:

e-mail: info@iliaskos.gr

www.iliaskos.gr

PISAURUM

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem
Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui
diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam,

absens dictator est factus; is Gallos iam abeuntes secutus est: quibus interemptis aurum omne
recepit. Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum
pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.
-

Brenno duce
Galli,
apud Alliam flumen
deletis legionibus Romanorum,
everterunt urbem Romam
praeter Capitolium,
pro quo acceperunt
immensam pecuniam.
Tum Camillus,
qui diu
in exilio fuerat
apud Ardeam
propter Veientanam praedam
non aequo iure divisam,
absens
dictator est factus;
is Gallos secutus est:
iam abeuntes
quibus interemptis
aurum omne recepit.
Quod illic appensum
civitati nomen dedit:
nam Pisaurum dicitur,
quod illic aurum pensatum est.
Post hoc factum
rediit in exilium,
unde tamen reversus est
rogatus.

Allia,Ardea,pecunia,-ae

Brennus,-i
.
Capitolium,-ii(-i)

.=

praeda,-ae
Roma,-ae

Camillus,-i
.
exilium,-ii(-i)
.
aurum,-i
.
Pisaurum,-i
.
factum,-i
.
Romanus,-i
.
Gallus,-i

immensus,-a,-um/ immensior, ius/ immensissimus, a, um

Veientatus,-a,-um
aequus, -a, -um/ aequior, ius/ aequissimus, a, um

dux, ducis
.
flumen,-inis
.
legio,-ionis
.
ius,iuris
.
dictator,-oris
.
civitas,-atis
.
urbs,urbis
.
nomen,-inis
.

omnis, is, e

immense/ immensius/ immensissime

aeque/ aequius/ aequissime
diu/ diutius/ diutissime

hic, haec, hoc

is, ea, id

qui,quae,quod

do

perdo, perdidi, perditum, perd re 3)

penso, pensavi, pensatum, pensa
rogo, rogavi, rogatum, roga
2
deleo, delevi, deletum, delere
3
everto, everti, eversum, evertere
accipio, accepi, acceptum, accipere=
divido, divisi, divisum, dividere
sequor, secutus sum, sequi (
)
interimo, interemi, interemptum, interimere
recipio, recepi, receptum, recipere
appendo, appendi, appensum, appendere
dico, dixi, dictum, dicere
fio, factus sum, fieri
revertor, reverti/reversus sum, reverti

abeo, abi(v)i, abitum, abi

redeo, redi(v)i, reditum, redi
sum, fui, -, esse
absum, afui, -, abesse

aurum-i
aura, aurorum
civitas-tis

civitatum

facio

fio

fac, facite
pecunia,-ae
revertor
urbs
post

pro

quo

immensam

civitatium.

interfice, interficite.
O
ium.
post

pecuniam acceperunt:
Capitolium

quo (pro quo

qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo
iure divisam:
Camillus,
qui

quod illic aurum pensatum est:

dicitur

quod

unde tamen rogatus reversus est:

exilium

unde

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est. Huic

Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; quin immo cum illa cubiculum mariti

intraverat, vivere filium simulabat, ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer,
respondebat: Bene quievit, libenter cibum sumpsit. Deinde, cum lacrimae suae, diu
cohibitae, vincerent prorumperentque, egrediebatur, tum se dolori dabat et paulo post siccis

oculis redibat. Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat; fuerat Paetus in
partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur. Erat ascensurus navem; Arria
milites orabat, ut simul imponeretur. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam
ingentemque navem secuta est.

Aegrotabat Caecina Paetus,

maritus Arriae,
aegrotabat et filius.
Filius mortuus est.
Huic Arria funus ita paravit,
ut ignoraretur a marito;
quin immo
cum illa intraverat
cubiculum mariti,
vivere filium simulabat,
ac marito persaepe interroganti,
quid ageret puer,
respondebat:
Bene quievit,
libenter cibum sumpsit.
Deinde, cum lacrimae suae,
diu cohibitae,
vincerent prorumperentque,
egrediebatur,
tum se dolori dabat
et paulo post
siccis oculis redibat.
Scribonianus arma moverat
contra Claudium in Illyrico;
fuerat Paetus in partibus eius
et, occiso Scriboniano,
Romam trahebatur.

Erat ascensurus navem;

Arria milites orabat,
ut simul imponeretur.
Non impetravit:
conduxit piscatoriam naviculam
ingentemque navem secuta est.

Arria,Caecina,-

lacrima,-

Roma,-ae
navicula,-ae

Paetus,-i
.=
maritus,-i
.=
filius,-ii(-i)
.=
cubiculum,-i
=
puer,-i
=
cibus,-i
=
oculus,-i
=
arma,-orum
=
Scribonianus,-i
=
Claudius,-ii(-i
=
Illyricum,-i

funus,-eris
dolor,-oris
pars, partis
navis, navis
miles, militis

sicce/ siccius/ siccissime

libenter/ libentius/ libentissime
bene/ melius/ optime
ingenter/ ingentius/ ingentissime
diu/ diutius/ diutissime

hic, haec, hoc

is, ea, id
ille, illa, illud

.
=
.=

ingens, ntis (
) )/ ingentior,
ius/ ingentissimus, a,um =
,- ,-

siccus,-a,-um/ siccior, ius/ siccissimus, a, um =

- ,paulus, -a, -um=
piscatorius,-a,-um=
-

se
quis, quis, quid
suus, sua, suum

1
aegroto, aegrotavi, aegrotatum, aegrota
paro, paravi, paratum, parare
ignoro, ignoravi, ignoratum, ignorare
intro, intravi, intratum, intrare
interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogare
oro, oravi, oratum,
re
simulo, simulavi, simulatum, simulare
impetro, impetravi, impetratum, impetrare
do, dedi, datum, dare

2
respondeo, respondi, responsum, responde
cohibeo, cohibui, cohibitum, cohibe
moveo, movi, motum, movere
3
morior, mortuus sum, mori* (
)
vivo, vixi, victum,
ago, egi, actum,
quiesco, quievi, quietum,
sumo, sumpsi, sumptum,
vinco, vici, victum,
prorumpo, prorupi, proruptum,
egredior, egressus sum,
(
)
occido, occidi, occisum,
traho, traxi, tractum,
ascendo, ascendi, ascensum,
impono, imposui, impositum,
conduco, conduxi, conductum,
sequor, secutus sum, sequi (
)
redeo, redi(v)i, reditum, redire

sum, fui, -, esse

dico, duco, fero

facio
e. To facio

e.(dic, duc, fer

navis-is
navi.
filius

ficio interficio)
fac
adfice.)
e
i : nave

ius

morior

-ii (-i)

moriturus.

pars, partis
erat ascensurus:
arma:

ut

ignoraretur
paravit

marito:

ut
ita

ignoraretur),

paravit.

.
cum illa cubiculum mariti intraverat:

simulabat

cum

quid ageret puer:

interroganti

quid,
ageret),
interroganti - respondebat

cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent:

egrediebatur

prorumperentque:
-que

ut simul imponeretur:
orabat

cum
cum

vincerent
egrediebatur

ut

imponeretur

obarat).

Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio quaerenti Ennium
ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus

esse. Accipe nunc, quid postea Nausica fecerit. Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam
venisset et eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Tum
Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur: Quid? inquit Ego non cognosco
vocem tuam? Visne scire quid Nasica responderit? Homo es impudens. Ego cum te
quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; tu mihi ipsi non credis?

Cum P. Cornelius Nasica

ad Ennium poetam venisset
eique quaerenti Ennium
ab ostio
ancilla dixisset
eum domi non esse,
Nasica sensit
illam id dixisse
domini iussu
et illum intus esse.
Accipe nunc,
quid postea Nasica fecerit.
Paucis post diebus
cum Ennius ad Nasicam venisset
et eum a ianua quaereret,
exclamavit Nasica
se domi non esse,
etsi domi erat.
Tum Ennius indignatus
quod Nasica tam aperte mentiebatur:
Quid? inquit
Ego non cognosco vocem tuam?
Visne scire
quid Nasica responderit?
Homo es impudens.
Ego cum te quaererem,
ancillae tuae credidi
te domi non esse;
tu mihi ipsi non credis?

poeta,-ae

sica,-ae

.=

Poplius,-ii(-i)
.
Cornelius,-ii(-i)
.=

=
=

ianua,-

homo, hominis
Ennius,-ii(-i)

.=

ostium,-ii(-

ancilla,-

vox, vocis

dominus, -i

paucus,-a,-um/ paucior, ius/

paucissimus, a, um
- -

domus,-us
.=
iussus,-us
=

dies,diei
.
.

impudens, ntis
impudentissimus, a,um

)/ impudentior, ius/

aperte/ apertius/ apertissime

impudenter/ impudentius/ impudentissime
pauciens/ paucius/ paucissime

se
quis, quis, quid

ipse, ipsa, ipsum

ego

1
indignor, indignatus sum, indignari
exclamo, exclamavi, exclamatum, exclamare
2
respondeo, respondi, responsum, respondere
3
dico, dixi, di
accip
facio, feci, fa

venio, veni, ventum, veni

sentio, sensi, sensum, sentire
mentior, mentitus sum, mentiri
scio, sci(v)

sum, fui, -, esse

inquam
volo, volui, -, velle

domus : domi, domum

domi
domum
iussu, iniussu
natu

domi

domo

scio

scito

scitote.

Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset:

sensit

cum
cum
venisset

sensit

eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse:

quid postea Nasica fecerit:

accipe

quid

fecerit),

accipe

cum Ennius ad Nasicam venisset:

exclamavit

cum
cum

venisset

exclamavit

et eum a ianua quaereret:

cum

et
-

cum

10

exclamavit,

quaereret
exclamavit
etsi domi erat:

etsi

exclamavit,
erat
quod Nasica tam aperte mentiebatur:
indignatus
quod
mentiebatur
quid Nasica responderit:
scire
quid

exclamavit,

(responderit

cum

te

visne scire

quaererem:
-

credidi
cum

11

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus
Interrogo vos inquit quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore. Cum omnes

recentem esse dixissent, Atqui ante tertium diem inquit scitote decerptam esse
Carthagine. Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini patriam.
Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. Neminem
credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementote rem
publicam in extreme discrimine quondam fuisse! statimque sumptum est Punicum bellum
tertium, quo Carthago deleta est.

Cato attulit quodam die in curiam

ficum praecocem ex Carthagine
ostendensque patribus
Interrogo vos inquit
quando putetis
hanc ficum decerptam esse ex arbore.
Cum omnes recentem esse dixissent,
Atqui ante tertium diem
inquit
scitote decerptam esse Carthagine.
Tam prope a muris
habemus hostem!
Itaque cavete periculum,
tutamini patriam.
Nolite confidere
opibus urbis.
Fiduciam deponite,
quae nimia vobis est.
Neminem credideritis
patriae consulturum esse,
nisi vos ipsi patriae consulueritis.
Mementote
rem publicam quondam
in extremo discrimine fuisse!
statimque sumptum est
Punicum bellum tertium,
quo Carthago deleta est.

12


curia,-ae

fiducia,-ae

patria,-ae

.=
.

ficus,-i

.=

murus,-i

.=

Cato, onis
.
arbor, arboris
.
opes, -um
.
discrimen, -minis

ficus,-us

dies,diei

.
.

.=

pater, patris
.=
Carthago, Carthaginis

periculum,-i
bellum, -i

urbs, urbis
hostis, hostis

tertius, a, um
- nimius, a, um/ magis nimius/ maxime nimius =
,- ,exterus, a, um/ exterior, ius/ extremus, a, um &
extimus, a, um
- Punicus, a, um
publicus, a, um

quidam, quaedam, quoddam

ipse, ipsa, ipsum
hic, haec, hoc

.=
.

praecox, praecocis (
)
omnis, is, e
- recens, recentis/ recentior, ius/ recentissimus, a,
um

recenter/ recentius/ recentissime

nimie/ magis nimie/ maxime nimie
extra/ exterius/ extreme, extremum
prope/ propius/ proxime

.=

nemo, nihil
tu
qui, quae, quod

1
interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogare
puto, putavi, putatum, putare
tutor, tutatus sum, tutari
2
habeo, habui, habitum, habere
caveo, cavi, cautum, cavere
deleo, delevi, deletum, dele
3
ostendo, oste

dic)

depono, deposui, depositum, depo

13

, scito,

scitote, sciunto)

sum, fui, -, esse

affero, attuli, allatum, afferre
inquam
nolo, nolui, -, nolle
memini, meminisse
mementote)

affer)

To

memento,

ficus

us, -u.

opes-um
ope.

opem

opis

memini

memento, mementote.

res publica

ante
post

post

noli, nolite

exterus

ne

extremus

extimus.

quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore:

interrogo

quando

putetis
(interrogo
Cum omnes recentem esse dixissent:
inquit

cum
cum

dixissent

inquit

quae nimia vobis est:

fiduciam

quae

14

nisi vos ipsi patriae consulueritis:

nisi

nisi consulueritis
consulturum esse
nisi consulueritis (

credideritis

consulet

quo Carthago deleta est:

bellum

quo

15

Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat,
devertit ad eum. Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam suam, cui Atreus nomen

est, ei desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset,
sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. Ita est inquit Accius ut dicis; neque id me
sane paenitet; meliora enim fore spero, quae deinceps scribam. Nam quod in pomis est, idem
esse aiunt in ingeniis: quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; sed quae
gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria.

Cum Accius ex urbe Roma

Tarentum venisset,
ubi Pacuvius
grandi iam aetate recesserat,
devertit ad eum.
Accius, qui multo minor natu erat,
ei desideranti legit
tragoediam suam,
cui Atreus nomen est.
Tum Pacuvius dixit
sonora quidem esse et grandia
quae scripsisset,
sed videri tamen ea sibi
duriora et acerbiora.
Ita est
inquit Accius
ut dicis;
neque id me sane paenitet;
meliora enim fore spero,
quae deinceps scribam.
Nam quod in pomis est,
idem esse aiunt in ingeniis:
quae dura et acerba nascuntur,
post fiunt mitia et iucunda;
sed quae gignuntur statim
vieta et mollia,
non matura mox fiunt sed putria.

