Radni materijal

Nastavni materijal (drugi dio) iz predmeta PENOLOGIJA prema udbeniku Uvod u penologiju i izvrno krivino pravo
Bosne i Hercegovine. (2010). Sijeri-oli, H., Vranj, V.

I RAZVOJ IZVRNOG KRIVINOG PRAVA U BOSNI I HERCEGOVINI

Od zakona o vrstama kazni 1945. godine, preko promjena krivinog zakonodavstva

u bivoj SFRJ (1947., 1951., 1959., 1962., 1976 i 1990), te reformama krivinog
zakonodavstva u BiH, poevi od 1998. do danas, sistem sankcija je mijenjan i
usavravan kako u pogledu vrste sankcija (pluralistiki koncept) tako i odnosu na
samu kaznu zatvora.

Zakon o vrstama kazni iz 1945. godine predviao je samo jednu sankciju i to kaznu
u 12 oblika/vrsta. Ve sljedea reforma 1951. godine najavljuje znaajnije
promjene u ovom podruju, pa je broj kazni sa 12 smanjen na 7 vrsta kazni, a
1959. godine na svega njih 5. Konanu unifikaciju kazne zatvora i uspostavljanje
novog sistema sankcija dao je Krivini zakon SFRJ iz 1976. godine koji je predviao
4 vrste kazni i to: smrtnu kaznu, kaznu zatvora, novanu kaznu i kaznu za
konfikskacije imovine. Reforma 1990. godine ukinuta je kazna konfikskacije
imovine.

U BiH je 1998. godine ukinuta smrtna kazna, kao posljedica usklaivanja

zankonodavstva BiH sa EKLJP i njenim protokolima.

Umjesto smrtne kazne uvedena je kazna dugotrajnog zatvora, a reforma 2003.

godine donosi promjene u pogledu sistema novane kazne i po prvi put uvoenja
specifine alternativne sankcije rad za ope dobro na slobodi.

Mjere sigurnosti su reformom 1947. godine po prvi put uvrtene u krivino

zakonodavstvo na naim prostorima. To je bila mjera upuivanja u zdravstvenu
ustanovu neuraunljivih, odnosno osoba sa smanjenom uraunljivosti. Reformama
1951., 1959. i 1962. godine njihov broj je povean na osam.

Slian proces razvoja imale su i odgojne mjere za maloljetnike, a od njih 4

koliko ih je bilo u krivinom zakonu iz 1947. godine do njih 10 u krivinom zakonu
SFRJ iz 1976. godine, kada je uvedena i kazna maloljetnikog zatvora.

Uslovna osuda i sudska opomena, kao mjere upozorenja, a uz novanu kaznu

najznaajnije alternativne sankcije, u krivino pravo SFRJ unose se obimnom
reformom 1976. godine. Od tada pa do danas ove alternativne sankcije, sa
izuzetkom sudske opomene, postoje u krivinom zakonodavstvu i vremenom su
pretrpjele odreene promjene.

Uslovni otpust je u krivino zakonodavstvo BiH prvi put uveden 1887. godine
Naredbom broj 63777/III o upravljanju kaznionicom u Zenici i izvrenju kazne u
istoj. Naredbu je donijela zemaljska vlada za BiH. Tada je u Paragrafu 18. Naredbe
bilo navedeno da osuenici nakon izdrane , a najmanje 1 godinu kazne mogu
biti uslovno puteni, ako su do tada dospjeli u III stadij izvrenja kazne i ako su
svojim ponaanjem ispunili nadu za poboljanjem.

Radni materijal

Dolaskom Austro-Ugarske na podruje bive Jugoslavije u sistem sankcija uvodi se

progresivni irski zatvorski sistem, a njegova prva primjena bila je Lepoglavi. Prva
kaznionica na podruju BiH, prilagoena novouvedenom progresivnom sistemu
bila je kaznionica u Zenici, sagraena 1888. godine.

