

Leonard C. Lewin, Report from Iron Mountain: On Possibility and Desirability of Peace,

zapewnia posuszestwo narodu wobec rzdu150.

Jednoczenie, zdaniem autorw raportu, poniewa tradycyjne metody wojny maj historyczne
ograniczenia, dlatego te w tej sytuacji wielki program stworzenia wiatowego rzdu jest trudny do
zrealizowania, szczeglnie w epoce wojny nuklearnej. Wybuch wojny sta si trudnym do przewidzenia i
wielce ryzykownym problemem. Faktem jest, e omawiane badania odbyway si zaraz po kryzysie
kubaskim, trzeba wic wzi pod uwag, e obecne wwczas widmo wielkiej wojny nuklearnej
pomidzy USA i ZSRR z pewnoci wpyno na nastroje i przemylenia autorw raportu.
Zasadniczy problem polega na tym, jak drog pody amerykaskie spoeczestwo w przypadku
nastania ery wiecznego pokoju? Wanie odpowiedzi na to pytanie poszukiwaa tajna grupa badawcza.
Mwic inaczej, naukowcy prbowali znale dla Ameryki nowe rozwizanie, zagroenie, ktre
mogoby zastpi wojn. Po dugich i szczegowych pracach, eksperci stwierdzili, e takie nowe
rozwizanie musi skada si z trzech elementw: (1) istnienie w gospodarce marnotrawstwa,
konsumujcego przynajmniej 10 procent PKB rocznie, (2) wystpowanie staego, wielkiego i
wiarygodnego zagroenia, (3) dostarczenie logicznego powodu, dla ktrego spoeczestwo ma
obowizek dostosowywa si do zalece rzdu.
Jednoczesne spenienie tych trzech postulatw nie jest spraw atw. Szukajc rozwizania, eksperci
najpierw wpadli na pomys, by wypowiedzie wojn biedzie. Bieda jest wystarczajco duym
problemem, jednak nie jest w stanie wywoa poczucia zagroenia, tak wic pomys ten szybko zosta
porzucony. Kolejnym pomysem bya inwazja istot pozaziemskich. Byo to wystarczajco przeraajce,
ale w latach szedziesitych zupenie niewiarygodne. Na koniec badacze wymylili zanieczyszczenie
rodowiska. Na pewnym poziomie jest to niezaprzeczalny fakt, posiada wic wysoki stopie
wiarygodnoci i wystarczy powici troch czasu na globaln akcj propagandow, by wywoa u ludzi
poczucie zagroenia i strach porwnywalny z lkiem przed zagad wiata wskutek wojny nuklearnej.
Niekoczcy si proces zatruwania rodowiska w istocie jest gospodarczym marnotrawstwem: ludzie
s zdolni do ponoszenia wysokich ciarw podatkowych i zgody na obnienie standardu ycia,
akceptujc ingerencj rzdu w sfer ycia prywatnego. Krtko mwic, najbardziej racjonalnym hasem
byo ratowanie matki Ziemi.
By to w istocie znakomity wybr!
Powoujc si na naukowe opinie, szacowano, e zanieczyszczenie rodowiska doprowadzi do stanu
wielkiego kryzysu w wiecie za okoo ptora pokolenia, czyli 20-30 lat. Raport przygotowano w roku

New York 1996.

1967.
Mino 20 lat.
We wrzeniu 1987 roku czwarty World Wilderness Congres otworzy swoje obrady w Denver w stanie
Kolorado. W kongresie brao udzia 2000 delegatw z ponad 60 kraj w. Zaskoczeni uczestnicy
otrzymali tekst zatytuowany Deklaracja z Denver, ktry zosta dla nich zawczasu przygotowany.
Deklaracja stwierdzaa:
W wyniku istniejcej potrzeby zbirki kapitaw majcych na celu rozszerzenie skali dziaalnoci
zwizanej z ochron rodowiska, powinnimy stworzy nowy model bankowy, aby uatwi wsplne
zarzdzanie midzynarodow pomoc dla rodowiska oraz zasobami naturalnymi krajw otrzymujcych
pomoc.
Wspomniany powyej nowy model bankowy to wiatowy Bank Ochron rodowiska.
W porwnaniu z poprzednimi kongresami cakowit nowoci byo uczesf nictwo w nim duej rzeszy
midzynarodowy; i bankierw z baronem Edmundem Rothschildem na czele, Davidem Rockefellerem
oraz amerykaskim sekretarzem skarbu Jamesem Bakerem. Ci, jake zajci ludzie, niespodziewanie
znaleli czas na to, by wzi udzia w kongresie powiconym ochronie rodowiska i przez pene sze
dni promowa ide finansowego rozwizania, ktrym byo ustanowienie Banku Ochrony rodowiska.
Edmund Rothschild wygosi mow, w ktrej przyrwna Bank Ochrony rodowiska do drugiego Planu
Marshalla. Jego stworzenie miao na celu uratowanie krajw rozwijajcych si z bagna zaduenia,
przy jednoczesnej ochronie stanu rodowiska naturalnego187. A pamitajmy, e bezporednio do roku
1987 cakowity dug krajw rozwijajcych si osign kwot 1,3 biliona dolarw.
Zasadnicz ide lec u podstaw Banku Ochrony rodowiska bya wymiana dugu na zasoby
naturalne. Midzynarodowi bankierzy planowali udzielenie kolejnego kredytu dla kolosalnie ju
zaduonych krajw rozwijajcych si i przeniesienie dugw na rachunki do Banku Ochrony
rodowiska. Kraje-dunicy mogyby wykorzysta zagroone degradacj tereny jako zastaw hipoteczny
w celu otrzymania z owego banku kolejnych rodkw, wyduenie terminu spaty dugw, a take
moliwoci skorzystania z nowych mikkich poyczek. Zakrelane rk midzynarodowych
bankierw obszary ekologiczne rozpocieray si na terenach Ameryki aciskiej, Afryki oraz Azji, a
ich czna powierzchnia wynosia 50 milionw kilometrw kwadratowych, co rwnao si powikszonej
piciokrotnie powierzchni Chin, zajmujc 30 procent powierzchni wszystkich ldw!
W latach siedemdziesitych zdecydowana wikszo z kredytw przyznawanych przez Midzynarodowy
Fundusz Walutowy i Bank wiatowy krajom rozwijajcym si nie bya udzielana pod gwarancj zastawu

hipotecznego - zazwyczaj wystarczao jedynie zaufanie wobec pastwa biorcego kredyt. Kiedy wybuch
kryzys zwizany ze spat zaduenia, midzynarodowe instytucje finansowe miay problem z
rozliczaniem bankructwa. Jednak po przetransferowaniu tego zaduenia do wiatowego Banku Ochrony
rodowiska le rokujce dugi byskawicznie przemieniyby si w aktywa o bardzo wysokiej jakoci.
Poniewa wiatowy Bank Ochrony rodowiska jako zastaw hipoteczny wykorzystywaby grunty, tak
wic gdyby dany kraj nie by w stanie spaca zaduenia, caa zastawiona ziemia, zgodnie z prawem,
przechodziaby na wasno Banku, a kontrolujcy w bank midzynarodowi bankie - rzy w prosty i
legalny sposb stawaliby si faktycznymi uytkownikami rozlegych, yznych terenw. Opisujc to w
kategoriach zjawiska zwanego ogradzaniem pl151, wiatowy Bank Ochrony rodowiska moe by tu
uznany za absolutnego pioniera.
Skoro perspektywa gigantycznych zyskw pojawia si w zasigu rki, nie dziwi, e osobistoci takie jak
Rothschild i Rockefeller wyraziy swoj trosk i spdziy na obradach kongresu powiconego
ochronie rodowiska a sze dni. Brazylijski wysoki urzdnik Ministerstwa Finansw doktor Jose Pe; ro
de Oliveira Costa, po usyszeniu Rothschildowskiej propozycji powoania wiowego Banku Ochrony
rodowiska, przez ca noc nie mg zmruy oka. Doszed do wniosku, e cho poyczki udzielone
Brazylii przez bank mog na krtk met okaza si pomocne, przynajmniej rozkrcajc silnik
gospodarki, to jednake patrzc z duszej perspektywy, Brazylia nie bdzie w stanie poyczek owych
zwrci, tak wic konsekwencj caego przedsiwzicia bdzie utrata, stanowicych zabezpieczenie
hipoteczne, bdcych klejnotem w skali globu obszarw wok Amazonii.
Wykorzystywane jako zastaw hipoteczny zasoby naturalne nie ograniczaj si wycznie do gruntw.
Istniej przykady zastawiania hipoteki zasobw wodnych oraz podziemnych surowcw naturalnych.
Poniewa nazwa wiatowy Bank Ochrony rodowiska bya nieco prowokacyjna, ostatecznie w 1991
roku zmieniono j na Globalny Fundusz dla rodowiska. Za zarzd nad nim odpowiedzialny jest Bank
wiatowy, ktrego najwikszym udziaowcem jest amerykaski Departament Skarbu. W ten sposb
dalekosiny plan finansistw wkracza w kolejn faz realizacji.
Bankowa bomba atomowa: cel - Tokio
Japonia na arenie midzynarodowej zgromadzia ju ogromny majtek,
podczas gdy USA znalazy si w sytuacji bezprecedensowego zaduenia.

151 Majce pocztki w XIII wieku zjawisko polegajce na odbieraniu biedocie dobrych ziem, dokonywane przez
wielkich wacicieli ziemskich w Anglii i Irlandii (przyp. tum.)

Militarna supremacja, ktr chce zdoby prezydent Reagan, jest jedynie

miraem, gdy dokonuje si ona za cen utraty pozycji wiatowego
ekonomicznego kredytodawcy. Mimo e Japonia prbuje kontynuowa
cichy rozwj gospodarczy w cieniu Ameryki, to w istocie staa si ju
bankierem o wiatowej klasie. Wzrost potgi Japonii do poziomu gwnej
dominujcej w wiecie siy finansowej jest niezmiernie niepokojcym
faktem.

George Soros, 1987 rok188

Gdy podczas I wojny wiatowej Wielka Brytania stracia pozycj wiatowego kredytodawcy na rzecz
Stanw Zjednoczonych, tym samym przestaa by globalnym hegemonem, a Imperium Brytyjskie
przestao istnie. Midzynarodowi finansici dobrze pamitali o tym wydarzeniu. Szybki wzrost
gospodarczy krajw Azji Wschod- niej po zakoczeniu II wojny wiatowej uruchomi dzwonek
alarmowy w gowach bankierw z Londynu i Wall Street. Powstaa konieczno podjcia ostrych
rodkw zapobiegawczych, gdy kady potencjalny rywal mg wstrzyma i zniszczy wszystko, co do
tej pory osignito w procesie tworzenia wiatowego rzdu i wiatowej waluty.
Japonia, jako pierwsza zmodernizowana azjatycka gospodarka, zarwno pod wzgldem wzrostu
gospodarczego, jak i konkurencyjnoci eksportowanych produktw przemysowych oraz tempa i skali
akumulacji majtku, osigna poziom wywoujcy u : achodnich finansistw zdumienie i jednoczenie
lk Zacytujmy sekretarza stanu w epoce Clintona, Lawrencea Summers.: Japonia w roli przywdcy
azjatyckiej strefy gospodarczej wzbudzaa strach u wikszoci Amerykanw, ktrzy sdzili, e
zagroenie ze strony tego kraju przewysza nawet zagroenie ze strony Zwizku Radzieckiego.
Po zakoczeniu wojny Japonia wdroya plan polegajcy na kopiowaniu zachodnich artykuw
przemysowych i bdcy gwnym motorem rozwoju, a nastpnie dokonaa szybkiej obniki kosztw
produkcji, by w ostatecznej fazie przystpi do kontrofensywy handlowej, wchodzc na rynki USA i
Europy. W latach szedziesitych rozpocza wielki proces automatyzacji w brany motoryzacyjnej,
redukujc ludzkie bdy do poziomu bliskiego zeru. Kryzys naftowy z lat siedemdziesitych doprowadzi
do sytuacji, w ktrej produkowane przez Amerykanw omiocylin- drowe, paliwoerne jeepy zostay
pokonane przez oszczdne i tanie samochody japoskie. Stany Zjednoczone w brany motoryzacyjnej
stopniowo straciy zdolno do odpierania japoskiego ataku. W latach osiemdziesitych dynamicznie
zacza si rozwija japoska brana elektroniczna. Sony, Hitachi, Toshiba i inne wielkie firmy

elektroniczne przeszy od naladownictwa do innowacyjnoci, w krtkim czasie opanowujc technologie

produkcji, z wyjtkiem centralnych procesorw, praktycznie wszystkich zintegrowanych obwodw,
komputerowych ukadw scalonych chipw. Wykorzystujc przewag pync z automatyzacji oraz
taniej siy roboczej, firmy te wyrzdziy wielkie straty pord amerykaskich producentw elektroniki
komputerw. Japonia osigna tak wysoki poziom rozwoju, e Ameryka zostaa zmuszona do
wykorzystywania japoskich ukadw scalonych do produkcji rakiet zdalnie sterowanych. W tym czasie
wikszo Amerykanw bya pewna, e wykupienie IBM czy Intela przez Hitachi, Toshib to jedynie
kwestia czasu, a amerykascy robotnicy martwili si, e japoskie roboty ostatecznie odbior im
elazn misk152.
Po zastosowaniu polityki wysokich odsetek na pocztku lat osiemdziesitych USA i Wielka Brytania, jak
mona byo przewidzie, uratoway zaufanie wobec dolara, rwnoczenie wykorzystujc szereg krajw
rozwijajcych si z Ameryki aciskiej, Afryki i Azji. Jednake polityka wysokich odsetek osabia si
amerykaskiego przemysu, doprowadzajc do epoki dominacji japoskich produktw na amerykaskim
rynku. I w tym wanie momencie, gdy mieszkacy Japonii radowali si z tego, e wreszcie Japonia
moe powiedzie nie, rozpocza si finansowa wojna przeciwko Krajowi Kwitncej Wini.
W wrzeniu 1985 roku, midzynarodowi bankierzy w kocu przystpili do dziaania. Ministrowie
finansw z USA, Wielkiej Brytanii, Japonii, Niemiec i Francji podpisali w nowojorskim hotelu
Millenium Plaa umow zwan Plaa Agreement, ktrej celem byo ustanowienie kontrolowanej
dewaluacji dolara wzgldem innych walut. Bank Japonii pod silnym naciskiem amerykaskiego
sekretarza skarbu Jamesa Bakera zosta zmuszony do wyraenia zgody na aprecjacj japoskiego jena. W
cigu kilku miesicy od podpisania Plaa Agreement, jen przybra na wartoci, a jego kurs wymiany
wzgldem dolara wzrs z 250:1 do 149:1.
W padzierniku 1987 roku nastpi krach na giedzie w Nowym Jorku. Sekretarz skarbu Baker wpyn
na aposkiego premiera Yasuhiro Nakasone, by ten : pozwoli Bankowi Japonii na kontynuacj polityki
redukcji stp procentowych, aby podtrzyma wraenie, e amerykaska gieda jest atrakcyjniejsza od
japoskiej, co miao przycign kapitay z tej ostatniej do Ameryki. Baker najpierw zagrozi, e jeli
Partia Demokratyczna przejmie rzdy, z pewnoci podejmie ostre dziaania wymierzone w Japoni
zwizane z problemem deficytu w obrocie handlowym pomidzy USA i Japoni. Nastpnie za
wycign marchewk, zapewniajc, e Partia Republikaska bdzie nadal rzdzi, a Bush senior sta
bdzie na stray przyjaznych stosunkw midzy oboma krajami. Nakasone ustpi i bardzo szybko stopa

152 Chiskie okrelenie na prac, ktra zapewnia przetrwanie na podstawowym poziomie (przyp. tum.).

procentowa w Japonii spada do poziomu 2,5 procenta. W japoskim systemie bankowym pojawi si
nadmiar pynnoci, wielki tani kapita zacz pyn w kierunku giedy i rynku nieruchomoci, indeks
giedy w Tokio w rocznym rozliczeniu wzrs o ponad 40 procent, a wzrost cen nieruchomoci
przekroczy 90 procent. Wielka baka finansowa zaczynaa nabiera ksztatw.
Tak dramatyczna zmiana kursu wymiany walut, dokonana w tak krtkim " czasie, potnie uderzya w
japoskich eksporterw, groc im ruin. W celu odnalezienia remedium na rosncy kurs j aposkiego
jena, ktry prowadzi do spadku eksportu i strat, korporacje rozpoczy pobieranie nisko
oprocentowanych kredytw, by kolejno wykorzystywa je do spekulacji na giedzie. W cigu jednej
nocy, rynekpo- yczek zwrotnych na danie Banku Japonii sta si najwikszym wiatowym centrum
finansowym. Do roku 1988, 10 najwikszych wiatowych bankw znajdowao si pod japosk kontrol.
W tym czasie, w cigu trzech lat, japoska gieda odnotowaa wzrost o 300 procent, a na rynku
nieruchomoci wzrosty osigny jeszcze bardziej zdumiewajcy poziom. Rozliczajc cen w dolarach,
czna warto nieruchomoci w Tokio przekroczya warto wszystkich amerykaskich nieruchomoci.
Japoski system finansowy znalaz si w krytycznej sytuacji.
O ile nie doszoby do pojawienia si jakiego zewntrznego impulsu o niszczycielskiej sile, japoska
gospodarka mogaby, dziki polityce agodnego i stopniowego duszenia rynku, dokona mikkiego
ldowania. Jednake tym, czego Japonia wwczas nie bya wiadoma, by fakt, i midzynarodowi
bankierzy prowadzili przeciwko niej niewypowiedzian wojn, atakujc jej system finansowy.
Zdajc sobie spraw z potgi japoskich finansw, bankierzy nie mogli liczy na pewne zwycistwo,
gdyby doszo do rozgrywki na tradycyjnym, konwencjonalnym polu finansowym. By zada japoskiemu
systemowi finansowemu potny, miertelny cios naleao wykorzysta dopiero co opracowan i
wyprodukowan w Stanach Zjednoczonych finansow bomb atomow: Stock Index Futures153.
Najwczeniej, bo ju w 1982 roku, na amerykaskiej Chicago Mercantile Exchange z sukcesem
opracowano i przetestowano Stock Index Futures - t niemajc precedensu w historii potn bro
finansow. Na samym pocztku Stock Index Futures byy pomylane jako narzdzie przejmowania
biznesw na nowojorskiej giedzie papierw wartociowych. Kiedy inwestorzy w Chicago sprzedawali i
kupowali zaufanie wobec indeksu nowojorskiej giedy, nie byli zobowizani do pacenia prowizji na
nowojorskiej giedzie. Mwic wprost, indeks giedowy jest liczb, statystyk uzyskan poprzez waon
kalkulacj dokadnych sprawozda z rachunkw skatalogowanych na giedzie firm, natomiast Stock
Index Futures jest zakadem o to, w jaki sposb bdzie wygldaa przysza cieka cen akcji spek,

153 Regulowane w gotwce kontrakty terminowe oparte o warto indeksu poszczeglnych gied (przyp. tum.).

umieszczonych na tej Ucie. Sprzedajcy i kupujcy nie posiadaj ani nie maj zamiaru fizycznego
posiadania tych akcji.
Na giedzie papierw wartociowych gra toczy si o sowo zaufanie, wic wykorzystywana na wielk
skal wyprzeda Stock Index Futures w celu zbicia ich cen i ponownego wykupu w nieunikniony
sposb prowadzi do krachu giedowego. Ten punkt zosta pozytywnie zweryfikowany przez krach na
nowojorskiej giedzie w padzierniku 1987 roku.
Japoska gospodarka w latach osiemdziesitych przeywaa okres wielkiego wzlotu, co przyczynio si
do wytworzenia wrd Japoczykw, lekcewacego wszystkich i wszystko, poczucia wyszoci. Gdy
indeks japoskiej giedy osign poziom tak wysoki, e aden z rozsdnych zachodnich komentatorw
nie by ju w stanie tego wyjani, Japoczycy wci mieli powody wierzy w swoj wyjtkowo.
Pewien amerykaski ekspert inwestycyjny przebywajcy w tym czasie w Japoni mwi:
Panuje tutaj wiara o niemoliwoci spadku indeksw na japoskiej giedzie. Tak byo w latach
1987,1988, a nawet w 1989 roku. Japoczycy uwaaj, e na ich giedzie dziaa rodzaj wyjtkowych
czynnikw, obecnych w caej japoskiej nacji i to one umoliwiaj Japonii pokonanie wszystkich
istniejcych na wiecie przepisw i regulacji.
Na

tokijskiej

giedzie

niesychanie

wanym

inwestorem

spki

ubezpieczeniowe.

Gdy

midzynarodowi bankierzy wysali kilka bankw inwestycyjnych, takich jak Morgan Stanley czy
Salomon Brothers, jako gwn si uderzeniow, ktrej zadaniem bya penetracja japoskiego rynku, w
ich rkach znajdowaa si ogromna ilo gotwki, dla ktrej poszukiwali potencjalnego celu. Ich aktwki
byy wypchane opcjami Stock Index Put Option, nieznanym wwczas w Japonii nowym narzdziem
finansowym. Japoskie spki ubezpieczeniowe zainteresoway si powszechnie tym narzdziem,
uznajc, e Amerykanie najprawdopodobniej stracili rozum, skoro wykorzystywali gigantyczne iloci
gotwki, kupujc co niemoliwego, a wic opcj wielkiego spadku na japoskiej giedzie. W rezultacie
japoscy ubezpieczyciele bardzo szybko i gadko zaakceptowali amerykaskie opcje. Obie strony czyniy
zakady na ciek indeksu Nikkei: w przypadku jego spadku Amerykanie zarabiali pienidze, a
Japoczycy je wypacali, natomiast gdy indeks szed do gry, sytuacja ulegaa odwrceniu.
Prawdopodobnie nawet japoskie ministerstwo finansw nie jest w stanie policzy, jak wiele podobnych
kontraktw finansowych zostao zawartych w przeddzie wielkiego krachu na giedzie. w
nieodczuwalny dla nikogo, coraz potniejszy finansowy wirus, praktycznie bez jakiegokolwiek
nadzoru, tajemniczo i podskrnie, gwatownie rozprzestrzenia si w atmosferze iluzorycznej prosperity.
29 grudnia 1989 roku japoska gieda osigna swj historyczny szczyt. Indeks Nikkei zatrzyma si na

wysokoci 38 915 punktw, wielka ilo Stock Index Put Option w kocu zaczynaa demonstrowa
swoj si. Indeks Nikkei wszed w czas pauzy. 12 stycznia 1990 roku Amerykanie niespodziewanie
zadali decydujcy cios. Na amerykaskich giedach papierw wartociowych nagle pojawiy si Nikkei
Put Warrants, nowy instrument finansowy. Spka Goldman Sachs wykupia z rk japoskich
ubezpieczycieli opcje giedowe Stocklndex Option, a nastepnie sprzedaa je Krlestwu Danii. W ten
sposb krl Danii sta si ich oficjalnym, prawnym nabywc, zoobowizujc si do wypaty dywidendy
wobec posiadacza Nikkei Put Warrants, w przypadku gdyby indeks Nikkei poszed w d. Krl Dani
pozwoli spce Goldman Sachs jedynie na wypoyczenie swojej reputacji, co byo niesychanie wane
dla sprzeday Nikkei Stock Index Futures. Nikkei Put Warrants bardzo szybko zaczy by
rozchwytywanym towarem i wielka liczba amerykaskich bankw inwestycyjnych rozpocza
przeprowadzanie identycznych operacji. Tego ju duej japoska gieda nie bya w stanie znie. Nie
upyn miesic od wejcia na rynek i gorcej sprzeday Nikkei Put Warrants, by jej indeksy frontalnie
runy w d.
Krach na japoskiej giedzie najpierw negatywnie zadziaa na bran bankow i ubezpieczeniow, a w
ostatecznej fazie na przemys wytwrczy. Wczeniej koszt zbirki kapitaw przez japoski przemys na
giedzie by przynajmniej o poow mniejszy ni jego amerykaskiego konkurenta - teraz, wraz z chwil,
gdy gieda przestaa by atrakcyjna, to wszystko odeszo w przeszo.
Na pocztku lat dziewidziesitych japoska gospodarka wpada w trwajc blisko kilkanacie lat
recesj. Indeks giedy spad o 70 procent, rwnie ceny nieruchomoci przez 14 kolejnych lat
konsekwentnie leciay w d. W swojej pracy na ten temat japoski autor Yoshikawa Mototada twierdzi,
e straty majtkowe wynikajce z poraki Japonii w wojnie finansowej w 1990 roku s porwnywalne z
rezultatami klski w II wojnie wiatowej.
William Engdahl tak ocenia t katastrof japoskich finansw:
aden z krajw wiata nie wspiera Reaganowskiej polityki deficytu skarbowego ogromnych wydatkw
budetowych w sposb tak pozytywny i lojalny jak dawny wrg Stanw Zjednoczonych, Japonia. Nawet
Niemcy nie byy skonne bezwarunkowo spenia da Waszyngtonu. Z punktu widzenia Japoczykw,
odpat za ten arliwy lojalny zakup przez Tokio amerykaskich obligacji skarbowych, nieruchomoci i
innych aktyww, bya najbardziej niszczycielska katastrofa finansowa w dziejach189.
Latem 2006 roku nowy amerykaski sekretarz skarbu Henry Paulson odwiedza Chiny. Syszc, jak
Paulson w penych ciepa i yczliwoci sowach gratuluje Chinom sukcesw, mona byo zastanawia
si, czy kiedy wiele at temu James Baker ciska do j aposkiego premiera Nakasone nie mwi mu

dokadnie tego samego.

WOJNA O PIENI^
Soros: haker wrd bankierw

chodzcego wasnymi ciekami bd osoby niez 1. :nej, kierujcej si wasnymi zasadami ktra
niczym stado niebiaskich koni przemierza niebiosa. Takie opinie jeszcze bardziej dodaj jego osobie
aury tajemniczoci. Mimo to Paul Krugman, artujc, stwierdzi, e jedyn cech, odrniajc Sorosa od
caej reszty jest to, e jego nazwisko, bez wzgldu na to, czy si je czyta wprost czy wspak, zawsze brzmi
tak samo.
Gdyby Soros faktycznie poda wycznie wasnymi drogami, opierajc si wycznie na swoim
talencie finansowego hakera, czy byby zdolny w pojedynk do rzucenia wyzwania Bankowi Anglii,
potnego wstrznicia niemieck mark bd przeczesania azjatyckich rynkw finansowych?
Wydaje si, e jedynie kto nieskoczenie naiwny mgby uwierzy w tak legend.
Dwa fundusze hedgingowe Quantum Group of Funds, za pomoc ktrych Soros penetruje wiatowe
rynki finansowe, s zarejestrowane w raju podatkowym Curaao, znajdujcym si na Antylach
Holenderskich, dziki czemu istnieje moliwo ukrycia tosamoci gwnych udziaowcw funduszu
oraz

ladw transferw

rodkw

finansowych.

Warto

doda,

Curaao

jest

gwnym

midzynarodowym centrum prania pienidzy przez handlarzy narkotykw.

W zwizku z prawem giedowym Stanw Zjednoczonoych dotyczcym funduszy hedgingowych, Usta
udziaowcw takiego funduszu, tzw. Sophisticate Investors, nie moe przekracza 99 obywateli Stanw
Zjednoczonych. Soros wspi si na wyyny swoich moliwoci, aby sprawi, i wrd 99 bardzo
bogatych udziaowcw funduszu nie znajdzie si ani jeden Amerykanin. W funduszu hed- gingowym
Quantum Funds Soros nie jest nawet czonkiem jego rady nadzorczej, a jedynie pod nazw doradcy
inwestycyjnego wcza si w biece operacje funduszu. Co wicej, Soros zgodzi si peni obowizki
doradcy inwestycyjnego w imieniu ustanowionej przez siebie nowojorskiej spki Soros Fund
Management. W przypadku, gdy rzd amerykaski zada od Sorosa przedstawienia szczegowej
informacji na temat dziaalnoci funduszu, ma on skuteczn wymwk, aby tego odmwi, twierdzc, i
sprawuje jedynie funkcj doradcy inwestycyjnego.
Quantum Funds Sorosa jest wysoce skomplikowan struktur. W jego radzie nadzorczej znajduj si:
- Richard Katz, czonek rady nadzorczej banku Rothschildw w Londynie, penicy te funkcj CEO w

mediolaskim banku rodziny Rothschildw;

- Nils Taube, partner w londyskiej grupie bankowej St. James Place Capital, w ktrej operacjach
gwn rol odgrywa rodzina Rothschildw;
- William Lord Ress-Mogg, komentator w The Times, rwnie partner w kontrolowanej przez
Rothschildw grupie St. James Place Capital;
- Edgar de Picciotto, najbardziej kontrowersyjna osobisto wrd udziaowcw szwajcarskich
prywatnych bankw, okrelany mianem najmdrzejszego bankiera z Genewy. Wrd elaznych braci
Picciotta znajduje si Edmund Safra, wykorzystujcy Republic Bank of New York. Amerykaskie
organy cigania potwierdziy zwizki Safry z moskiewsk bankow grup przestpcz, a ponadto
szwajcarskie suby potwierdziy jego zaangaowanie w pranie brudnych pienidzy pochodzcych od
handlarzy narkotykw z Turcji i Kolumbii.
W krgu Sorosa znajdujemy poza tym takich ludzi, jak Marc Rich - znany szwajcarski inwestor, oraz
Shaul Eisenberg - dostawca broni dla izraelskiego wywiadu.
Sekretne i bliskie zwizki Sorosa z krgiem Rothschildw uczyniy ze najpotniejszego i najbardziej
zakonspirowanego na wiecie onierza owej wielkiej grupy finansowej. Rodzina Rothschildw jest nie
tylko hegemonem w londyskim City, gwnym budowniczym Izraela, zaoycielem globalnej sieci
wywiadowczej, podpor piciu najwikszych bankw z Wall Street, nie tylko okrela wiatowe ceny
zota, ale po dzi dzie kontroluje dziaalno osi Londyn-Wall Street. Nikt nie wie, jak duy jest majtek
Rothschildw. Kiedy Rothschildowie oraz inni midzynarodowi bankierzy kieruj zainteresowanie
najbogatszymi ludmi wiata na Billa Gatesa czy boga giedy Warrena Buffeta, sami, z majtkiem
kilkukrotnie wikszym, ukrywanym na szwajcarskich kontach bd na Karaibach, czekaj na okazje do
kolejnych posuni.
Soros utrzymuje nadzwyczaj bliskie stosunki ze wiatem amerykaskiej elity. Zainwestowa 100
milionw dolarw prywatnego kapitau w synn amerykask firm zajmujc si handlem broni,
Caryle Group. Dla tej korporacji pracuj zarwno Bush senior, jak i dawny amerykaski sekretarz skarbu
James Baker oraz inne wane osobistoci. Bardzo wczenie, bo ju w latach osiemdziesitych, Soros
wraz z czci wpywowych czonkw amerykaskich krgw politycznych, takich jak na przykad
Zbigniew Brzeziski, czy Madeleine Albright, zaoy fundusz National Endowment for Democracy
(Narodowy Dar dla Demokracji). W istocie w fundusz zosta ustanowiony z kapitaw dostarczonych
przez CIA oraz osoby prywatne.
W porozumieniu z midzynarodow elit finansow w latach dziewidziesitych Soros doprowadza
wielokrotnie do wielkich burz na wiatowych rynkach finansowych. Kada z tych akcji wprowadzaa w

ycie wczeniej ustalone strategiczne cele midzynarodowych bankierw, ktrych fundamentem byo
doprowadzenie do stanu kontrolowanego rozpadu wiatowej gospodarki, aby ostatecznie zakoczy
realizacj planu tworzenia rzdu wiatowego oraz wiatowej waluty kontrolowanej przez o LondynWall Street.
Na pocztku lat osiemdziesitych finansici wywoali stan kontrolowanego rozpadu gospodarek
Ameryki aciskiej i Afryki. Pod koniec lat osiemdziesitych z sukcesem powstrzymali wzrost potgi
finansowej Japonii. Uzyskawszy kontrol nad sytuacj w Azji, ich priorytetem znw staa si Europa, a
zwaszcza Europa Wschodnia i obszar byego Zwizku Radzieckiego.
Biorc na swoje barki wykonanie tej misji, Soros, momentalnie, niczym kameleon zmieni kolory, stajc
si sawnym dobroczyc. Na terenach Europy Wschodniej i byego Zwizku Radzieckiego zakada
szereg fundacji. Wszystkie odpowiaday modelowi zaoonego przeze w Nowym Jorku The Open
Society Institute (Instytut Spoeczestwa Otwartego), promujcego radykalne, pozbawione rozsdku idee
wolnoci. Dla przykadu, Soros udziela finansowej pomocy uczelni Central European University. Modzi
ludzie w pastwach postkomunistycznych, znajc z dowiadczenia realny socjalizm, starali si promowa
ide suwerennoci, natomiast w szkole finansowanej przez Sorc; a uznano j za z natury z i
sprzeciwiajc si idei indywidualizmu. Ekonomiczny liberalizm uznano za lekarstwo na wszystkie
troski, a zdroworozsdkowe analizy zjawisk spoecznych za autokra- tyzm. Bardzo czsto gwnym
tematem goszonych w tej szkole nauk byy relacje midzy czowiekiem i rzdem. Taki styl mylenia,
zawarty w treciach edukacyjnych Central European University, uzyskiwa pochwa i poparcie ze strony
CFR.
Znany amerykaski komentator Gilles dAymery precyzyjnie opisa prawdziwe intencje Sorosa i jego
midzynarodowej grupy, udzielajcych arliwej pomocy finansowej:
Za mask legalnoci oraz humanitaryzmu ludzie zawsze mog odkry t sam grup bogaczy,
miliarderw, dobroczycw, oraz wszystkie organizacje, ktrym udzielaj pomocy finansowej wemy tu choby The Open Society Institute Sorosa, Ford Foundation, American Peace Society,
National Endowment for Democracy, Huma Rights Watch, Amnesty International, World Crisis
Organization itd. Spord ludzi pracujcych dla tych organizacji, Soros jest najbardziej wyrazist
postaci. Przypomina wielk omiornic, ktra wyciga swoje macki po ca Europ Wschodni, Azj
Poudniowo-Wschodni, Kaukaz oraz pozostae postsowieckie republiki. Przy wsparciu owych
organizacji, moe on nie tylko modelowa, ale wrcz tworzy newsy, urabia opini publiczn,
sprawujc kontrol nad wiatem i jego zasobami naturalnymi, urzeczywistniajc ide nowego

wspaniaego wiata ma.de in America.

W procesie upadku krajw socjalistycznych w Europie Wschodniej Soros odegra trudn do oszacowania
rol. W Polsce fundusz Sorosa istotnie przyczyni si do przejcia wadzy przez zwizek zawodowy
NSZZ Solidarno, a take wpywa na trzech kolejnych polskich prezydentw. Soros, wraz z
profesorem Harvardu Jeffreyem Sachsem, a take poprzednim prezesem Rezerwy Federalnej Paulem
Volckerem, wiceprezesem Citibanku Anno Rudingiem, wsplnie przyrzdzili lekarstwo - terapi
wstrzsow, ktr zaaplikowali polskiej gospodarce. Przypomnijmy, co mwi na ten temat sam Soros:
Wziem pod uwag fakt, e zmiany w systemie politycznym mog doprowadzi do poprawy sytuacji
gospodarczej. Polska bya miejscem, gdzie warto byo sprbowa. Przygotowaem szeroki wachlarz
naprawczych rodkw gospodarczych, ktrych trzy podstawowe to: twarda polityka monetarna, korekta
strukturalna i przegrupowanie dugu. Uwaaem, e rwnoczesna realizacja tych celw bdzie atwiejsza
ni rozoenie tego procesu w czasie. Byem obroc wymiany dugu makroekonomicznego na
udziay190. Dokonywanie korekty w strukturze bran przemysowych jest rwnoznaczne z
przeprowadzeniem

rozlegej

operacji

na

makroekonomicznym

porzdku

gospodarczym,

ale

symultaniczne, celowe duszenie polityki monetarnej oznacza odmow podania pacjentowi krwi zaraz po
przeprowadzonej operacji. W akiej sytuacji kocowym efektem jest cakowita dezintegracja gospodarcza,
ostra recesja w sektorze wytwrczym, bezporedni spadek poziomu ycia. Przemys upada, firmy s
zamykane bd bankrutuj. Rzesza ludzi traci miejsca pracy, pojawiaj si nage wstrzsy i konflikty
spoeczne. Wwczas midzynarodowi bankierzy, za pomoc planu zamiana dugw na udziay podczas
wielkiej wyprzeday po zredukowanych cenach, przypominajcej kaszel krwi chorej gospodarki,
swobodnie dokonuj zakupu najwaniejszych aktyww danego kraju.
Polska, Wgry, Rosja, Ukraina - wszystkie te pastwa kolejno dotkna bolesna utrata wasnego majtku,
co doprowadzio do tego, e od dwch dekad ich gospodarki wci nie mog odzyska si. Sytuacja tych
pastw cakowicie rni si od stanu, w jakim znajduj si mae, sabe, pozbawione moliwoci oporu
krajw Afryki i Ameryki aciskiej, albowiem zarwno Rosja, jaki kraje Europy Wschodniej dysponuj
w sumie potn, trudn do zlekcewaenia przez Amerykanw, si militarn. W takiej sytuacji mamy do
czynienia w pierwszym w dziejach przypadkiem, w ktrym grupa do silnych pastw staa si ofiar
zorganizowanego rabunku.
Takie niszczenie ludzi i krajw za pomoc wyrafinowanych, bezkrwawych metod jest niewtpliwie
najmocniejszym punktem strategii Sorosa. Ilustruje to prost prawd, e najskuteczniejszym sposobem
unicestwienia danego kraju jest wprowadzenie w nim zamtu.

Skryty atak na europejskie waluty.

Niestety, nie da si zrealizowa wszystkich celw. Po wykonaniu w gwnych zarysach zadania
polegajcego na doprowadzeniu do kontrolowanego rozpadu krajw byego Zwizku Radzieckiego i
Europy Wschodniej, dwa stare europejskie kraje, ktre od zawsze byy wyrzucone poza rdze wadzy,
Niemcy i Francja, poczuy niezadowolenie ze swojego pooenia. Gdy mino zagroenie z zewntrz
uosabiane przez ZSRR, Francja i Niemcy byskawicznie wyraziy zamiar wprowadzenia wsplnej
waluty, euro, by pokaza, e s gotowe dziaa niezalenie i, jeli zajdzie taka potrzeba, stawi opr
finansowej sile Ameryki i Wielkiej Brytanii. Powoanie do ycia euro z pewnoci doprowadzio do
zachwiania podstawami systemu hegemonii amerykaskiego dolara. Konflikt walutowy pomidzy osi
Wall Street-Londyn a sprzymierzonymi Francj i Niemcami z dnia na dzie ulega zaostrzeniu.
Korzeniem problemu by gboki chaos w wiatowym systemie walutowym powstay po upadku systemu
z Bretton Woods w 1971 roku. W systemie tym, opartym na porednim standardzie zota, kursy wymiany
najwaniejszych wiatowych walut pozostaway zasadniczo stabilne, a w handlu i finansach
poszczeglnych krajw nie wystpowa problem ostrej nierwnowagi. Wynikao to std, e kraje z
deficytem budetowym musiayby traci realny majtek, a caa sytuacja prowadzi do spadku zdolnoci
kredytowych w systemach bankw tych pastw, co automatycznie uruchamiaoby deflacj i recesj,
pocigajc za sob redukc, \ konsumpcji, spadek importu, zanik deficytu handlowego. Kiedy ludzie
zaczynali odkada oszczdnoci, rs kapita pozostajcy w dyspozycji bankw, nastpnie wzrasta
zasig produkcji, w handlu zagranicznym pojawia si dodatni bilans, a czny majtek spoeczny rs.
Ten wspaniay, naturalny cykl i system kontroli zosta wielokrotnie wyprbowany i pozytywnie
zweryfikowany przez wszystkie spoeczestwa w epoce przed 1971 rokiem. Ostry deficyt budetowy by
niemoliwy do ukrycia, strategia obliczona na zabezpieczenie si przed ryzykiem niekorzystnych zmian
kursw walut waciwie nie bya potrzebna. Nie istniay warunki dla finansowych narzdzi pochodnych.
Dziki ograniczeniom narzuconym przez zoto, wszystkie kraje musiay szczerze i wytrwale pracowa
nad wytworzeniem i akumulacj majtku. I to wanie byo gwnym powodem nienawici
midzynarodowych bankierw wobec zota.
Po utracie zota, penicego funkcj kompasu, midzynarodowy system walutowy naturalnie wszed w
faz chaosu. Dopiero dziki sztucznie wytworzonemu kryzysowi naftowemu3 i jego skutkom w postaci
potnego popytu na amerykaskiego dolara, a nastpnie rozpoczt w 1979 roku polityk wysokich
odsetek, waluta ta stopniowo ustabilizowaa swoj pozycj. Stanowicy podstawow form gromadzenia
rezerw walutowych przez poszczeglne pastwa dolar amerykaski, podobnie jak sterowanie jego cen,
znajdoway si pod pen kontrol osi Londyn-Wall Street. Zmuszone do zajmowania miejsc w

walutowej kolejce grskiej kraje europejskie, co oczywiste, byy dalekie od zadowolenia. Dlatego pod
koniec lat siedemdziesitych niemiecki minister finansw Helmut Schmidt zwrci si do prezydenta
Francji Giscard dEstaigna z propozycj przedyskutowania kwestii ustanowienia Europejskiego Systemu
Monetarnego, ktry pozwoliby wyeliminowa, przyprawiaj cy ludzi o bl gowy problem niestabilnych
kursw wymiany walut w handlu pomidzy krajami Europy.
Europejski System Monetarny zacz dziaa w 1979 roku, przynoszc pozytywne wyniki. Kraje
niebdce dotd czonkami EWG, kolejno okazyway zainteresowanie akcesj. Obawy, e w system ma
szanse w przyszoci przemieni si we wspln europejsk walut, zaczy nka elit z Londynu i Wall
Street.
Bardzo niepokojce byy, rozpoczte w 1977 roku, ingerencje ze strony Niemiec i Francji w sprawy
OPEC. Niemcy i Francja planoway dostarczy wyznaczonym pastwom eksporterom ropy naftowej,
produkty high-tech, aby przyspieszy uprzemysowienie tych krajw. Warunkiem wymiany miao by
zapewnienie przez kraje arabskie stabilnej poday ropy naftowej oraz inwestowanie czy gromadzenie
dochodw z jej sprzeday w europejskim systemie bankowym. Od samego pocztku Londyn ostro
przeciwstawi si francusko-niemieckiemu planowi nowego pocztku, a po cakowitej porace
wszystkich w tym celu poniesionych wysikw, odmwi wstpienia do Europejskiego Systemu
Monetarnego.
W tym czasie Niemcy staray si realizowa plan o duo wikszej skali, jakim byo zakoczenie
wielkiego historycznego dziea zjednoczenia kraju. W owym momencie byo jasne, e zjednoczone i
potne Niemcy ostatecznie stayby si dominujc si na kontynencie europejskim. By osign swj
ce, Niemcy rozpoczy polityk zblienia ze Zwizkiem Radzieckim, przygotowujc si do
utrzymywania z nim agodnej, opartej o zrozumie '; ie dla wsplnych interesw, wsppracy.
Chcc przeciwstawi:', si niemieckim planom, architekci polityki z Londynu i Wall Street skonstruowali i
postanowili uy metody okrelanej jako uk kryzysu. Polegaa ona na uwolnieniu siy islamskiego
radykalizmu i doprowadzeniu do szerokiego konfliktu na bogatych w rop terenach Bliskiego Wschodu,
a take zamieszkiwanych przez muzumanw poudniowych rubieach ZSRR. Celem byo sabotowanie
wsppracy pomidzy Europ a Bliskim Wschodem oraz opnienie tworzenia wsplnej europejskiej
waluty, a take osabienie Zwizku Radzieckiego oraz przygotowanie gruntu pod amerykask obecno
militarn w Zatoce Perskiej. Jego skuteczno godna bya wspomnianego ju przysowia: zabi trzy
ptaki jednym kamieniem.
Amerykaski doradca do spraw bezpieczestwa narodowego, Zbigniew Brzeziski, oraz sekretarz stanu
Cyrus Vance znakomicie wywizali si z powierzonej im misji. Na Bliskim Wschodzie nastpi czas

ostrych konfliktw: w roku 1979 wybucha rewolucja iraska i drugi wiatowy kryzys naftowy. W
rzeczywistoci na wiecie nigdy nie istniaa sytuacja realnego deficytu poday ropy naftowej. Wynoszca
trzy miliony baryek dziennie dziura w poday, ktra powstaa po zatrzymaniu przez Iran caego
eksportu, moga zosta pokryta bez wikszych problemw przez znajdujce si pod cis kontrol USA
Arabi Saudyjsk i Kuwejt. Jednake magnaci naftowi i finansowi z Londynu i Wall Street pozwolili
cenie ropy naftowej rosn - oczywicie w celu pobudzenia wiatowego popytu na amerykaskiego
dolara. W jednej rce trzymali przemys naftowy, w drugiej kontrol nad emisj dolara: czasem ruch lew
rk pozwala im zwiksza zyski czerpane praw, czasem czynili odwrotnie. Oczywicie tego typu
zabiegi nie mogy si inaczej skoczy ni wywrceniem wiata do gry nogami.
Na innym odcinku Brzeziski perfekcyjnie zagra kart chisk. W grudniu 1978 roku USA oficjalnie
nawizay stosunki dyplomatyczne z Chinami. Wkrtce potem Chiny wstpiy do Organizacji Narodw
Zjednoczonych. Ten ruch niezmiernie zirytowa Zwizek Radziecki, ktry odczyta t sytuacj jako
otoczenie go przez nieprzyjazne pastwa. Na Zachodzie NATO, na wschodzie USA, na poudniu za
uk kryzysw. Zmuszony do toczenia zimnej wojny Zwizek Radziecki nie mia wyjcia, tote
natychmiast zerwa istniejc, cho sab, wspprac z Niemcami.
W listopadzie 1989 roku run Mur Berliski, a Niemcy radonie witoway zjednoczenie. Jednak
odczucia na Wall Street byy w owym czasie zgoa inne. Oto jak ocenia to amerykaski ekonomista:
W rzeczy samej, piszc finansow histori lat dziewidziesitych analitycy byli skonni porwnywa
upadek Muru Berliskiego ze wstrzsem finansowym, ktry niczym trzsienie ziemi wprowadzi Japoni
w dugi okres przeraenia. Upadek Muru oznacza napyw kapitaw wartych setki milionw dolarw do
obszaru, ktry przez 60 lat odgrywa mao istotn rol na wiatowym rynku finansowym. Poniewa
Niemcy w ostatnich latach nie prowadziy wielu inwestycji w USA, najwikszym inwestorem
zagranicznym w Ameryce po 1987 roku staa si Wielka Brytania. Jednake Amerykanie powinni
pozosta czujni, gdy w przypadku braku uzyskania wielkich rezerw z Niemiec, Wielka Brytania nie
bdzie w stanie prowadzi w USA polityki inwestycyjnej na wielk skal154.
Londyn jeszcze dosadniej wyraa swoje uczucia. Doradcy Margaret Thatcher bili na alarm, twierdzc, e
oto powstaa Czwarta Rzesza. Londyski Sunday Telegraph 22 lipca 1990 roku zamieci na swoich
amach nastpujcy komentarz:
Przypumy, e Niemcy po zjednoczeniu stan si pokojowym i przyjaznym olbrzymem. Co o tym sdzi?

154

Engdahl, A Century of War, rozdz. 11.

Postawmy kolejn hipotez, e zjednoczone Niemcy poprowadz i wpyn na Rosj tak, e rwnie ona
stanie si pokojowym i przyjaznym olbrzymem. Jak to rozumie? Ot w rzeczywistoci niebezpieczestwo
moe by tylko wiksze. Nawet jeli zjednoczone Niemcy z determinacj podejm rywalizacj zgodnie z
naszymi zasadami, kt na tym wiecie bdzie mg skutecznie powstrzyma Niemcy przed odebraniem
nam przywdztwa?155
Latem 1990 roku, w Londynie powoano do ycia now struktur wywiadowcz, istotnie zwikszajc
zakres dziaa wywiadowczych na terenie Niemiec. Brytyjski ekspert do spraw wywiadu usilnie
sugerowa amerykaskim kolegom po fachu werbowanie czonkw byego wywiadu NRD, ktrzy staliby
si aktywami USA na terenie Niemiec.
Niemcy, wdziczne Rosji za ostateczne wsparcie dla idei zjednoczenia, podjy trudn decyzj o
udzieleniu jej pomocy w odbudowie sparaliowanej gospodarki. Minister skarbu Niemiec tworzy zarysy
przyszej, idealnej sytuacji w Europie: nowoczesne koleje czce Pary, Hanower, Berlin przechodzce
przez Warszaw i Moskw, wsplna waluta, doskonae skoordynowane gospodarki narodowe, Europa na
zawsze wolna od ognia i dymu pl bitewnych - przyszo jak ze snu.
Niestety, nie by to sen podzielany przez midzynarodowych bankierw, ktrzy zastanawiali si nad
sposobem uderzenia w niemieck mark i sparaliowania idei euro, ktra wci pozostawaa amorficzna.
Twardo odmawiali nowym Niemcom moliwoci pomylnej przebudowy kraju.
Oto to wydarze z pocztku lat dziewidziesitych, kiedy Soros, zgodnie z planami Londynu i Wall
Street, rozpocz polowanie na brytyjskiego funta i woskiego lira.
W 1990 roku brytyjski rzd niespodziewanie, ignorujc sprzeciw ze strony londyskiego City, podj
jawn decyzje o przystpieniu do Europea Exchange Rate Mechanism (ERM - Europejski Mechanizm
Kursw Walutowych). Wida byo, e perspektywa zakoczenia procesu stopniowego formowania euro
bya bardzo bliska, co wci niepokoio o Londyn-Wall Street. Midzynarodowi ban-(). Poniewa
Niemcy w ostatnich latach nie prowadziy wielu inwestycji w USA, najwikszym inwestorem
zagranicznym w Ameryce po 1987 roku staa si Wielka Brytania. Jednake Amerykanie powinni
pozosta czujni, gdy w przypadku braku uzyskania wielkich rezerw z Niemiec, Wielka Brytania nie
bdzie w stanie prowadzi w USA polityki inwestycyjnej na wielk skal191.
Londyn jeszcze dosadniej wyraa swoje uczucia. Doradcy Margaret Thatcher bili na alarm, twierdzc, e
oto powstaa Czwarta Rzesza. Londyski Sunday Telegraph 22 lipca 1990 roku zamieci na swoich
amach nastpujcy komentarz;

155

Ibid.

Przypumy, e Niemcy po zjednoczeniu stan si pokojowym i przyjaznym olbrzymem. Co o tym

sdzi? Postawmy kolejn hipotez, e zjednoczone Niemcy poprowadz i wpyn na Rosj tak, e
rwnie ona stanie si pokojowym i przyjaznym olbrzymem. Jak to rozumie? Ot w rzeczywistoci
niebezpieczestwo moe by tylko wiksze. Nawet jeli zjednoczone Niemcy z determinacj podejm
rywalizacj zgodnie z naszymi zasadami, kt na tym wiecie bdzie mg skutecznie powstrzyma
Niemcy przed odebraniem nam przywdztwa?192
Latem 1990 roku, w Londynie powoano do ycia now struktur wywiadowcz, istotnie zwikszajc
zakres dziaa wywiadowczych na terenie Niemiec. Brytyjski ekspert do spraw wywiadu usilnie
sugerowa amerykaskim kolegom po fachu werbowanie czonkw byego wywiadu NRD, ktrzy staliby
si aktywami USA na terenie Niemiec.
Niemcy, wdziczne Rosji za ostateczne wsparcie dla idei zjednoczenia, podjy trudn decyzj o
udzieleniu jej pomocy w odbudowie sparaliowanej gospodarki. Minister skarbu Niemiec tworzy zarysy
przyszej, idealnej sytuacji w Europie: nowoczesne koleje czce Pary, Hanower, Berlin przechodzce
przez Warszaw i Moskw, wsplna waluta, doskonale skoordynowane gospodarki narodowe, Europa na
zawsze wolna od ognia i dymu pl bitewnych - przyszo jak ze snu.
Niestety, nie by to sen podzielany przez midzynarodowych bankierw, ktrzy zastanawiali si nad
sposobem uderzenia w niemieck mark i sparaliowania idei euro, ktra wci pozostawaa amorficzna.
Twardo odmawiali nowym Niemcom moliwoci pomylnej przebudowy kraju.
Oto do wydarze z pocztku lat dziewidziesitych, kiedy Soros, zgodnie z planami Londymii Wall
Street, rozpocz polowanie na brytyjskiego funta i woskiego lira.
W 1990 roku brytyjski rzd niespodziewanie, ignorujc sprzeciw ze strony londyskiego City, podj
jawn decyzje o przystpieniu do European Exchange Rate Mechanism (ERM - Europejski Mechanizm
Kursw Walutowych). Wida byo, e perspektywa zakoczenia procesu stopniowego formowania euro
bya bardzo bliska, co wci niepokoio o Londyn-Wall Street. Midzynarodowi bankierzy przygotowali
kilka strategii uderzeniowych, majc nadziej zdusi system euro ju w momencie powstania.
Po upadku Muru Berliskiego Niemcy dokonay aktu zjednoczenia. Nastpujce po tym wydarzeniu
gigantyczne wydatki przerosy niemieckie szacunki. Niemiecki bank centralny zosta zmuszony do
podniesienia stp procentowych w celu stawienia czoa nasilajcej si presji inflacyjnej. Przystpujca do
ERM Wielka Brytania rwnie nie znajdowaa si w dobrej kondycji gospodarczej: stopa inflacji bya
trzykrotnie wysza od niemieckiej, stopa odsetek wynosia 15 procent. Baka gospodarcza lat
osiemdziesitych powoli zaczynaa pka.

W1992 roku, w Wielkiej Brytanii i we Woszech, w wyniku presji wywoanej przez deficyty budetowe,
wystpio wyrane zjawisko przeszacowania wartoci walut. Soros, jako pierwszy inwestor spekulacyjny,
dostrzeg okazj, uruchamiajc gwny atak 16 wrzenia 1992 roku. czna warto funtw brytyjskich,
na ktrych obnienie kursu gra Soros, wynosia 10 miliardw dolarw. Do godziny 19:00 Wielka
Brytania ogosia kapitulacj. W tej kampanii Soros zarobi 1,1 miliarda dolarw i jednym posuniciem
usun funta i lira z ERM. Jednak to nie by koniec. Soros wykorzysta swoje zwycistwo do dalszych
dziaa, zamierzajc w podobny sposb zaatakowa franka i mark, jednake tym razem, w zakadzie
wartym 40 miliardw dolarw, niczego nie zyska. Fakt, e Soros mia moliwo poycza tak ogromne
kapitay, wiadczy o decydujcej roli, ktr zza jego plecw odegrao tu potne i utajone imperium
finansowe.
Atak na azjatyckie waluty.
Na pocztku lat dziewidziesitych o Londyn-Wall Street doprowadzia do regresu agresywn
gospodark japosk, rozbia gospodarki byego Zwizku Radzieckiego i krajw Europy Wschodniej,
zastopowaa francusko-niemiecki plan stworzenia wsplnej waluty, za osiade na mielinie pastwa
Ameryki aciskiej i Afryki ju dawno tkwiy w ich kieszeniach. Zadowoleni z siebie bankierzy z Wall
Street i Londynu, rozgldajc si po wiecie, dostrzegli rosnc z dnia na dzie si Azji PoudniowoWschodniej z jej azjatyckim, modelem gospodarczym - i widok ten wprawi ich w zo.
W krajach azjatyckich prowadzona przez rzd polityka wzrostu gospodarczego bya spraw
fundamentaln. Do najwaniejszych cech tego modelu rozwoju moemy zaliczy: koncentracj w rkach
pastwa zasobw naturalnych i dokonywanie, dziki eksportowi, przeomw w kluczowych gaziach
gospodarczych, oraz wysok stop oszczdnoci obywateli. Na pocztku lat siedemdziesitych polityka
ta bardzo szybko staa si popularna, a rezultatami jej wprowadzania byy niespotykane dotd w historii
prosperity gospodarcze w poszczeglnych krajach, raptowny wzrost poziomu ycia obywateli, stabilny
wzrost przecitnego poziomu wyksztacenia oraz szybka redukcja liczby ludzi yjcych poniej poziomu
biedy. Taka polityka jawnie odchodzia od waszyngtoskich porozumie i promowanego przez nie
modelu gospodarki wolnorynkowej, stajc si jej alternatyw, przycigajc rosnc uwag i
zainteresowanie innych krajw rozwijajcych si, co powstrzymywao sformuowan przez
midzynarodowych bankierw stretegi kontrolowanego rozpadu.
Gwnym powodem i zarazem strategicznym celem wymierzonej w azjatyckie waluty wojny byo
zniszczenie r J tu azjatyckiego modelu rozwoju gospodarczego poprzez doprowadzenie do ostrej
dewaluacji azjatyckich walut wzgldem dolara, aby nie tylko zbi ceny towarw importowanych do

Stanw Zjednoczonych, w ten sposb sterujc stop inflacji, ale rwnie, poprzez wyprzeda po niskich
cenach korporacjom z Europy i USA kluczowych aktyww pastw azjatyckich, przyspieszy tempo
realizacji kontrolowanego rozpadu. Oprcz tego istnia jeszcze jeden niesychanie wany cel: byo nim
pobudzenie popytu na amerykaskiego dolara w pastwach Azji. Dla tych pastw, ktre dowiadczyy
finansowego sztormu, rezerwy dolarowe w kluczowym momencie urosy do rangi skarbu. Bolesna
lekcja nauczya te kraje, e nigdy nie wolno im podejmowa ryzyka polegajcego na rezygnacji z
utrzymywania rezerw walutowych w dolarach.
W grudniu 1994 roku w gonej ksice The Myth ofAsias Miracle Paul Krugman, w jednym z
rozdziaw powiconych sprawom zagranicznym, zamieci prognoz mwic o nieuniknionym
zderzeniu si gospodarek azjatyckich z wysokim murem. Krugman sugerowa, e jeli kraje azjatyckie
bd w niewystarczajcy sposb inwestowa w podniesienie produktywnoci, jedynie opierajc si na
zwikszaniu skali produkcji, to ostatecznie moe to doprowadzi je do osignicia granic wzrostu.
Oczywicie, wpogld jest suszny, ale problemem jest fakt, e punkt startowy dla krajw azjatyckich
wci usytuowany jest bardzo nisko, a kluczow rol w rozwoju gospodarczym odgrywao dostosowanie
rodkw do lokalnych warunkw, wykonanie susznych posuni w odpowiednim czasie, kierowanie
akcj zgodnie z warunkami i zmieniajc si sytuacj, moliwie najlepsze wykorzystanie wasnej
przewagi przy rwnoczesnym ominiciu wasnych niedoskonaoci.
Owe problemy byy naturalnym zjawiskiem pojawiajcym si w gospodarkach tych szybko
rozwijajcych si krajw i mogy zosta cakiem sprawnie rozwizane w trakcie rozwoju gospodarczego.
Tak wic z punktu widzenia samych rezultatw ksiki Krugmana, mona uzna j za co w rodzaju
wystrzelenia racy dymnej oznajmiajcej wybuch wojny z azjatyckimi walutami.
Pierwszym celem ataku midzynarodowych bankierw bya Tajlandia. Magazyn Time przeprowadzi
w owym czasie wywiad z jednym z finansowych hakerw, ktrzy bezporednio doprowadzili do
radykalnej dewaluacji tajskiego bahta. Przedstawiony przeze opis jest tyle szczery, co okrutny:
Niczym horda wilkw, stojc na wzgrzu, wpatrujemy si w stado jeleni. Zwyko si porwnywa
tajlandzk gospodark do maego azjatyckiego tygrysa, jednak duo lepiej byoby j porwna do ownej
zwierzyny. Wybieramy najsabszego osobnika, aby upewni si, e zwarte stado pozostanie zdrowe i
silne.
Od 1994 roku, pod presj sabncego japoskiego jena i chiskiego yuana, tajski eksport zacz wyranie
spada, a zwizany z amerykaskim dolarem tajski baht zosta przez silnego dolara przewartociowany i
podcignity do nadzwyczaj wysokiego, pustego poziomu. Kryzys zacz nabiera ksztatw. W

czasie, gdy nastpowa spadek eksportu, napyway olbrzymie iloci pienidzy, prowadzc do
nieustannego wzrostu cen nieruchomoci i rynkowy; () cen akcji. W tym czasie : tajlandzkie rezerwy
walutowe wynosiy ponad 38 miliardw dolarw, aczkolwiek dug wobec zagranicznych wierzycieli by
znacznie wyszy, osigajc 106 miliardw dolarw. Poczwszy od roku 1996, warto netto
wypywajcego z Tajlandii kapitau -' osigna osiem procent j ej PKB. W celu uporania si z
problemem rosncej inflacji, -- Bank Tajlandii zosta zmuszony do podniesienia stp procentowych. Ten
rodek zaostrzy trudn sytuacj kraju, ktrego poziom zaduenia uleg pogbieniu.
Tajlandii pozostaa tylko jedna droga, czyli aktywne i szybkie udzielenie zgody na dewaluacj bahta.
Midzynarodowi bankierzy szacowali, e straty wizayby si ze znacznym podroeniem dugu
dolarowego, rezerwy zagraniczne prawdopodobnie spadyby o jakie 10 miliardw dolarw, cho w
obliczu owych strat midzynarodowy rynek finansowy z pewnoci podjby wymagane kroki, szybko je
niwelujc. Jednak finansowi hakerzy doszli do wniosku, i rzd Tajlandii z pewnoci podejmie prb
desperackiej obrony bahta. W takiej sytuacji nie zamierzali podda si bez walki.
Pniejszy przebieg wypadkw w caej rozcigoci potwierdzi dokadno kalkulacji finansowych
hakerw. Sytuacja prezentowaa si zgoa inaczej ni kryzys, z ktrym w przeszoci musiaa zmierzy
si Japonia. Japonia posiadaa olbrzymi si oraz wielkie rezerwy walutowe, dlatego te bezporedni
atak na japosk walut bez wtpienia nie rniby si niczym od uderzania jajkiem o kamie. W takiej
sytuacji midzynarodowi bankierzy wykorzystali nowe finansowe bronie i narzdzia, zaadoptowali
czasowy daleki zasig oraz przestrzenny super-zasig widocznoci do przeprowadzenia uderzenia.
Jego rezultat by rwnie skuteczny, jak nowa strategia walki lotniskowcami przeciw pancernikom
podczas II wojny wiatowej, kiedy potne dziaa japoskich pancernikw nigdy nie miay szansy
zaprezentowa swej siy, a same okrty spoczy na dnie morza. Natomiast w sytuacji silnej dysproporcji
si midzy Tajlandi a jej wrogami, jej walka do upadego w chwili, gdy plany strategiczne zostay
ujawnione, a take brak mobilnoci i niezbdnego w sztuce wojennej zaskoczenia, doprowadziy do
klski tego kraju. Podczas kampanii, w ktrej finansowi hakerzy zmagali si z Tajlandi i innymi krajami
Azji Poudniowo-Wschodniej, gwnym celem ataku byy waluty krajowe. Poprzez wykorzystanie
dugoterminowych kontraktw walutowych oraz kontraktw terminowych stworzono gigantyczne
kleszcze, ktre w cigu szeciu miesicy zgnioty gospodarki Azji Poudniowo-Wschodniej i Korei
Poudniowej.
Zaraz po cakowitej klsce w starciu z finansowymi hakerami, Tajlandia popenia kolejny bd,
wchodzc w puapk zastawion przez Midzynarodowy Fundusz Walutowy. lepe zaufanie do
midzynarodowej organizacji doprowadzio do przekazania cudzoziemcom prawa do rozstrzygania o

kwestiach bezpieczestwa kraju.

Gigantyczny dug jest podstawow przyczyn sprawiajc, e poszczeglne kraje wpadaj w gboki
kryzys. Zasadnicza logika zarzdzania pastwem nie rni si od logiki zarzdzania sprawami rodziny.
Wysoki dug nieuchronnie prowadzi do choroby gospodarki, a w przypadku cakowitego braku kontroli
nad zewntrznym rodowiskiem finansowym, przetrwanie moe opiera si tylko na przychylnoci
fortuny. Midzynarodowi bankierzy, wytyczaj cy ku wiatowej geopolityki, mog atwo, w sposb
nagy, doprowadzi do odwrcenia o 180 stopni panujcych warunkw w dotd wiarygodnym i sucym
za dogodne oparcie rodowisku finansowym. Dlatego te w takich sytuacjach, jak powysza, z ca moc
zwikszaj ciary pynce ze wzrostu zaduenia krajw rozwijajcych si, co finansowi hakerzy
wykorzystuj do przeprowadzenia gwatownego ataku, ktry zazwyczaj koczy si ich sukcesem.
Drugim wanym powodem klski Tajlandii w wojnie finansowej by zupeny brak wiadomoci
ponoszonego

ryzyka,

szczeglnie

brak

mentalnego

przygotowania

wobec

moliwoci

niewypowiedzianej wojny, ktr rozpoczn niewidzialne i potne siy osi Londyn-Wall Street.
Cakowicie bdna ocen gwnych kierunkw ataku nieprzyjaciela doprowadzia najpierw do poraki w
starciu z finansowymi hakerami, a nastpnie do popadnicia w niewol Midzynarodowego Funduszu
Walutowego. W podobny sposb pozostae kraje Azji Poudniowo-Wschodniej powtrzyy tajlandzki
proces podwjnej klski finansowej.
Wilk kieruje si wycznie wilcz logik, a w stadzie wilkw istnieje podzia pracy. Po rozpoczciu
polowania przez Sorosa i jemu podobnych, a dziaajc przy zorganizowanym wsparciu szeregu wielkich
bankw, takich jak na przykad Citi- bank i spka Goldman Sachs, ranna, leca na ziemi ofiara
przekazaa Midzynarodowemu Funduszowi Walutowemu kompetencje do przeprowadzenia uboju i
sprzeday. Przy stole aukcyjnym zaroio si od niezdolnych do ukrycia wasnej chciwoci korporacji z
USA i Europy.
Jeli mona zarobi setki milionw dolarw poprzez wykupienie firmy, podzielenie jej, przepakowanie i
ponown sprzeda bankierom z innych firm, w takim razie podzia i sprzeda podstawowych aktyww
suwerennego pastwa moe przynie 10 jeli nie 100 razy wicej zyskw.
Kiedy kraje azjatyckie podjy prb ustanowienia wasnego Funduszu Azji, by przyj z ratunkiem
znajdujcym si w cikiej sytuacji krajom, napotkao to, co zreszt nie powinno dziwi, powszechny
opr wrd krajw Zachodu. Amerykaski wicesekretarz stanu Strob Tallbot powiedzia wwczas:
Sdz, e najodpowiedniejsza do rozwizania tego typu problemw jest instytucja o zasigu
przekraczajcym granice regionw, prawdziwie wiatowa organizacja, nie za nowo uformowana grupa
regionalna, albowiem owe problemy wywieraj gboki wpyw na stref, ktra rozciga si znacznie

dalej, wykraczajc poza granice Azji. Amerykaski sekretarz skarbu Lawrence Summers na spotkaniu
ze Stowarzyszeniem Japoskim w Nowym Jorku, witajc swych goci, twardo oznajmia: Owa idea
finansowej regionalizacji, oparcia si wycznie na regionalnej pomocy finansowej w momencie
kryzysu... jest bardzo ryzykowna. Summers sugerowa, e ten sposb dziaania moe spowodowa
zmniejszenie zasobw, ktrych mona by uy do walki z ewentualnym przyszym kryzysem i osabi
zdolno do stawiania czoa midzykontynentalnemu kryzysowi. Oto powd, dla ktrego sdzimy, e
kluczow rol winien odegra Midzynarodowy Fundusz Walutowy.
Pierw? i y zastpca przewodniczcego Midzynarodowego Funduszu Walutowego, Stanley Fisher,
ostrzega, i fundusz regionalny w niczym nie przypomina Midzynarodowego Funduszu Walutowego,
bezwzgldnie domagajcego si od dotknitych kryzysem pastw przeprowadzenia caociowych reform
gospodarczych w zmian za pomoc finansow. Fisher powiedzia: Nie sdz, eby stworzenie
obwarowanego rozmaitymi warunkami wielkiego funduszu czy innej dugoterminowej struktury mogo
by teraz pomocne.
Niegdy Japonia bya wielkim ordownikiem stworzenia Funduszu Azji, jednak ugia si pod presj osi
Wall Street-Londyn. Japoski minister finansw Hiroshi Mitsuzuka owiadczy: Midzynarodowy
Fundusz Walutowy od zawsze odgrywa, wrd wiatowych instytucji finansowych, fundamentaln rol,
chronic stabilno wiatowych finansw. Propozycja pastw Azji, by sformowa wasny fundusz, ma na
celu ustanowienie struktury pomocniczej i komplementarnej wobec Midzynarodowego Funduszu
Walutowego. Zgodnie z nowym pomysem wyklutym w Tokio, chodzio o fundusz pozbawiony
kapitaw, ktry mia by struktur ratownicz, zdoln w szybkim czasie przewidzie niebezpieczestwo
i poprzez zaplanowany transfer kapitaw, udzieli pomocy walutom, ktre stay si ofiarami ataku
midzynarodowych spekulantw. Kiedy idea ustanowienia Funduszu Azji zostaa podniesiona na
odbywajcym si w Hongkongu corocznym szczycie Banku wiatowego i Midzynarodowego Funduszu
Walutowego, USA i kraje Zachodu zaczy czujnie przyglda si sytuacji, niepokojc si, e pomys ten
moe doprowadzi do sabotau prac MFW.
Na zakoczenie szczytu japoski premier Ryutaro Hashimoto owiadczy: Jest mao prawdopodobne,
abymy byli na tyle aroganccy, by sdzi, i posiadamy zdolno do spenienia funkcji ekonomicznej
lokomotywy, doprowadzajc do penego uzdrowienia [z kryzysu]. Stwierdzi, e cho Japonia posiada
pewne zasugi w udzielaniu pomocy kilku dotknitym kryzysem pastwom Azji, a nawet kontynuuje te
dziaania, to nie moe ona odegra roli motoru, ktry wycignie azjatyckie gospodarki z ekonomicznego
bagna.
Wicepremier Singapuru, Li Xian Long w rozmowie na temat Funduszu Azji stwierdzi, e istnieje

moralne ryzyko w przypadku powoania Funduszu Azji i zastpienia przeze Midzynarodowego

Funduszu Walutowego.
Idea ustanowienia przez kraje Azji wasnego funduszu walutowego w celu niesienia sobie wzajemnej
pomocy w czasie kryzysu bya u podstaw swych bez wtpienia suszna, jednake spotkaa si z
radykalnym sprzeciwem ze strony osi Londyn-Wall Street, Japonii za, najwikszej regionalnej
gospodarce, znajdujcej si cakowicie pod kontrol innych, zabrako elementarnej odwagi, siy i
roztropnoci, by poprowadzi kraje azjatyckie do wyjcia z trudnej sytuacji gospodarczej. Fakt ten musia
niczym zimny dreszcz wstrzsn znajdujcymi si w krytycznym pooeniu, traccymi nadziej krajami
Azji Poudniowo-Wschodniej. Najbardziej zastanawiajcy jest pogld wyraony przez rzd Singapuru,
ktry nazywa moralnym ryzykiem elementarne prawo do udzielenia sobie wzajemnej pomocy w
sytuacji, gdy dokonuje si rabunek. O jakie moralne ryzyko moe tu chodzi?
I czyja miaaby to by moralno1
Premier Malezji Mahatir bin Mohama- i by tym przywdc azjatyckim, ktry stosunkowo dobrze
przejrza prawdziw natur kryzysu. Mahatir powiedzia: Nie wiemy, skd pochodz ich pienidze, nie
wiemy te, kto faktycznie dokonuje transakcji, tym bardziej nie mamy pojcia, kto za tym wszystkim
stoi. Nie wiemy, czy ludzie ci po zarobieniu pienidzy zapac nalenoci podatkowe, a jeli tak, to komu
si one nale. Premier by przekonany, e w wczesnym systemie transakcji walutowych nie ma
czowieka, ktry wiedziaby, czy owe pienidze napywaj z odpowiednich, legalnych kanaw, czy te
moe kto po prostu pierze brudne pienidze. Poniewa nie ma nikogo, kto mgby zada te pytania,
nie istnieje punkt, od ktrego mona by zacz dochodzenie. Dopki owi ludzie przeprowadzaj atak na
jakiekolwiek pastwo, nikt nie jest w stanie im si oprze. Nie wane, czy jest to rynek walutowy,
kontraktw terminowych czy papierw wartociowych - wszystkie one musz dziaa zgodnie z
obowizujcym systemem prawnym. Dlatego te musimy sprawowa nadzr nad transakcjami
walutowymi i dba o ich przejrzysto. Po wygoszeniu tych opinii Mahatir spotka si z silnym
atakiem, otoczony i przycinity do muru przez zachodnie media. Prawdopodobnie jego szorstki i
oskarajcy gos niezbyt pasowa do wiata dyplomacji, jednak w jego pytaniu zawarte byy wtpliwoci
i podejrzenia obecne w sercach wszystkich Azjatw.
Po spustoszeniu przez burz finansow Korei Poudniowej, innego lojalnego sojusznika Ameryki w
czasie zimnej wojny, kraj ten wycign do USA rk po pomoc. Ku jego zaskoczeniu, amerykaska
odmowa by szybka i jednoznaczna. Z punktu widzenia midzynarodowych bankierw, bliskie relacje z
Kore Poudniow byy jedynie niewart uwagi pozostaoci po zimnej wojnie. W gremiach rzdzcych
USA doszo do ostrej wymiany zda na temat pomocy dla Seulu, sekretarz stanu Madeline Albright oraz

doradcy do sprawbezpieczestwa wsplnie uwaali, e naley wycign do do modszego brata,

podczas gdy reprezentujcy Wall Street sekretarz skarbu Robert Rubin twardo si temu przeciwstawi, a
nawet kpi, e Albright nie zna si na ekonomii Ostatecznie Clinton posucha opinii sekretarza skarbu.
Z punktu widzenia Rubina, kryzys w rzeczywistoci otworzy przed wiatem wrota koreaskiej
gospodarki, czynic dogodn okazj do jej przejcia. Wyda wic dyspozycje Midzynarodowemu
Funduszowi Walutowemu, by postawi Korei Poudniowej, ktra z sojusznika zmienia si w pokornego
ebraka, warunki twardsze ni sugerowaa praktyka i zastosowa jeszcze surowsze rodki. MFW pod
naciskiem USA stawia zatem coraz to nowe warunki proszcej o pomoc Korei, w tym konieczno
natychmiastowego rozwizania przez Kore, z korzyci dla Stanw Zj ednoczonych, wszystkich sporw
handlowych pomidzy oboma kraj ami. Koreaczycy byli oburzeni t sytuacj, oskarajc MFW o
stawianie wygrowanych, bezzasadnych da w imieniu USA.
Gwny ekonomista Banku wiatowego Joseph Stiglitz uwaa, e Korea Poudniowa wpada w stan
kryzysu finansowego, oraz e trwa, inspirowana przez pepartament Skarbu, potna presja na ten kraj,
aby przeprowadzi pene i szybkie otwarcie swojego rynku kapitaowego. Jako szef ekonomicznych
doradcw Clintona, Stiglitz zdecydowanie przeciwstawi si tej brutalnej i lekkomylnej akcji, twierdzc,
e takie otwarcie nie suy interesom i bezpieczestwu Ameryki, a jedynie bankierom z Wall Street.
Rzd koreaski zosta zmuszony do przyjcia wielu twardych amerykaskich warunkw. Musia midzy
innymi udzieli zgody na zakadanie filii amerykaskich bankw w Korei, a firmom zagranicznym na
podniesienie limitw: zakupu udziaw w firmach znajdujcych si na giedzie z 26 do 50 procent,
posiadania udziaw dla cudzoziemcw jako osb prywatnych z siedmiu do 50 procent. Firmy koreaskie
zostay zobowizane do stosowania wiatowych zasad ksigowych, a instytucje finansowe do
przeprowadzania audytw przez wiatowe firmy ksigowe. Koreaski bank centralny mia dziaa
niezalenie, zrealizowane sumy kapitaw w walucie miay by wymieniane swobodnie, system
przyznawania koncesji importowych mia sta si przejrzysty, dziaanie korporacji wzite pod nadzr,
za na rynku pracy miaa nastpi reforma itd. Amerykascy bankierzy z nieskrywan chciwoci
spogldali na koreaskie firmy, oczekujc jedynie na moment, gdy Korea podpisze umow, oni za bd
mogli niczym drapiene stado rozerwa ofiar na kawaki.
Jednak midzynarodowi finansici zlekcewayli silne poczucie narodowe Koreaczykw, ktre okazao
si na tyle silne, by skutecznie utrudnia zagranicznym grupom realizacj ich celw. Znajdujc si w
sytuacji izolacji i braku moliwoci otrzymania pomocy, Koreaczycy rozpoczli donacj posiadanego
zota i srebra na rzecz kraju. W sytuacji, gdy rezerwy walutowe zostay cakowicie zuyte, zoto i srebro,
te dwa rodzaje pienidza, bez najmniejszych przeszkd stay si akceptowan przez zagranicznych

wierzycieli form spaty dugw. Rwnoczenie zaskoczeniem dla midzynarodowych bankierw

okazaa si duo nisza, ni przewidywano, fala bankructw koreaskich firm i bankw. Zachodnie firmy
praktycznie nie zdoay wykupi adnej z wielkich koreaskich spek. Gdy wiosn 1998 roku Korea
przechodzia najtrudniejszy okres, nadwyka w koreaskim eksporcie byskawicznie zacza znw
rosn. Gra Wall Street zostaa przejrzana i koreaski rzd cakowicie odrzuci lekarstwa przygotowane
przez Midzynarodowy Fundusz Walutowy. We wszystkich przypadkach wnioski o upado wielkich
firm ulegy zamroeniu, rzd wszed do akcji zdecydowanie, odpisujc z sytemu bankowego ze dugi
warte od 70 do 150 miliardw dolarw. Kiedy rzd przejmowa w dug, prawo do kontroli nad bankami
ponownie znalazo si w jego rkach i w ten sposb Midzynarodowy Fundusz Walutowy zosta
wyrzucony poza odbudowywany system bankowy.
Midzynarodowi bankierzy i amerykaski Departament Skarbu na prno cieszyy si z wynikw tej
rozgrywki, albowiem Korea jeszcze mocniej i czytelniej poja absolutn konieczno poddania
gospodarki rzdowej kontroli. Plan poknicia najwikszej koreaskiej firmy informatycznej przez
Microsoft spali na panewce, osiem koreaskich lokalnych firm ostatecznie osigno zwycistwo; spali
na panewce rwnie plan przejcia koreaskiego KIA Motors przez Forda, ktrego uprzedziy lokalne
firmy. Przejcie nadzoru i zarzdzania nad dwoma lokalnymi bankami przez zagraniczny bank zostao
uniewanione i zastpione nadzorem rzdowym.
W ten sposb dziki silnej i zdecydowanej interwencji rzdu, koreaska gospodarka powrcia na tory
silnego wzrostu.
Najbardziej zabawne w tym wszystkim jest to, e Korea niespodziewanie zostaa uznana za modelowy
przykad sukcesu ekonomicznego opartego na ratunku niesionym przez Midzynarodowy Fundusz
Walutowy, ktry do tej pory poczytuje to za powd do chway.
W roku 2003 Tajlandia z wyprzedzeniem spacia 12 miliardw dolarw dugu, ostatecznie wykupujc
si z rk Midzynarodowego Funduszu Walutowego. Tajski premier Thaksin Shinawatra, stojc
naprzeciw wielkiej flagi narodowej, solennie przyrzek, e Tajlandia nigdy wicej nie stanie si ofiar
midzynarodowego kapitau i nigdy wicej nie bdzie baga MFW o pomoc. Rzd Tajlandii prywatnie
zachca tajskie firmy do odmowy spaty dugw wobec midzynarodowych bankierw, co miaoby
stanowi akt zemsty za pldrowanie i rabunek dokonany przez zagraniczne banki w 1997 roku. We
wrzeniu 2006 roku w Tajlandii mia miejsce zamach stanu, a Thaksin Shinawatra zosta obalony.
Przypowie o przyszoci Chin.
Rezydent osiedla Mahatir przyby do dzielnicowego Greenspana, eby zgosi popenienie przestpstwa.

Owiadczy, e z jego domu skradziono pewne rzeczy, a zodziejem jest prawdopodobnie recydywista
nazwiskiem Soros.
Dzielnicowy Greenspan w odpowiedzi zamia si: nie moesz wini wycznie zodziei, powiniene
znale wicej przyczyn majcych zwizek z tob samym. Kto kaza twojej rodzinie uywa tak zych
zamkw, e mona je swobodnie otworzy?
Mieszkaniec Mahatir niezadowolony powiedzia: dlaczego ten zodziej nie poszed kra do Chin czy
Indii?
Greenspan westchn: mury chiskich i indyjskich posesji s zbyt wysokie, ciko byoby si Sorosowi
wspina i zeskakiwa, a gdyby tak spad i si zabi, czy nie byby to i mj problem?
Przysuchujcy si tej rozmowie z ukrycia zodziej Soros zimno si umiechn: nietrudno wywierci w
ich murze kilku dziur - czy to nie rozwie problemu? Greenspan szybko obejrza si na wszystkie
strony i ciszonym gosem powiedzia: Pauson zosta ju wysany do Chin. Syszaem, e pod koniec
2006 roku bdzie mg wywierci kilka sporych otworw.
Zodziej Soros bardzo uradowa si tym, co usysza. Sign po komrk i zacz wysya kompanom
wiadomoci: Ludzie s gupi, pienidzy jest duo. jak najszybciej ruszamy do Chin.

ROZDZIA IX mier dolara i powrt do kursu zota.

W przypadku, gdyby wszystkie poyczki zostay zwrcone bankom, ich
depozyty przestayby istnie, a cay obieg pieniny ulegby wyschniciu.
Ta myl musi oszaamia. My [Rezerwa Federalna] cakowicie opieramy
si o banki handlowe, kady dolar w naszym obiegu, niezalenie od tego,
czy w formie gotwki, czy kredytu, aby mg zaistnie, musi zosta przez
kogo poyczony. Jeeli banki handlowe [poprzez udzielanie kredytw]
wytworzyyby wystarczajc ilo pienidza, nasza gospodarka weszaby w
stan prosperity; jeeli by tego nie uczyniy, nasza gospodarka
prawdopodobnie weszaby w stan recesji. Bez wtpienia nie posiadamy
wiecznego systemu monetarnego. Kiedy ludzie pojmuj istot caego
problemu, doprowadza ich to - jak to si dzieje w wypadku Rezerwy
Federalnej - do godnej poaowania i absurdalnej bezsilnoci, ktrej
trudno nie zauway. Pienidz jest problemem, ktrym ludzie powinni
zaj si przede wszystkim, o ktrym musz rozmyla i ktry powinni
bada, aby dogbnie poj ten system i podj kroki na rzecz jego
naprawy. W innym wypadku nasza wspczesna cywilizacja moe si
rozpa.

Robert Humphrey, bank Rezerwy Federalnej w Atlancie156

Klucz do rozdziau.
Mwic o naturze pienidza, moemy go podzieli na dwa rodzaje: pienidz duny oraz pienidz
niebdcy dugiem. Pienidz dunyk-r jy dzi wprawnych systemach monetarnych gwnych pastw
rozwinitych. Jego zasadnicza skadowa jest formowana przez monetaryzacj zaduenia rzdowego,
firm czy osb prywatnych.
Dolar amerykaski jest najbardziej typowym przykadem pienidza dunego. Dolar powstaje jedynie
156

Cyt. za: rving Fisher, 100% money, London 1996, Przedmowa.

wwczas, kiedy zacigany jest dug - i analogicznie, gdy dug zostaje zwrcony, dolar przestaje istnie.
Kady dolar pozostajcy w obiegu jest kwitem oznaczajcym dug, kady kwit duny codziennie
prowadzi do naliczania odsetek od dugu, ktre zwikszaj si zgodnie z zasad procentu skadanego. Do
kogo nale te astronomiczne dochody z odsetek? Nale do systemu bankowego tworzcego dolara.
Odsetki od dolara dunego s czym nienalecym do wagi' oryginalnego pienidza, a wic wymagaj
wytworzenia nowego dolara dunego. Innymi sowy, im wicej ludzie poyczaj pienidzy, tym wicej
pienidzy musz poycza. Dug i pienidz s ze sob zwizane mierteln wizi. Logiczn i
nieuniknion konsekwencj tego jest wieczny wzrost dugu, a do chwili, gdy zostaje on przez ludzi
cakowicie odrzucony lub gdy ciar jego odsetek hamuje rozwj gospodarki, prowadzc do
ostatecznego krachu caego systemu. Monetaryzacja dugu jest jednym z najistotniejszych ukrytych
czynnikw niestabilnoci nowoczesnych gospodarek, poprzez debet dokonany w przyszoci, ktry
zaspokaja teraniejsze potrzeby W Chinach mamy staroytne powiedzenie, dokadnie oddajce sens tego
zjawiska: zje ziarno przeznaczone na przyszoroczny zasiew.
Drugi rodzaj pienidza to pienidz niebdcy dugiem, reprezentowany przez zoto i srebro. Pienidz ten
nie jest zaleny od niczyich obietnic, nie jest czyj zaleg nalenoci, lecz reprezentuje owoc wanie
ukoczonej ludzkiej pracy. Tego rodzaju pienidz w sposb naturalny wyewoluowa z praktyki liczcej
wiele tysicy lat historii ludzkoci, nie wymaga od adnego rzdu wdraania go przez zastosowanie siy,
jest zdolny do przekraczania epok, granic jako ostateczna forma patnoci.
Pord wszystkich rodzajw pienidza, zoto i srebro oznaczaj realne posiadanie i wykorzystanie,
natomiast prawnypienidz reprezentuje kwit duny+obietnic. Warto tego drugiego, jego zawarto
zota, jest w sposb naturalny zrnicowana.
Chiski yuan renminbi sytuuje si gdzie pomidzy tymi dwoma formami pienidza. Mimo e w
przeszoci czci skadow yuana bya monetaryzacja dugu, to jest to wycznie nazwa: yuan wci
jest ucielenieniem i miernikiem wanie wytworzonych produktw czy zakoczonych usug. Emisja
yuana, w przeciwiestwie do emisji dolara, nie wymaga wykorzystywania obligacji rzdowych jako
zabezpieczenia i nie j est dokonywana przez prywatny bank centralny, dlatego te nie zachodzi proces
wypacania do prywatnych kieszeni gigantycznych odsetek. Z tej perspektywy renminbi w swej istocie
zblia si do zota i srebra. Rwnoczenie, poniewa renminbi nie jest wsparty przez zoto czy srebro,
posiada podstawow charakterystyk prawnego rodka patniczego, tak wic wymaga korekcyjnego
dziaania rzdu w celu zapewnienia jego wartoci.
Dogbne zrozumienie natury zachodnich systemw prawnego rodka patniczego, a szczeglnie systemu
dolara amerykaskiego jest konieczn przesank dla dokonania reformy yuana w przyszoci.

System czciowych rezerw: jak powstaje inflacja

[Obecnie] banki z natury nie s sprawiedliwe i obiektywne, noszc w sobie
grzech pierworodny. Bankierzy wykorzystuj planet. Zabranie im
wszystkiego, co posiadaj, przy jednoczesnym pozostawieniu prawa do
tworzenia rezerw, oznacza, e wystarczy im kilka ruchw dugopisem, aby
wytworzy wystarczajc iloci rezerw i wykupi wszystko, co stracili.
Gdyby jednak odebra im prawo do tworzenia rezerw, szczcie
towarzyszce im w procesie tworzenia bogactwa prawdopodobnie znikoby
- ale moje wasne szczcie rwnie. [Prawo do tworzenia rezerw]
naleaoby zlikwidowa, przyczyniajc si do powstania szczliwszego,
lepszego wiata. Jeli jednak chcecie nadal y jako niewolnicy bankierw
i jednoczenie opaca koszty waszej niewoli, to po prostu pozwlcie im
dalej tworzy rezerwy.