16

Accius,-ii(-i)
.=
Tarentum,-i
.=
Pacuvius,-ii(-i
=
Atreus, -i
.
pomum, -i
.=
ingenium, -ii(-i)

tragoedia,=
Roma,-

aetas, aetatis
urbs, urbis
nomen, -inis

natus,-us
=

=
=

.=

grandis, is, e/ grandior, ius/ grandissimus ,a, um =

,- ,mitis, is, e/ mitior, ius/ mitissimus ,a, um =
,- ,mollis, is, e/ mollior, ius/ mollissimus ,a, um
- puter, putris,putre
- -

multi, ae, a / plures, plur(i)a / plurimi, ae, a

=
,- ,sonorus, a, um
durus, a, um/ durior, ius/ durissimus, a, um =
, - ,bonus, a, um / melior, ius/ optimus, a, um =
,- ,maturus, a, um/ maturior, ius/ maturissimus,
a, um & maturrimus, a, um =
,- ,parvus, a, um/ minor, minus/ minimus, a,um
=
,- ,acerbus, a, um/ acerbior, ius/ acerbissimus, a,
um =
,- ,vietus, a, um
- iucundus, a, um/ iucundior, ius/
iucundissimus, a, um
=
,- ,-

sane/ sanius
granditer/ gradius/ grandissime
dure-duriter/ durius/ durissime
acerbe/ acerbius/ acerbissime
mite-mititer/ mitius/ mitissime
iucunde/ iucundius/ iucundissime
molliter/ mollius/ mollissime
mature/ maturius/ maturrime-maturissime
immature/ immaturius/ immaturissime-immaturrime
non multum-paulum/ minus/ minime
bene/ melius/ optime
multum-multo/ plus/ plurimum
is, ea, id
qui, quae, quod
suus, sua, suum

se
idem, eadem, idem
ego

1
desidero, desideravi, desideratum, desiderare
spero, speravi, speratum, sperare
2
17

video, vidi, visum, videre

paenitet, paenituit, paenitere
3
recedo, rece
(

scribo, scr
nascor, natus sum, nasci (
gigno, genui, genitum, gignere

) devertor, deverti, deverti

venio, veni, ventum, venire

sum, fui, -, esse
fio, factus sum, fieri (3)
inquam (
aio

To
aetatium.

aetas-aetatis

aetatum

maturus

maturissimus.
mite
mititer.

mitis, e
natu

maturrimus

Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset:

devertit

cum
cum

venisset

devertit

ubi
ubi

grandi

iam aetate
Tarentum

qui multo minor natu erat:

Accius

recesserat:

qui

Pacuvius

cui Atreus nomen est:

tragoediam

quae (cui

18

quae scripsisset:
esse

ea

quae

(scripsisset

dixit

ut dicis:

ut

sic ut

dicis

quae deinceps scribam:

fore

ea

quae

quod in pomis est:

idem,
quod

quae dura et acerba nascuntur:

fiunt

ea),
quae

quae gignuntur statim statim vieta et mollia:

fiunt
ea

quae

19

Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit. Postea Plato quidam
Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit et

in custodiam Ephesi tradidit. Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel

preti est, qui tam nihili est. Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est
adfectus, ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi.
-

Aesopi nostri Licinus servus

tibi notus

Is Athenis
apud Patronem Epicureum
paucos menses pro libero fuit,
inde in Asiam abiit.
Postea Plato quidam Sardianus,
cum cognovisset
eum fugitivum esse
ex Aesopi litteris,
hominem comprehendit
et in custodiam Ephesi tradidit.
Tu hominem investiga,
quaeso,
summaque diligentia
vel Romam mitte
vel tecum deduc
Epheso rediens.

quanti homo sit.

Parvi enim preti est,
qui tam nihili est.
Sed, propter scelus
et audaciam servi,
tanto dolore Aesopus est adfectus,
ut nihil ei possit esse
gratius
quam recuperatio fugitivi.

20

Asia,-ae
.=
Athenae, -arum

audacia,-ae
custodia,-ae
diligentia,-

.=
=
=
.=

Aesopus,-i
=
fugitivus,-i
.=
Licinus,-i
=
servus,-i
=
Ephesus, -i
.=
nihilum,-i
pretium, -ii (-i)
.

littera,-

dolor,-oris
homo, hominis
.=
mensis, mensis
.=
Plato, -onis
.=
recuperatio,-onis
.=
scelus, -eris
Patro -onis

Roma,-ae

Epicureus, a, um=
parvus, a, um/ minor, minus/ minimus, a, um =
,- ,Sardianus,-a,-um
notus, a, um/ notior, ius/ notissimus, a, um
gratus, a, um/ gratior, ius/ gratissimus, a, um =
,- ,superus, a, um/ superior, ius/ supremus, a, um & summus, a, um
=
,- ,paucus, a, um/ paucior, ius/ paucissimus, a, um =
,- ,liber,-era,-erum/ liberior, ius/ liberrimus, a, um =
,- ,-

(super)/ superius/ supremum &summum

grate/ gratius/ gratissime
non multum & paulum/ minus / minime
pauciens/ paucius/ paucissime
libere/ liberius/ liberrime

noster, nostra, nostrum

tu
quantus, a, um
quidam, quaedam, quoddam

tantus, a, um
nihil
is, ea, id

1
investigo, investigavi, investigatum, investiga
specto, spectavi, spectatum, spectar
2
-----------------3

trado, tradi
quaeso,----,----

21

----------------------------------------

sum, fui, -, esse

abeo, abivi (abii), abitum, ab re (4)
redeo, redi(v)i, reditum, red re (4)
possum, potui, -, posse
nolo, nolui, -, nolle

Patro(n

Platona
To

Plato(n

Patrona

littera, ae

dico, duco, fero

facio
e. To facio

ficio
e.(dic, duc, fer
fac

interficio
adfice.)

cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset:

comprehendit

cum
cum

cognovisset
-

(comprehendit
quanti homo sit:

spectare

quanti

sit

noli spectare

qui tam nihili est:

est

: qui tam nihili est

Parvi enim preti est

-

ut nihil ei gratius posit esse quam recuperation fugitive:

22

adfectus est
ut nihil
tanto

qui,
:

(possit

adfectus est

23

Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum
tenens; eum instituerat haec dicere: "Ave, Caesar, victor imperator". Caesaris multum
interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem

quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra impendebat;
quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat "Oleum et operam perdidi".
Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita
salutatione Caesar dixit: Domi satis salutationum talium audio. Tum venit corvo in
mentem verborum domini sui: Oleum et operam perdidi. Ad haec verba Augustus risit
emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.
-

Cum Octavianus
post victoriam Actiacam
Romam rediret,
ei occurrit homo quidam
corvum tenens;
eum instituerat haec dicere:
"Ave, Caesar, victor imperator".
Caesaris multum interfuit
corvum emere;
emit itaque eum
viginti milibus sestertium.
Id exemplum
sutorem quendam incitavit,
ut corvum doceret parem salutationem.
Diu operam frustra impendebat;
quotiescumque avis non respondebat,
sutor dicere solebat
"Oleum et operam perdidi".
Tandem corvus salutationem didicit
et sutor, cupidus pecuniae,
eum Caesari attulit.
Audita salutatione
Caesar dixit:
Domi satis salutationum talium audio.
Tum venit corvo in mentem
verborum domini sui:
Oleum et operam perdidi.
Ad haec verba Augustus risit

24

emitque avem tanti,

quanti nullam adhuc emerat.

opera,-ae

Augustus,-i
.
corvus,-i
.=
dominus,-i
=
Octavianus,-i
.
sestertius,-ii (-i)
.=
exemplum,-i
.=
oleum,-i
.
verbum,-i

pecunia,victoria,Roma,-

Actiacus, a, um =
cupidus, a, um/ cupidior,ius/ cupidissimus, a, um
=
,- ,-

quidam, quaedam, quoddam

is, ea, id
suus, sua, suum
nullus, nulla, nullum

par, paris
- viginti(
)
milia, milium, milibus, milia, - ,milibus
(
)

satis/ satius
cupide/ cupidius/ cupidissime
multum/ plus/ plurimum
diu/ diutius/ diutissime
multum & multo/ plus/ plurimum

Caesar,-aris
.
homo, hominis
.
imperator, -oris
.
sutor, -oris
.
victor, -oris
.
avis,-is
.
mens,-ntis
salutatio, -onis
.

hic, haec, hoc

talis, talis, tale
tantus, tanta, tantum
quantus, quanta, quantum

1
incito, incitavi, incitatum, incitare
2
teneo, tenui, tentum, tenere
doceo, docui, doctum, doce
respondeo, respondi, responsum, responde
soleo, solitus sum, solere
rideo, risi, risum, ridere
3

25

dic)
emo, emi, emptum, e

disco, didici, -

audio, audivi, auditum, audi

venio, veni, ventum, venire

,
)=

redeo, redi(v)
=
aveo,
)=
interest, interfuit, interesse (
affero, attuli, allatum, afferre (3) (

: affer) =

aveo

domi

ave, avete,

aveto
avere.
viginti
mille
milia, milium, milibus, milia, /,milibus.
avis-avis
ave
domus : domi, domum
domi
domum
domo

avi.

cum

postquam

Cum Octavianus post vistoriam Actiacam Roman rediret:

occurrit

rediret
-

cum
cum

occurrit

ut corvum doceret parem salutationem:

incitavit

doceret

incitavit).

quotiescumque avis non respondebat:

solebat

quotiescumque
cum

26

ut

quanti nullam adhuc emerat:

quanti

tanti quanti

(emerat

27

Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo, patri suo, magno adiumento, in periculis,
solacio in laboribus, gratulationi in victoria fuit. Et si habet Asia suspicionem quandam

luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Quam
ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria
generi, honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia
susceptum aut ex Asia deportatum. Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit ; patre
imperatore libentissime meruisse

pietatis fuit ; finem stipendiorum patris victoriam ac

triumphum fuisse felicitatis fuit.

Hic vero, iudices,

et fuit in Asia
et viro fortissimo,
patri suo,
magno adiumento, in periculis,
solacio in laboribus,
gratulationi in victoria fuit.
Et si habet Asia
suspicionem quandam luxuriae,
Murenam laudare debemus,
quod Asiam vidit
sed in Asia continenter vixit.
Quam ob rem accusatores
non Murenae obiecerunt,
Asiae nomen
ex qua constituta est
laus familiae,
memoria generi,
honos et gloria nomini,
sed aliquod flagitium ac dedecus
aut in Asia susceptum
aut ex Asia deportatum.
Meruisse vero stipendia
in eo bello
virtutis fuit;
libentissime meruisse
patre imperatore
pietatis fuit;
finem stipendiorum fuisse

28

patris victoriam ac triumphum

felicitatis fuit.

triumphus,-i

accusator,-oris
.
finis,-is
.
honos/r,-oris
imperator,-oris
iudex,-icis
labor/s,-oris
.

Murena,-ae
=

vir, viri

Asia,-

adiumentum,-i

.=

familia,-

bellum, -i

res, rei

.=

luxuries, ei

.=

gloria,-

flagitium, -ii(-i)

pater, patris
felicitas,atis

luxuria,-

periculum, -i

gratulatio,-onis

memoria,-ae

solacium, -ii (-i)

laus, laudis
pietas,-atis

victoria,-

suspicio,-onis

stipendia -orum

virtus,-utis
dedecus,-oris
genus,-eris
.
nomen,-inis
.

stipendium, -ii(-i)

magnus,-a,-um/ maior, ius/ maximus, a, um =

fortis, is, e/ fortior, ius/ fortissimus, a, um =

continenter/ continentius/ continentissime

libenter/ libentius/ libentissime
magnopere & magno opere/ magis/ maxime
fortiter/ fortius/ fortissime
suus, sua, suum
quidam, quaedam, quoddam
aliqui, aliquae, aliquod

1
laudo, -avi, -atum, -are
deporto, -avi, -atum, -are
2
habeo, -ui, -itum, -ere
debeo, -ui, -itum, -ere
video, vidi, visum, videre
mereo, merui, meritum, merere
meritus sum, mereri).

hic, haec, hoc

qui, quae, quod
is, ea, id

mereor,

29

3
vivo, vixi, victum, viv re
obicio, obieci, obiectum, obic re

io)

constituo, constitui, constitutum, constitu re

suscipio, suscepi, susceptum, suscip re

io)

4
-----------------------------sum, fui, -,esse

T
luxuria-ae
felicitas, pietas
finis, finis

luxuries-ei

stipendium,-ii(-i)

si habet Asia suspicionem quondam luxuriae:

si
si habet

quod Asiam vidit:

debemus,

quod

sed in Asia continenter vixit:

debemus,

quod

ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est:
Asiae
quae (ex qua

30

Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. Is cum
aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent. Sed paulo post filius eius castra

hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est. Congrediamur,
ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat. Tum
adulescens,viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in
certamen ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit. Statim hostes fuga
salutem petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes
fugati erant, morte multavit.

Bello Latino
T. Manlius consul
nobili genere natus
exercitui Romanorum praefuit.
Is cum aliquando castris abiret,
edixit ut omnes pugna abstinerent.
Sed paulo post filius eius
praeterequitavit
castra hostium
et proelio lacessitus est
a duce hostium his verbis.
Congrediamur,
ut cernatur
singularis proelii eventu,
quanto miles Latinus
Romano virtute antecellat.
Tum adulescens,
viribus suis confisus
et permotus
cupiditate pugnandi,
iniussu consulis
in certamen ruit;
et fortior hoste,
hasta eum transfixit
et armis spoliavit.
Statim hostes fuga salutem petiverunt.
Sed consul, cum in castra revertisset,
adulescentem morte multavit,

31

cuius opera
hostes fugati erant.

filius,-ii(-i
=
Titus Manlius, -ii (-i)
.
arma,-orum
.=
bellum, -i
.=

fuga,-ae
=
hasta,-ae
=
opera,-ae

castra,-orum

pugna,-ae
=

consul,-is
.=
dux,-is
.=
hostis,-is
=
miles,-itis
=

exercitus,-us
eventus,-us

.=
.=

iniussus, -us

proelium, -ii (-i

verbum, -i
=
Romanus,-i=

.=

cupiditas, -atis

mors, mortis

salus, -utis
vis
certamen,-minis

.=

genus, -eris
virtus, -utis

Latinus, a, um
paulus, a, um
Romanus, a, um

adulescens,-ntis

omnis, is, e
singularis, is, e
nobilis, is, e / nobilior, ius/ nobilissimus, a, um =
fortis, is, e / fortior, ius/ fortissimus, a, um

nobiliter/ nobilius/ nobilissime

fortiter/ fortius/ fortissime
is, ea, id
quantus, quanta, quantum
suus, sua, suum

qui, quae, quod

hic, haec, hoc

32

1
praeterequito, praeterequitavi, praeterequitatum, praeterequitare
pugno, pugnavi, pugnatum, pugnare
spolio,spoliavi, spoliatum, spoliare
fugo, fugavi, fugatum, fugare
multo, multavi, multatum, multare
2
abstineo, abstinui, abstentum, abstine
permoveo, permovi, permotum, permovere

3
nascor, natus sum, nasci (

)(

: nasciturus) =

.
)(

antecello, -, -

15 -io) =
: cernitur, conspectum est, cerni) =

.
(

)=
: ruiturus) =

ruo, r

.
.

.
revertor, reverti,(reversus sum) reverti
.
4
---------------------------

=
praesum, praefui, -, praeesse =

adulescens

virtus:

)=

conspectus(cernor,
ruiturus.

cerno
conspectus sum, cerni).
ruo
pera
salus-utis: o
iussu, iniussu

3(

natu

. ium, -um

ut omnes pugna abstinerent:

edixit

ut

abstinerent

edixit).

cum aliquando castris abiret:

edixit

cum
cum

33

abiret
edixit
ut singularis proelii eventu cernatur:

congrediamur

ut

cernatur

(congrediamur)

.
quanto miles Latinus Romano virtute antecellat:

cernatur,
quanto
antecellat

cernatur
cum in castra revertisset:

multavit,

cum

cum
revertisset

multavit
cuius opera hostes fugati errant:
adulescentem

cuius,

34

Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas; quae iacerent in

tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. Quam multas imagines fortissimorum

virorum -non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum- scriptores et Graeci et Latini

nobis reliquerunt! Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper
mihi proponebam. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam

et omnia pericula

dimicationes obicere potui.