Kasnijim izmjenama 1916. godine uslovni otpust je proiren i na osobe koje su

osuene na doivotnu robiju. Ustanovljenjem Kraljevine Jugoslavije 1929. godine
ovaj institut promijenjen je s obzirom na duinu izdrane kazne, pa su osuenici
koji se prvi put javljaju kao izvrioci krivinih djela svoje pravo uslovnog putanja
sticali tek kada odslue kazne, a povratnici nakon izdrane 2/3 kazne. Promjene
su se ogledale i u postavljanju dodatnih obaveza uslovno putenom osueniku, a
to su: obaveza naknade tete oteenom u skladu povrede i materijalnim
mogunostima osuenika, zatim zabrana osuenicima, koji su uinili krivino djelo
pod utjecajem alkohola da izvjesno vrijeme posjeuju krme, i trea inovacija jeste
uvoenje mogunosti izricanja uslovnog otpusta i osueniku kojem je izreena
mjera sigurnosti.

II IZVORI IZVRNOG KRIVINOG PROCESNOG PRAVA BOSNE I HERCEGOVINE

1. Unutrani izvori
1. Zakon Bosne i Hercegovine o izvrenju krivinih sankcija, pritvora i drugih mjera
Slubeni glasnik BiH , broj 12/10
2. Zakon o osnivanju Zavoda za izvrenje krivinih sankcija, pritvora i drugih mjera
BiH ( Slubeni glasnik BiH , broj 24/08).
3. Zakon o izvrenju krivinih i prekrajnih sankcija BDBiH Slubene novine BDBiH ,
broj 8/00, 1/01.
4. Zakon o izvrenju krivinih sankcija FBiH Slubene novine FBiH , br. 44/98,
48/99.
5. Zakon o izvrenju krivinih sankcija RS Slubeni glasnik RS broj 12/10.
6. Kantonalni zakon o izvrenju krivinih sankcija.
7. Sporazum o smjetaju i naknadi trokova za izvrenje mjera sigurnosti izreenih u
krivinom postupku i u drugom postupku u kojem se izrie mjera lijeenja. (Slubeni
glasnik BiH, br. 89/09).

Primarni izvori izvrnog krivinog prava su i podzakonski akti. Navest emo

samo neke:

- Preieni tekst Pravilnika o kunom redu u ustanovama za izdravanje krivine

sankcije, mjere pritvora i drugih mjera,
- Pravilnik o odjei i obui, ishrani, disciplinskom postupku, uslovima i nainu
izdravanja disciplinske kazne upuivanja u samicu i mjere usamljenja pritvorenika i
zatvorenika u zavodima za izvrenje krivinih sankcija, pritvora i drugih mjera BiH,
- Preieni tekst Pravilnika o pogodnostima i godinjem odmoru zatvorenika koji
izdravaju kaznu zatvora u zavodu za izvrenje krivinih sankcija i drugih mjera BiH i dr.

Radni materijal
2. Meunarodni izvori

Vaniji meunarodni izvori izvrnog krivinog prava u BiH su:

- Konvencija UN protiv muenja i drugih svirepih, nehumanih ili poniavajuih kazni ili
postupaka iz 1984. godine, kojom je osnovan Komitet protiv muenja,
- Evropska konvencija za zatitu od muenja i nehumanog ili poniavajueg postupanja
ili kanjavanja iz 1987., kojom je osnovan Evropski komitet za spreavanje muenja
nehumanog ili poniavajueg postupanja ili kanjavanja,
- Evropska zatvorska pravila iz 2006. godine, te
- Standardna minimalna pravila UN o nezatvorskim mjerama iz 1990. godine (Tokijska
pravila).