Lord George Rowland Stanley Baring, prezes Banku Anglii (1961-1966), drugi najbogatszy czowiek w
Wielkiej Brytanii.
Na pocztku bankierzy-zotnicy oferowali usugi polegajce na skadowaniu zota. Kiedy depozytariusz
przekazywa zoto bankierowi, ten dostarcza mu kwit sporzdzony wedug standardowych regu. Owe
kwity, bilety bankowe, pochodne zotej monety, stopniowo staway si porednikiem w transakcjach
dokonywanych w ramach spoeczestwa i zostay nazwane walut.
Pierwotnie banki dziaay w oparciu o system cakowitych rezerw zota, ktry gwarantowa, e w kadym
momencie mona byo dokona wymiany kwitw bankowych (banknotw) na zot monet. Gwnym
rdem dochodw bankw bya pacona przez depozytariusza opata za przechowywanie.
Po pewnym czasie bankierzy zauwayli, e zazwyczaj bardzo niewielu kien- tw-depozytariuszy
przychodzi domaga si wymiany kwitw na zoto. Bankierzy, zastanawiajc si nad picym w
skarbach bezczynnie zotem, zaczli si zastanawia, w jaki sposb mona by oywi owe pice
aktywa.
W spoeczestwie zawsze jest kto, kto potrzebuje pienidzy dlatego bankierzy poinformowali tego typu
osoby, e mog one przyj do banku, by poyczy potrzebne kwoty, o ile w umwionym czasie zwrc
ow sum wraz dodatkowymi odsetkami. Kiedy ludzie przychodzili do banku, proszc o poyczk,

bankierzy wystawiali wiele kwitw, zwikszajc ich emisj w celu udzielania poyczek i pobierania
odsetek Dopki nie przesadzali z liczb emitowanych kwitw, dopty nie wzbudzao to podejrze
depozytariuszy. Dugookresowe dowiadczenie pokazywao, i dziesiciokrotna nademisj a kwitw
bankowych bya jeszcze bezpieczna. Po?. ewa odsetki od poyczek byy przypadkow wasnoci
powstajc z niczego, rzecz jasna, im byo ich wicej, tym lepiej. Dlatego te bankierzy rozpoczli
szukanie klientw- depozytariuszy gdzie tylko si dao i w celu skuszenia ich rozpoczli wypacanie
odsetek od skadowanego w skarbcach zota, za co pierwotnie pobierali opat.
Kiedy zaangaowany w usugi skadowania zotych monet bankier rozpoczyna udzielanie kredytw, w
istocie dostarcza swoim klientom dwch cakowicie odmiennych form usug: pierwsz byo czyste
skadowanie zota, drug skadowanie jako inwestycja. Gwna cecha tej drugiej formy tkwia w
prawie do posiadania zotej monety. W przypadku tej pierwszej usugi, depozytariusz posiada
absolutne prawo wasnoci wobec skadowanej u bankiera zotej monety, bankier za zmuszony by
zoy przyrzeczenie, e depozytariusz w kadej chwili moe wymieni posiadane kwity na fizyczne
zoto. W tym drugim wypadku, depozytariusz w okrelonym czasie traci wobec skadowanego zota
absolutne prawo wasnoci, a bankier przeprowadza ryzykown inwestycj i dopiero po jej zakoczeniu
i pobraniu zyskw wraz z zainwestowanymi sumami, depozytariusz odzyskiwa prawo absolutnej
wasnoci.
W pierwszym przypadku skadowania zotej monety wszystkie waciwe kwity bankowe istniay
realnie, czyli pokryway ca sum rezerw, natomiast w drugim przypadku byy depozytem
inwestycyjnym. Tak wic wszystkie odpowiednie kwity bankowe byy kwitem zaduenia +
obietnic. Drukowane przez banki kwity swoj liczb znacznie przewyszay ilo faktycznie
wykorzystywanego przez banki zota, a zatem byy czci rezerw. w kwit bankowy - kwit zaduenia
+ obietnica - od momentu swoich narodzin posiada specyficzn natur, ktrej zasadniczymi cechami
byy: wskanik ryzyka oraz inflacja. Ta natura zadecydowaa, e tego typu kwity bankowe nie nadaway
si do penienia funkcji porednika w wymianie towarw i usug w spoeczestwie i utrzymaniu
podstawowej rwnowagi w dziaalnoci gospodarczej.
System czciowych rezerw zota od momentu narodzin targany by konfliktami toczcymi si na
rozmytej i niewyranej granicy pomidzy tymi dwoma oferowanymi usugami (produktami) bankowymi.
Projektujc kwity bankowe, bankierzy promowali standaryzacj, co niesychanie utrudniao
przecitnemu czowiekowi oddzielenie i zrozumienie rnic pomidzy tymi dwoma typami kwitw. Po
upywie setek lat wanie z tego powodu w krajach anglosaskich pojawi si zalew pozww sdowych.
Oburzeni i wciekli depozytariusze oskarali bankierw, e ci, bez adnego upowanienia, samowolnie,

wykorzystywali - traktowane przez depozytariuszy jako powierzone na przechowanie - zote monety

do udzielania kredytw osobom trzecim. Bankierzy odpierali zarzuty, twierdzc, e maj prawo do
sprawowania kontroli nad zotem depozytariuszy. Wrd tych spraw najsynniejszy okaza si proces
Foley przeciwko Hillowi i innym z 1848 roku:
Kiedy [depozytariusz] deponuje swoje zote monety w banku, oznacza to, e nie nale one wycznie
do niego; w tym czasie monety nale do bankiera, a ma on obowizek do zwrotu odpowiedniej sumy
zotych monet w czasie wymaganym przez depozytariusza. Deponowane w bankach i nadzorowane przez
bankierw zote monety, patrzc z kadego punktu widzenia, nale do bankiera. Ma on prawo
wykorzysta je podug swojej woli. Nie ma on obowizku odpowiada na zapytania depozytariusza,
czyjego pienidze s bezpieczne, czy w istocie nie przeprowadza ryzykownej inwestycji. Bankier nie ma
obowizku traktowa zdeponowanych monet tak, jak w wypadku sprawowania powiernictwa nad cudz
wasnoci; ale oczywicie posiada on obowizek w stosunku do ich liczby, poniewa jest zwizany
kontraktem194.
W systemach prawnych Stanw Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii czy Francji taki werdykt brytyjskiego
sdziego sta si punktem zwrotnym w finansowej historii wiata. Depozytariusze, deponujc w bankach
wasne, ciko zarobione pienidze, nagle utracili ochron prawn. Wydarzenie to w zasadniczy sposb
naruszyo prawa wasnoci obywateli. Od tego momentu w krajach anglosaskich banki cakowicie
odmawiay uznania legalnoci powierzanych rezerw; rezerwy penej sumy zota utraciy swoj pozycj
prawn, wszystkie depozyty przemieniy si w ryzykowne inwestycje. Nastpio prawne ustanowienie
monopolistycznej pozycji systemu czciowych rezerw.
W roku 1815, w czasie bitwy pod Waterloo, bank Rothschildw 24 godziny wczeniej ni brytyjski rzd
uzyska informacje o jej wyniku. Dziki temu za jednym posuniciem uzyska wadz nad brytyjskim
rynkiem obligacji skarbowych, kontrolujc emisj waluty w Imperium Brytyjskim. Wkrtce po tamtych
wydarzeniach Rothschildowie zdobyh wadz nad emisj waluty we Francji, Austrii, Prusach i Woszech,
trzymajc pod tward kontrol cen zota okrelan na wiatowych rynkach przez okres niemal 200 lat.
Rothschild, Schiff, Warburg i inni ydowscy bankierzy stworzyli we wszystkich wanych krajach sie
bankow, faktycznie tworzc pierwszy w wiecie midzynarodowy system finansowy oraz
midzynarodowe centrum rozliczeniowe. Tylko poprzez akces do ich sieci rozliczeniowej czeki z innych
bankw uzyskiway moliwo do wejcia w ponadkrajowy obieg finansowy. Stopniowo bankierzy ci
stworzyli midzynarodowy kartel bankowy. Normy obowizujce midzy owymi bankierskimi rodzinami
stopniowo przeksztaciy si w midzynarodowe konwencje panujce w wczesnym wiecie finansw.
Kartel bankowy by najwiksz si naciskajc na ustanowienie systemu czciowych rezerw zota, sta

si rwnie jego najwikszym beneficjentem. Wraz z upywem czasu moliwoci dziaania owej grupy
interesu stopniowo rosy i bya ona w stanie nie tylko wspiera, ale rwnie tworzy najbardziej jej
odpowiadajce regulacje polityczne i prawne.
W 1913 roku, po ostatecznym ustanowieniu przez midzynarodowy kartel bankowy w Stanach
Zjednoczonych standardu dla systemu czciowych rezerw zota - Rezerwy Federalnej - system penej
rezerwy zota stopniowo, w ogniu rywalizacji, zosta wyparty przez z monet. Emitowane jeszcze w
owym czasie przez rzd USA srebrne oraz zote certyfikaty mona by okreli mianem pozostaych przy
yciu elementw sv temu penych rezerw, majcych stuprocentowe zabezpieczenia w zocie lub srebrze
posiadanym przez rzd USA. J;.-lna uncja zota czy srebra odpowiadaa okrelonej wartoci papierowego
banknotu i nawet w przypadku, gdyby wszystkie dugi istniejce w systemie bankowym zostay
zwrcone, na rynku wci, dziki systemowi penej rezerwy, zote i srebrne dolary pozostayby w obiegu,
a gospodarka mogaby normalnie funkcjonowa tak, jak przed rokiem 1913, gdy ustanowiono Rezerw
Federaln.
Od roku 1913, zy dolar systemu czciowych rezerw Rezerwy Federalnej rozpocz stopniowe
wypieranie z rynku dobrego pienidza systemu penych rezerw wspartego prawdziwym zotem i
srebrem. Midzynarodowi bankierzy starali si doprowadzi do sytuacji, w ktrej wiat nowoczesnych
finansw byby zmonopolizowany przez system czciowych rezerw, a rzd cakowicie wypchnity z
obszaru emisji waluty. W tym celu bankierzy nie szczdzili energii w celu demonizowania zota i srebra.
Ostatecznie, w latach szedziesitych XX stulecia osignli sukces, likwidujc srebrnego dolara, a w
1971 roku przecinajc ostatni zwizekpomidzy dolarem i zotem. Odtd monopol systemu czciowych
rezerw sta si rzeczywistoci.
Jak hartuje si dolar.
Bank Rezerwy Federalnej z Nowego Jorku tak oto opisuje dolara: dolar nie moe by wymieniany na
zoto bd inne rodki trwae znajdujce si w gestii Departamentu Skarbu. Co do problemu rodkw
trwaych, ktre wspieraj banknoty Rezerwy Federalnej, nie ma to rzeczywistego znaczenia, jest to
jedynie formalno wymagana przy robieniu zapisw ksigowych... Banki na podstawie przyrzeczenia
poyczkobiorcy o zwrocie poyczki produkuj pienidz. Banki tworz pienidze poprzez monetaryzacj
owych prywatnych i handlowych dugw.
Wyjanienie Banku Rezerwy Federalnej z Chicago brzmi tak:
W Stanach Zjednoczonych, zarwno banknoty, jak i depozyty bankowe, nie maj jakiej wewntrznej,
waciwej im wartoci, tak jak artykuy handlowe. Dolar to tylko kawaek papieru, depozyt bankowy to

jedynie kilka cyfr zapisu ksigowego. Monety, co prawda, posiadaj pewn wewntrzn warto, jednak
jest ona z reguy nisza od ich nominau. Mona zapyta, co sprawia, e owe czeki, banknoty, monety i
inne narzdzia podczas zwrotu dugu czy wymiany na inn walut s akceptowane przez ludzi zgodnie z
ich nominaln wartoci? Ot najwaniejsze jest ludzkie zaufanie: ludzie ufaj, e kiedy tylko zechc,
mog wymieni owe pienidze na inne aktywa finansowe czy realne produkty. Jednym z powodw, dla
ktrych tak si dzieje, s regulacje rzdowe: w prawny rodek patniczy musi by akceptowany195.
Mwic wprost, monetaryzacja dugu tworzy dolara, a jego nominalna warto z koniecznoci wymaga
potwierdzenia i narzucenia przez zewntrzn si. Jak zatem dug przeksztaca si w dolary? By
zrozumie szczegy wymiany dugu na pienidze, musimy posuy si szkem powikszajcym i
szczegowo przyjrze si funkcjonowaniu amerykaskiego systemu monetarnego.
Czytelnicy, ktrzy nie s specjalistami z dziedziny finansw, prawdopodobnie bd zmuszeni do
kilkukrotnego przeczytania poniszych rozwaa, by w peni zrozumie proces tworzenia pienidzy
przez Rezerw Federaln i banki, ow fundamentaln tajemnic handlow zachodniej brany finansowej.
Poniewa rzd amerykaski nie posiada prawa do emisji pienidza, a jedynie prawo do emisji dugu,
wykorzystuje obligacje skarbowe, przekazujc je jako zastaw hipoteczny do prywatnego banku
centralnego Rezerwy Federalnej. Dopiero wwczas, za porednictwem Rezerwy bd systemu bankw
handlowych nastpuje emisja pienidza. Tak wic punktem wyjcia w procesie tworzenia dolara jest dug
krajowy.
Pierwszy krok. Kongres wyraa zgod na ksztat i zasig emisji obligacji skarbowych, a Departament
Skarbu projektuje podzia obligacji skarbowych na rnego rodzaju papiery wartociowe. Wrd nich s
papiery o okresie wanoci nie Wikszym ni rok, zwane T-Bills (bilety skarbowe), papiery od dwch do
10 lat, okrelane T-Notes (weksle skarbowe) oraz trzydziestoletnie T-Bonds (bony skarbowe). Te papiery
wartociowe, o rnej stopie procentowej, w rnym czasie s sprzedawane podczas publicznej aukcji
rynkowej. Na koniec Departament Skarbu przekazuje wszystkie niesprzedane obligacje skarbowe
Rezerwie Federalnej. Rezerwa wszystkie je akceptuje. Nastpnie Rezerwa ksiguje na swoich
rachunkach wszystkie te obligacje w rubryce Securities Assets (papiery wartociowe jako aktywa).
Poniewa rzd amerykaski przeznacza przysze wpywy podatkowe na zastaw hipoteczny, pod ktry
dokonywana jest emisja obligacji skarbowych, dlatego te obligacje skarbowe s na wiecie uznawane za
najbardziej wiarygodne aktywa. Po otrzymaniu tych aktyww przez Rezerw Federaln, mona
wykorzysta je w celu wytworzenia zobowizania do patnoci - i to s wanie drukowane przez
Rezerw banknoty Rezerwy Federalnej. Oto jak wyglda najwaniejsza, kluczowa procedura tworzenia
czego z niczego. Za wystawianym przez Rezerw Federaln pierwszym pustym czekiem nie stoi

adne wsparcie pienine.

Ta bardzo precyzyjna, a zarazem skrajnie nieuczciwa procedura prowadzi rzd do wzmocnienia kontroli
nad poda papierw skarbowych sprzedawanych na aukcjach. Rezerwa Federalna otrzymuje odsetki z
tytuu udzielanych rzdowi poyczek, rzd za bardzo atwo uzyskuje pienidz, jednakbez ujawniania
ladw wielkiego druku banknotw. Rezerwa Federalna w swych zapisach ksigowych niespodziewanie
osiga cakowit rwnowag, aktywa obligacji skarbowych oraz obcienia pienidza wyrwnuj si.
Cay system bankowy jest nadzwyczaj zrcznie opakowany w t zewntrzn skorup.
Teraz czas na prosty i niesychanie wany krok, ktry mona uzna za akt Tworzenia najwikszej
niesprawiedliwoci na wiecie: przysze wpywy z podatkw paconych przez obywateli s zastawiane w
prywatnym banku centralnym w zamian za poyczane dolary a poniewa rzd poycza pienidze z
prywatnego banku, wci pozostaje mu do spacenia gigantyczna kwota odsetek. Oto dlaczego sytuacja
ta jest skrajnie niesprawiedliwa:
1. Przysze dochody z tytuu podatkw paconych przez obywateli nie powinny by zamieniane w
zabezpieczenie hipoteczne, albowiem te pienidze nie zostay jeszcze zarobione. Zastawianie
przyszoci w nieunikniony sposb prowadzi do dewaluacji siy nabywczej pienidza i przynosi
uszczerbek oszczdnociom obywateli.
2. Przysze dochody z tytuu podatkw paconych przez obywateli tym bardziej nie powinny by
zastawiane w prywatnym banku centralnym, albowiem bankierzy, nie ponoszc praktycznie adnych
wydatkw, niespodziewanie mog wykorzysta przyrzeczenie o zebraniu przyszych podatkw od
obywateli. Jest to typowy przykad zapania wilka goymi rkoma*.
3. Rzd bez powodu jest obciony wypat gigantycznych odsetek. Ich spacenie ostatecznie staje si
ciarem dla caego narodu. Nie tylko w dziwny, ukryty, niejednoznaczny sposb zastawiona zostaje
przyszo obywateli, ale rwnie w tym momencie konieczna jest natychmiastowa zbirka podatkw,
aby dokona spaty odsetek, ktre rzd jest winien prywatnym bankom. Im wiksza jest emisja dolarw,
tym wikszy jest ciar odsetek od dugu, ktry spaci musz obywatele, przez pokolenia zwracajcy
sum, ktrej realnie spaci si nie da.
Drugi krok. Po otrzymaniu i yrowaniu przez rzd federalny wystawionych przez Rezerw Federaln
kwitw Rezerwy Federalnej, owe magiczne czeki s ponownie deponowane w bankach Rezerwy
Federalnej, by nastpnie momentalnie przemieni si w now form, rezerw rzdowych, ktre z kolei
zostaj zdeponowane na rachunkach rzdowych znajdujcych si wbankach Rezerwy Federalnej.
Trzeci krok.: Kiedy rzd federalny wydaje pienidze, mnstwo czekw federalnych formuje pierwsz
fal pienidza napywajc do gospodarki. Korporacje i indywidualne osoby, ktre otrzymay owe

czeki, kolejno deponuj je na swoich kontach w bankach handlowych. Owe pienidze ponownie staj si
handlowymi depozytami komercyjnymi. W tym czasie dokonuje si wrd nich proces rozdwojenia
osobowoci, albowiem, z jednej strony, s one obcieniem banku, gdy owe pienidze nale do
wacicieli rachunkw i prdzej czy pniej bd musiay zosta zwrcone swoim wacicielom, jednak,
z drugiej strony, skadaj si one na bankowe aktywa i mog by wykorzystane w celu
przeprowadzenia inwestycji. W zapisach ksigowych wszystko jest doskonale zbilansowane, te same
aktywa tworz identyczne obcienia. Ale na tym etapie banki handlowe rozpoczynaj udzielanie
poyczek na podstawie systemu czciowych rezerw, co stanowi swego rodzaju wzmacniacz
umoliwiajcy tworzenie pienidzy.
Czwarty krok. Rezerwy bankw handlowych zostaj na rachunku bankowym ponownie zapisane w
kategorii rezerwy bankowe. Wwczas owe rezerwy ze zwykych aktyww bankowych byskawicznie
przeskakuj do kategorii rodzcych pienidze sadzonek - rezerw-pieninych. W systemie czciowych
rezerw, Rezerwa Federalna wymaga od bankw handlowych utrzymania dziesicioprocentowych
wkadw-depozytw jako rezerwy pieninej (zazwyczaj amerykaskie baki zatrzymuj okoo
jednego do dwch procent caej sumy depozytw w gotwce oraz osiem do dziewiciu procent w
skryptach dunych w swoich skarbcach tytuem rezerwy pieninej), a 90 procent depozytw w
formie poyczek wypywa z bankw. Dlatego owe 90 procent pienidzy jest wykorzystane przez bank do
udzielania kredytw.
W tym miejscu natykamy si na pewien problem. Ot, skoro przekazano kredytobiorcom w formie
poyczek 90 procent wkadw depozytowych, co si stanie, gdy pierwotny waciciel, depozytariusz,
postanowi wypisa czek lub pobra pienidze?
W rzeczywistoci, kiedy nastpuje akt udzielenia kredytu, pienidze nie pochodz z pierwotnych rezerw,
lecz s to wytwarzane z niczego nowe pienidze. Te nowe pienidze prowadz do sytuacji, w ktrej
bank byskawicznie zwiksza do 90 procent czn sum wykorzystywanych pienidzy w stosunku do
starych pienidzy (10 procent). Rnica midzy nowymi a starymi pienidzmi polega na tym, e
nowe pienidze dostarczaj bankom dochodw w postaci odsetek. Tak powstaje druga fala
pienidzy, ktre wpywaj do gospodarki. Kiedy pienidze drugiej fali wracaj do bankw
handlowych, kreuj kolejne fale nowych pienidzy, a ich czna suma wykazuje trend stopniowej
redukcji.
Kiedy dwudziestokrotna fala osiga swj szczyt, jeden dolar dugu skarbowego, poprzez blisk
wspprac midzy Rezerw Federaln i bankami handlowymi, zdy wytworzy ju 10 dolarw
zwikszajcych objto obiegu pieninego. Kiedy nastpstwa nademisji obligacji skarbowych oraz

wytwarzania pienidzy prowadz do zwikszenia iloci pienidza w obiegu, ktra znacznie przewysza
potrzeby rozwoju gospodarczego, sia nabywcza wszystkich starych pienidzy spada i to wanie jest
podstawow przyczyn inflacji. W latach 2001-2006 USA zwikszyy ilo obligacji skarbowych o trzy
biliony dolarw, z czego znaczna cz bezporednio wesza w obieg pieniny. Dodatkowo zwikszono
zakres odkupywania dawnych obligacji oraz wypacane z ich tytuu odsetki. Negatywn konsekwencj
bya dramatyczna dewaluacja dolara oraz gwatowny wzrost cen wielkiej liczby artykuw
konsumpcyjnych, nieruchomoci, ropy naftowej, edukacji, opieki medycznej, ubezpiecze.
Jednake wikszo z wyemitowanych obligacji skarbowych nie wesza bezporednio do systemu
bankowego, ale zostaa wykupiona przez zagraniczne banki centralne oraz amerykaskie instytucje
nieposiadajce finansowego charakteru. W tej sytuacji, nabywcy dokonali patnoci ju istniejcymi
dolarami, a zatem nie doszo do wytworzenia nowych dolarw. Tylko w przypadku, gdy Rezerwa
Federalna lub inne amerykaskie instytucje bankowe dokonuj zakupu obligacji skarbowych, w akt
kreacji moe si dokona - i to jest powd, dla ktrego Ameryka tymczasowo jest zdolna do kontroli
zjawisk inflacyjnych. Wszelako obligacje, czyli dug krajowy nie znajdujcy si w amerykaskich
rkach, prdzej czy pniej trzeba bdzie zwrci, poza tym istnieje obowizek wypaty odsetek raz na
p roku (w przypadku obligacji trzydziestoletnich) i wtedy to Rezerwa Federalna nie moe unikn
wytwarzania nowych dolarw.
Tak wic z istoty swej system czciowych rezerw wraz z systemem dugu pieninego s gwnymi
sprawcami dugookresowej inflacji. W systemie standar du zota, naturalnym rezultatem byby wzrost
emisji kwitw bankowych, ktrych liczba stopniowo przekroczyaby ilo istniejcych rezerw zota, a to
musiaoby doprowadzi do upadku standardu zota. W systemie z Bretton Wods takie zjawisko z
pewnoci doprowadzioby system wymiany zota do krachu. Natomiast w czystym systemie prawnego
rodka patniczego, ostateczn i nieuniknion konsekwencj jest powstanie szkodliwych zjawisk
inflacyjnych, co w kocowej fazie moe doprowadzi do oglnowiatowej recesji.
W systemie pienidza dunego USA nigdy nie bd zdolne do zwrotu wszystkich poyczek
pochodzcych ze sprzeday obligacji skarbowych, a zwracane dugi firm i osb prywatnych oznaczaj
zniknicie dolarw. czny dug USA nie tylko nie ulegnie redukcji, ale zgodnie z lawinowym efektem
narastajcego procentu skadanego od odsetek dugu oraz naturalnym zapotrzebowaniem na pienidz w
rosncej gospodarce, bdzie nadal rs w coraz szybszym tempie.
Rzeka amerykaskiego dugu i IOU dla Azjatw.
W latach osiemdziesitych XX wieku Stany Zjednoczone dokonay emisji obligacji skarbowych na

bezprecedensow skal. Poniewa wypacane z ich tytuu odsetki byy wysokie, obligacje te przycigny
rzesze inwestorw, firm i osb prywatnych niezwizanych z sektorem bankowym. Zagraniczne banki
centralne tumnie ruszyy po zakup amerykaskich obligacji skarbowych. W ramach tego procesu
istniejcy dolar powraca do obiegu pieninego, gdzie by ponownie wykorzystywany, tak wic
tworzenie nowych dolarw nie dokonywao si bardzo czsto.
Nadeszy lata dziewidziesite. Pokonawszy wiatowe konkurencyjne waluty, amerykaskie obligacje
skarbowe wci byy rozchwytywane, a ceny importowanych artykuw konsumpcyjnych, z uwagi na
powszechn dewaluacj walut krajw Trzeciego wiata, poszy wyranie w d. W Ameryce nasta zoty
czas wysokiego wzrostu gospodarczego i niskiej inflacji.
Od roku 2001 gigantyczne wydatki zwizane z wojn z terroryzmem, nadchodzcy moment wykupu
wielkiej liczby obligacji wyemitowanych w latach osiemdziesitych oraz rosnce patnoci z tytuu
odsetek zmusiy USA do emisji jeszcze wikszej liczby obligacji skarbowych. Krtko mwic: nowe
obligacje zastpoway stare. W latach 1913-2001, a wic w cigu 87 lat, USA zakumuloway obligacje
skarbowe o cznej wartoci szeciu bilionw dolarw. Natomiast w krtkim okresie piciu lat (20012006) USA dokonay nowych emisji obligacji skarbowych o cznej wartoci okoo trzech bilionw
dolarw, za dug rzdu federalnego z tytuu emisji obligacji skarbowych sign sumy 8,6 biliona
dolarw, ktra ronie z szybkoci 25,5 miliarda dolarw dz i mn;f. Wydatki rzdu federalnego na
spacenie odsetek zajmuj trzeci pozycj w jego budecie, zaraz po wydatkach na opiek zdrowotn i
obronno, wynoszc blisko 400 miliardw dolarw, co stanowi 17 procent cznych wpyww
skarbowych.

Wiatach 1982-1992 emisja pienidza w USA znajdowaa si wsytuacji umiarkowanego wzrostu,

ktrego roczna rednia stopa wynosia okoo omiu procent. Jednak w latach 1992-2002 emisja pienidza
wesza na drog szybkiego ruchu, osigajc rednie tempo 12 procent rocznie. Poczwszy od roku
2002, w wyniku potrzeby pokrycia kosztw wojny z terroryzmem oraz dziaa pobudzajcych
balansujc na granicy recesji gospodark, w sytuacji, kiedy stopy procentowe zbliyy si do
najniszego poziomu od czasu zakoczenia II wojny wiatowej, emisja pienidza w USA osigna
przeraajc stop 15 procent rocznie. Dlatego te, spogldajc z punktu widzenia nachylenia krzywej
emisji amerykaskich obligacji skarbowych, nietrudno dostrzec brutaln prawd. W takiej sytuacji
decyzja Rezerwy Federalnej, wstrzymujca od marca 2006 roku publikacj statystycznego raportu
szerokiego pienidza M3, nie jest ani zaskakujca, ani przypadkowa.
W historii ludzkoci prno szuka kraju o tak wielkim debecie zacignitym na poczet przyszoci. USA
nie tylko przekraczaj stan kont i posiadania ;; roich obywa m li, ale nawet stan kont i majtku obywateli
innych krajw, wczajc wto ich przysz wypracowan wasno. Kady zaznaj omiony z gied

papierw wartociowych potrafi bardzo atwo przewidzie, co w ostatecznoci oznacza ta ostra krzywa.
Po ataku z 11 wrzenia 2001 roku Alan Greenspan, w celu ratowania giedy i rynku papierw
wartociowych, ignorujc negatywne skutki, dokona obniki stp procentowych z szeciu na jeden
procent, doprowadzajc do eksplozji kredytw udzielanych w dolarach.
Wykres 3. Cakowity dug rynku kredytowego.
Biliony dolarw

W rezultacie na caym wiecie doszo do sytuacji, w ktrej dolar, nic i ym woda podczas klski powodzi,

rozla si na wszystkie strony. Ludzie ostatecznie zrozumieli, e dolar to jedynie zielony, pokryty
znakami i wzorkami kawaek papieru. Jednoczenie gwni wiatowi posiadacze rezerw dolarowych
gwatownie ruszyli w kierunku nieruchomoci, ropy naftowej, zota, srebra, podstawowych artykuw
konsumpcyjnych i innych rzeczy niepodlega- jcych moliwoci przeksztacenia przez Rezerw
Federaln. Jeden z francuskich inwestorw twierdzi: Nowojorczycy s zdolni do emisji dolarowych
banknotw, lecz wycznie Bg moe doprowadzi do emisji zota czy ropy naftowej. Konsekwencj
tych wydarze by wzrost ceny ropy naftowej 7 22 do 60 dolarw za baryk. Zoto, srebro, platyna,
mied, ow, fasola, ziarna kawy, cukier, kakao itd. w porwnaniu z poziomem z 2002 roku odnotoway
wzrost ceny o 120-300 procent. Kiedy ekonomici uroczycie przysigali, e stopa inflacji waha si
jedynie od jednego do dwch procent, nietrudno byo nie pomyle o synnym stwierdzeniu Marka
Twaina: na wiecie s tylko trzy rodzaje kamstwa - kamstwa, obrzydliwe kamstwa i dane statystyczne.
Niepokojem napawa fakt, e czna suma amerykaskiego dugu osigna 44 biliony dolarw. Na w
dug skadaj si obligacje skarbowe rzdu federalnego, rzdw stanowych i lokalnych, dugi
midzynarodowe oraz dugi osb prywatnych. Gdyby rozdzieli ten dug rwno pord Amerykanw,
jego suma per capita wyniosaby ponad 150 tysicy dolarw, a poziom zaduenia czteroosobowej
rodziny wynisby jakie 600 tysicy dolarw157. Wrd dugw osb prywatnych najbardziej rzucaj
si w oczy gigantyczne dugi pochodzce z poyczek hipotecznych na zakup domw oraz dugi
wynikajce z zalegych patnoci kartami kredytowymi. Gdyby dokona szacunku odsetek na podstawie
konserwatywnej stopy piciu procent, 44 biliony dolarw dugu pocigaj za sob konieczno corocznej
spaty 2,2 biliona dolarw z tytuu odsetek Liczba ta odpowiada rocznemu przychodowi skarbowemu
rzdu federalnego. W ramach cznej sumy dugw blisko 70 procent z nich zostao wytworzonych po
roku 1990. Obecnie USA nie posiadaj zdolnoci do emisji wysoko oprocentowanych obligacji, jak na
pocztku lat osiemdziesitych, gdy ich celem byo midzy innymi schwytanie w puapk pastw
Trzeciego wiata, albowiem sama Ameryka znajduje si w stanie potnego obcienia, w ktrym kada
polityka wysokich odsetek oznacza po prostu gospodarcze samobjstwo.
Monetaryzacja dugu, uzupeniona o potny wzmacniacz, ktrym jest system czciowych rezerw,
powoduje naoenie wielkiego debetu na przyszy majtek Amerykanw. Do roku 2006 czna suma
osobistego podatku dochodowego, ktr zobowizani s zapaci Amerykanie, jest zatrzymywana w
Departamencie Skarbu tylko na chwil, by zaraz potem zosta przelana do systemu bankowego w celu
spacenia odsetek dolara dunego. Ani jeden dolar z cznej sumy wpaconych przez podatnikw

157 W 2010 roku cakowity dug USA przekroczy 54 biliony dolarw, per capita wynis ponad 174 tysice dolarw, a na
czteroosobow rodzin - ponad 666 tysicy dolarw (za www.usdebtclock.org) (przyp. tum.)

pienidzy z tytuu podatku dochodowego nie jest wykorzystywany przez rzd federalny. Dla przykadu,
koszty edukacji pokrywane s z wpyww uzyskiwanych z podatku od wasnoci. W caej Ameryce
budowa nowych odcinkw autostrad oraz rem'; nty i przegldy istniejcych drg pokrywane s z
wpyww uzyskiwanych z podatku od paliw. Koszty operacji wojennych poza granicami kraju dokadnie
rwnaj si podatkom wpacanym przez amerykaskie korporacje. Innymi sowy, mona powiedzie, e
300 milionw Amerykanw jest zmuszonych rokrocznie do pacenia poredniego podatku bankierom.
Oszczdnoci Amerykanw, niczym ukryta zbirka podatkw, s zeskrobywane warstwa po warstwie
przez bankierw stosujcych dugookresow inflacj.
Bez wzgldu na to, czy amerykascy dunicy znajd sposb na spacenie tych obcianych narastajcym
procentem skadowym wierzytelnoci, problemem jest fakt, i amerykaski rzd od samego pocztku nie
zamierza dokona spaty dugw. Rzd USA jedynie dokonuje nieustannej, wiecznej emisji nowych
papierw wartociowych, tak by zastpi nimi dotychczasowe oraz spaci wynike z nich nagromadzone
odsetki. Ten cykl stale si powtarza. Bank Rezerwy Federalnej z Filadelfii wprost zauwaa, e z dnia na
dzie coraz wicej ekspertw przyznaje, e dug krajowy jest niesychanie uyteczny, jest nawet
korzystny dla gospodarki. Sdz oni, e wcale nie ma potrzeby jego zmniejszania.
Wyglda to tak, jak gdyby jaki czowiek by w stanie dziki nieustannym, coraz wikszym poyczkom
prowadzi luksusowe ycie, nigdy nie bdc zmuszanym do zwrotu wszystkich poyczonych pienidzy.
Idealna sytuacja, ktra jednak nie moe zosta nigdzie urzeczywistniona. Takie gospodarcze perpetum
mobile jest obecnie praktykowany w USA. Idee ekspertw ekonomicznych, mwice o tym, eby
cieszy si z moliwoci oferowanych przez pikne ycie dziki nieustannemu zwikszaniu zaduenia,
niczym nie rni si od twierdze, e dany kraj moe wzbogaci si przez dodruk banknotw.
Wspomniani eksperci jednoczenie krytykuj nadmiar rezerw w Azji i innych krajach, ktry ich zdaniem
jest podstawow przyczyn utraty rwnowagi przez globaln struktur gospodarcz. Te tanie, a
sprzedawane jako mdroci teorie, wystarczajco pokazuj, e moralno badaczy stoczya si do
zatrwaajco niskiego poziomu. Kraje azjatyckie za bardzo oszczdzaj? Gdzie s te nadmierne
oszczdnoci? Te ciko wypracowane przez dziesitki lat oszczdnoci s obecnie nieustannie, poprzez
zakup amerykaskich obligacji skarbowych, wsysane przez USA do bezprecedensowego w historii
ludzkoci gospodarcze perpetum mobile, biorc udzia w wielkim eksperymencie.
Nastawienie krajw azjatyckich na eksport i popyt ich gospodarek na amerykaskie obligacje skarbowe
przypomina uzalenienie od narkotykw, ktre dostajc si do ludzkiej krwi natychmiast
rozprzestrzeniaj si w obrbie caego organizmu. Stany Zjednoczone z radoci bior do rki te, w
rzeczywistoci nigdy niespacane, obligacje skarbowe, by wystawi narodom Azji biae weksle I Owe

You (Posiadam ci). Jednake kraje Azji bd w kocu musiay sobie uwiadomi, e naraanie si na
grob nagej i nieodwracalnej dewaluacji aktyww dolarowych po to tylko, aby uzyska
picioprocentowe zwroty z amerykaskich obligacji skarbowych, jest bez wtpienia mao rozsdn
inwestycj.
Byy amerykaski sekretarz skarbu Lawrence Summers twierdzi, e eli Chiny wstrzymaj przecitny,
tygodniowy zakup wartych kilkaset milionw dolarw amerykaskich obligacji skarbowych, to
amerykaska gospodarka znajdzie si w trudnej sytuacji. Jednak z uwagi na to, e w takim wypadku
rwnie chiska gospodarka uzaleniona od eksportu do USA znalazaby si w tarapatach, obie strony
zdaj si trwa w stanie rwnowagi finansowego strachu.
Rynek instrumentw pochodnych.
Jeli kadego roku, zwikszane wskutek dziaania procentu skadanego, wynoszce dwa biliony dolarw
patnoci odsetek, wytworzone wejd do obiegu pieninego, to - z uwagi na fakt, e jedna ich cz
poprzez jeszcze wysz cen dugu jest gromadzona na przyszo, inna za cz wypacana w dolarach
sytuacja taka powinna powodowa wzrost inflacji. I tu spotyka nas najwiksze zaskoczenie - inflacja w
USA pozostaje stosunkowo niska. Z jakim rodzajem sztuczek mamy tu do czynienia?
Tajemnica sukcesu polega na koniecznoci stworzenia miejsca zdolnego do absorbeji tak wielkiej iloci
emitowanych nowych pienidzy. Tym miejscem ukrywajcym inflacj jest rynek instrumentw
pochodnych.
Dwie dekady temu czna warto nominalna wiatowych instrumentw pochodnych bya bliska zeru.
Do roku 2006 cakowita warto tego rynku osigna niebotyczn sum 37 bilionw dolarw. Co
wicej, prdko i skala, z jak w rynek ronie, przekraczaj moliwoci wyobrani zwykego
czowieka.
Czym jest w rynek instrumentw pochodnych? Ot, podobnie jak dolar amerykaski, jest on dugiem.
Te dwa elementy s po prostu opakowaniem dla dugu: s jego koncentracj, kontenerem, w ktrym
umieszcza si dug, magazynem i zarazem Himalajami dugu.
Te wszystkie dugi, w formie aktyww, wypeniaj kombinacj inwestycyjn funduszy typu hedge, a
take s umieszczane w formie aktyww na kontach firm ubezpieczeniowych oraz funduszy
emerytalnych. Dugi podlegaj wic procesowi transakcji, prolongaty, kompresji, rozcigania,
wypeniania, wycigania. Mamy tu do czynienia z czym w rodzaju wielkiego bankietu w gigantycznym
kasynie. Za niezliczonymi i skomplikowanymi formuami matematycznymi pozostaje jedynie pustka
oraz dwie moliwoci wyboru. Kady kontrakt to zakad hazardowy, kady zakad hazardowy ma tylko

dwa scenariusze: zwycistwo lub poraka.

Skoro istnieje zakad warty biliony dolarw, w takim razie, tak jak w kadym kasynie, musi istnie bank i
krupier. Kto trzyma bank? Pi najwikszych amerykaskich bankw. Grupa ta jest nie tylko potnym
graczem, ale rwnie prowadzi biznes, ktry rzdzi giedami. Opublikowany przez amerykaski
Departament Skarbu raport za drugi kwarta 2006 roku dotyczcy rynku instrumentw pochodnych
bankw handlowych wskazuje, e na 902 wszystkie banki USA, pi najwikszych bankw, takich jak
Morgan Chase, Citigroup itd. zajmuje 97 procent rynku finansowych instrumentw pochoci .ych, a ich
udzia w dochodach wynosi 94 procent Pord wszystkich kategorii bankowych finansowych
instrumentw pochodnych, najwikszy zasig posiadaj instrumenty typu stopy procentowej, zajmujc na
caym rynku 83 procent, ich warto nominalna za wynosi 9,87 biliona dolarw158.
Wrd produktw tych zdecydowan przewag posiadaj swapy stopy procentowej. Gwn cech
swapu stopy procentowej jest, w okrelonych ramach czasowych, wykorzystujc przepyw gotwki na
podstawie zmiennych stp procentowych, dokonywanie jego wymiany na przepyw gotwki na
podstawie staej stopy procentowej. Zazwyczaj transakcje odbywaj si bez udziau podstawowej sumy.
Ich celem jest, za pomoc taszego kosztu, dokonanie symulacji dziaania dugookresowych papierw
wartociowych o staej stopie odsetek. Najczciej narzdzi tych uywaj dwie amerykaskie instytucje
sponsorowane przez rzd, Freddie Mac oraz Fannie Mae. Te dwie gigantyczne spki finansowe, poprzez
emisje krtkoterminowych papierw wartociowych, wspieraj finansowo trzydziestoletnie poyczki o
staej racie odsetek na zakup nieruchomoci, pomagajc, przez uycie swapw stopy procentowej, w
zabezpieczeniu si przed ryzykiem niekorzystnych zmian cen lub kursw.
W kwocie 98,7 biliona dolarw, ktr warte s instrumenty pochodne przynoszce odsetki, bank Morgan
Chase samodzielnie zajmuje dominujc pozycj, posiadajc udziay warte 74 biliony dolarw. Na polu
finansowym wykorzystanie dwigni proporcji kapitaowej 10:1 do przeprowadzenia inwestycji jest ju
uznawane za bardzo nieprzemylany ruch, natomiast w przypadku dwigni 100:1 moemy mwi o
szaleczej inwestycji. W latach dziewidziesitych synny fundusz hedgingowy Long Term Capital
Management pod kierownictwem dwch laureatw Nagrody Nobla z ekonomii zbudowa najbardziej
skomplikowany na wiecie model matematyczny, majcy na celu zabezpieczenie si przed ryzykiem
niekorzystnych zmian cen ub kursw. Do tego celu wykorzystano najnowoczeniejsze komputery. Kiedy
zastosowano dwigni proporcji kapitaowej, przy braku penej koncentracji, stracono wszystko, a krach
caego wiatowego systemu finansowego by bardzo blisko. Ukryta dwignia proporcji kapitaowej

158

OCCs Quarterly Report on Bank Derivatives Actmties Second Quarter 2006, US Treasury

wykorzystywana przez bank Morgan Chase do inwestycji w przynoszce odsetki instrumenty pochodne
wyniosa 626:1, stajc si najbardziej ryzykown inwestycj na wiecie159.
Morgan Chase faktycznie zajmuje dominujc pozycj na rynku instrumentw pochodnych, bdc
partnerem praktycznie kadej firmy zabezpieczajcej si przed wysokim ryzykiem niekorzystnych zmian
cen lub kursw. Mwic inaczej, wikszo ludzi w okresie inwestowania pragnie zapobiec nagemu i
potnemu wzrostowi rat odsetek w przyszoci, a bank Morgan Chase, sprzedajc tego typu
ubezpieczenie, skada zapewnienie, e raty odsetek gwatownie nie wzrosn.
Jaka magiczna, krysztaowa kula pozwala bankowi Morgan Chase na podejmowanie tak przeraajcego
ryzyka, jakim jest prognozowanie zmian stp procentowych, a wic czego, o czym wiedzie mog
jedynie Greenspan i Rezerwa Federalna i to tylko w konkretnej sytuacji? Jest tylko jedna rozsdna
odpowied: Bank Morgan Chase jest jednym z najwikszych udziaowcw nowojorskiego banku
Rezerwy Federalnej, ten bank za to po prostu prywatna firma. Bank Morgan Chase nie tylko jest w
stanie otrzyma informacje o ruchach stp procentowych znacznie wczeniej ni inne firmy, ale w istocie
jest prawdziwym twrc polityki zmian stp procentowych, a znaj duj ca si w odlegym Waszyngtonie
Rada Rezerwy Federalnej jestjedynie instytucj wcielajc t polityk wycie. Decyzje u zmianach kursu
w polityce stp procentowych nie zapadaj, tak jak to sobie ludzie wyobraaj, podczas gosowa, w
czasie staych posiedze rady nadzorczej Rezerwy. Oczywicie, procedura glosowania odbywa si, jest
obligatoryjna, ale gosujcy od samego pocztku s odpowiednio pouczeni co do swoich posuni przez
midzynarodowych bankierw.
Dziki temu wanie bank Morgan Chase prowadzi stabilne, wolne od groby straty interesy. Przypomina
firm, ktra posiada zdolno sterowania opadami deszczu i rwnoczenie prowadzi sprzeda
ubezpiecze od powodzi. Jest oczywiste, e taka firma wie, kiedy wody przybior i nastpi powd; wie
nawet, ktre tereny zostan zalane. Einstein powiedzia kiedy, e Bg nie gra w koci. Skoro Morgan
Chase ma odwag gra na rynku instrumentw pochodnych i waciwie rzdzi nim, jest bardzo mao
prawdopodobne, aby chcia rzuca komi.
Z punktu widzenia gwatownego rozwoju rynku instrumentw pochodnych, moliwoci nadzoru
znajdujce si w gestii rzdu s zacofane i nieadekwatne do nowej rzeczywistoci. Wikszo kontraktw
na instrumenty pochodne jest zawieranych poza wyznaczonymi, oficjalnymi, regularnymi centrami
transakcyjnymi. Nazywa si to transakcjami pod lad. W systemie ksigowym bardzo trudno jest
dokona porwna midzy konwencjonalnymi transakcjami handlowymi a transakcjami instrumentw

Report.

pochodnych. Nie mwic ju o takich kwestiach, jak naliczanie obowizkw podatkowych oraz
kalkulacja obcie na aktywach. Poniewa zasig rynku instrumentw pochodnych jest nadzwyczaj
szeroki, finansowa dwignia proporcji jest postawiona bardzo wysoko, ryzyko dla partnerw jest trudne
do kontroli, a nadzr ze strony rzdu saby. Mona powiedzie, e jest to zegarowa bomba atomowa dla
rynku finansowego.
W wyniku bezprecedensowej prosperity na tym rynku spekulacyjnym, nastpuje wielkie wsysanie
wytworzonej przez spaty odsetek od amerykaskiego dugu krajowego, astronomicznej pynnoci.
Dopki emisja nowych dolarw oraz powrt dolarw z zagranicy s opakowywane przez ten szybko
krccy si rynek, a prawdopodobiestwo ich wycieku na inne rynki znikome, dopty centralny
wskanik inflacji da si, w magiczny niemal sposb, kontrolowa. Jednake z tego samego powodu, gdy
nastpi lorach na rynku instrumentw pochodnych, bdziemy wiadkami najostrzejszej w historii wiata
burzy finansowej oraz kryzysu gospodarczego.
Struktury koncesjonowane przez rzd: Druga Rezerwa Federalna
Wiele z instytucji finansowych praktycznie zupenie nie rozumie
ryzykownej natury emitowanych przez instytucje rzdowe,
krtkoterminowych papierw wartociowych. Inwestorzy bdnie sdz, e
inwestycje tych instytucji s cakowicie wolne od ryzyka kredytowego.
Wynika to std, e zanim nadejdzie kryzys, ju wczeniej pojawia si
wystarczajco duo ostrzee, co daje szans przeczekania, by kilka
miesicy pniej, kiedy nadejdzie termin spaty, szybko i atwo pozby si
owych krtkoterminowych papierw wartociowych. Problem ley w tym,
e w czasie, gdy pojawia si kryzys finansowy, papiery wartociowe
instytucji rzdowych, prawdopodobnie w trakcie kilku godzin bd dni,
cakowicie utrac pynno finansow. Nawet jeli pojedynczy inwestor
bdzie mg wybra opcj wyjcia z rynku, to jeli wszyscy inwestorzy
jednoczenie rozpoczn ucieczk, w rezultacie nie ucieknie nikt.
Przypomina to sytuacj masowego naporu na banki, a poniewa
krtkoterminowe papiery wartociowe opieraj si o aktywa z rynku
nieruchomoci, nie ma moliwoci ich szybkiej zamiany. Podsumowujc,
usilne podejmowanie prby wyprzeday papierw wartociowych struktur

koncesjonowanych przez rzd nie moe zakoczy si sukcesem.

William Poole, CEO banku Rezerwy Federalnej w Saint Louis, 2005 rok160
Przez struktury koncesjonowane przez rzd rozumiem dwie wielkie, posiadajce upowanienie i koncesj
od amerykaskiego rzdu agencje: Freddie Mac i Fannie Mae. Te dwie firmy s odpowiedzialne za
stworzenie wtrnego rynku poyczek na zakup nieruchomoci oraz emisj pod zastaw nieruchomoci
papierw wartociowych zwanych MBS (.Mortgage Backed Securities - papiery wartociowe oparte na
kredytach hipotecznych), ktrych czna warto wynosi okoo czterech bilionw dolarw. W
rzeczywistoci, wiksza cz z poyczek na zakup nieruchomoci o wartoci siedmiu bilionw dolarw
udzielonych przez amerykaski system bankowy zostaa nastpnie sprzedana tym dwm firmom. One
za przepakowuj te dugoterminowe poyczki hipoteczne na zakup nieruchomoci w papiery
wartociowe MBS, by nastpnie dokonywa ich sprzeday na Wall Street, zarwno amerykaskim
instytucjom finansowym, jak i azjatyckim bankom centralnym. Pomidzy emisj MBS oraz wykupem z
rk bankw poyczek hipotecznych na zakup nieruchomoci istnieje korzystna dla nich rnica, ktra
stanowi rdo dochodw dla tych dwu firm. Zgodnie z danymi statystycznymi, 60 procent
amerykaskich bankw posiada kapitay w postaci papierw wartociowych tych dwch firm, ktrych
warto przekroczya ich kapitay bankowe o 50 procent161.
Bdc spkami akcyjnymi, Freddie Mac i Fannie Mae maj na celu generowanie zyskw. Dlatego te
bezporednie posiadanie poyczek hipotecznych na zakup nieruchomoci jest dla nich jeszcze lepsz
szans na dobry zysk. W tej sytuacji, fluktuacje stp procentowych, przedterminowe T j roty poyczek
hipotecznych oraz ryzyko kredytowe s ponoszone wycznie przez te dwie struktury. Kiedy w 2002 roku
Rezerwa Federalna rozpocza dugi proces podnoszenia stp procentowych, Freddie Mac i Fannie Mae
ze swej strony zaczy poyka i bezporednio umieszcza w swoich portfelach poyczki hipoteczne na
zakup nieruchomoci. Ich czna suma pod koniec 2003 roku signa 1,5 biliona dolarw.
Jako instytucje finansowe ponoszce tak ogromny ciar zaduenia, powinny one, po pierwsze, by
niesychanie ostrone oraz unika ryzyka, a najwaniejszym ich zadaniem powinno by zestawianie ze
sob aktyww i nieprzekraczalnych terminw spaty dugw, gdy inaczej fluktuacje stp procentowych
okazayby si trudne do kontroli. Po drugie, powinny one unika wspierania dugoterminowych dugw
krtkookresowymi kapitalizacjami (dostarczaniem rodkw pieninych). Tradycyjn i sprawdzon
160
161

William Poole, prezes banku Rezerwy Federalnej w Saint Louis, Speech GSE Risks 2005.
Fannie Mae and Freddie Mac and the Needfor GSE Reform Now, Office of Federal Housing Enterprise Oversight (OFHEO).

metod jest w tym wypadku emisja dugoterminowych papierw wartociowych - obligacji

podlegajcych przedterminowemu wykupowi, tak by doprowadzi do synchronizacji pomidzy aktywami
i terminem spaty zaduenia, czerpic korzyci ze zrnicowania. W ten sposb moliwe jest pene
uniknicie ryzyka wynikajcego z fluktuacji stp procentowych oraz przedterminowego zwrotu
zaduenia. Jednak w rzeczywistoci obie firmy gwnie wykorzystyway dugoterminowe stae skrypty
dune oraz krtkoterminowe papiery wartociowe, by pozyska kapitay. Skala krtkoterminowych
kapitalizacji osigna poziom, na ktrym konieczne stao si cotygodniowe wypuszczanie
krtkoterminowych papierw wartociowych o wartoci okoo 300 milionw dolarw, co spowodowao,
e obie firmy same wprowadziy si w sytuacj wysokiego ryzyka.
Aby unikn ryzyka wynikajcego z fluktuacji stp procentowych, obie firmy musz stosowa
skomplikowan strategi hedgingow obliczon na zabezpieczenie si przed ryzykiem niekorzystnych
zmian cen lub kursw. W przypadku uycia dugu i swapu stopy procentowej powstaje rodzaj kombinacji
krtkoterminowy dug + przyszy napyw gotwki o staej stopie odsetek, ktra dokonuje symulacji
uzyskiwania efektw z dugoterminowych papierw wartociowych, wykorzystuje opcje swapowe w celu
zabezpieczenia si przed ryzykiem przedterminowego zwrotu poyczek hipotecznych. Poza tym obie
firmy stosuj strategi znan jako ImperfectDynamie Hedging, ktra oznacza obron punktow przed
moliwoci wystpienia w krtkim okresie gwatownych fluktuacji stp procentowych, oraz zwiotcza
fortyfikacj w obliczu mao prawdopodobnego w dugim okresie wstrzsu stp procentowych. Dziki
zastosowaniu tych rodkw, wszystko wydaje si by silne jak stal, a zarazem koszty s nadzwyczaj
niskie. Tak wic metoda wydaje si wrcz perfekcyjna.
Popychane dz zyskw, struktury Freddie Mac i Fannie Mae dodatkowo konsumuj wielkie iloci
emitowanych przez siebie papierw wartociowych MBS. Na pierwszy rzut oka moe wydawa si to
sprzeczne z konwencjonaln logik: jak bowiem moliwe jest dokonywanie zakupw emitowanych przez
siebie krtkoterminowych papierw wartociowych za pomoc wasnych dugoterminowych papierw
wartociowych?
Jednak zagadkowe sytuacje posiadaj wasn zagadkow logik. Fred.i e Mac i Fannie Mae s koncesjon
,162 yanymi przez rzd amerykaski monopolistami na rynku poyczek wtrnych pod zakup
nieruchomoci, a rzd w dostarcza im poredniego porczenia.
Tym porednim porczeniem jest udzielanie obu firmom z gry okrelonego wsparcia kredytowego, a
wic, w razie potrzeby, tego rodzaju kredyt zawsze moe by wykorzystany. Poza tym Rezerwa
162 Didao Zhan - chiski film wojenny z 1965 roku (przyp. tum.).
Japoskie diaby - chodzi o onierzy japoskich z czasw II wojny wiatowej (przyp.

Federalna moe udzieli dla papierw wartociowych z Freddie Mac i Fannie Mae rabatu, innymi sowy,
bank centralny moe bezporednio przeprowadzi monetaryzacj ich papierw wartociowych. Od ponad
pwiecza, z wyjtkiem amerykaskich obligacji skarbowych, papiery wartociowe adnej firmy nie
ciesz si tak szczeglnym traktowaniem. Kiedy rynek zdobywa informacje, e papiery wartociowe
emitowane przez Freddie Mac i Fannie Mae praktycznie staj si ekwiwalentem dolarw w gotwce,
poziom zaufania, ktrym si ciesz, ustpuje jedynie obligacjom skarbowym rzdu USA. Tak wic
odsetki krtkoterminowych papierw wartociowych przez nie emitowanych s tylko odrobin wysze
od odsetek naliczanych dla posiadaczy obligacji skarbowych. Skoro istnieje tak tanie rdo
pozyskiwania rodkw finansowych, staje si oczywiste, e wci istnieje moliwo generowania
zyskw przy dokonywaniu zakupu wasnych dugoterminowych papierw wartociowych.
Nie bdzie przesad stwierdzenie, e na pewnym poziomie papiery wartociowe obu tych firm odgrywaj
rol papierw wartociowych amerykaskiego Departamentu Skarbu, a same firmy w rzeczywistoci
przeksztaciy si w drug Rezerw Federaln, dostarczajc amerykaskiemu systemowi bankowemu
wielkiej iloci pynnoci kapitaowej, szczeglnie w sytuacji, gdy dla rzdu nie jest wygodne ukazanie
oblicza i udzielenie oficjalnej pomocy Dlatego wanie, po siedemnastokrotnym przeprowadzeniu
podwyek stp procentowych, na rynku finansowym wci widoczny by zalew pynnoci kapitaowej.
Okazao si bowiem, e zaabsorbowana przez Rezerw Federaln pynno kapitaowa, wT kolejnej fazie,
wskutek wielkiej konsumpcji poyczek bankowych na zakup nieruchomoci przez koncesjonowane przez
rzd struktury, napyna z powrotem do rynku finansowego. Obraz wydarze idealnie przypomina akcj
filmu Wojna w podziemiach*, kiedy japoskie diaby163 wypompowyway wod ze studni, by nastpnie
przy jej pomocy zatopi wszystkie podziemne przejcia w wiosce. Sprytni partyzanci, wykorzystujc
ukryte kanay, odprowadzali wod z powrotem do studni, a Japoczycy zachodzili w gow, jak gboka
moe by studnia.
Arbitra (czona transakcja giedowa) struktur koncesjonowanych przez rzd - czyli dokonywanie
zakupu dugoterminowych MBS za pomoc krtkoterminowych papierw wartociowych wraz z
przeprowadzanym przez midzynarodowych bankierw zakupem o wielokrotnej dwigni opcji na
amerykaskie obligacje skarbowe za pomoc wycofywanych z rynku japoskiej waluty rodkw
kapitaowych o ba ; Izo niskich kosztach transakcyjnych - sztucznie kreuj obraz prosperity nienaturalnie
rozchwytywanych, dugoterminowych amerykaskich papierw wartociowych (obligacje skarbowe oraz
trzydziestoletnie MBS), zbijajc wysoko odsetek od dugoterminowych papierw wartociowych.

tum.).

Dziki temu obawy rynku przed dugoterminow inflacj mog wydawa si bezpodstawne, niczym
zabobonny strach czowieka drcego na myl, e pewnego dnia niebo moe run mu na gow. Dlatego
te zagraniczni inwestorzy, po chwili wahania, kontynuuj finansowe wspieranie amerykaskiego
eksperymentu wiecznego mechanizmu gospodarczego, oddajc si szalonej grze na obfitym bankiecie
pogoni za zyskiem.
Jednak nawet pikne halucynacje wci pozostaj halucynacjami. Kiedy koncesjonowane przez rzd
struktury nieprzerwanie dostarczaj na trwajcy bankiet alkohol, niewiadomie, ich wasny kapita spada
do niesychanie niebezpiecznego poziomu 3,5 procenta. W sytuacji, kiedy dwiga si na swoich barkach
warty biliony dolarw dug, tkwic zarazem w centrum doznajcego dramatycznych wstrzsw
midzynarodowego rynku odsetek, ta ilo kapitau jest na tyle niska, aby zafundowa Greenspanowi
chroniczn bezsenno. W swoim czasie Long Term Capital Management, niczym wszechwiedzcy guru,
twierdzi, e to wanie on najlepiej rozumie gospodark, wykorzystuje najbardziej kompletne,
najbardziej skomplikowane modele zabezpieczania si przed ryzykiem zmiany kursw. Jednak zaledwie
jeden rosyjski kryzys zaduenia sprawi, e w darzony podziwem, idealny fundusz hedgingowy ulotni
si jak kamfora. Powstaje wic pytanie: czy oparta przede wszystkim na finansowym rynku
instrumentw pochodnych strategia hedgingowa koncesjonowanych struktur rzdowych w ostatecznym
rozrachunku jest zdolna skutecznie przeciwstawi si nagym, nieprzewidywalnym wydarzeniom?
Mikka pomoc struktur koncesjonowanych przez rzd, polegajca na mechanizmach prewencyjnych
wobec nagej zmiany krtkoterminowych stp procentowych, obarczona jest potnym defektem.
Cytowany ju William Poole z banku Rezerwy Federalnej w Saint Louis wyraa obawy co do zdolnoci
powstrzymywania wstrzsw stp procentowych przez instytucje rzdowe. Po przeanalizowaniu skali
dziennych fluktuacji odsetek od amerykaskich obligacji skarbowych w cigu 25 lat, doszed do
nastpujcego wniosku:
Podczas fluktuacji ceny obligacji skarbowych, ktra przekracza jeden procent, najprawdopodobniej w
trzech czwartych wypadkw ich absolutna warto przekracza standardowe odchylenie 3,5. To ponad
szesnastokrotnie przekracza szacunki oparte o zwyczajny model dystrybucji. Zamy, e w cigu roku
jest 250 dni transakcyjnych, a rwnie silna fluktuacja w ratach odsetek zdarza si dwukrotnie, nie za, jak
wielu sdzi, raz na osiem lat. Normalny model dystrybucji cakowicie bdnie oceni ryzyko gwatownej
zmiany rat odsetek. Potna fluktuacja o odchyleniu standardowym przekraczajcym 4,5, a nawet jeszcze
wikszym - a wic nie- przewidywane przez ludzi 7 procent - zdarza si jedenastokrotnie w cigu 6573
dni transakcyjnych. Ta wielka fluktuac. wystarcza, aby wstrzsn, wywrci, opierajce si przewanie

na dwigni finansowej, firmy. Jest jeszcze jeden punkt. Gwatowne fluktuacje wykazuj tendencje do
skoncentrowanych wybuchw. Ten szczeglny punkt jest niesychanie wany, oznacza on bowiem, e
okrelona firma w krtkim czasie dowiadcza gwatownych wstrzsw wiele razy. W przypadku braku
penego zabezpieczenia (strategii hedgingowej) wobec gwatownych fluktuacji odsetek, moe doj do
cakowitego upadku firmy164.
Wykres 4. Ignorowane najnowsze zmiany w sprzeday aukcyjnej amerykaskich.
obligacji skarbowych

25-letnia krzywa fluktuacji rat odsetek 10-ietnich obligacji skarbowych USA (1 maja 1978 do 1 maja
2004) rdo: William Poole (President of Federal Reserve Bank of Saint Louis) speech GSE Risks 2005
Uwaga: na wykresie przerywan lini zaznaczone jest dodatnie lub ujemne standardowe odchylenie o
wartoci 3,5.
Gdyby finansowi hakerzy uderzyli w amerykaskiego dolara w chwili, gdy jednoczenie nastpiby atak
terrorystyczny przy uyciu broni nuklearnej lub biologicznej, cena zota poszybowayby w gr,
amerykaski rynek obligacji skarbowych z pewnoci dowiadczyby potnych wstrzsw, finansowe
struktury rzdowe znalazyby si w powanych tarapatach, a warty biliony dolarw dug
prawdopodobnie w cigu kilku godzin utraciby pynno. Nawet Rezerwa Federalna spniaby si z
pomoc, w dodatku skala krachu byaby ogromna i nawet, jeli Rezerwa chciaaby nie pomoc, to raczej

164

William Poole, Speech GSE Risks 2005.

nie miaaby si, aby jej udzieli. W ostatecznej fazie 60 procent amerykaskich bankw
zbankrutowaoby, naosabionym rynku finansowych instrumentw pochodnych wartych 37 bilionw
dolarw nastpiby efekt lawiny, za na wiatowych rynkach rozpoczaby si paniczna ucieczka
kapitaw przed rych mierci.
Wielkie ryzyko na rynku finansowych instrumentw pochodnych, ktre podlega refrakcji poprzez
dziaania koncesjonowanych struktur rzdowych, jest jedynie czubkiem gry lodowej.
Robert Kiyosaki w artykule A Taste ofDebt tak oto opisuje dzisiejszy wiat prosperity gospodarczej
opartej na dugu:
Moim zdaniem, gwn przyczyn przej firm po astronomicznych cenach jest fakt, e nie s one
zakupywane za pomoc pienidzy lub kapitaw, lecz kupowane s za dug. Moje dowiadczenie
podpowiada mi, e w przyszoci kto bdzie musia ten dug zwrci. Ostateczny upadek imperialnej
Hiszpanii nastpi w wyniku zbytniej chciwoci wojen i podbojw. Obawiam si, e dzisiejszy wiat w
wyniku nieopanowanego podania dugu, koniec kocw powtrzy te same, katastrofalne bdy. Jaka
zatem jest moja rada? Patrzc z punktu widzenia obecnej sytuacji, moemy radonie bawi si na
wieczornych przyjciach, ale nie pijmy za duo i stjmy raczej w pobliu wyjcia165.
W kolorowym i gwarnym kasynie wszyscy koncentruj ca sw uwag na grze o stawk, ktr jest
mieszny pienidz - amerykaski dolar. W tej sytuacji, kady kto j eszcze j est trzewy i zachowa
zdolno do mylenia, zdy ju zauway pomyki ognia trawice kty wielkiej sali. Cz ludzi po
cichu, zachowujc spokj, prbuje przecisn si w kierunku wskiego wyjcia. Ognia jeszcze dobrze nie
wida, wszyscy bawi si w upojeniu i niewiadomoci, cho wielu zaczyna ju odczuwa wo
spalenizny. Rozgldaj si po ktach, kto zaczyna cich dyskusj. Szef kasyna w obawie, e gocie
odkryj poar, wznosi wielki toast i rzuca na st jeszcze bardziej ryzykowny i nonszalancki,
pobudzajcy ludzk uwag, zakad. Wikszo goci znw daje si pochon grze toczcej si przy
stole. W kocu pomyki stopniowo staj si pomieniami. Coraz wicej goci zaczyna szemra, kto
rzuca si do ucieczki, ale wikszo nie wie, co czyni. Waciciel kasyna gono zapewnia, e obecno
kilku pomykw oraz dymu jest w kasynie rzecz normaln, chodzi bowiem o zwrcenie uwagi i
przycignicie do gry wikszej liczby chtnych, a same pomyki (inflacja) pozostaj pod pen kontrol i tak dzieje si od roku 1971. Komunikat waciciela uspokaja goci, ktrzy znw pograj si w
hazardzie. Jednak coraz wicej ludzi toczy si w okolicach drzwi. W tym momencie najbardziej
przeraajcy jest pierwszy przenikliwy krzyk...
165

Robert Kiyosaki, A Taste for Debt, Yahoo Finance Esperts Column, 31 listopada 2006.

Kiedy dochodzi do katastrofy, kady myli ju tylko o tym, aby znale wyjcie. Dla Kiyosakiego
wyjciem z kasyna jest zoto i srebro. W artykule Bet on Gold not on Funny Money pisze:
Uwaam, e zoto jest bardzo tanie. Kiedy wzrosn ceny ropy, gdy Rosja, Wenezuela, kraje arabskie i
afrykaskie nie bd chciay ju duej akceptowa naszych dolarw, zoto z pewnoci pjdzie w gr.
Obecnie wci mamy moliwo wykorzystywania naszych miesznych pienidzy by paci za towary
i usugi z innych pastw. Jednak wiat jest coraz bardziej zmczony i znudzony dolarem. Od wielu lat
gosz niezmienn strategi: inwestuj w prawdziwe pienidze, a tymi s zoto i srebro. mieszne
pienidze poyczam, z'-.y naby nieruchomoci. Ale kiedy tylko spadaj ceny zota czy srebra, kupuj
wicej tych kruszcw. Jaki rozsdny inwestor nie zgodziby si poyczy miesznych pienidzy, aby
zakupi tak tanie prawdziwe pienidze?166

Zoto: zamknity w areszcie domowym krl walut.

Zoto podlega wpywom wielu destabilizujcych czynnikw, jednym z nich
s wadze kilku najwaniejszych pastw, ktre prbuj je destabilizowa.
(...) Prosz spojrze, co si dziao w cigu ostatnich 20 lat w polityce tych
rzdw w odniesieniu do zota. Nikt nie sprzedawa zota, gdy jego cena
rosa do poziomu 800 dolarw za uncj. Gdyby tak si stao, byby to dobry
interes a zarazem czynnik stabilizujcy sytuacj. Zoto sprzedaje si
wwczas, gdy jego cena siga dna; Anglicy sprzedali swoje zoto dopiero
wtedy, gdy bya najnisza z moliwych. Ten wanie czynnik - czyli rzdy,
ktre sprzedaj zoto, gdy cena jest niska, lub wstrzymuj sprzeda, gdy jest
wysoka - destabilizuje wszystko. Rzdy powinny (...) kupowa po niskiej, a
sprzedawa po wysokiej cenie.

Robert A. Mundell, 1999 rok167

Mundell mwi o niestabilnych czynnikach towarzyszcych zotu, ktre od 1980 roku odgryway bardzo
wan rol w tworzeniu strategii demonizowania zota przez midzynarodowych bankierw. Ale

166

167

Robert Kiyosaki, Bet on Gold not on Funny Money, Yahoo Finance Experts Column 25 lipca 2006.
Gold and the International Monetary System in a New Era, World Gold CounciI Conferen- ce, Paris, 19. November 1999, London
1999, s. 47, cyt. za: Lips, Zoty spisek, s. 112.

sterowanie cen zota odbywa si w cisej tajemnicy i stanowi cz realizowanego za pomoc

najbardziej wyrafinowanych metod, wrcz niemoliwego do zauwaenia przez przecitnych ludzi,
genialnego planu. Zdolno do efektywnego zbijania ceny zota przez 20 lat to pierwszy tego typu
przypadek w historii ludzkoci.
Najmniej zrozumiaa bya, lekkomylnie ogoszona przez Bank Anglii 7 maja 1999 roku, decyzja o
sprzeday poowy ze swoich rezerw zota (415 ton). Bya to od czasw napoleoskich najwiksza w
historii Wielkiej Brytanii wyprzeda zota. Owa zdumiewajca wiadomo doprowadzia sab cen zota
na midzynarodowym rynku do szaleczego spadku do poziomu 280 dolarw za uncj.
Ludzie nie mogli uwierzy. Pytali: co te Bank Anglii wyprawia? Czy to inwestycja? Nie wygldao to
na inwestycj. Gdyby chodzio o inwestowanie, bank sprzedaby zoto w 1980 roku, kiedy jego cena
wynosia 800 dolarw za uncj, by zakupi, w tym czasie przynoszce wysokie, trzynastoprocentowe
zwroty, amerykaskie trzydziestoletnie obligacje skarbowe. To przyniosoby wielkie zyski. Bank Anglii
jednak twardo naciska na sprzeda zota w roku 1999 po cenie, ktra osigna historycznie niski
poziom 280 dolarw za uncj, by nastpnie dokona inwestycji w przynoszce pi procent zwrotw
amerykaskie obligacje skarbowe. Jak wida, apele Mundella pozostay niezauwaone.
Czy znaczy to, e Bank Anglii nie rozumie zasad prowadzenia interesw? Oczywicie e rozumie. Od
momentu powstania w 1694 roku Bank Anglii dominowa nad wiatowymi finansami ju przeszo 300
lat. Mona wrcz postawi tez, e jest on ojcem zaoycielem wspczesnych finansw i w swoich
dziejach dowiadczy ju wielu sztormw. Stoj ca obok niego Rezerwa Federalna to j edynie tiiedorosy
ucze, tak wic twierdzenie, e Bank Anglii nie rozumie zasady kupi tanio, sprzeda drogo jest czym
zgoa niewiarygodnym.
Bank Anglii zama elementarne reguy dziaalnoci handlowej tylko i wycznie z powodu jednej rzeczy:
strachu! Nie by to strach przed dalszym spadkiem ceny zota i wynikajcej z tego dewaluacji wartoci
posiadanych przez bank rezerw. Byo dokadnie odwrotnie: bank obawia si wzrostu ceny zota. Zoto
ju dawno zniko bez ladu z zapisw ksigowych Banku Anglii - owo zoto oznaczone w rubryce
ksigowej jako naleno, prawdopodobnie nigdy nie zostanie odzyskane.
Szwajcarski bankier Ferdinand Lips wypowiedzia kiedy bardzo prowokujc, dajc do mylenia
opini: gdyby obywatele Wielkiej Brytanii dowiedzieli si, w jak lekkomylny i wrcz szalony sposb
bank centralny traktuje ich prawdziwe oszczdnoci nagromadzone przez setki lat, a wic zoto - gowy
potoczyyby si z szafotu. W istocie naleaoby powiedzie, e gdyby ludzie na wiecie dowiedzieli si,
w jaki sposb bankierzy z bankw centralnych steruj cen zota, najwiksze przestpstwa finansowe w
historii ludzkoci wyszyby na wiato dzienne.

Gdzie podyo zoto Banku Anglii? Okazao si, e zostao wypoyczone bankierom od metali
szlachetnych - Bullion Bankers.
Oto jaki przebieg miaa caa ta historia. Na pocztku lat dziewidziesitych o Londyn-Wall Street
zadaa klsk japoskiej gospodarce i zablokowaa proces tworzenia wsplnej europejskiej waluty. Mimo
tej chwili chway i blasku, nie mona byo nawet na moment lekkomylnie zapomnie o istnieniu
prawdziwego wroga zota. Trzeba wiedzie, e dla osi Londyn-Wall Street euro czy japoski jen to
jedynie powierzchowna choroba skry, podczas gdy zoto jest mierteln chorob serca. Wystarczy by
zoto powrcio do gry, weszo na rynki, a cay system walut prawnych najprawdopodobniej
podporzdkuje si jego wadzy. Mimo e zoto nie jest ju midzynarodow walut, to wci pozostaje
najwiksz przeszkod ograniczajc rabunek ludzkiego majtku za pomoc inflacji stosowany przez
midzynarodowych bankierw. Cho zoto bezgonie, bez adnych informacji, zostao uwizione w
areszcie domowym poza systemem walutowym, to jego historyczna pozycja oraz fakt, i jest
symbolem prawdziwej wasnoci i majtku, w kadej chwili moe uczyni je szalenie atrakcyjnym. Gdy
w wiecie finansw zawieje choby lekki wiatr, gdy tylko trawa si poruszy, ludzie mimowolnie
pobiegn w kierunku zota, by zaakceptowa jego trwa protekcj. Tak wic, nawet tak potni ludzie,
jak midzynarodowi bankierzy, nie omiel si dokona cakowitej likwidacji zota. Pozostaje im
wycznie obmyla wszelkie moliwe sposoby na zatrzymanie zota w wiecznym areszcie domowym.
Aby tego dokona, naley ukaza ludziom, e w krl walut jest saby i bezradny Nie tylko nie jest w
stanie chroni ludzkich oszczdnoci, lecz rwnie dostarczy stabilnego wskanika czy przycign
zainteresowania inwestorw.
Tak wic cena zota musi znajdowa si pod sta kontrol.
Po wycigniciu wnioskw z lekcji, ktr bya klska Funduszu Zota w 1968 roku, midzynarodowi
bankierzy, majc w pamici wczeniejsze poraki, zdecydowanie nie mieli zamiaru popenia tak
naiwnego i gupiego bdu, jakim byoby wykorzystanie zota w celu przeciwstawienia si
gigantycznemu,

rynkowemu

popytowi.

roku

1980,

stosujc

radykalnie

wysok,

dwudziestoprocentow stop, czasowo udao im si zbi cen zota, a po odzyskaniu zaufania do

amerykaskiego dolara, rozpoczli potne wykorzystywanie nowej broni, ktr stanowi finansowy
rynek instrumentw pochodnych.
W sztuce wojennej jest powiedzenie, e najwaniejsze jest zdobycie serc zdobycie miast jest na drugim
miejscu. Midzynarodowi bankierzy gboko rozumiej t racj. Zoto, dolar, akcje, papiery wartociowe,
nieruchomoci - mona nimi gra do granic moliwoci, a i tak zawsze gra si ludzkim zaufaniem! A
finansowe instrumenty pochodne s w istocie broni o nadzwyczajnym zaufaniu. Po penym sukcesw

pierwszym tecie ich dziaania w czasie krachu giedowego w 1987 roku, ta skuteczna bro zostaa
ponownie zastosowana na japoskiej giedzie w 1990 roku, a jej sia raenia, a take zniszczenia, ktre
spowodowaa, doprowadziy do powszechnej euforii w wiecie midzynarodowych finansw. Jednake
uycie broni atomowej niesie za sob dwa skutki: dorano i gwatowno. A wobec zota, owego
rozlegego i dugoterminowego zagroenia, naleao zastosowa wiele typw broni wymierzonych w
zaufanie.
Jedn z takich metod jest wypoyczenie krajowych rezerw zota przez prywatny bank centralny. Na
pocztku lat dziewidziesitych XX wieku midzynarodowi bankierzy reklamowali nastpujce
rozwizanie: umie zoto w skarbcu banku centralnego, nie otrzymasz adnych odsetek z tego tytuu z
wyjtkiem osadzajcego si kurzu. Skoro skadowanie zota wymaga ponoszenia dodatkowych
wydatkw, czy nie jest lepszym rozwizaniem wypoyczenie zota cieszcym si dobr reputacj
bankierom - Bullion Bankers? Odsetki s niskie, jednopro- centowe, ale jest to stabilny przychd. Tak jak
mona byo si spodziewa, kraje Europy do szybko wprowadziy odpowiednie regulacje.
Kim s owi Bullion Bankers? Spka JP Morgan, jako gwny midzynarodowy bank, wzia na swoje
barki ten obowizek. Dziki posiadanej dobrej reputacji, pacc skrajnie niskie odsetki o wysokoci
jednego procenta, spka JP Morgan wypoyczaa zoto od krajowych bankw centralnych, by
nastpnie dokonywa jego sprzeday na wiatowych rynkach. Uzyskane w ten sposb pienidze
przeznaczaa na zakup przynoszcych picioprocentowy zwrot amerykaskich obligacji skarbowych, w
ten sposb konsumujc korzystn czteroprocentow rnic. Proceder w nazwano Gold Carry Trade handel przenony (?niewyrany scan) zotem168. W ten sposb wyprzedawane zoto bankw centralnych
nie tylko pozwalao skutecznie zbija rynkow cen kruszcu, ale rwnie umoliwiao konsumowanie
rnicy w odsetkach, dodatkowo pobudzajc popyt na amerykaskie obligacje skarbowe i zbijajc ich
dugoterminowe stopy odsetek. Bya to w istocie doskonaa strategia jedna strzaa trafiajca w wiele
celw.
Mimo to, wci pozostawao pewne zagroenie. Bullion Bankers w wikszoci podpisywali z bankami
centralnymi szeciomiesiczne, krtkoterminowe kontrakty na wypoyczenie zota, a zamierzali
zainwestowa w dugoterminowe papiery wartociowe. W przypadku, gdyby po wyganiciu kontraktu
bank centralny zada zwrotu zota, bd cena zota na rynku systematycznie by wzrastaa, Bullion
Bankers znaleliby si w trudnym pooeniu.
168 Carry trade - strategia spekulacyjna polegajca na zaduaniu si w walucie kraju o niskiej stopie procentowej oraz
lokowaniu tak uzyskanych rodkw w walut kraju o wysokiej stopie. Wedug innej definicji, jest to zaduanie si
w walutach niskooprocentowanych i jednoczesne kupowanie instrumentw finansowych o potencjalnie wysokiej
stopie zwrotu (przyp. tum.).

W celu zabezpieczenia si przed tego typu ryzykiem, geniusze finansowi z Wall Street zwrcili
swoj uwag na producentw zota. Bezustannie tumaczyli im historyczn konieczno: kurs zota w
dugiej perspektywie czasowej musi pj w d, jeli teraz uda si ustali na stae przysz cen zota,
bdzie mona unikn przyszych, ewentualnych strat. Poza tym midzynarodowi bankierzy mog
udzieli kredytw o racie odsetek w wysokoci czterech procent, aby producenci zota mogli dalej
prowadzi dziaania eksploracyjne oraz eksploatowa nowe zoa. W istocie, ciko byo odrzuci ofert
kredytu z tak stop odsetek, a biorc pod uwag fakt, e cena zota, na midzynarodowym rynku z roku
na rok sza w d, przeczekiwanie i sprzeda po zredukowanych cenach nie byy tak dobr opcj, jak
sprzeda, wci pozostajcego w zoach i oczekujcego na wydobycie zota po dobrej cenie. Proceder
ten nazywa si Gold Forward Trade169.
Dlatego w rkach Bullion Bankers znalaza si przysza produkcja zota, stajc si zastawem za
poyczane z bankw centralnych zoto. Naley uzupeni ten obraz o prost prawd, i bankierzy z
bankw centralnych wraz z Bullion Bankers stanowili jedn rodzin, tak wic kontrakty na
wypoyczenie praktycznie mogy podlega nieograniczonej czasowo prolongacie. Bullion Bankres
posiadali podwjne zabezpieczenie.
Wkrtce po wprowadzeniu tych pomysw w ycie, genialni bankierzy z Wall Street zaczli
reklamowa nowe instrumenty pochodne, takie jak na przykad Spot Defered Sales, Contingent
Forward, Variable Volume Forward, Delta Hedging oraz przerne inne opcje.
Za porednictwem bankw inwestycyjnych, ktre doleway oliwy do ognia, producenci zota wpadli w
bezprecedensowe spekulacje finansowe. Poszczeglne kraje, jeden za drugim, robiy debet na swojej
przyszoci, 2; mieniajc prawdopodobne iloci wszystkich rezerw zota znajdujcych si pod ziemi na
gotwk, by przeprowadzi ich sprzeda (tzw. forwarding). Producenci zota z Australii posunli si
nawet do sprzeday przyszej siedmioletniej produkcji zota. Wany producent zota z Ghany w Afryce
Zachodniej, firma Ashanti, korzystajc z doradztwa Goldman Sachs i 16 innych bankw, zakupia do
czerwca 1999 roku dwa i p tysica kontraktw na finansowe instrumenty pochodne, a znajdujce si na
hedgingowych rachunkach ksigowych jej aktywa finansowe osigny warto 290 milionw dolarw.
Komentatorzy wskazywali, e producenci zota w owych czasach bardziej ni na realnym otwieraniu
nowych z, koncentrowali si na ryzykownych spekulacjach finansowych, w oparciu o gr sw
zapewniajc o otwarciu nowych z kruszcu.

169 Instrument finansowy, transakcj a terminowa np. na kurs walut, cen zboa. Polega na kupnie lub sprzeday zasobu
X za Y. Kurs, po jakim zostanie dokonana transakcja oraz wielko transakcji, zostaj ustalone w dniu jej zawarcia,
natomiast fizyczna dostawa zasobw musi nastpi w cile okrelonym dniu w przyszoci (przyp. tum.).

Kiedy producenci zota, bdc na fali, podnosili flag rewolucji hedgingowej spka Barrick Gold
moga by zaliczana do powanych przedsiwzi. Jednak zasig jej dziaa hedgingowych bardzo
wczenie przekroczy jakiekolwiek rozsdne reguy sprawowania kontroli nad ryzykiem. Nie bdzie
przesad stwierdzenie, e jej strategi finansow by hazard. Podczas sprzeday ogromnych iloci
nieistniejcego jeszcze zota, Barrick, w utajony sposb, doprowadzi do fazy gwatownej rywalizacji i
zbijania cen w brany, czego naturalnym rezultatem byo zniszczenie rynku. W swych rocznych
raportach Barrick Gold systemowo zwodzia inwestorw, baamucc ich twierdzeniami, e jej
skomplikowana strategia hedgingowa umoliwia jej sprzeda zota po cenach przewyszajcych to, co
oferowa rynek W istocie, znaczna cz zota sprzedawanego na rynku przez Barrick Gold wchodzia do
Bullion Bankers jako zoto poyczane od poszczeglnych bankw centralnych. Spka poprzez
wyprzeda na rynku owego poyczonego zota generowaa dochd, wykorzystywany do zakupu
papierw wartociowych amerykaskiego Departamentu Skarbu, czerpic zyski z korzystnej rnicy
kursw. To wanie ten skomplikowany mechanizm hedgingowy by prawdziw przyczyn
nadzwyczajnych wynikw. W gruncie rzeczy mielimy do czynienia z klasycznym oszustwem
ksigowym.
W wyniku koncentracji dziaa kilku si, cena zota sza w d, co odpowiadao interesom wszystkich
uczestnikw gry. Cieszyo to producentw zota, gdy jego cena sprzeday zostaa ju wczeniej
ustalona, a kiedy cena zota spadaa, znajdujce si na ich rachunkach ksigowych wartoci rnego typu
aktyww finansowych szy w gr, korzystajc z obniki ceny zota. W ten zaskakujcy sposb
producenci zota stali si wsplnikami w zbijaniu jego ceny. Faktycznie jednak uzyskiwali oni jedynie
tymczasowe korzyci, podczas gdy ich dugoterminowe interesy ponosiy straty.
Przewodniczcy Gold Anti-Trust Action Committee, Bill Murphy okreli grup specjalnego interesu,
ktra uderzaa w wiatowy kurs ceny zota, mianem Zotego Kartelu. Do jego najwaniejszych
czonkw zaliczali si: Spka JP Morgan, Bank Anglii, Bundesbank, Citibank, Goldman Sachs, BIS,
Departament Stanu USA oraz Rezerwa Federalna.
Kiedy cena zota, -r wyniku potnego popytu na rynku, zaczyna rosn, banki centralne wkraczaj na
pierwsz dni frontu, dokonujc jego wielkiej, publicznej wyprzeday, a do momentu, gdy przestraszeni
inwestorzy podejmuj decyzj o wycofaniu si z rynku.
W lipcu 1998 roku, podczas przesuchania przed House Banking Committe Kongresu USA, Alan
Greenspan owiadczy: zoto jest innym rodzajem finansowego instrumentu pochodnego, towarem,
ktry uczestniczy w pozarynkowych transakcjach. Inwestorzy nie s zdolni do kontroli poday zota w
przypadku, gdy jego cena pjdzie w gr, banki centralne w kadej chwili s przygotowane na

wypoyczenie rezerw zota, by zwikszy jego poda. Innymi sowy, Greenspan oficjalnie przyzna, e
gdy zachodzi taka konieczno, cena zota cakowicie znajduje si pod kontrol bankw centralnych.
W marcu 1999 roku wybucha wojna w Kosowie i sytuacja ulegaa niewielkim zmianom. Ataki
powietrzne NATO nie przynosiy efektw, kurs zota pod wpywem potnej siy nabywczej znajdowa
si na krawdzi przepaci. Gdyby nastpia utrata kontroli nad cen zota i jej gwatowny wzrost, Bullion
Bankers zostaliby zmuszeni do odkupywania drogiego zota na wiatowych rynkach w celu zwrcenia go
bankom centralnym. Gdyby na rynku nie wystpowaa tak dua ilo rzeczywistych zotych wyrobw
bd ju na samym pocztku producent zota, uywajcy produkcji zota przyszoci jako zastawu,
zbankrutowaby, albo te gdyby w ziemi nie znajdoway si wystarczajce iloci zota, nie tylko
midzynarodowi bankierzy ponieliby ogromne straty, ale te na rachunkach ksigowych rezerw zota
bankw centralnych z pewnoci pojawiby si ogromny deficyt. Gdyby klska wysza na wiato
dzienne, a ludzie poznali prawdziwy przebieg wydarze, by moe faktycznie kto musiaby wej na
szafot. Jednak w takiej kryzysowej sytuacji, 7 maja 1999 roku Bank Anglii podj wreszcie decyzj o
wkroczeniu na pierwsz lini frontu. Gdyby tylko udao si odstraszy i zmusi inwestorw do odwrotu,
cena zota ponownie zaczaby spada i wszyscy byliby zadowoleni. Nawet jeli interwencja
zakoczyaby si fiaskiem, mona byo zoto zaksigowa jako zy dug i dokona jego sprzeday.
Ostatecznie nie pozostayby adne dowody: zy dug zota byskawicznie zostaby sprzedany. To
wanie sprawia, e kiedy banki centralne sprzedaj zoto, nigdy nie wiadomo, kto jest faktycznym
kupcem.
Wojna w Kosowie zakoczya si 10 czerwca 1999 roku. Zlani zimnym potem midzynarodowi
bankierzy poczuli, e tym razem gra staa si zbyt niebezpieczna, a ryzyko zbyt due. Dochodziy do tego
coraz silniejsze gosy inwestorw na rynku zota, grocych pozwami przeciwko bankom centralnym za
sterowanie jego cen. Rwnie politycy z poszczeglnych krajw zwrcili uwag na problem kursu ceny
zota i wydawao si e sprawa wejdzie na wiatow wokand.
W tej sytuacji we wrzeniu 1999 roku europejskie banki centralne osigny tzw. Washington Agreement
(Porozumienie Y/aszyngtoskie), nakadajce limity na czn, sum sprzeday bd wypoyczenia zota
przez banki centralne na okres piciu lat. Gdy ogoszono t wiadomo, odsetki od wypoyczanego
zota w cigu dosownie kilku godzin podskoczyy z jednego do dziewiciu procent. Grajcy na znik
cen producenci zota, podobnie jak gajcy finansowymi instrumentami pochodnymi spekulanci, ponieli
cikie straty.
Ponad dwudziestoletni rynek niskich cen zota zakoczy si: nadchodzi rynek cen rosncych.
Rok 1999 by wanym strategicznym punktem zwrotnym w bitwie o zoto, a jego rzeczywiste znaczenie

odpowiadao roli bitwy stalingradzkiej podczas II wojny wiatowej. Od tego momentu prby zbijania
ceny zota nie miay ju szans na przejcie strategicznej inicjatywy na polu bitwy o zoto. System
prawnych walut pod przywdztwem amerykaskiego dolara nieustannie ustpuje pod potnym atakiem
zota, ponoszc dotkliwe klski, a do chwili, gdy nastpi ostateczny krach.
Poza polem bitwy o kontrol cen zota, midzynarodowi bankierzy otworzyli drugi front: wojn opinii i
bada naukowych. Najwikszym sukcesem midzynarodowych bankierw jest systematyczne pranie
mzgw ekonomicznego wiata. Gwnym punktem zainteresowania krgw naukowych uczyniono
cakowicie oderwane od rzeczywistego wiata dziaa gospodarczych gry matematycznymi formuami.
Kiedy wikszo wspczesnych ekonomistw wyraa wtpliwoci co do uytecznoci zota,
midzynarodowi bankierzy musz odczuwa wielk ulg, e wszystko wci pozostaje pod kontrol.
Kto naturalnie mgby zapyta, co zego jest w systemie prawnego pienidza? Czy nie yjemy w tym
systemie ju od ponad 30 lat? Czy gospodarka nie rozwija si tak jak dawniej?
Byy zastpca prezesa banku Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku oraz zastpca CEO Citigroup John
Exter tak odpowiedzia na powysze pytania:
W takim systemie aden kraj nie musiaby paci innemu dobrym pienidzem o trwaej wartoci. Nie
istnieje konieczno utrzymywania dyscypliny wymienialnoci. (...) Wedle nich, bdziemy w stanie
zapaci za nasz rop papierowymi dolarami, niezalenie od tego, ile ich wydrukujemy. (...) Ignoruje si
pragnienie ludzi posiadania dobrego pienidza o trwaej wartoci jak zoto. W istocie odmawia si
uznania zota za pienidz i stwierdza si autorytatywnie, e jest ono takim samym zwykym towarem jak
ow czy cynk i nie odgrywa adnego znaczenia w systemie walutowym. Stwierdzono nawet, e
Departament Skarbu nie ma adnego interesu w posiadaniu zota i stopniowo, w miar upywu czasu
powinien si go wyzby, sprzedajc swoje zasoby na rynku. Rozporzdziwszy w ten sposb zotem,
cakowicie arbitralnie nazywaj pienidzem papier, banknoty i lokaty na danie oraz wzywaj wadze
monetarne do zwikszenia iloci pienidza do absolutnie dowolnie ustalonej magicznej wartoci. Cho w
ich gowach owa warto od czasu do czasu si zmienia, zalecaj nawet, aby zapisa j prawnie. Nie
mwi nam, w jaki sposb stale rosnca ilo papierw dunych wyraonych w papierowym pienidzu
ma zachowa funkcj utrzymania wartoci pienidza. I wydaj si zupenie niewiadomi faktu, e cige
podwyszanie iloci pienidza do ustalonej przez nich magicznej wartoci, pewnego dnia postawi nas
przed problemem dugu (...).Keynesizm i friedmanizm to po prostu jedynie dwudziestowieczne odmiany
pomysw Johna Lawa. Obie teorie znajduj tak due uznanie, poniewa wskutek nieprzestrzegania
dyscypliny wymienialnoci zota i rozmylnego drukowania papierowego pienidza do wartoci, ktr
wymyli sobie jaki ekonomista lub polityk, uwaamy, e moemy przechytrzy natur i dosta co za

darmo, wykluczy cykle gospodarcze, zapewni na cae stulecia pene zatrudnienie i nie bra za to
ekonomicznych batw. To oznacza oczywicie, e jaki ekonomista lub rada ekonomistw, ktrzy su
rzdowi wywodzcemu si z okrelonej opcji politycznej i nie ryzykuj wasnych pienidzy ani zdolnoci
do prawidowej oceny sytuacji rynkowej, uwaaj, e na temat funkcjonowania gospodarki wiedz tak
duo, i w swej akademickiej mdroci mog decydowa, jaka polityka monetarna, fiskalna, podatkowa,
handlowa, cenowa, dochodowa i wszelka inna jest najlepsza dla nas wszystkich i dziki temu potrafi
wyregulowa nasz potn gospodark170.
Poza tym, jak dodaje Ferdynand Lips, poniewa wikszo ekonomistw jest dzi ksztacona przez
uczniw lorda Keynesa lub przez ludzi takich jak noblista i autor synnego podrcznika Economics, Paul
A. Samuel- son, perspektywy nie s zachcajce. W jego wydanej przez Mcgraw-Hill ksice roi si od
wzorw matematycznych i kolorowych tabel. Kiedy jednak czyta si jego, pozbawione wszelkich
podstaw historycznych, pogldy dotyczce zota, czowiek zaczyna si dziwi, jakim to sposobem tak
powierzchowne dzieo mogo, zdaniem Szwedzkiej Akademii Nauk, zasuy na nagrod Nobla.
Samuelson to wymienity przykad, e akademicki wiat XX wieku cakowicie przespa badania naukowe
nad zagadnieniem pienidza lub te z jakich nader wanych powodw je zignorowa171. Sam
wspomniany tu Samuelson w swoim sawnym komentarzu dotyczcym podwjnego systemu okrelania
cen zota po roku 1968 powiedzia:
Poza

Midzynarodowym

Funduszem

Walutowym,

zoto

ostatecznie

zostao

cakowicie

zmonetaryzowane. Jego cena podlega wycznie okrelaniu poprzez popyt i poda, tak jak cena miedzi,
pszenicy, srebra, soli czy innych artykuw. Jeli ktry z przywdcw plemiennych z Bliskiego
Wschodu przy cenie 55 dolarw za uncj zakupi zoto, a przy cenie 68 dolarw dokona jego sprzeday, z
pewnoci zarobi wiele pienidzy. Ale jeli zakupi je po cenie 55 dolarw za uncj, a sprzeda po cenie
38,5 dolara czy nawet 33 dolary, straci ostatni koszul.
Samuelson gboko wierzy, e kiedy tylko zoto zostanie wyrzucone poza system walutowy, to popyt na
nie ograniczy si do kilku bran, takich jak, na przykad, zotnictwo i jubilerstwo. Skoro po zamkniciu
przez Nixona okienka ze zotem 15 sierpnia 1971 roku i upadku systemu z Bretton Woods zoto przestao
by walut, kt chciaby je kupowa? Kiedy w 1973 roku Samuelson opublikowa swoj
makroekonomiczn teori, twierdzi e cena zota z 1972 roku wynoszca 72 dolary za uncj z pewnoci
nie utrzyma si, a kurs ceny zota prawdobodobnie ostatecznie spadnie poniej poziomu 35 dolarw za

170
171

Cyt. za: Lips, Zoty spisek, s. 80-81.