Pleni omnes sunt libri,

plenae sapientium voces,
plena exemplorum vetustas;
quae iacerent in tenebris omnia,
nisi litterarum lumen accederet.
Quam multas imagines
fortissimorum virorum
-non solum ad intuendum,
verum etiam ad imitandumnobis reliquerunt
scriptores et Graeci et Latini!
Quas ego,
cupidus bene gerendi
et administrandi rem publicam,
semper mihi proponebam.
Colendo et cogitando
homines excellentes
conformabam
animum et mentem meam.
Sic enim
expetendo
laudem et honestatem solum,
parvi esse ducendo
omnes cruciatus corporis
et omnia pericula mortis
me obicere potui
pro salute vestra
in tot ac tantas dimicationes.

35


littera,=

animus,-i

liber, libri

homo, inis
.
scriptor, -oris
.=

res,rei

.=

exemplum,-i
.=

periculum, -i
.=

dimicatio, -onis
.
honestas, -atis
.
imago, -inis
.
laus, laudis
mens, -ntis
mors, mortis
.
salus, salutis
.
vetustas, -atis
.
vox, vocis
.
corpus, -oris
.
lumen, -inis
.
sapiens, .

omnis, is, e
- fortis, is, e/ fortior, ius/ fortissimus, a, um
=
,- ,excellens/ excellentior, ius/
excellentissimus, a, um
- sapiens, -entis/ sapientior, ius/
sapientissimus, a, um=

cupidus, a, um/ cupidior, ius/ cupidissimus, a, um =

,- ,multi, ae, a/ plures, plur(i)a/ plurimi, ae, a =
plenus, a, um/ plenior, ius/ plenissimus, a, um =
,- ,parvus, a, um/ minor, minus/ minimus, a, um =
,- ,-

excellenter/ excellentius/ excellentissime

multum/ plus/ plurimum
fortiter/ fortius/ fortissime
bene/ melius/ optime
cupide/ cupidius/ cupidissime
non multum-paulum/ minus/ minime
plene/ plenius/ plenissime

ego
tot
tantus,tanta, tantum

vir, viri

tenebrae,-

cruciatus,-us
.=

vester, vestra, vestrum

qui, quae, quod
meus, mea, meum

36

1
imitor, imitatus sum, imitari
administro, administravi, administratum, administrare
cogito, cogitavi, cogitatum, cogitare
conformo, conformavi, conformatum, conformare

2
intueor, intuitus sum, intueri
iaceo, iacui, iacitum, iacere
3
accedo, accessi, accessum, acced re
relinquo, reliqui, relictum, relinqu re
gero, gessi, gestum, ger re
propono, proposui, propositum, propon re
colo, colui, cultum, col re
expeto, expeti(v)i, expetitum, expet re
duco, duxi, ductum, duc re (
obicio, obieci, obiectum, obic re

duc)
-io

capio) * =

----------------------------------

sum, fui, -, esse

possum, potui, -, posse

T
To

tenebrae,-arum
littera, ae

vetustas, -atis

nisi litterarum lumen accederet:

nisi
nisi accederet
iacerent

37

Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum
venerunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium

domesticorum in tecto concolavit. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae

appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius
admiratum se venisse. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque
intromitti iussit. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide
Scipionis dextram osculati sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis
immortalibus consecrare solent, domum reverterunt.
-

Cum Africanus in Literno esset,

ad eum forte venerunt
complures praedonum duces
salutatum.
Tum Scipio,
cum existimasset
venisse eos se ipsum captum,
in tecto conlocavit
praesidium domesticorum.
Quod ut praedones animadverterunt,
abiectis armis
ianuae appropinquaverunt
et clara voce Scipioni nuntiaverunt
(incredibile auditu!)
se venisse
virtutem eius admiratum.
Postquam domestici
haec Scipioni rettulerunt,
is iussit fores reserari
eosque intromitti.
Praedones venerati sunt
postes ianuae
tamquam sanctum templum
et osculati sunt cupide
Scipionis dextram.
Cum posuissent
ante vestibulum dona,
quae homines solent

38

consecrare deis immortalibus,

domum reverterunt.

.=

Africanus,-i
.
deus, -i
.=
domestici,-orum
.=
arma, -orum
donum, -i
.
preasidium, -ii(-i)
.
tectum, -i
.
vestibulum, -i
.
Liternum,-i
templum,-i
.
domus -i
.

ianua,-ae

cupide/ cupidius/ cupidissime

clare/ clarius/ clarissime
sancte/ sanctius/ sanctissime
dext(e)re/ dexterius/ dextime

is, ea, id
hic, haec, hoc

complures, es, a(-ia) =

- ,- .
immortalis, is, e
incredibilis, is, e

.=
.
.

.
.

.
.=
.=

,- ,- ,
-

clarus,-a,-um/ clarior, ius/ clarissimus, a, um =

,- ,- ,
,- ,dexter, dextra, dextrum / dexterior, ius/
dextimus, a, um
- sanctus, a, um/ sanctior, ius/ sanctissimus, a,
um
- -

dux,ducis
homo,-inis
postis,-is
praedo,-onis
foris,-is
.
virtus,-utis
Scipio,-ionis
vox, vocis

qui, quae, quod

se

1
veneror, veneratus sum, venerari
osculor, osculatus sum, osculari
admiror, admiratus sum, admirari
saluto, -avi, -atum, -a
existimo, -avi, -atum, -a
conloco, -avi, -atum, -are (& colloco, -collocavi, -collocatum, -colloca

appropinquo, -avi, -atum, -a

nuntio, -avi, -atum, -a
consecro, -avi, -atum, -are
resero, -avi, -atum, -are

39

2
iubeo, iussi, iussum, iubere
soleo, solitus sum, solere
3
-

animadverto, -verti, -versum, abicio, -ieci, -iectum, -

intromitto, -misi, -missum, revertor, reverti, reverti

audio, audivi, auditum, audire =

sum, fui, -, esse

complures, complura
ium

a
existimasset=existimavisset
To
foris, foris
.(postis: . . e, -i)
refero
-e ( refer )

postis, postis

Cum Africanus in Literno esset:

-

praedo, praedonis

ia.

venerunt,

cum

cum

esset
venerunt
cum se ipsum captum venisse eos existimasset:
conlocavit

cum

existimasset

appropinquaverunt
quod

ut

40

conlocavit
Quod ut praedones animadverterunt:

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt:

iussit

postquam
haec

Cum ante vestibulum dona posuissent:

reverterunt

cum
cum

posuissent),
reverterunt

quae hominess deis immortalibus consecrare solent:

dona
quae

41

36:

Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset.
Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt. Ille se in scamno assidentem apud focum et

ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit. Samnitiium divitias contempsit et

Samnites paupertatem eius mirati sunt. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice
missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit: "Supervacaneae, ne
dicam ineptae, legationis ministri, narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus
imperare quam ipsum fieri locupletem; et mementote me nec acie vinci nec pecunia
corrumpi posse".

Manius Curius Dentatus

maxima frugalitate utebatur,
quo contemnere posset
facilius divitias.
Die quodam
Samnitium legati ad eum venerunt.
Ille praebuit se
eis spectandum
in scamno assidentem apud focum
et ex ligneo catillo cenantem.
Samnitiium divitias contempsit
et Samnites paupertatem eius mirati sunt.
Nam cum attulissent ad eum
magnum pondus auri
publice missum,
ut eo uteretur,
vultum risu solvit
et protinus dixit:
"Supervacaneae ministri,
ne dicam ineptae, legationis,
narrate Samnitibus
Manium Curium malle
locupletibus imperare
quam ipsum fieri locupletem;
et mementote
me nec acie vinci posse
nec pecunia corrumpi ".

42


divitiae,-

Marius,-

locuples,-etis

Curius, -ii(i)

fragilitas,-atis
.
legatio,-ionis
.
paupertas,-atis

pecunia,-ae
=

Dentatus, -i

catillus, -i
focus, -i

.=

.=

aurum, -i

scamnum, -i

risus,-us
vultus,-us

.=
=

dies,diei
acies, acies

.=
.=

.=

.=

.=

ineptus, -a, -um/ ineptior, ius/ ineptissimus, a, um =

magnus, -a, -um/ maior, maius/ maximus, a, um
- ligneus, -a, -um
- supervacaneus, -a, -um

,- ,-

facilis, -is,- e/
facilior,ius/ facillimus,
a, um
- -

facile/ facilius/ facillime

inepte/ ineptius/ ineptissime
locuplete/ locupletius/ locupletissime
magnopere & magno opere/ magis/ maxime
quidam, quaedam, quoddam
ipse, ipsa, ipsum
se

.=

pondus, -eris
=
.
Samnites,-ium
.
=
.

legatus, -i
.

minister, -stri

is, ea, id
ille, illa, illud
ego

1
ceno, -avi, -atum, -a
impero, -avi, -atum, -a
specto, -avi, -atum, -a
narro, -avi, -atum, -a
miror, miratus sum, mirari
2
assideo, assedi, assessum, asside
praebeo, praebui, praebitum, praebere

43

3
utor, usus sum, uti

, adfer

malo, malui, -, malle =

fio, factus sum, fieri (
memini -meminisse (o
possum, potui, -, posse (

facio) =
memini
)=
: potest, potuit, -, posse:) =

.
,

divitiae,-arum
T pecunia,-ae, frugilitas,-atis, paupertas,-atis
Samnites
Samnitium.
catillus
catilla-orum.
dico, duco, fero
facio
e. To facio
ficio
interficio
e.(dic, duc, fer
fac
adfice.)
locuples
e, -i
um, -ium.

quo facilius divitias contemnere posset:

utebatur

quo

facilius

o
posset

utebatur)

cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent:

-

44

solvit

cum
cum

attulissent

solvit

ut eo uteretur:
attulissent
ut
attulissent).

(uteretur

ne dicam:
ne

dicam

narrate).

45

In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse
nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere; quae

ad concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego
clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil
miserius quam ipsa victoria: ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura

tales non sint, necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, ut
non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio
victoria parta sit.

In eum locum
res deducta est,
ut, nisi qui deus subvenerit
vel casus aliqui,
salvi esse nequeamus.
Equidem, ut veni ad urbem,
non destiti
et sentire et dicere et facere omnia;
quae ad concordiam pertinerent;
sed tantus furor
omnes invaserat,
ut pugnare cuperent,
etsi ego clamabam
nihil esse miserius
bello civili.
Omnia sunt misera
in bellis civilibus,
sed nihil miserius
quam ipsa victoria:
ea reddit victores
ferociores impotentioresque,
ut, etiamsi natura tales non sint,
necessitate esse cogantur.
Bellorum enim civilium exitus
tales sunt semper,
ut non solum ea fiant,
quae velit victor,
sed etiam
ut victor obsequatur iis,
quorum auxilio victoria parta sit.

46

deus,locus,-

furor,-oris
.
victor, -oris
.
necessitas,-tatis

urbs, urbis

auxilium,-ii(i)

victoria,-ae
.=

casus,-us

bellum,-i

res,rei

.=

.=

loci -orum

concordia,ae
=
.
natura,-ae
.=

exitus,-us
.=

.=

salvus, a, um
- miser, a, um / miserior,
miserius/ miserrimus, a, um
- -

omnis, is, e
- impotens, ntis
impotentissimus, a, um
ferox, ferocis
ferocissimus, a, um
civilis, -is, -e
-

)/ impotentior, ius/
-

)/ ferocior, ius/

ego
nihil
ipse, ipsa, ipsum
talis, talis, tale

misere/ miserius/ miserrime

impotenter/ impotentius/ impotentissime
ferociter/ ferocius/ ferocissime

qui, quae, quod

aliqui, aliqua, aliquod
qui, quae, quod

1
pugno, pugnavi, pugnatum, pugnare
clamo, clamavi, clamatum, clamare
2
pertineo, pertinui, pertentum, pertinere
3
desisto, destiti, (

dic)

-io

fac)
invado, i

obsequor, obsecutus sum, obsequi

47

pariturus, -a, -um

sentio, sensi, sensum, senti

subvenio, subveni, subventum, subveni
venio, veni, ventum, venire

sum, fui, -, esse =

.
nequeo, nequi(v)i, fio, factus sum, fieri
volo, volui, -, velle =

facio(3) =

pario
auxilium,-ii(-i)

pariturus.
auxilia, -orum

necessitas, -atis(
)=
, necessitates, -um=
dico, duco, fero
facio
e. To facio
ficio
interficio
e.(dic, duc, fer
fac
adfice.).
locus, -i=
loca,-orum=
.
concordia, -ae

ut, -, salvi esse nequeamus:

deducta est

ut
eo

nequeamus

deducta est

nisi qui dues vel casus aliqui subvenerit:

nisi

deducta est

nisi subvenerit

ut nequeamus

nequimus
48

nisi subvenerit

quae ad concordiam pertinerent:

omnia
pertinerent
destiti
urbem:

ut

quae

veni

ad

destiti

ut

ut pugnare cuperent:
invaserat

ut
tantus,

(cuperent

invaserat).

etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius:

etsi
invaserat

ut, -, necessitate esse cogantur:

reddit

(cogantur

ut
tales,

reddit)

etiamsi natura tales non sint:

etiamsi

cogantur

sint

(cogantur

ut non solum ea fiant:

sunt

ut

tales

49

cogantur.

fiant

sunt).

sed etiam ut vistor obsequatur iis:

quae velit vistor:

ea
quae

velit

fiant

quorum auxilio vistoria parta sit:

iis

quorum
pasta sit

obsequatur

50

38:

Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.
Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox

congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram,
ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: ego libenter tibi mea sede cedo.
Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum
vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium duxit.

Caecilia, uxor Metelli,

dum omen nuptiale petit
filiae sororis
more prisco,
ipsa fecit omen.
Nam nocte
persedebat in sacello quodam
cum sororis filia
expectabatque
dum aliqua vox audiretur
congruens proposito.
Tandem puella,
longa mora standi fessa,
rogavit materteram,
ut sibi paulisper loco cederet.
Tum Caecilia puellae dixit:
ego libenter tibi mea sede cedo.
Paulo post
res ipsa
confirmavit hoc dictum.
Nam mortua est Caecilia,
quam Metellus,
dum vixit,
multum amavit;
postea is puellam in matrimonium
duxit.