III SISTEM KRIVINIH SANKCIJA U BIH

1. Uope
Sistem krivinih sankcija u BiH ine:
1. Kazne: novana kazna, kazna zatvora, kazna dugotrajnog zatvora.
2. Mjere sigurnosti:
obavezno psihijatrijsko lijeenje, obavezno lijeenje od
ovisnosti, zabrana vrenja poziva, djelatnosti ili dunosti, oduzimanje predmeta,
zabrana upravljanja prevoznim sredstvom.
3. Alternativne sankcije: novana kazna, uslovna osuda, sudska opomena i rad za
ope dobro na slobodi.
IV IZVRENJE KAZNE ZATVORA U BOSNI I HERCEGOVINI
1. Vrste i tipovi kazneno-popravnih zavoda

Prema stepenu obezjeenja, stepenu ogranienja slobode kretanja osuenih

osoba, kao i primjenjenim mjerama postupanja prema tim osobama, ustanove za
izvrenje krivinih sankcija podijeljene su na ustanove otvorenog, poluotvorenog i
zatvorenog tipa.
U sjeditu i van sjedita zavoda mogu postojati posebna odjeljenja za izvrenje
kazne zatvora za lica mukog ili enskog spola, posebna odjeljenja za izvrenje
kazne maloljetnikog zatvora.
Odjeljenja sa posebnim reimom i odjeljenja sa maksimalnim obezbjeenjem i
intenzivnim programom postupanja, kao zatvorena odjeljenja, ogu se formirati
samo u ustanovama zatvorenog tipa.
Mjera pritvora, po pravilu, izvrava se u posebnom odjeljenju kazneno-popravnog
zavoda, tzv. pritvorskoj jedinici.
Zatvorski sistem u BiH je organizovan u entitetima i obuhata 13 kaznenopopravnih zavoda. Sedam kazneno-popravnih zavoda je u FBiH, a est kaznenopopravnih zavoda u RS.
Izvrenje kazne zatvora prema Zakonu BiH o izvrenju krivinih sankcija,
pritvora i drugih mjera.

2. Poetak izvrenja kazne zatvora, upuivanje i opservacija zatvorenika

Radni materijal

Poetak izvrenja kazne sastoji se od nekoliko faza. Prvi korak nakon

pravomonosti sudske odluke je upuivanje osuenika u kazneno-popravni zavod
od strane nadlenog organa.
Druga faza podrazumijeva prijem, trea klasifikacija i etvrta faza je faza konanog
smjetaja osuenika u eliju u kojoj e izdravati kaznu. Proces u kojem se odvijaju
ove posljednje tri faze naziva se proces opservacije zatvorenika, u kojem
zatvorenik provede jedan krai period - period opservacije. Ove faze odvijaju se u
posebnom odjeljenju koje se zove prijemno odjeljenje.
Proces opservacije se odvija kroz opservacioni postupak, koji se sastoji od niza
radnji koje obavlja poseban tim strunjaka: psiholog, socijalni radnik, andragog,
doktor i sl.
Nakon obavljenih procjena od strane strunog tima, za svakog osuenika sainjava
se individualni plan tretmana, koji podrazumijeva:
internu klasifikacijsku grupu, vaspitni kolektiv, te vaspitaa;
psiholoki profil osuenog lica;
rad osuenih lica;
obrazovanje i struno osbosobljavanje;
slobodne aktivnosti;
oblik i intenzitet vaspitanog rada;
stepen rizika i potreba;
posebne/specifine potrebe; i
mjere postepenalne pomoi i zatite.
Nakon klasificiranja zatvorenika u odgovarajuu klasifikacionu grupu, konano se
vri i njegov smjetaj u odreenu eliju.

3. Pravo zatvorenika na komunikaciju

Ovo pravo podrazumijeva pravo na komunikaciju sa vlastima i podnoenje pritubi,

te komunikaciju sa vanjskim svijetom.
Prema ZIKS-u BiH zatvorenici svoje pravo na komunikaciju ostvaruju putem
pisama, telefonskih komunikacija, prijema poiljki i prijema posjeta.