Ibid., s. SI

uncj. Profesorowi musiaa opa szczka, kiedy siedem lat pniej cena zota wzrosa do poziomu 850
dolarw za uncj*.
Na szczcie Samuelson nie jest dyrektorem funduszu hedgingowego z Wall Street. Inaczej przegraby
nie tylko swoj ostatni koszul.
Alarm pierwszego stopnia: Rothschildowie wycofuj si z ustalania cen zota.
Wszystkie rda siy stanowicej o hegemonii tkwi w prawie do ustalania cen i wi si z moliwoci
ich kontroli oraz dokonywania korzystnej dla siebie i niekorzystnej dla innych dystrybucji majtku.
Walka o prawo do ustalania cen jest rwnie brutalna, pena spiskw i podstpw, jak rywalizacja o tron
cesarski. Nadzwyczaj rzadko ceny s okrelane przez logiczne, niezakcone, dziaanie wolnego rynku.
Strona posiadajca przewag zawsze, za pomoc wszelkich dostpnych metod, stara si chroni wasne
interesy, a proces ten w swojej istocie nie rni si niczym od wojny. Dyskutujc nad problemem cen,
musimy zgbi zjawisko i logik wojny oraz jej historyczne przykady. Dopiero wwczas jestemy w
stanie zbliy si do prawdy. Ustalanie, zmienianie i faszowanie cen to rezultat toczcej si ostrej
rywalizacji pomidzy skonfliktowanymi stronami. Jeli nie wemiemy jako punktu odniesienia czynnika
ludzkiego, nie uda nam si poj sposobu ksztatowania si cen.
Ludziom stosunkowo atwo jest zrozumie, czemu kto, kto jest szefem, wydaje polecenia. Wikszo
zazwyczaj ogranicza si do ich posusznego wykonywania, to bowiem dyktuje im rozsdek. Kiedy j
ednak szef szefa poprzez kontrol nad nim, porednio kontroluje wszystkich, sytuacja nie jest ju tak
jednoznaczna i jasna, a wraz z wchodzeniem po stopniach piramidy wadzy liczba znajdujcych si na
coraz wyszych pozycjach osb staje si coraz mniejsza. Zdobycie prawa do ustalania cen ma dokdnie
taki sam charakter: kontrola nad cen danego produktu zawsze dokonuje si z gry w d.
Jeli chodzi o zoto, sytuacja jest taka sama: ten, kto zdoby kontrol nad najwikszym na wiecie
kupcem zota, ten kontroluje jego cen. Owa kontrola oznacza, e kupcy kierujcy si wasnym interesem
lub pragncy powstrzyma okrelon si wpywu, aktywnie bd biernie, akceptuj instrukcje ze strony
wyej znajdujcej si wadzy.
Od czasu bitwy pod Waterloo w 1815 roku, kiedy rodzina Rothschildw za pomoc jednego ruchu
zdobya prawo ustalania cen zota, mino blisko 200 lat. Obecny system ustalania cen zota zosta
ustanowiony 12 wrzenia 1919 roku. Wwczas przedstawiciele piciu wielkich grup finansowych
zgromadzili si w banku Rothschildw, gdzie cen zota ustalono na poziomie czterech funtw, 18
szterligw i 9 gwinei, co odpowiadao siedmiu dolarom i 50 centom. Mimo e w roku 1968 walut, w
ktrej rozliczano cen zota, zamieniono na amerykaskiego dolara, to podstawowe standardy operacyjne

pozostay te same. Uczestnikami pierwszej konferencji ustalajcej cen zota, poza Roiiischildami, byli
Mocatta & Goldsmith, Pixley & Abell, Samuel Montagu & Co., Sharps Wilkins. Od tego czasu rodzina
Rothschildw staa si staym gospodarzem i inicjatorem tego rodzaju spotka. Poczwszy od tego dnia,
piciu reprezentantw codziennie spotykao si w domu Rothschildw, by dyskutowa nad cen
transakcyjn fizycznego zota. Wpierw przewodniczcy sugerowa cen otwarcia, cena ta poprzez
poczenia telefoniczne bya byskawicznie przekazywana do sal transakcyjnych, nastpnie
przewodniczcy sprawdza, czy jest chtny na zakup lub sprzeda oraz o jak liczb standardowych
paskw zota o wadze 400 uncji chodzi. Liczba paskw opieraa si o cen wyjciow i cen ostatecznie
osignitego porozumienia midzy obu stronami. Przewodniczcy ogasza wwczas aktualn cen zota
(TheLondon GoldFix). Taki system ustalania cen zota trwa a do roku 2004.
14 kwietnia 2004 roku rodzina Rothschildw niespodziewanie ogosia decyzj o wycofaniu si z
londyskiego systemu ustalania cen zota. Ta zdumiewajca wiadomo byskawicznie wstrzsna
wiatem inwestorw. Tumaczc si, David Rothschild powiedzia:
Nasz dochd z transakcji na londyskiej giedzie artykuw (wczajc zoto) w cigu ostatnich piciu lat
drastycznie spad poniej jednego procenta naszych cznych dochodw z tytuu obrotw handlowych.
Patrzc z punktu widzenia analizy strategicznej, transakcje zotem nie zajmuj ju istotnej pozycji w
naszej dziaalnoci handlowej, tak wic podjlimy decyzj o wycofaniu si z tego rynku.
Brytyjski Financial Times ju 16 kwietnia na swoich amach zamieci opini: Tak jak mwi Keynes,
[zoto], w pokryty kurzem barbarzyski reikt zmierza obecnie do koca swej historycznej drogi. W
obliczu wycofania si szacownych Rothschildw z rynku zota, nawet najgortsi obrocy zota, tacy jak
Bank Francji, musieli na nowo rozway sens utrzymywania rezerw zota. Zoto jako towar, w ktry
warto inwestowa, jest jeszcze bliej swego kresu.
Nie powinno zaskakiwa, e wielki brat na rynku transakcji srebrem, grupa AIG, 1 czerwca ogosia
wycofanie si z rynku srebra, zgadzajc si dobrowolnie na degradacj do pozycji zwykego kupca.
Obie sprawy s w istocie niezwykle dziwne i zastanawiajce.
Czy rzeczywicie Rothschildowie tak kiepsko widz perspektywy zota? Jeli tak, to czemu nie wycofali
si w roku 1999, kiedy kurs zota spad do poziomu najniszego w historii, a postanowili wyj z rynku w
roku 2004, kiedy dobre czasy dla zota i srebra wanie si rozpoczynay?
Jedn z przyczyn mg by fakt zbliajcej si ostatecznej utraty kontroli nad cenami zota i srebra. W
takim wypadku prby kontrolowania jego ceny zakoczyyby si fiaskiem, przy okazji wychodzc na
wiato dzienne, a wwczas kontrolerzy ceny zota zostaliby uznani za wiatowych wrogw publicznych.

Lepiej byo wic odpowiednio wczenie oczyci si ze wszelkich zwizkw ze zotem. Gdyby 10 lat
pniej nagle wystpi wielki problem dotyczcy ceny zota, nikt nie obarczaby odpowiedzialnoci za
rodziny Rothschildw.
Nie moemy zapomnie, e Rothschildowie nie tylko w przeszoci, ale rwnie obecnie dysponuj
doskonale zorganizowan, zakonspirowan i szalenie skuteczn sieci wywiadowcz, majc dostp do
zasobw informacji, ktrych zwyky czowiek nie ma szans pozna. Gboka wiedza oraz umiejtno
analizy i przewidywania przyszych wydarze, uzupenione o gigantyczne zasoby finansowe i skuteczne
sposoby wykorzystania uzyskanych informacji, day im moliwo praktycznej kontroli nad losami
wiata w cigu minionych 200 lat.
Moment niespodziewanego wycofania si Rothschildw z rynku zota - podstawowego biznesu, w
ktrym dziaali od dwch wiekw - ma bez wtpienia nadzwyczajne znaczenie.
mier gospodarki opartej o bak spekulacyjn dolara.
W ostatnim czasie ceny ropy na midzynarodowych rynkach nieustannie id w gr. O Londyn-Wall
Street jednogonie twierdzi, e jest to nieszczcie spowodowane przez wzrost chiskiej gospodarki.
Twierdzenie takie nie jest niczym innym, jak prb wywoania w spoecznoci midzynarodowej
nastroju niechci wobec Chin oraz zatajenia prawdy, i przyczyn gwatownego wzrostu cen ropy jest
stymulacja popytu na amerykaskiego dolara. Obecna sytuacja jest dokadn kopi roku 1973, kiedy o
Londyn-Wall Street planowaa, poprzez podniesienie cen ropy o 400 procent, pobudzenie popytu na
dolara amerykaskiego, przy jednoczesnym zrzuceniu winy za powsta sytuacj na kraje Bliskiego
Wschodu, wskazujc na fakt wstrzymania przez nie eksportu ropy.
Poniewa dolarowa powd jest nie do uniknicia, prawdopodobnie napita sytuacja na Bliskim
Wschodzie podlega bdzie eskalacji, a finaem moe sta si wybuch wojny z Iranem. Bez wzgldu na
to, czy uczyni to Izrael, czy Stany Zjednoczone, doprowadzony do skrajnoci Iran, wykorzystujc miny
morskie bd bro rakietow, dokona blokady cieniny Ormuz, odcinajc dwie trzecie wiatowych
dostaw ropy. W ten sposb cena ropy atwo przekroczy 100 dolarw za baryk172, a wiatowy popyt na
dolara wzronie. Tym razem gwnym winowajc bdzie Iran. Dopki wiatowa opinia publiczna nie
zacznie postrzega amerykaskiego dolara w kategoriach niezdrowej waluty, dopty wszystko
pozostanie pod kontrol.
Poczynajc od lat siedemdziesitych XX wieku, kiedy zoto znalazo si w areszcie domowym, na

172 Cena ropy ju w 2008 roku przekroczya 100 dolarw za baryk, osigajc w ipcu 2008 roku puap ponad 147 dolarw
(przyp. tum.).

wiatowych rynkach towarw oraz papierw warto ciowych wystpiy przeciwstawne zjawiska. Rynek
towarw eksplodowa w latach siedemdziesitych, natomiast rynek papierw wartociowych
funkcjonowa dziwnie sabo przez ca t dekad. W latach osiemdziesitych rozpocz si trwajcy 18
lat czas wielkich wzrostw na rynkach papierw wartociowych, podczas gdy na rynkach towarw
panowaa staa tendencja znikowa. Ale poczwszy od roku 2001, ponownie perspektywa wielkich
wzrostw zagocia na parkietach rynkw towarowych, a w tym samym czasie giedy akcji i papierw
wartociowych, nieruchomoci, rynki instrumentw pochodnych w identycznym niemal tempie szy w
gr. Na pierwszy rzut oka wygldao to na wzrost wartoci aktyww dolarowych, w istocie jednak
zostao spowodowane przez coraz bardziej wybuchow sytuacj dolara dunego, a poniewa kady dug
wymaga spaty odsetek, gwatowny wzrost tego dugu, zgodnie z zasad procentu skadanego, by
nieuniknionym rezultatem. Okazao si, e wystarczy na rynku papierw wartociowych lub towarw
zwikszy objto zbiornika na ciecz, by mc skutecznie trawi nadmiar dolarw. Jednake obecnie,
gdy wszystkie zbiorniki zostay ju szczelnie wypenione przez katastrofalny zalew dolarw, istnieje
ryzyko przelania si ich zawartoci na zewntrz.
Skd wzi zbiornik do wielki, by je pomieci? Geniusze z Wall Street ponownie rozpoczli
dyskusje na temat idei rynku finansowych instrumentw pochodnych o nieograniczonej objtoci. Bez
wytchnienia reklamowali nieskoczon liczb nowych produktw finansowych, nie tylko wytajc
umys w dziedzinach takich, jak pienidz, papiery wartociowe, towary, indeksy giedowe, kredyty,
odsetki, ale - wychodzc z prawdziwie fantastycznymi pomysami - tworzyli nowe zabawki
przypominajce zakady o pogod. Teoretycznie rzecz ujmujc, mog oni kady dzie przyszego roku
okreli jako dobry lub zy, naklei na metk z cen w dolarach i sprzedawa go na rynku; w identyczny
sposb mog potraktowa kad godzin kadego dnia przyszych 100 lat wiata, a nawet wystpujce co
minut trzsienia ziemi, wybuchy wulkanw, powodzie, susze, plagi, epidemie, wypadki samochodowe,
luby i rozwody. Wszystko to moe zosta zamienione w finansowy instrument pochodny i podlega
transakcjom na rynkach finansowych po realnej cenie nadanej otwartym kodem. Z tego punktu widzenia
rynek instrumentw pochodnych w istocie ma niczym nieograniczon objto. Problem polega na
tym, e przygldajc si bliej temu pomysowi, dostrzegamy due podobiestwa z okresem baki na
rynku IT w 1999 roku, kiedy analitycy z Wall Street solennie przyrzekali przypisanie adresu IP kademu
ziarnku piasku na ziemi. W ten sam sposb ich ojcowie w epoce baki mrz poudniowych narzekali,
e na wiecie jest zbyt duo pienidzy i nie ma ju adnej dobrej inwestycji, w ktr mona by je woy,
w wyniku czego kto zaproponowa osuszenie Morza Czerwonego, by sprawdzi, ile bogactwa znajduje
si na jego dnie przy spoczywajcych tam szcztkach egipskiego faraona, ktry niegdy ciga Mojesza

i prowadzonych przeze ydw.

Kiedy wczeni inwestorzy rozpalali si, wpadajc w wysok gorczk, burza finansowa znajdowaa
si bardzo blisko.
Wszystkie te dokonywane od dawna, systematyczne prby demonizowania zota jako waluty, jako
barbarzyskiego reliktu, faktycznie skierowane s przeciwko temu, co w istocie swej jest prawdziwe i
niezbdne. Metaforycznie rzecz ujmujc, na zoto mona spojrze niczym na srodze dowiadczonego,
cierpicego mdrca, ktry wcale nie spieszy si, by ogosi prawd, lecz jedynie obserwuje sprawy z
boku, z chodn obojtnoci. Unikajc ostentacyjnej obecnoci i wygaszania swoich racji, tym bardziej
ukazuje swoj wyjtkowo i warto. Mimo zniewag, szyderstw, przeklestw, naciskw, mimo
zastosowania wszystkich dostpnych metod sucych wyszydzeniu faszywego krla walut, zoto
wci lni swoim blaskiem, a potny dolar skrci na drog prowadzc ku jego kresowi.
Ludzie w kocu dostrzegli prawd i drog wyjcia.
W rzeczywistoci, w sercach Chiczykw nigdy nie brakowao intuicyjnego rozumienia prawdziwej
wartoci zota. Wszelka dziaalno zwizana z pienidzmi okrelana przez ludzi jest mianem topienia
zota173 (miejsce, w ktrym skada si oszczdnoci to srebrna brana)174, prawdziwe i warte swej
ceny towary okrela si mianem prawdziwego zota i biaego srebra. Kiedy ludzie ponownie
uwiadomi sobie, e natur pienidza dunego jest wycznie notka dug + obietnica, a tak zwane
bogactwo w dolarach j est tylko rozronitym do maksimum kwitem oweyou (?) oraz nieograniczon
obietnic skadan wobec majtku. Zrozumiej rwnie, e kwity te podlegaj procesowi wiecznej
dewaluacji, ktrej szybko zaley od stopnia chciwoci stymulujcego ich druk. Zdecydowana
wikszo osb pozbawionych wiedzy o sprawach finansowych ostatecznie bdzie potrafia wykorzysta
swoj intuicj oraz wiedz potoczn, by wybra ark Noego dla odkadania swojego, wytworzonego w
pocie i znoju, majtku - a bdzie ni zoto i srebro. Uzbrojeni po zby w instrumenty pochodne
midzynarodowi bankierzy ostatecznie napotkaj naprzeciw siebie nadchodzc potn oceaniczn fal
spoecznego sprzeciwu.
Stale rosnca cena zota prawdopodobnie bezlitonie popchnie w gr dugoterminowe odsetki od
amerykaskiego dugu. A poniewa midzynarodowi bankierzy sprzedali na rynkach finansowych warte
biliony dolarw kontrakty na ubezpieczenie odsetek, zapewniajc, e dugoterminowe stopy odsetek
nie wzrosn, w sytuacji ich wzrostu wywoanego cen zota, chciwo, ktra doprowadzia do powstania

173 Chiski rzeczownik oznaczajcy finanse; przymiotnik finansowy to jinrong irlE - pierwszy znak oznacza zoto, drugi
stapianie czego (przyp. tum).
174 Bank w jzyku chiskim to yinhang - f f , gdzie yin oznacza srebro, hang bran (przyp. tum.).

tak wielkiego ryzyka, zostanie wreszcie zdemaskowana.

Pierwszym miejscem, w ktre uderzy stay wzrost cen zota, bdzie zabawka na finansowym rynku
instrumentw pochodnych, swap stopy procentowej, super- baka warta 7,4 biliona dolarw (s to liczby
podane jedynie przez amerykaskie banki handlowe). Sytuacja posiadajcych w swych rkach jedynie
3,5 procenta aktyww finansowych struktur koncesjonowanych przez rzd jest niezwykle niebezpieczna s one niczym warstwy jajek uoone jedne na drugich. Gdy cena zota gwatownie pjdzie w gr i
dojdzie do nagych fluktuacji stp procentowych obligacji skarbowych, saby front zabezpiecze przed
niekorzystn zmian kursw stp procentowych zostanie przeamany a ogromne iloci wartych okoo
cztery biliony dolarw krtkoterminowych papierw wartociowych w cigu kilku godzin lub dni
cakowicie utrac pynno. W tym samym czasie w powane kopoty moe wpa rwnie J.P. Morga.;
Chase, w supergracz ihegemon na rynka finansowych instrumentw pochodnych oraz pochodnym
rynku zota, sterujcy dugofalow stop procentow i usiujcy kontrolowa i powstrzyma wzrost ceny
zota.
Lider na drodze do krachu, finansowy rynek instrumentw pochodnych, doprowadzi do powstania
bezprecedensowej w historii paniki zwizanej z utrat pynnoci, kiedy przeraeni inwestorzy gremialnie
bd stara si wyprzeda znaj - dujce si w ich rkach kontrakty ubezpieczeniowe, by zamieni je na
gotwk. Wszystkie elementy skadajce si na baz wzrostu dla instrumentw pochodnych waluta,
papiery wartociowe, towary, ropa naftowa, akcje - w jednej chwili zostan poraone prdem, a utrata
pynnoci doprowadzi wiatowy rynek finansowy do paniki. Chcc ratowa t beznadziejn sytuacj,
Rezerwa Federalna, niczym wielka tama na rzece Huanghe, zapewne dokona gigantycznej emisji
dolarw, by stawi czoa potopowi i unikn katastrofy. Kiedy biliony dolarw, niczym wielkie tsunami
uderz w wiatow gospodark, pogry si ona w chaosie.
Mino ju ponad 30 lat od chwili, gdy w wyniku poczonych knowa i planw midzynarodowych
bankierw zlikwidowano zot walut. W tym czasie Stany Zjednoczone zdyy zrobi debet na 80
procent wiatowych rezerw. A do dzi Ameryka jest zmuszona do codziennego, staego wysysania
krwi wartych dwa miliardy dolarw rezerw od pastw wiata, dziki czemu moe utrzyma w ruchu
swj wieczny mechanizm gospodarczy. Szybko wzrostu amerykaskiego dugu i odsetek ju dawno
przekroczya moliwoci wzrostu wiatowej gospodarki. W dniu, kiedy wszystkie kraje dokonaj
wycignicia nadwyek rezerw zota i srebra, nastpi globalny krach finansowy. Nadejcie tego dnia
nie jest ju kwesti prawdopodobiestwa takiego scenariusza, ale kwesti czasu i sposobu, w jaki w
krach si dokona.
Z zewntrz wygldajcy na silny i potny system baki dolarowej znajdzie swoj mier w dwch

znakach oznaczajcych zaufanie*, a zoto, wybrane jako brama ywotnoci, unicestwi dolara.

ROZDZIA X Spojrzenie w przyszo.

Tak jak wolno, zoto nigdy nie pozostaje tam, gdzie jest niedoceniane.

Justin S. Morril, 1878 rok.

Klucz do rozdziau.
W roku 1850 Londyn niewtpliwie by socem wiatowego systemu finansowego. W roku 1950 Nowy
Jork sta si centrum globalnego bogactwa. Kto w roku 2050 zdobdzie tron hegemona
midzynarodowych finansw?
Dowiadczenie pynce z historii rodzaju ludzkiego pokazuje, e potgi rosncych pastw czy regionw
znajduj si w stadium wzrostu dziki kwitncym siom produkcyjnym, ktre generuj ogromny majtek.
W celu jego ochrony - aby podczas wymiany handlowej nie zosta skrycie pozyskany przez rozwodniony
pienidz innych - poszczeglne kraje intensywnie dziaaj na rzecz utrzymania w obrbie wasnych
granic czystego pienidza. Przykadem mog tu by twardo zwizany ze zotem dziewitnastowieczny
funt szterling czy dwudziestowieczny, arogancko spogldajcy na globaln gospodark, wsparty o zoto i
srebro dolar amerykaski. wiatowy majtek automatycznie zawsze poda do miejsca, w ktrym jego
warto jest doceniona. Twarda i stabilna waluta ma wielk si pobudzania podziau pracy w
spoeczestwie oraz rozsdnej redystrybucji zasobw rynkowych, dlatego te ksztatuje bardziej
efektywn struktur gospodarcz, w ten sposb przyczyniajc si do wytwarzania jeszcze wikszej iloci
majtku.
Przeciwnie, kiedy okres prosperity si koczy, gdy dochodzi do obumierania si produkcyjnych, a
ogromne wydatki rzdowe lub koszty wojny stopniowo oprniaj skarbiec z nagromadzonych wczeniej
oszczdnoci, rzd z reguy rozpoczyna dewaluacj pienidza, aby, prbujc uciec przed ciarem dugu,
przechwyci w swoje rce majtek obywateli. W tym czasie bogactwo nieuchronnie odpywa za granic,
w poszukiwaniu innego, dajcego mu schronienie miejsca.
Na podstawie siy pienidza najwczeniej mona stwierdzi, czy dany kraj zaczyna przechodzi z okresu
gospodarczej prosperity do recesji. Kiedy w 1914 roku Bank Anglii ogosi wstrzymanie wymiany funta
na zoto, wiatr wiejcy w agle Wielkiego Imperium Brytyjskiego usta na zawsze. Kiedy w 1971 roku
Nixon jednostronnie zamkn okienko ze zotem, chwaa Stanw Zjednoczonych osigna szczyt
swojego rozwoju - nastpi punkt zwrotny i gospodarka zacza stacza si w otcha kryzysu. Sia
Wielkiej Brytanii ulega szybkiemu rozproszeniu w dymie pl bitewnych I wojny wiatowej, Stany

Zjednoczone za, na szczcie, le w tej czci wiata, ktra unikna cikich zniszcze wskutek
dziaa wojennych i zdoaa zatrzyma epok pomylnoci ekonomicznej na troch duej. Jednak w
wygldajcym na wiey i pachncy niczym bukiet kwiatw domu, systematycznie trwa dolewanie oliwy
do ognia trawicego wielkie frontowe drzwi, wewntrz za gigantyczny dug stopniowo oprnia go ze
sprztw i wasnoci.
Z historycznego punktu widzenia, kady kraj, ktry prbowa oszuka wasno za pomoc dewaluacji
pienidza, w ostatecznym rozrachunku zostawa porzucony przez wasno i majtek.
Waluta: narzdzie miary i wagi gospodarki wiatowej.
Pienidz jest podstaw caego obszaru zwanego gospodark, najbardziej podstawowym rodkiem, ktry
j way i mierz}7. Jego funkcja odpowiada tej, ktr sprawuj kilogramy, metry, sekundy itd., gwne
miary w wiecie fizycznym. System pieniny, ktry podlegaby codziennym wstrzsom i zmianom
byby tak samo nieprzydatny i grony, jak zalene od zmiennych okolicznoci definicje kilograma, metra
czy sekundy. Gdyby miara dugoci w rkach inyniera kadego dnia rnia si swoj skal, jak byoby
moliwe wybudowanie dziesiciopitrowego domu? Zreszt, nawet gdyby udao si postawi taki
budynek, kt omieliby si w nim zamieszka? Gdyby standard pomiaru czasu podczas zawodw
sportowych mg ulega zmianom w dowolnym momencie, w jaki sposb sportowcy mogliby
porwnywa wyniki osignite na rnych stadionach w rnym momencie? Gdyby kupiec uywa
odwanikw, ktrych masa ulegaaby stopniowemu skurczeniu, kto chciaby u niego robi zakupy?
Jeden z podstawowych problemw dzisiejszej wiatowej gospodarki polega na braku stabilnego i
rozsdnego pieninego standardu miary i wagi. Prowadzi to do sytuacji, w ktrej rzdy nie s zdolne do
precyzyjnego szacowania skali aktywnoci gospodarczej, firmy zmagaj si z problemem oceny sensu i
opacalnoci dugoterminowych inwestycji, a ludzie stracili bezpieczny punkt dla swoich dugofalowych
planw. Obecna rola pienidza w gospodarce, sterowana arbitralnie przez bankierw, w istotny sposb
zakca logiczn i uzasadnion redystrybucj dbr na rynku. Kiedy inwestorzy obliczaj zyski z tytuu
akcji, papierw wartociowych, nieruchomoci, linii produkcyjnych czy handlu towarowego praktycznie
nie maj moliwoci dokonania szacunku prawdziwej raty zwrotu, abowiem.jest czym niesychanie
trudnym oszacowa skal kurczenia si siy nabywczej pienidza.
Od roku 1971, kiedy amerykaski dolar cakowicie odszed od zota, jego sia nabywcza spada o 94,4
procent! Dzisiejszy jeden dolar wart jest zaledwie 5,6 centa z pocztku lat siedemdziesitych.
W Chinach na pocztku lat osiemdziesitych tak zwane gospodarstwo domowe o 10 tysicach dochodu
byo uznawane za znak firmowy bogactwa, ale ju w atach dziewidziesitych stao si jedynie rednim

wskanikiem dochodu ludnoci miast. Obecnie osoba z rocznym dochodem wysokoci 10 tysicy
yuanw balansuje na granicy ubstwa.
Ekonomici troszcz si wycznie o ceny artykuw konsumpcyjnych i poziom inflacji, ale
przeraajcy fenomen inflacji wartoci aktyww pozostaje niezauwaony. Ten system pieniny jest
form okrutnej kary wobec tych, ktrzy oszczdzaj. To wanie z tego powodu, mimo i gieda i rynek
nieruchomoci s obarczone wysokim ryzykiem, owo zaniechanie inwestowania jest znacznie
niebezpieczniejsze.
Kiedy ludzie dokonuj zakupu mieszkania, wniosek do banku o udzielenie poyczki jest jedynie zapisem
o wysokoci dugu, na rachunku bankowym nie znajduje si bowiem tak dua ilo pienidzy. Kiedy
jednak dochodzi do aktu powstawania dugu, pienidze zostaj wytworzone z niczego, a w zapis
podlega byskawicznej monetaryzacji przez system bankowy, powikszajc byskawicznie poda
pienidza. W ten sposb emitowane pienidze w czasie rzeczywistym podnosz przecitny pozior i cen w
caym spoeczestwie, a szczeglnie w dziedzinie aktyww. . Krtko mwic: gdyby nie istniay
poyczki na zakup nieruchomoci, ceny mieszka nie mogyby osign tak wysokiego poziomu. Banki
twierdz, e dziaaj w celu niesienia pomocy ludziom, ktrzy samodzielnie nie s zdolni do
udwignicia kosztw zakupu mieszkania, jednak rezultat jest dokadnie odwrotny Poyczka na zakup
nieruchomoci jest ekwiwalentem raptownego zrobienia debetu na przyszym trzydziestoletnim
dochodzie ludzi, a owe pienidze z trzydziestu lat przyszoci, ju dzi w caoci s emitowane, stajc
si walut. Gdy ta wielka fala pienidzy gwatownie ronie, musz rwnie rosn ceny mieszka, akcji,
dugw itp. Po zgromadzeniu majtku, ktry stanowi trzydziestoletni debet na przyszym ludzkim
dochodzie, ceny mieszka osigaj poziom, na ktrym ludzie nie s zdolni do ich zakupu. By pomc
ludziom w udwigniciu kosztw zakupu domu, jeszcze wiksza ilo dugu wspiera jeszcze wysze
ceny nieruchomoci. Obecnie bankierzy w Wielkiej Brytanii i USA testuj nowe wspaniae
rozwizanie: doywotni kredyt na zakup nieruchomoci. W Wielkiej Brytanii jest reklamowana
pidziesicioletnia poyczka na zakup mieszkania, w Kalifornii przygotowuje si propozycj kredytu
hipotecznego na 45 lat. Jeli prba ta zakoczy si powodzeniem, jeszcze obfitsza emisja pienidza
dunego czeka bdzie na uruchomienie, a rynek nieruchomoci radonie przywita jeszcze wspanialsz
wiosn. Odbiorcy kredytw bankowych zostan sptani acuchem dugu na cae ycie, ci za, ktrzy
nie dokonaj zakupu mieszkania, zejd z rynku i znajd si w niewiele lepszej sytuacji, gdy ostatecznie
ich zuboenie doprowadzi do tego, e zmuszeni bd poszukiwa sponsora, nawet jeli cen bdzie
doywotnie naoenie acuchw bankowego kredytu. A jeli pidziesicioletni ludzki dochd nadal nie
bdzie w stanie zadowoli bankierskiego apetytu? By moe doczekamy dnia, kiedy powstanie system

midzypokoleniowego kredytu hipotecznego na zakup nieruchomoci, w ktrym syn bdzie spaca

dugi ojca.
W chwili, gdy Chiny raduj si faktem posiadania wartych blisko bilion dolarw rezerw walutowych,
osiem bilionw renminbi175 musi zosta wyemitowane, aby dokona zakupu owych cikich
amerykaskich kwitw I oweyou. Co wicej, nowo emitowane pienidze, jeli w caoci wejd do
systemu bankowego, zostan powikszone szeciokrotnie, za co trzeba podzikowa przybyemu z
Zachodu skarbowi wiedzy - systemowi czciowych rezerw. Rzd moe wybra wycznie nowe
emisje obligacji skarbowych (bd kwitw dunych banku centralnego), aby w ograniczony sposb
przycign i wchon ow potn, gwatownie wzbierajc fal emisji nowych pienidzy. Kopotliwy
jest fakt, e obligacje skarbowe nakadaj obowizek zwrotu odsetek - kt ma je zwrci? Ot maj to
oczywicie zrobi peni chway podatnicy.
Kiedy edukacja i opieka zdrowotna przechodz uprzedmiotowienie w wyniku ich ostrego, pierwotnego
niedoboru tych spoecznych, wsplnie dzielone w caym spoeczestwie zasoby nagle zamieniaj si w
zmonopolizowane aktywa, a pord zalewu wielkiej fali pienidza profity z nich czerpane nie m ; j
nie rosn.
iuedy dowody transakcji midzy firmami zamieniaj si w owe zapisy dune I oweyou banki
przeprowadzaj wobec nich dyskontowanie, a zapisy te, zgodnie z ustalon znik, s akceptowane
jako bankowe aktywa - w tym samym czasie nastpuje wytworzenie nowych pienidzy.
Kiedy ludzie realizuj patnoci kartami kredytowymi, kady podpisany kwitek staje si IOU, kady IOU
zamienia si w aktywa banku, a kady z aktyww banku staje si nowo wyemitowanym pienidzem.
Mwic inaczej, za kadym pocigniciem kart kredytow tworzony jest nowy pienidz.
Dug, dug i jeszcze raz dug. Renminbi szybko stacza si w otcha pienidza dunego.
Tym, co odrnia Chiny od Stanw Zjednoczonych jest fakt, i nie maj one tak rozwinitego jak
amerykaski rynku finansowych instrumentw pochodnych, ktry zdolny jest do absorpcji tych nowo
emitowanych pienidzy. Nadmiar pynnoci finansowej koncentruje si na rynku nieruchomoci oraz
giedzie i praktycznie nie istnieje adna skuteczna metoda na powstrzymanie wystpujcej na tych
obszarach hiperinflacji aktyww. Podobnie jak niegdy na japoskiej giedzie, znw mamy do
czynienia z przegrzaniem rynku, tym razem w Chinach.
Midzynarodowi bankierzy licz wic na gr w ramach kolejnej, wytwarzajcej bak spekulacyjn
gospodarki Azji Wschodniej. Kiedy pochodzca z wewntrznego krgu lady Thatcher pogardliwie
175 8:1 rmb za dolara - kurs z 2006 roku. Obecnie (poowa 2010 roku) ksztatuje si on na poziomie okoo 6,9:1 (przyp.
tum.).

stwierdzia, e chiska gospodarka z trudem, jeli w ogle, osignie jakikolwiek sukces, nie mwia tego
z zazdroci czy w celu podniesienia alarmu - po prostu zarwno ona, jak i cay krg, z ktrym jest
zwizana, posiadaj precyzyjn i gbok wiedz na temat skutkw gospodarki napdzanej przez dug.
Kiedy baka pienidza dunego uronie do okrelonego poziomu, synni midzynarodowi ekonomici
zaczn wierci problem z wielu stron, a negatywne informacje o rnych problemach chiskiej
gospodarki oraz powane ostrzeenia wypeni ramwki serwisw informacyjnych gwnych
wiatowych mediw. Ostrzcy zby i z wolna traccy cierpliwo finansowi hakerzy nadcign niczym
horda wilkw, a midzynarodowi i kraj owi inwestorzy w panice rozbiegn si na wszystkie strony.
Kiedy tylko system czciowych rezerw oraz pienidz duny, niczym bliniacza para demonw, zostan
wypuszczone z zakorkowanej dotd butelki, dokona si jeszcze ostrzejszy podzia wiata na biednych i
bogatych. Pienidz duny, solidnie wzmocniony przez funkcje systemu czciowych rezerw,
doprowadzi ludzi biorcych poyczki z bankw na zakup rodkw trwaych do korzystania z zyskw
aktyww podlegajcych procesowi gwatownej inflacji, apic ich w puapk dugu. Ludzie pragncy,
zgodnie z tradycyjnym pogldem, spdzi cae ycie w wolnoci od dugu, bd musieli ponie i
zapaci potn cen za inflacj rodkw trwaych. Po ustanowieniu konwencji dla monopolizacji
wiatowych bankw przez par bliniaczych demonw, depozytariusze utrac jakiekolwiek moliwoci
ochrony wasnego majtku, a wielkie zwycistwo brany bankowej zostanie przypiecztowane.
Pienidz duny oraz system czciowych rezerw bez adnych ogranicze doprowadzaj do dewaluacji
pienidza - kwitu dugu IOU + obietnicy. A jaka gospodarka moe si stabilnie i harmonijnie rozwija
w sytuacji staej dewaluacji narzdzia miary i wagi?
Czy nie jest monstrualnym absurdem fakt, e w czasach, gdy w kadej dziedzinie wymagana jest
standaryzacja, pieniny system miary i wagi jest jej cakowicie pozbawiony?
Mona mie nadziej, e kiedy ludzie w peni zrozumiej natur pienidza dunego oraz systemu
czciowych rezerw, a przede wszystkim jego absurdalno i niemoralno, dalsze kontynuowanie tego
procederu bdzie niemoliwe.
Przy braku stabilnego pieninego narzdzia miary zrwnowaony wzrost gospodarczy nie jest moliwy,
podobnie jak racjonalna redystrybucja dbr na rynku. Podzia na biednych i bogatych staje si
nieunikniony, podobnie jak stopniowy odpyw spoecznego majtku i jego koncentracja w brany
finansowej. W takiej sytuacji zrwnowaona, zdrowa, spoeczna gospodarka istnieje wycznie jako
niemajca szans na realizacj fatamorgana.

Zoto i srebro: magiczny miecz uspokajajcy wzburzone morze

13 lipca 1973 roku magazyn The Economist opublikowa zdumiewajcy raport dotyczcy zmian
statystycznych cen podczas brytyjskiej industrializacji. W latach 1664-1914, w czasie gdy funkcjonowa
standard zota, brytyjskie ceny w tym dugim, dwustupidziesicioletnim okresie, zachowyway
stabilno, wykazujc wrcz niewielk tendencj spadkow. W obecnym wiecie, trudno znale kraj
zdolny do zachowania przez tak dugi czas podobnych statystyk dotyczcych cen. Sia nabywcza funta
bya zdumiewajco trwaa. Jeli w 1664 roku indeks cen (CPI) okrelimy na poziomie 100 punktw, to z
wyjtkiem okresu wojen napoleoskich, kiedy wykracza on poza 180 punktw, znajduje si stale poniej
standardu z 1664 roku. Kiedy w 1914 roku wybucha I wojna wiatowa, indeks cen w Wielkiej Brytanii
znajdowa si na poziomie 91 punktw. Innymi sowy, w systemie standardu zota sia nabywcza funta w
1914 roku bya jeszcze wiksza ni jego poprzednika sprzed 250 at.
W Ameryce funkcjonujcej w oparciu o standard zota sytuacja ksztatowaa si bardzo podobnie. W
roku 1787, w rozdziale I, ustpie 8 Konstytucji Stanw Zjednoczonych upowaniono Kongres do emisji
oraz definiowania pienidza. Ustp 10 wyranie stanowi, e aden z amerykaskich stanw nie ma
prawa wykorzystywa jakiegokolwiek pienidza pozostajcego poza systemem standardu zota w celu
spaty nalen<.: ci i dugw - w ten sposb potwierdzano konieczno wsparcia amerykaskiej waluty
przez zoto. Coinage Act z 1792 roku ustanawia amerykaskiego dolara jako podstawow jednostk i
miernik walutowy. Jeden dolar zosta precyzyjnie zdefiniowany jako odpowiednik zawartoci 24,1 grama
czystego srebra, 10 dolarw okrelono za jako odpowiednik 16 gramw czystego zota. Srebro stao si
podstawowym progiem systemu pieninego dolara; proporcja cen zota do srebra wynosia 15:1; kada
prba rozwadniania czystoci dolara grozia tym, ktrzy doprowadzali do jego dewaluacji, kar mierci.
W roku 1800, indeks cen w Stanach Zjednoczonych ksztatowa si w okolicach 102,2 punktu. W roku
1913 spad do poziomu 80,7 punktu. W epoce wielkiej industrializacji skala fluktuacji cen nie
przekraczaa 26 procent. W epoce standardu zota (lata 1879-1913) skala fluktuacji cen bya mniejsza ni
17 procent. USA gwatowanie rozwijay swoj produkcj i w cigu 113 lat historii kraju, w trakcie
ktrych industrializacja cakowicie odmienia jego oblicze, rednia stopa inflacji znajdowaa si w
okolicach zera, a rednia fluktuacja cen nie przekraczaa 1,3 procent206.
W podobny sposb dziaajce w systemie standardu zota gwne kraje europejskie, w kluczowej epoce
historycznej, a wic w czasie przejcia od gospodarki opartej na rolnictwie do gospodarki przemysowej,
czcym si z bezprecedensowym wzrostem gospodarczym, zachoway stabilno swoich walut.
- frank francuski w latach 1814-1914 (100 lat);
- gulden holenderski w latach 1816-1914 (98 lat);

- frank szwajcarski w latach 1850-1936 (86 lat);

- frank belgijski w latach 1832-1914 (82 lata);
- korona szwedzka w latach 1873-1931 (58 lat);
- marka niemiecka, w latach 1875-1914 (39 lat);
207

- lir woski w latach 1883-1914 (31 lat)

Nic dziwnego, e synny austriacki ekonomista Ludwig von Mises bardzo wysoko ocenia standard zota,
uznajc go za najwiksze osignicie kapitalistycznej, zotej epoki zachodniej cywilizacji. Przy braku
racjonalnego, stabilnego narzdzia pomiaru wartoci pienidza, gwatowny kapitalistyczny rozwj
gospodarczy i wynike z niego tworzenie wielkiego majtku w krajach cywilizacji Zachodu byoby
niewyobraalne.
Srebro i zoto w procesie swojej ewolucji na rynkach doprowadziy do uformowania si wysoce
stabilnego systemu cen, ktry wywoa swego rodzaju kompleks u dwudziestowiecznych genialnych
planistw gospodarczych. Trzeba jednak podkreli, e pozycja zota i srebra jako form pienidza jest
efektem naturalnej ewolucji - s one prawdziwym towarem w gospodarce rynkowej, uczciwym
pienidzem, na ktrym ludzie opieraj swoje zaufanie.
Owa miara wartoci pienidza nie moga by modyfikowana ani przez chciw natur potentatw
finansowych, ani przez dobr lub z wol rzdu, ani z uwagi na interesy i okazje genialnych
ekonomistw. Wycznie naturalna, historyczna ewolucja rynku oraz pojawiajce si 'oto i srebro byy
w stanie to wykona. Rwnie w przyszoci jedynie ze i o i srebro mog udwign t historyczn
odpowiedzialno i uczciwie-chroni racjonaln dystrybucj zasobw rynkowych oraz ludzki majtek.
W swoim czasie wrd ekonomistw bardzo popularny by pogld, wedle ktrego wzrost iloci zota i
srebra nie jest w stanie dogoni szybkoci, z ktr ronie majtek, co znaczyoby, e w systemie
standardu zota deflacja jest rzecz nieuniknion, a sama deflacja jest wrogiem wszystkich gospodarek W
rzeczywistoci bya to cakowicie bdna diagnoza oparta na nieuzasadnionych uprzedzeniach. Teza, e
inflacja jest uzasadniona, zostaa spreparowana wsplnie przez midzynarodowych bankierw i Keynesa
w celu usunicia standardu zota i w rezultacie poprzez wykorzystanie inflacji naoenie na ludzi
niewidzialnego podatku. To oni stworzyli teoretyczne podstawy do zakulisowego pldrowania i
rabowania

ludzkiego

majtku.

Spoeczna

praktyka

dowiadczenie

wynikajce

losw

siedemnastowiecznej Wielkiej Brytanii, Stanw Zjednoczonych i najwikszych krajw Europy, w

niekwestionowany sposb uzasadniaj prawd, e szybki i wielki wzrost gospodarczy wcale nie musi w
nieunikniony sposb wiza si z inflacj. Przeciwnie, Wielka Brytania i USA zakoczyy proces
industrializacji w sytuacji agodnej deflacji gospodarczej.

Czy prawdziwym problemem jest niezdolno nadgonienia szybkoci wzrostu majtku przez wzrost
iloci zota i srebra, czy te raczej niemono dogonienia wzrostu iloci pienidza dunego? Czy
potna niczym powd emisja pienidza dunego jest naprawd korzystna dla rozwoju spoecznego?
Nadwaga waluty dunej i odchudzanie PKB.
Model wzrostu gospodarczego oparty na wytycznej zwikszania PKB ma dokadnie taki sam charakter,
jak uznanie przyrostu wagi za podstawowy cel ycia majcy utrzyma jednostk w dobrej kondycji
zdrowotnej. Rzd stosujcy polityk deficytu budetowego i stymulujcy w ten sposb wzrost
gospodarczy do zudzenia przypomina kogo, kto stymuluje wzrost masy ciaa poprzez wykonywanie
zastrzykw z hormonw. Z punktu widzenia takiego porwnania, pienidz duny jest wanie powsta
w wyniku zwikszania masy ciaa tkank tuszczow.
Czy czowiek, ktry z uwagi na coraz wiksz mas nie jest w stanie si porusza, moe uchodzi za
okaz zdrowia?
Istniej dwa modele rozwoju dla gospodarki danego kraju. Jednym z nich jest akumulacja rezerw i
oszczdnoci jako faktyczny wzrost majtku, tak by kapitay w formie zota czy srebra przeznaczy na
inwestycje, w ten sposb doprowadzajc do wytworzenia jeszcze wikszej iloci realnego, prawdziwego
majtku. Postp ma miejsce w spoeczestwie i gospodarce, doprowadza do powstania silnych i
rozwinitych mini gospodarczych, mocnego szkieletu oraz zrwnowaonej dystrybucji substancji
odywczych. Mimo e na widoczne efekty trzeba dugo czeka, jako wzrostu jest wysoka, a skala
efektw ubocznych niewielka.
Drugim modelem jest wzrost gospodarczy uzyskiwany poprzez stymulacj pienidzem dunym. Kraj,
firmy i osoby prywatne s w wielkim stopniu obcione finansowo; dug po monetaryzacji dokonujcej
si w systemie bankowym zostaje wyemitowany jako pienidz, prowadzc do powstania baki poczucia
posiadania majtku. Dewaluacja pienidza jest nie do uniknicia, redystrybucja dbr i zasobw na rynku
zostaje zaburzona, a podzia na biednych i bogatych z dnia na dzie staje si coraz gbszy.
Konsekwencj tego modelu jest kolosalny przyrost warstwy gospodarczego tuszczu. Napdzana przez
dug gospodarka, niczym ciao szpikowane zastrzykami hormonalnymi, szybko ronie. Jednake, chocia
w krtkim okresie wida zaskakujce i liczne rezultaty, to ukryte w tym modelu efekty uboczne w
ostatecznym rozrachunku doprowadzaj do wystpienia przernych, poczonych komplikacji. W tej
sytuacji gospodarka wymaga zastosowania coraz to nowych medykamentw, te za pogarszaj kondycj
systemu wydalniczego organizmu gospodarczego. Nastpuje wic cakowity chaos w pracy organizmu
i pod sam koniec nawet lekarstwa nie s w stanie go uratowa.

Zwikszenie iloci tkanki tuszczowej, czyli pienidza dunego, w pierwszej kolejnoci prowadzi do
podniesienia si poziomu cukru we krwi gospodarki - czyli zjawiska inflacji, szczeglnie inflacji
rodkw trwaych. Sytuacja ta w obszarze produkcji prowadzi do nadwyek wydajnoci i wielkiego
marnotrawstwa zasobw rynkowych, tworzc na rynku stan zacitej wojny cen i prowadzc do spadku
cen artykuw konsumpcyjnych. Powstaje sytuacja, w ktrej inflacja pienidza koegzystuje z deflacj
artykuw konsumpcyjnych. Rodzina, jako podstawowa komrka gospodarki, znajdujc si pod
olbrzymi presj ze strony inflacji rodkw trwaych, prawdopodobnie bdzie rwnie zagroona przez
skutki redukcji zatrudnienia dokonywanej przez przeywajcych zastj produkcyjny pracodawcw. W
takiej sytuacji spadek konsumpcyjnych moliwoci i pragnie przecitnej rodziny prowadzi do utraty
aktywnoci przez wielk liczb komrek skadajcych si na gospodarczy organizm.
Kolejnym problemem tworzonym przez tkank tuszczow pienidza dunego jest wysoki poziom
tuszczw w ukadzie krwiononym gospodarki.
Po monetaryzacji dugu, pienidz przestaje by rzadkim i deficytowym dobrem. Jego kolejne emisje
prowadz do powodzi pynnoci i gromadzenia si pienidza we wszystkich zakamarkach gospodarki.
Ludzie odkrywaj smutn prawd, e, co prawda, pienidza jest coraz wicej, ale okazji do inwestycji
coraz mniej. W systemie standardu zota gwn charakterystyk giedy jest twarda struktura ksigowa
wchodzcych na ni spek, sytuacja obcie finansowych firm jest wzgldnie dobra, a wasne kapitay
wystarczajce. Wpywy firm stabilnie rosn, a dywidendy z tytuu posiadanych akcji stopniowo, z roku
na rok, id w gr. Mimo ryzyka inwestycji giedowych, sama gieda jest solidnym rynkiem wartym
inwestowania. Natomiast dzi gwne giedy wspczesnego wiata s ju wrcz zasypane grami
pienidza dunego, znajdujc si w sytuacji ostrego przewartociowania. Praktycznie aden inwestor nie
kieruje si chci otrzymania dywidendy z tytui zakupu akcji, a ca swoj nadziej skupia i zawierza
przewidywaniom o wzrocie cen akcji, specyficznej teorii wikszej gupoty.
Rynek papierw wartociowych z dnia na dzie traci swoj inwestycyjn atrakcyjno, stopniowo
zmieniajc si w zatoczone superkasyno. Sytuacja na rynku nieruchomoci jest bardzo podobna.
Dug znacznie osabi cianki ekonomicznych naczy krwiononych, a nagromadzone w wyniku
kolejnych emisji pienidze zagszczaj gospodarcz krew, osadzajc na giedzie papierw
wartociowych i rynku nieruchomoci wielkie iloci kapitaw, ktre powoduj opuchnicie i zatkanie
naczy krwiononych gospodarki. Chorobowy stan podniesionego cinienia w gospodarce jest
nieunikniony.
Dugotrwae wystpowanie nadcinienia potnie zwiksza obcienia dla serca gospodarki. A sercem
tym jest wykorzystywane przez ludzi w celu wytwarzania majtku rodowisko naturalne oraz spoeczne

zasoby.
Ciar pienidza dunego prowadzi do coraz groniejszej sytuacji ycia na cigym debecie. Zatrucie
rodowiska, wyczerpywanie si zasobw naturalnych, zniszczenie przyrody, anormalne zmiany klimatu,
czste klski ywioowe s po prostu wydatkami zwikszajcymi rosnce niczym kua niegowa odsetki
od pienidza dunego. Podzia na biednych i bogatych, wstrzsy gospodarcze, konflikty spoeczne, plaga
korupcji s bezporednimi zagroeniami dla stabilnej i zdrowej gospodarki spoecznej ze strony tego
pienidza.
Kiedy konsekwencje nadmiernego przyrostu tkanki tuszczowej pienidza dunego - takie jak
osabienie naczy krwiononych, wysoki poziom cukrw, nadcinienie - prowadz do komplikacji, cay
naturalny system wydalniczy gospodarki przestaje dziaa, zachwiane zostaje pobieranie substancji
odywczych, organy wewntrzne ulegaj degradacji, zastpowanie starych elementw przez nowe nie
moe by kontynuowane i system odpornociowy traci si. W przypadku zastosowania doranej terapii
w stylu kiedy boli gowa, leczymy gow, kiedy boli stopa, leczymy stop dochodzi do gbokiego
uzalenienia od lekarstw, co jeszcze bardziej pogarsza funkcjonowanie caego organizmu.
Kiedy zrozumiemy ju negatywne konsekwencje pienidza dunego, musimy przystpi do
odpowiedniej modyfikacji strategii rozwoju gospodarczego. Stary model wzrostu, kierujcy si wzrostem
PKB opartym o podstaw, jak jest pienidz duny i deficyt budetowy, powinien zosta zastpiony
modelem nowym, w ktrym spoeczestwo i harmonijny rozwj stanowi centrum, uczciwy pienidz
stanowi miernik, a akumulacja majtku stymuluje wzrost.
Stopniowa budowa stabilnego systemu chiskiego pienidza-miary opartego o zoto i srebro, stopniowo
usunie dug z obiegu pieninego, agodnie poprawi proporcje rezerw bankowych, bdc gwn metod
sterowania makrofinansami i prowadzc do utrzymania stopy zyskw brany finansowej na rednim
poziomie zyskw osiganych przez wszystkie brane w spoeczestwie. Wycznie cakowite wyleczenie
tych dwch przewlekych chorb - pienidza dunego oraz systemu czciowych rezerw - moe
zapewni zdrowie, si i harmonijny rozwj spoecznej gospodarki.
Wyrzucenie dugu z obiegu pieninego bez wtpienia bdzie dugim i bolesnym procesem, ktry mona
by porwna do odchudzania organizmu. Zmniejszenie racji pokarmowych, regularne spoywanie
posikw, zwikszenie aktywnoci ruchowej - to wszystko zapewne wydawa si moe trudne i przykre
w porwnaniu z leniwym spoczywaniem i obrastaniem w tuszcz w ciepych objciach pienidza
dunego. agodna deflacja, towarzyszca temu procesowi, przypominajca poranne pywanie zimow
por, bdzie testem dla ludzkiej woli i wytrzymaoci. Kiedy pierwsze ble i niewygody zostan
stopniowo przezwycione, aktywno i gitko gospodarki wyranie si zwikszy, wzmocni si system

obronny przed rnego typu atakami ze strony kryzysw gospodarczych, ulegnie zagodzeniu presja na
rodowisko naturalne, a redystrybucja dbr na rynku stanie si bardziej racjonalna. Poziomy cukru,
tuszczu i cinienia w gospodarce ulegn poprawie, naturalny system wydalniczy organizmu
gospodarczego bdzie stopniowo powraca do rwnowagi, a samo spoeczestwo bdzie bardziej
harmonijne i zdrowsze.
W chwili, gdy Chiny cakowicie otwieraj swj rynek finansowy, konieczne jest wyrane dostrzeenie
plusw i minusw zachodnich systemw bankowych, skorzystanie z ich zalet i odrzucenie wad w oparciu
o wasn pomysowo. Wszystkie wielkie kraje podczas swojego historycznego wzrostu musz
dokonywa twrczego wkadu w rozwj ludzkiego spoeczestwa. Chiny znajduj si na tym
szczeglnym, strategicznym zakrcie.
Brana finansowa: lotnictwo strategiczne gospodarki.
Pozycja wiatowej waluty, w ktrej gromadzone s rezerwy, stanowi ostateczn granic dla emitowanego
przez suwerenny kraj pienidza. Waluta rezerw cechuje si z niczym nieporwnywaln si i prestiem,
opartymi na powszechnym w wiecie zaufaniu. Sytuacja ta jest niesychanie korzystna dla gospodarki
kraju, z ktrego waluta ta pochodzi.
Ludzie czsto zadaj sobie pytanie, dlaczego Chiny nie maj wpywu na midzynarodowy rynek
ustalania cen. Kiedy Wall Mart j est w stanie zbi stopy zyskw osiganych przez chiskie firmy do
zatrwaajco niskiego poziomu, ekonomici wyjaniaj, e dzieje si tak dlatego, e jest on najwikszym
konsumentem, a poza tym reprezentuje wielki amerykaski rynek konsumpcyjny, a to wanie
konsumenci maj wadz ustalania cen. Kto inny powie, e Wall Mart przechwyci kanay sprzeday na
amerykaskim rynku, dziki czemu zdoby wadz ustalania cen.
A co z kopalniami elaza? Rop naftow? Farmaceutykami? Przemysem lotniczym? Przemysem
informatycznym? Chiny praktycznie w kadej z tych dziedzin s jednym z najwikszych rynkw wiata i
rwnie przechwyciy kanay sprzeday na chiskim rynku. Czemu wic Chiny skoro s najwikszym
konsumentem, zawsze s zmuszone siga do portfela w chwili, gdy inni gracze uznaj, e ceny maj
wzrosn? Odpowied jest prosta: brak wadzy ustalania cen wynika z braku wadzy nad wasn strategi
finansow.
Przez dugi czas rozwj chiskiej gospodarki; >piera si na kapitale zagranicznym, Gdyby nie polityka
otwarcia pastwa i przycigania obcego kapitau, nie byoby dzisiejszego sukcesu Chin. Jednak naley
pamita, e kapita rwnie dobrze moe wybra nie Chiny, lecz Indie - moe wej do danego kraju, ale
moe te w jednej chwili go opuci. Tak wic strona zdolna do kontroli ruchu kapitaw faktycznie

posiada wadz ustalania cen.

wiatowe firmy, niezalenie od tego, czy plasuj si w pierwszej setce czy pisetce najwikszych
przedsibiorstw wiata, bez wzgldu na to, czy s hegemonem w brany motoryzacyjnej czy potg
komputerow, musz gromadzi rodki finansowe. Pienidze dla firmy s niczym powietrze i woda: nie
moe ich zabrakn. W takiej sytuacji brana finansowa w stosunku do wszystkich innych bran i
dziedzin w spoeczestwie peni funkcj gospodarza. Ten, kto kontroluje przepyw pienidzy ten take
moe zadecydowa o wzrocie, recesji, przetrwaniu lub mierci kadej firmy.
Midzynarodowym bankierom, ktrzy zmonopolizowali prawo emisji amerykaskiego dolara,
wystarczyby jeden telefon, gdyby wystpia potrzeba obnienia ceny, dajmy na to, rudy elaza przez
jak australijsk spk. Czy spka nie potrzebuje rodkw finansowych? Gdyby nie zgodzia si na
obnik ceny, to gdziekolwiek by si nie skierowaa na midzynarodowym rynku finansowym, wszdzie
napotykaaby cian. Mwic wprost, na wiatowym rynku papierw wartociowych spadek cen akcji
bezporednio zmusiby ow spk do bagania o lito. Maczug brany finansw jest zdolno do
odcicia dopywu ziarna do kadej firmy w dowolnym momencie, aby zmusi j do ustpstw.
Brana finansw danego kraju przypomina lotnictwo strategiczne. Pozbawione wsparcia z powietrza siy
ldowe z pewnoci wdayby si w wyniszczajc i okrutn wojn pozycyjn z innymi krajami, mogyby
wrcz podrzyna sobie garda, unicestwiajc si wzajemnie. Proponujc coraz nisze ceny, zwikszayby
konsumpcj zasobw, co prowadzioby do raptownego pogorszenia warunkw pracy. Tak wic, mwic
krtko, na wiatowym rynku brak wadzy nad finansami oznacza brak wadzy ustalania cen, to za
decyduje o braku aktywnej wadzy nad definiowaniem strategii gospodarczej kraju.
Oto waciwy powd, dla ktrego chiska waluta musi sta si walut, w ktrej przechowywane bd
wiatowe rezerwy.
Jakie cechy musi posiada pienidz, by sta si dla innych krajw walut rezerw? Penicy te funkcje
brytyjski funt i amerykaski dolar na rynku wiatowych walut przypominay niezwyke osobistoci
wybijajce si z grupy panw wojny. Odpowied na pytanie, dlaczego te wanie waluty stay si
walutami rezerw, jest w istocie prosta: stabilny pienidz - miernik gospodarek Wielkiej Brytanii i USA
uksztatowa system wskanikw gospodarczych, a produkcja materialna ulegaa szybkiemu rozwojowi,
ostatecznie stopniowo przejmujc kontrol nad wiatowym systemem rozrachunku handlowego.
Podstaw dobrej reputacji brytyjskiego funta oraz amerykaskiego dolara byo zoto i srebro. W trakcie
budowy potgi obu krajw ich sie bankowa stopniowo rozprzestrzenia si na cay i wiat, dolar i funt w
sferze midzynarodowej mogy by swobodnie i wygodnie wymieniane na zoto, wygrywajc bitw o
przewodnictwo na rynkach i ostatecznie przyjmujc miano twardej waluty. Po zakoczeniu II wojny

wiatowej w 1945 roku, Stany Zjednoczone posiaday 70 procent wiatowego zota, a sam dolar by z
szacunkiem okrelany na wiecie mianem zotego dolara. Podsumowujc: stabilna miara majtku,
ktrej dostarcza standard zota, nie tylko stanowia gwarancj wzrostu potgi USA i Wielkiej Brytanii,
ale rwnie bya przesank historyczn dla pozycji dolara i funta jako walut, w ktrych gromadzono
wiatowe rezerwy.
W roku 1971 wiatowy system walutowy ostatecznie rozsta si ze zotem. Sia nabywcza walut
poszczeglnych krajw, ktra w systemie standardu zota bya nie do ruszenia, zacza gwatownie i
nieodwracalnie topnie. W roku 1971 uncja zota warta bya 35 dolarw, a w roku 2006 osigna ona
cen 630 dolarw*. W cigu 35 lat w zestawieniu z cen zota odnotowano nastpujce spadki siy
nabywczej poszczeglnych walut:
-

lir woski - spadek o 98,2 procent (od roku 1999 kalkulacje zmian wartoci euro);

korona szwedzka - 96 procent;

funt brytyjski - 95,7 procent;

frank francuski - 95,2 procent (od roku 1999 kalkulacje zmian wartoci euro);

dolar kanadyjski - 95,1 procent;

dolar amerykaski - 94,4 procent;

marka niemiecka - 89,7 procent (od roku 1999 kalkulacje zmian wartoci euro);

japoski jen - 83,3 procent;

frank szwajcarski - 81,5 procent.

Ostateczny krach systemu walutowego opartego na dolarze jest logiczn konsekwencj sytuacji, w ktrej
obciony dugiem dolar nie bdzie ju duej mg by traktowany jako wsparcie. Jednak, czy w takiej
sytuacji wiat bdzie w stanie zaufa jakiejkolwiek innej walucie dunej, wierzc, e wypeni swoj
stabilizujc funkcj lepiej ni dolar?
Pord wszystkich zachodnich, nowoczesnych walut dunych, nawet najsilniejsze i najtwardsze nie byy
w stanie pobi szwajcarskiego franka. Powd, dla ktrego cay wiat darzy t walut sporym zaufaniem,
by niesychanie prosty: frank szwajcarski by kiedy w 100 procentach wspierany przez zoto, majc
reputacj niemal identyczn jak zoto. Na niewielkim obszarze o populacji liczcej 7,2 miliona
mieszkacw, bank centralny zgromadzi rezerwy zota sigajce 2590 ton (1990 rok), co stanowio
osiem procent wszystkich wiatowych rezerw zota utrzymywanych przez banki centralne. W tym
okresie ilo szwajcarskich rezerw zota ustpowaa jedynie rezerwom USA, Niemiec oraz
Midzynarodowego Funduszu Walutowego. Kiedy w 1992 roku Szwajcaria przystpia do MFW, ten

zabroni walutom swoich krajw czonkowskich wizania si ze zotem. Pod wpywem presji, ostatecznie
Szwajcaria zostaa zmuszona do rozwizania zwizku franka ze zotem. Wskutek tej decyzji stopie
wsparcia franka przez zoto zacz ulega stopniowej redukcji i do roku 1995 wynosi jedynie 43,2
procent. W roku 2005 w Szwajcarii pozostawao tylko 1332,1 ton zota, co i tak stanowi dwukrotno
chiskich rezerw rzdowych (600 ton). Jednak wraz ze zmniejszaniem wsparcia franka szwajcarskiego
przez zoto, jego sia nabywcza z dnia na dzie zacza si kurczy.
Japoskie rezerwy zota w roku 2005 wynosiy zaledwie 765,2 ton. W rzeczywistoci Japonia mogaby je
powikszy, jednak sprzeciwiyby si temu Stany Zjednoczone, co wie si z planem ochrony dolara.
wiatowy ekspert w sprawach zota, szwajcarski bankier Ferdinand Lips wraz z rodzin Rothschildw
stworzy w Zurychu Rothschild Bank AG, ktrym zarzdza przez wiele lat. W roku 1987 otworzy w
Zurychu wasny bank o nazwie Bank Lips AG. Lipsa mona zaliczy do wewntrznego krgu
wiatowego imperium finansowego. W swej ksice Zoty spisek ujawni, e w 1999 roku podczas
wiatowej Rady Zota w Paryu, jeden z pragncych zachowa anonimowo japoskich bankierw
poskary si, e dopki amerykaska flota pacyficzna przebywa na wodach Japonii, stanowic
gwarancj jej bezpieczestwa, dopty rzd japoski musi respektowa zakaz zakupu zota20S.
Obecnie Chiny posiadaj bilion dolarw rezerw walutowych. Mdre, zrczne, oparte na zasadzie knowhow wykorzystanie tego gigantycznego majtku, bezporednio wpynie na los kraju w nadchodzcym
wieku i nie chodzi tu bynajmniej o prosty problem rozproszenia ryzyka finansowego. Chiny powinny
przede wszystkim dokadnie rozway sposb, w jaki mog zdoby inicjatyw strategiczn w
nadchodzcej wiatowej wojnie finansowej, by w ostatecznej fazie dokona aktu stworzenia wiatowego
postdolarowego systemu, zajmujc w nim dominujc pozycj.
Pod koniec 2006 roku Chiny dokonuj penego otwarcia na obszarze finansw. Midzynarodowi
bankierzy od dawna ju czekaj w gotowoci, a pozbawiona dymu i ognia wojna finansowa zblia si
nieubaganie. Tym razem ludzie nie ujrz zamorskich okrtw, nie usysz huku armat i odgosw
mierci z pl bitewnych, a mimo to ostateczny rezultat tej wojny zadecyduje o przyszym losie Chin. Bez
wzgldu na to, czy Chiny uwiadamiaj sobie faktyczny stan rzeczy, czy s gotowe, znajduj si ju w
stanie niewypowiedzianej wojny. Wycznie wyrana i precyzyjna ocena gwnych celw strategicznych
i kierunku natarcia midzynarodowych bankierw pozwoli na sformuowanie i realizacj waciwej
kontrstrategii.
Wielkiemu wejciu midzynarodowych bankierw do Chin przywiecaj dwa fundamentalne cele
strategiczne: kontrola emisji chiskiej waluty oraz dokonanie kontrolowanego rozpadu chiskiej
gospodarki, aby w kocowej fazie utworzy, sterowany przez o Londyn-Wall Street, rzd wiatowy oraz

usun ostatni przeszkod na drodze do wiatowej waluty.

Powszechnie wiadomo, e ten, kto zdobdzie monopol poday konkretnego produktu, ten uzyskuje
zdolno do generowania niesychanie wysokich zyskw. Waluta, pienidz to towar, ktc i ego potrzebuj
wszyscy, a wic ten, kto zdobdzie monopol na emisj waluty danego kraju, bdzie w stanie osiga
niebotyczne zyski. To wanie z tego powodu, od setek lat, midzynarodowi bankierzy wysilaj swe
umysy, bezustannie intryguj, wykorzystuj wszystkie dostpne rodki, by za pomoc spiskw
zdobywa monopol, prawo emisji waluty w danym kraju. Ich ostatecznym celem jest zdobycie monopolu
emisji wiatowej waluty.
Mamy wic do czynienia z sytuacj, w ktrej midzynarodowi bankierzy stoj na strategicznych
pozycjach gotowi do ofensywy, natomiast chiska brana bankowa, niezalenie od dziedziny - czy to
bdzie teoria finansw, zasoby ludzkie, modele zarzdzania, dowiadczenie midzynarodowe, podstawy
sztuki zawodowej, system prawny - znajduje si o kilka klas niej w porwnaniu z bawicymi si
pienidzmi od kilkuset lat finansistami. Jeli naszym celem jest uniknicie cakowitej klski, jedyn
recept jest wybr: walczysz tak, jak chcesz, a ja walcz tak, jak ja tego chc. Nie wolno prowadzi tej
walki zgodnie z reguami przeciwnika.
To jest, w dosownym tego sowa znaczeniu, wojna o pienidz, a przed jej uczestnikami stoi prosty
wybr: zwycistwo lub poraka. Jeli Chiny nie chc zosta podbite przez Nowe Imperium Rzymskie,
musz stara si rozbi przeciwnika tworzc nowy, racjonalny, wiatowy porzdek walutowy.
Oto wic strategia przyszoci: Mury s wysokie i solidne, zapasy ziarna obfite, mog wic ogosi si
krlem176.
Wysoki mur: Trzeba postawi podwjny system obrony, firewall, w celu zabezpieczenia wewntrznego
kapitau, oraz tam przeciwpowodziow chronic przed zalewem zagranicznego kapitau.
W chwili obecnej, kiedy midzynarodowe instytucje finansowe wdzieraj si do serca chiskich
finansw, Chiny nie maj ju przewagi polegaj cej na moliwoci zastosowania strategii obrony na
dobrze sobie znanym, wasnym terenie. Kiedy dyskutuje si o penym otwarciu chiskiego rynku dla
zagranicznych bankw, wikszo udzi zwraca uwag jedynie na przysz rywalizacj midzy bankami
zagranicznymi i lokalnymi o wielki tort, ktrym s oszczdnoci mieszkacw. W rzeczywistoci,
najniebezpieczniejsz rzecz jest bezporednie wejcie zagranicznych bankw na obszar emisji chiskiej
waluty poprzez dostarczanie poyczek i kredytw chiskim firmom i osobom prywatnym. Zagraniczne

176 Haso polityczne wypowiedziane po zdobyciu Nankinu w 1356 roku przez Zhu Yuan Hanga (prostego pasterza, a
nastpnie przywdc antymongoloskiej rebelii) oraz po ostatecznym zwycistwie pierwszego cesarza o oficjalnym
imieniu Hongwudi z dynastii Ming (przyp. tum.).

banki poprzez system czciowej rezerwy intensywnie bd dziaa na rzecz rozwoju monetaryzacji
dugu chiskiego pastwa, firm i osb prywatnych. Owe zagraniczne banki dokonaj emisji renminbi
dunego i poprzez czeki bankowe, bankowe kwity dune, karty kredytowe, poyczki hipoteczne na
zakup nieruchomoci, kredyty kapitaowe dla firm, finansowe instrumenty pochodne i wiele innych
metod, spenetruj centrum chiskiej gospodarki.
Powiedzmy, e mamy do czynienia z sytuacj, w ktrej od kiludziesiciu lat, z powodu opieszaoci
pastwowych bankw, rednie i mae firmy, a take osoby prywatne, spragnione s kapitaw
pieninych. W < fekcie gwatowna powd na chiskim rynku kredytowym wywoana przez oferujce
obfity zakre:. lsug przez z pocztku wspaniaomylne zagraniczne banki, jest rzecz atw do
przewidzenia. Wielkie kapitay doprowadz do ponownego uruchomienia projektw budowlanych na
wielk skal, a deflacja cen konsumpcyjnych oraz inflacja rodkw trwaych spowoduj dalsze
pogorszenie sytuacji. Ta pierwsza bdzie nascza chisk bak zimn wod, podczas gdy ta druga
umieci Chiny w piecu. Kiedy zdolnoci produkcyjne osign wysokie nadwyki, a baka aktyww
staych dramatycznie wzronie, midzynarodowi bankierzy rozpoczn strzyenie Chiczykw. Od
zawsze momentem najwikszych zyskw dla midzynarodowych bankierw jest dzie upadku
gospodarki.
Jeden z Ojcw Zaoycieli Stanw Zjednoczonych, Thomas Jefferson, w swoim synnym ostrzeeniu
wobec wiata powiedzia: jeli nard amerykaski zgodzi si na kontrol krajowego pienidza przez
prywatne banki, owe banki, wpierw za pomoc inflacji, nastpnie deflacji, bd grabi wasno
obywateli, a pewnego dnia, gdy ich dzieci obudz si, spostrzeg, e ich wielki kraj zbudowany przez
ojcw zosta utracony.
Od tamtej chwili mino 200 lat, ale ostrzeenie Jeffersona wci zachowuje aktualno i zmusza do
refleksji.
Po wejciu na chiski rynek bankw cakowicie nalecych do zagranicznych udziaowcw, grozi nam
wielkie niebezpieczestwo. W przeszoci chiskie banki pastwowe, mimo i popychane chci zyskw
stymuloway inflacj, to jednak nie dziaay ze z wol, z premedytacj kreujc deflacj w celu
bezlitosnego wyprania ludzi z posiadanego majtku. Od czasu powstania nowych Chin177, w kraju nigdy
nie doszo do typowego wielkiego kryzys gospodarczego178, a gwn tego przyczyn by brak ludzi,
ktrzy posiadaliby obiektywn zdolno i subiektywn wol do jego stworzenia. W sytuacji gdy
177 Autorowi chodzi o ustanowienie Chiskiej Republiki Ludowej w 1949 roku (przyp. tum.).
178 Oczywicie Chiny prawie do koca lat siedemdziesitych dowiadczay niemal permanentnego kryzysu, jednak
wynika on z przestrzegania zasad gospodarki komunistycznej, jego przyczyna wic bya raczej ideologiczna (przyp.
red.).

midzynarodowi bankierzy weszli na chiski rynek, rzeczywisto ulega fundamentalnej zmianie.

Ochronny firewall dla wewntrznego chiskiego kapitau powinien uniemoliwi zagranicznym bankom
wytworzenie inflacji w celu dalszego rozdymania chiskiej baki aktyww, by nastpnie, poprzez
gwatowne gromadzenie pienidza i wytworzenie deflacji, zmusi liczne przedsibiorstwa do .upadoci,
a ludzi do ogoszenia bankructwa, na koniec za, za nisk cen, wynoszc od kilku do kilkunastu
procent realnej wartoci, dokona wykupu kluczowych chiskich aktyww. Ministerstwa zajmujce si
nadzorem finansowym musz cile i bezwzgldnie kontrolowa skal i kierunki polityki kredytowej
zagranicznych bankw, za pomoc proporcji rezerw bankowych oraz skadu dokonywa korekt
makroekonomicznej polityki finansowej i zapobiega prowadzeniu przez zagraniczne banki szeroko
zakrojonej monetaryzacji chiskiego dugu wewntrznego.
Naley

mie

si

na

bacznoci

przed

zagranicznymi

bankami

oraz

midzynarodowymi

funduszamihedgingowymi, owymi f.r ansowymi hakerami. Kontrakty na zakup instrumentw

pochodnych wszystkich firm operujcych w granicach Chin musz by raportowane odpowiednim
departamentom finansowego nadzoru, w szczeglnoci za wymagaj uwagi kontrakty na instrumenty
pochodne podpisywane przez zagraniczne banki. Naley ledzi poczynania midzynarodowych hakerw
finansowych, ktrzy z zagranicy mog przypuci atak dalekiego zasigu na chiski system finansowy.
Nuklearny atak na japosk gied i rynek finansowy z 1990 roku jest lekcj, ktrej nie mona
przegapi.
Tama przeciwpowodziowa, chronica przed zalewem kapitaw z zagranicy, musi by budowana przede
wszystkim z myl o grobie krachu systemu dolarowego. Obarczona opiewajcym na sum 44 bilionw
dolarw dugiem, amerykaska gospodarka spoczywa na wysokoci niczym grujca kilkadziesit
metrw nad powierzchni nadziemna wiszca rzeka, podczas gdy gigantyczne wypaty z tytuu
procentu skadanego dugu, tworzc zalew pynnoci finansowej, coraz silniej atakuj jej brzegi,
stanowic straszliwe zagroenie wobec krajw yjcych w niecce poniej - Chin i innych pastw Azji
Wschodniej.
Chiny musz podj nadzwyczajne dziaania, przygotowa si na akcj przeciwpowodziow i
ratowanie majtku obywateli. Szybka dewaluacja aktyww dolarowych nie jest ju adn form
prognozowania, ale faktem, ktry nastpuje kadego dnia. Obecna sytuacja to tylko wycieki wd
powodziowych, jednake gdy nastpi awaria tamy, jej konsekwencje bd trudne do wyobraenia.
Gigantyczne chiskie rezerwy walutowe znajduj si w miertelnym niebezpieczestwie.
W sytuacji nagej i potnej midzynarodowej burzy finansowej, okiem cyklonu bdzie gigantyczna
baka rynku finansowych instrumentw pochodnych oraz system dolarowy. Zoto i srebro s bezpieczn

ark Noego dla wiatowego majtku. Powikszenie chiskich rezerw zota i srebra to kwestia
wymagajca podjcia natychmiastowych krokw.
Zapasy ziarna: Rzd i obywatele powinni dziaa wsplnie, na wielk skal powikszajc rzdowe i
prywatne rezerwy zota. Wszystkie kopalnie srebra i zota znajdujce si na obszarze Chin naley uzna
za pastwowe aktywa strategiczne i obj cis ochron, doprowadzajc do ich stopniowej
nacjonalizacji. Na arenie midzynarodowej powinnimy dokonywa zakupw i przej firmproducentw srebra i zota jako przyszego dodatku do chiskich zasobw zota i srebra. Ostatecznym
kierunkiem chiskiej reformy monetarnej powinno by ustanowienie, odpowiadajcego chiskim
realiom, wspieranego przez zoto i srebro podwjnego systemu pieninego, tak by stworzy stabiln
miar pienin i zakoczy etap strategicznych przygotowa gwnej wiatowej waluty rezerw.
Mog wic ogosi si krlem: Jest spraw absolutnie podstawow dokadne rozwaenie wszystkich
problemw i ogranicze istniejcych w Chinach. Wzrost potgi danego kraju bezdyskusyjnie zaley od
jego - pozostajcych poza konkurencj - 11 .ikatowych zdolnoci innowacyjnych. Potne pastwo to
takie, ktre posiada zdolnoci do produkcji wielkiej iloci nowoczesnych towarw i usug, dla ktrych
inne kraje nie mog znale substytutw, ponadto kreuje wielk liczb, wiodcych nowoczesnych
technologii, rozwija nauk oraz tworzy wielkie idee i systemy wartoci, ktre nadaj kierunek rozwojowi
wiatowej cywilizacji. Obecnie Chiny znajduj si jedynie na etapie imitacji zachodnich technologii
produkcyjnych na wielk skal, a ich zalegoci w stosunku do Zachodu na polu idei oraz nauki i
technologii s wci bardzo due. W szczeglnoci na obszarze myli i kultury, wystpuje bardzo ostry
deficyt zaufania wobec wasnej tradycji, objawiajcy si w niezdolnoci do odrnienia racjonalnych i
nieracjonalnych elementw systemw Zachodu oraz brakiem moralnej odwagi do krytyki zjawisk
wyranie absurdalnych. Dominuje strach przed wyprbowaniem rzeczy nieistniejcych na Zachodzie i
brak prb zbudowania odwanej strategii nowych wiatowych regu. Oczywicie, wszystko to nie s
problemy, ktre mona by rozwiza w cigu jednej nocy. Jednak Chiny powinny stopniowo planowa
zmiany i powoli dokonywa postpu.
W stron waluty wiatowych rezerw.
Podstaw potgi kraju jest nie tylko zdolno odgrywania wiodcej roli w wiatowej technologii czy w
wojskowoci, ale rwnie umiejtno stworzenia i rozpowszechnienia atrakcyjnego i godnego zaufania
systemu

walutowego i

finansowego,

zdolnego stabilnie trwa wrd

gwatownych

zmian

midzynarodowej gospodarki. Jeli chcemy odgrywa w przyszoci rol podobn do tej, jak dzi
odgrywa Ameryka, spjrzmy wycznie na amerykaskiego dolara jako podstaw i gwny filar

wiatowego systemu finansowego. Powstaje jednak pytanie: czy midzynarodowa pozycja Stanw
Zjednoczonych oraz zdolno egzekwowania przez nie wasnych decyzji s w stanie przetrwa? Czy
Ameryka moe dzi, tak jak dawniej, peni funkcj latarni dla narodw wiata?
Jako gwiazda jutra, Chiny musz bez wahania przystpi do budowy dojrzaego, godnego zaufania
finansowego systemu pieninego. Niewtpliwie pienidz jest krwi ttnic w spoecznej gospodarce.
Ci, ktrzy dzier wadz nad poda krwi, w naturalny sposb zajmuj uprzywilejowane miejsce,
dysponujc wielk si. Jaka to krew czyni ludzi gotowymi ruszy po ni niczym stado kaczek do
wody? Ot przede wszystkim musi ona pochodzi ze zdrowego i kompletnego organizmu. Jeli
wewntrzny model rozwoju gospodarczego oraz system finansowy ulegn zaraeniu odpowiednikiem
nieuleczalnego wirusa HIV, czyli powracajcym i zwielokrotniajcym si dugiem, nawet kosztowne
transfuzje nie bd w stanie zahamowa drogi ku mierci. Podanym typem krwi jest krew o grapie
O - wyjtkowa, a zarazem posiadajca najwyszy stopie przyswajania i dlatego te budzca
powszechne zaufanie.
Jakiego typu system pieniny bdzie mg dostarczy tego rodzaju krwi? Ot system taki musi speni
szereg warunkw. Obecnie chiska gospodarka cechuje si uzalenieniem od wielkiego eksportu i jego
wymiany na walut zagraniczn, pojedyncz strategi nadmiernego wykupu amerykaskich obligacji
skarbowych, ktra jest wyjtkowo niebezpieczna, gdy coraz wyraniej wida, e jej rezultatem moe
by albo ryzyko mierci, albo bankowy run. Efekty uboczne modelu gospodarczego opartego o
uzalenienie od eksportu s zbyt due, albowiem jego istot jest zaleno od wzrostu amerykaskiego
dugu, ktry cignie wzrost gospodarczy, podczas gdy dzi obywatele USA nie s ju zdolni do
dwigania ogromnych obcie z tytuu gigantycznego zaduenia. Kontynuacja polityki debetu na
moliwociach ponoszenia ciarw dugu przez obywateli doprowadzi do jeszcze wikszej
nierwnowagi struktury chiskiego eksportu, powanym problemem stanie si nadprodukcja, a przyszy
proces dostosowawczy bdzie bardzo bolesny. Rzecz jasna, kocowym rezultatem bdzie przegrana obu
stron.
Zagadnienie podstawowej struktury zdywersyfikowanego, sprawnie pracujcego systemu pieninego w
danym kraju jest bardzo szerokie. W niniejszej ksice zostaa przedstawiona przede wszystkim
koncepcja zastosowania w rnych warunkach metali szlachetnych - zota i srebra. W trakcie tysicy lat
historii zdobyy one naturaln pozycj, cieszc si wielkim stopniem publicznego zaufania i bdc
bezkonkurencyjnymi pod wzgldem stopnia ich akceptowanoci. Nic dziwnego wic, e wsparty na
zocie i srebrze system monetarny jest skrtem do zdobycia pozycji wiatowej waluty, w ktrej
przechowywane bd rezerwy.

Spjrzmy zatem na powysz ide, przeanalizujmy krok po kroku jej sens oraz meandry i komplikacje.
Gdyby chiski rzd i obywatele Chin co roku dokonywali zakupu zota za sum 200 miliardw dolarw,
liczc po cenie 650 dolarw za uncj, Chiny zdolne byyby do zakupu 9500 ton zota rocznie, co jest
ekwiwalentem cakowitych amerykaskich rezerw zota, wynoszcych 8136 ton. W pocztkowym
stadium kampanii, midzynarodowi bankierzy z pewnoci, poprzez wykorzystanie rynku instrumentw
pochodnych, usilnie obnialiby cen zota, a zachodnie banki centralne najprawdopodobniej wsplnie
podjyby akcj jego wyprzeday, co rwnie przyczynioby si do czasowego spadku jego ceny. Jednak
gdyby strona chiska przejrzaa karty przeciwnika, zaniona cena zota staaby si, mimowolnie,
historyczn, wspaniaomyln pomoc udzielon Chinom przez kraje Zachodu.
Trzeba wzi pod uwag, e w cigu szeciu tysicy lat historii ludzkiej cywilizacji cakowite wydobycie
zota wynioso tylko 140 tysicy ton, a pene rezerwy zota w zapisach ksigowych amerykaskich i
europejskich bankw centralnych wynosz tylko 21 tysicy ton, ale rozwaajc sytuacj lat
dziewidziesitych XX wieku i szalony proceder wypoyczania zota przez europejskie banki centralne,
jego cakowita ilo prawdopodobnie jest znacznie nisza ni 20 tysicy ton. Liczc po obecnej cenie,
650 dolarw za uncj, jest to may rynek warty okoo 400 miliardw dolarw. Chiska nadwyka w
handlu zagranicznym jest podobnej wielkoci, a wic skonsumowanie czterystumiliardowego rynku to
zadania na dwa, trzy lata. Bardzo moliwe, i amunicja bankw centralnych z Ameryki i Europy zostanie
w peni zuyta w tym krtkim czasie.
Gdyby Chiny, stosujc si do powyszych wytycznych, przez pi lat gromadziy zoto, midzynarodowa
cena zota z pewnoci przebiaby pancerz ustanowiony przez midzynarodowych bankierw najwyszy limit dugoterminowych odsetek dolarowych. Ludzie, nie bez satysfakcji, mieliby okazj na
wasne oczy ujrze, jak system monetarny oparty o amerykaski dolar, pozornie najpotniejszy na
wiecie, rozpywa si niczym gra bota.
Problemem nie jest wszake to, czy Chiny s zdolne za pomoc zota rozbi system dolarowy, ale czy
naprawd jest to potrzebne. Problem ceny zota to dla amerykaskiego dolara sprawa ycia lub mierci,
Chiny nawet nie musz potwierdza swoich zamiarw zakupu zota za 200 miliardw dolarw:
wystarczy jedynie jeli ujawni prawd o aktualnej sytuacji, a sekretarz skarbu USA oraz prezes Rezerwy
Federalnej wpadn w gboki niepokj.
Kto wie, czy trapicego Chiny od kilkudziesiciu lat problemu tajwaskiego nie bdzie mona
rozwiza na zasadzie wykorzystania przewagi i postawienia Ameryce ultimatum: albo Tajwan, albo
dolar. Chiny naturalnie nie mog wraz z Ameryk wzajemnie si unicestwi na polu finansowym i
dopki warunki proponowane przez USA s racjonalne, dopty mona w razie potrzeby udziela

dolarowi pomocy.
Jednak wraz ze stopniowym zwikszaniem rzdowych i prywatnych zapasw zota, Chiny mog
uruchomi reform monetarn i etapami wprowadza zoto i srebro do systemu pieninego. Chiski
system walutowy dokona transformacji chiskiego yuana na walut opart o standard zota, co bdzie
bez wtpienia wielkim wkadem w rozwj wiatowej gospodarki.
Wprowadzanie tego rodzaju chiskiego yuana mona podzieli na kilka etapw. Pierwszym z nich jest
emisja obligacji skarbowych o zotych krawdziach oraz obligacji skarbowych o srebrnych
krawdziach przez Ministerstwo Skarbu, naliczajc ich odsetki oraz podstawow warto na podstawie
fizycznego zota i srebra. Dla przykadu, stop odsetek dla picioletnich obligacji skarbowych o zotych
krawdziach mona ustali na poziomie jednego bd dwch procent, albowiem w sytuacji, gdy samo
fizyczne zoto stanowi ostateczn form wypacania odsetek, jest niemal pewne, e ludzie z entuzjazmem
bd nabywa produkty finansowe speniajce rzeczywicie funkcj ochrony wasnoci.
Rnica pomidzy przyrostem kapitau z tytuu zakupu obligacji skarbowych o zotych krawdziach
czy obligacji skarbowych o srebrnych krawdziach a zwykymi obligacjami skarbowymi zakupionymi
na rynku papierw wartociowych na identyczn sum i czas, w realny sposb odzwierciedli poziom
akceptacji zota i srebra. Ta bardzo wana liczba zostanie wykorzystana jako indeks referencyjny dla
punktu testowego kolejnego etapu.
Drugi etap prac to przeprowadzenie ponownej restrukturyzacji rezerw w systemie bankowym.
Niezalenie od tego czy chodzi o banki zagraniczne, czy krajowe, ich rezerwy musz obejmowa
okrelon z gry proporcj zota lub srebra, dziki czemu nastpi redukcja proporcji kwitw dunych w
strukturze rezerw. Im wikszy w strukturze rezerw danego banku jest udzia zota i srebra, tym wiksza
jego szansa na uzyskanie wysokiego indeksu kredytowego. Na tej samej zasf; zie, im wikszy udzia
kwitw dunych, tym wikszej redukcji podlegaj zdolnoci kredytowe. Bank centralny powinien
wstrzyma dyskontowanie (zamian na gotwk) dla wszystkich, pozostajcych poza zotem i srebrem,
kwitw dunych. Wszystkie te kroki wzmocni pozycj zota i srebra w chiskim systemie monetarnym
oraz podnios poziom popytu bankowego dla aktyww w zocie i srebrze. Brak rezerw zota lub srebra
spowoduje ostre ograniczenie dla dziaalnoci kredytowej. Jednoczenie, system bankowy bdzie
stopniowo usuwa kwity dune z obiegu pieninego. Banki z pewnoci bd zainteresowane
otwarciem nowej dziedziny usug dla obywateli, umoliwiajc im skadowanie oraz handel realnym
zlotem i srebrem, co zaowocuje uformowaniem na terenie caego kraju obiegu rynkowego realnego zota
i srebra.
Wszystkie brane gospodarcze generujce wysokie zyski - na przykad brana nieruchomoci, finansowa,

tytoniowa, telekomunikacja, naftowa - w paconym podatku od dziaalnoci gospodarczej musiayby

umieci okrelon z gry proporcj zota i srebra, by w ten sposb ze swojej strony pobudzi popyt
rynkw na zoto i srebro.
Trzeci etap polegaby na emisji, pod zastaw caej wartoci w zocie i srebrze, banknotw chiskiego
zotego yuana oraz chiskiego srebrnego yuana przez Ministerstwo Finansw. Jeden yuan zotego
yuana staby si podstawow chisk miar pienin, zgodnie z rzeczywist sytuacj chiskich rezerw
zota i srebra. Kada jednostka zotego yuana odnosiaby si do okrelonej wagi czystego zota. Zoty
chiski yuan miaby zastosowanie gwnie w rozliczeniach wielu transakcji handlowych, transferach
midzybankowych oraz podczas wielkich patnoci. Powyej okrelonego z gry poziomu wartoci
istniaaby szansa jego wymiany na realne zoto w Ministerstwie Skarbu. Chiski srebrny yuan moe
funkcjonowa jako pienidz pomocniczy. Kada jednostka srebrnego yuana musiaaby odpowiada
okrelonej wadze czystego srebra, a sam w pienidz miaby zastosowanie przy mniejszych patnociach.
Powyej okrelonego z gry poziomu wartoci rwnie i on mgby by wymieniany w Ministerstwie
Skarbu na realne srebro. Relacja ceny zotego yuana do srebrnego yuana powinna by ogaszana i w
staych przedziaach czasu korygowana przez bank centralny.
Zazwyczaj sdzi si, e zy pienidz w nieunikniony sposb wyrzuca z obiegu pienidz dobry. Aby to
jednak nastpio, musi zosta speniony istotny warunek, jakim jest interwencja rzdu, ktry za pomoc
rodkw administracyjnych i przymusu przepisw ustala rwnowarto dobrego i zego pienidza. Na
naturalnym rynku sytuacja jest dokadnie odwrotna: dobry pienidz wypiera zy, albowiem na rynku nie
ma ludzi, ktrzy chcieliby posiada zy pienidz.
Kiedy chiski yuan w srebrze i zocie wejdzie w obieg pieniny na rynku wci bd w obrocie oparte
na dugu zwyke renminbi. Rzd musi wprowadzi przepis, e wszelkie nalenoci podatkowe winny by
regulowane zotym i srebrnym yuanem, wwczas rynek w swobodny sposb wybierze ustalon cen
zotego i srebrnego yuana lub ustalon cen zwykego renminbi, a rynek finansowy na podstawie 7
wizku popytu i poday zadecyduje o relacji cen zotych i srebrnych yuanw wooec zwykych renminbi.
W tym samym czasie, w wyniku porwnania kredytowej siy nabywczej zwykych renminbi
wypuszczanych w obieg przez banki handlowe ze zotymi i srebrnymi yuanami, nastpi jej powolna
dewaluacja. Rynek finansowy przekae wyran informacj o relacji cen tych dwch form pienidza.
W ostatecznej fazie kontrol nad emisj zotego i srebrnego yuana musi sprawowa ministerstwo
finansw, a nie system bankw handlowych. Powd jest prosty: wytwarzanie majtku rozpoczyna si w
narodzie, tak wic prawo waluty posiada nard, a nie jakakolwiek prywatna osoba, ktra mogaby
zmonopolizowa i zaburzy jej emisj.

Mimo e chiski eksport wraz z wprowadzeniem nowych yuanw bdzie trwale i stopniowo spada, to w
rzeczywistoci bdzie to jedynie konieczny etap odchudzania PKB.
Kiedy liczba emitowanych, wspartych na zocie i srebrze nowych chiskich yuanw bdzie si
zwiksza, pienidz ten bez wtpienia wzbudzi zainteresowanie wiatowej brany finansowej. Poniewa
chiski yuan bdzie mg by swobodnie zamieniany na zoto lub srebro, stanie si najtrwalsz i
najsilniejsz ze wiatowych walut, i w sposb naturalny przejmie funkcje postdolara, stajc si
najbardziej atrakcyjn walut do utrzymywania rezerw.
Majtek zawsze pynie do miejsc bezpiecznych - tam, gdzie ronie jego warto. Potna moc
wytwarzania majtku oraz stabilna waluta s w stanie uczyni z Chin wiatowe centrum koncentracji
majtku.

POSOWIE. Kilka opinii na temat otwarcia chiskiego systemu finansowego.