51

Caecilia,filia,-

=
=

Metellus,-i

matertera,-ae

.
=

.=

dictum,-i
.
matrimonium,-ii(-i)
.
sacellum,-i
=

mora,-

locus,-i

puella,-ae

propositum,-i

mos, moris
nox, noctis
sedes, sedis

.
.

res, rei =
=

soror, sororis

uxor, uxoris
vox, vocis
omen, ominis

.=

priscus, a, um
- paulus, a, um
- longus, a, um/ longior, ius/ longissimus, a, um =
fessus, a, um =
,- ,-

nuptialis, is, e
(congruens/ congruentior,
ius/ congruentissimus, a,
um)

,- ,-

ipse, ipsa, ipsum

aliqui, aliqua, aliquod
meus, meam meum
quidam, quaedam, quoddam
is, ea, id

libenter/ libentius/ libentissime

multum/ plus/ plurimum
longe/ longius/ longissime
congruenter/ congruentius/ congruentissime

ego
se
hic, haec, hoc
qui, quae, quod

1
expecto, -avi, -atum, -are
amo, -avi, -atum, -are
rogo, -avi, -atum, -are
sto, steti, statum, stare
confirmo, -avi, -atum, -are
2
persedeo, persedi, persessum, persedere =
3
facio, feci, factum, fac re* (To
io. To
peto, peti(v)i, petitum, pet re
congruo, congrui, -, congru re
cedo, cessi, cessum, ced re
dico, dixi, dictum, dic re (To
morior, mortuus sum, mori* (
moriturus, -a, -um

fac)

dic)

io(r). H

52

duco, duxi, ductum, duc re (To

vivo, vixi, victum, viv re
fatiscor, -, -, fatisci (

audio, audivi, auditum, audire =

duc)

------------------------

mos, moris
filia
sedes,is

filiis
sedum.

morior
dico, duco, fero
facio
e. To facio

moriturus.
ficio
e.(dic, duc, fer
fac

interficio
adfice.).

filiabus.

dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis:

fecit

dum

(petit

dum aliqua vox congruens proposito audiretur:

expectabat
(audiretur

dum

ut sibi paulisper loco cederet:

rogavit

.
ut

cederet

rogavit)

quam Metellus, -, multum amavit:

Caeciliam
dum vixit:

vixit

53

amavit

dum

quae,

Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat, ut G. Marius quam celerrime hostis
iudicaretur. Cuius voluntati nemo obviam ire audebat ; solus Quintus Mucius Scaevola augur

de hac re interrogatus sententiam dicere noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instaret,
dixit is Sullae: Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet
mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi senex et corpore
infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.
-

curia,B
Italia,-ae

=
=

Gaius Marius,ii(.=
Mucius,-ii(-i)
=

augur, -uris

hostis,-is

.=

miles,-itis

.=

54

senatus,-us
.=

res,rei

Sulla,-

Sulla, occupata urbe,

senatum armatus coegerat,
ut G. Marius hostis iudicaretur
quam celerrime.
Cuius voluntati
nemo obviam ire audebat ;
solus Quintus Mucius Scaevola
augur interrogatus
de hac re
sententiam dicere noluit.
Quin etiam
cum Sulla minitans ei instaret,
dixit is Sullae:
Licet mihi ostendas
agmina militum,
quibus curiam circumsedisti;
licet mortem miniteris,
numquam tamen ego
hostem iudicabo Marium.
Etsi senex
et corpore infirmo sum,
semper tamen meminero
urbem Romam et Italiam
a Mario conservatam esse.

Roma, -ae
sententia,-ae

Quintus -i
=

Scaevola,-ae
=

senex, senis

mors, mortis
urbs, urbis

=
=

voluntas, -atis

.=

agmen, -inis

.=

corpus, -oris

armatus, a, um / armatior, ius / armatissimus, a, um=

- -o
infirmus, a, um / infirmior, ius/ infirmissimus, a, um
=
,- ,-

celer, celeris, celere / celerior, ius/

celerrimus, a, um
senex/ senior, ius/ -

celeriter/ celerius/ celerrime

infirme/ infirmius/ infirmissime

solus, -a, -um

hic, haec, hoc
ego

qui, quae, quod

nemo
is, ea, id

, occupatum, occupare
iudico, iudicavi, iudicatum, iudicare
interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogare
minitor, minitatus sum, minitari (
)
atum, conservare
insto, institi, -, instare (
-a, -um)
2
audeo, ausus sum, audere (
)
circumsedeo, circumsedi, circumsessum, circumsedere
3
dico, dixi, d
memini, meminisse
eo, ivi (ii), itum, ire =

abeo, abi(v)i, abitum, ab re(4)=

sum, fui, -, esse=
.
possum, potui, -, posse =
nolo, nolui, -, nolle =
.
55

audeo
insto, institi, - , instare
instaturus.
ostendo
ostentum
senex, senis
memini

ostensum.
senum.
memento, mementote.

dico, duco, fero

facio
e. To facio

ficio
e.(dic, duc, fer
fac

interficio
adfice.).

ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur:

coegerat

ut
iudicaretur

coegerat).

cum Sulla minitans ei instaret:

dixit

cum
cum

instaret

dixit
Licet mihi ostendas agmina militum:
licet

tamen

iudicabo

licet
ut
(ostendas

licet mortem miniteris:

quibus curiam circumsedisti:

agmina

iudicabo

quibus

56

licet

Etsi senex et corpore infirmo sum:

(semper
etsi

meminero)
tamen

meminero

57

Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis
locuti sunt; non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis

suae verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone
abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae
dicas. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? Sed antiquitatem tibi placere dicis,
quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri
aetatis nostrae; atque id quod a G. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in
pectore; tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum.

Curius et Fabricius,
antiquissimi viri,
et his antiquiores Horatii
cum suis locuti sunt
plane ac dilucide;
non utebantur
Sicanorum aut Pelasgorum,
qui dicuntur
primi coluisse Italiam,
sed aetatis suae verbis.
Tu autem,
proinde quasi nunc loquaris
cum matre Evandri,
uteris sermone
obsolete
abhinc multis annis iam,
quod neminem scire vis
atque intellegere,
quae dicas.
Quin, homo inepte, taces,
ut consequaris,
quod vis?
Sed antiquitatem tibi placere dicis,
quod honesta et bona et modesta sit.
Sic ergo vive,
ut viri antiqui,
sed sic loquere,
ut viri aetatis nostrae;
atque habe semper in memoria

58

et in pectore
id quod a G. Caesare scriptum est;
tamquam scopulum,
sic fugias
verbum insolens atque inauditum.

Italia,-ae
memoria,-

.=

annus,-i
Curius,-ii(-i)
.
Evander, -ndri
.
Fabricius,-ii(-i)
.
Horatius,-ii(-i)
.=
Pelasgi, -orum
.=
scopulus,-i
.
Sicani, -orum
.
vir, viri
verbum,-i
Gaius -ii/-i

homo, hominis
sermo, -onis

aetas, -atis
.
antiquitas, -atis
.
honestas, -atis
.
mater, -tris
.
pectus, .
Caesar -aris

suus, sua, suum

tu
quis, quis, quid
is, ea, id

59

,-

hic, haec, hoc

qui, quae, quod
nemo
noster, nostra, nostrum

insolens/
insolentior,
ius/
insolentissi
mus, a, um =

antiquus, a, um/ antiquior,ius/ antiquissimus, a, um

- multi, ae, a/ plures, plur(i)a/ plurimi, ae, a
obsoletus, a, um / obsoletior, ius/ - =
,- ,ineptus, a, um/ ineptior, ius/ ineptissimus, a, um =
,- ,bonus, a, um/ melior, ius/ optimus, a, um =
,- ,modestus, a, um/ modestior ius/ modestissimus, a, um
=
,- ,inauditus, a, um/ inauditior, ius/ - =
,- ,honestus, a, um/ honestior,ius/ honestissimus, a, um =
,- ,-

prae/ prius/primum
inepte/ ineptius/ ineptissime
honeste/ honestius/ honestissime
modeste/ modestius/ modestissime
plane/ planius/ planissime
dilucide/ dilucidius/ dilucidissime
bene/ melius/ optime
multum, multo/ plus/ plurimum
antique/ antiquius/ antiquissime

.=

1
-------------------------------------------2
taceo, tacui, tacitum, tacere
placeo, placui, placitum, placere
habeo, habui, habitum, habere
3
loquor, locutus sum, loqui
(

utor, usus sum, uti

consequor, consecutus sum, consequi

fugi

volo, volui
velle =
sum, fui
esse =
.

um
ium.
scito, scitote.
matrum.

scio

To mater, matris

)=

aetas, aetatis

qui primi coluisse Italiam dicuntur:

Sicanorum
Pelasgorum
qui

proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris:

proinde quasi

loquaris

uteris
quod neminem scire atque intellegere vis:

quod

quae dicas:
scire, intellegere
60

uteris

uteris,

quae

(dicas

vis scire atque intellegere

ut consequaris:
taces
ut

consequaris),
(taces)

quod vis:
consequaris

quod

quod honesta et bona et modesta sit:

dicis

quod
sit
dicis

ut viri antiqui (vivebant):

ut

sic ut

vivebant

ut viri aetatis nostrae (loquuntur):

quod a C. Caesare scriptum est:

id

(tamquam) scopulum:
scopulus sit (verbum)

quod

tamquam scopulum

tamquam

fugias

tamquam

sit

fugias

61

Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident,
dissimulent : qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem

non credendo confirmaverunt; quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum
etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent. Nunc
intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui
non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur."
-

sententia,-ae

.=

castra, =

ordo, -inis
.
auctoritas, -atis

spes,spei

.=
coniuratio, -

62

.=

Catilina,-ae

Nonnulli sunt in hoc ordine,

qui aut ea, quae imminent
non videant,
aut ea, quae vident,
dissimulent :
qui spem Catilinae aluerunt
mollibus sententiis
confirmaverunt coniurationemque
nascentem
non credendo;
quorum auctoritatem secuti
multi,
non solum improbi verum etiam imperiti,
si in hunc animadvertissem,
dicerent
crudeliter et regie id factum esse.
Nunc intellego,
si iste pervenerit
in Manliana castra,
quo intendit,
neminem tam stultum fore,
qui non videat
coniurationem esse factam,
neminem tam improbum,
qui non fateatur."

multi, ae, a/ plures, plur(i)a/ plurimi, ae, a

improbus, a, um/ improbior, ius/ improbissimus, a, um
- imperitus, a, um/ imperitior, ius/ imperitissimus, a, um
- stultus, a, um/ stultior, ius/ stultissimus, a, um
- Manlianus, a, um

mollis, is, e/ mollior, ius/

mollissimus, a, um
- -

stulte/ stultius/ stultissime

multum-multo/ plus/ plurimum
imperite/ imperitius/ imperitissime
molliter/ mollius/ mollissime
improbe/ improbius/ improbissime
crudeliter/ crudelius/ crudelissime

hic, haec, hoc

is, ea, id
nemo

1
confirmo, -avi, -atum, -are
dissimulo, -avi, -atum, -a
2
fateor, fassus sum, fateri
immineo, -, -, immine
video, vidi, visum, videre
3
alo, alui, altum
nascor, natus sum, nasci

qui, quae, quod

iste, ista, istud
nonnulli, ae , a

-a, -um)

-a, -um)

sequor, secutus sum, sequi

dic)

intendo, intendi, intentum/ intensum

pervenio, perveni, perventum, pervenire

sum, fui, -, esse =

,
fio, factus sum, fieri (

facio) =

ordo, ordinis

63

immineo
alo

altum

alitum

aliturus-a-um.
nasciturus.
intentum
intensum.

To intendo
castrum-i=
, castra-orum=
dico, duco, fero
facio
e. To facio
interficio
adfice.).

ficio
e.(dic, duc, fer
fac

qui aut ea, -, non videant:

nonnulli

sunt

qui (= ut ei
(videant

aut ea, -, dissimulent:

quae imminent:

sunt).

ea

quae

quae vident:

ea

quae

si in hunc animadvertissem:
si

si animadvertissem

si iste in Manliana castra pervenerit:

si

intellego

nisi pervenerit

fore fore

erit erit
64

si pervenerit

quo intendit:

castra
quo

qui

non

videat

coniurationem

esse

factam:
neminem
intellego
qui (= ut is

fore

videat

intellego fore).

tam (stultum)].

qui non fateatur:

neminem

65

43:

Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? In hoc me longa vita et infelix senecta
traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem? Qui potuisti populari hanc terram, quae

te genuit atque aluit ? Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit ? Quamvis infesto et

minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit: intra illa
moenia domus ac penates mei sunt, mater coniunx liberique? Ergo ego nisi peperissem,
Roma non oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. Ego nihil
iam pati possum nec diu miserrima futura sum: at contra hos, si pergis, aut immatura mors
aut longa servitus manet.

Num ad hostem veni

et captiva in castris tuis sum?
In hoc me traxit
longa vita
et infelix senecta,
ut viderem te primum exsulem
deinde hostem?
Qui potuisti populari
hanc terram,
quae te genuit
atque aluit ?
Non ira cecidit tibi
ingredienti fines patriae ?
Quamvis perveneras
infesto et minaci animo,
cur, cum in conspectu Roma fuit,
tibi non succurrit:
intra illa moenia
domus ac penates mei sunt,
mater coniunx liberique?
Ergo ego nisi peperissem,
Roma non oppugnaretur;
nisi filium haberem,
libera in libera patria mortua essem.
Ego nihil iam pati possum
nec diu miserrima futura sum:
at contra hos,
si pergis,
manet aut immatura mors
aut longa servitus.

66

vita, =
senecta, -ae

animus, -i
.
=
liberi, -orum
.
filius, -ii (-i)
=

hostis, -is
exsul, lis
finis, finis

.=
.=

terra, -ae

castra, -orum
.=

patria, -ae

ira, -ae
=
Roma, -ae
=

conspectus, -us
domus, -us

moenia, -ium
penates, -ium

.=
.

mater, -tris
coniunx, -ugis
mors, mortis
servitus, -utis

longus, a, um / longior, ius/ longissimus, a, um =

,- .
miser, era, erum/ miserior, ius/ miserrimus, a, um =

.=

=
.=
=

,-

infelix (
)/ /infelicior,
ius/ infelicissimus, a, um
=
minax(
)/ minacior,
ius/ minacissimus, a, um =

infestus, a, um/ infestior, ius/ infestissimus, a, um

=
,- ,- .
liber, era, erum/ liberior, ius/ liberrimus, a, um =
captivus, a, um
- mortuus, a, um
immaturus, a, um/ immaturior, ius/ immaturissimus, a, um
immaturrimus, a, um =
,- ,infeliciter/ infelicius/ infelicissime
minaciter/ minacius/ minacissime
prae/ prius/ primum-primo
longe/ longius/ longissime
infeste/ infestius/ infestissime
libere/ liberius/ liberrime
misere/ miserius/ miserrime
immature/ immaturius/ immaturissime

ille, illa, illud

.=

immaturimme

nemo

67

lari
, oppugnavi, oppugnatum, oppugnare

2
video, vidi, visum, videre
habeo, habui, habitum, habere
maneo, mansi, mansum, manere
3

morior, mortuus sum, mori*

patior, passus sum, pati*

pariturus, -a, -um).

moriturus, -a, -um

venio, veni, ventum, venire

pervenio, perveni, perventum, pervenire

sum, fui, -, esse

possum, potui, -

senecta, ae

finis, finis

moenia, moenium,/ penates, penatium, / liberi, liberorum

To mater, matris
matrum.
morior
moriturus.
pario
pariturus.
liberi, -orum:
servitus-utis:
servitutium
castrum-i=
, castra-orum=

ut primum exsulem deinde hostem te viderem:

traxit

ut

(viderem

traxit).