4. Pogodnosti zatvorenika

Jedno od prava koje zatvorenici stiu u toku izdravanja kazne je pravo na

pogodnosti.
Tako se za dobro ponaanje i zalaganje na radu zatvorenicima mogu odobravati
pogodnosti. Pogodnosti odobrava upravnik zavoda ili osoba koju upravnik ovlasti.
Imamo dvije grupe pogodnosti i to:

(a) pogodnosti koje se mogu koristiti u krugu zavoda

U tom smislu govorimo o proirenom pravu na prijem posjeta u pogledu broja i

kruga osoba koji ga posjeuju, prijem posjeta u prostorijama zavoda bez nadzora
zatvorskog osoblja pogodniji smjetaj.

(b) pogodnosti koje se mogu koristiti van kruga zavoda:

slobodno kretanje van kruga zavoda u trajanju do 24 sata nakon svakih izdranih
sedam dana kazne zatvora (etiri puta u mjesecu koje u principu treba koristiti
neradnim danom) ;
slobodan izlaz u grad u trajanju do pet sati jednom u mjesecu;

Radni materijal

dopust do est dana u toku jedne godine izdravanja kazne zatvora (nakon svakih
dva mjeseca provedenih na izdravanju kazne zatvora osuenom se moe odobriti
do jedan dan dopusta);
dopust do sedam dana u toku jedne godine izdravanja kazne zatvora u sluaju
teke bolesti ili smrti lana porodice, elementarnih nepogoda ili tekih socijalnih
sluajeva;
slobodno kretanje van kruga zavoda do dva dana u toku jedne godine za vjerske
praznike;
za dravni praznik slobodno kretanje van kruga zavoda do jedan dan u toku jedne
godine;
godinji odmor u krugu porodice.
Opi uslov za koritenje pogodnosti van zavoda je duina boravka u zavodu.
Naprimjer, za zatvorenike koji su osueni na kaznu zatvora do pet godina to je
jedna etvrtina izreene kazne.
Spomenute pogodnosti van zavoda se mogu odobriti sa ili bez nadzora.

Pored mjera nadzora zatvoreniku koji koristi vanzavodske pogodnosti upravnik

zavoda moe odrediti i odreene mjere zabrane:

1. zabrana naputanja boravita ili prebivalita,

2. zabrana putovanja,
3. zabrana posjeivanja odreenih mjesta ili podruja.
4. zabrana boravka u blizini odreenih objekata ili institucija,
5. zabrana sastajanja s odreenim licima i dr.
5. Premjetaj zatvorenika

Jo jedno pravo koje zatvorenik stie tek nakon ispunjenja odreenih uslova je
pravo na premjetaj u drugi zavod. Do premjetaja moe doi na tri naina:

1. po molbi zatvorenika,
2. po prijedlogu upravnika zavoda i
3. po samostalnoj incijativi i odluci ministra pravde.

Pravo na traenje premjetaja ima zatvorenik koji je izdrao jednu polovinu kazne
zatvora i koristi godinji odmor u krugu porodice.

6. Disciplinsko kanjavanje zatvorenika

Pored odreenih prava, osuenici imaju i odreene dunosti koje su im nametnute
propisom. Neispunjenje spomenutih obaveza za sobom povlai odgovornost
osuenika i tu dolazimo na podruje disciplinske odgovornosti osuenih osoba.
Prema ZIKS-u BiH, disciplinski prestupi su ponaanja zatvorenika i pritvorenika koja
su suprotna u zakonu, kunom redu i nareenjima slubenih lica zavoda.
Vrste disciplinskih prekraja su:

Radni materijal
1. Fiziki napad, svaa ili vrijeanje drugih;
2. Izrada, koritenje, unoeje, uvanje, primanje ili krijumarenje u zavod ma kakvih
predmeta ili materija koje su bilo izriito zabranjene kunim redom ili se mogu koristiti u
sljedee svrhe:
a) za prijetnju ili napad druge,
b) za pomo pri bijegu,
c) kao opojno sredstvo.
3. Bjekstvo ili nedolazak u zavod po proteku dozvoljenog vremena otpusta van zavoda
i dr.
Za disciplinske prekraje mogu se izrei sljedee disciplinske mjere:
1. ukor,
2. opomena,
3. ukidanje pogodnosti i to na odreeno vrijeme, u zavisnosti od ozbiljnosti prekraja,
ali ne moe biti na dui od mjesec dana,
4. zabrana raspolaganja novanim sredstvima,
5. upuivanje u samicu do deset dana.
Pored disciplinskih mjera, a u cilju ouvanja reda i discipline u zavodu, ZIKS BiH
predvia jo jednu mjeru koju ne nazivamo disciplinskom mjerom, ali ima takav
karakter. Rije je o tzv. administrativnoj mjeri usamljenja. Naime, ova mjera
moe se izrei pritvoreniku ili zatvoreniku koji zbog svojih postupaka
predstavljaozbiljnu opasnost za sistem izvrenja mjere pritvora i kazne zatvora.
Mjera usamljenja u neprekidnom trajanju moe trajati najdue 30 dana. U
posebnim sluajevima ova mjera moe biti produena po odobrenju ministra
pravde. Nijedno produenje ove mjere odoobreno od ministra pravde ne moe biti
dua od 30 dana.
7. Uslovni otpust

U krivinom zakonodavstvu su poznata dva modela uslovnog otpusta, s

obzirom na vrstu tijela koje odluuje o uslovnom putanju osuenika. Prvi je
administrativni ili upravni, a drugi predstavlja sudski model u kojem je uslovni
otpust u nadlenosti suda.
Uslovni otpust predstavlja mjeru kojom se vri individualizacija kazne i
ostvaruje resocijalizacija osuenog uz njegovo lino i aktivno uee.
Odluku o uslovnom putanju osuenika donosi Komisija za uslovni otpust.
Komisija ima pet lanova, od kojih je jedan predsjednik. Komisija se sastoji od
jednog predstavnika Suda BiH i Ministarstva pravde BiH, te tri nezavisna lana
iz relativne strune oblasti.
Ovdje posebno treba spomenuti specifino pravo upravnika kaznenopopravnog zavoda da osuenika koji ispoljava primjereno ponaanje, zalae se
na radu i aktivno uestvuje u procesu prevaspitavanja , a izdrao je najmanje
4/5 kazne zatvora, moe uslovno pustiti na slobodu do tri mjeseca prije isteka
kazne.

Radni materijal

Ova odredba o uslovnom otpustu se ne primjenjuje na osobe kojima je novana

kazna zamijenjena kaznom zatvora.

8. Prekid i prestanak izdravanja kazne zatvora

Razlozi za prekid izdravanja kazne zatvora su isti kao i razlozi za odgodu poetka
izvrenja kazne zatvora.
Do prestanka izvrenja kazne zatvora e doi uvijek kada nastupi smrt
osuenika.

Ostali naini su:

1. nakon proteka vremena na koje je kazna izreena,
2. uslovnim putanjem zatvorenika na slobodu,
3. otpust na osnovu Zakona o amnestiji,
4. otpust po osnovu odluke o pomilovanju.

V IZVRENJE MJERA BEZBJEDNOSTI U BOSNI I HERCEGOVINI

U okviru opte svrhe kanjavanja, svrha mjera bezbjednosti je otklanjanje stanja ili
uslova koji mogu uticati da delikvent ponovo uini krivino djelo.

1. Obavezno psihijatrijsko lijeenje

Mjera bezbjednosti obavezno psihijatrijsko lijeenje izrie se uiniocu krivinog

djela koji je krivino djelo uinio u stanju bitno smanjene uraunljivosti, ako postoji
opasnost da bi uzroci takvog stanja mogli i ubudue djelovati na uinioca da uini
novo krivino djelo. Ova mjera bezbjednosti moe se, pod zakonskim uslovima,
izvriti uz izdravanje kazne zatvora, uz rad za opte dobro na slobodi ili uz
uslovnu osudu.