Otwarcie chiskich finansw i brak wiadomoci wojennej.
Analizujc niebezpieczestwa czyhajce na chiskie finanse, wikszo badaczy i decydentw
koncentruje sw uwag na powierzchownych zagroeniach zwizanych ze sztuk wojenn, na przykad
przejciem pakietu kontrolnych udziaw przez zagraniczny bank, chaosem operacyjnym instytucji
finansowych, urynkowieniem stp procentowych, fluktuacjom na rynku papierw wartociowych,
dewaluacji rezerw walutowych, zjawiskami na rynku nieruchomoci czy rynku finansowych
instrumentw pochodnych, uderzeniem z zewntrz bd skutkami umowy z Bazylei itd. W
rzeczywistoci najwiksze niebezpieczestwo dla otwierajcego si obszaru finansw ma swoje rdo w
warstwie strategicznej, albowiem istot owego otwarcia jest wojna o pienidz. Niewiadomo tej wojny
oraz brak gotowoci wojennej do niej oraz gotowoci do wojny stanowi obecnie najwiksze zagroenie
dla Chin.
Przede wszystkim nie naley rozumie otwarcia obszaru finansw w taki sam sposb, jak otwarcia
jakiejkolwiek innej brany gospodarczej. Pienidz to oczywicie pewien towar, jednak tym, co odrnia
go od innych towarw, jest fakt, i jest on potrzebny kadej znajdujcej si w spoeczestwie brany,
kadej instytucji, kademu czowiekowi. Kontrola emisji pienidza jest zatem najwysz ze wszystkich
form monopolu.
Prawo emisji pienidza w Chinach znajduje si pod kontrol pastwa i tylko w przypadku, gdy pastwo
kontroluje pienidz, moliwe jest zapewnienie uczciwych podstaw funkcjonowania spoeczestwa. Po
wejciu zagranicznych bankw na teren Chin, prawo emisji pienidza w Chinach znajdzie si w pobliu
niebezpiecznej granicy.
Zwyky czowiek przywyk sdzi, e chiski pienidz to po prostu banknot renminbi i tylko pastwo
dysponuje uprawnieniem dc j =go druku oraz emisji. Jak wic moliwe byoby drukowanie banknotw
renminbi przez zagraniczne banki? W istocie zagraniczne banki wcale nie musz drukowa banknotw,
by uzyska zdolno do wytwarzania poday pienidza. S one w stanie zaproponowa wielk ilo
skomplikowanych innowacji, produktw finansowych oraz przy pomocy rnego typu narzdzi
tworzy dug i prowadzi do jego monetaryzacji. Mamy tu do czynienia z analogi do pynnoci
pienidza. w pienidz finansowy ma dokadnie tak sam si nabywcz, jak realny pienidz z

obszaru gospodarczego. W taki wanie sposb zagraniczne banki, niejawnie, wcz si w proces emisji
chiskiego renminbi.
Kiedy czna warto kredytw w renminbi wytwarzanych przez zagraniczne banki przekroczy czn
warto kredytw udzielan przez krajowe banki, te pierwsze bd w stanie zbudowa co w rodzaju
konstrukcji obejmujcej chiski bank centralny, tym samym przejmujc kontrol nad emisj chiskiej
waluty. Zagraniczne banki maj moliwoci - oraz chci - doprowadzania do fluktuacji w procesie
poday pienidza, aby najpierw poprzez inflacj, a nastpnie deflacj przej majtek chiskiego narodu.
Sytuacja taka przypomina bdzie cykliczne, historyczne kryzysy ekonomiczne.
Rosnce w si zagraniczne banki wykorzystaj pienidz i transakcj uprawnie, statusu i wiedzy do
pooenia podwalin pod nieznane dotd w historii Chin rzdy silnego sojuszu supergrupy specjalnego
interesu. Poprzez poda wielkiej iloci kredytw, zagraniczne banki przystpi do nagradzania cile z
nimi wsppracujcych i idcych im pod kadym wzgldem na rk rzdw lokalnych. Bankierzy rusz
na poszukiwanie obdarzonych charyzm gwiazd nowej generacji politykw, liczc na dugoterminowe
polityczne zwroty z inwestycji. Poprzez fundusze na badania naukowe, bd wspiera i zachca do
tworzenia korzystnych dla nich prac naukowych. Wykorzystujc pomoc finansow dla rnych grup i si
spoecznych, bd wpywa na agend publiczn i formowa, odgrnie i oddolnie, silny gwny nurt
opinii publicznej. Bd arliwie wspiera dziaania nowego rynku medialnego, aby odzwierciedlay one
pozytywn opini spoeczestwa wobec zagranicznych bankw. Oferujc wysokie zwroty z inwestycji,
bd zachca istniejce struktury wydawnicze do wyboru konkretnych tematw i kierunkw
badawczych. Dokonaj spektakularnych inwestycji w sektor opieki zdrowotnej, rwnoczenie w sposb
systematyczny demonizujc tradycyjn chisk medycyn. Na dodatek, stopniowo zaczn przenika do
sfer edukacji, systemu prawnego, a nawet si zbrojnych. W spoeczestwie konsumpcyjnym nikt nie jest
uodporniony na pienidz.
Potne zagraniczne banki poprzez dziaalno inwestycyjn zdobd kontrol nad chisk
telekomunikacj, rop naftow, transportem, przemysem kosmicznym, przemysem zbrojeniowym itd.,
ktre obecnie znajduj si w rkach pastwa. Aktualnie brak jest regulacji prawnych zakazujcych
monopolom pastwowym bezporedniego zacigania poyczek z zagranicznych bankw czy
dokonywania przy ich pomocy zbirki rodkw kapitaowych. Kiedy j ednak zagraniczne banki stan si
gwnym rdem kapitau dla przedsibiorstw pastwowych, przejm kontrol nad arteri ycia tych
chiskich podstawowych aktyww, bac w stanie w kadej chwili przerwa strumie pyncych do
rodkw finansowych i tym sposobem sparaliowa podstawowe struktury chiskiego pastwa.
Zagraniczne banki wchodz do Chin w celu zarobienia pienidzy, ale niekoniecznie proces ten musi

przebiega zgodnie ze standardowymi zasadami.

Otwarty obszar finansw napotyka na strategiczne niebezpieczestwa, ktre s daleko bardziej powane,
ni te, majce wycznie prosty, finansowy charakter, albowiem dotycz wszystkich sfer chiskiego
spoeczestwa. W takiej sytuacji drobny wypadek moe doprowadzi do katastroficznych konsekwencji.
Smutkiem napawa fakt, i na licie podlegajcych ochronie pastwa bran brakuje brany finansw,
ktra przede wszystkim wymaga pastwowej protekcji. Obecnie chiskie banki pastwowe zupenie nie
licz si z przeciwnikiem, z ktrym przyjdzie im si zmierzy, a wic z potentatami bankowymi z
Ameryki i Europy ktrzy zbudowali swoje potgi w dwustuletniej, prowadzonej w skrajnie trudnych
warunkach walce. Wyglda to tak, jakby anemiczny ucze gimnazjum stawa do waki z krlem boksu.
Nie trzeba mie specjalnej wyobrani, aby przewidzie wynik takiego starcia.
Poniewa ryzyko strategiczne otwarcia obszaru finansw dotyczy sytuacji globalnej, obecnie istniejce
lokalne chiskie instytucje, takie jak Komisja Regulacji Bankowych, Komisja Regulacji Papierw
Wartociowych i Komisja Regulacji Ubezpieczeniowych same nie s ju zdolne do przyjcia
odpowiedzialnoci za nadzr nad pojawiajcymi si, zwizanymi z rozlicznymi sferami, strategicznymi
zagroeniami. Moim zdaniem, naleaoby stworzy Pastwow Komisj Bezpieczestwa Finansw,
ktra czyaby zadania trzech powyszych struktur i zwizana bya z najwyszymi krgami
decyzyjnymi. Do jej zada naleaoby zaliczy: analiz informacji finansowych, zwikszenie zakresu
prac badawczych i analitycznych na temat zagranicznych bankw, zaplecza ich pracownikw i transferu
kapitaw, zbieranie przykadw poprzednich batalii finansowych; wane jest rwnie stworzenie
hierarchii wtajemniczenia w ramach tej komisji, aby osoby podejmujce najwaniejsze decyzje byy
weryfikowane. By moe konieczne stanie si wprowadzenie mikkich ogranicze dla zagranicznych
bankw. Naley te sformuowa kilka scenariuszy postpowania w wypadku nagego wpadnicia Chin
w kryzys gospodarczy i przeprowadza ich symulacj w staych odstpach czasu.
Bezpieczestwo finansowe Chin jest obszarem wymagajcym znacznie cilejszej kontroli i nadzoru ni
strategiczna bro jdrowa. Dlatego te przed stworzeniem silnego organu nadzorujcego bezpieczestwo
finansw, pene i pospieszne otwarcie jest w istocie szalonym rozwizaniem.
Pienidz suwerenny czy pienidz stabilny?
Suwerenno pienina jest jednym z podstawowych, integralnych praw kadego wolnego kraju, L:
varantujcych moliwo projektowania polityki emisji pienidza na podstawie wasnej sytuacji.
Suwerenno pienina powinna by priorytetem wobec wszelkich zobowiza midzynarodowych,
wczajc w to midzynarodowe konwencje i umowy gospodarcze, a take zagraniczne naciski

polityczne. Suwerenno pienina powinna suy podstawowym interesom obywateli pastwa.

Utrzymanie stabilnoci pieninej jest rwnoznaczne z ochron wartoci pienidza danego kraju w
midzynarodowym systemie walutowym oraz dostarczaniem krajowym firmom dobrego i stabilnego
rodowiska dla rozwoju gospodarczego.
Obecnie bolczk Chin jest to, e mona wybiera wycznie jedn z tych dwch opcji: albo
suwerenno pienina, albo stabilno pienina. Ochrona suwerennoci obywateli napotyka na rosnc
spiral konsekwencji, podczas gdy pogo za ustanowieniem stabilnego kursu wymiany renminbi na
dolara osabia suwerenno pienin. Polityka chiska wie si wic dzi z motywowan wzrostem
gospodarczym koniecznoci dbania o stabilno kosztem osabienia suwerennoci pieninej.
Rezultatem tego wyboru jest fakt, i w rzeczywistoci Rezerwa Federalna w istotny sposb kontroluje
poda chiskiego pienidza. Poniewa Chiny przyjy form stabilizowania swojej waluty poprzez
zwizanie jej z walut amerykask, Stany Zjednoczone, zwikszajc deficyt w obrocie handlowym z
Chinami, mog zmusi chiski bank centralny do kolejnych emisji podstawowych renminbi, ktre,
nadymane w bankach handlowych, prowadz do wielokrotnie wikszej emisji, kreuj nadmiar
pynnoci, napdzaj wzrost baki na giedzie i rynku nieruchomoci, pogarszajc warunki w chiskim
rodowisku finansowym. W celu zabezpieczenia si przed tego rodzaju nadmiern emisj pienidza, rzd
i bank centralny musz emitowa obligacje skarbowe i kwity dune, aby wchon nadmiar pynnoci.
To wszake oznacza zwikszenie obcie finansowych rzdu z tytuu dugw. w dug, wraz z
odsetkami, prdzej czy pniej trzeba bdzie zwrci.
W ten sposb ta cakowicie bierna strategia finansowa wyrzdza Chinom potne szkody. Dopki dolar
amerykaski pozostaje wiatow walut rezerw, dopty Chiny nie bd w stanie zmieni tego sposobu
dziaania. Z punktu widzenia istoty problemu, tylko promocja zota oraz powtrna monetaryzacja mog
przywrci poszczeglnym krajom wolne, uczciwe oraz harmonijne rodowisko finansowe. W sytuacji
dramatycznych fluktuacji na wiatowym rynku walutowym, cena gospodarcza, ktr ponosz
poszczeglne kraje, w rzeczy samej jest zbyt wysoka i bolesna, szczeglnie w przypadku krajw
wytwarzajcych materialne bogactwo. Gdyby stworzenie nowego systemu za jednym zamachem okazao
si zbyt trudne, naley z caych si wspiera dywersyfikacj systemu wiatowych rezerw, stosujc
strategi dziel i rzd.
Aprecjacja pienidza i chaos w metabolizmie finansowym.
Gdyby chcie zilustrowa negatywne skutki gwatownej aprecjacji waluty, bez wtpienia doskonaym
przykadem byaby tu Japonia. Co prawda, duga stagnacja japoskiej gospodarki jest te rezultatem

wewntrznych, obiektywnych czynnikw, jednak jednym z najwaniejszych jej powodw by cakowity

brak gotowoci Kraju Kwitncej Wini na finansow wojn, ktr nagle wznieciy Stany Zjednoczone.
W1941 roku Japonia dokonaa zaskakujcego, skrytego ataku na Pearl Harbor, uderzajc na
nieprzygotowanych, zaskoczonych Amerykanw. USA, p wieku pniej, w roku 1990 dokonay
odwetu w byskawicznej wojnie finansowej. Mona powiedzie, e obie strony wyrwnay rachunki.
Yoshikawa Mototada, autor ksiki Klska finansowa, przekonuje, e biorc pod uwag wielko
utraconego majtku, konsekwencje japoskiej klski w wojnie finansowej z 1990 roku s praktycznie
identyczne ze skutkami poraki w II wojnie wiatowej.
Japonia i Chiny s typowymi przykadami gospodarek nastawionych na uczciw prac na rzecz
wytwarzania materialnego bogactwa, sceptycznych wobec iluzorycznego bogactwa finansowego.
Japoska logika jest czysta i prosta: Japoczycy wytwarzali produkty o wysokiej jakoci i niskiej cenie,
ktre niczym wspierane si potnego wiatru, rozchodziy si na wszystkie strony rynku. W tym czasie
japoska brana bankowa naleaa do wiatowych hegemonw, dysponujc najwikszymi rezerwami
walutowymi i bdc zarazem najwikszym wierzycielem-wacicielem obligacji skarbowych. By to
niewtpliwie powd do dumy. W latach 1985-1990 japoska gospodarka wewntrzna oraz eksport
weszy w faz bezprecedensowej prosperity. Gieda, rynek nieruchomoci z roku na rok szyboway w
gr. Nastpowao wielkie wykupywanie zamorskich aktyww, a japoska pewno siebie osigna
niespotykany dotd poziom. Do wyprzedzenia Ameryki praktycznie brakowao najwyej 10 lat. Sytuacja
Japonii z tamtego okresu, a zwaszcza radosny optymizm i kompletna niewiadomo tego, czym jest
wojna finansowa, do zudzenia przypominaj to, z czym mamy obecnie do czynienia w Chinach. Przy
czym Chinom wci sporo brakuje do tego poziomu bogactwa, jakim w tamtych dniach cieszya si
Japonia.
Niepami o wojnie prowadzi do kryzysu. Maksyma ta - wczoraj dla Japonii, a dzi dla Chin - ma rwnie
gbokie i istotne znaczenie.
Od momentu podpisania Porozumienia Plaa w 1985 roku kurs wymiany dolara na japoskiego jena z
1:250 w cigu trzech miesicy raptownie spad do 1:200; dewaluacja dolara wyniosa 20 procent. W roku
1987 dolar zdewaluowa si wzgldem jena do poziomu 1:120. Japoski jen w krtkim okresie trzech lat
podwoi swoj warto. Bya to gigantyczna zmiana w rodowisku zewntrznym dla japoskiej brany
finansowej. Rezultaty potwierdzaj star prawd, e tak wielka i raptowna zmiana otoczenia wystarczy,
by doprowadzi do wyginicia dinozaurw.
Baronowie finansowi z Ameryki od dawna rozumieli, e zmuszenie jena do gwatownego nabrania
wartoci w krtkim czasie, podobne do intensywnej kuracji hormonalnej, doprowadzi do nieuniknionej

konsekwencji, ktr bdzie pojawienie si w japoskiej gospodarce ostrego zaburzenia jej

metabolizmu. Dalszy nacisk na Japoni, by na okres dwch lat zobowizaa si utrzyma skrajnie
nisk, dwuipprocentow stop, jeszcze bardziej pogbia te negatywne skutki. Tak jak si
spodziewano, japoska gospodarka, utraciwszy rwnowag finansowego metabolizmu, pobudzona
wielkimi ilociami hormonw, wesza w faz szybkiego przyrostu tkanki tuszczowej, przez co naley
rozumie gied, rynek nieruchomoci itp. W tym samym czasie minie bran wytwarzajcych
materialne dobra ulegay staej atrofii. Wystpi poczony syndrom wysokich wskanikw
gospodarczych tuszczw i cukrw oraz nadcinienie ttnicze. Pod sam koniec system finansowy
dopady dolegliwoci serca i choroba wiecowa. By jeszcze atwiej stymulowa i podsyca rozwj
choroby, midzynarodowi bankierzy w 1987 roku w BIS (Banku Rozrachunkw Midzynarodowych)
opracowali i stworzyli nowe, specjalne lekarstwo skierowane przeciw Japonii - umow z Bazylei, ktra
wymagaa od bankw zaangaowanych w biznes midzynarodowy obowizkowego utrzymywania stopy
wolnych kapitaw na poziomie omiu procent. USA i Wielka Brytania, jako pierwsze zoyy swoje
podpisy na tekcie umowy, by nastpnie zmusi Japoni i pozostae kraje do tego samego, groc, e w
przeciwnym razie zostan pozbawione zdolnoci do prowadzenia transakcji bankowych z tkwicymi w
centrum wiatowego systemu finansowego bankami z USA i Wielkiej Brytanii. W tym czasie w Japonii
powszechne byo zjawisko przechowywania niewielkich iloci kapitau w bankach. Wycznie w oparciu
o ceny akcji bankw, wytwarzany poza rachunkami kapita mg osign wymagany poziom.
Potna zaleno japoskiego systemu bankowego od cen akcji oraz rynku nieruchomoci w kocu
obnaya swoje sabe punkty przed amerykaskim ostrzem wojny finansowej. 12 stycznia 1990 roku
USA na nowojorskiej giedzie wykorzystay warranty subskrypcyjne Nikkei Put Warrants, wwczas
najnowsz, finansow bro nuklearn, dokonujc strategicznego ataku z duej odlegoci na japosk
gied.
Choroba serca i naczy wiecowych systemu japoskich finansw uniemoliwia mu wytrzymanie tak
potnego uderzenia. Ostatecznie doszo do ataku apopleksji, ktry przynis japoskiej gospodarce
poraenie poowiczne na dugi okres 17 lat.
Gdyby energiczni amerykascy baroni finansowi zastosowali dzi identyczn kuracj wobec Chin,
rnica polegaaby tylko na tym, e krgosup chiskiej gospodarki jest dalece sabszy ni by w tamtym
okresie szkielet jej japoskiego odpowiednika, tak wic efekty byyby duo powaniejsze ni czasowy
parali. Zreszt, na dugi czas przykuta do ka Japonia, chyba nawet bardziej ni USA, zakniona jest
widoku Chin po zastosowaniu owej leczniczej mikstury.
Tak si nieszczliwie skada, i obecnie wczesne symptomy pojawiajce si w Chinach s zbiene z

sytuacj Japonii w latach 1985-1990.

Czekajc na otwarcie: walka na zewntrznych frontach
Midzynarodowa konwencja to szalenie popularne sformuowanie. Wydaje si e wystarczy
zastosowa, si do regu midzynarodowych konwencji, aby zapanowa pokj na wiecie, za otwarcie
obszaru finansw pozwoli osign stan peni wolnoci, wolny od obaw i niepokojw. Sowem - czeka
nas sielanka wrd pl i ogrodw. Ta romantyczna i niewinna wizja jest wszake zdecydowanie zbyt
optymistyczna.
Proces tworzenia midzynarodowych konwencji znajduje si pod pen kontrol, dziercych
monopolistyczn pozycj midzynarodowych k finansowych. W ramach specjalnie okrelonych
warunkw istnieje wielkie prawdopodobiestwo wytworzenia i zastosowania przeciw chiskiemu
sektorowi bankowemu caego zestawu blokujcych, miertelnie zagraajcych jego egzystencji
konwencji midzynarodowych. Oto skuteczna i unicestwiajca rywali bro w rkach kontrolujcych
monopol finansowy bankw amerykaskich i brytyjskich.
Stara umowa kapitaowa z Bazylei, ktra umoliwia zakoczone sukcesem rozbicie japoskiego sektora
finansowego, obecnie powraca w nowym przebraniu. W roku 2004 zostaa podniesiona do rangi Nowej
Ugody z Bazylei. Tak jak w przypadku poprzedniczki, istnieje moliwo wykorzystania jej zapisw na
obszarze chiskich finansw, uniemoliwiajc rozwj i zagraniczn ekspansj chiskiego sektora
bankowego.
Niektre kraje rozwinite uwaaj, e nie tylko wszystkie znajdujce si na ich terenach zagraniczne filie
bankw musz dziaa zgodnie z wymaganiami zapisanymi w Nowej Ugodzie, ale e rwnie pastwa, z
ktrych pochodz owe banki, s zobowizane do stosowania si do tych wymaga, albowiem w innym
przypadku powstaaby dziura w nadzorze. Takie regulacje bez wtpienia potnie zwikszaj koszty
operacyjne bankw dziaajcych poza granicami swoich krajw. Wobec Chin, ktre wanie rozpoczy
marsz w stron midzynarodowych finansw, owe regulacje nie s niczym innym, jak zastosowaniem
drastycznych rodkw majcych na celu zastopowanie ekspansji. Innymi sowy, gdyby lokalne chiskie
banki nie zastosoway si do zapisw Nowej Ugody z Bazylei, oznaczaoby to zamknicie ich filii na
terenie Ameryki czy Europy. Zbudowana przez Chiny wielkim wysikiem zamorska sie bankowa
znajduje si w sytuacji wielkiego zagroenia i moe by zlikwidowana za jednym pocigniciem.
Twrcy regu gry, zajmujcy dominujc pozycj reprezentanci bankw z USA i Europy, mog w prosty
sposb zablokowa drog rozwoju i ekspansji Chin w wiecie zamorskich finansw. Natomiast chiski
krajowy sektor bankowy musi pracowicie przestrzega, stanowicych dla miertelne zagroenie,

uroczycie brzmicych konwencji midzynarodowych. Nie istnieje nic bardziej niesprawiedliwego ni

owe przepisy uywane wycznie dla potrzeb gry. Gdy przeciwnik ma wielk przewag, a dodatkowo
nasze stopy s skrpowane sznurem, wynik gry zosta ju przesdzony.
Przyja nie moe by jednostronna.
W takiej sytuacji, w swojej polityce Chiny powinny kierowa si dewiz: czekajc na otwarcie: walka
na zewntrznych frontach. W sytuacji, w ktrej pewne kraje wykorzystayby konwencje
midzynarodowe w celu zamykania i niszczenia zamorskich filii chiskich banY)w, Chiny powinny
stworzy regulacje bankowe w chiskim stylu, ograniczajce czy wrcz uniemoliwiajce operacje
zagranicznych bankw na swoim terenie. Spogldajc wstecz na proces zdobywania dominujcej pozycji
w wiatowej brany bankowej przez banki z USA i Wielkiej Brytanii, bez trudu odkryjemy, e
ustanowienie midzynarodowej sieci bankowej jest absolutnie konieczne. Chiski sektor bankowy,
zamiast wdraa midzynarodowe konwencje na gruncie lokalnym, powinien raczej przyj strategi
wyjcia na zewntrz i prowadzenia dziaa wojennych. Naley bezporednio przejmowa europejskie i
amerykaskie banki, dokonywa powikszania sieci swoich filii, budujc niezalen chisk globaln
sie finansow. Toczc wojn, trzeba uczy si wojny. W przypadku, gdyby plany przej oraz
rozszerzania chiskiej sieci bankowej napotkay za granic na silne przeszkody, czy wrcz blokad, nie
wyrzdzi to Chinom szkody, jeli w dokadnie taki sam sposb potraktuj zagraniczne banki dziaajce
na ich terenie.
Nard deponujcy walut nie dorwnuje narodowi deponujcemu zoto.
W obliczu dugofalowego procesu dewaluacji dolara, wielu badaczy podnioso kwesti koniecznoci
deponowania oszczdnoci przez ludzi, aby rozoy ryzyko utraty pastwowych rezerw walutowych.
Jeli Chiny zrezygnuj z obowizkowego zwizania walut, a firmy bd bezporednio kontrolowa
midzynarodowe przelewy walutowe, to mimo rozoenia ryzyka dewaluacji pastwowych rezerw
walutowych oraz zmniejszenia presji na nowe emisje renminbi i aprecjacj jego wartoci, nieuniknion
konsekwencj bdzie osabienie zdolnoci kontroli pynnoci zagranicznych rezerw walutowych przez
pastwo, a w konsekwencji wzrost ryzyka dla systemu finansowego. Polityka taka jest wic bdna.
Nard deponujcy walut nie dorwnuje narodowi deponujcemu zoto. Patrzc z duszej perspektywy
czasowej, kada zagraniczna waluta zawsze traci warto w stosunku do zota, jedynie prdko
dewaluacji moe by rna. Jeli chcemy utrzyma si nabywcz ju wyprodukowanego przez Chiny
gigantycznego majtku, jedyn moliwoci jest zmiana systemu rezerw walutowych na system rezerwy
zota i srebra. Fluktuacje midzynarodowego kursu zota w rzeczywistoci s zudzeniem. Wielkie iloci

rezerw w zocie skutecznie ograniczyyby negatywne wpywy na chisk gospodark, a Chiny

swobodnie eglowayby z dziesitkami tysicy ton zota niczym magicznym mieczem uspokajajcym
wzburzone morze.
Deponujcy zoto nard z definicji chroni narodowy majtek. Niezalenie, czy chodzi o towary, czy o
aktywa, inflacja nie jest wwczas zdolna do korodowania prawdziwej siy nabywczej posiadanej przez
obywateli. Jest to podstawa wolnoci gospodarczej, ktrej nie moe zabrakn w procesie budowy
harmonijnego i sprawiedliwego spoeczestwa. Kiedy ludzka praca wytwarza majtek, ludzie maj
prawo co indywidualnego wy.nru optymalnej metody jego skadowania i przechowywania.
Pord wszystkich walut, zoto posiada najwiksz pynno. Zoto jest nie tylko towarzyszc ludziom
przez pi tysicy lat, historyczn, uniwersaln dla kadej cywilizacji, rasy, obszaru, epoki czy systemu
politycznego, uznan przez wszystkich, najwysz form majtku, ale ma rwnie do odegrania
niesychanie odpowiedzialn historyczn rol - ma peni funkcj podstawowej miary aktywnoci
gospodarczej w przyszym spoeczestwie. W historii wiata ludzko czterokrotnie podja prb
pozbycia si zota jako podstawy systemu walutowego, prbujc wynale jaki mdrzejszy system
walutowy. Trzy wczeniejsze prby zakoczyy si klsk, a obecnie dowiadczamy klski czwartej.
Wrodzona ludzka chciwo raz po raz prbuje, ulegajc subiektywnym pragnieniom, zmienia i
regulowa obiektywne procesy gospodarcze. Jednak dziaania takie nie maj szans na powodzenie.
Nard deponujcy zoto przeobrazi sposb traktowania wiata, a wsparty na zocie chiski yuan
zbuduje swoj pozycj na obszarze, na ktrym nieokieznana chciwo pienidza dunego doprowadzia
do finansowego rumowiska. Bdzie to dzie, w ktrym chiska cywilizacja swobodnie podniesie gow.
w stan recesji. Jednak mniejszo uwaaa, e w przypadku problemu poyczek subprime jak dotd
ujawniony zosta jedynie czubek gry lodowej, pena prawda wci czeka na wywietlenie, a poyczki
subprime s tylko jednym przewrconym elementem domina, ktry doprowadzi do serii silnych reakdi na
pozostaych rynkach i nadejcia finansowych trzsie o jeszcze wikszej mocy i sile zniszczenia.
Ostatecznym rezultatem bdzie globalne i gwatowne przejcie z nadmiaru pynnoci w stron jej deflacji
oraz potna zmiana klimatu gospodarczego. Mwic inaczej, epoka lodowcowa dla wiatowej
gospodarki jest ju bardzo blisko, a organizmy gospodarcze, ktre nie poczyniy odpowiednich
przygotowa, s skazane na wyginicie.
Powtrki kryzysw.
Jeli spojrzymy przez szko powikszajce na powtarzajce si w sierpniu 2007 roku wstrzsy na
wiatowych rynkach finansowych oraz metod wstrzykiwania kapitaw zastosowan przez Rezerw

Federaln, prawdopodobnie zdoamy odkry lady czynnikw, ktre do owych wstrzsw doprowadziy.
1 sierpnia. Trust Szwajcarski publikuje ostrzeenie: globalna pynno finansowa niczym woda na
pustyni bardzo szybko wyparowuje.
1

sierpnia. Dwa fundusze hedgingowe spod flagi Bear Sterns ogaszaj ochron przed

bankructwem.
2

sierpnia. Znany CEO banku kredytowego Indymac, Michael Perry, alarmuje: rynek wtrny

[papiery wartociowe od poyczek hipotecznych MBS] znajduje si w stanie paniki, pynno zostaa ju
cakowicie utracona.
3

sierpnia. Agencja ratingowa Standard & Poor s ostrzega o redukcji wskanika dla Bear Sterns,

indeksy amerykaskiej giedy szybko spadaj.

4

sierpnia. Freddie Mac wyraa obawy, i z powodu poyczek subprime pojawi si jeszcze wicej

problemw. Nie powinno si byo udziela tych poyczek.

sierpnia. Agencja Reutersa obawia si, e skala problemw zwizanych z poyczkami subprime

jest tak dua, i prawdopodobnie bdzie nadal negatywnie wpywa na Wall Street.
6

sierpnia. Niemiecki fundtrust z Frankfurtu uleg zaraeniu przez amerykaskie poyczki

subprime, ogaszajc wstrzymanie odkupu.

7

sierpnia. Standard & Poor s obniaj rankingi kredytowe dla 207 poyczek hipotecznych typu

ALT-A.
8

sierpnia. Poyczki subprime i wynike z nich problemy przenosz si na rynek poyczek ALT-A.

Liczba przypadkw zerwania kontraktw ALT-A gwatownie ronie.

8

sierpnia. Wart blisko 10 miliardw dolarw fundusz hedgingowy spod flagi Goldman Sachs w

cigu tylko jednego tygodnia odnotowuje strat w wysokoci omiu procent.

9

sierpnia. Europejskie banki centralne dokonuj najwikszego od czasw 9/11 wstrzyknicia

kapitaw o sumie okoo 95 miliardw dolarw.

9

sierpnia. Rezerwa Federalna w cigu jednego dnia wykonuje trzy nadzwyczajne zastrzyki

kapitaowe na czna sum 38 miliardw dolarw.

Trzykrotne nadzwyczajne wstrzyknicie kapitaw przez Rezerw Federaln rozpoczo si o godzinie
8:25, kiedy przelano 19 miliardw dolarw, posugujc si metod Odkupu w cigu trzech dni (tzw.
transakcja REPO, czyli zakup na podstawie stopy referencyjnej); zabezpieczeniem dla transakcji byy
papiery MBS. Drugi przelew, na sum 16 miliardw dolarw, nastpi o godzinie 10:55. Znw posuono
si metod odkupu w cigu trzech dni (transakcja REPO, zabezpieczenie - papiery MBS). Po poudniu o

godzinie 13:50 nastpi trzeci przelew na sum trzech miliardw dolarw (ponownie odkup w cigu
trzech dni, transakcja REPO i jako zabezpieczenie papiery MBS).
Najbardziej interesujcy jest fakt, e podczas tych trzech interwencji Rezerwa Federalna wykorzystaa
jako zabezpieczenie papiery wartociowe MBS (Mortgage Backed Security - hipoteczny list zastawny),
w odrnieniu od zwykej sytuacji, kiedy podczas odkupw na zasadzie REPO wykorzystuje si
mieszane aktywa hipoteczne.
Mwic prosto, tymczasowe transferowanie kapitaw do systemu bankowego oznacza otwarcie przez
dealerw wanego przez trzy dni kwitu dunego IOU (I owe you) na transakcyjnym rynku giedowym,
by potem przekaza Rezerwie Federalnej wniosek o poyczk dolarow. Jako struktura emitujca dolary,
Rezerwa Federalna stwierdza, e uczynienie tego tylko na podstawie owego kwitu dunego nie jest
moliwe i wymagane jest zabezpieczenie. Najlepszym zabezpieczeniem s emitowane przez Departament
Skarbu obligacje skarbowe, poniewa ich gwarancj s zbierane przez rzd podatki - a wic dopki
istnieje amerykaski rzd, dopty trwa bdzie pobr podatkw, czyli obligacje skarbowe bd
ubezpieczone. Poza obligacjami skarbowymi mog by akceptowane papiery wartociowe emitowane
przez koncesjonowane przez rzd struktury, albowiem owe struktury rwnie otrzymuj gwarancje
amerykaskiego rzdu. Pozostaj jeszcze Freddie Mac i Fannie Mae, dwie koncesjonowane przez rzd
firmy i emitowane przez nie papiery wartociowe MBS, ktre take mog by wykorzystane jako forma
zabezpieczenia. 9 sierpnia na rynku panowaa panika i brak gotwki, a sama Rezerwa Federalna
okazywaa pen uporu postaw, oznajmiajc, e moliwa jest akceptacja wycznie papierw MBS jako
zabezpieczenia. Dealerzy z rynku papierw wartociowych wycignli ze swoich sejfw papiery MBS i
przekazali je Rezerwie. Wwczas Rezerwa na swoim rachunku posiadanych aktyww dokonaa zapisw
o otrzymaniu pewnej liczby kwitw IOU od grupy dealerw finansowych, ich warto okrelono na
czn sum 38 miliardw dolarw (nieprzekraczalny termin patnoci - trzy dni, forma zabezpieczenia papiery MBS). Nastpnie z rachunku obcie finansowych dokonano patnoci 38 miliardw dolarw
dla dealerw, dodajc na samym kocu uwag, e po upyniciu trzech dni wszyscy zaangaowani
dealerzy musz dokona wykupu uytych jako zabezpieczenia papierw MBS, a wic zwrci Rezerwie
Federalnej 38 miliardw dolarw wraz z odsetkami. Gdyby w cigu tych trzech dni nastpia patno
odsetek z tytuu papierw MBS, pienidze te powinny wrci do dealerw finansowych.
Cay zastrzyk ipitaw Rezerwy Federalnej by ograniczony trzydniowym terminem. W chwili upynicia
tego czasu wszystkie j midze zostayby wybrane. Tak wic, ten tymczasowy zastrzyk kapitaowy mia
na celu gwnie poradzenie sobie ze szczytowym momentem powszechnej na rynku nastroju paniki,
innymi sowy: ratowa tych, ktrzy potrzebuj pomocy, a nie ratowa tych, ktrzy s biedni.

Podczas normalnego dnia handlowego Rezerwa Federalna konsumuje trzy rodzaje papierw
wartociowych, a w przypadku najmniejszego zakupu przynajmniej jeden typ - papiery MBS. Czemu
wic 9 sierpnia Rezerwa zachowywaa si zupenie inaczej? Sama Rezerwa tumaczya to faktem, e
obligacje skarbowe s swoistym azylem od niebezpieczestwa, tak wic tego dnia inwestorzy rzucili si
do panicznego ich wykupu, tote w celu niedopuszczenia do koncentracji zasobw kapitaowych w
jednym miejscu, podjto decyzj o pokniciu papierw MBS. Do tego obrazu przyjazne media doday
jeszcze jedno zdanie: inwestorzy (szczeglnie inwestorzy zagraniczni) nie powinni doj do mylnych
wnioskw, e nikt nie jest zainteresowany zakupem papierw MBS.
To ostanie zdanie odsania istot problemu: nie chodzio tu wycznie o pojawienie si na wiatowych
rynkach finansowych deflacji pynnoci jako rda kryzysu, albowiem kluczow rol odegra tu rynek
poyczek subprime.
W celu zrozumienia tak bliskiego zwizku pomidzy zastawnymi listami hipotecznymi MBS a
pynnoci, musimy najpierw zrozumie istot procesu zamiany aktyww na papiery wartociowe.
Zamiana aktyww na papiery wartociowe i nadmiar pynnoci.
Powszechnie wiadomo, e wszystkie obecne wynalazki na rynku produktw finansowych pochodz z
czasw po likwidacji standardu zota i systemu z Bretton Woods w latach siedemdziesitych XX wieku.
Powodem jest fakt, e w ramach tego starego systemu gwnym aktywem sektora finansw byo zoto, a
wic wszystkie pozostajce w obrocie dolary musiay podlega wymianie banknotw na zoto, owemu
elaznemu sprawdzianowi gospodarczemu. System bankowy nie odway si wwczas zlekceway
kontroli tworzenia dugu innych osb, by w ten sposb wytwarza pienidz duny oraz zapobiega
nagemu napywowi mas ludzi do bankw. Dug znajdujcy si pod ostr kontrol zota zachowywa
umiarkowan skal.
W wyniku ogranicze narzuconych przez standard zota, stopa inflacji w gwnych pastwach wiata
moga by praktycznie pomijana w procesie kalkulacji ekonomicznych. Nie istnia azyl i kryjwka dla
dugotrwaego deficytu skarbowego oraz deficytu obrotw, handlowych, a ryzyko wymiany walut byo
bliskie zeru. Natomiast w cigu 30 lat po rozejciu si dolara ze zotem sia nabywcza tego pierwszego
spada o ponad 90 procent. Dla ktrych grup spoecznych dewaluacja siy nabywczej pienidza czy te,
mwic inaczej, inflacja jest korzystna? Kto natomiast jest najwikszym przegranym na spoecznym
rynku wasnoci?
Keynes rozumia problem, gdy mwi: Poprzez stay proces inflacji rzdy s w stanie, w sposb tajny i
korzystajc z ludzkiej niewiadomoci, grabi ludzki majtek. W ten sposb nie tylko grabi ludzi, ale te

grabi arbitralnie, gdy proces ten spycha wikszo ludzi w bied, a rwnoczenie pozwala na
bogacenie si mniejszoci179. W roku 1966 Alan Greenspan mwi: W sytuacji, gdy standard zota nie
istnieje, nie ma adnego sposobu, by skutecznie chroni oszczdnoci przed ich poarciem przez
inflacj180. Austriacka szkoa ekonomiczna opisywaa jedno ze rde inflacji, system czciowych
rezerw bankowych, porwnujc go do przestpcy, ktry w ukryciu drukuje faszywe pienidze. W
ramach systemu czciowej rezerwy, naturaln konsekwencj jest powstanie problemu wiecznych
zjawisk inflacyjnych181.
Inflacja prowadzi do dwch negatywnych skutkw: pierwszym jest dewaluacja siy nabywczej pienidza,
drugim powtrna dystrybucja majtku. Gdy wydrukowana liczba banknotw przerasta ilo towarw,
naturalnie dochodzi do gwatownego wzrostu cen. Ludzie w Chinach, ktrzy w roku 1949, zaraz przed
ucieczk Czang Kaj Szeka na Tajwan, dowiadczyli gwatownej emisji zotych papierw wartociowych,
doskonale rozumiej t prost zasad. Wszelako dzisiaj ekonomici z gwnego nurtu uwaaj, e nie
wystpuje konieczny zwizek pomidzy emisj pienidza oraz wzrostem cen i potrafi zaprezentowa
wiele liczb, by wytumaczy, i ludzie maj bdne odczucia co do wzrostu cen towarw.
Powtrna dystrybucja majtku spowodowana przez zjawiska inflacyjne nie jest tak atwo zauwaalna.
Wyobramy sobie bank, ktry w ramach systemu czciowej rezerwy z niczego wytwarza pienidze w
formie banknotw, co praktycznie jest ekwiwalentem drukowania faszywych pienidzy. Pierwsi
odbiorcy owych faszywych banknotw zaraz po ich pobraniu udaj si do drogiej restauracji na obfity
posiek. Poniewa s oni pierwszymi uytkownikami faszywych banknotw, ceny artykuw na rynku
zachowuj niezmieniony poziom, a znajdujce si w ich rkach banknoty posiadaj oryginaln si
nabywcz. Po zaakceptowaniu faszywych banknotw, waciciel restauracji wykorzystuje je do
zakupu ubra, stajc si drugim w kolejnoci beneficjentem. W tym czasie liczba faszywych
banknotw w obiegu wci znajduje si na poziome niezaobserwowanym przez rynek, tak wic ceny
artykuw nie ulegaj zmianom. Jednake w wyniku nieustannego przechodzenia faszywych
banknotw z rk do rk oraz coraz wikszej ich liczby w obiegu, rynek powoli zaczyna odkrywa
prawd, a ceny zaczynaj stopniowo wzrasta.
Najwiksze kopoty pojawiaj si wwczas, kiedy w sytuacji braku czasu na dostrzeenie nominalnej
wartoci banknotw ceny gwatownie rosn, podnoszone przez sprzedawcw, a znajdujce si w ich
rkach pienidze stale trac swoj si nabywcz. Dla ludzi przebywajcych bliej faszywych banknotw

179
180
181

Keynes, The Economic Conseuences ofthe Peace, s. 235.

Ayn Rand, Alan Greenspan, Capitalism: The Unknown Idea, New York 1986, s. 35.
Murray N. Rothbard, The Case Against the FED, i\uburn 1994, s. 39-40.

jest to doskonaa okazja do zrobienia interesu, ale dla pozostaych nieszczcie - tym wiksze, im dalej
od faszywych banknotw si znajduj. W obecnym systemie bankowym brana nieruchomoci znajduje
si stosunkowo blisko bankw, dlatego te moe dobrze wykorzysta nadarzajc si okazj, natomiast
uczciwi ciuacze staj si najwikszymi przegranymi.
Krtko mwic, proces inflacji uruchamia w spoeczestwie transfer majtku, polegajcy na tym, e
majtek rodzin znajdujcych si daleko od bankw ponosi najwiksze straty.
Kiedy zrezygnowano ze zota jako rdzenia wartoci aktyww, pojcie aktywu zostao w ukryty sposb
zamienione w czysty dug. Po roku 1971 amerykaski dolar z kwitu za zoto sta si czystym kwitem
dunym. Pozbawiona ograniczenia zotem emisja dolarw dunych przypomina dzi ogromne stada
dzikich koni galopujcych poprzez granice. Ludzie pamitaj i wiedz, e obecny dolar nie jest ju tym,
czym by niegdy - cikim zotym dolarem - ale podlegajcym staej dewaluacji od 30 lat dolarowym
kwitem dunym.
Ju na pocztku lat siedemdziesitych XX stulecia amerykaski sektor bankowy rozpocz handel
prawami do posiadania dugu, pyncymi z poyczek hipotecznych na zakup nieruchomoci, tyle e
bezporednie kupno czy sprzeda caej wartoci poyczki nie byy atwe. W jaki sposb dokona
standaryzacji wierzytelnoci o rnych wielkociach, rnych warunkach kontraktowych, rnych
przedziaach czasowych, rnym stopniu zaufania, aby uatwi przeprowadzanie transakcji? Bankierzy
niejako automatycznie pomyleli o formie papierw wartociowych, tym klasycznym ju noniku. W ten
sposb w roku 1970 amerykaska instytucja Ginnie Mae (Government National Mortgage Association),
jako pierwsza na wiecie, dokonaa emisji hipotecznych listw zastawnych MBS. Umieszczono w
jednym opakowaniu wiele niezwykle do siebie podobnych dugw hipotecznych, nastpnie opracowano
standardowy certyfikat, byw kolejnym posuniciu uruchomi sprzeda inwestorom owych certyfikatw,
ktrych dug hipoteczny stanowi zastaw, natomiast wpywy z odsetek od dugw oraz ryzyko dugu
jednoczenie przekazano inwestorom. W pniejszym czasie Fannie Mae rwnie rozpocza
standaryzacj papierw wartociowych MBS.
Naleaoby stwierdzi, e MBS to wielkie odkrycie. Tak jak pojawienie si zotego i srebrnego pienidza
silnie pobudzio wymian towarow, tak te MBS ogromnie uatwiy transakcje wierzytelnociami
hipotecznymi.

Inwestorzy

uzyskali

moliwo

atwego

zakupu

standaryzowanych

papierw

wartociowych, podczas gdy banki mogy bardzo szybko wykreli ze swej listy pasyww
dugoterminowe, opiewajce na wysokie sumy, trudne do upynnienia hipoteczne wierzytelnoci
pochodzce z zakupu nieruchomoci, a nastpnie, skonsumowawszy rnic odsetek, wystawi je na
sprzeda - nawet z doczonym ryzykiem i prawem do poboru odsetek - na koniec za, po zamianie na

gotwk, poszuka chtnego do zacignicia kredytu, a wic kupca nieruchomoci.

Z punktu widzenia brany finansowej powysze odkrycie dawao powody do szczeglnej radoci. Banki
rozwizay problem upynnienia poyczek hij t >- tecznych, rwnoczenie inwestorzy otrzymali
moliwo wyboru nowych opcji inwestycyjnych, chtni na zakup nieruchomoci uzyskali atwiejszy
dostp do kredytw, a sprzedawcy nieruchomoci atwiejszej ich sprzeday.
Ale wygoda ma swoj cen. Kiedy system bankowy, wykorzystujc metod emisji papierw MBS, zosta
szybko uwolniony z trzydziestoletniej puapki poyczek hipotecznych, przerzuci cae ryzyko na
spoeczestwo. Do tego ryzyka mona zaliczy szerzej nieznane problemy zjawisk inflacyjnych.
Kiedy kupiec nieruchomoci podpisuje w banku umow kredytow, bank czyni z tego kwitu dunego
aktywa, ktre umieszcza w swojej tabeli obcie finansowych jako pasywa, jednoczenie wytwarzajc
obcienie o identycznej wartoci. Naley zwrci uwag, e z perspektywy ekonomicznej, owe
obcienie rwna si pienidzom. Innymi sowy kiedy bank udziela poyczki, produkuje pienidze. Tak
wic, poniewa system czciowej rezerwy pozwala bankom na wytwarzanie nieistniejcych pienidzy,
owe kilkaset tysicy nowych pienidzy, dopiero co stworzonych z niczego przez bank, byskawicznie
zostaje przelane na konta firm z brany nieruchomoci.
W trakcie tego procesu, w ramach systemu czciowych rezerw, istnieje moliwo legalnego
drukowania faszywych pienidzy. Firmy deweloperskie jako pierwsze otrzymuj faszywe pienidze
i to wyjania, dlaczego s one w stanie tak szybko akumulowa gigantyczny majtek Kiedy firmy z
brany nieruchomoci zaczynaj wydawa faszywe pienidze, presja na podniesienie wszystkich cen,
w wyniku przechodzenia faszywych pienidzy z rk do rk, prawdopodobnie zacznie falowo rosn.
W wyniku tej nadzwyczajnej komplikacji mechanizmu transmisyjnego, w sferze zmiany popytu i poday
w spoeczestwie ponownie dochodzi do powikszenia przestrzeni dla wielowymiarowych zmiennych, a
w psychologicznej reakcji spoeczestwa wobec pienidza wci dochodzi do stosunkowo powanego
efektu opnienia. Wszystkie te czynniki nakadaj si jeden na drugi i nic dziwnego, e sam Keynes
sdzi, e wrd milionw ludzi trudno znale bdzie choby jedn osob, ktra byaby w stanie poj
faktyczne rdo inflacji. W wyniku dziaania mechanizmu powikszania systemu czciowej rezerwy w
systemie bankowym istnieje moliwo intensywnego zwikszania emisji pienidza dunego. Nowe
emisje w istocie musz w duym stopniu przekracza faktyczne tempo wzrostu gospodarczego, co staje
si rdem nadmiernej pynnoci.
Tego rodzaju pienidz z natury swej jest wydanym przez bank rachunkiem. W ramach standardu zota
w rachunek odpowiada bankowym rezerwom zota, natomiast w czystym systemie pienidza dunego
wycznie odpowiada on identycznej wartoci dugu, ktry wobec banku posiada kto inny.

Patrzc z punktu widzenia bezporednich skutkw, papiery MBS potnie podniosy wydajno systemu
bankowego, jeli chodzi o emisj pienidza w formie banknotw, jednoczenie doprowadzajc do
nieuniknionego, powanego problemu nadmiaru jego poday. Ta nadwyka pienidza, w przypadku, gdy
nie wpywa do zatoczonej giedy, powoduje dalszy wzrost baki na rynku nieruchomoci. Bardziej
negatywnym rezultatem s wycieki do sfery produkcji towarw i artykuw konsumpcyjnych,
prowadzce do - wywoujcego w pidzie gosy niezadowolenia - wzrostu cen.
Po sukcesie MBS, postanowiono wyprbowa w praktyce jeszcze mielszy pomys, a mianowicie ABS papiery wartociowe oparte na sekurytyzowanych aktywach (Asset Backed Securities). Bankierzy
rozumowali w nastpujcy sposb: skoro istnieje przyszy, stay napyw zyskw od kwot gwnych
wykorzystywanych jako zastaw MBS, ktre cieszy si bd na rynku zainteresowaniem, mona
rozszerzy ich zastosowanie i uy wszystkich gwarantujcych napyw gotwki, wykorzystywanych jako
zastaw aktyww na dokadnie tej samej zasadzie, dokonujc ich przemiany w papiery wTartociowe. Do
tego typu aktyww zaliczaj si patnoci z tytuu uycia kart kredytowych, poyczki na zakup
samochodw, poyczki studenckie, poyczki handlowe, patnoci z tytuu leasingu pomieszcze
sklepowych, budynkw fabrycznych, hangarw, garay, a nawet przysze dochody z tytuu patentu czy
praw autorskich ksiek itd.
Na Wall Street popularne jest powiedzenie, e jeli istnieje przyszy napyw gotwki, naley zamieni go
w papier wartociowy. W rzeczywistoci, natur innowacji finansowych jest moliwie jak najdusze
robienie debetu, ktry mona dzi zamieni w gotwk.
W ostatnich latach zasig rynku ABS szybko ronie, od roku 2000 a do chwili obecnej rynek ten
podwoi si, osigajc zdumiewajc warto 19,8 biliona dolarw212. Papiery wartociowe ABS i MBS
mog by wykorzystywane jako zastaw w przypadku pobierania poyczek z bankw; emitowane przez
Freddie Maci Fannie Mae MBS mog by nawet form rezerw bankowych i maj zastosowanie podczas
transakcji typu REPO w Rezerwie Federalnej. Tak obfita, nowa emisja pienidzy w naturalny sposb
musi prowadzi do powstania inflacji aktyww. Jeli inflacja oznacza cichy transfer, zmian waciciela
spoecznego majtku, to w sytuacji, gdy banki tworz krg o promieniu rwnym zasigowi udzielonych
przez nie poyczek, bez trudu odkryjemy, kto wada serem obywateli182.
Subprime i poyczka hipoteczna ALT-A: trujce odpadki aktyww.
Po otwarciu prawie wszystkich rde kapitaowych dla sfinansowania poyczki hipotecznej na zakup
nieruchomoci zacignitej przez wikszo zwykych obywateli, bankierzy skupiaj swj wzrok wanie
182 Autor nawizuje do ksiki Who Moved my Chesse autorstwa Spencera Johnsona (przyp. tum.).

na zwykych ludziach. Do nich zalicza si sze milionw biednych bd posiadaj cych niewielkie
zdolnoci kredytowe Amerykanw oraz nowych imigrantw.
Amerykaski rynek kredytw hipotecznych mona podzieli na trzy poziomy: rynek poyczek wysokiej
jakoci (Prime Market), rynek ALT-A oraz rynek poyczek drugiej kategorii (Subprime Market). Na
rynku kredytw hipotecznych wysokiej jakoci funkcjonuje wysoka zdolno kredytowa (credit score
znajduje si powyej 660 punktw), dochody s stabilne i solidne, zaduenie racjonalnie ponoszone
przez dobrych klientw. Ci ludzie wybieraj gwnie tradycyjne trzydziesto- bd pitnastoletnie letnie
poyczki hipoteczne o staej stopie odsetek. Na rynku subprime indeksy zdolnoci kredytowej klientw
znajduj si poniej 620 punktw, wystpuj u nich udowodnione braki w dochodach, a ich obcienia s
wysze. Natomiast rynek poyczek ALT-A znajduje si gdzie pomidzy nimi, w rozlegej strefie
obejmujcej nie tylko gwne warstwy spoeczne, ludzi, ktrych zdolno kredytowa plasuje si w
przedziale 620-660 punktw, ale rwnie istotn cz klientw o zdolnoci kredytowej wyszej ni 660
punktw.
Warto rynku subprime to okoo 20 bilionw dolarw, a wrd jego klientw okoo poowa nie ma
zawiadczenia o staych dochodach. Jest charakterystyczne, e z uwagi na to, e j est to rynek wysokiego
ryzyka, stopa zwrotw j est stosunkowo wysoka, a jego stopy odsetek od kredytw hipotecznych s o
okoo dwa do trzech procent wysze od stp bazowych.

Dziaajce

na

rynku

subprime

firmy

znacznie
bardziej
wykorzystuj
ducha

kreatywnoci

miao
wypuszczaj

na

rynek

to

coraz

nowe produkty kredytowe. Do wzgldnie znanych produktw finansowych zaliczaj si: Interest Only
Loan, nastpnie, dajcy moliwo dokonywania przez trzy lata korekty odsetek od kredytu ARM
(Adjustable Mortgage Rate), dajcy moliwo dokonywania przez pi lat korekty odsetek od kredytu
ARM oraz ARM z siedmioletni moliwoci korekty odsetek od kredytu, opcja wyboru moliwoci
korekt odsetek od kredytu (Option ARMs). Wspln cech tych produktw jest - w pocztkowej,
kilkuletniej fazie zwrotu kredytu - staa i niska, spacana co miesic rata odsetek. Po upyniciu
okrelonego czasu, presja zwrotu kredytu ronie. S dwa powody szczeglnej popularnoci tych
produktw finansowych. Pierwszym jest wiara ludzi w nieustanny, wieczny wzrost cen nieruchomoci:
sdz oni, e w dowolnym momencie bd w stanie sprzeda nieruchomo, aby oddali od siebie
ewentualne ryzyko. Drugi powd to przekonanie o tym, e szybko wzrostu cen nieruchomoci
wyprzedza wzrost obcie z tytuu spaty odsetek.

Pena nazwa ALT-A to poyczki Alternative A. Rynek ten ma zamiar przyciga klientw o redniej
bd dobrej zdolnoci kredytowej, ale cakowicie bd czciowo pozbawionych staego dochodu,
depozytw, aktyww i innych legalnych certyfikatw i dokumentw. Powszechna jest opinia, e owe
poyczki s znacznie bezpieczniejsze od tych udzielanych na rynku subprime, a zyski obiektywne.
Poyczkobiorcy nie maj teczek wiadczcych o ich sabej zdolnoci kredytowej, a raty odsetek z
reguy s wysze o jeden do dwch procent w porwnaniu z rynkiem Prime Market.
Czy rzeczywicie poyczki na rynku ALT-A s bezpieczniejsze od tych udzielanych na rynku subprime?
Fakty tego nie potwierdzaj.
Poczwszy od roku 2003, w pogoni za wysokimi zyskami system kredytw ALT-A, tonc w rozdtej
bace spekulacyjnej na rynku nieruchomoci, utraci resztki racjonalnoci. Wielu poyczkobiorcw bez

zawiadczenia o posiadaniu regularnych dochodw, podajc cakowicie dowolne liczby, mogo uzyska
kredyt. Liczby te s czsto wyolbrzymiane, tote system ALT-A zosta ochrzczony przez ludzi z brany
mianem poyczek oszustw.
Ponadto struktury kredytowe z wiksz si promuj produkty kredytowe o jeszcze wikszym ryzyku.
Dla przykadu, produkt o nazwie Interest OnlyLoan jest zgodnie z trzydziestoletnim planem amortyzacji
podzielony na spaty miesiczne, jednake w pierwszym roku kredytu mona spaca bardzo niskie
odsetki od jednego do trzech procent, co wicej dokonuje si spaty wycznie odsetek, a nie kwoty
gwnej. Nastpnie w drugim roku rozpoczyna si fluktuacja stp procentowych zgodnie z sytuacj
rynkow, przy czym zazwyczaj istnieje dodatkowa gwarancja, e kadego roku wzrost zwracanej co
miesic kwoty nie moe by wikszy ni 7,5 procent w stosunku do roku poprzedniego.
Option ARMs umoliwia poyczkobiorcom miesiczn spat nawet poniej regularnej stopy
procentowej, rnica jest automatycznie wliczana do kwoty poyczki, nazywa si to negatywna
amortyzacja. Tak wic poyczkobiorcy kadego miesica po zwrocie czstki kredytu bankowi s mu
winni coraz wicej pienidzy. Stopa odsetek dla tego kredytu, po upyniciu z gry okrelonego czasu,
poda za rynkiem.
Bardzo wielu krtkoterminowych, posiadajcych wysoki kredyt spekulantw na rynku nieruchomoci
stwierdza, e w krtkim okresie ceny mog wycznie rosn, tote zawsze zd wymkn si z
potrzasku poprzez dokonanie sprzeday. Wicej ludzi posiadajcych przecitny kredyt, wykorzystuje
tego typu poyczki, w efekcie biorc na siebie koszty spacania nieruchomoci, ktrych ceny znacznie
przewyszaj ich zdolnoci patnicze. Ludzie myl w nastpujcy sposb: dopki ceny mieszka id w
gr, nawet w przypadku wystpienia problemw z moimi moliwociami patniczymi, zawsze pozostaje
opcja szybkiej sprzeday domu i zwrotu caego zacignitego kredytu, dodatkowo mona co jeszcze
zarobi lub skorzysta z powtrnej poyczki, wycign zarobion rnic i przeznaczy j na pilne
potrzeby czy konsumpcj. Nawet w sytuacji, gdy stopy procentowe ulegaj szybkiemu wzrostowi,
pozostaje ostatnia linia frontu- wzrost zwracanych sum w rocznym rozliczeniu nie moe przekroczy 7,5
procenta w stosunku do roku poprzedniego. Tak wic ryzyko jest niskie, a ukryte moliwoci wysokich
zwrotw z inwestycji due. Trudno nie skorzysta z takiej okazji.
Zgodnie z danymi statystycznymi, w 2006 roku z caej sumy kredytw hipotecznych w Stanach
Zjednoczonych ponad 40 procent naleao do produktw z rynku ALT-A i subprime, a ich cakowita
warto signa czterech bilionw dolarw (proporcje te byy jeszcze wysze ni w roku 2005). Liczc
od roku 2003, suma poyczek hipotecznych wysokiego ryzyka ALT-A oraz subprime przekroczya 20
bilionw dolarw. Obecnie stopa niewykonalnoci zobowiza przez okres ponad 60 dni przekroczya 15

procent i bardzo szybko zblia si do historycznego poziomu 20 procent. 2,2 miliona ludzi subprime
jest wyrzucanych przez banki za drzwi niczym mieci. Natomiast na rynku ALT-A stopa
niewykonalnoci zobowiza ksztatuje si w okolicach 3,7 procent, jednak skala jej wzrostu w ostatnich
czternastu miesicach ulega podwojeniu.
Ekonomici z gwnego nurtu zlekcewayli ryzyko pynce z rynku ALT-A. Wynika to std, e a do
dzi jego stopa niewykonalnoci zobowiza, w porwnaniu z dymicym rynkiem subprime, wci jest
sabo dostrzegalna, cho ukryte w nim niebezpieczestwo jest wielokrotnie wiksze ni w przypadku
subprime. W umowach o poyczki na rynku ALT-A powszechne stao si zakopywanie dwch
potnych bomb zegarowych: kiedy stopy odsetek od poyczek hipotecznych bd stale rosy, a ceny
mieszka spaday, dojdzie do eksplozji caego rynku.
W przypadku poprzednio wspomnianych Interest Only Loan, kiedy stopy odsetek podaj za rynkiem,
wzrost miesicznych spat nie moe przekroczy 7,5 procent. Ta ostatnia linia frontu pozwala ludziom na
posiadanie iluzorycznego poczucia bezpieczestwa. Jednake wystpuj tu dwa wyjtki od reguy podobnie jak w poprzednim wypadku, dwie potne bomby zegarowe. Pierwsz jest powtrne ustalenia
o staym czasie {5 year/10 year recast). Co 5 lub 10 lat w ALT-A nastpuje ponowne automatyczne
ustalenie kwot spacanych przez poyczkobiorcw; struktura kredytujca, zgodnie z now czn kwot
poyczki, nalicza miesiczne spaty. Poyczkobiorcy odkrywaj wielki wzrost ich miesicznych spat, co
okrela si jako szok patniczy. W efekcie funkcjonowania negatywnej amortyzacji, czna kwota dugu
zacignitego przez poyczkobiorc nieustannie ronie, a jego jedyn nadziej jest stay wzrost cen
nieruchomoci, tylko dziki temu bowiem mona sprzeda dom i uwolni si z puapki - inaczej grozi
utrata nieruchomoci bd bolesna sprzeda z wieh \ start.
Drug bomb zegarow j est najwyszy limit sumy kredytu. Jest zrozumiae, e ludzie przez okrelony
czas mog nie zastanawia si nad kwesti ponownego ustalenia kwoty dugu, ktra nastpi za kilka lat,
cho w regulacjach dotyczcych negatywnej amortyzacji jest pewne ograniczenie mwice, e czna
kwota zaduenia nie moe przekroczy od 110 do 125 procent pierwotnej kwoty poyczki, a wic gdy
tylko dotyka limitu sumy kredytu, dochodzi do automatycznego ponownego ustalenia jego sumy. Jest to
bomba zegarowa wystarczajca do odebrania ludziom ycia. W wyniku pokusy niskich odsetek oraz
korzyci sabej presji w pierwszym roku spacania kredytu, wikszo ludzi wybiera kredyt o
najmniejszej z moliwych miesicznej kwocie spaty. Dla przykadu, jeli co miesic musimy spaca
1000 dolarw odsetek, mamy szans wybra opcj spaty 500 dolarw, a pozostae 500 dolarw odsetek
zostanie automatycznie wliczone do gwnej sumy kredytu. Prdko, z jak nastpuje akumulacja
zaduenia, prawdopodobnie doprowadzi do tego, e poyczkobiorca zostanie rozerwany na kawaki

przez bomb najwyszego limitu sumy kredytu przed upywem piciu lat, czyli przed ponownym
ustawieniem bomby kredytowej.
Skoro owe poyczki s tak zowieszcze i ryzykowne, czemu Rezerwa Federalna nie jest skora do wejcia
na scen i ustanowienia nadzoru?
W istocie Greenspan pojawi si na scenie i to dwukrotnie. Po raz pierwszy w roku 2004, kiedy doszed
do wniosku, e struktury kredytowe oraz kupcy nieruchomoci charakteryzuj si zbyt duym brakiem
miaoci i odwagi, poniewa wci nie darz sympati produktw finansowych o wysokim ryzyku
Option ARMs. Greenspan skary si: Gdyby struktury kredytowe daway nowy wybr znacznie
bardziej gitkich produktw finansowych w porwnaniu z obecnymi, tradycyjnymi poyczkami o staej
stopie procentowej, to Amerykanie mogliby std czerpa wielkie profity. Dla tych konsumentw, ktrzy
s gotowi na ponoszenie ryzyka zmieniajcych si stp procentowych, tradycyjne trzydziestoletnie czy
pitnastoletnie poyczki o staej stopie procentowej z pewnoci s zbyt drogie183.
Dlatego te, jak mona si byo spodziewa, chtni do zakupu mieszka stopniowo stawali si coraz
bardziej odwani. Sytuacja stawaa si coraz bardziej nienormalna, a ceny nieruchomoci w
zastraszajcym tempie szy w gr.
Po 16 miesicach Greenspan pojawi si na przesuchaniu w komisji senackiej. Tym razem, marszczc
brwi, powiedzia: Amerykascy konsumenci wykorzystuj nowe produkty na rynku poyczek
kredytowych [wskazywa na opcj ARM] w celu ponoszenia spat poyczek, ktrych nie s w stanie
udwign. Jest to katastrofalny w skutkach pomys184.
Prawdopodobnie nigdy nie zrozumiemy banalnego sensu wypowiedzi Greenspana. W istocie mia on na
myli to, e jeli Amerykanie posiadaj zdolno do udwignicia ryzyka zmiennych stp procentowych,
co wicej, jeli potrafi przej nad nim kontrol, nie ma nic zego w wykorzystaniu ryzykownych
poyczek. Jeli jednak za sowami nie poda wola, lepiej n; i wywoywa zamieszania. Prawdopodobnie
Greenspan nie mia pojcia o finansowym ilorazie inteligencji przecitnych Amerykanw.
Kredyty subprime CDO: trujce aktywa.
Kredyty subprime oraz ALT-A, owe dwa trujce aktywa odpadowe, osigny czn warto 25
bilionw dolarw. Jeli nie zostan one usunite z rachunkw aktyww systemu bankowego, skutki bd
opakane.
Jak je usun? Naley zastosowa to, o czym mwilimy poprzednio: zamian aktyww na papiery
183
184

Alan Greenspan, Understanding household debt obligations, At the Credit Union National Association 2004,
Governmental Conference Washington DC February 23rd 2004.
Peter Coy, The Home Loans Vexing Greenspan, Business Week, 10 czerwca 2005, s. 52.

wartociowe.
Stanowice zastaw dla kredytw subprime papiery MBS byy stosunkowo atwe do generowania, ale
trudne do wypuszczania, poniewa inwestycje dokonywane przez wielkie amerykaskie instytucje
inwestycyjne, na przykad fundusze emerytalne, ubezpieczeniowe czy rzdowe, musiay spenia
okrelone wymogi, inwestowany produkt musia otrzyma rang AAA od firm ratingowych Moody lub
Standard & Poor s. MBS-y kredytw subprime nie odpowiaday temu kryterium, niektre nawet
osigajc najnisz rang inwestycyjn BBB. W ten sposb wiele duych instytucji inwestycyjnych nie
miao moliwoci dokonywania ich zakupw. Poniewa ryzyko byo wysokie, podobnie jak planowane
zwroty z inwestycji, banki inwestycyjne z Wall Street momentalnie dostrzegy w trujcych, mieciowych
aktywach potencjaln szans generowania wielkich zyskw.
I

w ten oto sposb banki inwestycyjne wkroczyy na obszar tych niebezpiecznych aktyww.

Na samym pocztku banki podzieliy na kilka rnych transzy, zaklasyfikowane jako trujce odpady
papiery MBS, zgodnie z prawdopodobnym pojawianiem si stopy niewykonalnoci zobowiza. To s
wanie owe instrumenty sekurytyzacji oparte na dugu (Collateralized Debt Obligations). Te spord
nich, ktre maj najniszy stopie ryzyka, zwane s wysokiej jakoci CDO (Senior Tranche, ich
udzia to okoo 80 procent). Bankierzy inwestycyjni misternie opakowali je, wkadajc w liczne pudeko
przewizane zot wstk. CDO o rednim stopniu ryzyka, redniej jakoci CDO (Mezzanine, ich
udzia to okoo 10 procent), rwnie woono do pudeka niczym prezent i przewizano srebrn wstk.
Najbardziej ryzykowne zwyczajne CDO (Euity, ich udzia to okoo 10 procent) umieszczono w
pudeku przewizanym wstk z brzu. Po przejciu przez etap tego kunsztownego strojenia w bankach
inwestycyjnych z Wall Street, owe niegdy trujce mieciowe aktywa byskawicznie przemieniy si w
pikne, byszczce i kuszce oko towary.
Kiedy banki inwestycyjne, niosc w rkach misternie zapakowane pudeka z prezentami, ponownie
zapukay do drzwi firm ratingowych, nawet Moody czy Standard & Poors wpady w osupienie.
Popisujc si kunsztem retorycznym, banki inwestycyjne zareklamoway solidno i bezpieczestwo
swoich produktw wyso ; ej jakoci, podajc liczby z ostatnich lat wiadczce o rzadkich przypadkach
zamania umw w tym obszarze, by nastpnie, za pomoc matematycznego modelu pierwszej klasy
zapewni, e przyszy wspczynnik zamania umw z pewnoci rwnie bdzie niezwykle niski. Nawet
jeli umowa zostanie zerwana, to ujawnione straty finansowe nastpi tylko w transzach zwyczajnych
produktw oraz produktw redniej jakoci, a posiadajc te dwie otaczajce je i chronice Unie
obronne produkty wysokiej jakoci s twarde niczym stal. Na sam koniec, poruszajc kwesti
pozytywnego rozwoju sytuacji na rynku nieruchomoci i faktu, e poyczkobiorcy w kadej chwili mog

wybra opcje powtrnego kredytu, Re- finance, i wycign wielk ilo gotwki lub bez trudu sprzeda
nieruchomo za wysok cen, swobodnie podawali przykady z ycia wzite.
W agencjach Moody, Stadard & Poors dokadnie przeanalizowano dane z przeszoci, nie znajdujc
adnych sabych punktw. W kolejnych analizach modelu matematycznego reprezentujcego przysze
tendencje te nie wykryto adnych usterek. Prosperity na rynku nieruchomoci jest faktem powszechnie
znanym. Oczywicie, pracownicy w Moody, w oparciu o swoj intuicj oraz dowiadczenie wielu recesji
zdobyte przez kilkadziesit lat dziaalnoci w brany, rozumieli, e za t przystrojon kwiatami fasad
znajduje si puapka, jednak rwnoczenie byli gboko wiadomi istniejcych powiza i potencjalnych
zyskw. Poniewa z wierzchu pudeko z prezentem wygldao bardzo atrakcyjnie, a Moody oraz
Standard & Poors chciay wywiadczy przysug kolegom z brany - ostatecznie wszyscy dziaaj w
obszarze finansw, a Moody i Standard & Poors maj co je dziki interesom prowadzonym z bran
bankw inwestycyjnych - naleao ubiec konkurencj, ktra moga od razu skorzysta z przegapionej
okazji. W rezultacie Moody oraz Standard & Poors zagwarantoway wysokiej jakoci produktom CDO
najwysz ocen AAA.
Zadowolone banki inwestycyjne wrciy do domu.
Aby zrozumie, o co tu chodzi, wyobramy sobie, e jaki nielegalny kupiec zbiera zuyty olej z
MacDonaldsw, by nastpnie po zwykym przefiltrowaniu i ponownym rozlaniu, zmieni mie na
skarb, sprzedajc go w nowych, byszczcych opakowaniach wacicielom restauracji do smaenia da.
Banki inwestycyjne - dealerzy trujcych mieci - po otrzymaniu ratingu dla CDO, bezzwocznie uday si
do kancelarii prawnych w celu ustanowienia Special Purpose Lega Vehicle (SPV - Legalne Ciao
Specjalnego Przeznaczenia). Owo ciao zostao zarejestrowane na Kajmanach, aby unikn nadzoru ze
strony rzdu oraz pacenia podatkw. Nastpnie wieo powstaa firma rozpocza skup trujcych,
mieciowych aktyww oraz emisj CDO. W ten wanie sposb udaje si bankom inwestycyjnym,
zgodnie z prawem, unikn odpowiedzialnoci za ryzykowne przedsiwzicia legalnego ciaa. Kto
wchodzi w skad owej grupy sprytnych bankw inwestycyjnych? Lehman Brothers, Bearn Sterns,
Merrill Lynch, Citibank, Wachovia, Deutche Bank, Bank of America itd. Najwiksze banki na wiecie.

Jest oczywiste, e banki inwestycyjne nie miay zamiaru utrzymywa w swoich portfelach toksycznych
aktyww przez dugi czas. Ich strategia polegaa na szybkim wymkniciu si z puapki. Reklama
produktw wysokiej jakoci CDO dziki wysokiemu ratingowi AAA oraz moliwoci sprzedawania
towarw przez banki inwestycyjne naturalnie nie natrafiaa na wiksze przeszkody. Klientami
wyraajcymi ch zakupu stay si przede wszystkim wielkie fundusze hedgingowe, zagraniczne
struktury inwestycyjne, do ktrych nale fundusze emerytalne, fundusze ubezpieczeniowe, fundusze
edukacyjne oraz inne fundusze operujce na zlecenie rzdu. W przypadku redniej jakoci CDO oraz
zwyczajnych CDO sprzeda nie jest spraw atw. Banki inwestycyjne usilnie szukaj skutecznych
rozwiza, a Moody, Standard & Poor s raczej nie maj zamiaru yrowa tych dwch kategorii
skondensowanych trujcych aktyww, zawsze bowiem pozostaje jaka elementarna etyka zawodowa.
Jak wic pozby si owych parzcych rce toksycznych aktyww? Banki inwestycyjne po dugim
namyle wpady na znakomity pomys - utworzenie funduszu hedgingowego!
Banki inwestycyjne signy do swoich prywatnych oszczdnoci i po powoaniu z wielk pomp
niezalenego funduszu hedgingowego, rozpoczy proces usuwania toksycznych aktyww z rachunkw
obcie finansowych, oferujc je niezalenemu funduszowi hedgingowemu, ktry po wysokiej cenie
nabywa od blisko spokrewnionych bankw inwestycyjnych owe toksyczne aktywa CDO. Wysoka
cena zostawaa zapisywana na licie aktyww funduszu jako cena wejciowa. W ten sposb, patrzc z
punktu widzenia prawa, banki inwestycyjne zakoczyy proces czytelnego oddzielenia si od
toksycznych aktyww.
Szczliwie, od roku 2002 Rezerwa Federalna tworzya finansowe rodowisko niesychanie niskich stp
procentowych, ktre stymulowao gwatowny rozrost wielkiej fali kredytw. W tak sprzyjajcych

okolicznociach, w cigu piciu lat ceny nieruchomoci podwoiy si. Poyczkobiorcy na rynku
subprime uzyskali atwy dostp do kapitaw, by w ten sposb realizowa miesiczne patnoci. W
rezultacie stopa niewykonalnoci (default rate) zobowiza staa si nisza ni pierwotne szacunki.
Wysokiemu ryzyku odpowiada moliwo wysokich zwrotw od inwestycji, a skoro wysokie ryzyko si
nie ujawnio, wysokie zwroty bardzo szybko przykuy uwag ludzi. Obroty na rynku CDO w porwnaniu
z innymi rynkami papierw wartociowych byy umiarkowane i spokojne. Toksyczne aktywa rzadko
zmieniay wacicieli, dlatego te nie pojawia si adna wiarygodna informacja cenowa, mogca suy
jako punkt odniesienia. W tej sytuacji organa nadzorcze pozwoliy funduszom hedgingowym na
wykorzystanie rezultatw wewntrznego modelu matematycznego naliczania jako standardu dla oceny
aktyww. Dla funduszw hedgingowych bya to niesychanie dobra wiadomo. Kady z nich
samodzielnie wylicza przysze zyski. Wskutek tego stwierdzenie o dwudziestoprocentowej stopie
zwrotw od inwestycji zawstydzao, obietnica trzydziestoprocentowych zyskw nie dawaa szans na
skutecznie pokazanie si na tle innych funduszy, obiecujc pidziesicioprocentowe zyski trudno byoby
wej do listy rankigowej, a stopa stuprocentowych zyskw niekoniecznie posiadaa atrakcyjno
zauwaaln dla inwestorw.
W ten sposb bardzo szybko, uywajcy toksycznych skondensowanych mieciowych aktyww CDO
fundusz hedgeingowy z ogromnym powodzeniem wszed w wiat Wall Street.
Zadowolone banki inwestycyjne zaczy spoglda za granic. Trudno byo sobie wyobrazi, e
posiadajcy w swoim portfelu toksyczne skondensowane mieciowe aktywa fundusz hedgingowy
stanie si najbardziej poszukiwanym towarem. Poniewa stopa potencjalnych zwrotw stanowia jego
gwn atrakcj, coraz wicej inwestorw pragno uzyska pozycj partnerw funduszu. Wraz z
napywem wielkich iloci pienidzy, fundusz hedgingowy niespodziewanie zamieni si w maszyn do
robienia pienidzy dla bankw inwestycyjnych.
Podstawowymi cechami funduszu hedgingowego jest wysokie ryzyko oraz wysokie dziaanie
mechanizmu dwigni. Skoro znajdujce si w jego rkach toksyczne aktywa CDO wydaj si rosn,
w przypadku bdnego zastosowania dwigni finansowej o potnej mocy mona by wyrzdzi szkod
reputacji gwnych funduszy. Tak wic dyrektorzy funduszu udali si do bankw inwestycyjnych,
dajc, by hipotecznym zabezpieczeniem patnoci byy wanie tak wwczas rozchwytywane na rynku,
toksyczne aktywa CDO.
Banki inwestycyjne byy niezmiernie zaskoczone saw CDO, dlatego te z zadowoleniem, nie tracc
czasu, zaakceptoway CDO jako zabezpieczenie hipoteczne. Nastpnie, udzielajc kredytw,
kontynuoway wytwarzanie bankowych pienidzy. Naley zwrci uwag, e by to ju kolejny przykad

wykorzystania czci dugu hipotecznego przez system bankowy w celu ukrytego drukowania
faszywych pienidzy.
Dwignia finansowa* patnoci przekazywanych jako zabezpieczenie bankom przez fundusz hedgingowy
miaa si od piciu do pitnastu razy!
Pobrawszy pienidze z bankw, fundusz kierowa si do wasnych bankw inwestycyjnych w celu
skupowania no \rych iloci CDO, a banki inwestycyjnie optymistycznie finalizoway proces rafinacji
jeszcze wikszych iloci trujcych mieci MBS w CDO. W rezultacie, na drodze szybkiej sekurytyzacji
aktyww, udzielajce poyczek na rynku subprime banki uzyskiway w szybszym tempie wiksze iloci
gotwki, by w ten sposb zwabia do puapki jeszcze wiksze rzesze chtnych na uzyskanie kredytu na
rynku subprime.
Banki udzielajce kredytw na rynku subprimie produkuj obcienia, banki inwestycyjne, Fannie Mae i
Freddie Mac dokonuj przetworzenia obcie i ich sprzeday, firmy ratingowe s organami nadzoru
jakoci, fundusze hedgingowe magazynuj obcienia i sprzedaj je na masow skal, banki handlowe
dostarczaj kredytu, a fundusze emerytalne, uprawnione fundusze realizujce zlecenia rzdowe, fundusze
edukacyjne, fundusze ubezpieczeniowe, zagraniczni inwestorzy instytucjonalni itd. staj si ostatnimi
klientami skupujcymi toksyczne aktywa. Cay w proces dotyczcy produktw tej kategorii
charakteryzuje si globalnym nadmiarem pynnoci oraz podziaem biedy i bogactwa.
W ten sposb zosta stworzony doskonay acuch produkcji toksycznych aktyww. Zgodnie z danymi
Departamentu Stanu USA:
- w pierwszym kwartale 2007 roku dokonano emisji CDO o wartoci 2 bilionw dolarw;
- w caym roku 2006 dokonano emisji CDO o wartoci 3,1 biliona dolarw;
- w roku 2005 dokonano emisji CDO o wartoci 1,51 biliona dolarw;
- w roku 2004 dokonano emisji CDO o wartoci biliona dolarw.
Zsyntetyzowane CDO: trujce mieci o wysokim stopniu czystoci.
W pewnych sytuacjach, bank inwestycyjny, z powodu etyki zawodowej oraz w celu marketingowego
zwikszenia poziomu zaufania wrd inwestorw, prawdopodobnie zatrzyma czstk toksycznych
aktyww. Aby takie czstki rwnie przyniosy zyski, banki inwestycyjne stworzyy now skuteczn
strategi.
W poprzednim paragrafie wspomnielimy o typowym sposobie mylenia na Wall Street: dopki istnieje
przyszy napyw gotwki, naley znale sposb, by zamieni ten fakt w papier wartociowy. Obecnie,
pord toksycznych aktyww znajdujcych si w rkach bankw inwestycyjnych, wci nie doszo do

wystpieInstrument finansowy wykorzystywany przez podmioty w celu zwikszenia zyskowno- ci. Dwignia
finansowa ma sens wtedy, kiedy dofinansowujc podmiot kapitaem obcym, moemy liczy na
zwikszenie zyskw przynajmniej w stopniu pozwalajcym na spat kosztw pozyskania kapitau.
Inaczej mwic, podmiot osiga korzyci z dwigni finansowej, gdy koszt kapitaw obcych jest niszy
od rentownoci jego majtku (przyp. tum.).
nia trudnoci zwizanych z brakiem wykonywania zobowiza z tytuu umowy a miesiczne korzyci
pynce z odsetek s stabilne. Jednake istnieje due prawdopodobiestwo, e w przyszoci pojawi si
niebezpieczestwo. Co wic czyni? Banki musz znale w tych niesprzyjajcych okolicznociach
drog' /yjcia, zakupi ubezpieczenie na pra; :dopodobne przysze naruszenia kontraktw, a
ubezpieczeniem tym jest instrument pochodny CDS - swap na zwok w spacie kredytu185.
Zanim sign po tego rodzaju instrument, banki powinny wpierw dokona jego teoretycznego
usystematyzowania, aby mc wyjani racjonalnie jego mechanizm dziaania. Banki powinny podzieli
dochody otrzymywane ze spaty odsetek od CDO na dwie niezalene transze, jedn z nich byyby koszty
wykorzystania kapitau, drug koszt naruszenia umw. Obecnie trzeba przenosi ryzyko naruszania
umw na inne osoby, co generuje dodatkowe koszty.
W przypadku, gdy inwestorzy wyraaj gotowo ponoszenia ryzyka narusze kontraktw CDO,
otrzymuj wypacan w ratach przez banki inwestycyjne kwot ubezpieczenia narusze kontraktw. Z
punktu widzenia inwestorw, w dopyw gotwki z tytuu ratalnej spaty kwoty ubezpieczenia niewiele
rni si od dopywu gotwki z tytuu zakupu zwykych papierw wartociowych. Jest to jeden z
podstawowych elementw treci kontraktw CDS. Podczas tego procesu, ponoszcy ryzyko inwestorzy
nie musz dokonywa adnych patnoci kapitaowych, nie musz te posiada adnych zwizkw z
ubezpieczonymi aktywami, wystarczy tylko, e ponosz ukryte ryzyko narusze kontraktw CDO, by w
ten sposb uzyska wypacan w ratach kwot ubezpieczenia. Poniewa informacje nie s symetryczne,
ocena ryzyka naruszenia kontraktw przez zwykych inwestorw nie moe by tak precyzyjna, jak w
przypadku bankw inwestycyjnych, tote wielu ludzi skuszonych powierzchownymi moliwociami
osignicia wysokiej stopy zwrotw od inwestycji ignoruje ukryte ryzyko.
W tym momencie, mimo e toksyczne aktywa teoretycznie wci pozostaj w rkach bankw

185 CDS jest umow, w ramach ktrej jedna ze stron transakcji w zamian za uzgodnione wynagrodzenie zgadza si na
spat dugu nalenego drugiej stronie transakcji od innego podmiotu - podstawowego dunika - w przypadku
wystpienia uzgodnionego w umowie CDS zdarzenia kredytowego (w praktyce zdarzeniem tym jest niespacenie
podstawowego dugu przez podstawowego dunika) (przyp. tum.).

inwestycyjnych, ryzyko naruszenia kontraktw zostao ju przeniesione na inne osoby. Banki

inwestycyjne zachowuj twarz i zarazem uzyskuj realne wpywy.
Na tym etapie banki inwestycyjne byyby w peni usatysfakcjonowane z uzyskanych wynikw, ale
chciwa natura czowieka nie ma granic. Tak wic, dopki nie dochodzi do wpadek, gra trwa,
przybierajc coraz bardziej niebezpieczn i alarmujc form.
W maju 2005 roku grupa geniuszy finansowych z Wall Street i londyskiego City ostatecznie
opracowaa z powodzeniem nowy rodzaj, bazujcego na swapie na zwok w spacie kredytu, produktu:
zsyntetyzowane CDO - aktywa skondensowanych, trujcych mieci o wysokim stopniu czystoci.
Celem wynalazcw z bankw inwestycyjnych byo zintegrowanie dopywu gotwki kwot ubezpieczenia
z tytuu narusze kontraktw spaty kredytu dla wierzycieli CDS, by ponownie, zgodnie z indeksami
ryzyka, podzieli je i przepakowa w rne pudeka na prezenty i tradycyjnie zapuka do drzwi agencji
ratingowych Moody,
; 'tandard & Poor s. W Moody zapanowao dugie milczenie. Wydawao si, e tym razem ustpstwa nie
s moliwe. W przypadku braku wymaganej oceny, cae przedsiwzicie spalioby na panewce. Sytuacja
ta doprowadzia banki inwestycyjne do wciekoci.
Na obszarze zsyntetyzowanych CDO spka Lehman Borthers zajmuje pozycj absolutnego,
wiatowego lidera. Pracujcy dla niej naukowcy finansowi w czerwcu 2006 roku wyczyli ze
skondensowanych trujcych mieci o wysokim stopniu czystoci, uchodzce za najbardziej toksyczne
aktywa, zwyke syntetyki CDO, w powany wiatowy problem. Istota innowacji dokonanej przez
spk polegaa na tym, e akumulacja dopywu gotwki produkowanego przez aktywa zwyke
zsyntetyzowane CDO tworzya rezerwowy zbiornik kapitaw i gdy tylko dochodzio do naruszenia
kontraktu, rezerwowy zbiornik uruchamia funkcj alarmow, ktra gwarantowaa poda - napyw
gotwki. Ta adnie wygldajca, lecz w praktyce bezuyteczna metoda, odegraa rol wzmacniacza
zaufania wobec zwykych zsyntetyzowanych CDO. Ostatecznie Moody przyzna skondensowanym
trujcym mieciom o wysokim stopniu czystoci ocen AAA.
Atrakcyjno inwestycji w zsyntetyzowane CDO osigna poziom szczytowy, wabic ludzi, a kady
inwestor mia faszywe uczucie, jakby nagle anio zstpi do ludzkiego wiata. Zastanwmy si przez
moment: jeli wczeniej inwestowao si w papiery CDO, aby uzyska dopyw gotwki, naleao
dostarczy prawdziwy, niczym zoto i srebro, wkad pieniny, a nastpnie by przygotowanym na
ponoszenie potencjalnego ryzyka. Teraz w ogle nie trzeba rusza swoich pienidzy: wci mog
znajdowa si na giedzie czy w innym generujcym majtek miejscu, wystarczy zgoda na ponoszenie
maego ryzyka, by mc otrzymywa stabilny dopyw gotwki. W porwnaniu z CDS, jest to znacznie

atrakcyjniejsza opcja, poniewa w produkt inwestycyjny otrzyma ocen AAA wydan przez agencje
ratingowe Moody i Standard & Poor s.
Tak wic bez potrzeby wydawania pienidzy mona uzyska stabilny dopyw gotwki. Zarazem ryzyko
jest niskie, poniewa jest to zsyntetyzowane CDO - produkt uzyskujcy ocen AAA. Rezultat jest
atwy do przewidzenia: znaczna cz funduszy dziaajcych na rzecz rzdu, funduszy emerytalnych,
edukacyjnych, funduszy ubezpieczeniowych oraz ogromna liczba funduszy z zagranicy wskoczya na w
rynek i nie naruszajc nawet czstki swoich pienidzy, zwikszya cakowite przychody funduszy, rzecz
jasna wczajc w to wasne dochody, uzupenione o wielkie nagrody i premie.
Poza wielkimi funduszami, w roli gwnych nabywcw zsyntetyzowanych CDO, banki inwestycyjne
widziay kochajce wysokie ryzyko i wysok stop zwrotw fundusze hedgegindowe. Wychodzc
naprzeciw potrzebom tych funduszy hedgingowych, banki stworzyy produkt z klasy zsyntetyzowanych
CDO zwany kuponem o zerowych odsetkach. W odrnieniu od pozostaych zsyntetyzo- wanych
CDO ktre nie wymagaj inwestycyjnych wkadw kapitaowych, by uzyska dostp do regularnych
dopyww gotwki (cho ich mierteln wad jest konieczno ponoszenia penego ryzyka przez cay
czas, a wic rwnie moliwo utarty caej inwestycji), u chuje go wkad czci kapitaw nominalnej
wartoci. Nie wystpuje dopyw gotwki, ale gdy czas inwestycji CDO dobiega koca, istnieje
moliwo uzyskania caej, wystarczajcej kwoty nominalnej wartoci, lecz wpierw trzeba, od niej odj
straty z powodu narusze kontraktw oraz koszty. Najwiksze ryzyko dla owego produktu, z natury
klasyfikujcego si do opcji, pochodzio od ponownego pocztku po chaosie. Najwiksz strat, ktr
moe ponie fundusz hedgingowy, jest pocztkowa inwestycja czci kapitaw, jednak w przypadku,
gdy nie dochodzi do naruszenia kontraktw, istnieje moliwo uzyskania gigantycznych zyskw. Owe
w przypadku gdy w istocie jest bodcem, ktremu fundusz hedgingowy nie moe si oprze. Banki
inwestycyjne oczywicie dokadnie zdaway sobie spraw i rozumiay motywy postpowania dyrektorw
funduszy hedgingowych, by mc zaprojektowa w jake czuy i rozwany produkt. Rola bankw
inwestycyjnych polega na pobudzaniu i wykorzystywaniu chciwoci drugiej strony, przy czym stoj one
na gruncie, na ktrym nigdy nie ponios poraki, podczas gdy fundusze hegdingowe musz liczy na ut
szczcia.
Kreatywno i sia wyobrani w dziedzinie finansw na Wall Street nie maj granic, poza CDO, CDS,
zsyntetyzowanymi CDO, Wall Street wynalaza na bazie CDO CDO do kwadratu (CD02 suare),
CDO szecienne (CD03 cubic), CDO n-te (CDOn) i inne produkty.
Statystyki Fitch pokazuj, e w roku 2006 rynek instrumentw pochodnych od kredytw osign
zdumiewajce obroty okoo 50 bilionw dolarw. W latach 2003-2006 rynek ten eksplodowa, ulegajc

prawie pitnastokrotnemu powikszeniu! Obecnie, fundusze hedgingowe stay si gwn si na rynku

instrumentw pochodnych od kredytu, samodzielnie zajmujc 60 procent jego udziaw.
Poza tym statystyki BIS pokazuj, e w roku 2006 w czwartym kwartale nastpia emisja
zsyntetyzowanych CDO o wartoci 920 miliardw dolarw, w pierwszym kwartale 2007 roku czna
warto emitowanych zsyntetyzowanych CDO osigna bilion 210 miliardw dolarw, a fundusze
hedgingowe zajy 33 procent rynku. Kto wic jest rynkowym motorem tych skondensowanych trujcych
mieci o wysokim stopniu czystoci? Zaskakujce jest, e s nim midzy innymi fundusze
ubezpieczeniowe i emerytalne, inwestorzy zagraniczni, a take krajowe konserwatywne fundusze. Co
wicej, kapitay niespodziewanie koncentruj si w najbardziej toksycznych z zsyntetyzowanych CDO
- zwykych CDO186.
Firmy ratingowe wyceniajce aktywa: wsplnik w oszustwie.
Spord wszystkich papierw MBS na rynku kredytw subprime okoo 75 procent uzyskao ocen AAA,
10 procent ocen AA, 8 uzyskao A, siedem oceniono na BB lub jeszcze niej. Natomiast zgodnie ze
stanem faktycznym, w czwartym kwartale roku 2006 stopa narusze kontraktw (niewykonywania spaty
zobowiza) na rynku kredytw subprime osigna 14,44 procenta, by w pierwszym kwartale roku 2007
wzrosn do 15,75 procent. Wraz ze zbliajcym si w latach 2007 i 2008 czasem ponownego ustalenia
interest recast stp odsetek od 20 bilionw dolarw, nieuniknion konsekwencj bdzie szok patniczy
na niespotykan dotd w historii skal, gdy na rynkach subprime i ALT-A z pewnoci pojawi si
jeszcze wysza stopa narusze kontraktw. Od koca roku 2006 do poowy 2007 ju okoo miliona
instytucji z rynku poyczek subprime zostao zmuszonych do zaprzestania dziaalnoci. Jest to tylko
pocztek. Opublikowany przez US Mortgage Bankers Association (Amerykaskie Stowarzyszenie
Bankierw Hipotecznych) raport wskazuje na due prawdopodobiestwo wystawienia na aukcjach okoo
20 procent poyczek z rynku subprime, w wyniku czego okoo 2,2 miliona ludzi straci swoje domy.
Zwiedzione na manowce przez firmy ratingowe Moody oraz Standard & Poors wielkie fundusze
inwestycyjne, podobnie jak organa nadzoru, kolejno wnosz przeciwko nim pozwy do sdu. 5 lipca 2007
roku ujrzay wiato dzienne informacje o starcie trzeciego co do wielkoci w Ameryce Ohio Police &
Fire Pension Fund. Siedem procent z cznej sumy inwestycji tego funduszu zostao zainwestowane w
rynek MBS. Prokurator stanowy z Ohio, Marc Dann, udzieli firmom ratingowym ostrej nagany, mwic,
e firmy te za kadym razem, formuujc oceny dla hipotecznych MBS, zarabiay wielkie pienidze.
Firmy te kontynuoway wydawanie ocen AAA [dla toksycznych aktyww], tak wic w rzeczywistoci s
Gillian Tett, Pensions Funds Isft vulnerable cifier unlikely bet on CDOs, Financial Times, 6 ipca 2007.