68

hoc,

quae te genuit:

terram,

quae

Quamvis infesto et minaci animo perveneras:

succurrit,
quamvis

infesto, minaci

quamvis

quamquam

cum in conspectu Roma fuit:

succurrit,
sum

ego nisi peperissem:

nisi

nisi peperissem

nisi filium haberem:

nisi
nisi haberem

si pergis:
si
si pergis
manet

).

69

Haec est tyrannorum vita, in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis
esse potest: tyrannis omnia semper suspecta atque sollicita sunt; nullus locus amicitiae eis

est. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet.
Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus. Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt,
tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt
exulantem: Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris
gratiam referre poteram.

Haec est tyrannorum vita,

in qua
nulla fides, nulla caritas,
nulla fiducia benevolentiae stabilis
esse potest:
tyrannis omnia semper suspecta
atque sollicita sunt;
nullus locus amicitiae
eis est.
Nescio enim
quis possit diligere eum,
quem metuat,
aut eum,
a quo se metui putet.
Coluntur tamen simulatione
dumtaxat ad tempus.
Quodsi forte,
ut fit plerumque,
ceciderunt,
tum intellegitur,
quam fuerint inopes amicorum.
Hoc est
quod ferunt
Tarquinium dixisse exulantem:
Tum intellexi,
quos fidos amicos habuissem,
quos infidos,
cum iam poteram
neutris gratiam referre.

70

amicitia, -ae

.=

benevolentia, -ae

amicus, tyrannus, -

caritas,-atis
.=
,
.
simulatio,-onis
=

Tarquinius, -ii(=

gratia, -ae
vita, -ae

.=

fiducia, -ae

fides, -

tempus,-

sollicitus, a, um/ sollicitior, ius/ sollicitissimus, a,

um
fidus, a, um/ fidior,ius/ fidissimus, a, um

hic, haec, hoc

is, ea, id
se
nullus, nulla, nullus

omnis, -is, -e

stabiliter/ stabilius/ stabilissime

fide/ fidius/ fidissime
sollicite/ sollicitius/ sollicitissime

stabilis,is, e/ stabilior, ius/ stabilissimus, a,

um
=
,- ,inops, inopis(
)/ egentior,
ius/ egentissimus, a, um =
,- ,-

qui, quae, quod

quis, quis, quid
neuter, neutra, neutrum

1
puto, putavi, putatum, putare
ex(s)ulo, ex(s)ulavi, ex(s)ulatum, ex(s)ulare
2
habeo, habui, habitum, habere
3
suspicio, suspexi, suspect

dic)

nescio, nesci(v)i, nescitum, nescire (

-, nescito, -, -, nescitote, -)

71

facio)
fer)
refer)

sum, fui, -, esse

possum, potui, -, posse
fio, factus sum, fieri (3) (
fero, tuli, latum, ferre (3) (
refero, ret(t)uli, relatum, referre (3) (

inops
egentior,ius / egentissimus, a, um.
dico, duco, fero
facio
e. To facio

interficio
adfice).

nescio
fiducia-ae, benevolentia-ae:
inops, inopis

ficio
e.(dic, duc, fer
fac

nescito, nescitote
inopum.

in qua nulla files, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest:
vita
quae (in qua

quis possit diligere eum, -, aut eum:

nescio

quis
(possit
-

(nescio

quem metuat:

eum

quem

metuat)

nescio possit diligere

a quo se metui putet:

eum

quo (a quo

putet
possit diligere
Quodsi forte, -, ceciderunt:
quodsi

nescio

quodsi ceciderunt

72

ut fit plerumque:

ut

fit

quam fuerint inopes amicorum:

intellegitur

quam

fuerint

intellegitur

quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem:

est
quod

hoc est

quos fidos amicos habuissem:

intellexi

quos

(habuissem

intellexi

quos (habuissem) infidos:

intellexi.
cum iam neutris gratiam referre poteram:

tum

cum

73

Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit.
Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. Curat et

providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. Quam ob rem
epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. Legatum monet ut, si adire non possit,
epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. In litteris scribit se cum
legionibus celeriter adfore. Gallus periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret. Haec
casu ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem
defertur. Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent.
-

Caesar ex captivis cognoscit

quae apud Ciceronem gerantur
quantoque in periculo
res sit.
Tum persuadet cuidam
ex equitibus Gallis
ut ad Ciceronem epistulam deferat.
Curat et providet
ne, cognoscantur
nostra consilia ab hostibus
intercepta epistula.
Quam ob rem
epistulam mittit
conscriptam Graecis litteris.
Legatum monet
si adire non possit
ut adliget epistulam
ad amentum tragulae
et intra castra abiciat.
In litteris scribit
se cum legionibus celeriter adfore.
Gallus periculum veritus,
constituit
ut tragulam mitteret.
Haec casu adhaesit
ad turrim
et tertio post die
a quodam milite conspicitur

74

et ad Ciceronem defertur.
Ille epistulam perlegit
militesque adhortatur
ut salutem sperent.

legatus,-

Caesar,-aris
.
=
Cicero,-onis
.
=
eques,-itis
.=
.
hostis,-is
.
legio,-onis
.=

epistula,-ae
.=

amentum,-

littera,-ae
.=

.=

castra,-orum

consilium,-ii(-i)

tragula,-ae
=

periculum,-i

Galli,-orum

.=

miles,-itis
.=
salus,-utis

.=

turris,-is

celeriter/ celerius/ celerrime

quis, quis, quid

quidam, quaedam, quiddam
quidam, quaedam, quoddam
hic, haec, hoc
noster, nostra, nostrum

res,rei
dies, diei
.

captivus, a, um
- Gallus, a, um
Graecus, a, um
- tertius, a, um
celer, is, e/ celerior, -ius/ celerrimus, a, um

casus,-us

quantus, quanta, quantum

se
qui, quae, quod

1
curo, curavi, curatum, curare
adligo, adligavi, adligatum, adligare
adhortor, adhortatus sum, adhortari
spero, speravi, speratum, spera
2
persuadeo, persuasi, persuasum, persuadere
provideo, providi, provisum, providere
moneo, monui, monitum, monere
vereor, veritus sum, vereri

75

.=

3
cognosco, cogn

intercipio, inter

mitto,
abi

conspicio, co

-----------------------------------------

defero, detuli, delatum, deferre (

adeo, adii, aditum, adire [

To

defer)
]

littera, ae

To turris, is

i.
dico, duco, fero
facio
e. To facio
interficio
adfice.).
castrum-i=

-im

ficio
e.(dic, duc, fer
fac

, castra-orum=

quae apud Ciceronem gerantur:

cognoscit

quae
(gerantur

cognoscit

quantoque in periculo res sit:

cognoscit
ut ad Ciceronem epistulam deferat:
persuadet

ut

deferat
persuadet)

76

.
ne intercepta epistula nostra consilia ab hostibus cognoscantur:
curat et providet
ne
(cognoscantur

curat et providet).

ut, -, epistulam ad amentum tragulae adliget:

monet

ut
adliget

monet)

et intra castra abiciat:

monet

si adire non possit:

si non

monet

si non possit

ut adliget et abiciat

si non poteris

adliga et abice

ut tragulam mitteret:
constituit

ut

mitteret

(constituit)

ut salutem sperent:
adhortatur

ut

sperent

adhortatur

77

Philosophi mundum censent regi numine deorum ; eum esse putant quasi commune urbem et
civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem; ex quo

illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus. Ut enim leges

omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens
consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae. Nec magis vituperandus est
proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis desertor propter
suam utilitatem et salutem. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat, quod
decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos.

Philosophi censent
mundum regi
numine deorum ;
eum esse putant
quasi commune urbem
et civitatem hominum et deorum,
et unum quemque nostrum
eius mundi esse partem;
ex quo
illud natura consequitur,
ut anteponamus
communem utilitatem nostrae.
Ut enim leges anteponunt
omnium salutem
singulorum saluti,
sic vir bonus
et sapiens
et legibus parens
consulit utilitati omnium plus
quam unius alicuius
aut suae.
Nec magis vituperandus est
proditor patriae
quam proditor communis utilitatis,
aut communis salutis desertor
propter suam utilitatem
et salutem.
Ex quo fit,

78

ut laudandus is sit,
qui pro re publica cadat,
quod decet cariorem nobis esse
patriam
quam nosmet ipsos.

natura,-ae

philosophus,-i

patria,-ae

mundus,-i
.
deus,-i
.
vir, viri
.=

.=

numen,-inis
.=
urbs, urbis
.
civitas,-atis
.
homo,-inis
.
pars, partis
.
utilitas,-atis
.
lex, legis
salus,-utis
proditor,-oris
desertor,-oris
.

communis, e/ communior, ius/

communissimus, a, um
omnis, is, e
sapiens/ sapientior, ius/

bonus, a, um / melior, ius/ optimus, a, um

carus, a, um
publicus, a, um
unus, a, um
=
magnus, a, um/ maior, ius/ maximus, a, um

multum, multo/ plus/ plurimum

care/ carius/ carissime
sapienter/ sapientius/ sapientissime
bene/ melius/ optime
communiter/ communius/ communissime

noster, nostra, nostrum

qui, quae, quod
hic, haec, hoc

re

79

1
laudo,- avi, -atum,-a
vitupero, -avi, -atum, -are
puto, -avi, -atum, -are
2
censeo, censui, censum (& censit
pareo, parui, paritum, parere
decet, decuit, -, dece

suus, sua, suum

se

3
rego, rexi, rectum, re
consequor, consecutus sum, consequi

sapio, sapi(v)i, -

e*

----------------------

sum, fui, -, esse =

,
fio, factus sum, fieri (

facio) =

To
utilitas,-atis
utilitatium.
To
civitas,-atis
pars, partis=
partes,-ium=
nosmet:
tu

civitatum

civitatium.
tu

te

met: egomet, meimet, mihimet

temet: tute, tutemet
meme, tete, sese.

se

utilitatum

ut communem utilitatem nostrae anteponamus:

illud
consequitur

ut

(anteponamus

consequitur).

.
Ut leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt:
ut

sic ut),

(anteponunt

me, te,

laudandus sit
fit).
80

anteponunt
ut laudandus is sit:
fit
ut

qui pro re publica cadat:

is,
qui

laudandus sit
cadat

fit - laudandus sit)

quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos:
quod

laudandus sit
decet

81

Iulia, Augusti filia,mature habere coeperat canos, quos legere secrete solebat. Hac re audita
Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret. Eo consilio aliquando repente

intervenit oppressitque ornatrices. Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen
Augustus dissimulavit eos vidisse et aliis sermonibus tempus extraxit, donec induxit
mentionem aetatis. Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an
calva. Cum illa respondisset ego, pater, cana esse malo, mendacium illi pater obiecit:
Non dubito quin calva esse nolis. Quid ergo non times ne istae te calvam faciant?

Iulia, Augusti filia,

mature habere coeperat canos,
quos legere secrete solebat.
Hac re audita Augustus
voluit filiam deterrere
quominus id faceret.
Eo consilio
aliquando repente intervenit
oppressitque ornatrices.
Etsi deprehendit canos
super vestem earum,
tamen Augustus
dissimulavit eos vidisse
et aliis sermonibus
tempus extraxit,
donec induxit mentionem
aetatis.
Tum interrogavit filiam,
utrum post aliquot annos
cana esse mallet an calva.
Cum illa respondisset
ego, pater, cana esse malo,
mendacium illi pater obiecit:
Non dubito
quin calva esse nolis.
Quid ergo non times
ne istae te calvam faciant?

82


filia,-

annus,Augustus,-

Iulia,-

cani, -orum

consilium, -ii (-i)

=
mendacium,-ii(-i)
.=
.

calvus, a, um
canus, a, um

pater,-tris
.=
sermo,-onis
.
aetas,-atis
.=
mentio,-onis
.=
ornatrix,-icis
.=
vestis,-is
.=
tempus,.=

res, rei

.=

mature/ maturius/ maturissime & maturrime

secrete-secreto/ (secretius)/ -

alius, alia, aliud

1
dissimulo, dissimulavi, dissimulatum, dissimulare
interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogare
dubito, dubitavi, dubitatum, dubitare
2
habeo, habui, habitum, habere
soleo, solitus sum, solere
deterreo, deterrui, deterritum, deterrere
video, vidi, visum, videre
respondeo, respondi, responsum, respondere
timeo, timui, - , timere
3
coepi, coepisse
lego, legi, lectum, leg re
facio, feci, factum, fac re

fac)

83

audio, audivi, auditum, audire

intervenio, interveni, interventum, intervenire

volo, volui, -, velle

sum, fui, -, esse
malo, malui, -, malle
nolo, nolui, -, nolle

filia
mature, maturius, maturissime & maturrime.
To
coepi,coepisse
incipio.
To canus, a, um
cani, -orum
aliquot
aetas, aetatis :

filiabus.

aetatium

quos legere secrete solebat:

canos

quos
solebat

aetatum

filiis

quominus id faceret:
deterrere

quominus
quominus

faceret

voluit deterrere).

Etsi super vestem earum deprehendit canos:

etsi

tamen

dissimulavit,

donec

induxit

extraxit

aetatis:

donec

utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva:

interrogavit

mentionem

utrum

84

an

mallet),
interrogavit

Cum illa respondisset:

obiecit
-

cum
cum

respondisset

obiecit

quin calva esse nolis:

dubito

quin

(nolis

non

quin
non dubito).

ne istae te calvam faciant:

non times

ne
faciant
non times)

85

Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat. Sertorius
omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia

factu essent. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese
monitum esse praedicabat. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est. Cum aliquis
Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; praeterea praecepit
ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset.
Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno
sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum

Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est.