2. Obavezno lijeenje od ovisnosti

Mjera bezbjednosti i obaveznog lijeenja od ovisnosti moe se izrei uiniocu koji

je krivino djelo uinio pod odluujuim djelovanjem ovisnosti od alkohola ili
opojnih droga, ako postoji opasnost da e zbog te ovisnosti i ubudue initi
krivina djela. Izrie se uz kaznu zatvora, rad za opte dobro na slobodi ili uslovnu
osudu i izvrava se istovremeno sa sankcijom uz koju je izreena.

3. Zabrana vrenja poziva, djelatnosti ili dunosti

Svrha mjere bezbjednosti zabrane vrenja poziva, djelatnosti ili dunosti ogleda se
u otklanjanju uslova koji mogu poticajno djelovati da uinilac, koji je zloupotrijebio
svoj poziv, djelatnost ili dunost izvrenja krivinog djela, uini novo krivino djelo
u vezi sa svojim pozivom, djelatnou ili dunou vezano za imovinu koja mu je
povjerena ili kojoj ima pristup.

4. Oduzimanje predmeta

Za razliku od prethodno spomenutih mjera bezbjednosti koje su line prirode,

oduzimanje predmeta predstavlja mjeru bezbjednosti stvarne prirode. Prema

Radni materijal
krivinim zakonima, oduzimaju se predmeti koji su bili upotrijebljeni za izvrenje
krivinog djela,zatim predmeti koji su bili namijenjeni za izvrenje krivinog djela i
predmeti koji su nastali za izvrenje krivinog djela.
5. Zabrana upravljanja prijevoznim sredstvom

Ovom mjerom bezbjednosti nastoje se otkloniti uslovi koji vi mogli uticati na

uinioca da uini novo krivino djelo protiv bezbjednosti javnog saobraaja.
Prema krivinim zakonima, ova mjera bezbjednoti izrie se u odreenom trajanju
koje ne moe biti krae od tri mjeseca ni due od pet godina. Poetak trajanja
izreene mjere rauna se od pravosnanosti sudske odluke, s tim da se vrijeme
izvrenja kazne zatvora uraunava u vrijeme trajanja mjere.

VI ALTERNATIVNE SANKCIJE
Da bi se iz sistema krivinopravnih sankcija u Bosni i Hercegovini izdvojile one koje
imaju karakter alternativnih, uzet emo u obzir opi kriterij i to kriterij iskljuivo
zamjene kazne zatvora. Znai, rije je o onim sankcijama koje su alternative samo
kazni zatvora.
Prema ovom kriteriju u krivinom zakonodavstvu u BiH, imamo sljedee oblike
alternativnih sankcija:
1. Novanu kaznu,
2. Rad za ope dobro na slobodi,
3. Uslovna osuda i uslovna osuda sa zatitnim nadzorom,
4. Sudska opomena.
1. Novana kazna
Prema KZ BiH novana kazna se izrie kao glavna ili kao sporedna kazna, odnosno
postoji mogunost kumulacije novane kazne sa kaznom zatvora, odnosno
uslovnom osudom.
Prednosti novane kazne u odnosu na kaznu zatvora su:
1. Novana kazna je humanija i ne izaziva deprivaciju osuenika,
2. Uinilac se ne izlae negativnom utjecaju zatvorskih ustanova,
3. Ne stigmatizira ga kao kriminalca,
4. Ne dovodi ga u situaciju da izgubi radno mjesto,
5. Ne odvaja ga od porodice,
6. Novana kazna spreava stvaranje
neprijateljskih stavova prema drutvu.

osjeanja

odbaenosti

S druge strane, novana kazna ima i svojih nedostataka.