wsplnikami w oszustwie.
Powysza ocena zostaa wykpiona i odrzucona przez Moody. Nasze opinie s obiektywne, co wicej,
nie zmuszaj nikogo do dokonywania zakupu bd sprzeday187. Logika Moody ego przypomina sposb
mylenia krytyka filmowego: wydanie pozytywnej recenzji filmowi Curse ofthe golden flower
bynajmniej nie oznacza zmuszania kogokolwiek do zakupu biletu i pjcia do kina. Innymi sowy,
Moode daje do zrozumienia: my tylko tak sobie gadamy, nie bierz tego powanie.
Natomiast rozjuszeni inwestorzy byli przekonani, e jeli chodzi o skomplikowane, pozbawione
przejrzystych informacji cenowych produkty CDO oraz zsyntetyzowanych CDO, rynek opar si
cakowicie na zaufaniu do ocen wystawianych przez firmy ratingowe. Jake wic mona teraz wypiera
si jakiejkolwiek odpowiedzialnoci, odmawiajc zapacenia wasnych rachunkw? Trzeba doda, e bez
oceny AAA, wielkie fundusze emerytalne, fundusze ubezpieczeniowe, fundusze edukacyjne, fundusze
uprawnione przez rzd, zagraniczne fundusze inwestycyjne itd. nigdy nie omieliyby si na tak wielki
zakup tych produktw.
Wszystko zostao zbudowane na fundamencie, jakim jest rating AAA. Jeli owa ocena jest bdna,
niebezpieczestwo groce bilionom dolarw zainwestowanych przez fundusze jest bliskie.
W istocie wystawiona ocena uruchomia wszystkie ogniwa gry.
W ostatnim czasie dwa fundusze hedgingowe zaangaowane w rynek subprime spod flagi Bear Sterns,
jednego z piciu wielkich bankw inwestycyjnych z Wall Street, odnotoway ogromne straty. W
rzeczywistoci, przed pojawieniem si tych strat, wielu inwestorw oraz organa kontrolne rozpoczy
dochodzenie w sprawie procesu ustalania cen aktyww posiadanych przez banki inwestycyjne i ich
fundusze hedgingowe. Financial Accounting Standards Board (Rada Norm Ksigowych) zadaa
obliczania wartoci ceny wyjciowej aktyww w oparciu o uczciw cen, ie za w oparciu o cen
wejciow. dana cena wyjciowa bya rynkow cen sprzeday aktyww - dla przykadu, cena
wykorzystywana obecnie przez banki inwestycyjne i fundusze hedgingowe na szerok skal jest
wyliczana na podstawie wewntrznych formu matematycznych. Poniewa transakcje papierami CDO
zdarzaj si niesychanie rzadko, wystpuje ostry deficyt informacji o cenie rynkowej. W przypadku, gdy
inwestorzy szukaj informacji o cenie CDO u piciu rnych brokerw, bardzo prawdopodobne jest
uzyskanie piciu rnych odpowiedzi. Wall Street celowo utrzymuje nieprzejrzysto na tym rynku, aby
mc czerpa korzyci z pobierania wysokich opat.
Naturalnie, w przypadku, gdy wszyscy zarabiaj pienidze, panuje oglne zadowolenie, jednak gdy

187

Katie Benner, Subprime contagion?, Fortune, 27 lipca 2007, s. 152.

nastpi nieprzewidziane komplikacje, walcz o dostp do wyjcia i uciekaj. W tym czasie, zazwyczaj
umiarkowani i spokojni dentelmeni Zachodu zrzucaj z siebie maski i przebrania. Tak wanie
wygldaj relacje pomidzy Merril Lynch i Bear Sterns.
Zgodnie z raportami, dwa wielkie fundusze hedgingowe z Bear Sterns na rynku subprime papierw MBS
jako zabezpieczenie zaoferoway bezcenne aktywa, doprowadzajc do powstania kolosalnych strat.
Naleaoby powiedzie wprost, e wrd skondensowanych trujcych mieci o wysokim stopniu
czystoci, zsyntetyzowanych CDO, fundusze byy t stron, ktra, niestety, musiaa ponie ryzyko
narusze kontraktw. Natomiast stron, ktra dokonaa transferu ryzyka, byy prawdopodobnie ich
wasne banki inwestycyjne. A do 31 marca 2007 roku dwa fundusze hedgingowe Bern Sterns
kontroloway aktywa o wartoci ponad 200 miliardw dolarw, w lipcu warto aktyww obu funduszy
skurczya si o 20 procent. Dlatego wanie ich wierzyciele kolejno rozpoczli ucieczk i wycofywanie
kapitaw.
Najwikszy spord wierzycieli, Merril Lynch, wielokrotnie bezskutecznie domaga si zwrotu
zaduenia i aby przyspieszy bieg wydarze, podj prb zamania woli przeciwnika, niespodziewanie
ogaszajc pocztek wyprzeday aukcyjnej wartych ponad 800 milionw dolarw, a znajdujcych si w
jego portfelu, instrumentw sekurytyzacji opartych na dugu CLO (Collaterized Loan Obligations,
rodzaj CDO), funduszu hedgingowego banku Bear Sterns. Wczeniej Merril Lynch zapewnia, e przed
ogoszeniem planw restrukturyzacji kapitaowej funduszy hedgingowych Bear Sterns, nie wystawi
owych aktyww na sprzeda Klika dni pniej Merril Lynch odrzuci proponowany przez Bear Sterns
plan lekombinacji. Bear Sterns w nastpnym posuniciu zaproponowa nadzwyczajny plan ratunkowy
zwikszenia kapitaw o ptora miliarda dolarw, ale wci nie udao mu si uzyska zgody wierzyciela.
Merril Lynch przygotowa na pocztek wyprzeda konwencjonalnych papierw wartociowych, by
potem dokona sprzeday odpowiednich instrumentw pochodnych. W tym samym czasie Goldman
Sachs, Morgan Chase, Bank of America i inne banki odkupiy odpowiednie udziay w funduszu.
Do paniki doprowadza fakt, e podczas aukcji mona byo sprawdzi cen jedynie jednej czwartej
wystawionych papierw wartociowych, a ceny wyniosy tylko od 85 do 90 procent wartoci nominalnej.
Bya to jednak najwaniejsza cz, esencja aktyww AAA funduszw Bear Sterns. Skoro nawet te
aktywa wysokiej jakoci generoway strat w wysokoci 15 procent, wystarczyo pomyle o innych,
trujcych CDO, poniej rankigu BBB, o ktrych warto nikt si nie dopytywa. Aktywa te wprost
odstraszay ludzi, a pena skala strat bya niesychanie trudna do oszacowania.
Brutalna rzeczywisto zmusia Bear Sterns do przebudzenia, rwnoczenie potnie wstrzsajc Wall
Street. Trzeba wiedzie, e warte 7,5 biliona dolarw CDO jako zabezpieczenia znajduj si w formie

pasyww, w tabelach obcie bankw inwestycyjnych. Sztuczk praktykowan obecnie przez banki jest
przenoszenie tych aktyww CDO na Off Balance Sheet, gdy na owej licie warto wszystkich CDO
moe by naliczana zgodnie z modelem matematycznym, a konieczno aplikacji ceny rynkowej nie jest
wymagana.
W tym czasie bankierzy z Wall Street mieli tylko jeden cel: za wszelk cen nie dopuci do otwartej
aukcji rynkowej. W ten sposb bowiem prawdziwa warto CDO zostaaby ujawniona, ludzie jasno
dostrzegliby realn cen tych spekulacyjnych aktyww i nie mona by jej ksztatowa na poziomie
publikowanym w raportach dziau finansw - 120 czy 150 procent, ale najprawdopodobniej na poziomie
50 czy 30 procent. Gdy tylko cena rynkowa zostaaby ujawniona, wszystkie inwestujce w rynek CDO
mae i due fundusze zostayby zmuszone do przejcia przez procedur audytu i uzyskania ponownej
weryfikacji dla listy swoich aktyww, a gigantyczne straty stayby si niemoliwie do ukrycia.
Rezultatem byaby niespotykana burza na wiatowych rynkach finansowych.
Do 19 lipca dwa nalece do Bear Sterns fundusze hedgingowe ju nie posiaday adnego osadu
wartoci. Gigantyczne straty w wysokoci 20 miliardw dolarw rozproszyy si niczym py w cigu
kilku tygodni. Oba fundusze spod flagi Bear Sterns 1 sierpnia ogosiy upado.
Kto posiada trujce aktywa? Oto jedno z najbardziej draliwych pyta na Wall Street. Zgodnie z danymi
liczbowymi, pod koniec 2006 roku fundusze hedgingowe posiaday ich 10 procent, fundusze emerytalne
18 procent, fundusze ubezpieczeniowe 19 procent, a firmy zarzdzajce aktywami 22 procent. Rzecz
jasna, pozostaj jeszcze zagraniczni inwestorzy. S oni znaczc si na rynku papierw MBS, CDS i
CDO. Od roku 2003 zagraniczni inwestorzy instytucjonalni, z wielkim hukiem promuj na terenie Chin
przerne strukturalne produkty inwestycyjne, jednak tylko niebiosa s w stanie odpowiedzie na
pytanie, ile spord nich zostao zanieczyszczonych przez trujce aktywa.
Bank Rozrachunkw Midzynarodowych ostrzega: problemy na amerykaskim rynku poyczek
hipotecznych subprime s coraz wiksze i gwatowniejsze, ale wci nie wiadomo, czy i j ak owe kopoty
wpyn na cay rynek kredytowy. Czy owe nie wiadomo oznacza ukryt wskazwk o
prawdopodobnym krachu na rynku CDO? czna warto poyczek subprimie i ALT-A, podobnie jak
zbudowanych na ich podstawie CDO, CDS oraz zsyntetyzowanych CDO wynosi przynajmniej 30
bilionw dolarw. Nie dziwi wic ostrzeenia pynce z BIS: swat moe dowiadczy wielkiego
kryzysu na miar recesji z lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. BIS dodatkowo twierdzi, e w
cigu kilku miesicy na globalnym rynku kredytowym wystpi tendencje wskazujce na odejcie od
cyklu prosperity.
Wsuchujc si w jzyk uywany przez kadr kierownicz Rezerwy Federalnej, twrcy polityki nie

potwierdzaj obaw rynkw finansowych co do sytuacji na rynku poyczek subprime i nie przewiduj jej
wpywu i rozszerzania si na pozostae sektory gospodarki. Ben Bernanke pod koniec lutego 2007
owiadczy, e rynek subprimie jest kluczowym problemem, jednak brak jest oznak wskazujcych na
pojawianie si trudnoci na gwnych rynkach kredytowych, a cay rynek pozostaje we wzgldnie dobrej
kondycji*. Odtd zarwno inwestorzy, jakikadry zarzdzajce, konsekwentnie unikaj rozmw na temat
grocego rynkowi subprime kryzysu.
Unikanie problemw nie prowadzi do ich eliminacji. Ludzie w trakcie codziennego ycia bez przerwy
napotykaj oznaki nadchodzcego kryzysu.
Kiedy koncesjonowane przez rzd rnego typu fundusze ponios cikie straty na rynku aktyww
hipotecznych, konsekwencje spadn na zwykych obywateli, ktrzy odczuj to tak, jakby codziennie
mieli otrzymywa mandat za zamanie przepisw drogowych na sum 3000 dolarw. Kiedy fundusze
emerytalne ponios straty, ostatecznie wszyscy bd musieli zgodzi si na podwyszenie wieku
emerytalnego. Gdy starty ponios ubezpieczyciele, opaty za rnego typu ubezpieczenia rwnie pjd
w gr.
Podsumowujc: zasada innowacji finansowych z Wall Street polega na tym, e zwyciscy bankierzy
zagarniaj nagrody o astronomicznej wartoci, za ktre pac przegrani podatnicy i cudzoziemcy. Bez
wzgldu na to, czy jest si zwycizc, czy przegranym, nieuniknion konsekwencj procesu innowacji
finansowych jest to, e cykliczny i silnie zwikszajcy zastaw dug wytwarza gigantyczne iloci
pienidza dunego oraz inflacj. Nastpuje ciche, ukryte przechwytywanie wytworzonego przez ludzi na
caym wiecie majtku. W takiej sytuacji nie powinny dziwi coraz gbsze podziay na biednych i
bogatych.
Implozja dugu oraz deflacja pynnoci.
Patrzc na podstawowe cechy amery!c iskiego kryzysu na rynku subprime, mona dostrzec, e jest to
typowy przykad kryzysu impozji dugu. Kiedy banki wytwarzaj poyczki hipoteczne, a wic
wytwarzaj z niczego pienidze, procesy finansowe nie odbywaj si tak, jak sdz przecitni ludzie, to
znaczy, e pienidze depozytariuszy w formie poyczki przekazywane s poyczkobiorcy. W istocie
mamy do czynienia z wydrukowaniem w formie pienidza i wpuszczeniem do obiegu przyszej, jeszcze
niewytworzonej pracy. Z jednej strony, poyczki na zakup nieruchomoci na wielk skal prowadz do
'wytworzenia gigantycznych iloci nowego pienidza, a take do nieuniknionej utraty kontroli nad
wzrostem cen nieruchomoci oraz inflacj, z drugiej strony, bank centralny, zmagajc si ze zjawiskami
inflacyjnymi, zostaje zmuszony do podniesienia stp procentowych. Obie funkcje oraz ich poczona sia

owocuj stopniowym zwikszaniem presji na poyczkobiorcw, a czsto ich zaamaniem si pod

ciarem kolosalnego dugu, co przejawia si we wzrocie stopy niewykonalnoci zobowiza
kredytowych. Kolejnym zjawiskiem jest nagy spadek cen mieszka i wychodzenie inwestorw z rynku
nieruchomoci. Nikt nie stawia pyta inwestycyjnych na temat papierw MBS czy CDO, na rynku
obligacji oraz kwitw dunych raptownie pojawia si sytuacja deflacji pynnoci. Ten typ deflacji jest
przyczyn wstrzsw CDS na rynku instrumentw pochodnych. Zastpy dyrektorw funduszw, ktrzy
zakupili kontrakty CDS, nagle odkrywaj grob nagego przerwania acucha kapitaowego. Wwczas
banki i inwestorzy zaczynaj przypomina sobie o dugach, a w rosncej atmosferze oglnej paniki i
niemocy jedyn moliwoci okazuje si wyprzeda aktyww w celu zwrotu zaduenia i ucieczki z
puapki. Tak si nieszczliwie skada, e kierunek i typ inwestycji wikszoci inwestorw s pod
wieloma wzgldami identyczny, tak wic wyprzeda w kocu zamienia si w globaln panik.
Oto zasada rozwoju gospodarczego napdzanego przez pienidz duny: dug tworzy pienidz, pienidz
pobudza chciwo, chciwo zwiksza dug, dochodzi do implozji zaduenia, implozja uruchamia
deflacj, a deflacja prowadzi do recesji!
Wielu analitykw twierdzi, e sytuacja na rynku subprime to tylko wyizolowany problem, a jego
zasig, w porwnaniu z caym amerykaskim rynkiem finansowym, nie jest duy. Pogld ten ignoruje
kwestie struktury i formy rynku finansowego, na ktrym nie mamy do czynienia z synchronicznym,
niezalenym rozwojem.
Spogldajc z perspektywy diachronicznej, mona powiedzie, e na rynku poyczek subprime pojawio
si co na ksztat wielkiej odwrconej piramidy. Na dole piramidy znajduje si okoo czterech do piciu
bilionw dolarw poyczek hipotecznych, w kocowej fazie skazanych na przemian w ze dugi. Owa
podstawa wspiera znajdujce si powyej, warte ponad siedem bilionw dolarw CDO. Idc dalej ku
grze, widzimy jeszcze wikszy, warty 50 bilionw dolarw rynek CDS. Ponad rynkiem CDS znajduj
si: zsyntetyzowane CDO, MBS, CDO po ich przekazaniu jako zabezpieczenia bankom handlowym,
ktre jako picio- bd nawet pitnastokrotna dwignia finansowa powikszaj, wspieran przez nowe
faszywe pienidze pynno. Kiedy ta niebezpieczna piramida przechyla si i targaj ni wstrzsy,
rezultatem moe by wczenie najwikszego na rynku instrumentw pochodnych, wartego 100 bilionw
dolarw, rynku swapw stp procentowych. Dlatego te zmiana nadmiaru pynnoci w deflacj pi/nnoci
moe by tak gwatowna. Mog wystpi problemy w kapitalizacji amerykaskich obligacji skarbowych
oraz papierw MBS. Kiedy tylko dugookresowe stopy procentowe zaczn ze staym tempem poda w
gr, dojdzie do silnej implozji na wartym 100 bilionw dolarw rynku swapw stp procentowych.
Z punktu widzenia korelacji w strukturze dugu, gdy nagromadzone na rynku poyczek subprime

obcienia finansowe 2,2 miliona ludzi staj twarz w twarz z kryzysem, ktry zapewne'wyrzuci ich na
bruk, trudno oczekiwa terminowoci w spacie poyczek na zakup samochodw, poyczek studenckich,
dugw powstaych przy zakupach kartami kredytowymi i wszystkich innych form dugw. Trudno te
oczekiwa, e oparte o dugi papiery ABS czy inne instrumenty pochodne wymkn si temu zagroeniu.
Podstawowa cecha dugu jest prosta: strata prowadzi do kolejnych strat, zysk prowadzi do kolejnych
zyskw. Owo zaduenie i jego instrumenty pochodne w caym systemie bankowym zostay bdnie
wymienione na zabezpieczenie, powikszone wielokrotnie powtarzalnymi derywacjami. Kiedy upada
jeden dunik, byskawicznie cignie za sob ca grup narzdzi dugu. Gdy kilka milionw
poyczkobiorcw stanie si jednoczenie niewypacalnymi, kt przybdzie z ratunkiem? Innowacje
finansowe nie tylko nie agodz ryzyka, ale w rzeczywistoci, na niespotykan dotd skal, tworz
bezprecedensowe, systemowe ryzyko. Gdyby w roku 1998 spka zarzdzajca dugoterminowym
kapitaem znalaza si w kopotach, Rezerwa Federalna wiedziaaby, kogo z jej wierzycieli naley
poinformowa i zorganizowa spotkanie w celu znalezienia wyjcia z sytuacji. Natomiast dzi, kiedy
naruszenia kontraktw kredytowych s wzajemnie wspierane przez wielk rzesz inwestorw, a
transakcje odbywaj si przy deficycie nadzoru, gdy tylko pojawi si wielka implozja astronomicznego
dugu, natychmiast wrd wielu pocze nastpi rwnoczesne naruszenia kontraktw, a byskawiczna
reakcja acuchowa sparaliuje cay system. Posugujc si metafor, mona powiedzie, e na
tradycyjnym rynku finansowym o skoncentrowanym ryzyku, zasig pocze ryzyka jest ogromny, a cel
wyrany, w przypadku pojawienia si krwotoku, potentaci z banku centralnego mog bardzo szybko
podj skuteczne kroki i zatamowa krwotok. Ale na wspczesnym rynku finansowym, po rozproszeniu
ryzyka na niezliczon ilo instytucjonalnych i nieinstytucjonalnych inwestorw, gdy tylko dojdzie do
nagego upywu krwi, oznacza to bdzie praktycznie niemoliw do zatamowania dyfuzyjn utrat
krwi, gdy wadcy bankw centralnych kompletnie nie maj pojcia, gdzie naleaoby dokona
interwencji.
Z tej perspektywy, akcja Rezerwy Federalnej oraz europejskich bankw centralnych z pocztku sierpnia
2007 roku i bezprecedensowy zastrzyk kapitaw nagle ukazay wag problemu. Ich reakcja nie bya
aktem nadgorliwoci. Gdyby zabrako penego wsparcia i pomocy ze strony bankw centralnych,
prawdopodobnie dzisiejszy rynek finansowy byby rumowiskiem.

WOJNA O PIENIDZE. Przyszo wiatowych rynkw finansowych.

Chocia banki centralne tymczasowo opanoway kryzys, to systemowy problem implozji zaduenia ni?

zosta w aden sposb zagodzony. Problem oszacowania wartoci wycenianych obecnie na 7,5 biliona
dolarw aktyww CDO wci nie ujrza wiata dziennego. Poza tym, od koca roku 2007 przez rok
2008 nastpi przeksztacanie na wielk skal spat poyczek hipotecznych, co moe doprowadzi do
wielkiego trzsienia na rynkach finansowych. Jest mao prawdopodobne, aby po kilku kolejno
nastpujcych po sobie kataklizmach, amerykascy konsumenci wci w szale radoci zacigali kredyty
konsumpcyjne.
Istota problemu tkwi w napdzaniu wiatowej gospodarki przez pienidz oparty na dugu, ktrego peny
zwrot lub likwidacja oznacza kurczenie si pynnoci. Poniewa popyt rynkw finansowych na wysok
stop zwrotw jest trudny do zadowolenia przez wzrost materialnej gospodarki, rynki finansowe nie s w
stanie tolerowa spadku wzrostu tempa pynnoci, nie mwic ju o zatrzymaniu jej wzrostu bd
spadku. Natomiast implozja na rynku poyczek subprime tumaczy, e potencja i zdolno Amerykanw
do tworzenia debetu na przyszoci zostay cakowicie skonsumowane. W roku 2006 warto poyczek
hipotecznych wzrosa o 1,9 biliona dolarw, a skala bazujcych na dugu instrumentw pochodnych
ulega jeszcze wikszemu wzrostowi. Jeli wydajno tego gigantycznego systemu narzdzi dugu
spadnie, to gdzie indziej mona si uda w celu odnalezienia systemu zaduenia o jeszcze wikszej
skali?
Jako nowy instrument, substytut dugu, geniusze z Wall Street pospiesznie konstruuj nowy produkt,
Death Bond - obligacje mierci. Istot Death Bond jest wykorzystanie otrzymywanej po mierci kwoty
odszkodowania. Banki inwestycyjne odszukuj ludzi z firm ubezpieczeniowych, proponujc im nowy
deal. Ubezpieczenie na ycie jest wypacane po mierci czowieka - czemu by nie wycign go teraz, w
czasie gdy ta osoba jeszcze yje, i skutecznie wykorzysta? Praktycznie kady, syszc o takim pomyle,
pragnie go wyprbowa. Banki inwestycyjne zintegroway okoo 200 rnych polis ubezpieczenia na
ycie, pakujc je w jedn form aktyww typu ABS (papiery wartociowe oparte na sekuryty- zowanych
aktywach), ktrej sprzeda inwestorom odbywa si na Wall Street. Zazwyczaj osoba sprzedajca
ubezpieczenie na ycie moe uzyska ekwiwalent 20 do 40 procent wartoci swojej polisy w gotwce,
podczas gdy nabywcy Death Bond musz wpaci t sum oraz dokonywa miesicznych wpat kwoty
ubezpieczenia, a do chwili, gdy umrze ubezpieczona osoba, zaraz potem cae ubezpieczenie wraca do
inwestora. Im wczeniej ubezpieczona osoba umiera, tym wiksze s zyski inwestora. Tote inwestorzy z
zegarkiem w rku odliczaj czas w oczekiwaniu na mier ubezpieczonego. Penice funkcj porednika
banki inwestycyjne pobieraj opaty od piciu do szeciu procent tytuem kosztw. Mimo tych atrakcji,
rynek ten zdecydowanie nie posiada potencjau do zastpienia rynku poyczek hipotecznych i nawet jeli
osignie swj maksymalny poziom, bdzie zdolny do wytworzenia narzdzi dugu wartych okoo 1,9

biliona dolarw, co stanowi okoo jednej dziesitej skali dugw hipotecznych.

Jest jeszcze inny pomys, a mianowicie spore wyduenie ostatecznego terminu dla spaty poyczek
hipotecznych z obecnych 30 lat na 40 czy nawet 50 lat. W ten sposb mona by w wielkim stopniu
zwikszy zasig zaduenia i dostarczy rynkom finansowym wystarczajcej pynnoci.
Kiedy zabraknie posiadajcego odpowiedni zasig, rosncego z waciwym tempem, dziaajcego podug
racjonalnych mechanizmw systemu zaduenia, ktry mgby skutecznie zastpi sparaliowany rynek
kredytw hipotecznych, nie bdzie ju siy zdolnej powstrzyma nadchodzcy gboki kryzys
gospodarczy.
Griffin, Descent into Slcwery, rozdz. 5.
*

Rascoe opublikowa na ten temat dwie prace: The Web of Conspiracy, The Complete Story of the Men

Who Murdered Abraham Lincoln (1960) oraz The Lincoln Assassination, April 14, 1865: Investigation
ofa Presidents Murder Uncovers a Web of Conspiracy (1971) (przyp. red.).
* Aprowizacja armii to odwieczny problem chiskich strategw dowodzcych armiami skadajcymi si
z ogromnej liczby ludzi (przyp. tum.).
115
127

Ibid., s. 352.
Antony C. Sutton, Wall Street and the Rise of Hitler, Seal Beach 1976, rozdz. 10.

Chodzi

ksik De Geldbbronnen van Het Nationaal Socialisme - Drie Gesprekken Met Hitler (rda
finansowe narodowego socjalizmu - Trzy rozmowy z Hitlerem) opublikowan przez wydawnictwo
Van Hokelman und Warendor. Powszechnie uwaa si, e nazwisko Sidney Warburg byo
pseudonimem autora znajcego kulisy kontaktw midzy Wall Street a Hitlerem (przyp. red.).
:
140

147
151

Phyllis Ward, Chester Schlafly, Kissinger on the Couch, New York 1975.
Charles Higham, Trading with the Enemy, London 1983.
Greg Palast, IMF and World Bank Meet in Washington. Raport dla BBC Televisiorfs New- snight,

roda, 27 kwietnia 2001.

Ifo
187

'w

Wall Street Journal 7 czerwca 1966.

The Fourth World Wilderness Conference: Beware the bankers bearing gifts, wywiad z Geo- rgem

Huntem.
191

Engdahl, A Century of War, rozdz. 11.

192

Ibid.

206

Lips, Zoty spisek, s. 23-24.

207

Ibid, s. 27.

212

Federal Reserve Board, Flow of Funds 06.07.2007.

W tym miejscu koczy si oryginalna wersja papierowej ksiki. Wszystko co jest dalej to
nieformalne, aczkolwiek bardzo ciekawe dodatki zwizane z tym tematem.

Dodatki nieformalne.
Tych tekstw nie ma w oryginalnej wersji ksiki.
Sytuacja ekonomiczna Niemiec w okresie midzywojennym, finansowanie partii, plan Dawesa i
Younga, ksika Sidneya Warburga i inne ciekawostki mao znane.

Sytuacja polityczno-ekonomiczna Niemiec

Istotn rol w zwikszaniu si wpyww narodowego socjalizmu odegraa cika sytuacja ekonomiczna
ludnoci w Niemczech po zakoczeniu I wojny wiatowej. Zostaa ona dodatkowo spotgowana przez
Plany Dawesa i Younga oraz przez (zdaniem niektrych starannie zaplanowany i z premedytacj
przeprowadzony) krach na nowojorskiej giedzie w padzierniku 1929 roku. Jak podaje W.T.Still
"Przywdcy nowego towarzystwa tajnego Ameryki, Rady Stosunkw Zagranicznych , zorganizowali
Wielki Krach 1929 r. Krach ten by najwaniejszym owocem nowej Rezerwy Federalnej, czyli systemu,
ktry mia oficjalnie zapobiega tego typu zdarzeniom ." ([6] str. 181).

W latach 1923-1929 System Rezerwy Federalnej spowodowa gwatowny wzrost poday pienidza
krajowego o 62%, a na rok przed krachem upado ponad 500 bankw w Stanach Zjednoczonych. Jak
stwierdzi Louis Mc Fadden , przewodniczcy komisji bankowej Izby Reprezentantw "To nie by
przypadek. Byo to zdarzenie starannie zaplanowane... Bankierzy midzynarodowi pragnli wywoa
rozpaczliw sytuacj, aby mogli wyoni si jako wadcy nas wszystkich ." Zdaniem Curtisa Dalla ,
brokera w firmie braci Lehman, "Krach zosta wywoany przez zaplanowany nagy niedobr dostpnego
na danie pienidza na nowojorskim rynku pieninym ." ([6] str. 181). Spadajce ceny akcji zrujnoway
wielu drobnych inwestorw, lecz najwysi "wtajemniczeni", jak John D.Rockefeller, Bernard Baruch,
Paul Warburg czy Joseph P.Kennedy , "zbili ogromne fortuny poprzez wyprzeda tu przed Krachem i
ponowny skup po cenach hurtowych po fakcie.

Powiada si ,e majtek Kennedy'ego wzrs dwudziestokrotnie. Paul Warburg puci w marcu 1929 roku
- na siedem miesicy przed katastrof - ostrzeenie przed nadcigajcym Krachem, a nawet w dniu paniki
zaprowadzi Winstona Churchila na galeri dla goci, moe po to , by wywrze na nim wraenie swoj
potg ." ([6] str. 182). Pienidze wycinite z tego kryzysu w duej czci wypyny za granic. Pewna

ich cz zostaa potem uyta na budow machiny wojennej Trzeciej Rzeszy. Krach na giedzie
nowojorskiej spowodowa rwnie cik sytuacj ekonomiczn w Niemczech. Nastpuje bankructwo
wielu bankw i firm, masowy wzrost bezrobocia oraz spadek rezerw finansowych. Gdy latem 1929 roku
jest 1 200 000 bezrobotnych, to przy kocu roku ju 3 200 000 , a w listopadzie 1932 a 5 200 000.

W sytuacji , gdy gd i ndza zagraay coraz wikszej czci spoeczestwa poparcie zaczy osiga
partie goszce radykalne programy, jak choby komunici i narodowi socjalici. Kada z nich posiadaa
uzbrojone bojwki i Niemcy stay si widowni krwawych walk ulicznych, stajc na krawdzi wojny
domowej ([7] str. 560). W 1932 roku wzrastaj wpywy narodowego socjalizmu, ktry zdobywa w
wyborach 13 700 000 gosw i 230 deputowanych. Jednak po wielkich sukcesach politycznych
hitlerowska NSDAP zacza przeywa ostry kryzys, z powodu braku pienidzy na utrzymanie aparatu
partyjnego i bojwek ([7] str. 560). Gdy z powodu niedopenienia formalnoci w gosowaniu wybory
powtrzono 12 listopada 1932 roku, wtedy to narodowi socjalici notuj spadek iloci gosw do 11 000
000 ([4] str. 179). Poraka NSDAP bya rwnie "konsekwencj otwartego paktowania Hitlera z wielkim
kapitaem oraz propagandy Strassera i Stennesa ." ([3] str. 107).

Hitler jedc po kraju "nie skpi swoich obietnic przemawiajc zarwno do "kapitanw gospodarki" w
Hamburgu lub Zagbiu Ruhry, a w kilka dni pniej do tumu bezrobotnych w berliskim Paacu Sportu,
a w kocu przedstawiajc swoje zamierzenia na przyszo meklemburskim chopom nkanych przez
komornikw. Nikt jednak nie wiedzia dobrze, jak Hitler wyobraa sobie socjalizm . " ([3] str. 99). Owa
rozbieno midzy przedwyborczymi obietnicami dotyczcymi polepszenia losu najuboszych a
codzienn praktyk polegajc na staym korzystaniu ze wsparcia kapitau midzynarodowego nie usza
uwagi niektrych przeciwnikw obozu socjalistycznego , ktrzy mwic o Hitlerze, stwierdzali otwarcie
e - "dzi jest on tylko marionetk w rkach wielkiego biznesu. czy kto wyobraa sobie , e magnaci
stalowi i wglowi bd dawa swe cenne pienidze na organizacj , ktrej celem byoby ich
wywaszczenie i powieszenie na najbliszej latarni jako ofiar zoonych ku czci germaskich bogw ?
"([3] str. 100).

Co wicej partii hitlerowskiej grozi rozam , gdy niektrzy dotychczasowi towarzysze Hitlera widzc
,e NSDAP coraz bardziej oddala od wczeniej goszonych zasad, wzywali do opuszczania jej szeregw.
Otto Strasser opublikowa manifest "Socjalici opuszczaj NSDAP", za Stennes obj przywdztwo
buntu czci oddziaw SA ([3] str. 104). Do tego wszystkiego zacz dochodzi brak rodkw

finansowych na prowadzenie dalszej dziaalnoci partyjnej, a "wygodniali i od miesicy nie opacani

czonkowie SA i SS kwestowali na ulicach , zbierajc datki na uboejc parti (...) Spada znacznie
popularno NSDAP w spoeczestwie niemieckim , a wzrosa rola komunistw ." ([7] str. 560). Jak pisa
wwczas Gauleiter Berlina Goebbels " Brak pienidzy uniemoliwia jakkolwiek sensown prac ."
Doszo do tego ,e partia Hitlera "nie pacia ani dugw , ani pensji etatowym pracownikom (...)
Obrzucani wyzwiskami wielcy przemysowcy wygldali przez okna swoich biurowcw i widzieli jak
rozwiewaj si ich nadzieje (...) "Alarm" - rozdzwoniy si telefony kapitanw gospodarki i zaczli si
naradza co robi dalej ." ([3] str. 108).

W katastrofalnej sytuacji z pomoc Hitlerowi popieszy znowu midzynarodowy kapita, zreszt ten sam
, ktry wspfinansowa wczeniej rewolucj bolszewick w Rosji w 1917 roku. Wkrtce waciciele
wielkich korporacji skierowali swe pienidze dla NSDAP. Byli to midzy innymi: Henry i Edsel Ford
(Ford Motor Company), J.D.Rockefeller, Otto Kahn, Marcus Samuel (Samuel & Samuel), Louis Morgan
(L.Morgan & Co.), Max Breitung, Mendelsohn (Mendelsohn & Co.), Loeb (Kuhn, Loeb & Co.) oraz
Warburgowie i Oppenheimowie ([7] str. 561). 4 stycznia 1933 roku odbyo si tajne spotkanie Hitlera z
byym kanclerzem Franzem Papenem , zaufanym czowiekiem prezydenta rzeszy Hindenburga. Miao
ono miejsce w Kolonii w paacyku barona Kurta von Schroedera, wspwaciciela wielu bankw w
Niemczech i za granic. Kurt von Schroeder -"bogaty finansista izraelskiego pochodzenia" - jak o nim
napisa Otto Strasser ([3] str. 108), by cile zwizany z koncernem "ITT" i "Koem Kepplera". Co
wicej by on take jednym ze sponsorw Hitlera i NSDAP oraz dyrektorem "J.H. Stein Bank" w Kolonii
(wraz z Levim i Salem Oppenheimami - [2] str. 175), pozostajcym w cisym zwizku z firm jego
krewnego czyli "J.Henry Shroder Banking Corporation" w Nowym Jorku. ([1] str. 129). W czasie tego
spotkania osignito porozumienie na mocy ktrego zdecydowano, e kanclerzem zostanie Hitler, a
wicekanclerzem von Papen. 30 stycznia 1933 Hitler zosta legalnie powoany na kanclerza Rzeszy przez
prezydenta Hindenburga. Wkrtce Schroeder za swoje zasugi otrzyma od Hitlera stopie generaa SS.

Kiedy po wojnie Kurt von Shroeder zeznawa przed Midzynarodowym Trybunaem Wojskowym w
Norymberdze, tak uzasadni swoje postpowanie: Kiedy 6 listopada 1932 roku NSDAP poniosa porak
i poparcie dla niej zaczo male, pomoc dla niej staa si spraw nie cierpic zwoki. Wsplny interes
caej gospodarki wynika z lku przed bolszewizmem" ([3] str. 109). Jak pisze A.L.Szczeniak ([8] str.
34): "Schroeder, po zorganizowanym u niego spotkaniu von Papena z Hitlerem, sta si
uprzywilejowanym czonkiem hitlerowskiej elity wadzy. Wstpi do NSDAP. Jako czonek Akademii

Prawa Niemieckiego (Akademie fur Deutsches Recht) uczestniczy w opracowaniu Ustaw

Norymberskich (1935), pozbawiajcych ydw praw obywatelskich. Jako czonek Krgu Przyjaci
Reichsfuhrera SS" (Freundenkreis Reichsfuhrer SS) bra udzia w opracowaniu i nadzorze nad
przebiegiem antyydowskiej operacji pod nazw aryzacja". Jako czonek Izby Gospodarczej Rzeszy
(Reichswirtschaftskammer) bra udzia w opracowaniu planw masowej eksploatacji winiw
wszystkich typw niemieckich obozw (ok. 19 mln ludzi) oraz darmowej pracy przymusowych
robotnikw sprowadzanych do Rzeszy z podbitych krajw Europy (w 1944 roku byo to 7,1 mln ludzi).
W XI 1947 roku Brigadefuhrer SS, baron Kurt von Schroeder, przestpca wojenny, skazany zosta na
kar pienin i... 3 miesice aresztu (Lexikon der deutschen Geschichte..., s. 1120)."

Swoj dyktatur Hitler rozpocz od prowokacji , gdy 27 lutego 1933 roku bojwka SS podpalia
parlament Rzeszy - Reichstag. Win za to obarczono komunistw, co dao pretekst do wydania
"Zarzdzenia o ochronie narodu i pastwa" umoliwiajcego hitlerowcom opanowanie wszystkich
instytucji i zlikwidowanie wszelkiej opozycji ([7] str. 562). Nieco pniej rozprawiono si take z
kierownictwem SA z Ernstem Roehmem na czele, ktre byo rozczarowane hitlerowsk polityk ugody z
wielkim kapitaem. W "noc dugich noy" 30 czerwca 1934 roku oddziay SS wymordoway cae
kierownictwo SA przebywajce na oglnokrajowym zjedzie. Jednoczenie w Niemczech dokonywano
szeroko zakrojonych aresztowa i mordw przeciwnikw faszyzmu. ([7] str. 564).

Fundusze Hitlera i NSDAP

Oprcz wymienionych ju w poprzednich rozdziaach zagranicznych rde finansowania gospodarki i

przemysu hitlerowskich Niemiec jak te samego Hitlera i jego partii, przez midzynarodowy kapita,
mona poda take dalsze tego typu przykady. Wprawdzie w czasie procesu Norymberskiego Hjalmar
Schacht twierdzi ,e Hitler i jego funkcjonariusze yli tylko ze skadek czonkw NSDAP. Jednak byo
to kamstwo, gdy nawet proste wyliczenia pozwalaj stwierdzi ,e takie rodki nie pozwoliyby na
utrzymanie ekipy przybocznej Hitlera, nie mwic o tysicach pracownikw etatowych i ogromnej
propagandzie rozkrconej przez hitlerowcw.

Dla przykadu mona wymieni tylko Rudolfa Hessa , zatrudnionego jako osobisty sekretarz Hitlera z
pensj 3600 marek rocznie , towarzyszc mu sekretark , od 1925 roku - staego szofera oraz 20 000
marek przeznaczonych na zakup nowego mercedesa w 1926 r. Wprawdzie Hitler otrzymywa honorarium

autorskie za "Mein Kampf" , ale byo to zbyt mao by pokry wszystkie wydatki zwizane z
funkcjonowaniem jego partii ([2] str. 183).

Z odnalezionych deklaracji podatkowych Hitlera za lata dwudzieste mona si dowiedzie o tym, e :

-dostawa on swj miesiczny od Suby Politycznej wojska od wrzenia 1919 do kwietnia 1920 roku.
- istnieje "dziura" a do nieudanego puczu 9 listopada 1923 roku

Po czym Hitler przebywa 11 miesicy w wizieniu , zamiast piciu lat na ktre zosta skazany. Prawie
natychmiast po wyjciu z wizienia dysponuje ju powanymi rodkami finansowymi ([2] str. 181-182).
Okazuje si ,e ju w latach 1920-1923 istniaa spora grupa bogatych i wpywowych osb zapeniajcych
te "dziury". Jak podaje A.C.Sutton wrd pierwszych finansistw ruchu nazistowskiego mona znale
midzy innymi Hugo Stinnesa, Fritza Thyssena, Alberta Voeglera, Adolfa Kirdorfa, Kurta von
Schroedera. Potwierdzaj to protokoy procesu puczu z listopada 1923 roku wskazujce, e NSDAP
otrzymaa 20 000 dolarw ze rodowisk przemysowych ([2] str. 182). Nieco pniej , bo w 1929 roku
niemiecki przemysowiec Kirdorf daje 100 000 marek na ten cel, za w 1931 roku gwarantuje Hitlerowi
50 fenigw od tony sprzedanego wgla. Tylko w samym regionie Ruhry "wyprodukowa" on w roku
nastpnym 73 miliony ton wgla. Do tego wszystkiego Kirdorf dokada w 1933 roku 600 000 marek na
fundusz wyborczy Hitlera - "Nationale Treuhand" ([2] str. 184).

Kolejnym przedstawicielem przemysu , ktry ju od lat 1920-tych zaangaowa si w finansowanie

hitlerowskiego socjalizmu by niemiecki magnat stalowy Fritz Thyssen. W 1931 roku zaatwia on kredyt
w wysokoci 250 000 marek dla Hitlera w "Bank Voor Handel en Scheepvaart N.V." , ktry mia sw
siedzib w Rotterdamie w Holandii. Bank ten zaoony w 1918 roku, by w istocie fili "August Thyssen
Bank" z Niemiec. Co wicej wspomniany bank z Roterdamu mia take cise powizania z "Union
Banking Corporation" w Nowym Jorku, przez co czyy si w nim wsplne interesy Harrimanw i
Thyssenw. Tak si bowiem skada, e dyrektorem "Union Banking Corporation" by E.Rolland
Harriman bdcy bratem Averella Harrimana, mocno zaangaowanego poprzez swoj funkcj dyrektora
"Guaranty Trust" Morgana w finansowanie rewolucji bolszewickiej w Rosji w 1917 roku. [1] str. 102103).

Takie powizania nie powinny ju specjalnie dziwi, gdy jak ju wspomniano w poprzednich
rozdziaach, nawet rodzime firmy i banki wspierajce aktywnie rozwj gospodarczy hitlerowskich

Niemiec nie byy zwykle reprezentowane przez czysto niemiecki kapita i w wikszoci przypadkw
miay one charakter midzynarodowy jak choby "I.G.Farben", "AEG", "DAPAG". Ponadto kartele te
zostay zbudowane w oparciu o ogromne poyczki zagraniczne w latach 1920-tych, majc do tego w
swoich zarzdach take wielu zagranicznych dyrektorw ([1] str. 101). W 1922 roku pojawiaj si wrd
sponsorw Hitlera dwie osoby ze Stanw Zjednoczonych: amerykaski przemysowiec Henry Ford oraz
Ernst Hanfstaengl. O udziale tego pierwszego w finansowaniu ruchu hitlerowskiego wiadczy moe
wypowied wiceprzewodniczcego bawarskiego sejmu krajowego, Auera, udzielona w czasie procesu
nazistowskiego puczu z 1923 roku, ktry owiadczy: "Wiedzielimy od dugiego czasu, e Hitler by
czciowo finansowany przez Henry Forda z Dietrichem Eckartem w roli porednika ." W kadym razie
Ford musia wystarczajco pomc Hitlerowi skoro za swoje zasugi zosta odznaczony w 1938 roku
niemieckim Orderem Wielkiego Ora. By on pierwszym cudzoziemcem, ktry dostpi tego zaszczytu
([2] str. 185-186).

Druga z wymienionych osb - Ernst Sedgewick Hanfstaengl zwany "Putzi", by absolwentem Harvardu i
osobistym przyjacielem Roosevelta. "Putzi" odbywa cz swych studiw w College Royal w Bawarii,
majc jako jednego z profesorw ojca Heinricha Himmlera. Bdc dziedzicem bogatej niemieckoydowskiej rodziny wrci, do Niemiec na pocztku lat dwudziestych, gdzie amerykaski attache
wojskowy w Berlinie przedstawi go Hitlerowi ([2] str. 184). Wkrtce "Putzi" sta si jego zwolennikiem,
obejmujc midzy innymi funkcj szefa wydziau NSDAP do spraw kontaktw z pras zagraniczn ([3]
str. 69). W 1934 roku Roosevelt "poleci mu by w staym kontakcie z amerykaskim ambasadorem w
Berlinie Williamem Doddem. Przez ten kana "Putzi" kae przesya prezydentowi rne poufne
informacje, ale pewnie nie t , ktra daa klucz do podpalenia Reichstagu... by on w rzeczy samej, wraz z
marszakiem Goeringiem , jednym z bezporednich wiadkw tego podpalenia, poniewa znajdowa si
na kocu tego tunelu, przez ktry wpuszczono prawdziwych podpalaczy."

W 1941 roku "Putzi" uciek z Berlina z powodu zerwania paktu "Ribbentrop-Mootow" i zosta
internowany w kanadyjskim obozie dla jecw ([2] str. 184-185). Wkrtce zaoferowa on swe usugi,
swemu przyjacielowi z okresu studiw na Harvardzie, Franklinowi Delano Rooseveltovi, tym razem
stajc po stronie USA w wojnie przeciw Niemcom. Propozycja zostaa przyjta i "Putzi" zosta doradc
prezydenta Roosevelta. Dopiero w 1944 , na skutek protestw republikanw, sprzeciwiajcych si
takiemu faworyzowaniu byego nazisty , Hanfstaengl zosta odesany do Wielkiej Brytanii gdzie do koca
wojny pozosta internowany ([1] str. 118). Co ciekawe to wanie "Putzi" mia pono skomponowa

sztandarowy marsz "S.A.", robic plagiat z uniwersyteckiej pieni Harvardu. Ponadto jak dowodzi sam
Hanfstaengl pierwowzorem hitlerowskiego pozdrowienia "Sieg Heil, Sieg Heil" byo wywodzce si
wanie z tego uniwersytetu zawoanie "Harvard, Harvard, Harvard, rah, rah, rah" ([1] str. 116). "Putzi"
bra udzia w finansowaniu "Volkische Beobachter" i wedle niektrych autorw take "Mein Kampf"
Hitlera ([1] str. 117). Warto doda, e partyjna gazeta "Volkische Beobachter" (VB) miaa take innych
sponsorw. Wczeniej naleaa ona do tajnego stowarzyszenia "Thule", po czym staa si wasnoci
Hitlera w grudniu 1920 roku ([3] str. 66).

Jak wiadomo w tym okresie Hitler nie mia praktycznie adnych wasnych dochodw. Jednak zdoa on
uzyska pomoc finansow, gdy jak podaje Dietrich Bronder "W 1921 roku Hitler dziki pienidzom
poyczonym midzy innymi od ydw , odkupi od "mistrza zakonnego" Sebottendorfa "Volkische
Beobachter" za 100 000 marek w gotwce, z ktrych 30 000 wnis jego przyjaciel Moses Pinkeles alias
Trebitsch-Lincoln ." ([3] str. 204). Wrd owych poyczkodawcw by rwnie producent fortepianw Bechstein , ktrego ona Helena, pomoga Hitlerowi nawiza rozlege znajomoci wrd "mietanki
towarzyskiej" Berlina. Dziki temu Hitler pozna midzy innymi berliskiego producenta kawy - Franka ,
u ktrego uzyska kredyt w wysokoci 60 000 frankw szwajcarskich, przy czym zabezpieczenie
poyczki stanowiy liczne cenne przedmioty (biuteria) otrzymane od Heleny Bechstein ([3] str. 68).
Kierownictwo nad przejt VB obj Dietrich Eckart i wkrtce gazeta otrzymaa okresowy zakaz
publikacji z powodu treci antyydowskich. Owe zakazy spowodoway, e w cigu najbliszych kilku lat,
nastpi wzrost jej nakadu do ponad 100 000 egzemplarzy ([3] str. 66). Nieco pniej, bo w 1925 roku w
finansowanie VB zaangaowany by take ydowski przemysowiec Hugo Stinnes , ktrego rodki
przyczyniy si do tego, e z tygodnika pismo to stao si dziennikiem ([1] str. 100).

Kolejn z zagranicznych postaci , zaangaowanych w finansowanie nazizmu, by naturalizowany w

Anglii w 1915 roku i nobilitowany w 1920, Holender Henry Deterding, podstawiony przez "Royal Dutch
Shell" ([2] str. 166). Jak zapewnia amerykaski autor Glyn Roberts w 1922 roku Deterding przekaza
Hitlerowi, poprzez swego agenta George Bella co najmniej cztery miliony guldenw holenderskich.
Midzy rokiem 1929 i 1933 Deterding wpaci Hitlerowi kolejne 50 milionw marek ([2] str. 166), a w
1937 roku 10 milionw guldenw. W przekazywaniu tych rodkw finansowych poredniczy londyski
bank "Samuel & Samuel" . Czowiekiem , ktry faktycznie sta za sir Henry Deterdingiem by zaoyciel
firmy "Shell" Marcus Samuel - yd , ktry zbiera muszle w Azji Wschodniej i spienia w Londynie.
Std znak i nazwa jego firmy. Na naftowej fali z okresu I wojny wiatowej z Samuela zrobi si lord

Bearstedt. W 1928 roku Sowieci wywaszczyli z Baku "Shella" bez odszkodowania.

W Trzeciej Rzeszy zabroniono sowieckim spkom naftowym eksportowa rop do Niemiec. W luk na
rynku wesza firma "Shell" ([3] str. 91). Pienidze od midzynarodowych bankierw odbiera albo
osobicie sam Hitler albo Gregor Strasser. W ca t spraw by take wtajemniczony szef wywiadu
Reichswehry genera von Bredow. Pniej w "noc dugich noy" 30 czerwca 1934 roku zarwno Strasser
jak i von Bredow zostali zamordowani ([3] str. 92). Jak podaje w swoim raporcie ambasador amerykaski
w Berlinie William Dodd w 1933 roku Hitler otrzyma 200 000 marek od bankiera Eberharda von
Oppenheim ([1] str. 142).

Wedug P.Vilemaresta ([2] str. 309):

" Najstarszy z Oppenheimw mia od 1940 do 1944 dwa biura w Reichsbank (Banku Rzeszy). By on od
1934 doradc Ernsta Kaltenbrunnera, osobistoci numer trzy w hierarchii SS, w tym samym czasie
zreszt co Schacht i Funk (dyrektor Reichsbank). Mia on prawo podpisu wszystkich ewentualnie
podejmowanych sum z tajemniczego konta nr 31.611 niejakiego Maxa Heiligera ... ktry nigdy nie istnia
(!) Fakt ten figuruje w archiwach procesu w Norymberdze. W rzeczywistoci to specjalne konto suyo
od 1937 roku dla deponowania pienidzy w gotwce i biuterii skonfiskowanych ydom. Bank
Oppenheim/Pferdmenges wzbogaci si midzy innymi w maju 1936 dziki konfiskacie grupy L.
Halevy'ego z Kolonii - 500 milionw wczesnych marek za odszkodowanie" dla tego w wysokoci
miliona 100 tysicy marek..."

Naley pamita take o tym, e przez cay czas trwaa owocna wsppraca midzynarodowych firm z
przemysem niemieckim. Przytaczany ju wczeniej William Dodd podaje w kolejnym swoim raporcie z
1936 roku ,e " tylko w biecej chwili ponad setka korporacji amerykaskich utrzymuje tutaj swoje filie
i stosuje umowy o wsppracy ..." ([2] str. 175). Rwnie wanym czynnikiem w umoliwieniu przejcia
wadzy w Niemczech przez narodowych socjalistw , byo finansowanie funduszu wyborczego Hitlera,
przeznaczonego do pokrycia wydatkw zwizanych z wyborami w marcu 1933 roku. Jak podaje Sutton
ponad 3 000 000 marek zostao przekazane na ten cel przez rne firmy i prominentne osobistoci ([1] str.
108), podczas gdy rwnie powane sumy przepyny przez "Koo Keplera". Patnoci na wspomniany
fundusz wyborczy byy dokonywane poprzez specjalne konto - "Nationale Treuhand" zaoone w
prywatnym banku "Delbruck Schickler" w Berlinie, ktre byo administrowane przez Hjalmara Schachta i
Rudolfa Hessa ([1] str. 111).

Spotkanie zaoycielskie tego funduszu odbyo si 20 lutego 1933 roku w domu Goeringa. Jego
gospodarzem by Hjalmar Schacht, a poza Hitlerem uczestniczyli w nim take tacy przedstawiciele
niemieckiego przemysu jak: Krupp von Bohlen, Albert Voegler ("Vereinigte Stahlwerke"), Von
Loewenfeld i Dr Stein ([1] str. 108), Najwiksze patnoci na konto "Nationale Treuhand" zostay
dokonane przez "I.G. Farben" i stanowiy one ponad 30% caego funduszu wyborczego (500 000 marek).
Wliczajc w to kwoty przelane przez inne oddziay tego kartelu - jak choby 200 000 marek wpacone
przez A.Steinke - dyrektora BUBIAG ("Braunkohlen-u Brikett-Industrie A.G."- filia "I.G. Farben") daje
to w przyblieniu 45% udziau w caoci funduszu. Pamita naley , e w zarzdzie "American I.G.
Farben" (amerykaskiego oddziau "I.G. Farben") zasiadao take wielu midzynarodowych finansistw,
ktrzy przez to byli rwnie odpowiedzialni za finansowanie Hitlera i jego partii. Naleeli do nich
midzy innymi: Edsel B.Ford ("Ford Motor Company"), C.E.Mitchell ("Federal Reserve Bank of New
York"), Walter Teagle ("Federal Reserve Bank of New York"), prezydent Franklin Delano Roosevelt
("Georgia Warm Spring Foundation") i Paul Warburg ("Federal Reserve Bank of New York" i "Bank of
Manhattan"), ktrego brat Max Warburg by dyrektorem "I.G. Farben" w Niemczech. Niestety z caego
zarzdu "American I.G." jedynie trzej niemieccy dyrektorzy tj. W.Schmitz, F.T.Meer, M.Ilgner zostali
uznani za winnych w procesie w Norymberdze, za o udziale pozostaych jako dziwnie "zapomniano"
([1] str. 109-110).

Niektre powizania midzynarodowej finansjery z Hitlerem ( [1] str.104-105).

Data
Midzynarodowi
bankierzy i przemysowcy
Midzynarodowe
powizania
Niemieckie rdo
Kwota
"Kana"/Fundusz
1923
Henry Ford
Ford Motor Company
-

1931
E.R.Harriman
Union Banking Corporation
Fritz Thyssen
250 000 RM
Bank voor Handel en Scheepvaart N.V. w Rotterdamie

1932-1933
J.P.Morgan
International General Electric
(25% udziau w AEG)
Friedrich Flick dyrektor AEG
150 000 RM
NSDAP

luty-marzec 1933
Emil Kirdorf
600 000 RM
"Nationale Treuhand" Delbruck Schickler Bank w Berlinie

luty-marzec 1933
Edsel B.Ford
Paul Warburg
C.E.Mitchell
Walter Teagle
American I.G.
I.G.Farben
400 000 RM

"Nationale Treuhand"

luty-marzec 1933
Reichsverband der Automobilindustrie
100 000 RM

"Nationale Treuhand"

luty-marzec 1933

J.P.Morgan
International General Electric
(25% udziau w AEG)
AEG
60 000 RM
"Nationale Treuhand"

DEMAG
50 000 RM

"Nationale Treuhand"

luty-marzec 1933
J.P.Morgan
International General Electric
(16,6% udziau w OSRAM)

OSRAM G.m.b.H.
40 000 RM
"Nationale Treuhand"

luty-marzec 1933
Sosthenes Behn
ITT
Telefunken
35 000 RM
"Nationale Treuhand"

luty-marzec 1933
Karl Herrman
300 000 RM
"Nationale Treuhand"

luty-marzec 1933
Edsel B.Ford
Paul Warburg
C.E.Mitchell
Walter Teagle
American I.G.
A.Steinke
dyrektor BUBIAG
filia I.G.Farben
200 000 RM
"Nationale Treuhand"

luty-marzec 1933
-

Karl Lange
50 000 RM
"Nationale Treuhand"

luty-marzec 1933
F.Springorum Hoesch A.G.
36 000 RM
"Nationale Treuhand"
luty-marzec 1933
Edsel B.Ford
Ford Motor Company
Carl Bosch
I.G Farben &Ford Motor A.G.
-

1932-1944
J.D.Rockefeller
Standard Oil of New Jersey
(94% udziau w DAG)
Emil Helfrich
Deutsche - Amerikanische Gesellschaft (DAG).
fundusz SS Himmlera
"Sonder Konto S" Koa Kepplera

1932-1944
Sosthenes Behn
ITT

Kurt von Schroeder

Mix&Genst A.G. Lorenz A.G.
fundusz SS Himmlera
"Sonder Konto S" Koa Kepplera

Rewelacje "Sidneya Warburga"

O tym jak bardzo Hitlerowi i jego partii byy potrzebne pienidze wiadczy choby fakt, i jak si
szacuje, tylko w 1932 roku SA ([3] str. 90):
"kosztowaa okoo 180 milionw marek. Razem z innymi kosztami , takimi jak utrzymanie aparatu
partyjnego , wybory, podre samolotami wychodzio dobre 300 milionw marek. Okoo 1/6 wydatkw
pokrywana bya ze skadek i datkw towarzyszy czonkw partii. Na temat marnych 5/6 z kilkuset
milionw ukaza si w powanym wydawnictwie holenderskim raport oparty na analizie rnych
dokumentw. Ksika zawieraa te nazwiska i wkrtce po ukazaniu si znikna z rynku. Nikt nie poda
wydawcw do sdu. Wszystkie dokumenty zostay zniszczone po zajciu Holandii. Autor raportu Shoup
zmar w gestapowskim wizieniu."

Publikacja o ktrej mowa, nosia tytu "De Geldbbronnen van Het Nationaal - Socialisme - Drie
Gesprekken Met Hitler" ("rda finansowe narodowego socjalizmu - Trzy rozmowy z Hitlerem") i
ukazaa si 1933 roku w Holandii w wydawnictwie "Van Hokelman und Warendorf"([1] str. 203). To
trzyczciowe dzieko ujawniajce rol pewnych wanych osobistoci w finansowaniu NSDAP i Hitlera
w latach 1929, 1931 i 1933, zostao wykupione z ksigar dosownie w kilka dni po jego wydaniu. Po
duszych poszukiwaniach A.C.Suttonowi udao si dotrze do jednego z ocalaych tumacze w jzyku
angielskim, ktre znajdowao si w Szwajcarii. Jak wynika z pocztkowych fragmentw ksiki autorem
zawartych w niej rewelacji by "Sidney Warburg", ktry przekaza I.G.Shoupowi napisany w jzyku
angielskim manuskrypt do opracowania i opublikowania w Holandii ([1] str. 136). Oczywicie "Sidney
Warburg" by jedynie pseudonimem wybranym przez "osob zamieszan w transakcje midzy Wall
Street , City, Hitlerem i jego otoczeniem. Chciaa ona zwrci uwag , zanim nie bdzie za pno , na
konsekwencje finansowania , ktre w cigu czterech lat dostarczyo aparatowi nazistowskiemu 32
miliony dolarw. By to pseudonim czowieka dobrze ustawionego w tym rodowisku , skoro w
czterdzieci cztery lata potem, po dugim dochodzeniu A.C.Sutton odtworzy i potwierdzi to rewelacji z
1933 roku " ([2] str. 169).

Zdaniem P.Vilemaresta osob t mg by George Bell, przedstawiciel Deterdinga w Niemczech i jego

cznik midzy rnymi magnatami z Wall Street, City i Hitlerem, a take uczestnik, wraz z Gregorem
Strasserem, w tajnych negocjacjach od 1929 do 1931 roku ([2] str. 169). Caa publikacja "Sidneya
Warburga" jest podzielona na trzy czci, obejmujce lata 1929, 1931 i 1933. W czci pierwszej,
zatytuowanej "1929", autor opisuje spotkanie midzy czonkami Systemu Rezerwy Federalnej i
czoowych bankierw z Wall Street, jakie miao miejsce w Nowym Jorku w czerwcu 1929 roku. W
spotkaniu tym brali udzia dyrektorzy "Guaranty Trust Company" Morgana, prezesi bankw Rezerwy
Federalnej jak rwnie piciu "niezalenych" bankierw , wrd ktrych wymienieni s Glean z "Royal
Dutch Shell" oraz J.D.Rockefeller. Powodem spotkania owych bankierw byo ich rozdranienie postaw
Francji, ktra daa "lwiej czci" reparacji wojennych. Poniewa ich kapitay byy zamroone , dyli
oni do odzyskania lub co najmniej ocalenia swoich wkadw, Wedug "Sidneya Warburga" ton temu
spotkaniu nadawali, J.D.Rockefeller i J.A.Carter z "Guaranty Trust Company" Morgana. W efekcie
ustalono, e jedynym sposobem by "uwolni" Niemcy od da francuskich jest rewolucja - albo
komunistyczna albo narodowo-socjalistyczna. Ostatecznie zdecydowano si na wspomaganie finansowe
tej drugiej za porednictwem Hitlera ([1] str. 136).

Aby zrealizowa ten cel wysano do Niemiec "Sidneya Warburga" w charakterze kuriera, z poleceniem
by ten nawiza kontakt z Hitlerem i przedstawi mu propozycje elity z Wall Sreet dotyczce dalszego
finansowania ruchu narodowo-socjalistycznego. Jak wynika z dalszej treci omawianej publikacji, w
czasie tego spotkania Hitler prosi o 100 milionw marek i sugerowa by "Sidney Warburg", po powrocie
do USA, przekaza mu reakcj Wall Street poprzez Van Den Heydta , ktry mia swe biura przy bulwarze
Lutzow nr 18 w Berlinie ([1] str. 137). Co ciekawe ten szczeg znajduje potwierdzenie take w innych
faktach, gdy "Bank Voor Handel en Scheepvaart N.V." w Rotterdamie, rozpoznany ju dzisiaj jako
miejsce przepywu wspomnianych funduszy , nosi w tamtych czasach imi Van Den Heydta, bankiera
zwizanego interesami z Fritzem Thyssenem i Henry Deterdingiem ([2] str. 170). Ostatecznie w 1929
roku finansici z Wall Street zaoferowali Hitlerowi 10 milionw dolarw, dostpne przez "Mendelsohn &
Co. Bank" w Amsterdamie. Sum t wypacono dziesicioma czekami po milionie, wystawionymi na
nazwiska osobistoci nazistowskich wskazanych przez Hitlera [2] str. 171).

W drugiej czci swojej ksiki , zatytuowanej "1931" "Sidney Warburg" opisuje swoje kolejne
spotkanie z Hitlerem , zlecane cigle przez t sam grup finansistw z Wall Street. Zostao ono rwnie

poprzedzone narad czoowych bankierw, ktra miaa miejsce w biurach "Guaranty Trust Company"
Morgana. Tym razem opinie byy podzielone , gdy Rockefeller i Carter ("Guranty Trust") byli za
dalszym wspieraniem Hitlera, natomiast Montague Norman ("Bank of England") i Glean ("Royal Dutch
Shell") uwaali , e 10 milionw dolarw zapacone poprzednio Hitlerowi to ju stanowczo za duo [1]
str. 138). Jednak ostatecznie postanowiono wspomc przyszego "Fuhrera" sum 15 milionw dolarw
patnych w trzech czciach: 5 milionw przez znany ju "Mendelsohn & Co. Bank" w Amsterdamie, 5
milionw przez "Rotterdamsche Bankvereinigung" w Rotterdamie i rwnorzdn sum przez "Banca
Italiana" [1] str. 139). W trzeciej czci omawianej publikacji, zatytuowanej "1933" , opisane jest
ostatnie spotkanie "Sidneya Warburga" z Hitlerem.

Tym razem finansici zaoferowali mu 7 milionw dolarw przy czym 2 miliony byy dostpne przez
"Renania Joint Stock Company" w Duseldorfie (niemiecka filia "Royal Dutch Shell") , za 5 milionw
przez "Banca Italiana". We wszystkich transferach funduszy dla Hitlera zastosowano wyprbowan
metod ich wypacania w rnych zagranicznych bankach poprzez czeki wystawiane na wskazane osoby
z hitlerowskiej elity, znajdujce si do tego w rnych miastach Niemiec. Dziki temu sprytnie ukryto
prawdziwe rdo tego finansowania, ktrym byo w istocie Wall Street ([1] str. 140).

Wedle informacji opublikowanych w 1933 roku przez "Sidneya Warburga" tylko w latach 1929-1933
midzynarodowa finansjera z Wall Street dostarczya Hitlerowi i jego partii 32 miliony dolarw ([1] str.
137-140).
Rok
Kwota
"Kanay" uyte do przepywu funduszy"

1929
10 000 000 dolarw
"Mendelsohn & Co. Bank" w Amsterdamie

1931
15 000 000 dolarw
"Mendelsohn & Co. Bank" w Amsterdamie - 5 000 000 $
"Rotterdamsche Bankvereingung" w Rotterdamie - 5 000 000 $

"Banca Italiana" - 5 000 000 $

1933
7 000 000 dolarw
filia "Royal Dutch Shell" w Dusseldorfie - 2 000 000 $
"Banca Italiana" - 5 000 000 $
RAZEM:
32 000 000 dolarw

Jak podkrela A.C.Sutton, autor ukrywajcy si pod pseudonimem "Sidney Warburg" nie by wcale kim
przypadkowym, tylko musia by doskonale zorientowanym w tych wszystkich machinacjach, gdy ju w
1933 roku dysponowa informacjami , ktre zostay odkryte dopiero w wiele lat pniej. Ponadto wiele
mwice jest to ,e omawiana ksika w cigu kilku dni po wydaniu zostaa wykupiona i znikna z pek
ksigarskich, a jej holenderski wydawca I.G.Shoup zosta pniej zamordowany przez gestapo. W 1947
roku, na podstawie oryginalnej ksiki "Sidneya Warburga" z 1933 roku, R.Sonderegger i W.
Zimmermann wydali jej now wersj. Staa si ona w 1949 roku obiektem wciekego "Dementi" Jamesa
Paula Warburga ,syna Paula Warburga - jednego z dwch oskaranych treci tej ksiki braci. Jednak
zdaniem Suttona ta nowa wersja miaa si pono sytuowa w "kontekcie antysemickim" , ktrego nie ma
w ogle w oryginale z 1933 roku.

Innymi sowy J.P.Warburg "obala" t zmodyfikowan wersj , nie za prawdziw, ktrej nawiasem
mwic nawet nie czyta, a z ktrej Sutton "wycign istotne fakty , enujce dla pewnych osb ." ([2]
str. 170). W 1949 roku J.P.Warburg "odpiera zarzuty" twierdzc ,e od 1930 roku jego rodzina ostrzegaa
o niebezpieczestwie przejcia wadzy przez nazistw. Jednak Sutton stawia pytanie, dlaczego w takim
razie Warburgowie jeszcze przez 8 lat zasiadali w radzie nadzorczej "I.G.Farben" - Max Warburg by
dyrektorem "I.G.Farben" za jego brat Paul Warburg dyrektorem "American I.G.Farben". Tak wic obaj
byli faktycznie zwizani z finansowaniem Hitlera oraz NSDAP i nie mona twierdzi ,e o niczym nie
wiedzieli ([1] str. 147). Co wicej J.P. Warburg uda si osobicie do Niemiec w 1929 i 1930 roku, jak
sam si tumaczy, nie z powodu proby dyrektora "Guaranty Trust Company" , lecz jedynie w celu
reprezentowania interesw "International Acceptance Bank" ([1] str. 144) . Jednak jak si okazuje ten

bank by " wspudziaowcem "Bank of Manhattan", Banku Warburgw, a pomidzy jego

wspdyrektorami znajdowali si: Paul Warburg, dyrektor "I.G.Farben" w Stanach Zjednoczonych, Feliks
Warburg i James Paul Warburg, doradca Roosevelta, plus reprezentanci Banku Morgana, grupy
Harrimanw (zwizanej z Thyssenem) i innych firm przy 120 Broadway ..." ([2] str. 172). A wic cigle
ma si do czynienia praktycznie z tymi samymi zespoami bankierskimi, ktre od lat kreuj Nowy
Porzdek wiata.

Literatura:
1. A.C.Sutton - "Wall Street and the rise of Hitler" - Seal Beach 1976.
2. P.Vilemarest - "Zrda finansowe komunizmu i nazizmu" - Warszawa 1997.
3. H.Kardel - "Hitler zaoycielem Izraela?" - Warszawa 1996.
4. J.A.Cervera - "Pajczyna wadzy" - Wrocaw 1997.
5. H.Pajk - "Bestie koca czasu" - Lublin 2000.
6. W.Still - "Nowy Porzdek wiata" - Pozna 1995.
7. A.L.Szczeniak - "Historia 1815-1939" - Warszawa 1997.
8. A.L.Szczeniak - "Holokaust" - Radom 2001.

Plan Dawesa i Younga:

Traktat Wersalski narzuci po zakoczeniu I wojny wiatowej wysokie reparacje wojenne na

pokonane Niemcy. Ich roczna wysoko miaa wynosi 132 miliardy marek, co stanowio blisko
jedn czwart cakowitego niemieckiego eksportu w 1921 roku. Byo to powodem bardzo cikiej
sytuacji ekonomicznej w tym kraju, co pniej doprowadzio take do atwiejszej akceptacji
hitleryzmu przez zuboone spoeczestwo niemieckie.

Jak si okazao wypacanie tak wysokich reparacji przez Niemcy byo w praktyce niewykonalne.
Tym niemniej midzynarodowi bankierzy, ktrzy wczeniej wietnie zarobili na I wojnie wiatowej,
rwnie teraz postanowili wykorzysta swoj szans przez zrealizowanie planu zyskownych
poyczek dla pokonanych Niemiec. Do tego celu posuono si autorytetem rzdu USA, bo cho
strona techniczna caego przedsiwzicia nie bya przeze formalnie zatwierdzona, to faktycznie
cay plan uzyska jego aprobat ([1] str. 23).

W 1924 roku utworzono midzynarodow grup ekspertw pod przewodnictwem amerykaskiego

bankiera Charlesa G.Dawesa, ktrej zadaniem miao by opracowanie skuteczniejszego programu
patnoci reparacji wojennych przez Niemcy. W wyniku prac tej grupy powsta tzw. Plan Dawesa,
ktry jak podsumowa prof. Carroll Quigley by w istocie "dzieem J.P.Morgana" i polega midzy
innymi na zrealizowaniu serii zagranicznych poyczek dla gospodarki niemieckiej w wysokoci
ponad 800 milionw dolarw. Zyski z tych poyczek zostay uyte w latach 1920-tych do budowy
karteli przemysowych stanowicych podstaw gospodarki Trzeciej Rzeszy ([1] str. 24).

Drugim, kluczowym reprezentantem ze strony USA w pracach owej grupy by Owen Young ,
prezydent "General Electric Company", kontrolowanego przez J.P.Morgana. Znaczc rol w
zrealizowaniu Planu Dawesa ze strony niemieckiej odegra take Hjalmar Schacht, w 1924 roku
prezydent Reichsbanku. By to czowiek take cile zwizany z midzynarodowym kapitaem spod
znaku Wall Street. Okazuje si bowiem , e jego ojciec - William Schacht, by dyrektorem firmy
ubezpieczeniowej "Equitable Life" Rockefellera na obszar Niemiec. Wyemigrowa on kiedy do
Stanw Zjednoczonych, po czym powrci do Niemiec w 1876 roku , ale ju z amerykaskim
obywatelstwem i zamieszka w Berlinie wraz ze swoim synem Hjalmarem Horace Schachtem,
przyszym "czarnoksinikiem " hitlerowskich finansw. Tene Hjalmar w 1918 roku w wieku

czterdziestu lat przycza si do rady robotniczej i onierskiej Berlin-Zehlendorf, co dowodzi, e w

istocie midzynarodowy kapita nie zna barw ani "niedorzecznych" podziaw na "prawic " i
"lewic".

Po tym krtkim "epizodzie" Hjalmar Schacht wchodzi pomidzy dyrektorw niemieckiego Banku
Narodowego , kopii amerykaskiego Banku Federalnego. W radzie tego banku zasiada take Martin
Schiff ze znanej rodziny Schiffw, ktra kierowaa w Nowym Jorku firm "Kuhn, Loeb & Co."
skd rozpoczo si pierwsze wielkie finansowanie rewolucji bolszewickiej w Rosji. W najbliszym
otoczeniu Schachta znajduje si take Emil Wittenberg , ktry w towarzystwie Maxa Maya z
"Morgan Guaranty Trust" by w 1923 roku wspdyrektorem pierwszego midzynarodowego banku
sowieckiego "RusKomBank" ([2] str. 78). Kontynuacj Planu Dawesa by tzw. Plan Younga.

Zosta on sformuowany w 1928 roku przez agenta J.P.Morgana, Owena Younga i w konsekwencji
doprowadzi Hitlera do wadzy w 1933 r. Podobnie jak to byo w poprzednim wypadku tak i teraz
postanowiono wesprze gospodark niemieck ogromnymi zagranicznymi poyczkami, zreszt
bardzo zyskownymi dla kredytodawcw. Jak si okazuje mimo, e w wyniku realizacji planw
Dawesa i Younga w latach 1924-1931 Niemcy zapaciy aliantom kwot 36 miliardw marek jako
reparacje wojenne, to w tym samym czasie otrzymay one 33 miliardy marek w ramach
zagranicznych kredytw. Tak wic rzeczywista warto reparacji wpaconych przez Niemcy
wynosia "tylko" 3 miliardy marek ([1] str. 24).

W ten sposb "wpompowano" ogromne sumy w rozbudow gospodarki niemieckiej, szczeglnie

tej zwizanej z przemysem zbrojeniowym i poddano j kontroli kapitau midzynarodowego
. Uzyskano to midzy innymi przez kartelizacj niemieckich firm , a take umieszczanie w ich
radach nadzorczych ludzi zwizanych zagraniczn finansjer. Przykadowo w midzynarodowych
radach "IG Farben" zasiadali : Edsel Ford , Walter Teagle ("Standard Oil") czy Paul Warburg
("Federal Reserve Board") - doradca Roosevelta ([2] str. 165). Kluczow rol w usprawnieniu i
rozwoju sytemu monetarnego i finansowego Rzeszy odegra wspomniany ju Hjalmar Schacht ,
ktry ([2] str. 199) :
" kaza uywa wykrtw stwarzanych przez Plany Dawesa i Younga, wobec reparacji , ktrych
oczekiwali europejscy sprzymierzecy. Najpierw zainkasowa on 826 milionw dolarw, co
przywrcio przemysowi niemieckiemu si ekspansji. Nastpnie otrzyma redukcj rocznych spat

reparacji wojennych. Potem znienacka zdewaluowa mark i w ten sposb wykupi za bezcen marki
znajdujce si za granic , wykorzystawszy wczeniej dolary i inne rodki dla prosperity Niemiec,
ktre pozwalay sobie na gospodark wojenn. Kredytodawcy i inwestorzy amerykascy nie stracili
nic. Z czasem przyznali si do tego, poniewa uczestniczyli w tych przedsiwziciach ."

Co ciekawe w pierwszych spekulacjach niemieck mark od 1921-1923 bra take udzia Franklin
Delano Roosevelt. Jak przypomnia w jednej ze swoich prac A.C.Sutton, Roosevelt zaoy w
Kanadzie spk "United Europeen Investors" (UEI) wyspecjalizowan w inwestycjach w
Niemczech, a jego gwnym finansowym "wspomoycielem" w tym przedsiwziciu by
wspomniany ju Owen Young z grupy Morgana ([1] str. 25). Co wicej siedzib wasnej fundacji
Roosevelta "Warm Spring Foundation" oraz jego wsplnikw z UEI by znowu synny biurowiec
przy 120 Broadway. Do owych wsplnikw pniejszego prezydenta USA naleeli midzy innymi
Max Warburg, ze znanej dynastii bankierskiej oraz Wilhelm Cuno, wczesny prezes "HamburgAmerica Line" (HAPAG), a od 1921 roku kanclerz Weimaru ([2] str. 196). Tene Cuno,
wywodzcy si z Niemieckiej Partii Ludowej, reprezentujcej wysok finansjer niemieck,
prowadzi kampani przeciw reparacjom wojennym przewidzianym w Traktacie Wersalskim. Dla
pokazania niemonoci pacenia tych sum -"kaza on przez dwa lata drukowa banknoty z tak
gorliwoci, e w lecie 1923 poda si do dymisji , aby unikn odpowiedzi na kopotliwe pytania"
([2] str. 197).

Zasadniczym elementem w Planie Younga byo rwnie utworzenie "Banku Rozlicze

Midzynarodowych" (Bank for International Settlements - B.I.S.) z siedzib w Bazylei w
Szwajcarii, ktry w latach 1930-tych sta si pewnego rodzaju centrum w tworzeniu systemu
wiatowej kontroli i rodzaju wielkiej planetarnej caoci gospodarczej. Bank ten kontynuowa bez
przeszkd swoj dziaalno przez cay okres II wojny wiatowej, suc grupie midzynarodowych
bankierw jako narzdzie do wymiany rodkw, planw i idei majcych na celu ustanowienie
powojennego porzdku wiata. Jak podkrela Sutton pomys utworzenia tego banku przedstawi
Hjalmar Schacht, ktry u boku Owena Younga przyczyni si take, po 1945 roku, do utworzenia
"Midzynarodowego Banku Rozbudowy i Rozwoju" (International Bank for Reconstruction and
Development) ([1] str. 26-27).

W sumie z pomoc midzynarodowej finansjery, tylko w latach 1924-1926 "wpompowano" do

Niemiec 975 milionw dolarw, z czego 826 milionw dolarw poszo do wielkiego przemysu, w
tym 170 milionw posuyo do zaoenia trzech karteli stanowicych podstaw dla rozwoju
gospodarki III Rzeszy ([2] str. 163):
- "Vereinigte Stahlwerke" - wgla i stali
- "AEG" - czyli niemieckiego "General Electric" - elektrycznoci
- "I.G. Farben" - przemysu chemicznego

Rozdzia poyczek amerykaskich dla Niemiec - Plan Dawesa 1924-1926

Kredytodawcy syndykatu bankierskiego
Suma wpacona do niemieckiego sektora przemysowego
Najwaniejsi benificjenci

Dillon, Reed & Co.

241 325 000 dolarw
w tym: 70 225 000 dla
Vereinigte Stahlwerke
Harris, Forbes & Co.
186 500 000 dolarw

National City Bank (Rockefeller)

173 000 000 dolarw
w tym:

35 000 000 dla

AEG - General Electric

w tym: 30 000 000 dla
I.G. - Farben
Speyer & Co.
59 000 000 dolarw

Lee, Higginson & Co.

53 000 000 dolarw

([2] str. 161).

Guaranty Trust (Morgan)

41 575 000 dolarw

Kuhn, Loeb & Co.

37 500 000 dolarw

Equitable Trust (Morgan)

34 000 000 dolarw

RAZEM :
826 400 000 dolarw

Chocia oficjalnie Plany Dawesa i Younga byy rezultatem prac zespow midzynarodowych
ekspertw, to w istocie stay za nimi nastpujce grupy finansowe, majce od 1919 roku siedziby w
Nowym Jorku, w synnym budynku przy 120 Broadway ([2] str. 164) - "Morgan Guaranty Trust",
"National City", "Kuhn, Loeb & Co." , "Dillon" , Read & Co.", Equitable Trust" i "Standard Oil"
Rockefellera. Pniej rwnie takie firmy jak choby "General Motors" (J.P.Morgan), "Ford",
"General Electric", "DuPont" , zgodnie wspomagay rozwj gospodarczy hitlerowskich Niemiec.
Wszystkie one , za wyjtkiem "Ford Motor Company" (H.Forda), byy kontrolowane przez
wspomnian elit finansow z Wall Street - czyli firm J.P.Morgana, "Chase Bank" Rockefellera, a
w nieco mniejszym stopniu take przez "Bank of Manhattan" Warburga - ([1] str. 31). Jak si
pniej okazao ([2] str. 165) :
"Te same koncerny pomagay zreszt socjalizmowi sowieckiemu, wspieray korporacjonizm
pastwowy Mussoliniego (Thomas Lamont z grupy Morgana w 1926) oraz organizoway i
wspieray rooseveltowski socjalizm "New Dealu". Dlaczego by nie rwnoczenie socjalizm
hitlerowski ? ."

Reasumujc rol midzynarodowych bankierw w obu wymienionych planach mona stwierdzi ,e

([2] str. 146) :
"pod przykrywk planw Dawesa i Younga , majcych na celu pomoc gospodarce niemieckiej, aby
uczyni j wypacaln, ludzie ci i ich kredyty napeniaj kasy trzech gwnych karteli
przemysowych Niemiec : "AEG", "I.G.-Farben" i "Vereinigte Stahlwerke". Inaczej mwic ,
wielkich konsorcjw elektrycznoci, chemii i stali, ktre za Hitlera wprowadz w sw orbit ca
gospodark niemieck i ktre zreszt od 1924 do 1933 finansoway Hitlera bez przerwy ."
W istocie oba plany miay za zadanie nie tyle, jak to oficjalnie rozgaszano "zapewnienie pokoju po
zakoczeniu I wojny wiatowej" , lecz przygotowanie gospodarcze i technologiczne do kolejnej
wojny. Ponadto jak si okazuje plany te miay take jeszcze inny aspekt. Sutton przytacza jeden z
raportw wywiadu USA odnoszcy si do przesuchania Fritza Thyssena we wrzeniu 1945 roku,
gdzie napisano i "akceptacja Planu Younga i jego finansowych zasad powodoway cige
zwikszanie si bezrobocia (...) ludzie byli zdesperowani. Hitler powiedzia ,e zlikwiduje
bezrobocie. wczesny rzd u wadzy by zy, a sytuacja ludzi cigle si pogarszaa. To by
naprawd powd niezwykego sukcesu, jaki Hitler osign w wyborach ... ." ([1] str. 26).

Gdy w padzierniku 1929 roku nastpi synny "Czarny Pitek" na nowojorskiej giedzie, zreszt
dokadnie zaplanowany i przeprowadzony przez midzynarodowych bankierw, po kilku dniach
zadueni Niemcy odczuli co si stao - "gwatownie wzrosa liczba samobjstw. Wielka armia
bezrobotnych i robotnikw sezonowych wystawaa bezczynnie na rogach ulic. Te 4 500 000
poszukujcych pracy zastanawiao si i dyskutowao o tym , co si dzieje. Po czym podejmowali
decyzj - albo na lewo do komunistw, albo na prawo do narodowych socjalistw (...) Ludzie
cierpieli gd. Rosy kolejki przed urzdami pracy. Gdy czowiek ma wybiera midzy wolnoci a
chlebem, wybiera chleb, zwaszcza , gdy ma rodzin lub chce j zaoy. Dlatego wok Hitlera
gromadzio si coraz wicej ludzi (...) poza tym , co rwnie wane w lokalach S.A. mona byo
dosta talerz ciepej zupy i miejsce do spania ." ([3] str. 88-89).

W ten sposb uywajc narzdzi ekonomicznych dokonano pewnej manipulacji, niejako rzucajc
cz zuboonego spoeczestwa niemieckiego w objcia Hitlera, ktry obiecywa popraw
sytuacji. Co wane Hitlerowi i jego partii nigdy nie zabrako rodkw finansowych na prowadzenie
dziaalnoci, gdy o to ju postarali si jego zagraniczni, bogaci sponsorzy. Jeszcze w 1925 roku
amerykaski kongresman Louis Mc Fadden, ktry w latach 1920-1930 peni funkcj szefa Komisji

Bankowej i Walutowej, ostrzega Kongres przed zbliajcym si niebezpieczestwem. Da on

nastpujc syntez przyczyn dramatu II wojny wiatowej, wykreowanej przez finansow oligarchi
([6] str. 195):
"Po pierwszej wojnie wiatowej Niemcy wpadli w rce niemieckich midzynarodowych bankierw.

Bankierzy ci kupili Niemcy i teraz s ich wacicielami, ywi je, zaopatruj i kontroluj. Kupili ich
przemys, posiadaj hipoteki na ich ziemi, kontroluj ich produkcj, kontroluj ich wszystkie
zakady uytecznoci publicznej (...) Midzynarodowi niemieccy bankierzy opacali obecny rzd
niemiecki, a take dostarczali kadego dolara z pienidzy, ktrych Adolf Hitler uy w swojej
rozpustnej kampanii budowy zagroenia dla rzdu Bruninga. Kiedy Bruning przestaje przestrzega
rozkazw niemieckich midzynarodowych bankierw, wychodzi na wiat Hitler, eby zmusi
Niemcw do ulegoci. (...) Poprzez kierownictwo Rezerwy Federalnej (...) ponad 30 miliardw
dolarw amerykaskich zostao (...) wpompowanych w Niemcy (...) Syszelicie wszyscy o
wydatkach, jakie zostay poniesione w Niemczech na (...) nowoczesne mieszkania, wielkie
planetaria, sale gimnastyczne, baseny, znakomite drogi publiczne, ich doskonae fabryki. Wszystko
to zostao zrobione za nasze pienidze. Wszystko to Niemcy otrzymali przez dyrektorw Rezerwy
Federalnej. Dyrektorzy Rezerwy Federalnej (...) wpompowali tyle miliardw dolarw w Niemcy, e
nawet nie odwa si poda ich sumy."

Louis Mc Fadden by jednym z tych amerykaskich patriotw, ktrzy usiowali rzuci wyzwanie
finansowej oligarchii, jednak swoj odwag przypaci wasnym yciem. Prbowano go trzykrotnie
zamordowa. Trzecia prba okazaa si skuteczna - zgin w jak zawsze "niewyjanionych
okolicznociach" w Nowym Jorku ([6] str. 47).

Literatura:
1. A.C.Sutton - "Wall Street and the rise of Hitler" - Seal Beach 1976.
2. P.Vilemarest - "Zrda finansowe komunizmu i nazizmu" - Warszawa 1997.
3. H.Kardel - "Hitler zaoycielem Izraela ?" - Warszawa 1996.
4. J.A.Cervera - "Pajczyna wadzy" - Wrocaw 1997.
5. H.Pajk - "Bestie koca czasu" - Lublin 2000.
6. H.Pajk - "Trzecia wojna wiatowa" - Lublin 2002.

Goldman Sachs maszyna do robienia baniek

Tekst opublikowany w Przekroju 37/2009. Orygina na stronie:

http://www.rollingstone.com/politics/(...)le_machine
OD AKCJI FIRM HI-TECH PO WYSOKIE CENY GAZU:

GOLDMAN SACHS UKNU KAD WIKSZ MANIPULACJ RYNKOW OD CZASW

WIELKIEGO KRYZYSU I WANIE SZYKUJE SI DO KOLEJNEJ

Pierwsza rzecz, ktr powinnicie wiedzie o Goldmanie Sachsie, to fakt: jest on wszdzie. Ten
najpotniejszy na wiecie bank inwestycyjny jest jak wampirzyca; mtwa oplatajca swymi ramionami
ca ludzko, bezlitonie przysysajca si wszdzie tam, gdzie czu zapach pienidzy. W rzeczy samej
histori najnowszego kryzysu ekonomicznego, ktra przypomina dzieje byskawicznego schyku i upadku
puszczonego w samych skarpetkach amerykaskiego imperium, czyta si jak spis wychowankw
Goldmana Sachsa.
Dzi znamy ju najwaniejszych graczy. Henry Paulson jako ostatni sekretarz skarbu w administracji
Georgea W. Busha i eksszef banku Goldman Sachs by architektem planu finansowego wsparcia
upadajcych instytucji finansowych. Polega on na wpompowaniu miliardw dolarw podatnika w firmy
prowadzone przez starych kumpli z Wall Street.
Robert Rubin, sekretarz skarbu w administracji Billa Clintona, spdzi w Goldmanie 26 lat, zanim zosta
prezesem Citigroup, ktre dziki planowi Paulsona dostao 300 miliardw dolarw. John Thain, szef
Merrill Lynch, a przy okazji wyjtkowy dupek, kupi sobie do biura dywan za 87 tysicy dolarw, kiedy
jego firmie grozio bankructwo. Ten byy bankier u Goldmana Sachsa take dosta od Paulsona
wielomiliardowe wsparcie. Paulson wyda miliardy rzdowych dolarw, by wspomc Bank of America
ratujcy upadajce przedsibiorstwo Thaina. Robert Steel, szef Wachovii i oczywicie byy pracownik
Goldmana, zaatwi sobie i reszcie kierownictwa 225 milionw dolarw, dziki czemu mia mikkie
ldowanie, gdy jego bank ulega samozagadzie.
S te Joshua Bolten, szef kancelarii Busha podczas bailoutu, i Mark Patterson, obecny szef personelu w
ministerstwie skarbu, ktry jeszcze rok temu by lobbyst Goldmana, a take Ed Liddy, byy dyrektor
Goldmana, ktrego Paulson postawi na czele uratowanego przed bankructwem giganta
ubezpieczeniowego AIG. Ten za, gdy tylko Liddy pojawi si na pokadzie, przetransferowa ponad 13
miliardw dolarw do Goldmana.