Cerva alba eximiae pulchritudinis

Sertorio dono data erat
a Lusitano quodam.
Sertorius omnibus persuasit
cervam,
instinctam numine Dianae,
conloqui secum et docere,
quae utilia factu essent.
Si quid durius ei videbatur,
quod imperandum militibus esset,
praedicabat
a cerva sese monitum esse.
Ea cerva quodam die fugit
et perisse credita est.
Cum aliquis Sertorio nuntiavisset
cervam inventam esse,
Sertorius eum iussit tacere;
praeterea praecepit
ut emitteret eam postero die repente
in eum locum, in quo
ipse cum amicis futurus esset.
Postridie eius diei Sertorius,
admissis amicis
in cubiculum suum,
dixit eis
visum in somno sibi esse
cervam, quae perisset,

86

ad se reverti.
Cum cerva,
emissa a servo,
in cubiculum Sertorii introrupisset,
admiratio magna orta est.

cerva,=
Diana,=

amicus,-i
.
locus,-i
.
Lusitanus,-i
.
Sertorius,-ii(-i)

miles,-itis
.=
admiratio,-onis
pulchritudo,-inis

dies, diei
.=
.=

.=

numen,-inis

.=

servus,-i
.
somnus,-i
.
cubiculum,-i
.=
donum,-i

albus, a, um
eximius, a, um/ magis eximius/ maxime eximius

magnus, a, um / maior, ius/ maximus, a, um

posterus, a, um / posterior, ius/ postremus & postumus
durus, a, um/ durior, ius/ durissimus, a, um

omnis, is, e
- utilis,is,e / utilior,ius/
utilissimus, a, um =
- -

eximie/ magis eximie/ maxime eximie

utiliter/ utilius/ utilissime
dure-duriter/ durius/ durissime
mgnopere-magno opere/ magis/ maxime
post/ posterius/ postremo

quidam, quaedam, quoddam

quis, quis, quid
qui, quae, quod
aliquis, aliqua, aliquid
suus, sua, suum

se
quis, quae, quid
ipse, ipsa, ipsum
is, ea, id

1
do, dedi, datum, dare
impero, imperavi, imperatum, imperare
praedico, praedicavi, praedicatum, praedicere
nuntio, nuntiavi, nuntiatum, nuntiare
2
persuadeo, persuasi, persuasum, persuade
doceo, docui, doctum, docere

87

.=

video, vidi, visum, vide

moneo, monui, monitum, mone
iubeo, iussi, iussum, iube
taceo, tacui, tacitum, tace
3
conloquor, conlocutus sum, conloqui (

fugio, fugi, fugitum, fu

revertor, reversus sum, reverti (

) & revertor, reverti, reverti (

4
invenio, inveni, inventum, invenire
orior, ortus sum, oriri (
)

)=

-a, um)

pereo, perii, peritum, perire

eximius

orior.

orior
oriundus-a-um.

oriturus-a-um
io.

quae utilia factu essent:

docere

quid
essent
-

persuasit docere

Si quid durius ei videbatur:

si
si videbatur
praedicabat

(imperandum esset

quod

quod imperandum mililibus esset:

quid

videbatur

88

Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse:

-

cum
-

cum

nuntiavisset

iussit)

iussit

ut eam postero die repente in eum locum emitteret:

praecepit
ut
(emitteret

praecepit).
.

in quo ipse cum amicis futurus esset:

locum

quo (in quo

(futurus esset

praecepit ut emitteret)

quae perisset:

cervam,
quae

perisset),

dixit

Cum cerva emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset:

orta est

introrupisset

89

cum
cum

orta est)

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum
tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se

vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam

venit, quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia non est hoc inquit
temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium
molientem: experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi
consilium non ex sententia cessisset.
-

Porcia, Bruti uxor,

cum cognovisset
viri sui consilium
de interficiendo Caesare,
cultellum tonsorium poposcit
quasi
unguium resecandorum causa
eoque elapso
velut forte
se vulneravit.
Brutus deinde
in cubiculum vocatus
clamore ancillarum
ad eam obiurgandam venit,
quod praeripuisset
tonsoris officium.
Cui secreto Porcia inquit
non est hoc
temerarium factum meum,
sed certissimum indicium
amoris mei erga te
tale consilium molientem:
experiri enim volui,
quam aequo animo
me ferro essem interemptura,
si tibi consilium
non ex sententia cessisset.

90


ancilla,-

Porcia,-

amor,-oris
clamor,-oris
tonsor,-oris
unguis,-is
uxor,Caesar,-aris

animus,-i
.
Brutus,-i
.=
cultellus,-i
.=
vir, viri
.=
consilium,-ii(-i)
.=
cubiculum,-i
.=
factum,-i
.=
ferrum,-i
indicium,-ii(-i)
.=
officium,-ii(-i)
.=

sententia,-ae

.=

aequus, a, um / aequior, ius/ aequissimus, a, um

- - tonsorius, a, um
temerarius, a, um/ magis temererius/ maxime temerarius
certus, a, um / certior, ius/ certissimus, a, um

.=
.
.
.=
.

suus, sua, suum

se
hic, haec, hoc
tu
ego

temerarie/ magis temerarie/ maxime temerarie

certe/ certius/ certissime
aeque/ aequius/ aequissime
secreto-secreto/ secretius/-

1
reseco, resecui, resectum, resecare (
vulnero, vulneravi, vulneratum, vulnerare
voco, vocavi, vocatum, vocare
obiurgo, obiurgavi, obiurgatum, obiurgare
2
-------------------------3
interficio, interfeci, interfectum, interfic re 3*(

is, ea, id
qui, quae, quod
meus, mea, meum
talis, talis, tale

resecaturus)

interfice) =

cognosco, cognovi, cognitum, cognosc re

posco, poposci, posc re (
elabor, elapsus sum, elabi
praeripio, praeripui, praereptum, praerip re*
interimo, interemi, interemptum, interim re
cedo, cessi, cessum, ced re

postulo 1: postulatum)

91

venio, veni, ventum, venire

molior, molitus sum, moliri
experior, expertus sum, experiri

sum, fui
esse
inquam
volo, volui
velle

To

unguis-is

ungue
ungui
temerarius
reseco

unguium.
resecaturus-a-um.

cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset:

poposcit

cognovisset
(poposcit
quod tonsoris praeripuisset officium:
venit
(praeripuisset

cum
cum

quod

venit

quam aequo animo me ferro essem interemptura:

experiri,

quam

interemptura essem
-

volui experiri)

si tibi consilium non ex sentential cessisset:

si
experiri
si non cessisset

quam interemptura essem

92

si non cesserit

volui

Quam interimam

quasi unguium resecandorum causa: H

quasi unguium resecandorum causa posceret
quasi
poposcit

velut elapso: H
vulneraret eo elapso

velut si forte
velut si

vulneravit

93

94


2.

a,-ae
Catilina, -ae

poeta, -ae

Allia, -ae

Belgae,-arum.

3.

Singularis

Pluralis

Nom.

-a

-ae

Gen.

-ae

-arum

Dat.

-ae

-is

Acc.

-am

-as

-a

-ae

-a

-is

Singularis

Pluralis

Nom.

terr-a

terr ae

Gen.

terr-ae

terr arum

terr -ae

terr is

terr -am

terr as

terr -a

terr ae

terr -a

terr is

Abl.

Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

filia
abus

filius.
95

Voc.

is


1.

us

2.

us,-i

-i

er

-i

dolus, doli, puer, pueri

. . ficus,-i, Ephesus-i.

3.

um

-i

donum,-i.

Singularis

Pluralis

Nom.

- us

(er)

-i

Gen.

-i

-i

-orum

Dat.

-o

-o

Acc.

-um

-um -os

Voc.

-e

(er)

-i

-o

-o

-is

Abl.

-is

Singularis

Pluralis

Nom.

- um

-a

Gen.

-i

-orum

-o

-is

-um

-a

-um

-a

-o

-is

Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

96

O
Pluralis

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Nom.

dol- us

dol i

puer

puer-i

liber

libr -i

Gen.

dol-i

dol -orum

puer -i

puer -orum

libr -i

libr -orum

dol-o

dol -is

puer -o

puer -is

libr -o

libr -is

dol-um

dol -os

puer -um

puer -os

libr -um

libr -os

dol-e

dol -i

puer

puer -i

liber

libr -i

dol-o

dol -is

puer-o

puer -is

libr -o

libr -is

Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

Singularis

Pluralis

Nom.

bell- um

bell -a

Gen.

bell -i

bell -orum

Dat.

bell -o

bell -is

bell -um

bell -a

bell -um

bell -a

bell -o

bell -is

Acc.
Voc.
Abl.

1.

Singularis

puer
socer,soceri , vesper, vesperi , liber,libera,liberum , tener,tenera,tenerum ,
miser,misera,miserum
liber
culter,cultri , magister,magistri , minister,ministri ,
sacer,sacra,sacrum
noster,nostra,nostrum.
2.
locus-i
loca-orum
loci-orum
3.

ficus

4.

u.
ium

5.

ius
4)

us
ius
auxilium-ii(-i).

filius

-ie.
97

1.

o, -or, -os, -er, -es

-nis

-is, -guis,

arbor, soror, uxor, dos, mater

aes.
as, -es

2.

-do, -go, -io, -x, -

-is

-aus, -us,
finis, mensis,

postis, hostis, unguis, penates, dux, iudex, senex, adulescens, sapiens.

3.

c, -a, -l, -e, -n, -t, -ar, -ur, -us

consul, Caesar, augur.

Pluralis

Nom.

- s (-)

-es

Gen.

-is

-um (-ium)

-i

-ibus

-em (-im)

-es

-s

-es (-is)

Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

(-)

-e (-i)

-ibus

Singularis

Pluralis

Nom.

- s (-)

-a (-ia)

Gen.

-is

-um (-ium)

-i

-ibus

Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

-s

(-)

-a (-ia)

-s

(-)

-a (-ia)

-e (-i)

98

-ibus

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Nom.

lex

leg-es

civis

civ-es

Gen.

leg-is

leg-um

civ-is

civ-ium

leg-i

leg-ibus

civ-i

civ-ibus

leg-em

leg-es

civ-em

civ-es

lex

leg-es

civis

civ-es

leg-e

leg-ibus

civ-e

civ-ibus

Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

Singularis

Pluralis

Nom.

nomen

nomin-a

Gen.

nomin-is

nomin-a

Dat.

nomin -i

nomin-ibus

nomen

nomin -a

nomen

nomin -a

nomin -e

nomin-ibus

Acc.
Voc.
Abl.

1.

Singularis

ium

um

um

2.

senex, sedes

mater

pater.

im

Neapolis-is, Tiberis-is, turris-is

vis( vis, -, -, vim, - , vi / vires, virium, viribus, vires, vires,

3.

99

viribus ).

avis, navis, unguis,

postis

locuples.
es

4.

is

ium.

5.

um

ium

civitas-atis, aetas-atis,

dignitas-atis, utilitas-atis, virtus-utis, adulescens-ntis.

6.

Samnites

ium

vis, penates,

dos.

100

domus us

-us
manus-us.

Singularis

Pluralis

Nom.

-us

-us

Gen.

-us

-uum

Dat.

-ui

-ibus

Acc.

-um

-us

Voc.

-us

-us

Abl.

-u

-ibus

Singularis

Pluralis

Nom.

mot-us

mot -us

Gen.

mot -us

mot -uum

mot -ui

mot -ibus

mot -um

mot -us

mot -us

mot -us

mot -u

mot -ibus

Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

101

-es

Pluralis

Nom.

-es

-es

Gen.

-ei

-erum

Dat.

-ei

-ebus

Acc.

-em

-es

Voc.

-es

-es

Abl.

-e

-ebus

Singularis

Pluralis

Nom.

di-es

di -es

Gen.

di -ei

di -erum

di -ei

di -ebus

di -em

di -es

di -es

di -es

di -e

di -ebus

Acc.
Voc.
Abl.

dies-diei

2.

Singularis

Dat.

1.

dies.

res-res

3.

fides
102

( . , facies-facie, effigies-effigiei, species-speciei

spes spei ).

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

bon i

bon-a

bon -ae

bon- um

bon a

bon -i

bon -orum

bon -ae

bon -arum

bon -i

bon -orum

bon -o

bon -is

bon -ae

bon -is

bon-o

bon is

bon -um

bon -os

bon -am

bon -as

bon -um

bon -a

bon -e

bon -i

bon -a

bon -ae

bon -um

bon -a

bon -o

bon -is

bon -a

bon -is

bon -o

bon -is

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

liber

liber i

liber -a

liber -ae

liber -um

liber a

liber-i

liber-orum

liber -ae

liber -arum

liber -i

liber -orum

Dat.

liber -o

liber -is

liber -ae

liber -is

liber -o

liber -is

Acc.

liber -um

liber -os

liber -am

liber -as

liber -um

liber a

Voc.

liber

liber -i

liber -a

liber -ae

liber -um

liber -a

Abl.

liber -o

liber -is

liber -a

liber -is

liber -o

liber -is

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Nom.

pulcher

pulchr i

pulchr -a

pulchr -ae

pulchr -um

pulchr a

Gen.

pulchr-i

pulchrorum

pulchr -ae

pulchr -arum

pulchr -i

pulchr -orum

Dat.

pulchr -o

pulchr -is

pulchr -ae

pulchr -is

pulchr -o

pulchr -is

Acc.

pulchr -um

pulchr -os

pulchr -am

pulchr -as

pulchr -um

pulchr -a

Voc.

pulcher

pulchr -i

pulchr -a

pulchr -ae

pulchr -um

pulchr -a

Abl.

pulchr -o

pulchr -is

pulchr -a

pulchr -is

pulchr -o

pulchr -is

Gen.
Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

Nom.
Gen.

103

bon- us

Nom.

:-er, -is, -

alacris, alacre / acer, acris, acre)

Gen.
Dat.
Acc.
Voc.
Abl.

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

alacer

alacr-es

alacris

alacr- es

alacre

alacr-ia

alacr-is

alacr-ium

alacr- is

alacr- ium

alacr- is

alacr- ium

alacr-i

alacr-ibus

alacr- i

alacr- ibus

alacr- i

alacr- ibus

alacr-em

alacr-es

alacr- em

alacr- es

alacre

alacr- ia

alacer

alacr-es

alacr- is

aalacr- es

alacre

alacr- ia

alacr-i

alacr-ibus

alacr- i

alacr- ibus

alacr- i

alacr- ibus

Nom.

alacer,

: is, -is, -

Pluralis

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

facilis

facil-es

facilis

facil-es

facile

facil-ia

Gen.

facil-is

facil-ium

Dat.

facil-i

facil-ibus

Acc.

facil-em

facil-es

Voc.

facil-is

facil-es

Abl.

facil-i

facil-ibus

Nom.