1. U prvom redu ne moe se izrei za tea krivina djela,
2. Teko je naplativa, te se stoga posee za supsidijarnim zatvorom.

formiranje

Radni materijal
3. Poseban problem je to novana imovinski ne pogaa jednako sve delinkvente.
Ono po emu se pojedine drave razlikuju kada je u pitanju novana kazna jesu
upravo sistemi propisivanja i izricanja ove alternativne sankcije. Generalno
govorimo o nekoliko takvih sistema i to: sistem fiksnih iznosa, kao najstarijem i
danas rijetko zastupljenom obliku, prema kojem se novana kazna izrie u okviru
zakonom odreenog minimalnog, odnosno maksimalnog iznosa, zatim sistem
dnevnih iznosa (dani novana kazna) ili skandinavski sistem, gdje se
kazna izrie na dnevne novane iznose, a visina njenog, odnosno ukupnog iznosa
novane kazne determinirana je ukupnim imovinskim stanjem uinioca.
Trei sistem je tzv. Proporcionalni sistem po kojem se novana kazna odmjerava
tako to se u konkretnom sluaju, u okviru zakonskog minimuma i maksimuma
visine te kazne, visina kazne formira se kao proporcionalna vrijednost imovinske
koristi steene krivinim djelom ili vrijednosti nastale tete tim djelom.
Sistem prosjenih linih dohodaka je jo jedan od moguih sistema propisivanja i
izricanja novane kazne , visina novane kazne odreuje prema prosjenom linom
dohotku uinioca, odnosno prosjenom linom dohotku u dravi. Danas se
najee primjenjuje tzv. mjeoviti sistem propisivanja i izricanja novane
kazne. Ono to je zajedniko za svaku "kombinaciju" ovog sistema jeste to da je
jedan od prethodno navedenih sistema osnovni, a drugi je dopunski i primjenjuje
se kao izuzetak.
BiH spada u grupu drava koje primjenjuju mjeoviti sistem i to sistem dnevnih
iznosa kao glavni a za laka krivina djela i u sluaju kada je novana kazna
sporedna, uz jo neke izuzetke, sistem fiksnih iznosa.
Znaajna promjena u vezi sa novanom kaznom je uvoenje novog instituta pod
nazivom "zamjene kazne zatvora novanom kaznom" na zahtjev osuenog.
Izreena kazna zatvora do jedne godine moe se, na zahtjev osuenog, zamijeniti
novanom kaznom koja se plaa u jednokratnom iznosu u roku do 30 dana. Kazna
zatvora zamjenjuje se novanom kaznom tako to se svaki dan izreene kazne
zatvora izjednaava s jednim dnevnim iznosom novane kazne ili sa 100 KM, ako
se novana kazna utvruje u odreenom iznosu.

2. Rad za ope dobro na slobodi

Zbog svoje primjenljivosti i efikasnosti posebno znaajna alternativna sankcija je
rad za ope dobro na slobodi. U krivino zakonodavstvo BiH uvedena je tek
reformom 2003. godine.
Rad za ope dobro na slobodi moe se izrei optuenom samo uz njegov pristanak
u dva sluaja, kada su ispunjeni odreeni uslovi, i to:
1. ako je optuenom izreena kazna zatvora do jedne godine,
2. u sluaju supsidijarnog zatvora (ako se neizvrena novana kazna zamijeni kaznom
zatvora).
Pored navedenih je potrebno da se ispune i sljedei uslovi:
- da je optueni pristao na izricanje ove sankcije, tj. zamjene kazne zatvora,