Szefowie bankw centralnych Woch i Kanady to te byli alumnowie Goldmana, tak jak prezes Banku
wiatowego, prezes giedy w Nowym Jorku i dwaj ostatni szefowie nowojorskiego Banku Rezerw
Federalnych ktry, przez przypadek, odpowiada teraz za nadzorowanie Godmana eby nie
wspomnie
No wanie, prba napisania historii o wszystkich byych pracownikach Goldmana Sachsa zajmujcych
tam wpywowe stanowiska to zadanie niewykonalne. To tak, jakby si chciao zrobi list wszystkiego.
Wam wystarczy jednak oglny obraz: jeli Ameryka umiera, Goldman Sachs zrobi wszystko, by zarobi
na jej pochwku. W zachodniej demokracji kapitalistycznej istnieje bowiem nieszczsna luka nikt nie
przewidzia, e w spoeczestwie, ktre biernie poddaje si rzdom wolnego rynku i wolnych wyborw,
zorganizowana chciwo musi wzi gr nad niezorganizowan demokracj.
Dziki swojej bezprecedensowej potdze i wpywom Goldman Sachs zrobi z Ameryki jeden wielki
przekrt w stylu pump-and-dump (polegajcy na sztucznym windowaniu cen akcji), przez wiele lat
manipulujc caymi sektorami gospodarki. Gdy jaki rynek upada, gra przenosia si na inny, a bank
nieustannie ywi si pienidzmi wyciskanymi z kieszeni zwykych ludzi przez wysokie ceny gazu,
rosnce raty kredytw konsumenckich, fundusze emerytalne, masowe zwolnienia czy wreszcie podatki,
ktre pjd na pokrycie kosztw drogich planw ratunkowych.
Pienidze, ktre tracicie, gdzie przecie lduj. Dosownie i w przenoni lduj w banku Goldman
Sachs. Ten bank to ogromna i wysoce wyspecjalizowana maszyna przetwarzajca bogactwo caego
spoeczestwa na czysty zysk kilku bogaczy.
Recepta jest stosunkowo prosta: Goldman ustawia si w samym rodku baki spekulacyjnej, oferujc
papiery wartociowe, o ktrych wie, e s gwno warte. Nastpnie bank zgarnia ogromne sumy od
drobnych i rednich inwestorw przy wydatnej pomocy kalekiego i skorumpowanego pastwa, ktre
pozwala Goldmanowi na zmian regu podczas gry w zamian za par groszy jamuny, kompletnie
nieistotnych z punktu widzenia banku. Kiedy baka wreszcie pka, a miliony zwykych ludzi bankrutuj i
popadaj w ndz, Goldman zaczyna cay proces od nowa. Jego bankierzy, twierdzc, e nios nam
ratunek, poyczaj nam nasze wasne pienidze na procent i przedstawiaj siebie jako ludzi
pozbawionych dzy pienidza, jako ekip bystrych facetw, ktrzy musz przecie jako zadba o to,
eby finansowy interes si krci. Robi ten sam numer od lat 20. ubiegego wieku i wanie maj zamiar
znw go powtrzy, tworzc co, co moe si okaza najwiksz bak w historii.
Jeli chcecie si dowiedzie, w jaki sposb doszo do finansowego kryzysu, musicie najpierw zrozumie,
gdzie wyparoway pienidze. A eby to poj, musicie te zrozumie, czego do tej pory cakowicie
bezkarnie dokonywa bank Goldman Sachs. Oto historia piciu baniek, w tym zeszorocznej, dziwnej i

pozornie niedajcej si wytumaczy zwyki cen ropy. W kadej z tych baniek byo wielu przegranych,
czsto wykupionych nastpnie przez pastwo. Ale Goldman Sachs nigdy do przegranych nie nalea.
PIERWSZA BAKA Wielki Kryzys
Bank Goldman Sachs nie od zawsze by wielkim behemotem napakowanego sterydami kapitalizmu
wyznajcym dewiz zabij albo zgi. By nim prawie od zawsze. Zaoony zosta w 1869 roku przez
niemieckiego imigranta Marcusa Goldmana do spki z ziciem Samuelem Sachsem. Obaj byli
pionierami w dziedzinie papierw wartociowych. To elegancki sposb na okrelenie krtkoterminowych
poyczek, ktrych udzielali drobnym przedsibiorcom na Manhattanie, poniewa owe papiery
wartociowe zwane IOU (od angielskiego I Owe You), byy po prostu wypisywanymi odrcznie
wekslami, ktrymi obracali Goldman z Sachsem.
Pewnie potraficie sobie wyobrazi pierwsze sto lat dziaalnoci biznesu Goldmana Sachsa: dzielny bank
inwestycyjny prowadzony przez imigrantw walczy z przeciwnociami losu i bez adnej pomocy z
zewntrz robi grub kas.
W tej zamierzchej historii jest tylko jeden epizod wart gruntownej analizy dzisiaj, w wietle ostatnich
wydarze katastrofalne zaangaowanie Goldmana w spekulacyjne operacje poprzedzajce wielki krach
na Wall Street pod koniec lat 20. ubiegego wieku.
Wielka katastrofa finansowa z tamtych lat ma kilka cech, ktre mog nam si wyda znajome. Gwnym
narzdziem sucym do wyudzania pienidzy od naiwnych inwestorw by wwczas imwestment trust.
Podobnie do dzisiejszych funduszy powierniczych trusty przynajmniej teoretycznie inwestoway
pienidze duych i maych inwestorw w liczne notowane na Wall Street akcje i papiery wartociowe,
cho informacje o konkretnych inwestycjach i ich wartoci czsto nie trafiay do wiadomoci opinii
publicznej. Ale zwyky obywatel mg zainwestowa w trust 10 albo 100 dolarw i mie poczucie, e jest
wielkim graczem. Zupenie jak w latach 90. XX wieku, kiedy pojawiy si nowe narzdzia i moliwoci,
takie jak day trading i e-trading, ktre przycigny cae stada naiwniakw chccych poczu, e s kim.
Wtedy trusty inwestycyjne wcigny cae rzesze zwykych ludzi w spekulacyjn gr.
Goldman wskoczy do tej gry pno, ale z ogromnym impetem. Pierwszym wehikuem inwestycyjnym
bya Goldman Sachs Trading Corporation (GSTC); bank wyemitowa milion jej akcji po 100 dolarw za
sztuk, sam wykupi je za wasne pienidze i sprzeda 90 procent tych akcji napalonym inwestorom po
104 dolary za jedn. Nastpnie GSTC zacza jak szalona kupowa swoje wasne akcje, wci podbijajc
ich cen. W kocu, gdy byy warte wielokrotnie wicej ni na pocztku, sprzedaa cz udziaw, by za
uzyskane pienidze otworzy nowy trust Shenandoah Corporation. Ten, rzecz jasna, take wypuci
miliony akcji, na ktre rzucili si chtni inwestorzy, a za uzyskane pienidze Shenandoah powoaa

kolejny trust Blue Ridge Corporation. W ten sposb kady trust inwestycyjny suy jako fasada
niekoczcej si piramidy, w ktrej tak naprawd Goldman chowa si za Goldmanem. Z 7 250 000 akcji
Blue Ridge 6 250 000 naleao do Shenandoah Corporation, ktra oczywicie w wikszej czci naleaa
do Goldman Trading.
Efekt by taki (czy ten scenariusz nie wydaje si wam znajomy?), e powsta acuch poyczonych
pienidzy, ktry musia kiedy si zerwa, gdy tylko jedno z ogniw zacznie szwankowa. Zasada
dziaania tego mechanizmu jest prosta (dzi zwiemy j lewarem finansowym). Mamy dolara i na tej
podstawie poyczamy jeszcze 9 dolarw. Teraz mamy 10 dolarw, wic poyczamy kolejnych 90.
Nastpnie, kiedy mamy sto dolarw (a zachwyceni inwestorzy wci przynosz nam swoje pienidze),
zbieramy z rynku i inwestujemy kolejne 900 dolarw. Jeli jednak ostatni z trustw zaczyna traci, nie
mamy pienidzy, eby zapaci inwestorom, i wszyscy bankrutuj.
W jednym z rozdziaw ksiki The Great Crash, 1929 (Wielki Kryzys, 1929) zatytuowanym In
Goldman Sachs We Trust (nawizanie do zdania In God We Trust na banknotach dolarowych) synny
ekonomista John Kenneth Galbraith przedstawi trusty Blue Ridge i Shenandoah jako klasyczne
przykady szalestwa inwestowania lewarowego. Trusty wedug Galbraitha byy gwn przyczyn
historycznego kryzysu. W przeliczeniu na dzisiejsze dolary straty banku wyniosy ogem 475 miliardw
dolarw. Trudno si nie zdumie, gdy si pomyli, jaka wyobrania musiaa sta za tak gargan-tuicznym
szalestwem zauwaa Galbraith. W myl zasady: jeli szale, to z maksymalnym rozmachem.
DRUGA BAKA Spki internetowe
Przeniemy si teraz o 65 lat do przodu. Goldman nie tylko przetrwa kryzys, ktry zmit z powierzchni
ziemi wielu oszukanych przeze inwestorw, ale nawet sta si gwnym gwarantem emisji akcji
najpotniejszych i najbogatszych amerykaskich korporacji. Dziki Sidneyowi Weinbergowi, ktry
przeszed drog od pomocnika sprztacza do szefa firmy, Goldman zosta pionierem wprowadzania akcji
spek do obrotu giedowego (z angielskiego IPO, czyli Initial Public Offering),jedne-go z gwnych i
najbardziej lukratywnych sposobw, dziki ktrym firmy zdobywaj pienidze. W latach 70. i 80. XX
wieku Goldman nie mia moe a tak potnych wpyww politycznych na caym wiecie, jakie ma
dzisiaj, ale by ju firm z najwyszej pki, szanowan za to, e przyciga najwiksze talenty na Wall
Street. By take, co dziwne, szanowany za swoj wzgldnie sta etyk i cierpliwe podejcie do
inwestycji, ktre nie przynosz szybkiego zysku. Wszyscy menederowie na kierowniczych stanowiskach
musieli nauczy si firmowej man-try dugoterminowej chciwoci i do niej si zastosowa. Jeden z
byych pracownikw banku, ktry odszed na pocztku lat 90., wspomina, jak jego szefowie
zrezygnowali z bardzo lukratywnej transakcji, twierdzc, e w przyszoci przyniesie ona straty.

Oddalimy pienidze inwestorom, ktrzy weszli z nami w ten ukad opowiada. Wszystko, co
robilimy, byo legalne, lecz zasada dugoterminowej chciwoci mwi, e nie chcemy uzyska takiego
krtkoterminowego zysku kosztem klientw, ktrzy mogliby potem si od nas odwrci.
I wtedy co si wydarzyo, cho trudno dzi powiedzie, co konkretnie. By moe chodzio o to, e jeden
z prezesw Goldmana Robert Rubin na pocztku lat 90. poszed za Billem Clintonem do Biaego Domu,
gdzie stan na czele Narodowej Rady Ekonomicznej, a potem zosta sekretarzem skarbu. Amerykaskie
media z upodobaniem powtarzay histori dwch ludzi z pokolenia baby boom,yuppies, ktrzy opanowali
Biay Dom, a jednoczenie jawnie uwielbiay Rubina, przedstawiajc go jako najbardziej inteligentnego
czowieka na wiecie, zdecydowanie wyprzedzajcego swoim geniuszem Newtona, Einsteina, Mozarta i
Kanta razem wzitych.
Rubin by wzorem goldmanowskiego bankiera. Urodzi si prawdopodobnie w garniturze za cztery
tysice dolarw, jego twarz wydawaa si na zawsze zamroona w przepraszajcym grymasie typu
przykro mi, e tak bardzo przerastam ci inteligencj. Wyglda, jakby by niezdolny do emocji jak
Spock ze Star Treka. Jego jedyne ludzkie uczucie, jakie mona sobie wyobrazi, to koszmar, e oto
zmuszony jest lata w klasie ekonomicznej. Wrcz narodowym dogmatem stao si przekonanie, e
cokolwiek Rubin wymyli, jest to najlepsze dla gospodarki. Zjawisko to osigno szczyt w roku 1999,
kiedy pojawi si na okadce Timea wraz ze swym zastpc Lanym Summersem i szefem Fed Alanem Greenspanem. Tytu nad ich gowami gosi: Komitet zbawienia wiata.
A co wymyla Rubin? Od pocztku jasno wyraa przekonanie, e panaceum na wszystko jest wolny
rynek i naley walczy ze wszelkimi regulacjami ograniczajcymi przedsibiorstwa i gied. Podczas jego
kadencji na stanowisku sekretarza skarbu administracja Clintona dokonaa caej serii ruchw, ktre miay
drastyczne konsekwencje dla wiatowej gospodarki. Poczynajc od klski Rubina, ktr ponis, prbujc
okiezna kolegw z Goldmana osigajcych obsceniczne wrcz zyski na transakcjach
krtkoterminowych.
Oszustwo zwizane z bak internetow jest dosy proste nawet ekonomiczny analfabeta zrozumie, o
co chodzi. Firmy, ktre warte byy niewiele wicej ni pomysy na biznes nagryzmolone na kawiarnianej
serwetce przez cierpicych na bezsenno palaczy trawki, dostay si na gied przez IPO, reklamowane
byy w mediach i sprzedawane inwestorom za grube miliony. Mwic obrazowo, bankierzy z banku
Goldman Sachs obwizywali melony wsteczkami, a nastpnie wyrzucali je z 50. pitra i w czasie ich
lotu przyjmowali zlecenia inwestorw. W tej grze wygrywae tylko wtedy, gdy zdye wycofa swoje
pienidze, zanim melon sign bruku.
Teraz wydaje si to oczywiste, ale wwczas przecitny inwestor nie wiedzia, e banki zmieniy reguy

gry, przedstawiajc transakcje jako znacznie korzystniejsze, ni byy w rzeczywistoci. Zbudoway one
dwuwarstwowy system inwestowania jeden dla ludzi z wewntrz, ktrzy znali prawdziwe liczby, drugi
dla niezorientowanych inwestorw rozpaczliwie cigajcych si z rosncymi cenami, o ktrych banki od
pocztku doskonale wiedziay, e s oderwane od rzeczywistoci. Kilka lat pniej Goldman nauczy si
ju, w jaki sposb wykorzystywa zmiany w uregulowaniach prawnych, ale jeszcze w czasach przekrtu
internetowego gwn wprowadzon przez niego innowacj byo zaniechanie kontroli jakoci w swojej
brany.
Od czasw Wielkiego Kryzysu istniay surowe przepisy regulujce zasady underwritingu [ktry dalej
tumaczy bdziemy jako "porczenie" lub "gwarantowanie" emisji, to umowa pomidzy firm a
wprowadzajcym j na gied bankiem inwestycyjnym polegajca
w uproszczeniu na tym, e bank - w przypadku braku zainteresowania inwestorw - zobowizuje si do
kupienia pewnej puli akcji, tak by emisja dosza do skutku; bank inwestycyjny otrzymuje wynagrodzenie
za tak transakcj bd w okrelonej kwocie, bd poprzez prawo do zakupu akcji po preferencyjnej
cenie - przyp. red.], do ktrych stosowano si na Wall Street podczas wprowadzania spek na gied
mwi dyrektor jednego z duych funduszy hedgingowych. Firma musiaa dziaa w brany przez co
najmniej pi lat i wykaza si zyskami przez trzy kolejne lata. Te zasady wyrzucono jednak na mietnik
dodaje. Goldman wykorzystywa naiwno klientw, wciskajc im kit na temat lipnych akcji: Ich
analitycy twierdzili, e akcje firmy Bullshit.com warte s sto dolarw za sztuk.
Problem polega na tym, e nikt nie powiedzia inwestorom, i zmieniy si zasady gry. Ale wszyscy
wewntrz banku o tym wiedzieli opowiada dyrektor funduszu. Bob Rubin musia zna standardy
udzielania gwarancji. Nie zmieniy si przecie od lat 30. ubiegego wieku.
Jay Ritter, profesor finansw na University of Florida, ktry specjalizuje si w ofertach publicznych,
mwi, e banki takie jak Goldman Sachs doskonale wiedziay, i na wielu firmach, ktre promoway, nie
da si zarobi. Na pocztku lat 80. ludzie z Goldmana Sachsa wymagali, eby firma przynosia zyski
przez trzy lata. Potem skrcili ten czas do jednego roku, nastpnie do kwartau. W czasach baki
internetowej nie wymagano ju nawet, by firma miaa nadziej na jakiekolwiek zyska w dajcej si
przewidzie przyszoci.
Goldman zaprzecza, jakoby zmieni swoje zasady gwarantowania emisji podczas baki internetowej, ale
z jego wasnych statystyk wynika co innego. Teraz tak samo jak w czasach trustw inwestycyjnych z lat
20. XX wieku Goldman zaczyna ostronie, ale kiedy ju si rozkrci, rozpta istne szalestwo. Na
pocztku boomu technologicznego w 1996 roku wprowadzi na gied sab finansowo i mao znan
firm Yahoo!, a nastpnie zosta niekwestionowanym krlem tego typu operacji. Z 24 firm, ktre

wprowadzi na gied w 1997 roku, jedna trzecia przynosia straty. W1999 roku, w samym szczycie
boomu, wprowadzi na gied 47 firm, w tym tak poronione projekty jak Webvan czy eToys, a take
oferty inwestycyjne, ktre byy wspczesnymi odpowiednikami Blue Ridge czy Shenandoah. W cigu
pierwszych czterech miesicy nastpnego roku udzieli gwarancji 18 firmom, mimo e 14 z nich
przynosio straty. Jako wiodcy gwarant firm
internetowych Goldman zapewnia wtedy o wiele bardziej nieobliczalne zyski ni jego konkurenci: w
1999 roku cena firmy wprowadzanej przez Goldmana na gied podczas pierwszego notowania bya
wysza od ceny z oferty publicznej rednio o 281 procent. rednia dla Wall Street wynosia 181 procent.
Jak udao si Goldmanowi osign tak niebywae rezultaty? Jedna odpowied jest taka, e stosowano
praktyk zwan laddering. To elegancki sposb na okrelenie tego, jak bank manipulowa cenami akcji
spek wchodzcych na gied. Oto jak to si odbywa: powiedzmy, e jestecie przedstawicielami banku
Goldman Sachs i przychodzi do was firma Bullshit.com z prob, ebycie wprowadzili j na gied.
Zgadzacie si na warunkach standardowych dla brany: okrelacie, ile akcji zostanie wypuszczonych,
wyceniacie je i zabieracie prezesa Bullshit.com w tras, eby pogada z inwestorami. Wszystko to za
konkretn opat (zwykle sze-siedem procent wartoci oferty). Nastpnie przyrzekacie swoim
najlepszym klientom prawo zakupu duej liczby akcji giedowego debiutanta, proponujc przy tym nisk
cen ofertow zamy, e cena wywoawcza akcji Bullshit.com wynosi 15 dolarw w zamian za
obietnic, e pniej kupi oni wicej akcji na wolnym rynku. Dziki temu pozornie prostemu daniu
zyskujecie wiedz od rodka o tym, co bdzie si dziao ze spk Bullshit.com po jej giedowym
debiucie. Wiedz, ktrej nie maj naiwni spekulanci dziaajcy wedug okrelonego schematu: wiadomo,
e pewna liczba klientw, ktrzy kupili pewn liczb akcji po 15 dolarw, kupi take akcje po 20 i 25
dolarw, gwarantujc, e cena wzronie do 25 dolarw i wicej. W ten sposb Goldman mg sztucznie
podnosi ceny nowych spek, co oczywicie byo dla banku korzystne szecioprocentowa prowizja od
500 milionw zarobiona na wprowadzeniu Bullshit.com na gied to powana suma.
Goldman by niejednokrotnie pozywany przez akcjonariuszy za laddering przy okazji wprowadzania na
gied spek internetowych takich jak Webvan czy NetZero. Nieuczciwe praktyki zwrciy take uwag
Nicholasa Maiera, jednego z menederw funduszu
hedgingowego Cramer & Co. kierowanego wwczas przez znanego obecnie z telewizyjnej gadki szmatki
dupka Jima Cramera, ktry sam zdobywa szlify u Goldmana. Maier powiedzia agentom amerykaskiej
komisji papierw wartociowych i gied (SEC), e kiedy w latach 1996-1998 pracowa dla Cramera, by
wielokrotnie zmuszany do angaowania si w laddering za kadym razem, gdy wchodzi z Goldmanem
w ukady dotyczce wprowadzenia jakiej spki na gied.

- Ludzie Goldmana, z tego co sam zaobserwowaem, byli najgorszymi przestpcami - mwi Maier. To oni nadmuchali t bak i spowodowali, e zaama si rynek. Akcje po sztucznie
zawyonych cenach byy ostatecznie kupowane przez niepodejrzewajcych niczego szarakw mwi. W
2005 roku Goldman zgodzi si zapaci 40 milionw dolarw naoonej przez SEC kary za stosowanie
ladderingu mizerna kara w porwnaniu z gigantycznymi zyskami banku z tej niecnej praktyki
(Goldman zaprzecza, jakoby kiedykolwiek dopuci si dziaa niezgodnych z prawem; odmwi take
komentarza na potrzeby tego artykuu).
Inn stosowan przez bank Goldman metod podczas internetowego boomu by spinning, lepiej znany
jako apwkarstwo. Bank inwestycyjny proponowa dyrektorom spek, ktre wchodziy na gied, akcje
za bardzo nisk cen w zamian za wybr tego wanie banku jako gwaranta emisji w przyszoci. Banki
zaangaowane w spinning manipuloway nastpnie cenami akcji firm wchodzcych na gied
upewniajc si, e tanie akcje, ktre trafiay do przekupionych ludzi wewntrz spki, bd szybko
droay, zapewniajc due zyski kilku wybracom. Czyli zamiast ustalenia ceny ofertowej akcji
Bullshit.com na poziomie 20 dolarw bank proponowa prezesowi Bullshit.com milion akcji jego wasnej
firmy po 18 dolarw za jedn w zamian za przysze ukady biznesowe w efekcie okradajc wszystkich
udziaowcw Bullshit.com. Pienidze, ktre powinny stanowi zysk spki, ldoway na prywatnym
koncie jej prezesa.
Kiedy Goldman zoy pono nawet specjaln, wielomilionow ofert prezesowi eBay Meg Whitman,
ktra zreszt pniej, w zamian za przysze przysugi biznesowe, znalaza si w zarzdzie banku. Wedug
raportu House Financial Semces Committee z 2002 roku Goldman zoy specjalne oferty sprzeday akcji
dyrektorom 21 firm, ktre wprowadza na gied, midzy innymi wspzaoycielowi Yahoo! Jerryemu
Yangowi i dwm spord najwikszych kryminalistw ery skandali finansowych Dennisowi
Kozlowskyemu z Tyco i Kenowi Layowi z Enronu. Goldman z oburzeniem zaprzeczy informacjom
zawartym w raporcie i nazwa je bezczelnym faszowaniem rzeczywistoci. Niedugo potem wadze
stanu Nowy Jork rozpoczy ledztwo w sprawie spinningu i innych manipulacji finansowych Goldmana.
Bank bez szemrania zapaci 110 milionw dolarw grzywny.
Manipulowanie cenami akcji firm wchodzcych na gied nie byo jedynie niewinnym zabiegiem
majcym na celu uzyskanie dodatkowych bonusw mwi sprawujcy w owym czasie urzd
prokuratora generalnego Eliot Spitzer. Byo nielegalnym sposobem na pozyskiwanie nowych
kontrahentw przez bank inwestycyjny.
Tego typu praktyki uczyniy bak internetow jedn z najwikszych katastrof finansowych w historii: jej
pknicie obniyo warto spek notowanych na NASDAQ o pi bilionw dolarw. Ale prawdziwym

skandalem nie byy pienidze, ktre stracili akcjonariusze, tylko pienidze, ktre zyskali bankierzy
bankw inwestycyjnych wynagradzani potnymi premiami za manipulowanie rynkiem. Zamiast da
bankierom z Wall Street lekcj, e baka musi pkn, lata internetowych przekrtw udowodniy im, e
w czasach swobodnego przepywu kapitau i spek publicznych bak bardzo atwo nadmucha, a
indywidualne profity s tym wiksze, im wiksze szalestwo ogarnia rynek.
Nigdzie twierdzenie to nie byo prawdziwsze ni w banku Goldman Sachs. Pomidzy rokiem 1999 a
2002 firma wydaa 28,5 miliarda dolarw na wynagrodzenia i dodatkowe premie rednio 350 tysicy
dolarw na pracownika rocznie. Te liczby warto przypomnie, bo gwnym spadkiem po internetowym
boomie jest to, e gospodark w duej mierze napdza dzi denie do ogromnych pensji i bonusw,
ktrych wypacanie stao si moliwe dziki kolejnym bakom finansowym. Obowizujca w Goldmanie
Sachsie zasada dugoterminowej chciwoci rozpyna si w powietrzu, kiedy okazao si, e trzeba apa,
co si da, zanim melon signie bruku.
Rynek przesta by miejscem rzdzcym si rozumem, miejscem, gdzie mona prowadzi normalne,
przynoszce zysk interesy. Sta si Oceanem Cudzych Pienidzy, do ktrego bankierzy wszelkimi
dostpnymi im rodkami cigaj wielkie sumy i prbuj przerobi je na premie i wypaty tak szybko, jak
to moliwe. I mniejsza o to, e 50 spek internetowych, ktre za pomoc nieuczciwych metod hddengu
i spinningu udao si wypchn na gied, splajtowao ju po roku. Zanim Amerykaska Komisja
Papierw Wartociowych i Gied naoy na ciebie kar w wysokoci 110 milionw dolarw, jacht, ktry
kupie za pienidze zarobione na machlojkach, bdzie mia sze lat. Zreszt i tak nie bdziesz ju wtedy
pracowa w Goldmanie, tylko zostaniesz sekretarzem skarbu albo gubernatorem stanu New Jersey.
Jednym z najzabawniejszych momentw w historii ostatniego amerykaskiego zaamania finansowego
byo wystpienie gubernatora New Jersey Jona Corzinea, ktry kierowa bankiem Goldman Sachs w
latach 1994-1999 i odszed z 320 milionami w kieszeni. Zarobi je na akcjach spek wprowadzanych
przez bank na gied. W 2002 roku owiadczy, e nigdy w yciu nie sysza nawet terminu laddering.
Dla banku, ktry wydawa siedem miliardw dolarw rocznie na pensje, grzywna w wysokoci 110
milionw dolarw naoona z picioletnim polizgiem nie bya adnym rodkiem odstraszajcym. To
byy mieszne pienidze. Kiedy pka baka internetowa, Goldman nie mia adnego bodca, by zmienia
prowadzc do finansowego sukcesu strategi. Po prostu zacz si rozglda za now bak do
nadmuchania. I jak si okazao, gotowa baka ju na niego czekaa. W duej mierze dziki Rubinowi.
TRZECIA BAKA Szalestwo kredytw hipotecznych
Rola Goldmana w oglnowiatowej katastrofie finansowej, jak wywoaa baka kredytw hipotecznych,
nie jest trudna do przeledzenia. Tutaj take trik polega na zaniedbaniu standardw gwarancji

bankowych, cho w tym przypadku nie chodzio o spki wprowadzane na gied, ale o kredyty
hipoteczne. Dzi prawie kady wie, e przez cae dziesiciolecia instytucje udzielajce takich kredytw
wymagay, aby kredytobiorca wpaci zaliczk w wysokoci 10 procent kredytu lub wysz, wykaza si
staymi dochodami, zdolnoci kredytow i posiada prawdziwe imi i nazwisko. Gdzie na pocztku
nowego tysiclecia wszystkie te bzdury trafiy do kosza i zaczto rozdawa kredyty na prawo i lewo,
spisujc umowy na kawiarnianych serwetkach. Mogli je dosta wszyscy od kelnerki w koktajlbarze po
gocia, ktry wanie wyszed z wizienia z picioma dolarami i snickersem w kieszeni.
To wszystko nie byoby moliwe bez bankw inwestycyjnych takich jak Goldman Sachs, ktre na
podstawie udzielonych kredytw hipotecznych tworzyy instrumenty finansowe sprzedawane nastpnie
masowo niczego niepodejrzewajcym firmom ubezpieczeniowym i funduszom emerytalnym. Dziki
temu powsta masowy rynek toksycznych dugw, jakiego nie byo nigdy wczeniej. Dawniej aden bank
nie chciaby mie w swych ksigach zapisu o kredycie udzielonym byemu winiowi uzalenionemu od
narkotykw, bo obawiaby si, e nie odzyska pienidzy. Ale sytuacja si zmienia, gdy okazao si, e
mona je sprzeda komu, kto nie ma pojcia, czym naprawd s.
Goldman stosowa dwie metody ukrywania tego baaganu. Po pierwsze, poczy setki rnych kredytw
w instrumenty pochodne zwane CollateralizedDebt Obligations (papiery wartociowe oparte na dugu).
Nastpnie sprzedano je inwestorom, przekonujc, e poniewa wikszo tych kredytw zostanie
spacona, nie ma powodu przejmowa si tymi, ktrych nikt nigdy nie spaci. W ten sposb byle jakie
kredyty zamieniy si w pierwszorzdne inwestycje, ktre uzyskiway od agencji ratingowych najwysz
not AAA.
Po drugie, eby zabezpieczy si na obie strony, Goldman zawiera z firmami ubezpieczeniowymi, takimi
jak na przykad AIG, transakcje typu swap dotyczce CDO. W ten sposb na rynku pojawiy si jeszcze
bardziej skomplikowane instrumenty finansowe, zblione nieco w swej konstrukcji do kontraktw
terminowych. W ogromnym uproszczeniu opieray si na swego rodzaju zakadzie: Goldman zakada, e
menele nie spac swoich kredytw hipotecznych, AIG za e owszem.
By tylko jeden problem: wszystkie te transakcje byy niebezpiecznymi spekulacjami, ktre od pocztku
powinny zosta ukrcone przez urzdy federalne. Derywaty (instrumenty pochodne), takie jak CDO i
CDS, ju spowodoway ca seri finansowych katastrof: firmy Procter and Gamble i Gibson Greetings
ju wczeniej straciy na nich fortuny, a hrabstwo Orange w Kalifornii w roku 1994 zmuszone byo
ogosi bankructwo. Opublikowany wtedy raport Government Accountability Office (odpowiednika
polskiej NIK) zaleca, by cile kontrolowa tego typu instrumenty finansowe, z czym zgodzia si w
1998 roku Brooksley Born, szefowa Commodity Futures Trading Commission (CFTC, niezalena agenda

rzdu Stanw Zjednoczonych powoana do kontroli i regulacji rynku kontraktw terminowych). W maju
1998 roku skierowaa ona do szefw wielkich korporacji i przedstawicieli administracji Billa Clintona
pismo zalecajce, by banki publikoway wicej informacji na temat handlu derywatami, a take
utrzymyway jakie rezerwy finansowe jako zabezpieczenie na wypadek ewentualnych strat.
Goldmanowi nie umiechay si ostrzejsze uregulowania prawne. Banki zwarioway, s przeciwko
mwi Michael Greenberger, ktry pracowa dla Born na stanowisku dyrektora dziau notowa i rozwoju
rynku w CFTC, a teraz jest profesorem prawa na University of Ma-ryland. Naszym planom sprzeciwili
si take Greenspan, Summers, Rubin i Levitt (szef SEC) i chcieli powstrzyma proces regulacji.
Kwartet ekonomiczny Clintona poprosi Born o spotkanie i zaprotestowa przeciwko pomysom szefowej
CFTC. Wedug Greenbergera naciska zwaszcza Rubin. Born odmwia, prace nad uregulowaniami
handlu derywatami trway. W czerwcu 1998 roku Rubin publicznie skrytykowa jej dziaania,
przedstawiajc jednoczenie projekt odebrania przez Kongres agencji CFTC uprawnie do regulacji
rynku kontraktw terminowych. W 2000 roku, ostatniego dnia sesji, Kongres przegosowa okryt teraz
z saw ustaw Commodity Futures Modernization Act znoszc wikszo ogranicze, ktr w
ostatniej chwili wprowadzono do liczcej sobie 11 tysicy stron ustawy budetowej prawie bez dyskusji
w senacie. Banki mogy od tej pory bezkarnie dokonywa transakcji CDS.
Ale to jeszcze nie koniec tej historii. AIG, gwny dostawca transakcji CDS w 2000 roku, wystosowa
pytanie do nowojorskiego departamentu ubezpiecze, czy transakcje takie powinny podlega tym samym
uregulowaniom prawnym co polisy ubezpieczeniowe. W tamtym czasie urzdem tym kierowa byy
wiceprezes Goldmana Neil Levin, ktry postanowi nie regulowa rynku transakcji CDS. Uzyskawszy
swobod emitowania tak wielu papierw wartociowych opartych na kredytach hipotecznych i
zwizanych z nimi kontraktw ubezpieczeniowych, jak mu si tylko podobao, Goldman po prostu zala
nimi rynek.
W szczycie boomu budowlanego w 2006 roku Goldman wypuci na rynek papiery wartociowe oparte
na kredytach hipotecznych o wartoci 76,5 miliarda dolarw! Jedna trzecia z nich to byy kredyty
subprime, czyli niepewne, ale i tak wikszo papierw wykupiy instytucje takie jak firmy
ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne. Nie zdajc sobie sprawy z tego, e inwestuj tak naprawd w
morze gwna.
Wemy dla przykadu wart 494 miliony dolarw dokonan wwczas transakcj GSAMP Trust 2006S3.
Wiele kredytw hipotecznych zapakowanych w te papiery wartociowe zacignitych zostao przez ludzi,
ktrzy wczeniej ju wzili kredyt na swj wasny dom, a nastpnie przyszli do banku po kolejne
pienidze, by na fali rosncych cen nieruchomoci zainwestowa w kolejny dom. W przypadku tego typu

kredytobiorcw ich udzia wasny w inwestycji wynosi rednio 0,71 procent jej wartoci. Co wicej, 58
procent poyczek miao bardzo niekompletn dokumentacj lub nie miao jej wcale brakowao nazwisk
poyczkobiorcw, adresw, a w umowie pojawiay si jedynie kody pocztowe. A jednak obydwie
najwiksze agencje ratingowe Moodys i Standard & Poors przyznay 93 procentom tych papierw
tak zwan ocen inwestycyjn, uznajc, e s to normalne instrumenty finansowe o akceptowalnym
poziomie ryzyka. Agencja Moodys zaoya, e mniej wicej 10 procent poyczek nie zostanie
spaconych. Ju po ptora roku okazao si, e rat kredytowych nie paci a 18 procent
poyczkobiorcw.
Jednak dla Goldmana nie byo to adne ryzyko. Bank wci poyka ogromne pakiety obrzydliwych
kredytw od podejrzanych firm, takich jak choby Countrywide, i adnie opakowane sprzedawa
samorzdom i inwestujcym oszczdnoci ycia emerytom starym ludziom, na Boga! twardo
utrzymujc, e to dobra, bezpieczna inwestycja, a nie bezwartociowe gie, ktrym w rzeczywistoci bya.
Na dodatek z penym cynizmem gra na rynku kontraktw terminowych na spadek papierw, ktre sam
sprzedawa. Co gorsza, Goldman publicznie przekonywa, e wszystko jest w porzdku. Sektor
nieruchomoci jest wci obiecujcy zapewnia w 2007 roku David Viniar, dyrektor finansowy
Goldmana. Dlatego nasz bank inwestuje w kontrakty terminowe zakadajce dugotrway wzrost
wartoci instrumentw zwizanych z rynkiem nieruchomoci. To bya oczywicie cierna dla naiwnych
matokw. Goldman zarabia na sprzeday papierw hipotecznych,
na rynku kontraktw terminowych, obstawiajc jednoczenie ich spadek. I to wanie na tym ostatecznie
zarobi najwicej.
- Te dupki z Goldmana s maksymalnie bezczelne mwi jeden z menederw funduszu hedgingowego.
W przypadku niektrych innych bankierw mona byo przynajmniej powiedzie, e s po prostu gupi
wierzyli w to, co robi, i nie wyszo. Goldman natomiast doskonale wiedzia, co robi.
Pytam go, jak to moliwe, e sprzedawanie klientowi czego, czego spadek jednoczenie obstawia si na
rynku kontraktw terminowych, zwaszcza kiedy zna si sabe strony produktu, ktrych klient nie zna, nie
jest uznawane za powane oszustwo. Ale to jest powane oszustwo w najczystszej postaci!
odpowiada mj rozmwca.
W kocu mnstwo wciekych inwestorw doszo do porozumienia. Gdy hipoteczna baka pka
zupenie tak samo jak internetowa kilka lat wczeniej, Goldman zosta zasypany pozwami o
odszkodowanie. Oszukani inwestorzy dowodzili, e bank zatai przed nimi rzeczywist jako
sprzedawanych papierw wartociowych. Na dodatek komisja papierw wartociowych stanu Nowy Jork
pozwaa Goldmana i 25 innych instytucji za sprzedawanie bezwartociowych papierw opartych na

niespacal-nych kredytach Countrywide samorzdom i stanowym funduszom emerytalnym, ktre straciy

na tej inwestycji a sto milionw dolarw. Stan Massachusetts take prowadzi dochodzenie w sprawie
Goldmana za podobne praktyki. Ale Goldmanowi znowu udao si wyj bez szwanku. Odpar
oskarenia, godzc si na zapat marnych 60 milionw dolarw tak sum podczas boomu
mieszkaniowego departament banku odpowiedzialny za CDO zarabia w cigu ptora dnia.
Skutki baki kredytw hipotecznych s dobrze znane doprowadzia ona do upadku bankw
inwestycyjnych Bear Stearns, Lehman Brothers oraz wielkiego ubezpieczyciela AIG, ktrego portfel
zych inwestycji skada si gwnie z ubezpiecze, ktre banki inwestycyjne, takie jak Goldman Sachs,
wykupiy, grajc na znik oferowanych przez siebie papierw wartociowych. W rzeczywistoci co
najmniej 13 miliardw dolarw z kieszeni podatnikw przekazanych AIG w ramach pomocy finansowej
trafio ostatecznie na konto Goldmana, co znaczy, e bank zarobi na bace kredytw hipotecznych
dwukrotnie: oszuka inwestorw, ktrzy kupili jego bezwartociowe papiery wartociowe, a take
podatnikw, ktrzy musieli spaca te same dugi.
I kiedy wok Goldmana rozpada si wiat, bank po raz kolejny znaczco podnis pace swoim
pracownikom. W 2006 roku lista pac banku podskoczya do 16,5 miliarda dolarw rednio 622 tysice
dolarw na pracownika rocznie. My tu bardzo ciko pracujemy wyjani rzecznik Goldmana.
Najlepsze miao jednak dopiero nadej. Kiedy wskutek pknicia baki kredytw hipotecznych w
wiecie finansw zapanowa chaos, Goldman miao przeskoczy do innej brany i prawie sam stworzy
now bak. Nikt na wiecie nie zdaje sobie sprawy, e bank mia z ni cokolwiek wsplnego.
CZWARTA BAKA Droga ropa
Na pocztku roku 2008 w wiecie finansw panowao zamieszanie. Przez ostatnich 25 lat na Wall Street
skandale wybuchay jeden po drugim, kompromitujc kolejne instrumenty finansowe. Terminy takie jak:
junk bond (obligacje mieciowe), IPO (oferta publiczna), subprime mortgage (ryzykowny kredyt
hipoteczny) i inne niegdy modne inwestycje, opinia publiczna zdecydowanie kojarzya z przekrtami.
Do nich doczyy nowe terminy, takie jak credit swaps i CDO. Na rynku kredytw panowa kryzys, a
mantra, ktra podtrzymywaa fantastyczn ekonomi lat administracji Busha e ceny domw nigdy nie
spadaj bya ju cakowicie skompromitowanym mitem.
Gdzie by si tu zwrci? Klienci nie chc traci pienidzy na papierowe inwestycje, Wall Street po cichu
przestawia si wic na rynek konkretnych towarw rzeczy realnych, ktre mona zobaczy i ktrych
mona dotkn jak kukurydza, kawa, kakao, pszenica, a przede wszystkim rda energii, zwaszcza
ropa. W poczeniu ze spadkiem wartoci dolara zaamanie na rynku kredytw i nieruchomoci
spowodowao przesunicie w stron konkretnych towarw. Ceny ropy poszyboway w gr, cena za

baryk z 60 dolarw w poowie roku 2007 wzrosa do 147 dolarw latem 2008.
Tamtego lata, kiedy rozkrcaa si kampania prezydencka, powszechnie przyjmowanym wyjanieniem,
dlaczego galon benzyny kosztuje 4,11 dolara, byo to, e na wiecie s problemy z dostawami ropy
naftowej. Zarwno Republikanie, jaki Demokraci na kryzys zareagowali rwnie idiotycznie, przecigajc
si w bezsensownych wypowiedziach. John McCain twierdzi, e zakoczenie moratorium na
zagraniczne odwierty byoby korzystne na krtk met, Barack Obama natomiast w typowym dla
liberaw japiszonw stylu argumentowa, e wyjciem z sytuacji bd federalne inwestycje w
samochody o napdzie hybrydowym.
Ale to wszystko byo kamstwem. wiatowe zasoby ropy kiedy si skocz, nastpi jednak
krtkoterminowy wzrost w jej wydobyciu. Na p roku przed tym, jak ceny poszy w gr, wedug
amerykaskiej Energy Information Administration wiatowe wydobycie ropy wzroso z 85,24 miliona
baryek dziennie do 85,72 miliona. W tym samym okresie wiatowe zapotrzebowanie na rop spado z
86,82 miliona baryek dziennie do 86,07 miliona. Nie tylko wic wzroso krtkoterminowo wydobycie,
ale take spado zapotrzebowanie co w normalnych warunkach gospodarczych powinno doprowadzi
do spadku ceny.
Co zatem spowodowao ogromny wzrost cen ropy naftowej? Zgadnijcie. Oczywicie przyczyni si do
tego Goldman cho na rynku towarw byli take inni gracze, ale najpowaniejsz przyczyn byo
zachowanie kilku najwaniejszych graczy zdecydowanych na to, by zmieni solidny niegdy rynek w
kasyno spekulacji. Goldman dokona tego, przekonujc fundusze emerytalne i inne instytucje do
inwestowania w kontrakty terminowe na rop czyli do tego, by zgodziy si kupowa rop za okrelon
cen danego dnia. Ten ruch zamieni rop z towaru, ktrego cena wynika z poday i popytu, w przedmiot
spekulacji zupenie jak akcje czy nawet bardziej spekulacyjne papiery wartociowe. W latach 20032008 suma gorcej, spekulacyjnej gotwki rzuconej na rynek towarowy wzrosa z 13 do 317 miliardw.
To wzrost o 2300 procent! W roku 2008 baryka ropy przechodzia rednio przez rce 27 porednikw,
zanim wreszcie trafia do konsumenta.
Jak czsto si zdarza, istniay ustawy z okresu Wielkiego Kryzysu, ktre miay zapobiec tego typu
spekulacji. Rynek towarowy zaplanowano w duej czci w taki sposb, by pomc farmerom: rolnik,
ktry niepokoi si o przysze spadki cen, mg zawrze kontrakt na sprzeda swojej kukurydzy po
okrelonej cenie i dostarczy j pniej, co uwalniao go od troski, e nagromadzi mu si zapas, a ceny
nagle spadn. Kiedy nikt nie kupowa kukurydzy, farmer mg j sprzeda porednikowi znanemu jako
tradycyjny spekulant, ktry magazynowa kukurydz i sprzedawa j pniej, kiedy znw pojawio si
na ni zapotrzebowanie. W ten sposb zawsze mia kto kupi produkty od farmera, nawet jeli na rynku

nie byo akurat na nie zapotrzebowania.

Jednake w 1936 roku Kongres postanowi, e na rynku nie powinno by wicej spekulantw ni
producentw i konsumentw. Jeli tak si dziao, cena podlegaa innym czynnikom ni stosunek poday i
popytu, powstaway wic warunki do manipulowania cenami. Nowe prawo dao wiksz wadz
Commodity Futures Trading Commission temu samemu ciau, ktre pniej miao prbowa
nieskutecznie regulowa credit swaps moga ona reagowa na spekulacje w handlu towarami.
Rezultatem kolejnych kontroli CFTC by spokj na rynkach towarowych przez ponad 50 lat.
Wszystko to zmienio si w roku 1991, kiedy to w tajemnicy przed caym wiatem filia Goldmana
zajmujca si handlem towarami o nazwie J. Aron napisaa do CFTC list z niezwykym daniem.
Farmerzy pisa Goldman ktrym grozi, e nie sprzedadz wyprodukowanych przez siebie plonw, nie
s jedynymi, ktrych naley zabezpieczy przed przyszymi spadkami cen. Dilerzy z Wall Street, ktrzy
kupuj kontrakty terminowe na ceny ropy, take musz mc zabezpiecza swe zyski, bo wiele ryzykuj.
To byy totalne bzdety ustawa z 1936 roku zostaa stworzona, by utrzyma rozrnienie pomidzy tymi,
ktrzy sprzedaj i kupuj rzeczywiste towary, a tymi, ktrzy handluj papierami wartociowymi. Ale
CFTC, o dziwo, przyja argument Goldmana. Wydaa bankowi rodzaj przywileju zwanego Bona Fide
Hed-ging. Bya to klauzula zezwalajca filii Goldmana na korzystanie z wszelkich praw
zarezerwowanych dotd dla podmiotw obracajcych rzeczywistymi towarami. Przez nastpnych kilka
lat CFTC wydaa po cichu 14 podobnych zwolnie innym firmom.
Dziki temu Goldman i inne banki zyskay swobod w przyciganiu liczniejszych inwestorw do rynkw
towarowych, umoliwiajc spekulantom inwestowanie w kontrakty surowcowe coraz bardziej
gigantycznych pienidzy, list Goldmana do CFTC z 1991 roku mniej lub bardziej bezporednio
doprowadzi do ropnej baki w 2008 roku, kiedy liczba spekulantw na rynku paliw (ktrzy uciekli na
przeraeni spadajc wartoci dolara i zaamaniem na rynku nieruchomoci) przekroczya liczb
dostawcw prawdziwych towarw i ich nabywcw. Jeden z ekspertw zatrudnionych przez Kongres
wyliczy, e w roku 2008 co najmniej trzy czwarte obrotw na rynku towarowym to bya czysta
spekulacja. To zapewne zachowawcze szacunki. Do poowy zeszego lata mimo rosncych dostaw i
spadku popytu pacilimy a cztery dolary za galon benzyny na kadej stacji benzynowej w kraju.
Co jeszcze bardziej zdumiewajce, to fakt, e list od filii Goldmana, podobnie jak wikszo innych
wnioskw o specjalne traktowanie, by rozpatrywany w ogromnym sekrecie. Byem szefem oddziau
regulacji rynku, gdy Brooksley Born szefowaa CFTC mwi Greenberger. Nikt z nas nie wiedzia o
licie.
Tak naprawd listy wyszy na jaw przypadkiem. W zeszym roku urzdnik dziaajcej pod auspicjami

Kongresu House Energy and Commerce Committee przypadkowo znalaz si na odprawie, podczas ktrej
szefowie CFTC rozmawiali o przywilejach przyznanych niektrym bankom inwestycyjnym na rynku
towarowym.
- Zaproszono mnie na odpraw, jak komisja przeprowadzaa w sprawie energii wspomina urzdnik. -1
nagle w samym rodku rozmowy zaczli mwi o tym, e od lat wydaj pozwolenia dla bankw
inwestycyjnych. Podniosem rk i zapytaem: Naprawd? Wydalicie dokument? Mog go zobaczy?.
Troch si pltali. Zaczlimy si sprzecza i w kocu powiedzieli: Musimy zapyta o zgod Goldmana
Sachsa. Ja na to: Jak to? Musicie pyta Goldmana o zgod?.
CFTC przedstawia wtedy klauzul, ktra zabraniaa jej wypuszczania jakichkolwiek informacji o
sytuacji i interesach firmy na rynku w danym momencie. Ale proba urzdnika dotyczya dokumentu
wydanego 17 lat wczeniej. Nie mia on nic wsplnego z obecn pozycj Goldmana na rynku. Co wicej,
rozdzia sidmy ustawy z 1936 roku o instrumentach pochodnych na rynku towarowym daje Kongresowi
prawo do wszelkich informacji, jakimi tylko dysponuje komisja. By to klasyczny przykad tego, jak
Goldman trzyma rzd w szachu. CFTC czekaa na pozwolenie z banku, zanim przedstawia dokument do
kontroli.
Uzbrojony w na wp tajne rzdowe zwolnienie z rynkowych ogranicze Goldman sta si gwnym
pomysodawc gigantycznego rynku instrumentw pochodnych opartych na rynku towarowym. Indeks
Goldman Sachs Com-modities, ktry odzwierciedla ceny 24 najwaniejszych surowcw, ale przede
wszystkim ropy naftowej, pozwoli funduszom emerytalnym, towarzystwom ubezpieczeniowym i innym
inwestorom instytucjonalnym na inwestowanie w kontrakty dugoterminowe na ceny poszczeglnych
surowcw. Wszystko to adnie piknie z wyjtkiem paru spraw.
Po pierwsze, instytucje inwestujce dugoterminowo kupoway wycznie tak zwane dugie pozycje
zakadajce wzrost wartoci indeksu aden inwestor z oczywistych powodw nie gra na jego spadek. O
ile takie zachowanie jest korzystne dla giedy, o tyle jest jednoczenie bardzo niekorzystne dla realnej
wyceny papierw wartociowych, bo podbija ceny w nieskoczono. Jeli gracze zajmuj dugie i
krtkie pozycje w podobnych proporcjach, na rynku panuje rwnowaga mwi Michael Masters,
meneder funduszu hedgingowego, ktry pomaga ujawni rol bankw inwestycyjnych w
manipulowaniu cenami ropy. Ale oni jedynie coraz bardziej podbijali ceny dodaje Masters.
Jeszcze bardziej sytuacj komplikuje fakt, e sam Goldman ze wszystkich si dziaa na rzecz wzrostu cen
ropy. Na pocztku 2008 roku Arjun Murti, analityk Goldmana okrzyknity przez New York Times
wyroczni w sprawach ropy naftowej, przewidzia gwatowny wzrost cen - nawet do 200 dolarw za
baryk. Goldman inwestowa wtedy ogromne sumy w rop poprzez sw fili J. Aron, posiada ponadto

udziay w wielkiej rafinerii w Kansas, gdzie magazynowa rop, ktr kupowa i sprzedawa. Chocia
wydobycie ropy zaspokajao biecy popyt, Murti nieustannie ostrzega, e nastpi przerwy w dostawie.
Mwi nawet, e tak si tego obawia, e a kupi sobie dwa auta o napdzie hybrydowym. Jak
utrzymywa bank, wysokie ceny byy win rozpasanego jak winia amerykaskiego konsumenta; w 2005
roku analitycy Goldmana twierdzili, e nie dowiemy si, kiedy spadn ceny ropy, dopki nie bdziemy
wiedzieli, kiedy amerykascy konsumenci przestan wreszcie kupowa spalajce niesamowit ilo
paliwa SUV-y i zaczn szuka bardziej energooszczdnych rozwiza.
Ale to nie zuycie ropy naftowej podbijao ceny, te bowiem rosy wskutek spekulacji na papierze. Latem
2008 roku spekulanci giedowi kupili i zmagazynowali do kontraktw na rop, by wypeni 1,1
miliarda baryek. To znaczy, e liczba papierowych kontraktw terminowych na rop w rkach
spekulantw bya wysza ni zapasy tego surowca zmagazynowane we wszystkich zbiornikach w kraju,
w tym w zbiornikach nalecych do Strategie Petroleum Reserve. To bya powtrka zarwno baki
internetowej, jak i hipotecznej, kiedy Wall Street generowaa gigantyczne zyski, sprzedajc naiwniakom
wizj nieustannie rosncych cen.
Wedug bolenie znanego ju schematu melon kontraktw terminowych na rop rozbi si z wielkim
hukiem w lecie 2008 roku, powodujc ogromne straty wrd wielu inwestorw. Ceny surowca spady ze
147 do 33 dolarw za baryk. Jak zwykle najwicej stracili zwykli ludzie. Emeryci, ktrych fundusze
zainwestoway w to inwestycyjne gwno, zostali zmasakrowani, na przykad CalPERS (California Public
Em-ployee Retirement System) mia w papierach wartociowych 1,1 miliarda dolarw, kiedy nastpio
zaamanie. Ale nieszczcia nie byy spowodowane jedynie spadkiem cen ropy. Rosnce gwatownie
ceny jedzenia take napdzane przez rozdmuchany rynek kontraktw wywoay oglnowiatow
katastrof, doprowadzajc jakie sto milionw ludzi do godu i wywoujc niepokoje spoeczne w krajach
rozwijajcych si.
Dzi ceny ropy znowu rosn: podskoczyy o 20 procent w maju, a od pocztku roku prawie si podwoiy.
I znowu problemem nie jest tu poda czy popyt. Dzi mamy najwiksze wydobycie ropy w cigu
ostatnich 20 lat mwi kon-gresman Bart Stupak, demokrata z Michigan, ktry zasiada w komisji House
Energy. Zapotrzebowanie jest najnisze od 10 lat. A jednak ceny rosn.
Zapytany, dlaczego politycy nie przestaj gldzi o odwiertach i samochodach z napdem hybrydowym,
skoro popyt i poda nie maj nic wsplnego z wysokimi cenami, Stupak potrzsa gow. Myl, e oni
nie rozumiej zbyt dobrze problemu mwi. Politycy ignoruj wszystko, czego nie da si wyjani w
cigu p minuty dodaje z przeksem.

PITA BAKA Bailouty

Po tym jak zeszej jesieni pka baka naftowa, nie byo adnej nowej, ktra sprawiaby, e interes
mgby hula dalej. Tym razem wydawao si, e pienidze naprawd przepady wskutek
oglnowiatowego kryzysu. Finansowe safari przenioso si wobec tego gdzie indziej, a gruby zwierz, na
ktrego miao si odby polowanie, okaza si najwiksz pul niestrzeonego kapitau: pienidzmi
podatnikw. Podczas tej operacji Goldman Sachs naprawd zacz pry muskuy.
Wszystko zaczo si we wrzeniu zeszego roku, kiedy wczesny sekretarz skarbu USA Paulson podj
ca seri decyzji o ogromnym znaczeniu. Cho ju kilka miesicy wczeniej przeprowadzi operacj
ratowania banku Bear Sterns i przej dwie wielkie instytucje poyczkowe Fannie Mae and Freddie Mac,
Paulson postanowi jednak, e pozwoli bankowi Lehman Brothers -jednemu z najwikszych konkurentw
Goldmana upa bez interwencji ze strony rzdu. (- Dominujca pozycja Goldmana pozostaa
nienaruszona komentuje analityk rynku Eric Salzman. A jego wielki konkurent, bank inwestycyjny
Lehman, leg w gruzach). Nastpnego dnia Paulson zatwierdzi potn pomoc finansow dla AIG w
wysokoci 85 miliardw dolarw. AIG natychmiast z pastwowych pienidzy spacio 13 miliardw
dugu, jaki miao u Goldmana. Dziki pomocy finansowej bank odzyska wszystkie swoje ze dugi: dla
kontrastu emerytowani pracownicy fabryki samochodw czekajcy na to, e Chrysler uzyska pomoc
finansow, bd mieli szczcie, jeli uda im si uzyska 50 centw za kadego dolara, ktrego wisi im
Chrysler.
Natychmiast po udzieleniu pomocy AIG Paulson ogosi swj plan pomocy finansowej dla sektora
przemysowego zwany Troubled Asset Relief Program (TARP). Na pomoc przeznaczono 700 miliardw
dolarw, do jej obsugi wydelegowano za nikomu nieznanego, 35-let-niego bankiera Neela Kashkariego.
eby dosta prawo obracania pienidzmi z pomocy rzdowej, Goldman ogosi, e zmienia si z banku
inwestycyjnego w spk holdingow. Ten ruch zapewni mu dostp nie tylko do 10 miliardw dolarw z
TARP, ale take do caej serii mniej spektakularnych funduszy publicznych, takich jak ten organizowany
przez Rezerw Federaln. Do koca marca Fed poyczy albo zagwarantuje co najmniej 8,7 biliona
dolarw w caej serii nowych programw pomocowych i dziki niejasnemu prawu pozwalajcemu
Fedowi blokowa wikszo kontroli finansowych zarzdzonych przez Kongres zarwno sumy, jak i ich
odbiorcy pozostaj niemal cakowicie niejawni.
Oficjalna zmiana w holding ma jeszcze jedn dobr stron: bezporednim nadzorc Goldmana jest teraz
nowojorski oddzia Banku Rezerw Federalnych, ktrego prezesem w momencie ogoszenia
przeksztacenia by Stephen Friedman, byy wiceprezes Goldmana Sachsa. Friedman zreszt narusza
przepisy Fed, zasiadajc w radzie nadzorczej Goldmana. eby rozwiza ten problem, poprosi rzd o

zawiadczenie, e nie zachodzi konflikt interesw i je otrzyma. Friedman mia take zrzec si akcji
Goldmana, ale dziki rzdowemu zawiadczeniu pozwolono mu jeszcze dokupi 52 tysice
dodatkowych akcji, dziki czemu wzbogaci si o 3 miliony dolarw. Friedman zrezygnowa ze
stanowiska w maju, ale obecny czowiek odpowiedzialny za sprawowanie kontroli nad Goldmanem
nowy szef nowojorskiej Fed William Dudley take jest wychowankiem Goldmana Sachsa.
Z tych wszystkich wydarze lukratywnego udziau w Operacji AIG, bezproblemowego
przeksztacenia w bank komercyjny, by zaapa si na fundusze TARP wyania si naga prawda:
Goldmana Sachsa reguy wolnego rynku nie obowizuj. Rzd moe wpuci na rynek innych graczy, ale
za adn cen nie pozwoli upa bankowi. Przeciwnie, przyzna mu wszelkie przywileje, jakich bankierzy
Goldmana sobie zaycz, by zdominowa rynek. W przeszoci te uzyskiwali rozmaite korzyci, ale
nie mwio si o nich tak jawnie mwi Simon Johnson, profesor ekonomii w Massachusetts Institute of
Technology i byy pracownik Midzynarodowego Funduszu Walutowego, ktry porwnuje bailout do
kapitalizmu kolesiw, jakiego by wiadkiem w Trzecim wiecie. Teraz wszystko jest ju jawne.
Kiedy bailoutowe konfitury zostay ju wyjedzone, Goldman wrci do biznesu, wymylajc kolejne
karkoomne plany, jakby tu amerykaskiego trupa ogooci z resztek gotwki. Jednym z jego pierwszych
ruchw postbailoutowej epoki byo dyskretne pchnicie do przodu kalendarza, wedug ktrego bank
skada raporty o swoich wynikach finansowych. Dziki temu wymaza z niego grudzie 2008 roku, ktry
przynis bankowi strat brutto w wysokoci 1,3 miliarda dolarw. Jednoczenie bank ogosi podejrzanie
wysokie przychody (na poziomie 1,8 miliarda dolarw) za pierwszy kwarta 2009 roku. Tak naprawd
ogromna ich cz pochodzia z programu bailoutowego, czyli po prostu od podatnikw. Wysmayli te
rezultaty za pierwszy kwarta jak najlepsi mistrzowie kuchni mwi zarzdzajcy jednego z funduszy
hedgingowych. Ukryli miesic strat, a pienidze z bailoutu zapisali jako zysk.
Jeszcze dwie liczby zwracaj uwag w tej zadziwiajcej zmianie na lepsze. Przez pierwsze trzy miesice
tego roku bank wypaci astronomiczne 4,7 miliarda dolarw w formie wynagrodze i bonusw. To 18procentowy wzrost w porwnaniu z pierwszym kwartaem 2008 roku. Zebra take z rynku 5 miliardw
dolarw, emitujc nowe akcje prawie natychmiast po ogoszeniu wynikw za pierwszy kwarta. Obie te
liczby razem pokazuj, e Goldman tak naprawd poyczy od inwestorw 5 miliardw dolarw na
pensje dla swojego kierownictwa w samym rodku kryzysu gospodarczego. Inwestorw zwabi i oszuka
za pomoc kreatywnej ksigowoci, i to zaledwie kilka miesicy po otrzymaniu miliardw dolarw z
kieszeni podatnikw podczas baibutu.
Co zdumiewa jeszcze bardziej, Goldman zrobi to, zanim rzd ogosi wyniki bankw korzystajcych z
pomocy publicznej. Kontrolerzy badali ich kondycj finansow i moliwo spaty rzdowych pienidzy,

po czym ogaszali obowizujce bank zalecenia. Szybka emisja i wypata ogromnych bonusw jasno
pokazuje, e Goldman doskonale wiedzia, co si szykuje.
- W przeciwiestwie do innych graczy bankierzy Goldmana wydawali si wiedzie wszystko, czego
potrzebowali, zanim ukazay si wyniki mwi Michael Hecht, dyrektor zarzdzajcy firmy JMP
Securities. Byli wietnie przygotowani na zalecenia kontrolerw. Wszystko, co im kazano zrobi,
zrobili dwa tygodnie wczeniej.
Ale najlepsze dopiero przed nami. Po tym jak maczali palce w czterech historycznych katastrofach
finansowych, po tym jak pomogli 5 bilionom dolarw wyparowa z NASDAQ, po tym jak wcisnli
samorzdom i emerytom tysice nic niewartych papierw opartych na zych kredytach hipotecznych, po
tym jak wywindowali cen benzyny do 4 dolarw za galon i doprowadzili 100 milionw ludzi na caym
wiecie do godu, po tym wreszcie, jak pooyli ap na dziesitkach miliardw dolarw z kieszeni
podatnikw poprzez seri bailoutw nadzorowanych przez swego byego dyrektora generalnego, co dali
bankierzy Goldmana Sachsa obywatelom Stanw Zjednoczonych w 2008 roku?
14 milionw dolarw.
Tyle podatku zapaci za rok 2008 przy rzeczywistej stawce podatkowej wynoszcej 1 (sownie: jeden)
procent. W tym samym roku bank wypaci swoim ludziom 10 miliardw dolarw pensji oraz premii i
zarobi na czysto 2 miliardy dolarw. A jednak zapaci skarbowi pastwa mniej ni jedn trzeci tego, co
swemu prezesowi Lloydowi Blankfeinowi, ktry w zeszym roku zarobi prawie 43 miliony.
Jak to moliwe? Wedug rocznego raportu Goldmana niskie podatki to gwnie zasuga zmian w
geografii przychodw banku. Czyli innymi sowy, bank przenosi swe pienidze z miejsca na miejsce,
tak e wikszo przychodw uzyska za granic, w krajach o niskich podatkach. Dziki naszemu
popieprzonemu systemowi podatkowemu firmy takie jak Goldman mog wysya swoje dochody za
granic i opnia zapacenie od nich podatku w nieskoczono, a jednoczenie da ulg i odpisw od
tych podatkw! Dlatego kada firma posiadajca ksigowego, ktry choby od czasu do czasu miewa
przebyski inteligencji, potrafi znale sposb na unikanie podatkw. Raport GAO wykaza, e w latach
1998-2005 mniej wicej dwie trzecie wszystkich korporacji dziaajcych w Stanach Zjednoczonych w
ogle nie pacio fiskusowi.
To powinno budzi mocny sprzeciw ale jako kiedy ogoszono informacje o podatkach Goldmana,
prawie nikt nie pisn sowa. Jednym z nielicznych, ktrzy skomentowali t jawn nieprzyzwoito, by
kongresman Lloyd Doggett, demokrata z Teksasu. Prawa rka siga po publiczne pienidze, a lewa
wysya je do rajw podatkowych mwi oburzony.
SZSTA BAKA Ekologia

Waszyngton, pocztek czerwca. W Biaym Domu zasiada Barack Obama, popularny mody polityk,
ktrego gwnym prywatnym sponsorem kampanii wyborczej by bank inwestycyjny o nazwie Goldman
Sachs. Jego pracownicy wpacili jakie 981 tysicy dolarw na fundusz kampanii. Bez uszczerbku
przebrnwszy przez najeon minami epok bailoutw, Goldman wraca do starych praktyk, bez kopotu
odnajdujc si na uregulowanym od nowa przez rzd rynku. A na najwaniejszych rzdowych
stanowiskach pojawia si nowy zastp jego wychowankw.
Hank Paulson i Neel Kashari zniknli; na ich miejscach znaleli si Mark Patterson i Gary Gensler.
Obydwaj pracowali kiedy dla Goldmana (Gensler by dyrektorem finansowym firmy). A bank, zamiast
handlowa kontraktami na rop czy zymi kredytami hipotecznymi, rozpoczyna nowr gr, nadmuchujc
kolejn bak. Ta najnowsza wyronie na tak zwanych kredytach wglowych, czyli handlu prawami do
emisji dwutlenku wgla. Ten lukratywny rynek wart bilion dolarw dopiero raczkuje, ale szybko
powstanie, jeli Partia Demokratyczna, ktrej Goldman da 4,5 miliona dolarw podczas ostatniej
kampanii wyborczej, przyjmie w Kongresie ustaw wprowadzajc plan redukcji emisji gazw
cieplarnianych.
Nowy rynek kredytw wglowych jest dokadn powtrk baki, ktr Goldman nadmucha niegdy na
rynku towarowym. Tyle e ma jeszcze jedn smakowit cech: jeli plan bdzie realizowany zgodnie z
harmonogramem, podwyki cen bd miay mandat rzdowy. Goldman nie bdzie musia niczego
podkrca i oszukiwa w grze. Gra bdzie oszukana od pocztku.
Oto jak to dziaa: jeli ustawa przejdzie, dla kopal, fabryk, dystrybutorw gazu ziemnego i innych gazi
przemysu zostan ustalone limity na ilo gazw cieplarnianych, jakie mog wypuci do atmosfery w
cigu roku. Jeli przekrocz swj limit, bd mogy kupi prawa do emisji od innych firm, ktrym uda si
wyprodukowa mniej gazw, ni wynosi ich limit. Prezydent Obama ostronie szacuje, e w cigu
pierwszych siedmiu lat obowizywania planu nabywcy kupi prawa do emisji o wartoci okoo 646
miliardw dolarw. Jeden z jego najlepszych doradcw ekonomicznych spekuluje, e prawdziwa kwota
moe by dwa lub nawet trzy razy wysza.
Przyszo tego planu, bardzo atrakcyjnego dla spekulantw, jest taka, e limity emisji bd nieustannie
zmniejszane przez rzd, co znaczy, e kredyty wglowe kadego roku bdzie coraz trudniej dosta. To z
kolei oznacza, e powstanie cakowicie nowy rynek, z gwarancj, e cena gwnego towaru moe tylko
rosn. Warto tego nowego rynku wyniesie ponad bilion dolarw rocznie; dla porwnania: roczne
poczone dochody wszystkich dostawcw prdu w USA wynosz 320 miliardw.
Goldman chce tej ustawy. Plan zakada wic, e lobbyci banku doprowadz do jej uchwalenia w wersji
najbardziej dla niego korzystnej, upewniajc si, czy przypadajcy mu kawaek tortu jest wystarczajco

duy. Goldman naciska na wprowadzenie planu ograniczenia emisji, ale sprawa ruszya z kopyta dopiero
od zeszego roku, gdy Goldman wyda na klimatyczny lobbing 3,5 miliona dolarw. Jednym z ich
lobbystw by wtedy nie kto inny jak Patterson. W 2005 roku, kiedy Hank Paulson by szefem Goldmana,
osobicie zaangaowa si w pisanie bankowego raportu na temat regulacji w zakresie ochrony
rodowiska. Dokument zawiera kilka zaskakujcych elementw jak na firm, ktra we wszystkich innych
dziedzinach konsekwentnie sprzeciwiaa si jakimkolwiek rzdowym regulacjom. Raport Paulsona
dowodzi, e wycznie dobrowolne dziaania nie rozwi problemu klimatu. Kilka lat pniej szef
departamentu banku do spraw emisji dwutlenku
wgla Ken Newcombe przekonywa, e samo ograniczenie emisji nie wystarczy do rozwizania problemu
klimatu, i wezwa do dalszych publicznych inwestycji w badania i rozwj technologii. Co jest wygodne,
biorc pod uwag, e Goldman poczyni wczesne inwestycje w energi wiatrow (kupi firm Horizon
Wind Energy), odnawialnego diesla (jest inwestorem w firmie o nazwie Changing World Technologies) i
energi soneczn (jest partnerem w BP So-lar). Jeli rzd zmusi uytkownikw prdu do uywania
czystszej energii, Goldman zarobi kolejne miliardy. Paulson powiedzia wtedy: Nie po to czynimy te
inwestycje, eby straci pienidze.
Bank jest wacicielem 10 procent akcji Chicago Climate Exchange, giedy, na ktrej bdzie si
handlowao kredytami wglowymi. Co wicej, Goldman ma mniejszociowy pakiet akcji w Blue Source
LLC, firmie z Utah, ktra sprzedaje kredyty wglowe typu, na ktry bdzie ogromne zapotrzebowanie,
gdy ustawa przejdzie.
Zdobywca Nagrody Nobla Al Gore, ktry rwnie lobbuje za ustaw ograniczajc emisj gazw, zaoy
firm Generation Investment Management wraz z trzema byymi wanymi osobami z Goldman Sachs Asset Management: Davidem Bloodem, Markiem Fergusonem i Peterem Harrisem. Jaki maj w tym biznes?
Inwestowanie w prawa do emisji. Jest jeszcze wart 500 milionw dolarw Green Growth Fund zaoony
przez ludzi Goldmana, by inwestowa w czyste technologie. Lista jest duga. Goldman znowu wyprzedza
fakty. Czy ten rynek bdzie wikszy ni na przykad rynek kontraktw na dostawy energii?
- Wielokrotnie! mwi byy czonek komisji energetycznej Kongresu.
No c, mona by zapyta, kogo to wszystko obchodzi? Jeli plan wypali, czy nie uratuje nas wszystkich
przed globalnym ociepleniem? By moe tak, ale ustawa w wersji Goldmana jest tak naprawd
podatkiem od emisji dwutlenku wgla zbudowanym w taki sposb, by kasta chciwych wi z Wall Street
spia ca mietank. Zamiast po prostu naoy stay rzdowy podatek na firmy emitujce gazy
cieplarniane i zmusi producentw energii, by pacili za zanieczyszczenia, tworzy si konstrukcj, ktra
pozwala zamieni kolejny rynek w prywatn maszynk do robienia pienidzy. To gorsze ni baka z

bailoutami, bo pozwala bankowi dorwa si do pienidzy podatnikw, zanim jeszcze zapac oni podatek.
- Jeli ma by podatek, wolabym, eby pobiera go Waszyngton mwi Michael Masters, dyrektor
jednego z funduszy hedgingowych, ktry wypowiada si take przeciwko spekulacjom kontraktami na
rop. Ale dzi mwimy, e Wall Street moe ustali podatek i go pobiera. To szalestwo!
Bdziemy mieli handel emisjami. A jeli nawet nie, to powstanie co bardzo podobnego. Mora jest taki
sam jak w przypadku wszystkich pozostaych baniek, ktre Goldman pomg stworzy od 1929 do 2009
roku. Bank, ktry od zawsze destabilizowa rynek i rujnowa miliony ludzi, by zapewni gigantyczne
pienidze kilku chciwym bossom, zosta na kocu nagrodzony caymi grami pienidzy i gwarancjami
rzdowymi, podczas gdy prawdziwe ofiary tego baaganu, zwykli podatnicy, za to wszystko pac.
Nieatwo jest zaakceptowa rzeczywisto, w ktrej pozwalamy tym ludziom robi to bezkarnie; w
chwilach kiedy kraj przechodzi cikie chwile, pojawia si zbiorowy opr i oburzenie. Trudno oswoi si
z faktem, e nie jeste ju obywatelem kwitncej demokracji zachodniego wiata, e grozi ci rabunek w
biay dzie, bo jak czowiek po amputacji cigle czujesz to, czego ju nie ma.
Ale w takim wiecie dzisiaj yjemy. I w tym wiecie niektrzy z nas musz gra zgodnie z zasadami,
podczas gdy inni dostaj karteczk od nauczyciela zwalniajc ich z odrabiania lekcji do koca wiata
plus papierow torb z 10 miliardami dolarw na lunch. To gangsterskie pastwo z gangstersk
gospodark i nawet cenom nie mona ju ufa; w kadym wydanym przez ciebie dolarze tkwi jaki
podatek. Moe nie jestemy w stanie tego zatrzyma, ale powinnimy przynajmniej wiedzie, dokd to
wszystko zmierza.

Koo Kepplera i Himmlera.

"Koo Kepplera" powstao z inicjatywy Wilhelma Kepplera, prezesa jednej z filii "I.G.Farben" i byo
grup przemysowcw zdecydowanych w 1931 roku na stae kierowanie funduszy na rzecz Hitlera i jego
partii. Jak si okazuje "omiu z czterdziestu dyrektorw , ktrych liczyo Koo w latach 1931-1944 ,
zasiadao w tym samym czasie w "I.G. Farben", inni w radach "AEG" i "Vereinigte Stahlwerke".
Wszyscy oni pracowali w staej i bezporedniej symbiozie ze "Standard Oil" , "ITT", "General Electric" i
licznymi bankami z Wall Street, w tym z bankiem Henry Schrodera oraz grup "Dillon, Read & Co.",
"Kuhn, Loeb & Co.". Thysen wpaci w 1931 roku 250 000 marek bezporednio na konto "Bank voor
Handel en Scheepvart", banku poczonego z grup Harrimanw w Nowym Jorku " ([2] str. 181).

Poczwszy od 1932 roku w spotkaniach "Koa Kepplera" zacz bra udzia Heinrich Himmler, a poprzez
niego take inni wysocy funkcjonariusze SS ([1] str. 125). Dziki temu Himmler zacz stopniowo
odgrywa w nim decydujc rol , tak ,e wkrtce stao si ono "Koem Himmlera". W marcu 1933
Keppler zosta wybrany do Reichstagu i sta si finansowym ekspertem Hitlera. Trwao to jednak
niedugo, gdy wkrtce zosta zastpiony na tym stanowisku przez Hjalmara Schachta, a nastpnie
wysany do Austrii, gdzie w 1938 roku obj funkcj Komisarza Rzeszy. Mimo to Keppler pozosta nadal
wrd elity finansowej hitlerowskich Niemiec zajmujc wiele dyrektorskich stanowisk w tamtejszych
firmach. By on midzy innymi w zarzdzie dwch oddziaw "I.G. Farben" - "Kontinental Oil A.G."
oraz "Braunkohle-Benzin A.G.". Nawiasem mwic ta ostatnia firma wykorzystywaa opracowany przez
"Standard Oil of New Jersey" sposb wytwarzania syntetycznej benzyny, co wiadczy o tym ,e
niezwykle wane dla przemysu zbrojeniowego Niemiec technologie pozostaway pod kontrol
niewielkiej grupy ludzi dziaajcych ponad granicami pastw w imi swoich wasnych interesw ([1] str.
124). Po odejciu Kepplera kierownictwo "Koa" obj Himmler, za nadzr pod wzgldem
organizacyjnym sprawowa nadal Kurt von Schroeder, jeden z zaoycieli "Koa Kepplera" i dyrektor
banku J.H.Steina w Kolonii, ktry wkrtce zaoy mundur generaa SS. Poczwszy od 1933 roku Kurt
von Schroeder by rwnie reprezentantem interesw "ITT" w Niemczech ([1] str. 121), ktra to firma
dokonywaa, poprzez kontrolowane przez siebie oddziay w Niemczech, patnoci midzy innymi na
rzecz funduszu SS Himmlera zorganizowanego w ramach "Koa Himmlera". Zapewnio to tej korporacji
lokowanie swego kapitau w niemieckim przemyle zbrojeniowym, choby w zakadach Focke-Wulf ,
produkujcych samoloty myliwskie uyte pniej take przeciwko USA ([1] str. 83). Drug wan osob
reprezentujc SS w "Kole Himmlera" i jednoczenie interesy "ITT" by SS-Untersturmfuhrer Emil

H.Meyer , dyrektor wszystkich oddziaw "ITT" w Niemczech oraz czonek zarzdu "Dresdner Bank
AEG" ([1] str. 128). Jak wynika z tajnego raportu SS z dnia 2 padziernika 1934 roku, a 20% czonkw
"Koa" byo masonami, co jednak w niczym nie przeszkadzao , gdy "nie ujawniono nic niestosownego
przeciwko nim" ([2] str. 305). A.C.Sutton w swojej pracy przytacza list z 25 lutego 1936 roku , z ktrego
wynika , e dla potrzeb funduszu SS Himmlera zaoono "Sonder Konto S" czyli "Konto Specjalne S",
gdzie przemysowcy i bankierzy lokowali swoje skadki a do koca 1944 roku. Co wicej "Sonder
Konto S" zostao zaoone we wasnym banku Kurta von Schroedera czyli "J.H. Stein Bank" w Kolonii
pozostajcym w cisym zwizku z firm jego krewnego czyli "J.Henry Shroder Banking Corporation" w
Nowym Jorku. ([1] str. 129). O trwaoci i ponadnarodowym charakterze tych powiza wiadczy
rwnie nastpujcy fakt ([2] str. 193-194):

"w 1945 roku James Stewart Martin , szef sekcji ekonomicznej amerykaskiego Departamentu
Sprawiedliwoci w Niemczech, od chwili swego przybycia do Kolonii chcia prowadzi dochodzenia w
aktach banku Steina, ktry odegra rol w finansowaniu nazizmu. Ale kapitan Norbert A.Bogdan z
wydziau finansowego Komisji Kontroli formalnie zakaza mu tego - co ujawni Sutton. "W kadym
razie" zapewnia Stewarta Bogdan "znalazby pan tam tylko obierzyny bez adnej wartoci !" Kapitan
Norbert A.Bogdan by w cywilu ni mniej ni wicej , tylko wiceprezesem "J.Henry Schroder Banking
Corporation" w Nowym Jorku, banku "ITT" i "bliniaka" banku Steina. Ktry zwyczajnie zmieni imi.
Nikt o tym wicej nie mwi. Ani na przykad o korespondencji z dnia 25 lutego 1936 , ktra
sygnalizowaa bliskie wpaty na "Konto Specjalne S" - konto "Koa Himmlera", dawnego "Koa
Kepplera" - otwarte w banku J.H.Steina . To ,e nie naucza si tego w szkoach w ramach historii
wspczesnej, e nie odnajdujemy tych faktw w najbardziej renomowanych ksikach, to s , oczywicie
, tylko pewne "zbiegi okolicznoci". Tak jak cakiem przypadkowym zbiegiem okolicznoci byo to, e u
kolebki rewolucji bolszewickiej oraz osigni przemysowych i wojskowych ZSRR odnajdujemy te
same zagraniczne zespoy bankierskie i przemysowe, ktre byy zamieszane w utwierdzanie i ekspansj
nazizmu ."

Niemal jedna czwarta wpat dokonywanych w 1944 roku na "Sonder Konto S" funduszu SS Himmlera
pochodzia z niemieckich filii "ITT" reprezentowanych przez Kurta von Schroedera, co przedstawia
tabela poniej:

Wpaty dokonywane przez filie "ITT" w Niemczech w latach 1943-1944 na

"Sonder Konto S" funduszu SS Himmlera ([1] str. 128).

Wpacajcy 1943 1944

Mix & Genest 5000 marek 5000 marek

C.Lorenz A.G. 20 000 marek 20 000 marek

Felten & Guilleaume 25 000 marek 20 000 marek

Kurt von Schroeder 16 000 marek 16 000 marek

Duy udzia we wpatach na fundusz SS Himmlera miao te "Standard Oil of New Jersey", poprzez
swoj (94% udziaw) niemieck fili "Deutsche - Amerikanische Gesellschaft" (DAG). W latach 1943 i
1944 wyniosy one 24 000 marek (RM) ([1] str. 132). Rwnie w przypadku "AEG - German General
Electric" istniej cise zwizki z tym funduszem, bowiem dwaj dyrektorzy "AEG" Friedrich Flick i Otto
Steinbrinck i jednoczenie czonkowie "Koa Himmlera" wpacili w latach 1943 i 1944 po 100 000 marek
na "Sonder Konto S". Jednak najbardziej znaczc postaci wrd dyrektorw "AEG" zwizanych z
"Koem Himmlera" by Robert Pferdmenges wspudziaowiec z banku "Pferdmenges & Co." bdcego
sukcesorem ydowskiego banku "Sal Oppenheim" w Kolonii ([1] str. 130). Ta zmiana szyldu (od 1934 r.)
wynikaa z tego, e bankierzy Sal i Waldemar Oppenheim otrzymawszy za swe zasugi dla reimu
hitlerowskiego status "honorowych aryjczykw" , usunli si na drugi plan, za swego wspudziaowca ,
bankiera Roberta Pferdmengesa, zasiadajcego wraz z nimi i Kurtem von Schroederem w radzie
administracyjnej kartelu "AEG" ([2] str. 174). Jak pisze P.Vilemarest ([2] str. 309):

"Przed 1914 istniao w Niemczech 1221 bankw prywatnych. W 1933 - 1709. Pi lat pniej - 491, z
powodu przeniesienia si za granic lub konfiskaty bankw ydowskich. W chwili, gdy w 1948, na bazie
tajnego planu monetarnego dostarczonego przez Schachta z wizienia wadzom amerykaskim, rodzia

si Republika Federalna, istniao w Niemczech 300 bankw prywatnych. W 1984 zostao ich tylko 79.
Jeden bank ydowski przetrwa ten wiek, wliczajc w to okres nazizmu, i przyj ponownie swe imi w
1948 - bank Oppenheimw, ktrego waciciele byli ogoszeni honorowymi aryjczykami", podczas gdy
sami schowali si za plecami ich wsplnika Roberta Pferdmengesa. Ten ostatni, tak jak Otto Abetz, Abs i
inni nazici nalea faktycznie do niemieckiego odgazienia Synarchii. Tak samo jak wielu z von
Oppenheimw. Hermann J. Abs, ktry wszed w 1929 do Delbruck, Schinkler Co." przeszed w 1937 do
"Deutsche Bank". Najstarszy z Oppenheimw mia od 1940 do 1944 dwa biura w Reichsbank (Banku
Rzeszy). By on od 1934 doradc Ernsta Kaltenbrunnera, osobistoci numer trzy w hierarchii SS, w tym
samym czasie zreszt co Schacht i Funk (dyrektor Reichsbank). Mia on prawo podpisu wszystkich
ewentualnie podejmowanych sum z tajemniczego konta nr 31.611 niejakiego Maxa Heiligera ... ktry
nigdy nie istnia (!) Fakt ten figuruje w archiwach procesu w Norymberdze. W rzeczywistoci to
specjalne konto suyo od 1937 roku dla deponowania pienidzy w gotwce i biuterii skonfiskowanych
ydom. Bank Oppenheim/Pferdmenges wzbogaci si midzy innymi w maju 1936 dziki konfiskacie
grupy L. Halevy'ego z Kolonii - 500 milionw wczesnych marek za odszkodowanie" dla tego w
wysokoci miliona 100 tysicy marek... Dzieci Oppenheimw przez maestwa wyroiy si" w rnych
krajach latynoamerykaskich, midzy innymi w Argentynie, gdzie jeszcze w 1979 obecny numer jeden"
rodu Oppenheimw byt konsulem honorowym Republiki Federalnej Niemiec. Dwch dziennikarzy
prbujcych wyjani te sprawy dla dobra historii wspczesnej przypacio yciem swoje poszukiwania.
Zgin rwnie autor ksiki opublikowanej w 1979 r. w wydawnictwie Belfond", w ktrej
Oppenheimowie kryli si pod nazwiskiem Frankenheim . Publikacja ta zostaa cakowicie zignorowana
przez pras - z pewnoci pod czyim naciskiem lub w wyniku autocenzury. (...) Oppenheimowie s
rwnie od lat dwudziestych czonkami Synarchii europejskiej , zdecydowanej organizowa Nowy
Porzdek wiatowy we wsppracy z ZSRR ."

Literatura:

1. A.C.Sutton - "Wall Street and the rise of Hitler" - Seal Beach 1976.
2. P.Vilemarest - "Zrda finansowe komunizmu i nazizmu" - Warszawa 1997.
3. H.Kardel - "Hitler zaoycielem Izraela?" - Warszawa 1996.
4. J.A.Cervera - "Pajczyna wadzy" - Wrocaw 1997.
5. H.Pajk - "Bestie koca czasu" - Lublin 2000.

Edit: W latach 1947-1948 odby si tzw. proces IG Farben oraz nastpne przeciwko koncernowi w
ramach procesw norymberskich.

Z powodu wagi zarzutw o zbrodnie wojenne IG Farben uwaany by przez aliantw za zbyt
zdeprawowany i zdemoralizowany aby dalej funkcjonowa, rozwaano zatem cakowite zlikwidowanie
koncernu i konfiskat jego aktyww (zgodnie zreszt z kocowymi ustaleniami midzysojuszniczymi z
konferencji poczdamskiej).

Ostatecznie jednak zaniechano likwidacji i w 1951 podzielono koncern na przedsibiorstwa ktre

pierwotnie weszy w skad IG Farbenindustrie - firmy te ulegy konsolidacji, przyczajc mniejsze
podmioty do dysponujcych wikszymi zasobami i pozycj rynkow - ostatecznie z przedsibiorstw
zaoycielskich pozostay tylko cztery: Agfa, BASF, Bayer i Hoechst AG (poczony pniej z francusk
firm Rhne-Poulenc Rorer i ostatecznie przeksztacony w koncern chemiczny Aventis).

Wielu oskaronych w procesie norymberskim wkrtce powrcio na intratne stanowiska. Przykadowo

Carl Wurster, podczas II Wojny wiatowej szef firmy chemicznej produkujcej gaz Cyklon B do
Auschwitz oraz oskarony w Norymberdze przed Trybunaem ds. Zbrodni Wojennych, ju w 1952 zosta
szefem firmy BASF. Funkcj t peni przez wiele lat. W latach 1960-1972 sprawowa urzd
wiceprezydenta Towarzystwa Maxa Plancka. Wrd wielu intratnych posad jakie zajmowa naley
wymieni stanowisko czonka zarzdu Deutsche Bank. Fritz ter Meer, skazany w Norymberdze za
ludobjstwo i zmuszanie do pracy niewolniczej w zwizku ze zbrodniami w Auschwitz, w 1956 obj na
ponad 10 lat bardzo wane stanowisko w firmie Bayer.[1]

Koncern zosta oficjalnie zlikwidowany w 1952 roku, kiedy utworzono z pozostaoci po podziale firm
IG Farben-Liquidatoren (IG Farben w likwidacji). Pod koniec lat 50. IG Farben-Liquidatoren wypaci 27
mln marek odszkodowa robotnikom przymusowym pochodzenia ydowskiego (pracujcych m.in. w
zakadach Buna-Werke Auschwitz nalecych do IG Farben). Mimo to IG Farben cigle by notowany
jako trust na Frankfurckiej Giedzie Papierw Wartociowych a do 10 listopada 2003, kiedy ogoszono
jego bankructwo - IG Farbenindustrie wypacio wtedy kwot odszkodowa w wysokoci 500 000 marek
niemieckich (160 000 funtw lub 255 646 euro) na rzecz fundacji dla byych robotnikw przymusowych
w nazistowskiej III Rzeszy, 21 mln marek pozostawiono w rezerwie - ostatecznie jednak nie wypacono z
tej kwoty kolejnych odszkodowa.

Midzynarodowe kartele warunkujce rozwj III Rzeszy.

I.G. FARBEN

Kartel I.G. Farben zosta utworzony w 1925 roku przez Hermana Schmitza, zreszt dziki ogromnemu
finansowemu wsparciu ze strony Wall Street. W jego skad weszo sze, ju wczeniej istniejcych
duych niemieckich firm z brany chemicznej - "Badische Anilin", "Bayer", "Agfa", "Hoechst",
"Weilerter-Meer", "Griesheim-Elektron". Firmy te polczono w jeden kartel o nazwie "Inernationale
Gesellschaft Farbenindustrie A.G." - w skrcie "I.G. Farben". Co ciekawe w skad midzynarodowej rady
nadzorczej "I.G. Farben" i to a do 1938 roku, wchodzi Max Warburg ze znanej dynastii bankierskiej. Z
kolei jego brat Paul Warburg by jednym z inicjatorw powoania Systemu Rezerwy Federalnej w USA,
jak rwnie znajdowa si on w zarzdzie "American I.G." ([1] str. 33). Bya to amerykaski oddzia "I.G.
Farben", powstay zreszt dziki funduszom w wysokoci 30 milionw dolarw otrzymanych w 1929
roku z Wall Street ([1] str. 34). Dyrektorzy "American I.G." stanowili elit finansow cile powizan z
kapitaem midzynarodowym. Przykadowo w latach 1930-tych byli nimi ([1] str. 48) :

C.E.Mitchell - dyrektor "National City Bank" (Rockefeller) oraz "Federal Reserve Bank of New York"

Edsel B.Ford - prezes "Ford Motor Company", syn Henry Forda

W.C.Teagle - dyrektor "Standard Oil of New Jersey" Rockefellera

Paul Warburg - "Federal Reserve Bank of New York" oraz prezes "Bank of Manhattan"

Pniej, bo w 1956 roku, banki "Chase" (Rockefellerw) i "Manhattan" (Warburgw) poczyy si w

jeden "Chase-Manhattan Bank".

Dyrektorzy "American I.G." w latach 1930-tych ( [1] str. 46).

Dyrektor "American I.G. " Obywatelstwo Powizania z innymi firmami iinstytucjami

Carl Bosch niemieckie Ford Motor Co. A-G

Edsel B.Ford amerykaskie Ford Motor Co. Detroit

Max Ilgner niemieckie I.G. Farben

(uznany winnym w procesie w Norymberdze)

F.T.Meer niemieckie (uznany winnym w procesie w Norymberdze)

H.A.Metz amerykaskie dyrektor I.G. Farben (Niemcy) oraz

Bank of Manhattan (USA)

C.E.Mitchell amerykaskie dyrektor Federal Reserve Bank of New York oraz

National City Bank

H.Schmitz niemieckie I.G.Farben (Niemcy) , Deutsch Bank (Niemcy) oraz

Bank for International Settlements
(uznany winnym w procesie w Norymberdze)

W.Teagle amerykaskie dyrektor Federal Reserve Bank of New York oraz

Standard Oil of New Jersey

W.H.Rath amerykaskie dyrektor AEG - General Elecrtic

Paul Warburg amerykaskie Federal Reserve Bank of New York oraz

Bank of Manhattan

W.E.Weiss amerykaskie Sterling Products

Co ciekawe z caego zarzdu "American I.G." jedynie trzej niemieccy dyrektorzy tj. W.Schmitz,
F.T.Meer, M.Ilgner zostali uznani za winnych w procesie w Norymberdze. O udziale pozostaych jako
dziwnie "zapomniano". Jak si okazuje dyrektorzy "I.G. Farben" wspierali materialnie Hitlera i jego
parti take bezporednio. A.C.Sutton podaje przykad przelewu w wysokoci 400 000 marek
dokonanego na specjalny fundusz polityczny Hitlera, ktry pomg mu w przejciu wadzy w 1933 roku

([1] str. 34). Ponadto zdaniem wielu fachowcw hitlerowskie Niemcy nie mogyby rozpocz wojny w
1939 roku bez istnienia "I.G. Farben". W 1938 roku kartel ten kontrolowa 380 firm w Niemczech i 500
filii za granic ([1] str. 34), a siedem lat pniej mia decydujcy udzia w gospodarce III Rzeszy
produkujc midzy innymi: 100% niemieckiego syntetycznego kauczuku, 95% gazw trujcych (w tym
Cyklon B sucy do umiercania ludzi w obozach koncentracyjnych), 84% materiaw wybuchowych,
70% prochu, 46% paliwa wysokooktanowego dla samolotw, 30% kwasu siarkowego ([1] str. 36). Jak
podaje A.C.Sutton raport z 1942 roku (The Kilgore Committee Report) wskazuje, e wszyscy dyrektorzy
"I.G.Farben" , take ci ze Stanw Zjednoczonych ("American I.G.") , zdawali sobie doskonale spraw z
istnienia hitlerowskich obozw koncentracyjnych i faktycznego przeznaczenia gazw trujcych
produkowanych przez ich kartel ([1] str. 37). Z wiadomych wzgldw w 1939 roku zmieniono formalnie
nazw amerykaskiej filii "I.G. Farben" z "American I.G." na "General Aniline & Film", co w adnym
wypadku nie zakcio dalszej owocnej wsppracy z gospodark hitlerowskich Niemiec ([1] str. 153).

AEG - GERMAN GENERAL ELECTRIC

Zaoycielem "AEG" czyli "Allgemeine Elekrizitats Gesellschaft" by w XIX wieku ydowski

przemysowiec Emil Rathenau. Poczwszy od 1899 roku funkcj dyrektora tej firmy obj jego syn
Walhter Rathenau , ktry pozostawa na tym stanowisku a do swojej mierci w 1922 roku. Co ciekawe
tene Rathenau, penicy rwnie funkcje ministra spraw zagranicznych Republiki Weimarskiej, by
zwolennikiem koncepcji "przemysu zorganizowanego pod kontrol pastwa, w kierunku
Oglnowiatowej Organizacji Ekonomicznej" jak rwnie bolszewizmu "jako systemu prezentujcego
wielko, do ktrego naley przyszo " ([2] str. 153).

W radach nadzorczych "AEG" i okoo stu spek, ktre powoay Rathenaua do swego kierownictwa
mona odnale take znanego ju Owena Younga , ktry da swoje imi planowi odbudowy Niemiec
1928 r. i ktry ju wczeniej zasiada w komisji opracowujcej Plan Dawesa w 1924 r ([1] str. 57). Young
, prezes firmy "General Electric" kontrolowanej przez J.P.Morgana by, wspierany przez Gerarda Swope,
prezesa rwnoczenie "International General Electric", "National City Bank", "RCA", sieci radiowych
"NBC" i niemieckiego trustu lamp "Osram". Postacie te s warte wspomnienia gdy s one ordownikami
"socjalizmu korporacyjnego" reprezentujc cigle interesy tej samej grupy ludzi, ktrzy najpierw
finansuj Weimar, nastpnie Trzeci Rzesz, Mussoliniego oraz socjalizm sowiecki , a pniej
socjalistw amerykaskich, to znaczy Roosevelta i jego program "New Dealu". We wszystkich tych

przypadkach zastosowano ten same zasady, czyli - "Pastwo-Cezar i jego jedyna partia decydujca,
wcielajca i kontrolujca gospodark i spoeczestwo ." ([2] str. 146-147).