Pluralis

Nom.

felix

felic-es

Gen.

felic-is

felic-ium

Dat.

felic-i

felic-ibus

Acc.

felic-em

felic-es

Voc.

felix

felic-es

Abl.

felic-i

felic-ibus

facil-is

facil-ium

facil-is

facil-ium

facil-i

facil-ibus

facil-i

facil-ibus

facil-em

facil-es

facile

facil-ia

facil-is

facil-es

facile

facil-ia

facil-i

facil-ibus

facil-i

facil-ibus

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

felix

felic-es

felix

felic-ia

felic-is

felic-ium

felic-is

felic-ium

felic-i

felic-ibus

felic-i

felic-ibus

felic-em

felic-es

felix

felic-ia

felix

felic-es

felix

felic-ia

felic-i

felic-ibus

felic-i

104

Singularis

Singularis

felic-ibus

tu

mei

tui

sui

mihi(mi)

tibi

sibi

me

te

se

a me

a te

a se

nos

vos

nostri/nostrum

vestri/vestrum

sui

nobis

vobis

sibi

nos

vos

se

ego

a nobis

a vobis

a se

105

meus

mea

meum

mei

meae

mei

meo

meae

meo

meum

meam

meum

meus/mi

mea

meo

mea

meo

mei

meae

mea

meorum

mearum

meorum

meis

meis

meis

meos

meas

mea

meis

meis

meis

meus,mea,meum

106

nostra

nostrum

nostri

nostrae

nostri

nostro

nostrae

nostro

nostrum

nostram

nostrum

nostro

nostra

nostro

nostri

nostrae

nostra

nostrorum

nostrarum

nostrorum

nostris

nostris

nostris

noster

nostros

nostras

nostra

nostris

nostris

nostris

107

tuus,tua.tuum

tua

tuum

tui

tuae

tui

tuo

tuae

tuo

tuum

tuam

tuum

tuo

tua

tuo

tui

tuae

tua

tuorum

tuarum

tuorum

tuis

tuis

tuis

tuos

tuas

tua

tuus

tuis

tuis

tuis

vester

vestra

vestrum

vestri

vestrae

vestri

vestro

vestrae

vestro

vestrum

vestram

vestrum

vestro

vestra

vestro

108

vestrae

vestra

vestrorum

vestrarum

vestrorum

vestris

vestris

vestris

vestros

vestras

vestra

vestris

vestris

vestris

suus

sua

suum

sui

suae

sui

suo

suae

suo

suum

suam

suum

vestri

suus,sua,suum

suo

sua

suo

sui

suae

sua

suorum

suarum

suorum

suis

suis

suis

suos

suas

sua

suis

suis

suis

109

suus,sua,suum

sua

suum

sui

suae

sui

suo

suae

suo

suum

suam

suum

suo

sua

suo

sui

suae

sua

suorum

suarum

suorum

suis

suis

suis

suos

suas

sua

suis

suis

suis

suus

110

hic

haec

hoc

huius

huius

huius

huic

huic

huic

hunc

hanc

hoc

hoc

hac

hoc

hi

hae

haec

horum

harum

horum

his

his

his

hic,haec,hoc

ille,illa,illud

hos

has

haec

his

his

his

ille

illa

illud

illius

illius

illius

illi

illi

illi

illum

illam

illud

illo

illa

illo

111

illae

illa

illorum

illarum

illorum

illis

illis

illis

illos

illas

illa

illis

illis

illis

iste

ista

istud

istius

istius

istius

isti

isti

isti

istum

istam

istud

illi

iste,ista,istud

isto

ista

isto

isti

istae

ista

istorum

istarum

istorum

istis

istis

istis

istos

istas

ista

istis

istis

istis

112

talis,talis,tale

talis

tale

talis

talis

talis

tali

tali

tali

talem

talem

tale

tali

tali

tali

tales

tales

talia

talium

talium

talium

talibus

talibus

talibus

tales

tales

talia

talibus

talibus

talibus

tantus

tanta

tantum

tanti

tantae

tanti

tanto

tantae

tanto

tantum

tantam

tantum

tanto

tanta

tanto

talis

113

tantae

tanta

tantorum

tantarum

tantorum

tantis

tantis

tantis

tantos

tantas

tanta

tantis

tantis

tantis

tanti

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

114

qui

quae

quod

cuius

cuius

cuius

cui

cui

cui

quem

quam

quod

quo

qua

quo

qui

quae

quae

quorum

quarum

quorum

quibus

quibus

quibus

qui,quae,quod

qualis,qualis,quale

quos

quas

quae

quibus

quibus

quibus

qualis

qualis

quale

qualis

qualis

qualis

quali

quali

quali

qualem

qualem

quale

quali

quali

quali

115

quales

qualia

qualium

qualium

qualium

qualibus

qualibus

qualibus

quales(quails)

quales(quails)

qualia

qualibus

qualibus

qualibus

quantus

quanta

quantum

quanti

quantae

quanti

quanto

quantae

quanto

quantum

quantam

quantum

quales

quanto

quanta

quanto

quanti

quantae

quanta

quantorum

quantarum

quantorum

quantis

quantis

quantis

quantos

quantas

quanta

quantis

quantis

quantis

116

uter, utra, utrum

utra

utrum

utrius

utrius

utrius

utri

utri

utri

utrum

utram

utrum

utro

utra

utro

utri

utrae

utra

utrorum

utrarum

utrorum

utris

utris

utris

utros

utras

utra

uter

utris

utris

utris

117

is,ea,id

ea

id

eius

eius

eius

ei

ei

ei

eum

eam

id

eo

ea

eo

ei,ii,i

eae

ea

eorum

earum

eorum

eis,iis,is

eis,iis,is

eis,iis,is

eos

eas

ea

eis,iis,is

eis,iis,is

eis,iis,is

ipse

ipsa

ipsum

ipsius

ipsius

ipsius

ipsi

ipsi

ipsi

ipsem

ipsam

ipsum

ipso

ipsa

118

ipse,ipsa,ipsum

is

ipso

ipsae

ipsa

ipsorum

ipsarum

ipsorum

ipsis

ipsis

ipsis

ipsos

ipsas

ipsa

ipsis

ipsis

ipsis

idem

eadem

idem

eiusdem

eiusdem

eiusdem

eidem

eidem

eidem

eundem

eandem

idem

eodem

eadem

eodem

ipsi

idem,eadem,idem

eidem,iidem,idem

eaedem

eadem

eorundem

earundem

eorundem

eisdem,iisdem, isdem

eisdem,iisdem, isdem

eisdem,iisdem, isdem

eosdem

easdem

eadem

eisdem,iisdem, isdem

eisdem,iisdem, isdem

eisdem,iisdem, isdem

119

quis, quis, quid

quis

quid

cuius

cuius

cuius

cui

cui

cui

quem

quem

quid

quo

quo

quo

qui

quae

quae

quorum

quarum

quorum

quibus

quibus

quibus

quos

quas

quae

quibus

quibus

quibus

quis

120

quis, quae/qua, quid

quae/ qua

quid

cuius

cuius

cuius

cui

cui

cui

quem

quem

quid

quo

qua

quo

qui

quae

quae / qua

quorum

quarum

quorum

quis

qui, quae/qua, quod

quibus

quibus

quos

quas

quae / qua

quibus

quibus

quibus

quis

quae/ qua

quod

cuius

cuius

cuius

cui

cui

cui

quem

quam

quod

quo

qua

121

quibus

quo

quae

quae / qua

quorum

quarum

quorum

quibus

quibus

quibus

quos

quas

quae / qua

quibus

quibus

quibus

aliquis

aliquae/ aliqua

aliquid

alicuius

alicuius

alicuius rei

alicui

alicui

alicui rei

aliquem

aliquam

aliquid

aliquo

aliqua

aliqua re

aliqui

aliquae

aliqua re

aliquorum

aliquarum

aliquarum rerum

aliquibus

aliquibus

aliquibus rebus

aliquos

aliquas

aliqua

aliquibus

aliquibus

aliquibus rebus

qui

aliquis, aliquae/aliqua, aliquid

122

aliquis

aliqua

aliquod

alicuius

alicuius

alicuius

alicui

alicui

alicui

aliquem

aliquam

aliquod

aliquo

aliqua

aliquo

aliqui

aliquae

aliqua

aliquorum

aliquarum

aliquorum

aliquibus

aliquibus

aliquibus

aliquos

aliquas

aliqua

aliquibus

aliquibus

aliquibus

quidam

quaedam

quiddam

cuiusdam

cuiusdam

cuiusdam rei

cuidam

cuidam

cuidam rei

quendam

quandam

quiddam

quodam

quadam

aliqui,aliqua, aliquod

quidam,quaedam,quiddam

123

quadam re

quaedam

quaedam

quorundam

quarundam

quarundam rerum

quibusdam

quibusdam

quibusdam rebus

quosdam

quasdam

quaedam

quibusdam

quibusdam

quibusdam rebus

quidam

quaedam

quoddam

cuiusdam

cuiusdam

cuiusdam

cuidam

cuidam

cuidam

quendam

quandam

quoddam

quodam

quadam

quodam

quidam

quaedam

quaedam

quorundam

quarundam

quorundam

quibusdam

quibusdam

quibusdam

quosdam

quasdam

quaedam

quibusdam

quibusdam

quibusdam

quidam

qui,quae,quod

124

unusquisque, unaquaeque, unumquodque ( o

unaquaeque

unumquidque

uniuscuiusque

uniuscuiusque

uniuscuiusque

unicuique

unicuique

unicuique

unumque

unamquamque

unumquidque

unoquoque

unaquaque

unoquoque

uniquique

unaequaeque

unaquaeque

unorumquorumque

unarumquarumque

unarumquorunque

unisquibusque

unisquibusque

unisquibusque

unosquosque

unasquasque

unaquaeque

unisquibusque

unisquibusque

unisquibusque

nemo

nemo

nihil / nil

nullius

nullius

nullius rei

nemini

nemini

nulli rei

neminem

neminem

nihil / nil

nullo

nulla

unusquisque

125

nemo, nemo, nihil =

nulla re

nullae
nullarum
nullis
nullas
nullis

nullae res
nullarum rerum
nullis rebus
nullas res
nullis rebus

nullus

nulla

nullum

nullius

nullius

nullius

nulli

nulli

nulli

nullum

nullam

nullum

nullo

nulla

nullo

nulli

nullae

nulla

nullorum

nullarum

nullorum

nullis

nullis

nullis

nullos

nullas

nulla

nullis

nullis

nullis

nulli
nullorum
nullis
nullos
nullis

nullus, nulla, nullum

126

alter, altera, alterum

altera

alterum

alterius

alterius

alterius

alteri

alteri

alteri

alterum

alteram

alterum

altero

altera

altero

alteri

alterae

altera

alterorum

alterarum

alterorum

alteris

alteris

alteris

alteros

alteras

altera

alteris

alteris

alteris

neuter

neutra

neutrum

neutrius

neutrius

neutrius

neutri

neutri

neutri

neutrum

neutram

neutrum

neutro

neutra

alter

neuter, neutra, neutrum

127

neutro

neutrae

neutra

neutrorum

neutrarum

neutrorum

neutris

neutris

neutris

neutros

neutras

neutra

neutris

neutris

neutris

alius

alia

aliud

alius

alius

alius

neutri

alius, alia, aliud

alii

alii

alium

aliam

aliud

alio

alia

alio

alii

aliae

alia

aliorum

aliarum

aliorum

aliis

aliis

aliis

alios

alias

alia

aliis

aliis

aliis

128

alii

solus, sola, solum=

sola

solum

solius

solius

solius

soli

soli

soli

solum

solam

solum

solo

sola

solo

soli

solae

sola

solorum

solarum

solorum

solis

solis

solis

solos

solas

sola

solis

solis

solis

unus

una

unum

unius

unius

unius

uni

uni

uni

unum

unam

unum

uno

una

uno

solus

129

unus, una, unum

unae

una

unorum

unarum

unarum

unis

unis

unis

unos

unas

una

unis

unis

unis

uni

130

SUM, FUI, -, ESSE

eram
eras
erat
eramus
eratis
erant

ero
eris
erit
erimus
eritis
erunt

sum
es
est
sumus
estis
sunt

sim
sis
sit
simus
sitis
sint

essem
esses
esset
essemus
essetis
essent

fui
fuisti
fuit
fuimus
fuistis
fuerunt / fuere

futurus a um sim
futurus a um sis
futurus a um sit
futuri ae a simus
futuri ae a sitis
futuri ae a sint

fueram
fueras
fuerat
fueramus
fueratis
fuerant

fuerim
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint

fuero
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint

fuissem
fuisses
fuisset
fuissemus
fuissetis
fuissent

es
este
-

esto
esto
estote
sunto

: esse

: futurum (-os) -am

(-as) -um (-a) esse / fore
: fuisse

: (sens)

131

: futurus -ura -urum

POSSUM, POTUI, -, POSSE

possum
potes
potest
possumus
potestis
possunt

possim
possis
possit
possimus
possitis
possint

poteram
poteras
poterat
poteramus
poteratis
poterant

possem
posses
posset
possemus
possetis
possent

potero
poteris
poterit
poterimus
poteritis
poterunt

potui
potuisti
potuit
potuimus
potuistis
potuerunt /
potuere

-------------

potueram
potueras
potuerat
potueramus
potueratis
potuerant

Potuerim
Potueris
Potuerit
Potuerimus
Potueritis
Potuerint

potuero
potueris
potuerit
potuerimus
potueritis
potuerint

potuissem
potuisses
potuisset
potuissemus
potuissetis
potuissent

: posse

: potuisse

: potens

132

amo
amas
amat
amamus
amatis
amant

amabam
amabas
amabat
amabamus
amabatis
amabant

amabo
amabis
amabit
amabimus
amabitis
amabunt

amavi
amavisti
amavit
amavimus
amavistis
amaverunt /
amavere

amaveram
amaveras
amaverat
amaveramus
amaveratis
amaverant

amavero
amaveris
amaverit
amaverimus
amaveritis
amaverint

delevi
delevisti
delevit
delevimus
delevistis
deleverunt /
delevere

deleveram
deleveras
deleverat
deleveramus
deleveratis
deleverant

delevero
deleveris
deleverit
deleverimus
deleveritis
deleverint

deleo
deles
delet
delemus
deletis
delent

delebam
delebas
delebat
delebamus
delebatis
delebant

delebo
delebis
delebit
delebimus
delebitis
delebunt

legebam
legebas
legebat
legebamus
legebatis
legebant

legam
leges
leget
legemus
legetis
legent

legi
legisti
legit
legimus
legistis
legerunt /
legere

legeram
legeras
legerat
legeramus
legeratis
legerant

legero
legeris
legerit
legerimus
legeritis
legerint

audivi
audivisti
audivit
audivimus
audivistis
audiverunt /
audivere

audiveram
audiveras
audiverat
audiveramus
audiveratis
audiverant

audivero
audiveris
audiverit
audiverimus
audiveritis
audiverint

lego
legis
legit
legimus
legitis
legunt

audio
audis
audit
audimus
auditis
audiunt

audiebam
audiebas
audiebat
audiebamus
audiebatis
audiebant

audiam
audies
audiet
audiemus
audietis
audient

133

amem
ames
amet
amemus
ametis
ament

amarem
amares
amaret
amaremus
amaretis
amarent

amaturus -a -um sim

amaturus -a -um sis
amaturus -a -um sit
amaturi -ae -a simus
amaturi -ae a sitis
amaturi -ae a sint

amaverim
amveris
amaverit
amaverimus
amaveritis
amaverint

amavissem
amavisses
amavisset
amavissemus
amavissetis
amavissent

deleverim
deleveris
deleverit
deleverimus
deleveritis
deleverint

delevissem
delevisses
delevisset
delevissemus
delevissetis
delevissent

legerim
legeris
legerity
legerimus
legeritis
legerint

legissem
legisses
legisset
legissemus
legissetis
legissent

audiverim
audiveris
audiverit
audiverimus
audiveritis
audiverint

audivissem
audivisses
audivisset
audivissemus
audivissetis
audivissent

deleam
deleas
deleat
deleamus
deleatis
deleant

delerem
deleres
deleret
deleremus
deleretis
delerent

deleturus -a -um sim

deleturus -a -um sis
deleturus -a -um sit
deleturi -ae a simus
deleturi -ae a sitis
deleturi -ae a sint
3

legerem
legeres
legeret
legeremus
legeretis
legerent

lecturus -a um sim
lecturus -a -um sis
lecturus -a -um sit
lecturi -ae a simus
lecture -ae a sitis
lecturi -ae a sint

legam
legas
legat
legamus
legatis
legant

audiam
audias
audiat
audiamus
audiatis
audiant

audirem
audires
audiret
audiremus
audiretis
audirent

auditurus -a -um sim

auditurus -a -um sis
auditurus -a -um sit
audituri -ae a simus
audituri -ae-a sitis
audituri -ae a sint