Radni materijal
- da o zamjeni kazne sud odluuje istovremeno prilikom njenog izricanja,
- da nije neophodno izvrenje kazne zatvora radi ostvarivanja svrhe kanjavanja,
- a istovremeno uslovna osuda ne bi bila dovoljna za ostvarivanje ope svrhe krivinih
sankcija.
Rad za ope dobro na slobodi moe se izrei u trajanju od 10 do 90 dana. Vrijeme
trajanja sankcije mora biti srazmjerno izreenoj kazni zatvora.
3. Uslovna osuda
Uslovna osuda ima za cilj da upozori tako to e zaprijetiti odreenom kaznom
uiniocu krivinog djela da, u odreenom roku provjeravanja kojeg sud odredi u
rasponu od jedne do pet godina, vie ne uini krivino djelo, odnosno ispuni
odreenu obavezu, jer u suprotnom e uslovna osuda biti opozvana i utvrena
kazna e biti izvrena, to znai da e biti kanjen za to krivino djelo, ali i za djelo
za koje mu je izreena uslovna osuda.
Uslovna osuda je zamjena za kaznu. Meutim ona nije nikako uslovno
odlaganje izvrenja izreene kazne, jer se njome kazna samo utvruje, a ne
izrie se, stoga je njena samostalnost nesporna.
Pored uslovne osude, sud uiniocu moe izrei i odreene obaveze koje on mora
izvriti u okviru vremena provjeravanja. Te obaveze mogu biti:
- da vrati imovinsku korist pribavljenu krivinim djelom,
- da nadoknadi tetu koju je prouzrokovao krivinim djelom,
- ispunjuje druge obaveze predviene krivinim zakonodavstvom BiH.
4. Uslovna osuda sa zatitnim nadzorom
Ona je namijenjena onim osobama ije line sklonoti i navike, kao i porodine i
socijalne prilike u kojima ive, mogu poticajno djelovati na ponovno uinjenje
krivinog djela i zbog ega se ne moe oekivati da e samo upozorenje uz
prijetnju kaznom biti dovoljno da sprijei povrat i osigura njihovu drutvenu
reintegraciju i kojima je radi ostvarivanja tog cilja potrebno pruiti posebnu pomo
i zatitu.
U skladu sa navedenim ciljevima i svrhom mjera zatitnog nadzora ponuen je niz
razliitih vrsta zatitnog nadzora. Ove mjere omoguavaju, ili bolje rei obavezuju,
osuenog da:
1. se lijei u odgovarajuoj ustanovi,
2. se uzdrava od upotrebe alkoholnog pia i opojnih droga,
3. posjeuje odreena psihijatrijska, psiholoka i druga savjetovalita i postupa po
njihovim savjetima,
4. se osposobljava za odreeno zanimanje,
5. prihvati
sposobnostima,

odreeno

zaposlenje

koje

odgovara

njihovoj

strunoj

spremi

6. sa plaom i drugim prihodima ili imovinom raspolae na primjeran nain i u skladu

sa branim i porodinim obavezama.
Poslove izvrenja mjere zatitnog nadzora vri organ socijalne zatite prema
prebivalitu, odnosno boravitu poinioca krivinog djela.

10

Radni materijal
5. Sudska opomena
Sudska opomena je samostalna krivina sankcija koja se izrie uiniocima lakih
krivinih djela i koja nema represivni, ve karakter prijekora - opomene uiniocu
krivinog djela da ubudue ne ini krivina djela jer e za to biti kanjen.

VII SISTEM ELEKTRONSKOG NADZORA

Primjena sistema elektronskog nadzora u FBiH predviena je u tri oblika i to:

1. nadzor osuene osobe kojoj se izrie kazna kunog zatvora sa elektronskim

nadzorom,
2. nadzor osoba kojima je izreena mjera uslovnog otpusta,
3. nadzor osuenika za vrijeme koritenja vanzavodskih pogodnosti.
Kazna kunog zatvora sa elektronskim nadzorom moe se izrei osobama koje su
osuene na kaznu zatvora do jedne godine, ali samo uz njihov pristanak, a svrha
sankcioniranja moe se ostvariti i bez upuivanja u kazneno-popravni zavod. Ne
moe se izrei osuenim za krivina djela protiv braka, porodice i mladei, a koji
ive sa oteenim.

LITERATURA: Sijeri-oli, H., Vranj, V. (2010). Uvod u

penologiju i izvrno krivino pravo Bosne i Hercegovine, Pravni
fakultet Univerziteta u Sarajevu

11