Podobnie jak inne firmy na terenie Niemiec, tak i "AEG" zawdziczao swj dynamiczny rozwj gwnie
poyczkom z zagranicznych bankw. Dziki tym ogromnym funduszom nastpia kartelizacja
niemieckich firm i obsadzenie ich rad nadzorczych osobami powizanymi z midzynarodowym
kapitaem. W przypadku "AEG" nici tych powiza prowadz do firmy "General Electric Company"
kontrolowanej przez Morgana. Od 1915 roku jedna z jej struktur czyli "International General Electric" ,
majca zreszt sw siedzib przy 120 Broadway, zajmowaa si zagranicznym inwestowaniem swych
rodkw finansowych ([1] str. 55). Pod koniec lat 1920-tych dziki tym dziaaniom "General Electric"
przejmuje w znacznym stopniu kontrol nad firmami "AEG" i "Osram". W 1929 roku na mocy
porozumie osignitych z trzema niemieckimi przedsibiorstwami: "AEG", "Siemens & Halske" oraz
"Koppel & Co." - "General Electric" wykupia 25% udziaw "AEG" oraz blisko 17% udziaw "Osram"
i zacza mie wpyw na kontrol rynku produkcji lamp. Oprcz tego zawarte wwczas porozumienia
umoliwiy rwnie dostarczenie niemieckim firmom amerykaskiej technologii i patentw ([1] str. 52).

Niedugo poniej , bo w latach 1930-tych "General Electric" bya ju w 30% wacicielem "AEG" i miaa
tutaj swoich czterech amerykaskich dyrektorw (Young, Swope, Minor, Baldwin). Stanowio to
najwikszy pojedynczy udzia w tej firmie i w konsekwencji take najwikszy wpyw na jej polityk
ekonomiczn i finansow. ([1] str. 59). Oprcz wymienionych osb wrd dyrektorw "AEG" mona
znale take Roberta Pferdmengesa z banku Oppenheima (take finansujcego Hitlera) oraz Gunthera
Quandta , posiadajcego 75% udziaw w niemieckiej firmie "Akumulatoren-Fabrik" ([1] str. 55). Tak
wic "General Electric" by nie tylko wspwacicielem niemieckich firm "AEG" i "Osram" , ale by
take powizany z "Akumulatoren-Fabrik" jak rwnie z koncernem Kruppa. Jak wiadomo firmy te miay
duy udzia w bezporednim dostarczaniu finansw na fundusz wyborczy Hitlera, ktry umoliwi mu
przejcie wadzy w 1933 roku ([1] str. 55).

STANDARD OIL

Rola, kontrolowanej przez Rockefellerw, firmy "Standard Oil" w przygotowaniu hitlerowskich Niemiec
do II wojny wiatowej bya niezwykle istotna. Niemcy nie posiaday wystarczajcych iloci ropy
naftowej w celu wyprodukowania paliwa do prowadzenia nowoczesnej, opartej o sprzt zmotoryzowany,

wojny. Przykadowo w 1934 roku a 85% produktw kocowych przetwarzania ropy naftowej
pochodzio z importu. Rozwizaniem tego problemu byo wytwarzanie benzyny syntetycznej w oparciu o
wasne, bogate zoa wgla. Jak si okazuje udoskonalenie technologii umoliwiajcej tak produkcj, w
ktrej wykorzystano proces tzw. hydrogenizacji (uwodornianie wgla), zostao sfinansowane i
przeprowadzone w laboratoriach "Standard Oil" w USA we wsppracy z "I.G. Farben" ([1] str. 67).

W wyniku umw zwartych w 1929 roku , odnowionych potem w 1937 roku "w Teksasie i New Jersey
zostay zbudowane wsplne laboratoria . Jednym z produktw ich dowiadcze bdzie sawny gaz
Cyklon-B ." Jak podaje w swoim, raporcie z padziernika 1936 roku ambasador amerykaski w Berlinie,
William Dodd - "... tylko w biecej chwili ponad setka korporacji amerykaskich utrzymuje tutaj swoje
filie i stosuje umowy o wsppracy (...) "Du Pont" jest gwnym partnerem "I.G. Farben" , "Standard Oil"
, ktry kaza wpaci tutaj w grudniu dwa miliony dolarw, podpisa kontrakt na 500 000 dolarw rocznie
jako subwencje, aby pomc w produkcji gazu syntetycznego na uytek wojskowy (...) "International
Harvester" wedug wiadectwa swego prezesa zwikszy tutaj o 33% swoje roczne obroty (...) Nasze
firmy lotnicze ("Bendix Aviation") zawary porozumienie z Kruppem ... Tak samo "General Motors" i
"Ford" (...) "Vacuum Oil" zainwestowaa ju sze milionw marek ... " W Waszyngtonie raporty te
zostay schowane do szuflady, podczas gdy prasa kontrolowana przez Franklina Delano Roosevelta i jego
przyjaci oburzaa si "postpem faszyzmu w Europie" . ([2] str. 175-177). Zreszt wczesny prezydent
USA by wietnie zorientowany w caej sytuacji. Sam bdc benificjentem spekulacji dokonywanych na
niemieckiej marce a do 1924, mia rwnie w swoim otoczeniu finansistw mocno zaangaowanych w
rozwj gospodarczy hitlerowskich Niemiec.

Innymi przykadem udziau "Standard Oil" we wspomaganiu gospodarki III Rzeszy byo dostarczenie
technologii wytwarzania syntetycznego kauczuku oraz etylu, majcego due znaczenie jako skadnik
paliwa uywany do zwikszania wydajnoci i ywotnoci silnikw w lotnictwie i pojazdach
samochodowych. W 1924 roku zaoono w Nowym Jorku "Ethyl Gasoline Corporation" , ktra bya
wasnoci "Standard Oil Company of New Jersey" i "General Motors Corporation", w celu kontroli i
wykorzystania amerykaskich patentw na wytwarzanie i dystrybucj czteroetylku oowiu i etylu i w
USA i za granic. Pocztkowo wytwarzanie tych produktw odbywao si jedynie w Stanach
Zjednoczonych, jednak ju w 1935 roku firma "Ethyl Gasoline Corporation" przekazaa tajemnic ich
produkcji hitlerowskim Niemcom. Z kolei , gdy w 1938 Luftwaffe pilnie potrzebowaa 500 ton
czteroetylku oowiu , wwczas to firma "Ethyl Export Corporation" z Nowego Jorku poyczya owe 500

ton przekazujc je za porednictwem "Ethyl G.m.b.H" w Niemczech ([1] str. 73-74).

Podsumowujc obecno "Standard Oil" w rozwoju gospodarki III Rzeszy, naley stwierdzi ,e nie
ograniczaa si ona tylko do przekazywania patentw i ulepszania technologii produkcji syntetycznej
benzyny czy te kauczuku , ale wizaa si take z projektowaniem i budow nowych fabryk produkcji
paliw w Niemczech. Dokonano przy tym pewnego podziau rynku, bowiem "Standard Oil" zatrzyma dla
siebie monopol w dziedzinie produktw naturalnych ropy naftowej i kauczuku, odstpujc "I.G. Farben" i
jej filiom monopol produktw syntetycznych. ktrych wydajno zostaa polepszona przez badania we
wsplnych laboratoriach w USA ([2] str. 176). Przykadowo w 1934 roku Niemcy produkoway tylko 300
000 ton produktw opartych na ropie naftowej i mniej ni 300 000 ton syntetycznej benzyny.

Za w 1944 roku, po przekazaniu przez "Standard Oil of New Jersey" patentw i technologii produkcji
benzyny syntetycznej z wgla, w oparciu o proces tzw. hydrogenizacji (uwodornienie wgla) , ilo ta
wzrosa do 6 500 000 ton z czego a 5 500 000 ton (85%) stanowiy produkty syntetyczne ([1] str. 21-22).
Co ciekawe firma "Standard Oil" bya reprezentowana poprzez swoj niemieck fili -"Deutsche Amerikanische Petroleum A.G." (DAPAG) take w tzw. "Kole Keplera". Koo to , powstae z inicjatywy
Wilhelma Kepplera, prezesa jednej z filii "I.G.Farben", byo w istocie grup przemysowcw
zdecydowanych w 1931 roku na stae kierowanie funduszy dla NSDAP ([1] str. 178). Jak si okazuje
"Standard Oil" posiada 94% udziaw firmy "DAPAG" , ktrej dwaj dyrektorzy : Karl Lindemann i Emil
Helffrich byli czonkami wspomnianego "Koa Kepplera" ([1] str. 76).

I.T.T. International Telephone and Telegraph

Midzynarodowa korporacja "International Telephone and Telegraph" (ITT) zostaa zaoona w 1920
roku, oficjalnie przez, urodzonego na Wyspach Dziewiczych, przedsibiorc - Sosthenesa Behna. W
istocie "I.T.T." bya kontrolowana przez firm J.P.Morgana, bowiem skad jej zarzdu to ludzie
reprezentujcy gwnie jego interesy. Wprawdzie przed rokiem 1933 nie ma dowodw na istnienie
bezporednich wpat ze strony "ITT" na rzecz samego Hitlera , to jednak s liczne patnoci dokonywane
na rzecz funduszu SS Heinricha Himlera, poprzez niemieckie oddziay tej korporacji takie jak: "Standard
Electrizitswerke A.G.", "C.Lorenz A.G." czy te "Mix & Genst A.G.".

Pierwsze oficjalne spotkanie Hitlera z przedstawicielami "ITT" ma miejsce w sierpniu 1933 roku.

Wwczas to Sosthenes Behn i jego reprezentant w Niemczech - Henry Manne spotykaj si z Hitlerem w
Berchtesgaden ([1] str. 79). W tym czasie "ITT" wraz z "AEG" kontroluje ju wikszo spraw
zwizanych z telefonami i telegrafami w Niemczech ([2] str. 178). Behn wspierany przez grupy Morgana
i Harrimana uczyni podpor interesw "ITT" w Niemczech barona Kurta von Schroedera. W
konsekwencji tego "ITT" ([1] str. 178) - "nie przerwa ju , a do 1944 roku, pracy dla zbroje Rzeszy ,
pod kontrol pewnego czowieka, ktry by nie tylko bankierem w Kolonii, ale jednym ze staych
przywdcw "Koa Keplera" od 1931 roku ."

Kurt von Schroeder nalea do najwyszej hitlerowskiej elity jak rwnie mia cise powizania z
kapitaem midzynarodowym. Urodzony w 1889 roku w Hamburgu, pochodzi ze starej ydowskiej
rodziny bankierskiej, ktra zostaa uszlachcona przez krla pruskiego. Jeden z czonkw tego rodu
wyemigrowa wczeniej do Londynu , zmieni nazwisko na Schroder i zaoy firm bankiersk "J.Henry
Schroder in London & J.Henry Schroder Banking Corporation in New York". Rwnie Kurt von
Schroeder zosta bankierem stajc si wsplnikiem w prywatnym banku J.H.Steina w Kolonii. W latach
1933-1944 tene Schroeder peni funkcje niemieckiego reprezentanta w "Banku Rozlicze
Midzynarodowych" (Bank for International Settlements - B.I.S.) , ktrego inspiratorem by Hjalmar
Schacht.

Ponadto jak ju wspomniano, poczwszy od 1933 roku by on reprezentantem interesw "ITT" w

Niemczech, znajdujc si w radach nadzorczych praktycznie wszystkich niemieckich oddziaw tej
korporacji, a wic: "Standard Electrizitswerke A.G.", "C.Lorenz A.G." oraz "Mix & Genst A.G." ([1] str.
81). Oprcz tego by on take czonkiem blisko pitnastu rad nadzorczych w Niemczech, konsulem w
Szwecji i przedstawicielem swego krewnego Henry J. Schrodera z Nowego Jorku ([2] str. 179). Ten
ostatni zosta wsplnikiem Rockefellerw , poprzez utworzon w 1936 roku firm - "Schroder,
Rockefeller Corporation & Co. Inc." z siedzib przy 48 Wall Street w Nowym Jorku. Jej prezydentem
zosta Avery Fuller z "Schroder Banking Corporation" ,za Avery Rockefeller, syn Percy Rockefellera
(brata Johna D.Rockefellera) zosta wiceprezydentem i dyrektorem ([1] str. 81).

To jednak nie koniec tych ciekawych powiza , gdy adwokatami Henry Schrodera do spraw biznesu w
"ITT" bya spka prawnicza "Albert & Westrick", czyli przedstawiciele do spraw poyczek niemieckich
firmy "Sullivan & Crommwell" z Wall Street , nalecej do Johna Fostera Dullesa. ([2] str. 179).
Nawiasem mwic bracia Gerhard i Ludwig Westrick zajmowali si take szpiegostwem przemysowym

w USA. Co wicej Ludwig Westrick w powizaniu z francuskimi przedstawicielami Kurta von

Schroedera, czyli bankiem "Worms", by jedn z "szarych eminencji" okupacji ekonomicznej Francji.
Wiele wskazuje na to ,e to wanie Kurt von Schroeder narzuci Pierre'a Lavala marszakowi Petain ([2]
str. 179). Ponadto Gerhard Westrick by take reprezentantem innych firm ze Stanw Zjednoczonych
takich jak: "Undrewood Elliott Fisher" - waciciela niemieckiego przedsibiorstwa "Mercedes
Buromaschinen A.G.", czy te niemieckich filii "Eastman Kodak" i "International Milk Corporation" ([1]
str. 82).

FORD MOTOR COMPANY

Chocia amerykaski przemysowiec Henry Ford nie nalea formalnie do elit z Wall Street , gdy
rezydowa w Detroit, to by on rwnie jedn z waniejszych osobistoci wspomagajcych wzrost
gospodarczy hitlerowskich Niemiec. Pomimo oficjalnej krytyki dziaalnoci finansjery z Wall Street i
okrelanie ich mianem "podegaczy wojennych" - jak choby grup Morgana - sam robi dokadnie to
samo , niejednokrotnie wspdziaajc z ow finansjer w realizacji swoich interesw. Henry Ford mia
powane udziay w "I.G.Farben" od 1928 roku i posiada 40% akcji "Forda" - Niemcy , ktrego
dyrektorem zosta wwczas Karl Bosch, podczas, gdy jego syna Edsel B.Forda mianowano jednym z
dyrektorw "American I.G." czyli filii "I.G.Farben" w Stanach Zjednoczonych. To w porozumieniu z tym
ostatnim trzej inni dyrektorzy "American I.G." w USA, w tym Paul Warburg, pozwolili swym
wspudziaowcom na finansowanie kampanii Hitlera w wyborach z marca 1933 na sum 30% caego
funduszu wyborczego ([1] str. 109). A.C.Sutton przytacza take korespondencj , ktra udowadnia , e w
okresie zaangaowania si Stanw Zjednoczonych w wojn przeciwko Niemcom , dokadnie w lecie
1942 roku , Edsel Ford gratulowa Maurycemu Dolfus, dyrektorowi "Ford" - Francja, i jego zyski
wzrosy z 58 000 frankw w 1941 do 1 600 000 frankw w 1942, piszc midzy innymi "...Jestem
zachwycony waszym sukcesem (...) Wynagrodz cakowicie wasze ogromne trudnoci w pracy ." w
sukces sta si moliwy dziki ciarwkom (20 dziennie) dostarczanym wycznie dla Wermachtu. Co
wicej w czasie gdy ciarwki "Forda" transportoway onierzy niemieckich przeciwko Amerykanom i
Anglikom, to ciarwki "Forda" zwane "Mootow" od duszego czasu transportoway take onierzy
Armii Czerwonej. Byo to moliwe dziki temu ,e jeszcze w latach 1930-tych koncern "Forda"
wybudowa pierwsz i najnowoczeniejsz fabryk samochodw w Zwizku Sowieckim w miecie
Gorki. Std wanie wyszy ciarwki wojskowe wysane rwnie przeciwko Polsce w 1939 roku oraz pitnacie lat pniej - do pnocnego Wietnamu ([2] str. 185). Sutton podaje take inny przykad jawnej

kolaboracji z reimem hitlerowskim w okupowanej Francji w czasie II wojny wiatowej. Ot jak si

okazuje dwa banki majce sw gwn siedzib w Nowym Jorku - "Chase Bank" Rockefellera i bank
"Morgan & Co." Morgana - utrzymyway podczas caej hitlerowskiej okupacji swoje oficjalne biura we
Francji, przy cakowitej aprobacie wadz niemieckich ([1] str. 150). Jeli chodzi o kolejne powizania
koncernu "Forda" i innych firm ze Stanw Zjednoczonych z gospodark III Rzeszy , to jak przypomnia
w lipcu 1979 roku na amach tygodnika "Welt am Sonntag" Albert Speer ([2] str. 177):

"W 1943 roku Niemcy produkoway 5 700 000 ton syntetycznego oleju napdowego , to znaczy 57%
wojennych potrzeb Rzeszy. "Bendix Aviation" , kontrolowana przez bank Morgana , dostarczya
Niemcom do 1940 roku, przez "Siemens & Halske" wszystkie systemy pilotau automatycznego , tablice
rozdzielcze, startery i diesle. Jeli chodzi o dwie gwne fabryki czogw i pojazdw opancerzonych, byy
one kontrolowane przez "Opla" , niemieck fili "General Motors" (kontrolowane z kolei przez firm
J.P.Morgana ([1] str. 31) ) i "Forda" ."

Ponadto okazuje si ,e w czasie gdy niemieckie miasta byy niszczone przez intensywne bombardowania
alianckie , to cae kompleksy przemysowe nalece do firm o charakterze midzynarodowym
pozostaway nietknite. Istniay wprawdzie bardzo rzadkie wyjtki , gdy bombardowania dosigay
kompleksw "protegowanych" , ale tylko wtedy gdy byy one dokonywane wycznie przez samoloty
brytyjskie lub wczone do brytyjskich si powietrznych. Lotnictwo amerykaskie nie uderzao w fabryki
"Forda", zakady "I.G.Farben", "AEG" i inne wytwory amerykasko-niemieckiej wsppracy z lat
dwudziestych i trzydziestych, za ktr staa po obu stronach faktycznie jedna i ta sama midzynarodowa
finansjera ([2] str. 12). Gdy w 1942 roku "Royal Air Force" omieliy si zbombardowa zakady "Forda"
w Poissy we Francji , wwczas to Ford przedstawi zaalenie rzdowi w Vichy, ktry wypaci mu 38
milionw frankw z tytuu poniesionych szkd (!) , w rezultacie czego Ford zainstalowa swe zakady w
Wielkiej Brytanii. Jak zauwaa P.Villemarest ([2] str. 187):

"Przestudiowanie wynikw bombardowa alianckich w Niemczech jest zreszt pouczajce z innych

jeszcze przyczyn. Pewna statystyka aliancka, ktr miaem w rkach w okresie mych funkcji penionych
w okupowanych Niemczech , ustalaa, e straty przemysu niemieckiego w wyposaeniu nie przekroczyy
12% potencjau Rzeszy. Masowe bombardowania amerykaskie w 1944 i 1945 roku celoway w dwa
miasta : Koloni i Drezno , ale w adnym wypadku nie w sektory , gdzie znajdoway si zakady
I.G.Farben" i "AEG" ."

Literatura:

1. A.C.Sutton - "Wall Street and the rise of Hitler" - Seal Beach 1976.
2. P.Vilemarest - "Zrda finansowe komunizmu i nazizmu" - Warszawa 1997.
3. H.Kardel - "Hitler zaoycielem Izraela?" - Warszawa 1996.
4. J.A.Cervera - "Pajczyna wadzy" - Wrocaw 1997.
5. H.Pajk - "Bestie koca czasu" - Lublin 2000.

Materiay Johna Perkinsa.

TAJNA HISTORIA AMERYKASKIEGO IMPERIUM
W latach 1971-1981 John Perkins pracowa dla midzynarodowej firmy
Consultingowej Chas. T. Main, w ktrej peni rol zdeklarowanego
"ekonomisty od brudnej roboty". 5 czerwca 2007 roku udzieli wywiadu
Anmy Goodman z oglnokrajowego programu radiowo-telewizyjnego
Democracy Now! (Teraz demokracja!). Poniej podajemy jego
zredagowan transkrypcj.-

Redakcja.

Amy Goodman (AG): Setki tysicy protestujcych zbiera si w Niemczech w przededniu jutrzejszego [6
czerwca] spotkania grupy G8 najbogatszych pastw wiata. Trzydniowy szczyt odbdzie si w
nadmorskim uzdrowisku Heiligendamm Niemiecka policja wydaa 18 milionw dolarw na wzniesienie
wok miejsca o rad dwunastokilometrowego potu o wysokoci dwch metrw. Jednym z zasadniczych
tematw spotkania bdzie problem globalnego ocieplenia. Jadc na to s tkanie prezydent Bush
zaproponowa odoenie na bok postanowie pro z Kioto i ustanowienie dobrowolnego zobowizania w
sprawie redukcji emisji gazw powodujcych efekt cieplarniany. Inne wane tematy to pomoc
zagraniczna i nowe umowy handlowe. Dzi spdzimy godzin z czowiekiem, ktry utrzymuje, e cile
wsppracowa z siami rzdzcymi korporacyjnym globalizmem. W swojej pierwszej ksice
Confessions of an Economic Hit Man (Wyznania ekonomisty od brudnej roboty) opowiada histori
swojej pracy w charakterze wysoko opacanego konsultanta wynajtego przez potnych przywdcw do
wykreowania korzystnej dla rzdu Stanw Zjednoczonych i korporacji polityki to co nazywa
"korporatokracj". Twierdzi, e pomaga Stanom Zjednoczonym nabiera biedne kraje na caym wiecie
na miliardy dolarw, poyczajc im wicej pienidzy, ni byy w stanie zwrci, aby przej nastpnie
kontrol nad ich gospodarkami. Niedawno wyda swoj drug ksik na ten temat, ktra nosi tytu Secret
History of the American Empire: Economic Hit Men, .Jackals, and the Truth about Global Corruption
(Tajna historia amerykaskiego imperium - ekonomiki od brudnej roboty, szakale i prawda o globalnej
korupcji). Dzisiaj goci w r. studiu mieszczcym si w dawnej remizie straackiej. Witamy w
DemocracyNow.

John Perkins (JP): Dzikuj, Amy. Ciesz si, e tu jestem.

AG: Zanim przejdziemy dalej, "ekonomisto od brudnej roboty", wyjanij tym, ktrzy nie syszeli o tobie,
ten termin. Opisz siebie tak, jak to rozumiesz?

JP: Naley zacz od tego, e od czasu II wojny wiatowej nam, ekonomistom od brudnej roboty, udao
si stworzy prawdziwie globalne wiatowe imperium i dokonalimy tego zasadniczo bez wojskowych
interwencji, inaczej ni miao to miejsce w przypadku wczeniejszych imperiw. Dokonalimy tego
bardzo subtelnymi metodami ekonomicznymi. Dziaamy rnymi sposobami, a najczciej stosowany
polega na wytypowaniu kraju Trzeciego wiata, ktry posiada podane przez nasze korporacje zasoby,
takie jak na przykad ropa naftowa. Potem organizujemy temu krajowi ogromn poyczk z Banku
wiatowego lub z jednej z jego siostrzanych organizacji. Jednak pienidze wcale nie trafiaj do tego
kraju, ale do amerykaskich korporacji, ktre tworz wielkie przedsiwzicie, ktrego celem jest
rozbudowa infrastruktury - sieci energetycznych, stref przemysowych, portw, autostrad. Wszystko to
suy jedynie nielicznym bardzo bogatym ludziom - biedni nic z tego nie maj. Biedni nie korzystaj z
sieci energetycznych ani nie maj kwalifikacji koniecznych do uzyskania pracy w strefach
przemysowych, ale to oni i ich kraj zostaj pniej zostawieni z ogromnym dugiem, ktry jest takich
rozmiarw, e ich kraj w aden sposb nie moe go spaci. No i my, ekonomici od brudnej roboty,
jedziemy do takiego kraju i mwimy: "Suchajcie, jak wiecie, jestecie nam winni bardzo duo pienidzy.
Nie moecie spaci swoich dugw, ale musicie odda nam to, co nasze".

AG: Prosz poda swj yciorys. Jak zosta pan ekonomist od brudnej roboty?

JP: Po ukoczeniu wydziau handlowego na Uniwersytecie Bostoskim zostaem zwerbowany przez

Narodow Agencj Bezpieczestwa (National Security Agency; w skrcie NSA), najwiksz w naszym
kraju i przypuszczalnie najtajniejsz organizacj szpiegowsk.

AG: Ludzie czasami sdz, e te przymiotniki nale si CIA, ale prawda jest taka, e NSA jest
wielokrotnie wiksza."
"JP: Tak, jest wiksza. Jest znacznie wiksza. Przynajmniej tak byo wtedy. I jest bardzo, bardzo tajna.
Kry wiele pogosek. Wiemy stosunkowo duo na temat CIA, tak mi si przynajmniej wydaje, ale

bardzo, bardzo mao o NSA. Panuje przekonanie, e w zakresie jej dziaania jest tylko kryptografia,
szyfrowanie i odszyfrowywanie wiadomoci, ale w rzeczywistoci wszyscy wiemy, e pracuj tam ludzie
podsu****cy nasze rozmowy telefoniczne. Wyszo to na jaw niedawno. Jest to bardzo, bardzo utajniona
instytucja. W czasie mojego ostatniego roku na uniwersytecie poddali mnie szeregowi testw, bardzo
obszernych, w tym badaniu na wykrywaczu kamstw i testom psychologicznym. Myl, e mog
powiedzie, i ujrzeli we mnie dobrze zapowiadajcego si ekonomist od brudnej roboty. Wykryli
rwnie u mnie szereg saboci, ktre powodoway, e stosunkowo atwo byo im mnie uzaleni,
zwerbowa. Wydaje mi si, e te saboci mgbym okreli jako trzy wielkie narkotyki naszej kultury:
pienidze, wadza i seks. Kto z nas nie posiada przynajmniej jednej z nich? Ja miaem wszystkie trzy.
Potem zapisaem si do Korpusu Pokoju. Popchna mnie do tego NSA. Spdziem trzy lata w
Ekwadorze, mieszkajc z miejscowymi ludmi z Amazonii i z Andw, ludmi, ktrzy zaczynali wtedy
walczy ze spkami naftowym i dalej to robi. To wanie ci ludzie wytoczyli firmie ChevronTexaco
najwikszy proces w historii wiata dotyczcy ochrony rodowiska. To by doskonay trening
przygotowujcy do zada, jakie miaem wykonywa. Potem, kiedy byem jeszcze w Korpusie Pokoju,
zostaem wprowadzony do amerykaskiej prywatnej korporacji o nazwie Charles T. Main, firmy
konsultingowej pooonej w pobliu Bostonu, ktra zatrudnia 2000 pracownikw. To bardzo dyskretna
firma wykonujca ogromn prac, ktra, jak si pniej zorientowaem, polegaa na opisanej przeze mnie
wczeniej ekonomicznej brudnej robocie i wanie tym zaczem si zajmowa, i ostatecznie
awansowaem na szczyt tej organizacji jako jej gwny ekonomista.

AG: A w jaki sposb wizao si to z NSA? Gdzie jest ten zwizek?

JP: Wiesz co, Amy, interesujce w tym jest to, e waciwie nie ma bezporedniego zwizku. NSA
poddaa mnie wywiadowi, zidentyfikowaa mnie i w zasadzie przekazaa prywatnej korporacji. To bardzo
subtelny i wyrachowany system, w ktrym prywatny przemys wychodzi na zewntrz i wykonuje
zadanie. Jeli wic zostaniemy zapani na robieniu czego, jeli zostaniemy zapani na przekupstwie lub
korumpowaniu lokalnych urzdnikw, to obwiniany jest prywatny przemys, a nie rzd Stanw
Zjednoczonych. Warto nadmieni, e w nielicznych przypadkach, kiedy zawodz ekonomici od brudnej
roboty, pojawiaj si ci, ktrych nazywamy "szakalami". To ludzie, ktrych zadaniem jest obalanie
rzdw lub mordowanie ich przywdcw . Oni rwnie pochodz z prywatnego sektora. Nie s to
pracownicy CIA. Wszystkim nam utrwali si obraz 007, rzdowego agenta wynajtego do zabijania, tego
z licencj na zabijanie, ale obecnie rzdowi agenci, przynajmniej jak wynika z moich dowiadcze, tego

nie robi. Do takich zada angauje si prywatnych konsultantw. Osobicie znaem i znam wielu takich
ludzi.

AG: W swojej ksice The Secret Histoiy of the American Empire (Tajna historia amerykaskiego
imperium) opowiadasz o globalnym przejmowaniu wadzy na kadym poziomie. W tej chwili, w
przededniu spotkania grupy G8, jestemy wiadkami masowych protestw w Niemczech. Jakie jest
twoim zdaniem ich znaczenie?

JP: Sdz, e s bardzo wane. W wiecie dzieje si dzi co, co jest niezmiernie wane. Kiedy
czytalimy nagwki dzi rano.., tym, czego moemy by absolutnie pewni, jest to, e yjemy w bardzo
niebezpiecznym wiecie. To jest rwnie bardzo may wiat, w ktrym jestemy w stanie natychmiast
dowiedzie si, co si dzieje w Niemczech lub w rodkowym biegu Amazonki, albo gdzie indziej.
Zaczynamy te na caym wiecie rozumie, e jedynym sposobem zapewnienia naszym dzieciom lub
wnukom, albo jakiemukolwiek dziecku i wnukowi gdziekolwiek na tej planecie, spokojnego, stabilnego i
zrwnowaonego wiata, jest zapewnienie tego wszystkim dzieciom. Do G8 to jeszcze nie dotaro.

AG: Prosz wytumaczy, co to takiego to G8, Grupa Omiu.

JP: Ot Grupa Omiu to najbogatsze pastwa wiata, ktre w zasadzie rzdz nim. Liderem s tu Stany
Zjednoczone, a w rzeczywistoci korporacje dziaajce w ramach tych spek , to znaczy pastw, ktrymi
one rzdz. Nie s to rzdy w rzeczy samej, poniewa su one jedynie udogadnianiu ycia korporacjom.
W naszym kraju wiemy, e nastpni dwaj kandydaci na prezydenta, zarwno republikanin, jak i
demokrata, musz zebra po okoo p miliarda dolarw. Pienidzy tych nie dam ani ja, ani ty. Dadz je
gwnie ludzie, ktrzy posiadaj i prowadz nasze wielkie korporacje. Ludzie ci maj ogromne
zobowizania wobec rzdu. Tak wic, prawd mwic, G8 to grupa pastw reprezentujcych najwiksze
midzynarodowe korporacje wiata i sucych ich potrzebom. Tym, co obecnie widzimy w Europie, a co
bardzo mocno wystpuje w Ameryce aciskiej i na rodkowym Wschodzie, jest potny i gboki nurt
oporu przeciwko imperium, ktre zostao na tym zbudowane. Jest to tak subtelne imperium, e ludzie nie
zdaj sobie sprawy z jego istnienia, bo nie powstao w rezultacie wojskowych podbojw. Zostao
zbudowane przez ekonomistw od brudnej roboty. Wikszo z nas nie zdaje sobie z tego sprawy.
Wikszo Amerykanw nie ma pojcia, e te niesamowite style ycia, ktrym wszyscy ulegamy, bior
si std, e jestemy czci bezwzgldnego imperium, ktre dosownie zniewala ludzi na caym wiecie,

niewaciwie ich wykorzystuje. Ale zaczynamy ju to sobie uwiadamia i Europejczycy oraz Latynosi s
pod tym wzgldem w czowce."
"EKONOMICI OD BRUDNEJ ROBOTY W AMERYCE ACISKIEJ
AG: Wrmy teraz do Ameryki aciskiej i owego procesu przeciwko firmie ChevronTexaco.

JP: Ot, ma to szczeglne znaczenie. Kiedy w roku 1968 wysano mnie do Ekwadoru w charakterze
wolontariusza Korpusu Pokoju, firma Texaco wanie tam wkraczaa, przyrzekajc narodowi
ekwadorskiemu, wsplnie z politykami tego kraju i Bankiem wiatowym, e "ropa naftowa wydobdzie
ten kraj z ndzy". Ludzie uwierzyli i ja te. Ale stao si wrcz odwrotnie. Ropa naftowa znacznie
bardziej zuboya ten kraj, natomiast Texaco zrobio kokosowy interes. Przy okazji zniszczono ogromne
obszary amazoskiego lasu tropikalnego. W ramach procesu prowadzonego przez nowojorskiego
prawnika Steve'a Donzigera, tu, w Nowym Jorku, i kilku prawnikw ekwadorskich 30000
Ekwadorczykw domaga si od firmy Texaco, bdcej obecnie wasnoci firmy Cheyron,
odszkodowania w wysokoci 6 miliardw dolarw, co stanowi najwiksz sum odszkodowania, o jak
kiedykolwiek wystpowano do sdu, za spuszczenie do lasw tropikalnych Ekwadoru ponad 18
miliardw galonw (68137412 m3) toksycznych odpadw (trzydziestokrotnie wicej ni w przypadku
katastrofy tankowca Eon Valdez), w wyniku czego w dorzeczu Amazonki zmaro i nadal umiera
mnstwo ludzi na raka i inne wywoane skaeniami choroby. Ta ropa pochodzia z obszaru, ktry jest
najbiedniejszym regionem jednego z najbiedniejszych krajw tej pkuli. Ironia tego jest wrcz
niewiarygodna. Moim zdaniem wane jest tu to, e ta firma prawnicza nie podja si prowadzenia tego
procesu pro publico bono, ale dla zysku, liczc, e po wygraniu sprawy, czego si spodziewa, zarobi na
tym procesie mnstwo pienidzy. Po prostu chc si na tym wzbogaci. Chc tym samym zachci inne
kancelarie prawnicze do wytoczenia podobnych procesw w Nigerii, Indonezji, Boliwii, Wenezueli i w
wielu innych krajach. Chc zrobi z tego biznes, poprzez firmy prawnicze wystpujce w obronie
biednych ludzi, wiedzc, e mog wytargowa apwki od wielkich spek, ktre bardzo
nieodpowiedzialnie dziaay w przeszoci. Steve Donziger, amerykaski adwokat cieszcy si duym
zaufaniem... zaledwie dwa tygodnie temu byem razem z nim w Ekwadorze i usyszaem wwczas z jego
ust bardzo znamienne, rozbrajajce zdanie: "Widziaem, jak wiele firm popenia bdy, a potem stara si
wybroni w sdach". Powiedzia rwnie: "To jedna sprawa, ale w przypadku Texaco nie doszo do bdu
- ta firma zrobia to rozmylnie. Wiedzieli, co robi. Aby zaoszczdzi troch zielonych, zabili mnstwo
ludzi". I teraz bd musieli za to zapaci, i miejmy nadziej, e to otworzy drog do obcienia wielu

firm odpowiedzialnoci za niczym nie usprawiedliwione szkody, jakie wyrzdziy w wyniku swojej
dziaalnoci.

AG: Porozmawiajmy teraz o Ameryce aciskiej i jej przywdcach, takich jak Jaime Rolds. Pomwmy
o nim i jego znaczeniu. Pisae o nim w swojej pierwszej ksice Confessions of an Economic Hit Man.

JP: Jaime Rolds by wyjtkowym czowiekiem. Po wielu latach rzdw wojskowych dyktatorw w
Ekwadorze - marionetek Stanw Zjednoczonych - doszo do demokratycznych wyborw, ktre wygra,
goszc, e zasoby Ekwadoru powinny by wykorzystywane do niesienia pomocy ludowi Ekwadoru, a w
szczeglnoci ropa naftowa, ktr tam wwczas odkryto. Byo to pod koniec lat 1970. Wysano mnie do
Ekwadoru i jednoczenie do Panamy w celu popracowania nad Omarem Torrijosem, w celu
obaskawienia tych ludzi, w celu ich skorumpowania... i zmiany ich sposobu mylenia. Wiesz, e w
przypadku Jaime Roldsa byo to zwycistwo przytaczajc wikszoci gosw, po czym zacz on
wdraa swoj polityk, realizowa to, co obieca, i zamierza
opodatkowa firmy naftowe. Zagrozi, e jeli nie odda wicej ze swoich zyskw ludowi Ekwadoru, to je
upastwowi. No i wysano mnie razem z innymi ekonomistami od brudnej roboty. W tym przypadku
odgrywaem podrzdn rol, za to pierwsze skrzypce w Panamie, w negocjacjach z Torijosem. Wysano
nas do tych krajw, bymy namwili ludzi do zmiany ich polityki, eby zamali wasne przyrzeczenia. W
zasadzie mwi si im: "Posuchaj, jeli zataczysz jak zagramy, to mog zapewni ci i twojej rodzinie
zdrowie. Mog zapewni, e bdziesz bardzo bogaty. Jeli nie bdziesz taczy tak, jak zagramy , jeli
bdziesz realizowa to, co przyrzeke w czasie kampanii, moesz skoczy tak jak Alle w Chile albo
Arbenz w Gwatemali lub Lumumba w Kong Itak dalej i dalej, moemy wymienia po kolei prezydent
obalonych lub zamordowanych, ktrzy nie robili tego, co kazalimy. Ale nie z Jaime takie gierki, nie z
Jaime Roldsem. By nieprzekupny, podobnie jak Omar Torrijos. Z perspektywy ekonomisty od brudnej
roboty sprawa wygld bardzo niepokojco, poniewa nie tylko zdawaem sobie spraw, e
przypuszczalnie zawal powierzone mi zadanie ale wiedziaem take, e jeli je zawal, to dojdzie do
czego tragicznego - na scenie pojawi si szakale, ktrzy obal tych ludzi lub ich zamorduj. W obu
przypadkach ci ludzie zostali zamordowani , nie mam co do tego wtpliwoci. Zginli w katastrofach
lotniczych, do ktrych doszo w roku 1981 w odstpie dwch miesicy - ich prywatne samoloty rozbiy
si.

AG: Wyjanij, co stao si z Omarem Torrijosem."

"JP: Omar niezomnie przeciwstawia si Stanom Zjednoczonym dajc zwrcenia Kanau Panamskiego
Panamie. Spdziem duo czasu w jego towarzystwie, lubiem go, bardzo go lubiem jako wybitn
indywidualno. By charyzmatyczny, niesamowicie oddany i bardzo nacjonalistyczny w swojej chci
zapewnieni swojemu narodowi tego co najlepsze. Nie mogem go prze kupi. Prbowaem wszystkiego,
co byo w mojej mocy, a go obaskawi, a poniewa nie szo mi, zaczem si oba wia, e co mu si
stanie. Po katastrofie samolotu Jaima Roldsa w maju Torrijos zebra swoj rodzin i powiedzia
"Przypuszczalnie ja bd nastpny, ale jestem ju gotw Kana jest ju nasz". Podpisa traktat z
prezydentem Jim mym Carterem, na mocy ktrego Kana Panamski wrci do Panamy. Powiedzia:
"Speniem swoje zadanie i ter mog ju odej". Mia sen, w ktrym rozbija si o gr lecc samolotem.
No i dwa miesice po mierci Roldsa to samo przydarzyo si Torrijosowi.

AG: Poznae ich obu?

JP: Tak, znaem ich.

AG: Jak wyglday wasze rozmowy?

JP: Najwicej czasu spdziem z Torrijosem, gwnie podczas oficjalnych spotka oraz na koktajlach i
przyjciach na wolnym powietrzu, ktre bardzo lubi. Cay czas staraem si przecign go na nasz
stron i uzmysowi mu, e jeli to zrobi, to on i jego rodzina otrzymaj bardzo lukratywne kontrakty,
stan si bogaci, no i wiesz, ostrzegaem go. Tak naprawd nie potrzebowa adnych ostrzee. Wiedzia,
co mu grozi, jeli odmwi. Powiedzia: "Chc dokona za ycia tego, co tylko mi si uda, a potem niech
si dzieje, co chce". Warto doda, e po napisaniu przeze mnie Wyzna do Stanw Zjednoczonych
przyjechaa crka Jajme, Marta Rolds, aby si ze mn spotka. Potem spdziem z ni pewien czas w
Ekwadorze. Jest teraz posem do ekwadorskiego parlamentu i wysza za m za siostrzeca Omara
Torrijosa. Ich yciorysy s bardzo interesujce. Miaa siedemnacie lat, kiedy zginli jej rodzice - jej
matka rwnie bya w samolocie, ktry uleg katastrofie. To ona powiedziaa, e jej m, siostrzeniec
Omara, by na tym rodzinnym spotkaniu, w czasie ktrego Omar powiedzia:
"Przypuszczalnie ja bd nastpny, ale jestem ju gotw. Kana jest ju nasz. Speniem swoje zadanie i
teraz mog ju odej. Chc dokona za ycia tego, co tylko mi si uda, a potem niech si dzieje, co
chce".

AG: A jak wyglday twoje wczesne rozmowy z innymi, tak zwanymi ekonomistami od brudnej roboty?
Chodzi mi o czasy, kiedy bye gwnym ekonomist w Charles Main.

JP: Dobra. Wiesz, kiedy byem z innymi ludmi... moglimy siedzie przy stole, powiedzmy, w Hotelu
Panama, wiedzc, e jestemy tam po to, aby przecign facetw na nasz stron, ale mielimy te
oficjalne zadania, ktre dotyczyy bada gospodarki, pokazywania, jak wzronie produkt krajowy brutto
danego kraju, jeli zaakceptuje warunki poyczki... Tak wic tworzylimy ekonomiczne raporty, ktre
miay dowie Bankowi Swiatowemu i Omarowi Torrijosowi, e jeli przyjmie t ogromn poyczk, to
dochd narodowy brutto jego kraju uronie jak grzyby po deszczu i wycignie nard z ubstwa. No i
tworzylimy te raporty, ktre z matematycznego i ekonometrycznego punktu widzenia miay nawet sens.
Nawiasem mwic, czsto bywao tak, e po otrzymaniu tych poyczek dochd krajowy brutto
rzeczywicie rs. Ale byo te prawd, o czym wiedzieli Omar i Jaime Rolds i z czego rwnie ja
zaczynaem zdawa sobie spraw, e nawet kiedy oglne wskaniki gospodarki poprawiay si, biedacy
popadali w rezultacie tych poyczek w jeszcze wiksz bied. Bogaci zgarniali wszystkie zyski, poniewa
wikszo biednych nie bya w aden sposb powizana z produktem narodowym brutto. Wielu z nich
nie miao adnego dochodu. Utrzymywa si przy yciu ze szcztkowego rolnictwa. Nie odnosili adnych
korzyci i jednoczenie to na nich spoczywaa spata dugu. Z powodu tych ogromnych dugw ich kraj
nie mg na dusz met zapewni im opieki lekarskiej, edukacji i innych wiadcze socjalnych.

TANI KOLTAN I MIER KONGO

AG: Opowiedz o Kongo.

JP: O rany. Caa historia Afryki i Konga jest przygnbiajco smutna. To ukrywana historia. W Stanach
Zjednoczonych nawet nie prbujemy rozmawia na temat Afryki, wrcz nie mylimy o niej. Kongo
posiada minera zwany koltanem [mieszanina kolumbitu i tantalitul, o ktrym wikszo twoich
suchaczy przypuszczalnie nawet nie syszaa, tymczasem zawiera go kady telefon komrkowy i
komputer przenony typu laptop. W ostatnich kilku latach w Kongo z powodu tego minerau zgino
kilka milionw ludzi, dlatego e ty i ja, wszyscy mieszkacy krajw G8, chcemy mie tanie komputery i
telefony komrkowe. Wytwarzajce je firmy sprzedaj je, goszc:
"Spjrz, nasz jest o 200 dolarw taszy od produkowanych przez inne firmy". Ale aby to byo moliwe,
ludzie w Kongo s zniewalani. Grnicy, ludzie wydobywajcy koltan, s zabijani. Cay czas tocz si

wojny umoliwiajce dostarczanie nam taniego koltanu. Musz tu powiedzie, e jeli chcemy y w
bezpiecznym wiecie, to powinnimy, wrcz musimy, da pacenia wyszych cen za produkty takie jak
laptopy i telefony komrkowe oraz tego, eby znaczna cz tych pienidzy wracaa do ludzi, ktrzy
wydobywaj koltan. To samo dotyczy ropy naftowej i wielu innych surowcw naturalnych, za ktre nie
pacimy waciwej ceny. W rezultacie mamy miliony poszkodowanych ludzi na caym wiecie.
Codziennie okoo 50000 ludzi umiera z godu lub chorb bdcych jego pochodn oraz uleczalnych
chorb, na ktre nie maj lekarstw, dlatego e stanowi cz systemu zmuszajcego ich do
wyczerpujcej wielogodzinnej pracy, za ktr otrzymuj bardzo nisk zapat, abymy mogli mie tasze
produkty. Kongo jest bardzo wyrazistym przykadem tego systemu."
WOJNY I KORPORATOKRACJA

AG: Opowiadasz o tak zwanych porakach w Wietnamie i Iraku. Co one oznaczaj dla korporacji?

JP: No wic... my, ty i ja, patrzymy na nie jak na klski, katastrofy, przegrane i z ca pewnoci kady,
kto straci w tych krajach dziecko, rodzestwo lub wspmaonka, ale nie korporacje, ktre zarobiy
ogromne pienidze na wojnie wietnamskiej - przemys wojskowy, olbrzymie korporacje, firmy
budowlane. No i oczywicie teraz zarabiaj na bardzo du skal w Iraku. Tak wic korporatokracja,
czyli ludzie, ktrym zaley na tym, by nasze mode kobiety i modzi mczyni nadal jechali do Iraku, by
walczy, zarabiaj na tym ogromne pienidze. Nie s to dla nich nieudane operacje, to due sukcesy z
ekonomicznego punktu widzenia. Wiem, e brzmi to cynicznie. Jestem w tych sprawach cynikiem.
Zawsze byem. Widziaem to. Wiesz co, musimy nauczy si nie godzi na to wicej. Wszyscy.

AG: Mamy 40. rocznic wojny izraelsko-arabskiej z roku 1967. Mwisz o Izraelu, e jest "Fortec
Ameryki" na Srodkowym Wschodzie.

JP: Moim zdaniem to bardzo smutne i wymowne, e nard izraelski

utwierdza si w swojej wikszoci w przekonaniu, e dano mu
t ziemi gwnie jako zapat za holokaust, poniewa zasuy sobie na tak rekompensat. Holokaust
by oczywicie straszny i ci ludzie zasuguj na to, by si nimi zaopiekowa i by otrzymali rekompensat
i stabilny byt. Ale po co osiedlilimy
ich w rodku wiata Arabw, ich tradycyjnych nieprzyjaci? Po co umiecilimy ich w tak niestabilnym

regionie? Ot dlatego, eby suyli nam jako ogromna forteca w rodku najwikszych znanych dzisiaj
pl naftowych. Wiedzielimy o tym, kiedy powoywano tam do ycia Izrael... Tak wic, prawd mwic,
zbudowalimy tam ogromn baz wojskow, zbrojny obz, w samym rodku rodkowowschodnich pl
naftowych otoczonych arabskimi spoecznociami i oczywicie stworzylimy tym posuniciem ogromne
niezadowolenie, gniew i sytuacj, w ktrej bardzo trudno dopatrzy si pozytywnych wynikw. Nie da
si zaprzeczy, e posiadanie tej wojskowej bazy w postaci Izraela daje nam potn tarcz. Jest to
miejsce, skd moemy wyprowadza ataki, miejsce, na ktrym moemy polega. To nasz odpowiednik
zamkw krzyowcw na Srodkowym Wschodzie. To bardzo, bardzo smutne. Wydaje mi si, e jest to
szczeglnie smutne dla Izraelczykw, ktrzy zostali w to wrobieni. Myl te, e jest to smutne dla
Amerykanw. To, co si tam dzieje, napawa smutkiem cay wiat.

AG: Przemierzylimy ju wzdu i wszerz cay wiat, Johnie Perkinsie, czyli zrobilimy dokadnie to, co
ty w latach, kiedy penie rol midzynarodowego konsultanta, przygotowany przez Narodow Agencj
Bezpieczestwa. Pniej zostae czoowym ekonomist w midzynarodowej firmie konsultingowej i
napisae ksik o szamanizmie. Piszesz take o Tybecie. W jakim miejscu Tybet wpasowuje si w t
ukadank?

JP: Jak wiesz, byem w Tybecie zaledwie kilka lat temu i byo to interesujce przeycie, poniewa
zabraem tam ze sob okoo 30 ludzi, czonkw niedochodowej organ Tybet jest obecnie bardzo
przygnbiajcym miejscem, p wa chiska obecno jest tam bardzo silnie zaznaczona da, e tybetaska
kultura jest tumiona. Cay czas ma wiadomo obecnoci chiskich onierzy i szpiegw. Wielu ludzi
zdao sobie spraw w czasie tej wyprawy, e jest tam okropnie. "Wolny Tybet" - wszyscy znamy to haso,
ale ci, ktrzy byli ze mn wczeniej na wyprawie w Amazonii, gdzie spki naftowe i nasze wojska robi
to samo, powiedzieli: "Czy to nie przypomina tego, co my sami robimy w innych czciach To co, o
czym stale zapominamy. Potrafimy macha transparentami z napisem "Wolny Tybet", ale co z wolnoci
l ktre znalazy si pod naszym butem? Przykro mi to i wiem, e niektrzy ludzie mog si ze mn nie z
ale uwaam, e dzi Irak jest w znacznie gorszej s Tybet. To, co zobaczylimy w Tybecie, bardzo
przypomina - model, jaki wdraamy na caym wiecie. Co wicej, wikszo Amerykanw nawet nie
zdaje sobie sprawy z tego, e tak robimy. Wiedz, e Chiczycy tak robi ale nie zdaj sobie sprawy e
my tak robimy i to w znacznie wikszej skali ni oni.

PRZEJRZENIE NA OCZY

AG: John, powiedz, jak doszo do twojej przemiany Zarabiae duo pienidzy. Podrowae po wiecie.
Zajmowae stanowisko, ktre upowaniao ci do rozmw z prezydentami i premierami rnych krajw
do rzucania ich na kolana. wio, e si zmienie i postanowie o tym napisa?"
"JP: Posuchaj, Amy. Po urodzeniu wychowywaem si pod wpywami kilkusetletniej tradycji jankiesgo
kalwinizmu w New Hampshire i Vermont, w o bardzo surowych zasadach moralnych. Krtko n pochodz
ze stosunkowo konserwatywnej republikaskiej rodziny. Przez 10 lat, od roku 1971 do 1981, kiedy b
ekonomist od brudnej roboty... przez cay ten czas wyrzuty sumienia, mimo i byem mody i wszyscy
wmawiali mi, e postpuj susznie. Tak jak powiedzia prezydenci rnych krajw i prezes Banku
Swiatowego Robert McNamara poklepywali mnie po ramieniu. Zaprasza mnie do wygoszenia odczytw
na Harvardzie i wielu innych uczelniach na temat tego, co robi. A to, co robiem, nie by dziaalnoci
zgodn z prawem - powinno by, ale nie je W gbi serca cay czas czuem jednak wyrzuty sumienia.
Byem wolontariuszem Korpusu Pokoju. W kocu przejrzae na oczy. Z upywem czasu rozumiaem
coraz wicej i by mi coraz trudniej kontynuowa dotychczasow dziaalno Miaem personel liczcy
okoo pidziesiciu ludzi, ktrzy pracowali dla mnie. Dowiadczenie roso. Pewnego dni podczas
wakacji eglowaem w pobliu Wysp Dziewiczych Rzuciem kotwic przy brzegu Wyspy w. Jana i w
pontonie przeprawiem si na brzeg, po czym wspiem si na gr do starej opuszczonej plantacji trzciny
cukrowej. By piknie. Soce ju zachodzio. Usiadem tam i poczuem ogromny spokj. I nagle
uwiadomiem sobie, e t plantacj zaoono na kociach tysicy niewolnikw. Zrozumiaem e caa ta
pkula zostaa zbudowana na kociach milionw niewolnikw. Rozgniewao mnie to i zasmucio. Wtedy
dotaro do mnie nagle, e kontynuuj ten sam proceder, e jestem handlarzem niewolnikw, e moja
dziaalno prowadzi do tych samych rezultatw, tyle e odbywa si w troch innym stylu, w bardziej
zawoalowany sposb. Wanie wtedy podjem decyzj, e ju nigdy wicej nie przyo do tego rki.
Kilka dni pniej pojechaam do Bostonu i wycofaem si.

AG: No dobrze, wycofae si, ale to by dopiero pierwszy krok. Pisanie na ten temat byo kolejnym.
Opowiedz o swoich prbach z tego okresu.

JP: W porzdku. Po wycofaniu si kilkakrotnie prbowaem napisa ksik, ktr ostatecznie

zatytuowaem Confessions of an Economic Hit Man. Za kadym razem, kiedy prbowaem wcign do
wsppracy nad ni innych ekonomistw od brudnej roboty, z ktrymi pracowaem, lub szakali, ktrych

historie chciaem opisa, groono mi. Miaem wtedy mod crk, ktra ma teraz 25 lat. Prbowano
dawa mi apwki. Przyjem jedn w wysokoci okoo p miliona dolarw. To byo co w rodzaju
"legalnej
apwki". Dano mi j, pod warunkiem e nie napisz tej ksiki. Nie byo co do tego wtpliwoci.
Opisuj to wszystko w szczegach. Wyrzuty sumienia agodziem przeznaczajc znaczne pienidze na
niedochodowe organizacje, ktre stworzyem - Dream Change (Marzenia zmieniaj) i Pachamama
Ailiance (Przymierze Pachamama) -ktre pomagaj mieszkacom Amazonii walczy ze spkami
naftowymi. No i nie pisaem tego, co powinienem. Powtarzao si to wielokrotnie. Za kadym razem
wynajdywaem jak wymwk i pisaem inne ksiki, takie o miejscowych ludziach, z ktrymi
pracowaem. Napisaem ksiki, o ktrych wspominaa wczeniej, te o szamanizmie itp... Pniej, 11
wrzenia 2001 roku, byem w Amazonii u ludzi z plemienia Shuar. Zabraem ze sob ludzi z
niedochodowej organizacji, aby poznali prawd z ust miejscowej ludnoci. Wkrtce potem wrciem do
Nowego Jorku i udaem si do Punktu Zero [miejsce, w ktrym stay wiee WTO]. Kiedy tam staem i
spogldaem na to okropne gruzowisko, jeszcze dymice i mierdzce spalonym misem, zdaem sobie
spraw, e musz napisa t ksik - nie mogem ju duej tego odkada. Amerykanie nie rozumieli,
dlaczego tak wielu ludzi na caym wiecie jest rozgniewanych, sfrustrowanych i przeraonych.
Poczuwaem si do odpowiedzialnoci za to, co stao si 11 wrzenia 2001 roku. Prawd mwic,
wszyscy powinnimy poczuwa si do pewnej odpowiedzialnoci, co w adnym wypadku nie oznacza
zgody na dokonywanie masowego mordu przez kogokolwiek. W adnym wypadku tego nie sugeruj, ale
zdaj sobie spraw, e Amerykanie powinni zrozumie, dlaczego na wiecie jest tak wiele gniewu.
Musiaem napisa t ksik. Tym razem nie mwiem nikomu, e j pisz. Moja ona i crka wiedziay
tylko, e co pisz, ale nie wiedziay co. Nie konsultowaem si z nikim. To utrudniao troch pisanie. W
kocu udao mi si przekaza ksik w rce dobrego nowojorskiego agenta, ktry zaatwi spraw z
wydawnictwem. W tym momencie ten rkopis sta si moj najlepsz polis ubezpieczeniow, na
wypadek gdyby miao mi si przydarzy co dziwnego, nawet dzi... Mimo i ksika bya przez dugi
czas bestsellerem, sprzedaaby si w wikszej liczbie egzemplarzy, gdyby... Ludzie czasami miej si i
pytaj: "Nie boi si pan, e pewnego dnia paski wydawca moe uzna, i warto pana zabi, aby
zwikszy jej sprzeda?" Nie, nie obawiam si tego. Tak wic, kiedy ju oddaem rkopis, sta si moj
polis ubezpieczeniow."
ZAMACHOWCY I ZAMACHY STANU
AG: Piszesz w odniesieniu do Jacka Corbina: "Narodzi si szakal". Kim on jest?

JP: Ot, Jack Corbin nie jest prawdziwym imieniem i nazwiskiem cakiem prawdziwej postaci, ktra
yje i dobrze si jej powodzi. W tej chwili pracuje dla nas w Iraku. Jest to jednak szakal, zamachowiec.
Jedna z najciekawszych historii dotyczy Seszeli, maego wyspiarskiego kraju pooonego niedaleko
wybrzey Afryki. Tak si skada, e ley on w pobliu Diego Garcia, jednej z najwaniejszych baz
strategicznych Stanw Zjednoczonych. Diego Garcia ma dug histori. Pod koniec lat 1970. Seszele
miay prezydenta, ktry by przyjanie do nas nastawiony i nazywa si James Mancham. Zosta jednak
obalony w bezkrwawym zamachu stanu przez socjalist [France-Alberta] Rene, ktry zagrozi, e nas
wyeksmituje z Diego Garcia, ujawniajc przy tym prawd kryjc si za okropnociami, jakie
towarzyszyy naszemu wkroczeniu tam. Jest wiele szczegw tej historii, ktrych nie bd tu teraz
podawa...

AG: Diego Garcia jest bardzo wan baz wojskow.

JP: Niezmiernie wan. Bya i jest wykorzystywana do dziaa na terenie Afganistanu i Iraku, umoliwia
nam take wypady do Afryki i dowolnej czci wiata. W kadym bd razie odwoano mnie z zadania i
troch pniej do Poudniowej Afryki wysano ekip zamachowcw, czterdziestu piciu lub czterdziestu
szeciu, nie pamitam ilu dokadnie. Udali si tam jako druyna rugby wiozca dzieciom na Seszelach
podarunki boonarodzeniowe, podczas gdy w rzeczywistoci ich zadanie polegao na obaleniu rzdu i
zamordowaniu Rene. Wwczas nie znaem tych ludzi, ale teraz znam Jacka Corbina. Znam go osobicie i
to bardzo dobrze. Spotykaem si z nim pniej wielokrotnie. Nasze cieki skrzyoway si wtedy, ale w
tamtym momencie nie znalimy si.

AG: Co zrobi?

JP: Zesp wyruszy i zosta aresztowany na lotnisku. Ochrona wykrya u jednego z jego czonkw ukryt
bro. Na lotnisku Mahi wybucha potna strzelanina, najemnicy zostali otoczeni przez okoo tysic
onierzy. Jack powiedzia mi, e to by jeden z tych momentw, w ktrych egna si z yciem i mia
czas, by si nad nim zastanowi. Mg zgin wiele razy, ale reagowa bardzo szybko. Nie wiedzieli, co
zrobi, a w kocu nadlecia samolot Air India 707 i poprosi o zezwolenie na ldowanie, ktrego mu
udzielono. Gdy tylko wyldowa, najemnicy porwali go i zmusili pilotw do lotu do Durbanu w
Poudniowej Afryce. Wszystko byo relacjonowane przez krajowe stacje w Stanach Zjednoczonych, a... ja

nie wiedziaem, co si dzieje, i nagle zostaem odwoany z tej sprawy. Teraz widz to jasno. Swiatu
pokazano, e samolot odlecia do Durbanu w Poudniowej Afryce, gdzie zosta otoczony przez
poudniowoafrykaskie siy bezpieczestwa. Porywacze poddali si i wyszli z niego. Zostali przekazani
sdowi, ktry skaza ich na wizienie, a niektrych, jak sobie przypominam, nawet na mier. Taki jest
oficjalny koniec tej historii. Poniewa znam Jacka, mog powiedzie, jak byo naprawd. Po otoczeniu
samolotu przez siy bezpieczestwa, ich dowdcy porozumieli si telefonicznie z porywaczami i okazao
si, e to ich dobrzy przyjaciele - de facto ich nauczyciele. No i dogadali si. Porywacze poddali si i
spdzili trzy miesice w wizieniu. Mieli chody w telewizji i po trzech miesicach zostali po cichu
wypuszczeni. Wielu ludzi z tamtej ekipy przebywa dzi w Iraku i pracuje tam dla nas, wykonujc
zadania, ktrych, wiesz, nie wolno wykonywa naszym onierzom. I otrzymuj za to bardzo due
pienidze.

AG: Dla kogo pracuje dzi w Iraku Jack Corbin?

JP: Pracuje na rzecz prywatnej spki, ktra ma kontrakty w Iraku, wiesz, te zlecane przez Pentagon, CIA,
jedn z tych organizacji. Podobnie jak w wikszoci takich zada, jest tam mnstwo najemnikw, o czym
donosia w swoim programie. Jack Corbin i jego ludzie s na szczycie tego poziomu. S niesamowicie
biegli, zdolni do wykonywania prawdziwie delikatnych zada. Mamy tam te ludzi pracujcych dla firmy
Blackwater i innych, ale oni nie s a tak zrczni, J w rezultacie s przeznaczeni do wykonywania
rutynowych zada, ktrych jest wiele rodzajw."
TWORZENIE OBYWATELI KORPORACJI
AG: Jakie widzisz obecnie rozwizanie?

JP: Amy, to imperium, ktre stworzylimy, ma rzeczywicie cesarza i nie jest nim prezydent naszego
kraju . Prezydent trwa krtko i na dobr spraw nie ma najmniejszego znaczenia, czy w Biaym Domu
zasiada demokrata czy republikanin, ani to, kto rzdzi kongresem - imperium trwa, poniewa jest w
rzeczywistoci rzdzone przez ciao, ktre nazywam korporatokracj. To grupa ludzi rzdzcych naszymi
najwikszymi korporacjami. Nie ma to nic wsplnego z teori spiskow. Oni wcale nie musz spiskowa.
Doskonale wiedz, co najlepiej suy ich interesom . Tak naprawd stanowi ekwiwalent cesarza,
poniewa nie su interesom ludu, nie zostali wybrani w demokratycznych wyborach ani nie s
wybierani na okrelony okres czasu. W zasadzie nie odpowiadaj przed nikim, z wyjtkiem wasnych

zespow, przy czym wikszo korporacyjnych dyrektorw naczelnych rzdzi swoimi zespoami - w
adnym przypadku odwrotnie. To oni s si kryjc si za tym wszystkim. Tak wic, gdybymy chcieli
to zmieni, musielibymy bardzo mocno na nich wpywa, co oznacza konieczno zmiany korporacji,
ktre s podstaw ich siy. Dzi korporacje istniej gwnie po to, by osiga due zyski jeszcze bardziej
wzbogacajc nielicznych bogaczy, i to w cigu kwartau, a nawet z dnia na dzie, a oglnie w bardzo
krtkim czasie... Nie ma powodu, by tak byo. Korporacje zostay zdefiniowane jako osoby, a osoby
powinny by dobrymi obywatelami. Ich gwnym celem powinna by troska o pracownikw, klientw i
wszystkich ludzi na wiecie, dostarczaj surowcw umoliwiajcych funkcjonowanie wiata, oraz troska
o rodowiska i spoeczestwa, w ktrych ci ludzie yj. Musimy zmusi korporacje, by si zredefinioway
i wedug mnie jest to moliwe do zrealizowania.
dyrektor korporacji jest na tyle inteligentny, by zdawa sobie spraw, e zarzdza bardzo zawodnym
systemem... musi ulec zmianie. Dyrektorzy korporacji wiedz o tym.
Zdaje mi si, e oni te chc zmiany... Musimy ich przekona e ich korporacje powinny by instytucjami
zmieniaj wiat na lepsze, a nie instytucjami sucymi nielicznym, ktrych jedynym celem jest dalsze
bogacenie si. Musimy to wrci. Musimy.

EKWADOR RAZ JESZCZE

AG: Jeszcze jedno pytanie dotyczce Ekwadoru. Minister obrony tego kraju Guadalupe Larriya zgin w
katastrofie helikoptera w pobliu kompleksu amerykaskiej bazy lotniczej Manta [24 stycznia]. Czy
wiesz co na ten temat.

JP: No c, tak. Tylko co wrciem z Ekwadoru i wszyscy dyskutuj na ten temat, poniewa w
podobnych okolicznociach zgin minister obrony za rzdw Jaime Roldsa - jeszcze zanim on sam zosta
zamordowany. Fakt, e mi to miejsce tu obok amerykaskiej bazy lotniczej Manta i e bya to dziwna
katastrofa, zderzenie dwch helikopterw wykazujce wiele podobiestw do tego, co przyda si Jaime
Roldsowi, sprawia, e ludzie w caym Ekwadorze twierdz, i byo to ostrzeenie dla nowego
prezydenta Ekwadoru, Rafaela Correa.

AG: Musimy ju koczy. Dzikuj ci za udzielenie te wywiadu. Nowa ksika Johna Perkinsa nosi tytu
The secret History of the American Empire: Economic Hit Men, Jackals, and the Truth about Global
Corruption (Tajna historia amerykaskiego imperium - ekonomici od brudnej rob szakale i prawda o
globalnej korupcji).

O udzielajcym wywiadu:
John Perkins przez trzydzieci Jat pracowa jako ekonomi od brudnej roboty, bdc czonkiem
kierowniczych struktur biznesu. Mieszka i pracowa w Afryce, Azji, na rodkowym Wschodzie w
Ameryce aciskiej i w Ameryce Pnocnej, po czym przewartociowa swoje ycie i postanowi
wykorzysta swoje dowiadczenie do uczynienia naszej planety lepszym miejscem dla pokolenia swojej
crki. Wykada na uniwersytetach czterech kontynentw, w
na Harvardzie, Wharton I Princeton. Obecnie prowadzi kampani majc na celu przekonanie korporacji,
by stay si odpowiedzialny z punktu widzenia ekonomicznego, spoecznego i ochrony rodowiska
naturalnego. Jego najnowsza ksika The Secret History oft American Empire (Tajna historio
amerykaskiego imperium) P wicona jest nowym geopolitycznym kryzysom oraz rozwaanio nad
moliwymi rozwizaniami, ktre pozwoliyby uczyni wi lepszym miejscem do ycia dla wszystkich
ludzi.

Przeoy Jerzy Florczykowski

Od redakcji:
Artyku jest skrcon, zredagowan wersj wywiadu udzielonego przez Johna Perkinsa Amy Goodman w
niezalenym ame kaskim programie radiowo-telewizyjnym Democrocy Now! Je pena transkrypcja
znajduje si pod adresem [http://www.dem] cracynow.org/article.pI?sid=07/06/05/1 49254."

Oraz inna praca z przedmiotu "Finanse Midzynarodowe" rwnie o teje tematyce:

Finanse midzynarodowe
"Midzynarodowy bank odbudowy i rozwoju (International Bank for Reconstruction and Development IBRD) zwany Bankiem wiatowym zosta powoany do ycia w 1945 r. na mocy umowy z Bretton
Woods (USA), jego siedziba znajduje si w Waszyngtonie.
Celem stworzenia Banku wiatowego bya odbudowa powojennej Europy, instytucja ta sprawdzia si na
starym kontynencie wymienicie, gospodarki Niemiec, Anglii, Francji czy Woch zostay odbudowane w
ekspresowym tempie. Europa wkroczya na drog integracji, przystpia take do NATO, zawierajc tym
samym strategiczny sojusz wojskowy ze Stanami.
Po II wojnie na wiecie nasta ad dwubiegunowy, zwany take zimn wojn, po jednej stronie
kapitalistyczne Stany Zjednoczone oraz Europa Zachodnia, po drugiej komunistyczny Zwizek Radziecki
i Pastwa Satelickie. Oba obozy staray si zdoby dominujc pozycje na arenie midzynarodowej. Na
skutek wynalezienia nowej strasznej broni - bomby atomowej, otwarty konflikt zbrojny by niemoliwy,
grozi unicestwieniem cywilizacji, a nawet ycia na ziemi.
Politycy w obu obozach doskonale zdawali sobie z tego spraw, take szukano innych sposobw
rozszerzenia wpyww. Jedyna droga bezkonfliktowej ekspansji terytorialnej prowadzia do tak zwanego
trzeciego wiata, czyli do pastw tak naprawd nie zainteresowanych konfliktem dwch imperiw,
znajdujcych si nie jako na uboczu cywilizacji. Rozszerzanie wpyww nie mogo odbywa si na
drodze zbrojnej, poniewa adna ze stron nie moga da jawnego pretekstu drugiej. Pozostaway subtelne
i mniej subtelne zabiegi dyplomatyczne, od obsadzania swoich ludzi w rzdach, poprzez zamachu,
wspieranie opozycji, a po bardzo wyszukane metody uzaleniania gospodarek.

W 1951 roku Iran zbuntowa si przeciwko Brytyjskiemu koncernowi naftowemu eksploatujcemu jego
zasoby naturalne i wykorzystujcemu ludno. By to koncern British Petroleum, dzisiejsze BP. Wybrany
w demokratycznych wyborach Mohammad Mossadegh znacjonalizowa wszystkie pola naftowe. Wielka
Brytania zwrcia si do Stanw Zjednoczonych o pomoc w odzyskaniu dostpu do ropy. Niestety
interwencja wojskowa bya niemoliwa, mogaby sprowokowa Sowietw do zbrojnej reakcji.
Zamiast wysa do Iranu wojsko, Waszyngton wydelegowa agenta CIA, Kermita Roosevelta (wnuka
prezydenta USA). By on mistrzem dywersji. Wykorzystujc apwki i szanta, wywoa seri zamieszek
i demonstracji, sprawiajc wraenie i przywdca Iranu jest nieudolnym tyranem gnbicy spoeczestwo

i bronicy mu dostpu do rozwoju. W rezultacie straci on stanowisko, reszt ycia spdzi w areszcie
domowym. Wadz obj nastawiony proamerykasko Mohammad Reza Szach, ktry rycho sta si
prawdziwym dyktatorem. Ale to Amerykanom i Brytyjczykom nie przeszkadzao, wany by tylko nie
ograniczony dostp do taniej ropy.
Sytuacja ta bya precedensem w sposobach podbojw terytorialnych stosowanych przez imperia. Ze
strategicznego punktu widzenia istniaa tylko jedna wada, Roosvelt nalea do CIA, ewentualna wpadka
przekrelaa ca przebiego tej metody, naleao znale taki sposb ktry nie angaowaby
bezporednio rzdu USA, czy jego instytucji.
Odpowied da rozwj korporacji wielonarodowych i midzynarodowych instytucji finansowych. Bank
wiatowy i Midzynarodowy Fundusz Walutowy, byy finansowane przede wszystkim przez Stany
Zjednoczone i kraje Europy zachodniej, co pozwalao im ksztatowa polityk tych organizacji.
Doprowadzio to do zacienienia zwizkw pomidzy rzdami, korporacjami i ponadnarodowymi
organizacjami. Agencje wywiadowcze w Stanach zajy si pozyskiwaniem modych ludzi po studiach
ekonomicznych lub okoo ekonomicznych. Po odpowiednim szkoleniu byli zatrudniani przez prywatne
midzynarodowe korporacje. Nie otrzymywali nigdy pensji od rzdu USA, lecz od swoich pracodawcw.
W wyniku tego zabiegu odpowiedzialno za ich nielegalne machinacje, w razie wpadki, mona byo
zrzuci na karb chciwoci prywatnych firm, a nie na polityk rzdow. Dziki licznym ustaw jak np.
ustawy o znaku towarowym, o wolnym handlu, czy wolnoci informacji, korporacje byy wyczone spod
kontroli kongresu i publicznego nadzoru, cho niektre ich dziaania byy finansowane z pienidzy
podatnikw przez agencje rzdowe.

Modzi rzdni sawy, pozycji i korzyci finansowych ekonomici, atwo dawali si przekona o susznoci
swoich przyszych dziaa. Ci mniej podatni na korzyci materialne, uginali si pod propagand
ratowania wiata przed komunizmem. Ich zadanie polegao na nakanianiu rzdw pastw trzeciego
wiata do zacigania olbrzymich kredytw na inwestycje w infrastruktur, przemys, transport.
Kredyty te, byy umylnie przeszacowywane, sporzdzano faszywe prognozy wzrostu, podpierane
rwnie faszywymi teoriami pseudo naukowymi. Na przykad metoda ekonometryczna stworzona przez
John'a Perkins'a i dr Nadipuram Prasad'a. Opieraa si na pracach rosyjskiego matematyka Markova,
polegaa ona na przypisywaniu subiektywnie okrelonych prawdopodobiestw do prognoz wzrostu
wybranych sektorw gospodarki. Twrcy tej metody zostali obsypani wieloma nagrodami, pisali prace
naukowe, byli zapraszani na wykady do prestiowych szk ekonomicznych.

Po latach obydwaj przyznali e bya to czysta fikcja, a wyniki uzyskiwali zawsze takie jakie byy
aktualnie potrzebne polityk USA, a nie jakie byy prawdziwe."
"Pienidze na kredyt pochodziy z Banku wiatowego, czyli tak naprawd z budetw pastw Zachodu.
Polityczni ekonomici stawiali dodatkowy warunek udzielenia kredytu, przedsiwzicia miay by
wykonywane tylko i wycznie przez amerykaskie korporacje, dziki temu fundusze natychmiast
wracay z powrotem w posiadanie USA. Z kredytw budowano elektrownie, zapory, drogi, a przede
wszystkim rozwijano wydobycie surowcw naturalnych, w szczeglnoci ropy naftowej, w ten sposb
beneficjantami kredytw staway si kolejne zachodnie korporacje. Ludno kraju kredytobiorcy, moga
co najwyej liczy na zatrudnienie na najniszych najgorzej opacanych stanowiskach. Oczywicie kraj
musia po kilku latach karencji zacz spaca zacignity dug. Poniewa przedsiwzi nie zbudoway
jego rodzime firmy, a korporacje paciy podatki w Stanach, budet kredytobiorcy czerpa ladowe zyski
z inwestycji, kraj by pozbawiony funduszy na spat zaduenia.
W tym momencie stawa si ju oficjalnie czci imperium USA, amerykanie w zamian za odroczenie,
lub czciowe umorzenie dugu proponowali wybudowanie bazy wojskowej, przejcie gosu dunika w
gosowaniach na forum ONZ, pozyskanie praw do korzystania z zasobw naturalnych, wspprace
militarn. Ksztatowali polityk kredytobiorcy, mieli wpyw na skad jego rzdu i jego wewntrzne
decyzje. Kraj w praktyce traci niepodlego i stawa si kolejn zamorsk koloni, oczywicie
obronion przed szponami komunizmu, w imi demokracji, wolnoci i kapitalizmu.

Los taki spotka Ekwador, kraj lecy w pnocno - zachodniej czci Ameryki Poudniowej nad oceanem
Spokojnym. W 1967 roku, koncern Texaco odkry tam bogate zoa ropy naftowej. Do tego momenty
gwnym artykuem eksportowym kraju byy banany, a wikszo PKB wytwarzana bya w rolnictwie.
To musiao si zmieni, eksploatacja pl naftowych wymagaa sporego zaplecza przemysowego.
Konieczna bya elektryfikacja, budowa drg oraz rurocigw do transportowania ropy do portw.
Oczywicie ludno skadajca si w si gwnie z Indian yjcych w prymitywnych kulturach,
wiodcych proste ycie rolnikw i myliwych, w najmniejszym stopniu nie zabiegaa o te cuda
cywilizacji. Mimo to, na miejsce wysano ekspertw Banku wiatowego i zainteresowanych korporacji
amerykaskich, ktrzy mieli oceni perspektywy rozwoju gospodarczego Ekwadoru i dobra do nich
wysoko i termin spaty kredytw. Zacignito olbrzymie kredyty ktre miay by spacone zyskami z
wydobycia i przetwrstwa ropy. Oczywicie po zainstalowaniu si przemysy wydobywczego
spoeczestwo Ekwadoru nie otrzymywao z tego tytuu prawie adnych profitw. Ekwadorczycy

rozpoczli dugotrwa walk z koncernami i Bankiem wiatowym o swoj wasno. W 1973 roku
Ekwador przystpi do OPEC, w 1974 roku znacjonalizowano cz mienia koncernu Texaco.
Przemys naftowy stosowa rozmaite sztuczki i obejcia prawa dla pozyskania nowych terenw pod
wydobycie ropy, jednym z instrumentw by SIL - Summer Institute of Linguistics - Letni Instytut
Jzykoznawstwa. Organizacja dziaaa w wielu krajach Ameryki Poudniowej pod pozorem pozyskiwania
wiedzy o lokalnych dialektach. Na pocztku lat siedemdziesitych instytut pracowa z plemieniem
Huaorani w Amazonii, na terenie Ekwadoru.
Niestety bya to tylko przykrywka, prawdziwa dziaalno SIL polegaa na przekonywaniu Indian do
opuszczania swoich terenw i przenoszenia si do rezerwatw gdy tylko geolodzy informowali koncern
e jaki obszar moe kry pod powierzchni ziemi rop. Ponadto SIL finansowany by przez fundacj
Rockefellera, czowieka ktry zaoy Standard Oil, podzielonego pniej na m.in.: Chevron, Exxon,
Mobil.
W 1979 roku prezydentem opisywanego kraju zosta Jaime Roldos Aguilera, profesor uniwersytecki i
adwokat. Po objciu stanowiska zapowiedzia plan naprawy toncego w zagranicznych dugach pastwa.
Za jego rzdw zatwierdzono konstytucj. Najwaniejsz rzecz z punktu widzenia Amerykanw by
jego dalekosiny plan zwany: "Polityk Wglowodorow" Opiera si on na zaoeniu i najwiksze
bogactwo Ekwadoru stanowi ropa naftowa, i e jej wydobycie ma przynosi korzyci przede wszystkim
najuboszym obywatelom. Dziki funduszom ze sprzeday ropy chcia spaci dugi, oraz przeprowadzi
szereg reform spoecznych. Niestety to byo rwnoznaczne z uwolnieniem si Ekwadoru ze strefy
wpyww USA i midzynarodowych korporacji. Demokratycznie wybrany prezydent Ekwadoru zgina w
niewyjanionych okolicznociach w katastrofie lotniczej. Jego nastpcy starali si kontynuowa jego
polityk, lecz bez wikszych sukcesw.
Po niemal czterdziestu latach kolonizacji Ekwadoru przez korporacje i Bank wiatowy kraj ten zwikszy
swoje zaduenie zagraniczne z 240 milionw do 16 miliardw dolarw, odsetek ludzi yjcych w biedzie
wzrs z 50% do 70%, a pozostajcych bez pracy z 15% do 70%."
"W 1969 roku wadz przej Omar Torrijos Herrery, przeprowadzi on wiele reform, uchwali now
konstytucj, znacjonalizowa przemys, rozwin szkolnictwo, opiek zdrowotn i pomoc dla
najbiedniejszych, uywajc do tego kapitau Banku wiatowego. By czowiekiem ktry doskonale
orientowa si w dziaaniu midzynarodowych instytucji finansowych, rozbudowa sektor bankowy,
usugi finansowe i transportowe, mnstwo firm amerykaskich rejestrowao swoj flot handlow w
Panamie ze wzgldu na niskie podatki. Torrijos zapewni Panamie rozwj gospodarczy oraz stabilizacj

polityczn podpisujc z prezydentem Carterem w 1977 korzystny dla swojego kraju ukad w sprawie
kanau. Na pocztku lat 80 - tych wadz w stanach przej bardziej radykalny czowiek - Ronald Reagan,
polityka Stanw ulega zaostrzeniu.
Omar Torrijos Herrery, czowiek ktry potrafi korzysta z pomocy finansowej Banku wiatowego, nie
zaduajc przy tym nadmiernie swojego kraju, ale rozwijajc jego gospodark, nie by ulubiecem
Biaego domu, midzynarodowych korporacji i instytucji finansowych. Zgin VIII 1981 roku w
katastrofie lotniczej. Jego nastpca Manuel Noriega kontynuowa dzieo poprzednika, lecz nie by ju tak
charyzmatyczny ani radykalny, dawa preteksty prasie amerykaskiej do oskarania go o handel
narkotykami, pranie brudnych pienidzy czy nie uczciwe zwalczanie politycznych konkurentw. Jednak
prawdziw przyczyn kopotw Panamy by jego plan budowy drugiego kanau, Noriega nie chcia aby
amerykanie mieli z nim co wsplnego, skania si do tego aby Japoczycy sfinansowali poyczk, a
Japoskie firmy wybudoway kana. Japoczycy byli bardzo zainteresowani, poniewa ponad poowa
statkw przepywajcych przez stary kana naleaa do nich.
20 Grudnia 1989 roku Stany Zjednoczone zaatakoway suwerenne pastwo - Panam. Przeprowadzono
nalot bombowy na stolic kraju, po zajciu miasta armia amerykaska przez trzy dni nie dopuszczaa
Czerwonego Krzya ani dziennikarzy. Palono i grzebano ciaa polegy cywilw zacierajc w ten sposb
dowody aktu terroru jakiego dopuci si rzd kraju podajcego si za wzr demokracji i swobd
obywatelskich.
Politycy, prasa i nie zalene organizacje oskaryy USA o jawne pogwacenie prawa midzynarodowego.
Noriega zosta przedstawiony amerykaskiej opinii publicznej jako tyran gnbicy spoeczestwo i
czerpicy zyski z handlu narkotykami, tymczasem jego jedyna win byo przeciwstawienie si
amerykaskiej koncepcji dotyczcej kanau. Odway si on odmwi yczeniom potnych politykw i
prezesw korporacji. Jego kraj zapaci za to inwazj, on sam sta si jecem wojennym, sdzonym na
terytorium USA, wedug tamtejszego prawa i osadzonym w amerykaskim wiezieniu na 45 lat. W
Panamie osadzono pro amerykaski rzd, na pocztku lat 90 - tych zwolennicy Noriegi prbowali,
bezskutecznie obali rzd. Przykad tego kraju jasno pokazuje schemat dziaania amerykaskiego
imperializmu, jego poszczeglne stopnie, jeli nie uda si podporzdkowa kraju zaduajc go za pomoc
Banku wiatowego, czynione s prby zmiany rzdu, przez morderstwa przekupstwo, wspieranie
opozycji, jeli i to nie dziaa zmienia si rzd na "jedyny waciwy" uywajc si zbrojnych. W 1971 roku
stao si jasno e interwencja amerykaska w Wietnamie nie odniesie zamierzonego skutku, Wietnam,
Kamboda i Laos dostay si pod stref wpyww ZSRR.
Wobec tego rzd USA zwrci oczy w kierunku Indonezji. Pastwa take lecego w Azji Poudniowo

Wschodniej.
Kraj od 1968 rzdzony by przez generaa Suharto, obj on wadz po szeregu buntw i wojen
domowych ktre trapiy jego ojczyzn od lat 50-tych.
Indonezja skada si z 17 500 mniejszych i wikszych wysp, najwiksze to Jawa, Sumatra, Borneo,
Celebes. Na pocztku lat 70- tych by to jeden z najgciej zaludnionych obszarw na ziemi. Plan
przyczenia Indonezji do krajw kapitalistycznych i uzalenienia jej od USA, nie odbiega od schematu
wykorzystywanego ju wczeniej na Bliskim Wschodzie i Ameryce Poudniowej. Indonezja miaa zosta
zelektryfikowana przez firm MAIN, za kredyty z Banku wiatowego, dodatkow korzyci jak mona
byo uzyska w tym kraju by dostp do z ropy naftowej.
Prognozy zuycia energii elektrycznej dowodziy wzrost zapotrzebowania na poziomie 20% rocznie, a
wzrost gospodarczy prognozowany by na 10% rocznie przez kolejne 25 lat. Taka wietlana przyszo
zostaa przedstawiona wadz Indonezji, tylko aby skoni j do zacignicia odpowiednio wysokiego
kredytu, ktry jak zapewniali amerykascy specjalici zostanie spacony bez najmniejszych problemw.
Prognozy oczywicie si nie sprawdziy, taki te by zamiar ludzi ktrzy je tworzyli, kraj w obecnej
chwili ma dug zagraniczny wynoszcy 141 miliardw dolarw a jego gospodarka jest cile uzaleniona
od gospodarki amerykaskiej, cho si rozwija w tempie 4-6% rocznie."
"Kolejnym krajem czarnego ldu zrujnowanym przez Bank wiatowy jest Zambia.
Jeszcze w latach 60 tych XX wieku by to jeden z najbogatszych krajw Afryki.
Wikszo dochodw pochodzia z produkcji miedzi. W latach 60 - tych jej sprzeda bya bardzo
opacalna, wydatki pastwa rosy, rozwijano szkolnictwo, sub zdrowia, inwestowano w edukacj.
Rynek zaama si w latach 70-tych. Zambia korzystajc z doradztwa finansowego MFW zacigna
poyczki, zapewniona, e ceny miedzi z pewnoci wrc do pierwotnego poziomu. Bya to jedna z
faszywych prognoz sporzdzonych przez ekspertw B, ci sami eksperci odpowiednio pokierowali
wydawaniem funduszy z kredytw, budowano szerokie drogi, boiska, elektrownie, budowle stricte
reprezentacyjne, a Zambia stawaa si coraz biedniejsza. W latach 80- tych z kolejnych kredytw
uruchomiono seri specjalnych projektw rolniczych, z ktrych aden nie zosta ukoczony. W roku 1986
prezydent Kaunda zarzuci reformy opracowane przez doradcw z Banku wiatowego. Rzd brytyjski
natychmiast wstrzyma 50 milonw dolarw pomocy. Pod koniec 1986 r. zosta wprowadzony nowy
program rolniczy. Dotacje na ywno zostay zmniejszone, a cena podstawowych produktw
spoywczych podwoia si z dnia na dzie. Po rozruchach, w wyniku ktrych zgino 15 osb, prezydent
obniy cen.

W wyborach prezydenckich w 1991 r. nowo wybrany Hiluba wprowadzi dalsze reformy gospodarcze,
polegajce m.in. na zmniejszeniu dotacji do ywnoci oraz powszechnej prywatyzacji. Dzisiaj warunki
ycia biednych wci si pogarszaj. W zagbiu miedziowym 60% ludnoci pozostaje bez pracy, a
koszty utrzymania dla rodzin o niskich dochody dramatycznie wzrosy.
Dzi Zambia ma dug rwny PKB i wynoszcy 5 miliardw dolarw. Kady obywatel tego kraju jest
zaduony rednio na ponad 800 USD, co daje rwnowarto trzyletniej redniej pensji.

Rwanda, to kolejny kraj ktry rozpocz swoj postkolonialn egzystencje jako zamone pastwo,
obecnie jest zrujnowany. Dochd narodowy od odzyskania niepodlegoci w 1965 roku a do roku 1989
wzrasta w tempie 4.9%. Odsetek dzieci w szkoach wzrasta.
Wspczynnik inflacji by jednym z najniszych w Afryce subsaharyjskiej i wynosi poniej 4% rocznie.
Na wikszej czci terytorium ludno miaa wystarczajc ilo ywnoci z wasnych upraw, a zatem do
pnych lat 80-tych import zb by minimalny, a pomoc ywnociowa nie bya potrzebna.
Tragedia wydarzya si w roku 1988, ceny kawy na wiatowych rynkach spady w cigu kilku miesicy o
ponad poow. Kraj stan przed moliwoci klski godu. W tym samym czasie cena kilograma kawy w
zachodnich sklepach bya ponad dwudziestokrotnie wysza od tej, ktr pacono rwandyjskim rolnikom.
Dochody pastwa obniyy si tak drastycznie i by on zmuszony zwrci si o pomoc do
Midzynarodowego Funduszu Walutowego. W kocu 1988 roku wprowadzono program zalecany przez
Bank wiatowy. Obejmowa on takie warunki, jak np. liberalizacja handlu, dewaluacja pienidza,
ograniczenie dotacji dla rolnictwa, prywatyzacja przedsibiorstw pastwowych oraz zwalnianie
pracownikw administracyjnych. W roku 1990 Rwandyjski Front Patriotyczny - armia rebeliantw Tutsi
z uchodstwa - wkroczya do Rwandy z terytorium Ugandy. W tym samym miesicu rzd zadecydowa o
dewaluacji franka rwandyjskiego, ale wstrzyma wykonanie tej decyzji. Pod koniec roku, kiedy oddziay
rzdowe rozpoczy walk z Frontem Patriotycznym, MFW wyrazi zgod na zdeponowanie milionw
dolarw w Banku Centralnym jako "pomoc". Bardzo dua cz tych pienidzy zostaa prawdopodobnie
wykorzystana na zakup broni. W tym samym miesicu rzd zdewaluowa franka rwandyjskiego o 50%.
Armia w krtkim czasie powikszya si z piciu tysicy do czterdziestu tysicy ludzi, rekrutowanych
gwnie spord nowych bezrobotnych.
Dewaluacja franka zapocztkowaa gwatown inflacj i zaamanie realnych dochodw. Inflacja wzrosa
z 10% w 1989 r. do 19,2% w 1991. Dochody z eksportu zmniejszyy si o 50% midzy rokiem 1987 a 91.
Liczba zanotowanych przypadkw malarii wzrosa o 21% z powodu braku lekw. Wprowadzenie opat
za nauk spowodowao masowe opuszczanie szk przez dzieci. Ogromne zaduenie zagraniczne, ktre

ju wczeniej podwoio si od roku 1985, w latach 1989-92 wzroso o kolejne 34%. Kryzys ekonomiczny
osign szczyt w roku 1992, kiedy Rwandyjscy rolnicy wycili 300.000 drzew kawowych, poniewa
dochody ze sprzeday kawy nie wystarczay im na ycie. W czerwcu 1992 r. zarzdzono drug
dewaluacj franka, wzrosy te ceny paliwa. Produkcja kawy w cigu jednego roku spada o nastpne
25%.
W midzyczasie rynek zosta zarzucony niewaciw pomoc ywnociow z Zachodu. Produkcja rolna
zarwno do bezporedniego spoycia jak i na sprzeda przestaa by opacalna. Cae rolnictwo pogryo
si w kryzysie.
W 1992 roku Midzynarodowa Agencja Rozwoju, jedna z agend Banku wiatowego, zarzdzia najpierw
prywatyzacj przedsibiorstwa pastwowego Elektrogaz, a nastpnie pastwowego przedsibiorstwa
telekomunikacyjnego. Pienidze uzyskane z prywatyzacji miay by przeznaczone na spat zaduenia
zagranicznego. Wzrastay napicia etniczne. Zwalniano pracownikw elektrowni. Ceny energii
natychmiast wzrosy, co sparaliowao usugi w miastach. Terapia wstrzsowa gospodarki bya
katastrofalna."
"W roku 1994 setki tysicy Rwandyjczykw zgino w brutalnej i niszczycielskiej wojnie domowej. W
Europie Zachodniej powszechna jest opinia i do wojny doszo z powodu starych zaszoci plemiennych
pomidzy Tutsi a Hutu, spowodowane to miao by wyznaczaniem granic "od linijki" jeszcze w czasach
kolonializmu Brytyjskiego, prawdziwa przyczyna wojny bya stricte ekonomiczna, a jednym z
winowajcw by Bank wiatowy. Obecnie Rwanda jest jednym z najuboszych krajw wiata. W
ostatnich cigu ostatnich pitnastu lat wartoc PKB per capita spadaa rednio o 2,1% rocznie.
Uzalenienie od krajw najbogatszych jest olbrzymie, obecnie kraj nie jest w stanie obsugiwa odsetek
od dugw, a ludno cay czas korzysta z pomocy humanitarnej.
W podobnej sytuacji znajduje si szereg pastw Afryki, jak: Malawi z zadueniem rwnym
dwukrotnoci PKB i wynoszcym 3.2 miliardw dolarw na rok 2005. Lesotho z dugiem rwnym
poowie PKB. Mozambik, Malawi, Madagaskar, Zambia, inne pastwa nigdy nie spac swoich dugw,
nigdy nie miay ich spaci.
Wraz z upadkiem ZSSR, Stany Zjednoczone stay si jedynym mocarstwem na wiecie. Argument
mwicy o obronie przed komunizmem sta si nie aktualny. Szybko zastpiony go kilkoma innymi.
Obecnie politycy USA usprawiedliwiaj swoje dziaanie szerzeniem demokracji, wsplnego rynku,
obalaniem krwawych dyktatur, utrzymywaniem porzdku na wiecie.
Nikt nie zastanawia si czy dany dyktator naprawd mia co na sumieniu, jak wspomniany wczeniej

Manuel Noriega, ktrego prawdziw winn by opr przeciw ingerencji USA w wewntrzne sprawy jego
kraju, czy ludzie na caym wiecie tak naprawd pragn demokracji, zwaszcza w amerykaskim mao
demokratycznym wydaniu.
Niestety to co syszelimy o rozmaitych dyktatorach z telewizji czy gazet, w rzeczywistoci jest tylko
propagand rzdw krajw zachodu. Nie twierdz e Saddam Hussein nie dopuci si masakry na
Kurdach na pocztku lat 80, ale przecie nie za to dwadziecia lat pniej jego kraj zosta zaatakowany, a
on sam skazany na kar mierci. Turcja take dopucia si rzezi na tym samym narodzie, w pocztkach
lat 90- tych, poniewa jest czonkiem NATO i partnerem USA, nie spotkaa j z tego tytuu najmniejsza
kara, a wiatowa opinia spoeczna nie ma o tym fakcie najmniejszego pojcia.

Wielu Historykw twierdzi i era kolonializmu skoczya si w latach 60 - tych XX wieku. Teoretycznie
takie rozumowanie jest suszne. W praktyce kolonializm nadal istnieje zmieni si tylko i wycznie
sposb zarzdzania krajw najbogatszych krajami najbiedniejszymi. Zosta dostosowany do
wspczesnych wymogw opinii spoecznej, organizacji humanitarnych i moliwoci wspczesnej
ekonomii i bankowoci.
Ogromne niespacalne zaduenie pastw, ktre mona nazwa wspczesnymi wasalami, jest
doskonaym narzdziem wywoywania skutecznej presji na wadz i ludno tych krajw.
Powoduje take niespotykane do tej pory nierwnoci w podziale wiatowego bogactwa. Szacuje si, e
w 1870r., gdy kolonializm by u szczytu swego rozkwitu w Afryce, jak i w obu Amerykach, stosunek
zamonoci kolonii do pastw kolonialnych wynosi 1:10. To znaczy, e kraje rozwinite byy 10-krotnie
bogatsze od krajw nierozwinitych. Ale ju 90 lat pniej tj. w 1960r. stosunek ten wynosi 1:30.
Dziki "pomocowej" dziaalnoci Banku wiatowego w 1985 czyli po 25 latach stosunek ten zmieni si
na 1:52, a w roku 1995 wynosi 1:73. Kraje najbiedniejsze uboej coraz szybciej i szybciej. Dowodzi to
jasno e Bank wiatowy albo nie potrafi pomaga i sytuacja ta jest od niego nie zalena, albo jest
narzdziem sucym do pogbiania i utrzymywania takiego podziau wiatowego bogactwa.

Stan pogbiajcej si dysproporcji jest niestety korzystny dla krajw rozwinitych, dla korporacji, dla
wiatowego przemysu, inwestorw, w efekcie dla poszczeglnych obywateli. Bieda innych zapewnia
bogactwo drugim. Nie przerwany rozwj gospodarczy pastw bogatych ma swoje podstawy w tanich
surowcach, tanich produktach rolnych, taniej sile roboczej.
To wszystko pochodzi z trzeciego wiata, to te kraje dostarczaj, produkuj i zaduaj si za nas. To
dziki nim przecitny Amerykanin czy nawet Europejczyk tak naprawd nie musi nic robi, poniewa

moe liczy na pomoc swojego pastwa opiekuczego, ktre to posiada znaczne rodki zgromadzone z
wyzysku krajw trzeciego wiata. W Ameryce czy Europie pojcie godu jest czyst abstrakcj, ktre nie
dotyka praktycznie nikogo, tymczasem na wiecie, wedug ONZ i Portalu Starvation.net umiera z godu
codziennie ponad dwadziecia cztery tysice osb, a kolejne dwadziecia pi tysicy w wyniku chorb
bezporednio zwizanych z godem. Szacuje si e zapewnienie kademu czowiekowi na wiecie
dostpu do wody i urzdze sanitarnych kosztowaoby 9 miliardw dolarw, dodatkowe 25 miliardw
kosztowaoby zapewnienie podstawowej opieki zdrowotnej. Kolejne 6 miliardw dolarw pozwolio by
sfinansowa podstawowego wyksztacenia. cznie daje to 40 miliardw dolarw, tymczasem cao
zaduenia najbiedniejszych krajw tylko z Afryki subsaharyjskiej, siga 135 miliardw dolarw."
"Obecna sytuacja moe by porwnana do atlantyckiego handlu niewolnikami, by on przez wieki
integraln czci sytemu gospodarczego krajw kolonialnych, uznanym powszechnie za normalny, a
nawet niezbdny do handlu i ycia. Obecny system jest tylko ewolucj poprzedniego, lecz tak samo jak
poprzednik musi zosta zniesiony.
Nie chodzi tylko o gboka niesprawiedliwo jaka dotyka ludno trzeciego wiata tylko dlatego e nie
mieli szczcia urodzi si w Nowym Jorku, czy na przedmieciach Parya. Chodzi o uzdrowienie caego
wiatowego systemu gospodarczego, o racjonalne korzystanie z bogactw naturalnych ziemi, o dbanie o
rodowisko naturalne. Wanym argumentem jest take rozwj wiatowego terroryzmu, ludzie ci nie
atakuj cywilizacji zachodu z powodu religii, jak chcielibymy sdzi, s samobjcami poniewa ju
wszystko im zabralimy i nie maj nic do stracenia. Pastwa wyzyskiwane na razie nie potrafi upomnie
si o swoje inaczej, ale kraje zachodu mog mie olbrzymie kopoty kiedy trzeci wiat powie do.

Bibliografia:

1) "Wspczesna gospodarka wiatowa. Gwne centra gospodarcze" pod red. Bogumiy Muchy - Leszko.
Wyd. Uniwersyteckie Marii Curie - Skodowskiej Lublin 2005
2) "Midzynarodowe rodowisko finansowe - kierunki instytucjonalizacji" Jerzy J. Wajszczuk
Wydawnictwo Key Text Warszawa 2006
3) John Perkins - "Wyznania Ekonomisty do brudnej roboty"
4) Andrew Flood - "Globalizacja - koniec epoki imperialnej?"
5) Thomas L Friedman "wiat jest paski"

5) www.jubileedebtcampaign.org.uk.
6) www.starvation.net" - praca autorstwa niejakiego Grega

Interesujce s take wypowiedzi niejakiego Noama Chomsky'ego:

Noam Chomsky.

Najpierw troch o Chomskym.

Noam Chomsky (Dane wg Wikipedii)

Noam Chomsky, 2004

Data i miejsce urodzenia 7 grudnia 1928 Filadelfia, USA.

Zawd Filozof, lingwista, dziaacz polityczny.
Avram Noam Chomsky (ur. 7 grudnia 1928 w Filadelfii w USA) amerykaski lingwista, filozof,
dziaacz polityczny. Profesor lingwistyki w Massachusetts Institute of Technology (katedra lingwistyki i
filozofii), wsptwrca (wraz z Morrisem Halle) gramatyki transformacyjno-generatywnej, wnis duy
wkad w rozwj psycholingwistyki, informatyki (w zakresie teorii jzykw programowania, lingwistyki
komputerowej). Jeden z najczciej cytowanych naukowcw na wiecie. Jzyk jest wedug Chomsky'ego
nieskoczonym zbiorem zda, generowanych za pomoc skoczonej liczby regu i sw. Opracowa tzw.

hierarchi Chomsky'ego klasyfikacj gramatyk jzykw formalnych.

ycie
Ojcem Noama by William Chomsky (18961977), pochodzcy z Ukrainy, a matk Elsie Chomsky
(nazwisko panieskie Simonofsky), pochodzca z terenu obecnej Biaorusi. Ich pierwszym jzykiem by
jidysz, ale Noam pniej wspomina, e uywanie jidysz byo tabu w ich domu rodzinnym. Opisywa
ycie swojej rodziny, jako rodzaj "ydowskiego getta," podzielonego na "stronnikw jidysz" i
"stronnikw hebrajskiego", z postanowieniem dostosowania si do ostatniego i zanurzenia si w kulturze
i literaturze hebrajskiej[2]. Opisywa rwnie szykany, ktrych osobicie dowiadczy w dziecistwie ze
strony irlandzkich i niemieckich katolikw oraz antysemityzmu w poowie lat 30[3].
Od 1945 studiowa na University of Pennsylvania, gdzie otrzyma doktorat w 1955 roku. Rwnie w
1955 roku podj prac naukow w Massachusetts Institute of Technology (MIT), gdzie zosta
mianowany profesorem w roku 1961 (Departament Jzykw Wspczesnych i Lingwistyki; obecnie
Departament Lingwistyki i Filozofii). Chomsky jest nieprzerwanie pracownikiem MIT (w 2010 roku
mino 55 lat).
W roku 1949, oeni si z lingwistk Carol Schatz. Ich zwizek trwa przez 59 lat, do czasu mierci ony
na raka w grudniu 2008. Ma dwie crki, Aviv (ur. 1957) i Diane (ur. 1960) oraz syna Harry'ego (ur.
1967).
Dziaalno naukowa
Lingwistyka
W 1957 Chomsky wyda prac pod tytuem Syntactic Structures, ktra wywoaa ostr dyskusj m.in.
odnonie lingwistyki statystycznej. Chomsky zaproponowa cakowicie nowy sposb analizy gramatyki
wsplnej wszystkim jzykom
Wskazywa na niedogodnoci statystycznych modeli jzyka (np. modelu opartego o acuch Markowa).
Znany jest jego nastpujcy przykad: statystycznie nieistniejce (do chwili jego pierwszego uycia przez
autora, ale obecnie synne) zdanie: (1) Bezbarwne zielone idee wciekle pi (ang. Colorless green ideas
sleep furiously), jest bezsensowne, ale poprawne gramatycznie, z kolei rwnie wwczas statystycznie

nieistniejce zdanie (2) Furiously sleep ideas green colorless, take bezsensowne ale z kolei
niepoprawne gramatycznie.
Informatyka
Chomsky bada jzyki formalne, nastpnie w 1956 roku sklasyfikowa je pod wzgldem moliwoci
automatycznego (np. komputerowego) wykonania. Powszechnie uznawana za standard, hierarchia ta
skada si z czterech klas. Jzyk naley do danej klasy wtedy i tylko wtedy, gdy jest moliwe zbudowanie
gramatyki formalnej, ktra generuje dany jzyk, a ktrej reguy nie wykraczaj poza ograniczenia dla
danej klasy.
Psycholingwistyka
Chomsky dowodzi, e fundamentalny system gramatyczny umoliwiajcy uczenie si jzyka jest
wrodzon cech ludzi i specyfik naszego gatunku. Ta wrodzona wiedza jzykowa okrelana jest
terminem gramatyki uniwersalnej. Chomsky opisuje rnice pomidzy jzykami ludzkimi w kategoriach
"ustawienia parametrw w mzgu". Na przykad, jeden z tych parametrw-przecznikw ustanawia czy
podmiot domylny jest dozwolony w danym jzyku ("tak" w hiszpaskim, "nie" w angielskim). Nauka
jzyka przez dziecko miaaby wtedy polega na uczeniu si specyficznych czstek leksykalnych (sowa,
morfemy, idiomy), i na ustawieniu parametrw-przecznikw na podstawie tylko kilku przykadw
podanych dziecku. Teoria ta tumaczy dlaczego dzieci potrafi nauczy si jzyka bardzo szybko. Na
prawidowo tej natywistycznej teorii wskazuj take typy bdw typowo popenianych przez dzieci w
trakcie nauki jzyka, a take obserwowana nieobecno innych, teoretycznie dozwolonych, typw
bdw. Chomsky wprowadzi rwnie (19571965) koncept "organu" odpowiedzialnego za
przyswajanie jzyka przez dzieci (ang:the language acquisition device, LAD). Teorie Chomskiego w tej
dziedzinie maj silny wpyw na psychologw i lingwistw zajmujcych si akwizycj jzyka przez
dzieci.
Medioznawstwo
W 1988 opublikowa, wraz z Edwardem S. Hermanem, wyniki bada nad makroekonomicznymi
przesankami, ktrymi kieruj si media w pracy "Manufacturing Consent: The Political Economy of the
Mass Media".

Rezultaty te s zwykle okrelane mianem "modelu propagandy", zosta on przez autorw empirycznie
przetestowany].
Model ten zakada tendencj systemowo-uwarunkowanego odchylenia w obiektywnoci niepastwowych
rodkw masowego przekazu, ktr wyjania na podstawie uwarunkowa ekonomicznych.
Zaproponowany model sugeruje, e informacje w mediach "prywatnych" s filtrowane, chocia poprzez
filtry inne ni w mediach rzdowych.
Pogldy polityczne
Chomsky znany jest rwnie ze swoich krytycznych analiz mediw w USA oraz (czasem odbieranej jako
radykalnej) krytyki polityki wewntrznej i zagranicznej USA oraz ukadw spoecznych we
wspczesnym wiecie, formuowanej w niedwuznaczny i radykalnie dosadny jzykowo sposb. Przez
wielu uwaany jest rwnie za radykalnego pacyfist.
W 1977 wsplnie z Edwardem S. Hermannem napisa artyku, podwaajcy doniesienia uchodcw z
Kambody o ludobjstwie prowadzonym przez Czerwonych Khmerw. Autorzy zarzucali autorom
publikacji na ten temat faszowanie zdj, przedstawianie komunistycznego rzdu Kambody w zym
wietle, uprzedzenia oraz negowali ogromn liczb ofiar ewakuacji Phnom Penh. W udzielonych w 2005
roku wywiadzie Chomsky zaprzeczy, by w jego wczeniejszych publikacjach na ten temat byy
jakiekolwiek niecisoci, za krytyka dotyczya wycznie rzekomych dezinformacji i propagandy
prowadzonej przez media amerykaskie.
Protestowa m.in. przeciwko wojnie w Wietnamie oraz krytykowa dziaania podejmowane przez wojska
USA po 11 wrzenia 2001 opierajc si na analizach wielu specjalistw wojska i sub specjalnych, e
misje tego typu nie obniaj poziomu zagroenia terrorystycznego, a wrcz przeciwnie (midzy innymi
na podstawie pracy europejskiego analityka Jasona Burkego Al-Qaeda: Casting a Shadow of Terror). Jest
te zagorzaym krytykiem polityki Izraela.
Jego pogldy polityczne s okrelane czsto jako "radykalnie lewicowe. Sam Chomsky deklaruje si
jako wolnociowy socjalista i sympatyk anarchosyndykalizmu. Jest uwaany za rzecznika
alterglobalistw.

Chomsky moe by traktowany jako krytyk teorii naturalnego "wolnego" rynku. Zdaniem Chomsky'ego
oficjalna doktryna wolnorynkowa istnieje tylko w akademickich teoriach i nie ma odzwierciedlenia w
realiach; w rzeczywistoci konkurencyjno rynku jest ograniczona przez dominacj korporacji, ktre s
organizacjami o charakterze totalitarnym.

A teraz jego teksty:

"Spjrzmy na globalizacj i jej powizania z zagroeniem wojn, by moe nawet wojn ostateczn.
Wersja globalizacji zaprojektowana przez "panw wiata" cieszy si bardzo szerokim poparciem elit,
podobnie jak tzw. umowy o wolnoci handlu, ktre "Wall Street Journal" nazwa bardziej uczciwie
umowami o wolnoci inwestowania. Bardzo niewiele mwi si na te tematy, a najwaniejsze informacje
s po prostu przemilczane. Na przykad, mino ju 10 lat a stanowisko amerykaskich zwizkw
zawodowych wobec Pnocnoamerykaskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (NAFTA), czy te
wnioski Biura Ekspertyz Technologicznych przy Kongresie (the Office of Technology Assessment,
OTA), znane s w zasadzie jedynie w rodowiskach dysydentw. Oczywicie te zagadnienia nie s te
tematem kampanii wyborczych.
Nie dzieje si tak bez przyczyny. "Panowie wiata" dobrze wiedz, e jeli informacje zostan
rozpowszechnione, szeroka opinia zwrci si przeciwko nim. Jednake w rozmowach midzy sob s
szczerzy. Dlatego par lat temu, pod ogromn presj spoeczn, Kongres nie zgodzi si na "szybk
ciek" legislacyjn, ktra umoliwiaaby prezydentowi zawieranie midzynarodowych porozumie
ekonomicznych i pozwalaaby Kongresowi gosowa "tak" (teoretycznie rwnie i "nie"), bez adnych
dyskusji i bez informowania opinii publicznej. Podobnie jak i inne sektory opiniotwrcze, rwnie i
"Wall Street Joumal" by zbulwersowany t prb osabienia demokracji. Wyjani jednak, w czym rzecz.
Ot przeciwnicy tego icie stalinowskiego rozwizania maj w zanadrzu "ostateczn bro", a
mianowicie spoeczestwo, ktre z tych wanie powodw musi by utrzymywane w niewiadomoci. To
bardzo wane, szczeglnie w bardziej demokratycznych spoeczestwach, gdzie dysydentw nie mona
po prostu wsadza do wizienia lub mordowa, jak to si dzieje w krajach, bdcych gwnymi
odbiorcami amerykaskiej pomocy wojskowej, takich jak Salwador, Turcja czy Kolumbia, eby
wymieni obecn tylko czowk wiatow (pomijajc Izrael i Egipt).

Warto postawi pytanie: dlaczego publiczny sprzeciw wobec globalizacji jest tak wielki i to ju od tylu
lat? Moe to si wydawa dziwne, w epoce, w ktrej doprowadzia ona do bezprecedensowego rozkwitu,
tak jak si nam cigle opowiada, szczeglnie w Stanach Zjednoczonych z ich "gospodark jak z bajki". W
latach 90. USA przeyy "najwikszy boom gospodarczy w historii nie tylko swojej, ale i wiatowej"
napisa rok temu w "New York Times" Anthony Lewis, powtarzajc standardow mantr lewej strony
tolerowanego spektrum politycznego. Owszem, przyznaje si, e s pewne niedocignicia, bowiem
cz ludzi w ogle nie skorzystaa z gospodarczego cudu i my, ludzie o dobrym sercu, musimy co z tym
zrobi. Te niedocignicia ilustruj gboki i niepokojcy dylemat, a mianowicie fakt, e szybkiemu
wzrostowi i rozkwitowi gospodarczemu spowodowanym przez "globalizacj", towarzyszy rosnca
nierwno, poniewa cz ludzi nie ma umiejtnoci pozwalajcych na skorzystanie z cudownych
darw losu i szans.
Ten obraz jest tak dobrze znany, e trudno sobie uwiadomi, jak mao odpowiada on rzeczywistoci, o
czym wiadomo byo przez cay okres trwania cudu gospodarczego. A do maego boomiku koca lat 90.
(ktry raczej nie zrekompensowa wikszoci ludzi wczeniejszej stagnacji czy zgoa recesji), wzrost per
capita w "szalejcych latach dziewidziesitych" by mniej wicej taki sam, jak w innych krajach
uprzemysowionych i o wiele niszy, ni w wierwieczu po 2. wojnie wiatowej, przed tzw.
globalizacj, a rwnie wyranie niszy ni w latach wojny, ktre byy najwikszym boomem
ekonomicznym w historii OSA, w gospodarce w duym stopniu odgrnie sterowanej. Jak to si dzieje, e
ten powszechnie akceptowany obraz tak bardzo rni si od bezspornych faktw? Odpowied jest bardzo
prosta. Dla maej czci spoeczestwa, lata 90. rzeczywicie byy okresem wielkiego rozkwitu
gospodarczego. Tak si skada, e do tego sektora spoecznego nale ci, ktrzy przekazuj te radosne
wieci innym. Nie mona tych ludzi oskara o nieuczciwo. Oni nie maj powodw, by wtpi w to, co
mwi. Cay czas czytaj to w prasie, do ktrej pisz, jest to te zgodne z ich osobistym dowiadczeniem:
to wszystko prawda w odniesieniu do tych, ktrych spotykaj w redakcjach, stowarzyszeniach
absolwentw, na elitarnych konferencjach, ktrzy jadaj w tych samych eleganckich restauracjach. Tylko
e wiat jest inny.
Spjrzmy jak wygldaa sytuacja w duszym okresie czasu. Midzynarodowa integracja gospodarcza jeden z aspektw globalizacji, w neutralnym znaczeniu tego sowa - pogbiaa si bardzo szybko przed l.
wojn wiatow, zatrzymaa si lub nawet zmniejszya w okresie midzywojennym, i pojawia si znowu
po 2. wojnie wiatowej, osigajc obecnie poziom sprzed stu lat; mwic z grubsza, bowiem szczegowa

struktura jest bardziej zoona. Wedug niektrych kryteriw, globalizacja bya bardziej zaawansowana
przed l. wojn wiatow: jednym ze wskanikw niech bdzie "swobodny przepyw siy roboczej",
bdcy podstaw wolnego handlu dla Adama Smitha, cho nie dla jego wspczesnych wyznawcw.
Wedug innych wskanikw, globalizacja jest O wiele bardziej zaawansowana wanie dzi: jednym z
dramatycznych przykadw - cho nie jedynym - jest swoboda przepywu krtkoterminowego kapitau
spekulacyjnego, o wiele wiksza ni kiedykolwiek w historii. To rozrnienie odzwierciedla jedn z
najwaniejszych cech wersji globalizacji, ktr preferuj panowie wiata: kapita ma pierwszestwo,
ludzie s drugorzdni."
"Ciekawym przykadem jest to, co si dzieje na granicy z Meksykiem. Jest to granica sztuczna, bdca,
jak wikszo granic, rezultatem podbojw, ktra z rnorakich przyczyn natury socjoeokonomicznej od
duszego czasu nie jest szczelna. Po wejciu w ycie porozumienia NAFTA, Clinton zmilitaryzowa j,
eby zablokowa "wolny przepyw siy roboczej". Byo to konieczne z powodu przewidywanych skutkw
NAFTA w Meksyku, a mianowicie "cudu gospodarczego", ktry bdzie katastrof dla wikszoci jego
mieszkacw i spowoduje, e bd chcieli od niego uciec. W tym samym jednak czasie, przepyw
kapitau, i tak ju bardzo swobodny, zosta jeszcze bardziej zliberalizowany, razem z tzw. handlem, ktry
w dwch trzecich jest obecnie centralnie zarzdzany przez prywatne tyranie, w znacznej czci zreszt
ju w czasach przed wejciem w ycie ukadw NAFTA. Nazywa si to handlem tylko z przyczyn
doktrynalnych, natomiast wpyw NAFTA na waciwy handel, o ile mi wiadomo, nie zosta zbadany.
Bardziej techniczn miar globalizacji jest konwergencja w kierunku rynku wiatowego, z takimi samymi
cenami i pacami. Nic takiego oczywicie nie nastpio. Jeli chodzi o dochody, to prawdziwa sytuacja
jest raczej odwrotna. I cho wiele zaley od sposobu pomiaru, s powody, by uwaa, e nierwnoci
wzrosy zarwno wewntrz krajw jak i pomidzy nimi. I ta tendencja zapewne si utrzyma.
Amerykaskie agencje wywiadowcze, z udziaem specjalistw z orodkw akademickich i z sektora
prywatnego, opublikoway niedawno prognozy do 2015 roku. Spodziewaj si, e globalizacja bdzie
dalej postpowa: "Rozwj bdzie peen wstrzsw i! charakteryzowa si bdzie chroniczn
ruchliwoci kapitau i pogbiajcymi si rnicami gospodarczymi ". Oznacza to mniej konwergencji,
mniej globalizacji w sensie technicznym, ale wicej w sensie wyznaczonym przez doktryn. Skrajna
ruchliwo kapitau oznacza dalsze zahamowanie wzrostu oraz wicej kryzysw i ndzy.
Mona tu zaobserwowa wyrany zwizek midzy globalizacj w takim sensie, w jakim rozumiej j
"panowie wiata", i zwikszajcym si prawdopodobiestwem wojny. Stratedzy wojskowi przyjmuj te

same koncepcje i wyjaniaj otwarcie, e te prognozy s przyczyn ogromnego wzrostu sektora

wojskowego. Jeszcze przed 11 wrzenia militarne wydatki Stanw Zjednoczonych przewyszay czne
wydatki na te cele ich aliantw i przeciwnikw. Zamachy terrorystyczne zostay wykorzystane do tego,
by znacznie zwikszy nakady na wojsko, wzbudzajc zachwyt kluczowych sektorw prywatnej
gospodarki. Najbardziej niepokojcy program to militaryzacja przestrzeni kosmicznej, rwnie
prowadzona pod pretekstem "zwalczania terroryzmu".
Przyczyny rozwijania tych programw militarnych zostay publicznie wyjanione w dokumentach z
czasw Clintona. Gwn przyczyn jest powikszajca si przepa midzy tymi, ktrzy posiadaj
majtek, a tymi, ktrzy nie maj nic, i proces ten bdzie zapewne trwa, niezgodnie wprawdzie z teoriami
ekonomicznymi, ale tak wanie jest w rzeczywistoci. Ludzie pozbawieni majtku, "wielka bestia"
wiata, mog sta si si destrukcyjn, i trzeba mie nad nimi kontrol, w interesie tego, co w argonie
branowym nazywa si stabilizacj, a co oznacza podporzdkowanie si dyktatowi panw. Dlatego
niezbdne s rodki przymusu, a Stany Zjednoczone, ktre "przyjy, dla wasnego interesu,
odpowiedzialno za dobrobyt wiatowego systemu kapitalistycznego", musz by daleko z przodu. Tak
pisze historyk dyplomacji Gerald Haines, bdcy rwnie czoowym historykiem CIA, w studium na
temat amerykaskiego planowania strategicznego w latach czterdziestych 20. wieku.
Jednake ogromna dominacja w broni konwencjonalnej i w broni masowego raenia nie wystarcza.
Trzeba przesun si ku nowym granicom: militaryzacji kosmosu, wbrew ukadom o przestrzeni
kosmicznej z 1967 roku, ktre jak dotd byy przestrzegane. Zgromadzenie Oglne NZ widzc, co si
wici, kilkakrotnie potwierdzao wano tych ukadw, jednake USA, jako w zasadzie jedyny kraj, nie
ratyfikuje ich. Waszyngton blokowa te w zeszym roku negocjacje na ten temat podczas ONZ-owskiej
konferencji na temat rozbrojenia. Ze zwykych powodw, o wszystkim tym rodki masowego przekazu
informoway jedynie zdawkowo. Nie jest rzecz rozsdn informowa obywateli o planach, ktre mog
pooy kres eksperymentowi natury z "wysz inteligencj"."
"Powszechnie uwaa si, e te programy s korzystne dla przemysu zbrojeniowego, jednake
powinnimy mie na uwadze, e ta terminologia jest zwodnicza. Poprzez ca histori najnowsz, ze
znacznym wzrostem po 2. wojnie wiatowej, system wojskowy by uywany do przerzucania na barki
spoeczestwa kosztw i ryzyka, natomiast zyski byy kierowane do sektora prywatnego. "Nowa
ekonomia" wyrosa w znacznym stopniu z dynamicznego i innowacyjnego sektora pastwowego
amerykaskiej gospodarki. Gwna przyczyna szybkiego wzrostu wydatkw publicznych na nauki

przyrodnicze jest taka, e inteligentni przedstawiciele prawicy zdaj sobie spraw, i rozwj gospodarki
zaleny jest od tych publicznych inicjatyw. Pod pretekstem "terroryzmu biologicznego" planuje si
ogromny wzrost, tak samo jak dawnej zwodzono spoeczestwo, by pacio za now ekonomi pod
pretekstem zagroenia radzieck agresj. Kiedy ZSRR ju upad, linia partii zmienia si. W 1990 roku,
szybko, pynnie, praktycznie bez sowa wyjanienia i zaczto straszy "techhologicznym
zaawansowaniem" krajw Trzeciego wiata. Jest to take jeden z powodw, dla ktrych zapisy dotyczce
przywilejw narodowego bezpieczestwa musz by czci midzynarodowych ukadw
gospodarczych: nie pomaga to Haiti, ale pozwala amerykaskiej gospodarce na wzrost wedug
tradycyjnych zasad surowej dyscypliny rynkowej dla biednych i dobrotliwego pastwa dla bogatych,
czyli tak zwanego neoliberalizmu, cho nie jest to najlepszy termin: ta doktryna ma kilkaset lat i
wspczesne uycie tego sowa wywoaoby oburzenie klasycznych liberaw. Mona by argumentowa,
e te wydatki publiczne byy czsto usprawiedliwione. Moe tak, moe nie... Ale jasne jest, e panowie
bali si pozwoli na demokratyczny wybr. Wszystko to jest starannie ukrywane przed opini publiczn,
natomiast uczestnicy rozumiej to bardzo dobrze.
Plany przekroczenia ostatniej granicy przemocy poprzez militaryzacj kosmosu s ukrywane za
okreleniem "obrona rakietowa"; ale kady, kto uwanie ledzi histori wie, e kiedy syszy si sowo
"obrona", to powinno si myle "atak" i omawiany przypadek nie jest wyjtkiem. Cel zosta zreszt
otwarcie zakomunikowany: chodzi o zapewnienie sobie globalnej dominacji czy te hegemonii. Oficjalne
dokumenty podkrelaj, e celem jest "ochrona amerykaskich interesw i inwestycj" oraz sprawowanie
kontroli nad biednymi. Dzisiaj wymaga to dominacji kosmicznej, podobnie jak we wczeniejszych
epokach potne pastwa budoway armie i marynarki, by "chroni i rozwija interesy handlowe". Jasne
jest, e te nowe inicjatywy, w ktrych USA znajduj si daleko na czele, stanowi powane zagroenie
dla przetrwania wiata. Zrozumiae jest te, e te inicjatywy mog by blokowane przez ukady
midzynarodowe. Ale jak ju wspomniaem, hegemonia ma wysz warto ni przetrwanie, i jest to
kalkulacja moralna, jak dziercy wadz kierowali si w historii od zawsze. Zmienio si tylko to, e
stawka jest obecnie o wiele, o przeraajco wiele, wysza.
Bardzo wane jest tu to, e oczekiwany sukces globalizacji jest w sensie doktrynalnym gwnym
powodem podawanym jako przyczyna rozwoju programw uycia przestrzeni kosmicznej dla ofensywnej
broni natychmiastowej masowej zagady.

Powrmy jednak do globalizacji i do "najwikszego boomu gospodarczego w historii Ameryki", tego z

lat 90. Po drugiej wojnie wiatowej, ekonomia wiatowa przesza przez dwie fazy: najpierw przez faz
Bretton Woods - od koca lat 40. do pocztku lat 70; a nastpnie przez okres, oparty midzy innymi na
rozmontowaniu ustalonego w Bretton Woods systemu regulowanych kursw wymiany i kontroli nad
ruchem kapitau. Druga faza, zwizana z neoliberaln polityk nazwan w 1990 roku przez Williamsona
"porozumieniem waszyngtoskim", charakteryzuje si globalizacj.
Te dwie fazy s zupenie odmienne. Pierwsz nazywa si czsto "zotym wiekiem" kapitalizmu
pastwowego. Drugiej za towarzyszy wyrane pogorszenie standardowych wskanikw
makroekonomicznych - takich jak wzrost gospodarczy, wydajno, inwestycje kapitaowe i handel
wiatowy; pojawiy si natomiast o wiele wysze stopy procentowe, akumulacje znacznych i
bezproduktywnych rezerw sucych ochronie rnych walut narodowych, wiksza ruchliwo kapitau
oraz inne szkodliwe skutki ekonomiczne, spoeczne i ekologiczne, ktre s bardzo dobrze opisane. Byy i
wyjtki, zwaszcza jeli chodzi o kraje Azji Wschodniej, ktre nie zastosoway si do regu "wiatowego
porzdku gospodarczego", zakotwiczonych w "liberalnych" zasadach kapitalistycznego rozwoju, nie
oddaway religijnej czci stwierdzeniu " rynek wie najlepiej ", tak jak sformuowa to przyszy laureat
Nagrody Nobla, Joseph Stiglitz w naukowej publikacji Banku wiatowego, krtko przed nominacj na
gwnego ekonomist tego banku. Zreszt, jak stwierdzi m.in. Jose Antonio Ocampo, dyrektor Komisji
Gospodarczej do spraw Ameryki aciskiej i Karaibw (Economic Comtnission for Latin America and
the Caribbean, ECLAC), w wystpieniu przed Amerykaskim Stowarzyszeniem Gospodarczym
(American Economic Association) w 2001 roku, najgorsze rezultaty, jeli chodzi o wzrost gospodarczy
czy rozwj, pojawiy si wanie tam, gdzie zasady zostay zastosowane w sposb najbardziej
rygorystyczny, czyli np. w Ameryce aciskiej."
""Ziemia Obiecana (miaych reform neoliberalnych) to fatamorgana ",zauway Ocampo. W istocie,
wzrost gospodarczy w latach 80. i 90. by znacznie mniejszy ni w trzech dekadach "rozwoju pod
kontrol pastwa" we wspomnianej pierwszej fazie, za w latach 80., gdy wikszo krajw w regionie
zwrcia si ku "nowemu modelowi gospodarczemu", PKB i dochd na gow wykazyway przez t
dekad tendencj spadkow, by to okres "stracony dla rozwoju". Ocampo zauway rwnie, e korelacja
midzy "postpowaniem wedug regu" a ujemnym wynikiem ekonomicznym wystpia na caym
wiecie, albowiem reguy te s ustalane przez klas dominujc w silnych gospodarczo krajach i
zaprojektowane tak, by wanie jej przynosi korzyci.

Wrmy do gbokiego i niepokojcego dylematu, e szybki wzrost i wielki dobrobyt, spowodowane

przez globalizacj, przyniosy ze sob nierwno, poniewa cz ludzi nie ma pewnych umiejtnoci.
Nie jest to jednak aden dylemat, poniewa szybki wzrost i dobrobyt to mity.
Wielu ekonomistw z rnych krajw uwaa liberalizacj kapitau za podstawowy czynnik wyjaniajcy,
dlaczego 2. faza przynosi tak niedobre rezultaty. Jednake ekonomia to zoone zjawisko, bardzo sabo
rozumiane, tak e trzeba by bardzo ostronym formuujc stwierdzenia o zwizkach przyczynowych.
Jednak jedno nastpstwo liberalizacji kapitau jest dosy jasne: podkopuje ono demokracj. Rozumieli to
bardzo dobrze twrcy ukadw z Bretton Woods. Jednym z powodw, dla ktrych ukady byy oparte na
regulacji kapitau, byo umoliwienie rzdom narodowym prowadzenia demokratycznej polityki
spoecznej, ktra miaa ogromne poparcie wrd ludzi. Swobodny ruch kapitau tworzy de facto "drugi
Senat" z "prawem weta" w stosunku do decyzji rzdowych, znacznie ograniczajc dostpne opcje
polityczne. Rzdy w takiej sytuacji maj do czynienia z "podwjnym elektoratem",
z jednej strony s to wyborcy, a z drugiej spekulanci, ktrzy "przeprowadzaj dorane referenda" na
temat polityki rzdu (przytaczajc fachowe badania systemu finansowego). I nawet w bogatych krajach
elektorat prywatnych interesw ma pozycj przewaajc.
Inne formy globalizacji korzystnej dla inwestorw maj podobne konsekwencje. Wadza decyzyjna,
szczeglnie w odniesieniu do zagadnie makroekonomicznych, ulega coraz wikszej koncentracji,
przemieszczajc si ku midzynarodowym instytucjom finansowym i korporacjom, cile zwizanym z
kilkoma potnymi krajami i nie odpowiadajcym przed adnym elektoratem. W rzeczywistoci (i w
teorii take) jest to zasadnicza cecha neoliberalnego (wolnorynkowego) rozwoju kapitalistycznego,
skrywajcego si za cigle przywoywan modernizacj i reformami (termin propagandowy, a nie
opisujcy).
Przypuszczalnie za zamknitymi drzwiami i bez publicznej dyskusji, w negocjacjach nad Oglnym
Porozumieniem o Handlu w Sferze Usug (General Agreement on Trade in Services, GATS), planowane
jest rozszerzenie tego ataku na demokracj. GATS stanowi podobny atak na ide demokracjijak par lat
temu zakoczone niepowodzeniem starania o podpisanie Wielostronnego Ukadu o Inwestycjach
(Multilateral Agreement on Investment, MAI). Termin "usugi" odnosi si do wszystkiego, co mogoby
by przedmiotem demokratycznego wyboru, czyli: suby zdrowia, owiaty, opieki spoecznej, poczty i
innych usug cznoci, gospodarki wodnej i innych rde energii. W aden rozsdny sposb transfer

tych usug w rce prywatne nie moe by okrelony jako "handel", ale termin ten zosta tak dalece odarty
ze znaczenia, e mona rozszerzy jego uycie rwnie na t karykatur sensu.
Potne masowe demonstracje w Quebecu w kwietniu 2001 roku podczas Szczytu Panamerykaskiego,
zapocztkowane rok wczeniej w Porto Alegre przez "oszoomw" (jak nazywaj ich korporacyjne rodki
przekazu), byy czciowo skierowane przeciwko prbom potajemnego narzucania zasad GATS
wewntrz planowanego Panamerykaskiego Obszaru Wolnego Handlu (Free Trade Area of the Americas,
FTAA). Te protesty poczyy bardzo szeroki elektorat, z Pnocy i Poudnia, ludzi, ktrzy sprzeciwiali
si temu, co najwyraniej byo planowane za zamknitymi drzwiami przez ministrw od handlu i
korporacyjnych menederw.
Protesty byy opisywane w rodkach masowego przekazu w tradycyjny sposb: oto "zadymiarze" rzucaj
kamieniami i przeszkadzaj mdrcom zastanawia si nad wanymi problemami. A jednak
zastanawiajce jest, do jakiego stopnia nieznane s rzeczywiste problemy, ktre nurtuj opozycjonistw.
Na przykad, Anthony De Palma, zajmujcy si ekonomi w "New York Timesie", napisa (i to po
Seattle!), e umowa GATS "nie wywoaa adnych publicznych kontrowersji w porwnaniu z tymi, jakie
towarzyszyy prbom (ze strony WTO) majcym na celu rozwj handlu towarowego". Tymczasem to
zagadnienie byo dyskutowane przez wiele lat. I podobnie jak w innych przypadkach, nie chodzi tu wcale
o oszukiwanie czytelnikw. Po prostu wiedza De Palmy o "zadymiarzach" jest ograniczona do tego, co
przechodzi przez filtr rodkw masowego przekazu. elazne prawo dziennikarstwa stanowi, e
przedstawianie prawdziwych, powanych problemw, jakie nurtuj aktywistw jest surowo zakazane,
natomiast chtnie opowiada si o tym, e kto rzuci kamieniem, cho mg to by policyjny
prowokator."
"Szczyt kwietniowy w dramatyczny sposb pokaza, jak wane jest chronienie opinii publicznej przed
informacj. Kada redakcja w USA miaa na biurku dwie wane publikacje, ktre miay si ukaza tu
przed szczytem. Jeden pochodzi od organizacji praw czowieka Human Rights Watch (HRW), drugi od
Instytutu Polityki Gospodarczej (Economic Policy Institute, EPI) w Waszyngtonie. Obie organizacje s
raczej znane. W obu publikacjach przeanalizowano drobiazgowo skutki ukadu NAFTA, ktre na
szczycie sawiono jako wielki triumf i wzr dla FTAA. W nagwkach prasowych peno byo sw
pochway ze strony George'a Busha i innych przywdcw, przyjmowanych jak Prawda Objawiona. Obie
publikacje zostay przemilczane, w sposb niemal doskonale jednomylny. atwo zrozumie dlaczego.
HRW przeanalizowa wpyw NAFTA na prawa pracownicze i doszed do wniosku, e byy one naruszane

we wszystkich trzech krajach czonkowskich. Raport EPI by obszerniejszy: zawiera szczegowe,

napisane przez specjalistw, analizy efektw NAFTA na ludzi pracy w rzeczonych trzech krajach.
Wniosek by taki, e NAFTA to jeden z tych nielicznych ukadw, ktry zaszkodzi wikszoci ludzi we
wszystkich krajach czonkowskich.
Jego skutki byy szczeglnie dotkliwe w Meksyku. Pace spady drastycznie po narzuceniu neoliberalnej
polityki w latach osiemdziesitych. Proces ten trwa rwnie po zawarciu ukadu NAFTA, dajc 24procentowy spadek dochodw u pracobiorcw a 40-procentowy u samozatrudnionych, a negatywne
skutki pogbiy si jeszcze w wyniku szybkiego wzrostu liczby ludzi nie pobierajcych wynagrodzenia. I
cho wzrosy inwestycje zagraniczne, spad oglny poziom inwestycji, a gospodarka przesza w rce
kilku zagranicznych korporacji ponadnarodowych (Petras i Veltrneyer, 1999). Sia nabywcza pacy
minimalnej spada o 50 procent. Spada produkcja, nastpia stagnacja rozwoju lub zgoa recesja. Do
niewiarygodnych bogactw doszed tylko may sektor spoeczny, prosperowali rwnie zagraniczni
inwestorzy.
Te publikacje potwierdzaj to, co pisaa prasa ekonomiczna i wydawnictwa akademickie. "Wall Street
Journal" poda, e cho pod koniec lat 90., gospodarka Meksyku wzrastaa szybko po ostrym spadku, jaki
nastpi po wejciu w ycie ukadu NAFTA, to jednak sia nabywcza konsumentw spada o 40 proc., a
liczba ludzi yjcych w skrajnej ndzy rosa dwa razy szybciej ni caa populacja. Mao tego, spada sia
nabywcza nawet tych ludzi, ktrzy pracowali w montaowniach nalecych do cudzoziemcw. Do
podobnych wnioskw doszed wydzia Ameryki aciskiej w Orodku im. Woodrawa Wilsona
(Woodrow Wilson Center), ktry rwnie odkry, e gospodarka w Meksyku ulega znacznej
koncentracji, podczas gdy mae miejscowe firmy nie mog uzyska finansowania, tradycyjne
gospodarstwa rolne zwalniaj pracownikw, a pracochonne sektory gospodarki (rolnictwo, przemys
lekki) nie mog wspzawodniczy na arenie midzynarodowej z tym, co jest zwane przez doktryn "
woln przedsibiorczoci". Rolnictwo cierpi ze zwykych powodw: proci rolnicy nie mog
wspzawodniczy z wysoko subwencjonowanym amerykaskim przemysem rolnym, czego skutki s
takie same jak na caym wiecie.
Krytycy ukadw NAFTA, wliczajc w to utajnione raporty OTA i ruchw pracowniczych, przewidzieli
wikszo tych zjawisk. Jednake w jednym aspekcie krytycy mylili si. Wikszo z nich oczekiwaa
znacznego przyrostu ludnoci miejskiej wobec ludnoci wiejskiej, gdy setki tysicy chopw tracio
podstawy ycia na wsi. To si jednak nie wydarzyo. Powd jest zapewne taki, e. warunki ycia w

miastach pogorszyy si tak znacznie, e one same przeyy wielki odpyw ludzi, a z kolei wielu ludzi
ruszyo do Stanw Zjednoczonych. Ci, ktrzy przeyli prb przekroczenia granicy - a byo wielu takich,
ktrym to si nie udao - pracuj za bardzo niskie wynagrodzenie, nie majc adnych wiadcze, w
straszliwych warunkach. Skutkiem jest zniszczenie w Meksyku ycia i spoecznoci lokalnych kosztem
poprawy gospodarki USA, gdzie "konsumpcja miejskiej klasy redniej jest nadal subsydiowana przez
pauperyzacj pracownikw rolnych zarwno w samych Stanach, jak i w Meksyku" - wskazuje raport
Orodka im. Woodrowa Wilsona.
Takie s midzy innymi koszty ukadw NAFTA i oglnie rzecz biorc neoliberalnej globalizacji,
ktrych ekonomici staraj si raczej nie mierzy. Ale nawet jeeli popatrzymy ze skrajnie
ideologicznego punktu widzenia, to i tak koszty te s bardzo wysokie.
Nic z tego, o czym wyej wspomniaem, nie miao zakci witowania na szczycie ukadw NAFTA i
FTAA. Wikszo ludzi zna tego rodzaju fakty jedynie z wasnego dowiadczenia, chyba e s zwizani z
jak organizacj. Za Wolna Prasa troskliwie dba o to, by byli chronieni przed rzeczywistoci i dlatego
wielu ludzi postrzega samych siebie jak nieudacznikw, skoro nie potrafi cieszy si wraz z innymi z
tego najwikszego w historii boomu gospodarczego.
Dane z najbogatszego kraju na wiecie s pouczajce, ale pomin tu szczegy. Obraz jest podobny
wszdzie, mimo oczywicie pewnych rnic i wyjtkw wczeniej przez mnie opisanych."
"Sytuacja wyglda jeszcze gorzej, jeeli odejdziemy od standardowych wskanikw gospodarczych.
Jednym z kosztw jest zagroenie prZettwania1udzkoci, zawarte implicite w rozumowaniu wojskowych
strategw, o czym ju bya mowa. Na przykad, Midzynarodowa Organizacja Pracy (2001) doniosa o
rosncej "oglnowiatowej epidemii" powanych zaburze zdrowia psychicznego, wizanych czsto ze
stresem w miejscu pracy, i - co za tym idzie - powodujcych bardzo due wydatki budetowe w krajach
uprzemysowionych. MOP dochodzi do wniosku, e wanym czynnikiem jest globalizacja, ktra
powoduje "zanikanie poczucia pewnoci miejsca pracy", wikszy nacisk wywierany na pracownikw
wiksz ilo pracy, szczeglnie w Stanach Zjednoczonych. Czy jest to koszt globalizacji, cho z
pewnego punktu widzenia jest to jeden z jej najbardziej atrakcyjnych aspektw? Alan Greenspan,
chwalc wyniki amerykaskiej gospodarki jako "nadzwyczajne", podkreli zwaszcza wzrost poczucia
niepewnoci miejsca pracy, co daje pracodawcom moliwo zmniejszenia kosztw. Bank wiatowy
zgadza si, ale przyznaje, e elastyczno rynku pracy przybraa na sile konotacyjnej jako eufemizm,

oznaczajcy obnianie plac i wyrzucanie pracownikw. Mimo wszystko jednak , "jest to podstawowa
sprawa dla wszystkich regionw wiata (...) najwaniejsza reforma oznaczajca{...) usunicie ogranicze
w ruchliwoci siy roboczej i elastycznoci placowej, a take zlikwidowanie zwizku midzy
wiadczeniami socjal nymi a umowami o prac " (Bank wiatowy, 1995).
Mwic krtko, zgodnie zobowizujc ideologi, zwalnianie pracownikw, obnianie pac i
zmniejszanie wiadcze socjalnych, to wszystko bardzo wany wkad na drodze do ekonomicznej
pomylnoci.
Zderegulowany handel przynosi korporacjom jeszcze zyski. W znaczcym, zapewne w przewaajcym,
stopniu handel jest sterowany centralnie, poprzez ca gam sposobw: od transferw wewntrz firm, po
strategiczne alianse, outsourcing i inne. Rozszerzenie obszarw objtych handlem stanowi dalsz korzy
dla korporacji, gdy mog by wtedy w mniejszym stopniu odpowiedzialne przed miejscow czy krajow
spoecznoci. To za zwiksza z kolei efekty programw neoliberalnych, ktre regularnie zmniejszaj
udzia ludzi pracy w podziale dochodu narodowego. W Stanach Zjednoczonych lata 90. byy pierwszym
okresem w powojennej historii, gdy podzia dochodu przesun si znacznie w kierunku posiadaczy
kapitau i inwestorw, z niekorzyci dla ludzi pracy i gospodarstw domowych. Handel ma ca gam
niemierzonych kosztw: subwencjonowanie energii, niszczenie surowcw i inne niewymienione tu efekty
zewntrzne. Przynosi te korzyci, cho musimy traktowa je z zastrzeeniami. Najgoniej wychwalan
korzyci jest to, e rozwj handlu zwiksza specjalizacj, co zmniejsza moliwoci dokonywania
wyborw wliczajc w to moliwo wyboru modyfikowania swojej przewagi, co nazywa si tez
"rozwojem". Moliwo wyboru i rozwoju to wartoci same w sobie: naruszanie ich to powany koszt.
Gdyby kolonie w Nowym wiecie musiay przed dwustu laty zaakceptowa reim narzucony przez
WTO, to Nowa Anglia nadal wykorzystywaaby swoj pozycj na rynku eksportujc ryby, a z pewnoci
nie produkowaaby wyrobw tekstylnych, ktra przetrway tylko dziki niesychanie wysokim stawkom
celnym, majcym na celu postawienie tamy produktom brytyjskim (w ten sam sposb Brytyjczycy
postpowali w Indiach). To samo odnosioby si do przemysu stalowego i innych, a po dzi dzie, a
zwaszcza w bardzo protekcjonistycznej erze Reagana, nawet bez uwzgldniania pastwowego sektora
gospodarki. O tym wszystkim mona by powiedzie bardzo wiele. Wiele z tego jest zaciemniane poprzez
subiektywny dobr wskanikw ekonomicznych, niemniej historycy gospodarczy i historycy techniki
dobrze to wszystko wiedz.

Wszyscy zdaj sobie spraw, przynajmniej na wiatowym Forum Spoecznym, e stosowane reguy gry
bd miay najpewniej szkodliwy wpyw na sytuacj ludzi biednych. Reguy WTO uniemoliwiaj
zastosowanie mechanizmw, ktrych wszystkie bogate kraje uyy do osignicia swego obecnego stanu
rozwoju, a jednoczenie zapewniaj one bogatym niespotykany poziom protekcjonizmu, cznie z dobrze
widocznym systemem, ktry ma nowe sposoby hamowania innowacyjnoci wzrostu i pozwala
korporacjom na gromadzenie olbrzymich zyskw poprzez monopolistyczne ustalanie cen na produkty,
stworzone czsto przy znacznym udziale finansowania publicznego.
We wspczenie panujcej wersji tradycyjnych mechanizmw, poowa ludnoci wiata jest pod
zarzdem przymusowym, gdy jej polityk ekonomiczn kieruj eksperci w Waszyngtonie. Ale
demokracja jest zaatakowana nawet w bogatych krajach; bowiem podejmowanie decyzji przesuwa si od
rzdw, ktre cho w czci reaguj na gos opinii, do prywatnych tyranii, ktre nie maj takich
defektw. Cyniczne slogany, takie jak "zaufa ludziom" czy "zmniejszy rol pastwa" nie s, w
obecnych warunkach, wezwaniem do zwikszenia kontroli spoecznej. One po prostu wspieraj transfer
procesw decyzyjnych z rzdw w rce prywatne, jednake nie do ludu, lecz raczej w rce zarzdw
kolektywnych osb prawnych, ktre w znacznym stopniu w ogle nie s odpowiedzialne przed opini, a
w swojej wewntrznej strukturze s de facto totalitarne, co przewidzieli sto lat temu konserwatywni
krytycy, kiedy oponowali przeciwko "korporatyzacji Ameryki"."
"Specjalici i orodki badania opinii w Ameryce aciskiej obserwuj od jakiego czasu, e rozszerzaniu
formalnej demokracji w krajach latynoskich towarzyszy coraz wiksze rozczarowanie demokracj
"niepokojce tendencje", ktre nadal si utrzymuj. Analitycy zaobserwowali te zwizek midzy
"spadkiem powodzenia ekonomicznego" a "brakiem wiary" w instytucje demokratyczne. Jak zauway
kilka lat temu argentyski politolog Atilio Boron, nowa fala demokratyzacji w Ameryce aciskiej
przypada rwnoczenie z neoliberalnymi "reformami" ekonomicznymi, ktre osabiaj prawdziw, co
zreszt, pod rnymi postaciami, obserwuje si na caym wiecie.
Powysze odnosi si te do samych Stanw Zjednoczonych. Byo wiele haasu o "sfaszowane wybory"
prezydenckie z listopada 2000 roku i jednoczenie zaskoczenie, e opinia nie wydawaa si a tak bardzo
tym przejmowa. Badania opinii publicznej przedstawiaj prawdopodobne przyczyny takiego stanu
rzeczy, pokazujc, e w przededniu wyborw trzy czwarte ludnoci kraju uwaay ca imprez raczej za
fars, za gr, w ktrej bior udzia sponsorzy, przywdcy partyjni i cay przemys propagandowy, ktry
wymodelowa kandydatw tak, by mwili "praktycznie wszystko, co si da, jeeli ma im to da wybr".

W ten sposb mao kto wierzy w to, co mwili, nawet jeeli byo to zrozumiae. W wikszoci zagadnie
obywatele nie byli w stanie okreli stanowisk kandydatw, nie z powodu swojej gupoty czy lenistwa,
ale z powodu wiadomych wysikw specw od komunikowania. Naukowcy z Uniwersytetu Harvarda,
ktrzy obserwuje stosunek ludzi do polityki donieli, e "poczucie bezsilnoci osigno alarmujce
rozmiary "; albowiem ponad poowa respondentw odpowiedziaa, e ludzie tacy jak oni maj bardzo
may wpyw lub w ogle adnego na dziaania wadz. Odczucie takie znacznie wzroso w okresie
neoliberalnym.
Zagadnienia, w ktrych opinia publiczna ma inne zdanie ni elity (ekonomiczne, polityczne,
intelektualne), s rzadko poruszane na szerszym forum, podobnie jak zagadnienia polityki gospodarczej.
wiat biznesu jest rzecz jasna, zwolennikiem globalizacji kierowanej przez korporacje, zwolennikiem
"ukadw o swobodnym inwestowaniu" zwanymi "ukadami o swobodnym handlu", zwolennikiem
NAFTA, FTAA i GATS, a take innych wynalazkw, majcych na celu koncentracj bogactwa i
wpyww w rkach ludzi nie odpowiadajcych przed opini publiczn. Nic te dziwnego, e ,:wielka
bestia jest natomiast generalnie przeciwna tym praktykom, w sposb niemal instynktowny, mimo e nie
zna najwaniejszych faktw, od ktrych jest pieczoowicie izolowana. Okazuje si, e tego rodzaju
zagadnienia nie nadaj si na kampanie polityczne, i nie pojawiy si te w gwnym nurcie kampanii
przed wyborami z listopada 2000 roku. Naprawd trudno byo znale ha przykad dyskusj na temat
zbliajcego si szczytu panamerykaskiego i FTAA, czy na inne tematy O zasadniczym znaczeniu dla
spoeczestwa. Wyborcy byli kierowani w stron tego, co przemys public relations nazywa "cechami
osobistymi" a nie do "zagadnie". Okoo poowa gosujcej populacji, ze znacznym udziaem ludzi
bogatych, to ci, ktrzy widz, e wybory maj wpyw na ich interesy klasowe i gosuj na te interesy: w
ogromnej wikszoci na bardziej reakcyjn z dwch gwnych partii. Jednak tzw. zwykli ludzie decyduj
o swoim gosie w inny sposb, i powodujc statystyczny remis. Wrd ludzi pracy zagadnienia
nieekonomiczne, takie jak prawo posiadania broni czy religijno, s gwnymi czynnikami wyboru i
dlatego ludzie czsto gosuj wbrew swoim ywotnym interesom; sdzc najwyraniej, e wybr i tak jest
bardzo ograniczony.
Z demokracji take pozostaje waciwie prawo wyboru midzy towarami. Liderzy biznesu od dawna
podkrelaj potrzeb zaszczepienia ludziom "filozofii nicoci" i "poczucia braku sensu ycia" tak, aby
"skoncentrowa ich ludzi na rzeczach powierzchownych, w tym na zgodnej z mod konsumpcji".
Poddani od dziecka zalewowi takiej propagandy, ludzie s wstanie zaakceptowa swoje pozbawione

sensu i podporzdkowane innym ycie, i zapomnie o miesznych sprawach, takich jak kierowanie
wasnymi sprawami. Pozostawiaj swj los w rkach czarodziejw, w sferze politycznej, w rkach tych,
ktrzy opisuj sami siebie jako "inteligentn mniejszo", a ktrzy maj wadz i mog ni dysponowa.
Z tej perspektywy, tradycyjnej w opinii elit, szczeglnie w 20. wieku, wybory z listopada 2000 roku nie
ujawniaj pkni w amerykaskiej demokracji, s raczej jej triumfem.
Generalizujc, mona zatem gosi zwycistwo demokracji na caej pkuli a nawet i gdzie indziej, mimo
e zainteresowane spoeczestwa jako nie postrzegaj tego w ten sposb.
Walka o narzucenie takiego systemu przybiera wiele postaci, ale nigdy si nie koczy, i rwnie w
przeszoci si nie skoczy, tak dugo jak faktyczna wadza decyzyjna pozostanie cile skoncentrowana
w rkach nielicznych ludzi. Mona z duym prawdopodobiestwem spodziewa si, e panowie bd
wykorzystywa kada okazj, jaka si nadarzy, czyli w obecnych czasach strach i przeraenie ludzi w
obliczu groby zamachw terrorystycznych, stanowicych wany problem dla zachodu; ktry wraz z
rozpowszechnieniem nowych technologii straci monopol na przemoc, zachowuj jedynie przewag,
prawda, e ogromn.
Nie ma jednak koniecznoci akceptowania tych zasad, a ci, ktrym ley na sercu los wiata i ludzi, z
pewnoci pod inn drog. Spoeczne sprzeciwy wobec globalizacji na mod inwestorw, gwnie na
Poudniu, wpyny na retoryk i rwnie do pewnego stopnia na sposb dziaania "panw wiata",
ktrzy zaczli si zastanawia i przestali zachowywa si bardzo agresywnie. Te ruchy spoeczne nie
maj precedensu, jeli chodzi o skal, o rnorodno ludzi biorcych w nich udzia, midzynarodow
solidarno. Wszelkie zgromadzenia i spotkania doskonale ilustruj to, o czym mwi. Przyszo w
znacznym stopniu ley w rkach tych ludzi. Gra idzie o trudn do przecenienia stawk."
Znalazem interesujcy tekst odnoszcy si do kwestii "uczciwej" pomocy Banku wiatowego dla
najbiedniejszych krajw.
"Niech ndza przejdzie do historii. Niech Geldof przejdzie do historii. Afryka oszukana przez
przywdcw G8.
Przebrzmiay jako artysta ale wci peen werwy i spoecznego zacicia Bob Geldof, w towarzystwie
Bono z zespou U2, wygosi przemwienie, w ktrym gorco popar porozumienie dotyczce Afryki

zawarte w lipcu tego roku podczas szczytu G8. Na konferencji prasowej zwoanej w Gleneagles,
powiedzia: "Byo to najwaniejsze z punktu widzenia Afryki spotkanie ze wszystkich, jakie
kiedykolwiek si dotd odbyy. Nie miao sobie rwnych. Afryka oraz yjcy w ndzy mieszkacy tego
kontynentu w cigu tych trzech dni uzyskali wicej ni w wyniku wszystkich wczeniejszych szczytw
G8". Jednak Mona byo dostrzec, jak osoby reprezentujce koalicj organizacji spoecznych z Afryki
potrzsay gowami, z niedowierzaniem i gniewem suchajc napuszonych i pochlebnych sw
wygaszanych przez Geldofa.
"Ludzie nie mog da si ogupia znanym postaciom estrady" - mwi ekonomista z Senegalu Demba
Moussa Dembele, czonek African Forum on Alternatives - "Afryka nie dostaa nic". Organizacje
pozarzdowe z Wielkiej Brytanii rwnie okazay due niezadowolenie, a niektre z nich natychmiast
zdystansoway si od wypowiedzi gwiazd na temat szczytu G8. "Wyraajc bezpodstawne uwielbienie
dla tego pozbawionego realnego znaczenia porozumienia podpisanego przez wiatowych przywdcw,
[Geldof] zdradzi setki tysicy ludzi, ktrzy manifestowali w Edynburgu", powiedzia czonek World
Development Movement (WDM) Peter Hardstaff w owiadczeniu dla War on Want
Ich zo i rozgoryczenie byy zrozumiae. Poprzedniego wieczoru czonkom grupy koordynacyjnej
organizacji Make Poverty History (MPH) - Niech ndza przejdzie do historii - udao si odeprze
przeprowadzon w ostatniej chwili przez Oxfam (jedn z najbardziej wpywowych w Wielkiej Brytanii
organizacji pozarzdowych, a przy tym wielkiego sojusznika rzdu brytyjskiego) desperack prb
wymuszenia pozytywnej reakcji MPH na wynik szczytu G8. Kumi Naidoo, weteran ruchu wymierzonego
w apartheid w Afryce Poudniowej, a obecnie przewodniczcy nadzorujcej MPH organizacji Global Call
to Action against Poverty (GCAP), nastpujco podsumowa w obecnoci okoo stu dziennikarzy z caego
wiata oficjalne stanowisko pastw-uczestnikw szczytu: "Szczyt G8 odpowiedzia zaledwie cichym
szeptem na donone woanie ludzi. Obietnica udzielenia wikszej pomocy do 2010 roku jest jak
odwlekanie o pi lat przyjcia z pomoc ofiarom tsunami".
Tak ostra krytyka pochodzca od przedstawicieli kampanii MPH, ktra, za spraw uczestniczcych w niej
megagwiazd sceny, bya od prawie roku oczkiem w gowie brytyjskich mediw, mogaby skutecznie
pogrzeba wysiki Partii Pracy zmierzajce do przedstawienia Blaira (gospodarza szczytu G8) jako
gwnego twrcy "historycznego porozumienia na rzecz Afryki". Jednak w chwili kryzysu, na pomoc
Blairowi i szczytowi G8 przyby ochoczo Geldof. Porzucajc swoj rol w ruchu MPH na rzecz
uczestnictwa w Komisji do Spraw Afryki premiera Blaira i w koncercie Live 8, byy gwiazdor rockowy

Geldof okreli swoich wsppracownikw na rzecz walki z ubstwem jako ludzi "pozbawionych
przyzwoitoci". Zaraz potem w wietle jupiterw z entuzjazmem ogosi uzgodnienia szczytu G8. "W
sprawie pomocy finansowej, 10 na 10. W sprawie zaduenia, 8 na 10. W sprawie handlu ... jasno wida,
e podczas tego szczytu podjto decyzj o zaniechaniu dalszego wymuszania liberalizacji handlu",
powiedzia. Zakoczy ogaszajc z eufori, e: "Jest to konkretne i wspaniae uzgodnienie dotyczce
handlu".
Jego interwencja spowodowaa, e nastpnego dnia wszystkie rodki masowego przekazu bezkrytycznie
ogosiy, e stawiane przed szczytem G8 "zadanie zostao wykonane". Wskutek takiej pozytywnej
propagandy, uczestnicy kampanii MPH stanli wobec bardzo trudnego zadania by ponownie
zainteresowa i uczuli opini publiczn na problemy Afryki.
Rozczarowanie ruchw spoecznych wynikiem szczytu G8 i pozytywn wobec niego postaw ludzi
pokroju Geldofa i Bono jest w peni zrozumiae, gdy porwna si ustalenia szczytu Gleneagles z
daniami koalicji MPH.
Zgodnie z przyjtym w 2000 roku przez Organizacj Narodw Zjednoczonych programem realizacji
Milenijnych Celw Rozwoju, MPH domagaa si natychmiastowego zwikszenia pomocy
midzynarodowej pochodzcej od bogatych pastw do wysokoci 50 miliardw dolarw rocznie.
Wzywaa ona rwnie kraje grupy G8 - Kanad, Francj, Wochy, Niemcy, Japoni , Rosj, Wielk
Brytani i Stany Zjednoczone - by wypeniy swoj obietnic i przeznaczay na pomoc dla biednych
krajw wiata 0.7% dochodu narodowego. Przed spotkaniem w Gleneagles, pastwa grupy G8
przeznaczay na ten cel rednio 0.2%. Poza tym, wiksza pomoc miaa rwnie oznacza "lepsz pomoc",
a wic tak, ktra nie jest zwizana wymaganiami narzucanymi przez rzdy pastw zachodnich, a
dotyczcymi tak przeznaczenia tych rodkw jak i polityki gospodarczej prowadzonej w krajachodbiorcach tej pomocy. Jak przekonuje Yifat Susskind z majcej swoj siedzib w USA i zajmujcej si
prawami czowieka organizacji MADRE, zakres tych "wymaga" wykracza poza prywatyzacj i
liberalizacj handlu: "Jest wymogiem, by prawie 70 procent pomocy ze Stanw Zjednoczonych zostao
przeznaczone na zakup towarw od amerykaskich producentw, wczajc w to leki dla chorych na
HIV/AIDS. Kupowane od amerykaskich firm kosztuj one 15.000 dolarw, przy koszcie lekw
generycznych wynoszcym 350 dolarw"."

"W komunikacie ze szczytu pastw G8 w poczuciu wielkiego zadowolenia ogoszono, e uzgodniono

"podwojenie pomocy" do 2010 roku do kwoty 50 miliardw dolarw rocznie. Z tej kwoty 25 miliardw
zostanie przekazane Afryce. Zdecydowano te, e "ubogie kraje powinny mie swobod w prowadzeniu
swojej polityki gospodarczej". Poparcie tego dokumentu przez Bono z pewnoci usatysfakcjonowao
200 tysicy uczestnikw demonstracji Make Poverty History w Edynburgu jak te miliony ludzi na caym
wiecie ogldajcych koncert Live 8. "Mwimy o nowych funduszach w wysokoci 25 miliardw
dolarw", wykrzycza Bono penym emocji i wzruszenia gosem. "wiat przemwi, a politycy
wysuchali jego gosu".
Faktycznie jednak Bono, gwiazda muzyki rockowej, by aktorem odgrywajcym swoj yciow rol,
gdy zosta on wczeniej poinformowany przez przedstawicieli kampanii MPH, e umowa dotyczca
pomocy jest szwindlem. Wikszo z tych 25 miliardw nie bya "nowymi funduszami", ale pochodzia
ze starych zobowiza albo z przyszych budetw pomocowych, co automatycznie oznacza duo
mniejsz pomoc po 2010 roku. Tylko kraje UE zobowizay si do przeznaczania na pomoc ubogim
krajom 0.7% dochodu narodowego, cho nastpi to dopiero po 2015 roku - w 45 rocznic podjcia tego
zobowizania. Wielka Brytania jako jedyne pastwo zapowiedziaa, e nie bdzie wiza przekazywania
rodkw pomocowych z wprowadzaniem reform wolnorynkowych przez kraje - beneficjentw. Stany
Zjednoczone natomiast obstaway przy stanowisku, e zwikszenie pomocy musi rwnolegle "wymusza
liberalizacj gospodarki".
Zdaniem uczestnikw kampanii MPH, rwnie porozumienie wypracowane przez kraje G8 w sprawie
zaduenia byo w podobny sposb dobrze opakowanym oszustwem. Gdy Gordon Brown opuci
spotkanie ministrw finansw grupy G7 (G8 bez Rosji) i ogosi, e 18 pastw - w tym 14 krajw
afrykaskich - uzyskao "likwidacj zaduenia w 100%", a 20 innych pastw dostpi tego samego w
krtkim czasie, brytyjskie rodki masowego przekazu przecigay si w wyraaniu zachwytu: "umowa
redukujca zaduenie Afryki o 55 miliardw dolarw - zwycistwo milionw", napisa na pierwszej
stronie "Observer". Artyku cytowa ekstatycznego Geldofa, ktry owiadczy: "Jutro 280 milionw
Afrykaczykw obudzi si i po raz pierwszy nie bd oni winni ani tobie ani mi zamanego szelga z
kredytu, ktry ciy im i ich krajom przez dugie, dugie lata".
Geldof po raz kolejny rozmylnie wprowadzi opini publiczn w bd. Pomijajc to, e MPH
dopominaa si penej, natychmiastowej i bezwarunkowej redukcji dugw szedziesiciu dwm
najuboszym krajom, "historyczna" umowa grupy G7 moe stanowia co najwyej "deklaracj" likwidacji

zaduenia 18 krajom wobec zaledwie 3 midzynarodowych instytucji kredytowych: Midzynarodowego

Funduszu Walutowego (MFW), Banku wiatowego (B) i Banku Rozwoju Afryki (BRA). Oznacza to, e
pastwa afrykaskie bd wci zmuszone spaca poyczki zacignite u 16 innych kredytodawcw.
Ponadto, darowana kwota 55 miliardw dolarw oznacza faktycznie nieco ponad 1 miliard, gdy tyle
wynosz roczne odsetki od kredytw zacignitych przez wszystkie 18 krajw wobec MFW, B i BRA.
Dla porwnania, w 2003 roku, kraje rozwijajce si musiay zapaci 23.6 miliarda dolarw w ramach
kosztw obsugi swojego zaduenia. Nie jest te dzieem przypadku, e kraje, ktrym darowano
zaduenie, przez ostatnie dziewi lat wdraay neoliberalne reformy gospodarcze wedug programu dla
Mocno Zaduonych Krajw Ubogich (ang.: Heavily Indebted Poor Country, HIPC) opracowanego przez
B i MFW. Stoi to w sprzecznoci z daniami kampanii MPH by "proces odduania by sprawiedliwy i
przejrzysty" i by kwota odduenia nie redukowaa przyznanych danemu krajowi rodkw pomocowych.
"Te pozostae dwadziecia krajw musi rwnie przystpi do programu HIPC, jeli chce redukcji
swojego zaduenia" - wyjania Eric Toussaint, czonek majcego swoj siedzib w Belgii, Committee
for the Abolition of the Third World Debt. "I co wicej, kwota zredukowanego dugu, pomniejszy rodki
pomocowe dla danego kraju, ktre mog zosta przyznane tylko w przypadku, gdy kraj ten sprosta
'ustalonym kryteriom politycznym', co oznacza kolejne lata prywatyzacji i liberalizacji, ktre powoduj
wzrost opat za edukacj, sub zdrowia, zwikszaj podatek VAT, znosz dopaty do produktw
pierwszej potrzeby i czyni niesprawiedliw konkurencj pomidzy lokalnymi producentami a
ponadnarodowymi korporacjami, wszystko to szkodzi tym ubogim krajom. Sowa Geldofa, o tym, e
warunkowo pomocy zostaa zniesiona byy od pocztku do koca kamstwem.
Poczucie niesprawiedliwoci wrd uczestnikw kampanii na rzecz odduenia byo ogromne. Midzy
rokiem 1970 a 2002 pastwa Afryki otrzymay cznie 540 milardw dolarw poyczek - ktrych warto
jednak znacznie zmalaa w wyniku wzrostu stp procentowych w latach osiemdziesitych - od ktrych
musiay one zapaci okoo 550 miliardw samych odsetek. Obecnie warto zaduenia wynosi wci
295 miliardw dolarw. Cena jak zapacia ludno tego kontynentu za tak zwany nieistniejcy deficyt
bya ogromna. W wyniku godu i chorb w latach osiemdziesitych zmaro kilkadziesit milionw
mieszkacw Afryki. W tym samym czasie rzdy pastw Afryki przeznaczay rednio 16% swoich
dochodw na spat zacignitych poyczek, natomiast wydatki na edukacj i opiek medyczn wynosiy
odpowiednio 12% i 4%."

"Jeszcze bardziej rozczarowujce okazay si prowadzone podczas szczytu dyskusje na temat handlu.
MPH domagaa si od pastw grupy G8 podania wicych i ostatecznych dat zniesienia subsydiw i
innych form wspierania producentw ywnoci w tych krajach - wartych okoo 300 miliardw dolarw
rocznie - ktre uderzaj w rolnicze spoecznoci krajw Poudnia. daa te znacznego ograniczenia
naciskw na biedne kraje, wywieranych czsto poprzez wielostronne, regionalne czy dwustronne umowy
handlowe, by te podday si liberalizacji i prywatyzacji. "Obecny szczyt grupy G8 w adnym stopniu nie
wskazuje na zmian filozofii stojcej za agresywn kampani prowadzon przez negocjatorw bogatych
pastw nastawion na wczenie sektora rolniczego, przemysowego i rynku usug krajw rozwijajcych
si do Organizacji Wolnego Handlu", stwierdzi Martin Khor z Third World Network, wpywowej
organizacji badawczo-doradczej mieszczcej si w Malezji, cytujc wyraon w komunikacie ze szczytu
G8 intencj, by dy do "ambitnego i zrwnowaonego wyniku negocjacji" podczas grudniowego
szczytu ministrw krajw WTO w Hongkongu.
Partia Pracy, Oxfam i plejada artystw
Dlaczego zatem Geldof i Bono rozmylnie przeinaczyli sens porozumienia zawartego podczas szczytu
G8? Czy byo to spowodowane ich blisk znajomoci z Blairem i Brownem, czym zreszt rwnie moe
si pochwali reyser filmowy i pisarz Richard Curtis, wsporganizator koncertu Live 8 i zaoyciel
znaczcej brytyjskiej organizacji charytatywnej dziaajcej na rzecz Afryki, Comic Relief? Wedug
jednego z waniejszych uczestnikw ruchu MPH, Petera Hardstaffa z WDM, ta przyja to tylko jeden z
wielu czynnikw. "Odniosem wraenie, e Geldof chcia w ten sposb znale uzasadnienie dla koncertu
Live 8 oraz swojego uczestnictwa w stworzonej przez Blaira Komisji do Spraw Afryki", wyjani.
Jednak gwni przedstawiciele ruchu obywatelskiego w Afryce s przekonani, e filantropia gwiazd rocka
jest elementem szerszego "spisku" majcego na celu wyzysk Afryki przez zachodnie korporacje.
"Szeroko opisywane wykluczenie afrykaskich artystw z gwnej sceny koncertu Live 8 w Hyde Parku
pomogo nam w zrozumieniu jakie s prawdziwe cele osi Blair-Geldof", przekonuje Aminata Traore, bya
minister kultury i turystyki Mali, obecnie wspinicjator Arykaskiego Forum Spoecznego (African
Social Forum). "Nie chodzio tylko o to, by pokaza nam, gdzie jest nasze miejsce jako odbiorcw
pomocy, nie dajc nam przy tym szansy dziaa w swoim wasnym imieniu. Tragiczna sytuacja Afryki
jest doskonaym towarem, na ktrym mog dobrze zarobi, przede wszystkim rozmaite firmy,
konsultanci, artyci czy sawne osobistoci. Wczenie muzykw z Afryki do grona wykonawcw
koncertu Live 8 spowodowaoby zmniejszenie zyskw wszystkich tych dziaaczy i porednikw".

Dziaacz z Ghany, przewodniczcy grupy politycznej Christian Aid, Charles Abugre, jest przekonany, e
ma miejsce zakrojona na szerok skal akcja ideologiczna. "Oceniam Live 8 jako cz doskonale
zorganizowanej i przemylanej strategii, dziki ktrej gigantycznym ponadnarodowym korporacjom uda
si odwrci uwag wiata od faktu, e to one s winne panujcemu w Afryce ubstwu".
W lipcowym wydaniu czasopisma "Red Pepper" Yao Graham, koordynator sieci Third World NetworkAfrica, okreli Komisj ds. Afryki jako "jeszcze jedno narzdzie odwiecznego denia Zachodu do
zagrabienia bogactw naturalnych Afryki", ktrego najbardziej jaskrawym objawem jest stawiany przez
MFW i B wymg podporzdkowania si gospodarek krajw afrykaskich interesom ponadnarodowych
korporacji. Przyjazny dla biznesu wynik szczytu G8 zosta zapewniony przez raport Komisji do spraw
Afryki, ktry z zadowoleniem przyja wikszo zachodnich firm z brany wydobywczej i rafineryjnej
takich jak Anglo American, De Beers, Shell, Chevron Texaco, oraz ExxonMobil. Geldof, jednake, by
innego zdania, wypowiadajc si w gazecie "Guardian": "Nie widz sposobu by ten raport mg i
jeszcze dalej". Pniej wykorzysta on scen koncertu Live 8 oraz konferencj prasow po zakoczeniu
szczytu G8 dla wyraenia swojego wielkiego poparcia propozycjom zawartym w raporcie Komisji.
Geldof posun si jeszcze dalej w procesie wyciszania gosu mieszkacw Afryki. Pomimo licznych
oskare o "muzyczny apartheid", z premedytacj zakaza on pochodzcym z Afryki artystom wystpu
podczas gwnego koncertu Live 8 w Londynie, tumaczc, e Live 8 "nie jest wydarzeniem kulturalnym"
i e mog w nim wzi udzia tylko artyci, ktrzy sprzedali ponad 4 miliony pyt, gdy w przeciwnym
razie mieszkacy Chin "przecz swoje odbiorniki na inny kana". Po ogromnej fali krytyki, gwnie ze
strony muzykw i prezenterw radiowych, Geldof udzieli w kocu swojego bogosawiestwa
skleconemu naprdce przez Peter Gabriela koncertowi Live 8 w poudniowej Anglii. Uczestniczyli w nim
artyci z Afryki, a zgromadzi on okoo 5000 widzw. Jeden z tych artystw, Sudaczyk Emmanuel Jal,
ktry z dziecka-onierza sta si wiatow gwiazd hip-hopu, stwierdzi, e nie dopuszczajc do wystpu
artystw afrykaskich, Geldof straci wszelki szacunek jego i wielu innych muzykw z Afryki. Doda
przy tym, e "Wszystko wskazuje na to, e prbuje on zaistnie wykorzystujc do tego celu biedn
ludno Afryki".
"T krytyczn ocen podzielali rwnie inni afrykascy czonkowie koalicji GCAP. "Gdy Bob Geldof i
Richard Curtis ogosili, e zostanie zorganizowany koncert Live 8 w Johannesburgu, na ktrym pojawi
si Mandela, byo to dla nas niemal jak policzek", wyjania Firoze Manji, jeden z dyrektorw Fahamu,
afrykaskiej sieci zajmujcej si zagadnieniami sprawiedliwoci spoecznej. Manji wspomina, e koalicja

na rzecz Afryki planowaa zorganizowanie na pocztku lipca koncertu w Johannesburgu, ktry mia si
odby na jednym z osiedli, tak by "zachci do masowego uczestnictwa ludzi, ktrzy w najwikszym
stopniu cierpi wskutek globalizacji i polityki neoliberalnej. Nie pojawiyby si na nim paternalistyczne
slogany Geldofa i Comic Relief". Jednak, pomimo protestu poowy czonkw GCAP, Oxfam wraz z
przewodniczcym GCAP, Kumi Naidoo, zablokowali informacj prasow zaprzeczajc zwizkom
Geldofa z tym koncertem. Zaraz potem ogosili oni, e koncert Live 8 dojdzie do skutku, gdy "tego chce
Richard Curtis oraz Live 8". Koncert ten, ktrego przygotowanie kosztowao p miliona dolarw
zobaczyo w kocu zaledwie 4.000 ludzi.
Wielu afrykaskich uczestnikw kampanii MPH jest przekonanych, e wykluczenie artystw z Afryki z
udziau w gwnym koncercie w Hyde Parku oraz odwoanie wszystkich koncertw w ramach Live 8
przygotowanych przez Afrykanw, ktre nie odpowiaday wizji Geldofa i Curtisa, byo czci strategii
rzdu brytyjskiego oraz jego zwolennikw - w tym organizacji takich jak Oxfam czy Comic Relief, oraz
sawnych ludzi takich jak Geldof - majcej na celu przekazanie caemu wiatu, w przeddzie szczytu G8,
informacji: e rozwizanie problemu biedy w Afryce nie jest zadaniem Afrykaczykw, ale ma by
celem akcji charytatywnych rzdw pastw zachodnich, organizacji pozarzdowych, bogatych i
sawnych.
Live 8 - korporacyjne Eldorado
Podczas gdy Afryka znalaza si w gronie najwikszych przegranych szczytu G8, inni odchodzili z
jeszcze bardziej pkatymi portfelami. Przez pierwszy tydzie po koncercie Live 8, prawie kady
uczestnik tego wydarzenia zanotowa fenomenalny wrcz wzrost sprzeday swoich pyt. y zota
okazao si nagoniony przez media i dugo oczekiwany pierwszy od dwudziestu lat wsplny wystp
Pink Floyd i Rogera Watersa - sprzeda pyty "Echoes", zawierajcej skadank ich najwikszych
przebojw, zwikszya si o ponad 1300 procent. Firmy sponsorujce koncert Live 8 w Filadelfii
obsypay jego uczestnikw drogimi upominkami o wartoci 12 tysicy dolarw, wczajc w to odzie i
biuteri. Bez wtpienia bdc wiadomym hipokryzji, tego, e powikszy on swj szacowany na 128
milionw dolarw majtek udziaem w koncercie charytatywnym, David Gilmour z zespou Pink Floyd
wezwa artystw uczestniczcych w koncercie Live 8 i ich wytwrnie pytowe do zrzeczenia si
honorariw i zyskw. Brytyjska wytwrnia pytowa EMI, ktra zapacia 7 milionw dolarw za
lukratywne kontrakty na wyczn produkcj i wydanie 6 z 10 koncertw na DVD, wydaa zdawkowe
owiadczenie, e przekae "procent" od dochodw na cele charytatywne. Jednak tylko nieliczni artyci

odpowiedzieli na ten apel, natomiast tak firmy fonograficzne jak i sklepy pytowe pozostay praktycznie
guche na to wezwanie.
Zyski z koncertu osigny rwnie firmy sprzedajce przeznaczone dla firm bilety na koncert w cenie
2300 dolarw za sztuk. Nie przeszkadzao Geldofowi, e firmy takie jak AOK Events zarabiay 10% od
kadego takiego biletu, mimo e nieco wczeniej ludzi sprzedajcych w internecie darmowe bilety na
koncert okreli jako "chorych z dzy zysku" i wymusi na witrynie internetowej eBay wstrzymanie
wszystkich takich transakcji. Jego decyzja zezwalajca na udzia w organizacji koncertu Live 8 sieci
Clear Channel rwnie spotkaa si z niezadowoleniem uczestnikw kampanii MPH. Jest to bowiem sie
rozgoni radiowych silnie zwizana z administracj Busha, promujca w 2003 roku prowojenne "Marsze
Poparcia dla Ameryki" i oskarana o cenzurowanie muzykw sprzeciwiajcych si wojnie w Iraku, takich
jak Dixie Chicks, REM, i Radiohead. Plotka gosi, e Geldof, czemu pniej zaprzecza, rozesa
wszystkim wykonawcom list elektroniczny, w ktrym zakazywa wspominania o wojnie w Iraku czy
krytykowania George'a Busha.
Byli te oczywicie indywidualni korporacyjni misjonarze, ktrzy odnieli korzyci z jedynego w swoim
rodzaju, wprawiajcego w dobry nastrj PR. Przykadem moe by multimiliarder, szef firmy Microsoft
Bill Gates, ktrego Geldof przedstawi milionom widzw koncertu Live 8 jako "najwspanialszego
filantropa wiata". Chocia Gates ofiarowa warte miliardy dolarw systemy operacyjne i
oprogramowanie Microsoftu sabo zaopatrzonym szkoom afrykaskim, organizacjom charytatywnym i
pozarzdowym, krytycy twierdz, e nie ma to nic wsplnego z dziaaniami charytatywnymi, a jest
jedynie jeszcze jedn form rywalizacji z oglnodostpnym oprogramowaniem typu open source. Nie
cieszy si rwnie popularnoci sponsorowanie przez Gatesa bada nad modyfikacjami genetycznymi
ywnoci, ktre spotykaj si z "szerokim sprzeciwem" wrd Afrykaczykw, gdy s uznawane za
szkodliwe i niepotrzebne, twierdzi Amadou Kanoute, dyrektor Consumers International Regional Office
for Africa."
"Najprawdopodobniej najwikszymi beneficjentami caego przedsiwzicia zostay oglnowiatowe
korporacje, ktre uzyskay od Geldofa wielomilionowe kontrakty na wyczn transmisj i
sponsorowanie darmowych koncertw oraz pomogy pokry koszty ich organizacji w wysokoci 40 mln
dolarw. AOL-Time Warner, najwiksza firma informacyjna na wiecie, zapacia prawie 5 milionw
dolarw za wyczno na transmisj koncertw w internecie oraz w Stanach Zjednoczonych. Byo to
najwiksze wydarzenie w historii Internetu, w ktrym uczestniczyo ponad 5 milionw internautw. Efekt

reklamy widoczny by natychmiast: w czasie 48 godzin od koncertu Live 8, ponad 70% odson w serwisie
muzycznym AOL pochodzio od osb nie posiadajcych abonamentu. Przed koncertem liczba ta nie
przekraczaa 30%.
Innym beneficjentem jest Nokia, ktra za cen okoo 7,5 miliona dolarw zyskaa sobie status
wiatowego sponsora koncertu Live 8. Wykorzystaa ona to wydarzenie dla dalszej konsolidacji swojej
pozycji na rynku telefonw komrkowych, na ktrym jej udzia siga 30%, co przekada si na okoo 200
milionw sprzedawanych rocznie telefonw komrkowych. Mieszkajcy w Londynie uchodcy z Afryki
s szczeglnie tym oburzeni. "To wanie firmy z brany telefonicznej, takie jak Nokia, napdzaj wojn
domow w Demokratycznej Republice Konga", powiedzia Muzemba Kukwikila, obywatel Konga,
przewodniczcy mieszczcej si w Londynie All-African People's Community Consultative Commission.
"Nieposkromiony apetyt na zoa cennych metali w Kongo wywindowa ceny do szalonego wrcz
poziomu, co zachcio uczestnikw wojny do wydobywania i sprzeday tych surowcw, by finansowa
ich kryminalne dziaania. Uciekaj si przy tym do pracy przymusowej, gwatw i morderstw".
Ironi jest fakt, e to wanie wany z symbolicznego punktu widzenia koncert w ramach Live 8 - Africa
Calling - ktry promowa prawie wycznie czarnych muzykw z Afryki, wyrzuconych z gwnych scen
Live 8, otrzyma najbardziej kontrowersyjnych sponsorw. Rio Tinto, najwiksze przedsibiorstwo
wydobywcze na wiecie, szeroko potpiane za liczne przypadki narusze praw czowieka i degradacj
rodowiska naturalnego w pastwach Poudnia, nie ma opinii przyjaciela Afryki. Firma ta nie
podporzdkowaa si wymierzonym w apartheid sankcjom naoonym w latach siedemdziesitych na
Rodezj. Podobnie sponsorem tego koncertu by najwikszy brytyjski producent uzbrojenia, firma BAE
Systems. W 2001 roku, przy silnym wsparciu rzdu brytyjskiego, doszo do sprzeday Tanzanii za 46,8
miliona dolarw wyprodukowanego przez BAE systemu kontroli ruchu powietrznego. W kraju tym
poowa ludnoci nie ma dostpu do czystej wody. Wedug Mike'a Lewisa z brytyjskiej organizacji
Campaign Against Arms Trade, strategia eksportowa BAE "napdza konflikty w Afryce, ktre w
katastrofalny sposb wpywaj na rozwj kontynentu ... ograniczajc wydatki na opiek zdrowotn i
edukacj. Live 8 wraz z BAE wymazay niewygodn informacj", przekonuje Lewis, "e brytyjski
przemys zbrojeniowy, z poparciem naszego rzdu, podtrzymuje panujc w Afryce ndz".
Niech Geldof przejdzie do historii

Z powodu dziesicioleci wyzysku Afryki przez zachodnie korporacje i panujcej na tym kontynencie
korupcji - co przyznaa rwnie w swoim raporcie Komisja do Spraw Afryki Blaira - jednym z
kluczowych da kampanii MPH byo stworzenie midzynarodowych regulacji dotyczcych
ponadnarodowych korporacji. Organizatorzy koncertu Live 8 mieli jednak zupenie inny plan. Nie
wyczajc samego Boba Geldofa. Posiadajcy majtek wyceniany na 73 miliony dolarw, Geldof
wykorzysta zainteresowanie pastw grupy G8 Afryk i swoj rol w powoanej przez Blaira Komisji do
Spraw Afryki dla osobistego wzbogacenia si. W lutym tego roku, na miesic przed ogoszeniem przez
Geldofa i Blaira raportu komisji, Universal Music wydao pyt zawierajc najwiksze przeboje byego
zespou Geldofa, Boomtown Rats, oraz dodatkowo wersje cyfrowe szeciu pyt studyjnych tej grupy. W
czerwcu, gdy zainteresowanie mediw szczytem G8 signo zenitu, stacja BBC1 wyemitowaa
szecioodcinkowy film dokumentalny "Geldof w Afryce". W tym samym miesicu wyda on ksik pod
tym samym tytuem, sprzedawan za 36 dolarw i ogosi, e na jesieni ukae si wznowienie jego
autobiografii z 1986 roku, zatytuowanej "Is that it?" Jeden z zapisw umowy zakada, e jej wydawca,
Century/Random House, uzyskuje wyczne prawo do "oficjalnej" ksiki powiconej Live 8, zgadzajc
si wpaci 9 dolarw od kadego sprzedanego po cenie 29 dolarw egzemplarza na konto Live 8.
Ten nagy wysyp produktw i wydawnictw zwizanych z Geldofem nie jest zbiegiem okolicznoci.
Podobnie jak zaoona w 1999 roku przez Geldofa stacja telewizyjna, w ktrej posiada on jako jeden z
dyrektorw 8,3 procent akcji. Ten Alps posiada wyczno na czerpanie zyskw z upubliczniania
wizerunku Geldofa i Live 8. Bdc ju obecnie jedn z gwnych niezalenych stacji telewizyjnych w
Wielkiej Brytanii, z 400% wzrostem zyskw zanotowanym w ubiegym roku, przyda sobie dalszego
splendoru poprzez dostarczenie dwch z duych ekranw dla koncertu w Hyde Parku jak rwnie
poprzez dziaalno swojej spki - crki, Brook Lapping, ktra zajmuje si produkcj filmw
dokumentalnych o Afryce z Geldofem w roli gwnej. Jest to niewtpliwie dobra wiadomo dla samego
Geldofa. W ubiegym roku, on i jego rodzina otrzymali dodatkowo 233 tysice dolarw za udzia w
produkcji rnych programw telewizyjnych, ktre uzupeniy roczn pensj z tytuu penienia funkcji
dyrektorskiej w wysokoci 147 tysicy dolarw."
"W obliczu tych faktw wielu dziaajcych na rzecz Afryki uczestnikw kampanii jest przekonanych, e
nadszed czas by Geldof wystpi albo zosta wyrzucony z ruchu solidarnoci z Afryk. "Ludzie Zachodu
szczerze zainteresowani zwalczaniem ndzy w Afryce musz w kocu posucha afrykaskich dziaaczy
wolnociowych, ktrzy od wielu lat mwi, e wikszo sawnych milionerw pokroju Geldofa to

wylewajcy krokodyle zy alfonsi, handlujcy wypaczonym obrazem naszej ubogiej afrykaskiej

ludnoci", przekonuje niezadowolny Kofi Mawuli Klu, przewodniczcy Pan-African Task Force for
Internationalist Dialogue, ktry domaga si od kampanii Make Poverty History ponownego gruntownego
rozwaenia wsppracy ze wspierajcymi j znanymi postaciami jak rwnie radykalizacji swoich
politycznych de. "Jeeli postpowe organizacje pozarzdowe chc naprawd uczyni kampani MPH
bardziej radykaln, musz one i za gosem autentycznej spoecznoci Afryki, ktra gosi konieczno
walki o wolno przeciw neokolonializmowi i konieczno odszkodowa jako podstaw dla uczynienia
biedy histori".
Chocia Charles Abugre z organizacji Christian Aid nie uywa tak ostrych sw, uwaa, e koalicja MPH
przyczynia si, cho nie wprost do wybielania uzgodnie szczytu G8, i e powinna ona w przyszoci
zaostrzy swoj polityk. "Do tej pory caa kampania bya zbyt pytka. Wiksz wag przykadalimy do
liczb ni do polityki i kadlimy zbyt duy nacisk na udzia w kampanii sawnych osb, majcych silne
powizania z ludmi sprawujcymi wadz. W konsekwencji nie bylimy w stanie prowadzi polityki
skutecznego nacisku na rzd".
Jest dalece wtpliwe, czy w opierajcej si na kompromisie dziaalnoci postpowych organizacji
pozarzdowych moliwe jest w peni niezalene dziaanie - oznaczaoby to bowiem walk z kadym
rzdem i sponsorami, ktrzy dostarczaj organizacjom pozarzdowym rodkw na prowadzenie
dziaalnoci. Wiele z nich nie jest na taki krok przygotowanych."