134

ama
amate
-

amato
amato
amatote
amanto

dele
delete
-

deleto
deleto
deletote
delento

legito
legito
legitote
legunto

lege
legite
-

audi
audite
-

audito
audito
auditote
audiunto

135

amans, amantis

:
amaturum (-os) -am
(-as) -um (-a) esse

amaturus -ura
-urum

amavisse

:
delens, delentis

:
deleturum (-os) -am
(-as) -um (-a) esse

delevisse

:
deleturus -ura
-urum

:
legens, legentis

:
lecturum (-os) -am
(-as) -um (-a) esse
legisse

:
lecturus -ura
-urum

:
audiens, audientis

:
auditurum (-os) -am
(-as) -um (-a) esse

:
auditurus -ura
-urum

: audiendo
audivisse

136

amor

amabar

amabor

amaris /
amare
amatur

amabaris /
amabare
amabatur

amaberis /
amabere
amabitur

amamur

amabamur

amabimur

amamini
amantur

amabamini
amabantur

amabimini
amabuntur

amatus -a -um
sum
amatus -a -um es

amatus -a -um
eram
amatus -a -um eras

amatus -a -um eris

amatus -a -um
est
amati -ae -a
sumus
amati -ae a estis
amati -ae a sunt

amatus -a -um erat

amatus -a -um erit

amati -ae -a eramus

amati -ae -a
erimus
amati -ae -a eritis
amati -ae -a erunt

amati -ae -a eratis

amati -ae -a erant

amatus -a -um ero

delebar

delebor

deleris /
delere
deletur

delebaris /
delebare
delebatur

deleberis /
delebere
delebitur

delemur

delebamur

delebimur

delemini
delentur

delebamini
delebantur

delebimini
delebuntur

deletus -a -um
sum
deletus -a -um es

deletus -a -um
eram
deletus -a -um eras

deletus -a -um ero

deletus -a -um eris

deletus -a -um
est
deleti -ae -a
sumus
deleti -ae a estis
deleti -ae a sunt

deletus -a -um erat

deletus -a -um erit

deleti -ae -a eramus

deleti -ae -a eratis
deleti -ae -a erant

deleti -ae -a
erimus
deleti -ae -a eritis
deleti -ae -a erunt

lectus -a -um
sum
lectus -a -um es

lectus -a -um eram

lectus -a -um ero

lectus -a -um eras

lectus -a -um eris

lectus -a -um est

lecti -ae -a
sumus
lecti -ae a estis
lecti -ae -a sunt

lectus -a -um erat

lecti -ae -a eramus

lectus -a -um erit

lecti -ae -a erimus

lecti -ae -a eratis

lecti -ae -a erant

lecti -ae -a eritis

lecti -ae -a erunt

auditus -a -um
sum
auditus -a -um es

auditus -a -um
eram
auditus -a -um eras

auditus -a -um ero

auditus -a -um eris

auditus -a -um
est
auditi -ae -a
sumus
auditi -ae -a estis
auditi -ae -a sunt

auditus -a -um erat

auditus -a -um erit

auditi -ae -a eramus

auditi -ae -a
erimus
auditi -ae -a eritis
auditi -ae -a erunt

deleor

legor

legebar

legar

legeris /
legere
legitur
legimur

legebaris /
legebare
legebatur
legebamur

legeris /
legere
legetur
legemur

legimini
leguntur

legebamini
legebantur

legemini
legentur

audiebar

audiar

audiris /
audire
auditor

audiebaris /
audiebare
audiebatur

audieris /
audiere
audietur

audimur

audiebamur

audiemur

audimini
audiuntur

audiebamini
audiebantur

audiemini
audientur

137

auditi -ae -a eratis

auditi -ae -a errant

audior

amer
ameris / amere
ametur
amemur
amemini
amentur

amarer
amareris / amarere
amaretur
amaremur
amaremini
amarentur

amatus a um sim
amatus a um sis
amatus a um sit
amati ae a simus
amati ae a sitis
amati ae a sint

amatus a um essem
amatus a um esses
amatus a um esset
amati ae a essemus
amati ae a essetis
amati ae a essent

deletus a um sim
deletus a um sis
deletus a um sit
deleti ae a simus
deleti ae a sitis
deleti ae a sint

deletus a um essem
deletus a um esses
deletus a um esset
deleti ae a essemus
deleti ae a essetis
deleti ae a essent

lectus a um sim
lectus a um sis
lectus a um sit
lecti ae a simus
lecti ae a sitis
lecti ae a sint

lectus a um essem
lectus a um esses
lectus a um esset
lecti ae a essemus
lecti ae a essetis
lecti ae a essent

auditus a um sim
auditus a um sis
auditus a um sit
auditi ae a simus
auditi ae a sitis
auditi ae a sint

auditus a um essem
auditus a um esses
auditus a um esset
auditi ae a essemus
auditi ae a essetis
auditi ae a essent

delear
delearis / deleare
deleatur
deleamur
deleamini
deleantur

delerer
delereris / delerere
deleretur
deleremur
deleremini
delerentur

legerer
legereris / legerere
legeretur
legeremur
legeremini
legerentur

legar
legaris / legare
legatur
legamur
legamini
legantur

audiar
audiaris / audiare
audiatur
audiamur
audiamini
audiantur

audirer
audireris / audirere
audiretur
audiremur
audiremini
audirentur

138

amare
amamini
-

amator
amator
amantor

delere
delemini
-

deletor
deletor
delentor

legere
legimini
-

legitor
legitor
leguntor

audire
audimini
-

auditor
auditor
audiuntor

139

: amatum (-os)
am (-as) um (-a) esse

amandus
amanda

amatus a um

amandum

amatum (-os) am (-as) um

(-a) fore

: deletum (-os)
am (-as) um (-a) esse

delendus
delenda

deletus a um

delendum

deletum (-os) am (-as) um

(-a) fore

legendus

: lectum (-os)
am (-as) um (-a) esse
lectum (-os) am (-as) um
(-a) fore

legenda

lectus a um

legendum

audiendus

: auditum (-os)
am (-as) um (-a) esse

auditus a um

audiendum

auditum (-os) am (-as) um

(-a) fore

audienda

140

io (3
,

capio, cepi, captum,

capio
capis
capit
capimus
capitis
capiunt

capiebam
capiebas
capiebat
capiebamus
capiebatis
capiebant

capiam
capies
capiet
capiemus
capietis
capient

ceperam
ceperas
ceperat
ceperamus
ceperatis
ceperant

caperem
caperes
caperet
caperemus
caperetis
caperent

capite
: capito
capito
capitote
capiunto

cepero
ceperis
ceperit
ceperimus
ceperitis
ceperint

capiam
capias
capiat
capiamus
capiatis
capiant

cepi
cepisti
cepit
cepimus
cepistis
ceperunt / cepere

capturus a um sim
capturus a um sis
capturus a um sit
capturi ae a simus
capturi ae a sitis
capturi ae a sint

ceperim
ceperis
ceperit
ceperimus
ceperitis
ceperint

cepissem
cepisses
cepisset
cepissemus
cepissetis
cepissent

-ntis

am um
esse
capturos as a esse

a um

: cepisse

141

capiebar
capiebaris / capiebare
capiebatur
capiebamur
capiebamini
capiebantur

capior
caperis / capere
capitur
capimur
capimini
capiuntur

capiar
capieris / capiere
capietur
capiemur
capiemini
capientur

captus a um eram
captus a um eras
captus a um erat
capti ae a eramus
capti ae a eratis
capti ae a erant

caperer
capereris/ -re
caperetur
caperemur
caperemini
caperentur

: capere
capimini
: capitor
capitor
capiuntor

captus a um ero
captus a um eris
captus a um erit
capti ae a erimus
capti ae a eritis
capti ae a erunt

captus a um sim
captus a um sis
captus a um sit
capti ae a simus
capti ae a sitis
capti ae a sint

captus a um essem
captus a um esses
captus a um esset
capti ae a essemus
capti ae a essetis
capti ae a essent

capiar
capiaris / -re
capiatur
capiamur
capiamini
capiantur

captus a um sum
captus a um es
captus a um est
capti ae a sumus
capti ae a estis
capti ae a sunt

am um esse
captos as a esse

a um

captus am um fore
captos as a fore

capiendus a -um

142

queror
querebar
querar
questus a um sum
questus a um eram

queror, questus sum, questum, queri (3) (=

querar
quererer
questurus a um sim
questus a um sim
questus a um essem

querere, querimini
queritor, queritor, queruntor

questus a um ero

queri
questurum am um esse
questuros as a esse
questum am um esse
questos as a esse
questum am um fore
questos as a fore

querens ntis
questurus a um
questus a um

querendi
querendo
querendum
querendo

questum
questu

querendus a um

143

soleo, solitus sum, solitum solere

gaudeo, gavisus sum, gavisum, gaudere (2) (=

confido, confisus sum, confisum, confidere (3) (=

gaudeo
gaudebam
gaudebo

gaudeam
gauderem
gavisurus a um sim

gavisus a um sum
gavisus a um eram
gavisus a um ero

gavisus a um sim
gavisus a um essem

gaudere
gavisurum am um esse
gavisuros as a esse
gavisum am um esse
gavisos as a esse
gavisum am um fore
gavisos as a fore

gaudens -ntis

gaudeto, gaudeto,
gaudetote, gaudento

gavisurus a um

gavisus a -um

gaudendi

gaudendus a
um

gaudendo
gaudendum
gaudendo

gaude, gaudete

gavisum
gavisu

revertor,

reversus a um sum

revertar
reverterer
reversurus a um sim
reverterim
reversus a um sim

144

revertere, revertimini

revertor
revertebar
revertar

revertitor, revertitor,
revertuntor

reversus a um eram

revertissem
reversus a um essem

reverti
reversurum am um esse
reversuros as
reversum iri
reversum
-am um esse
reversos as a esse
reversum am um fore
reversos as a fore

reversus a um ero

revertens ntis
reversurus a um
reversus a um

revertendi
revertendo
revertendum
revertendo

revertendus a um
reversum
reversu

*********************************************************************************
devertam, devertar

deverte, devertite

deverto, devertor

devertere, devertimini
deverterem, deverterer
deversurus a um sim

devertebam, devertebar
devertam, devertar

devertito, devertito,
devertitote, devertunto
devertitor, devertitor,
devertuntor

deverti

deverteram
devertero

devertere, deverti
deversurum am um
esse
deversuros as
deversum iri
devertisse

deverterim

devertissem

devertens ntis

deversurus a um
deversus a um

devertendus a um

deversum
deversu

145

devertendi
devertendo
devertendum
devertendo

FERO, TULI, LATUM, FERRE

ferebam
ferebas
ferebat
ferebamus
ferebatis
ferebant

feram
feres
feret
feremus
feretis
ferent

fero
fers
fert
ferimus
fertis
ferunt

tuleram
tuleras
tulerat
tuleramus
tuleratis
tulerant

ferrem
ferres
ferret
ferremus
ferretis
ferrent

: fer
ferte
: ferto
ferto
fertote
ferunto

tulero
tuleris
tulerit
tulerimus
tuleritis
tulerint

laturus a um sim
laturus a um sis
laturus a um sit
laturi ae a simus
laturi ae a sitis
laturi ae a sint

tulerim
tuleris
turelit
tulerimus
tuleritis
tulerint

tulissem
tulisses
tulisset
tulissemus
tulissetis
tulissent

feram
feras
ferat
feramus
feratis
ferant

tuli
tulisti
tulit
tulimus
tulistis
tulerunt / -ere

-ntis

am um
esse
laturos as a esse

a um

: tulisse

146

ferebar
ferebaris / -re
ferebatur
ferebamur
ferebamini
ferebantur

feror
ferris / -re
fertur
ferimur
ferimini
feruntur

ferar
fereris / -re
feretur
feremur
feremini
ferentur

latus a um eram
latus a um eras
latus a um erat
lati ae a eramus
lati ae a eratis
lati ae a erant

ferrer
ferreris / -re
ferretur
ferremur
ferremini
ferrentur

: ferre
ferimini
: fertor
fertor
feruntor

latus a um ero
latus a um eris
latus a um erit
lati ae a erimus
lati ae a eritis
lati ae a erunt

latus a um sim
latus a um sis
latus a um sit
lati ae a simus
lati ae a sitis
lati ae a sint

latus a um essem
latus a um esses
latus a um esset
lati ae a essemus
lati ae a essetis
lati ae a essent

ferar
feraris / -re
feratur
feramur
feramini
ferantur

latus a um sum
latus a um es
latus a um est
lati ae a sumus
lati ae a estis
lati ae a sunt

am um esse
latos as a esse

a -um

latum am um fore
latos as a fore

ferendus a um

147

FIO, FACTUS SUM, FIERI

fiebam
fiebas
fiebat
fiebamus
fiebatis
fiebant

fio
fis
fit
fimus
fitis
fiunt

fiam
fies
fiet
fiemus
fietis
fient

factus a um eram
factus a um eras
factus a um erat
facti ae a eramus
facti ae a eratis
facti ae a erant

fierem
fieres
fieret
fieremus
fieretis
fierent

: fi
fite

factus a um ero
factus a um eris
factus a um erit
facti ae a erimus
facti ae a eritis
facti ae a erunt

factus a um sim
factus a um sis
factus a um sit
facti ae a simus
facti ae a sitis
facti ae a sint

factus a um essem
factus a um esses
factus a um esset
facti ae a essemus
facti ae a essetis
facti ae a essent

fiam
fias
fiat
fiamus
fiatis
fiant

factus a um sum
factus a um es
factus a um est
facti ae a sumus
facti ae a estis
facti ae a sunt

am um esse
factos as a esse

a um

factum am um fore
factos as a fore

faciendus a um

148

ibam
ibas
ibat
ibamus
ibatis
ibant

ibo
ibis
ibit
ibimus
ibitis
ibunt

eo
is
it
imus
itis
eunt

ieram
ieras
ierat
ieramus
ieratis
ierant

irem
ires
iret
iremus
iretis
irent

i
ite
ito
ito
itote
eunto

iero
ieris
ierit
ierimus
ieritis
ierint

iturus a um sim
iturus a um sis
iturus a um sit
ituri ae a simus
ituri ae a sitis
ituri ae a sint

ierim
ieris
ierit
ierimus
ieritis
ierint

issem
isses
isset
issemus
issetis
issent

eam
eas
eat
eamus
eatis
eant

i(v)i
isti
iit
iimus
istis
ierunt / iere

am um esse
ituros as a esse

a -um

: isse

149

erat, itum erit

adeo, trenseo

itur, ibatur, ibitur, itum est, itum

eo

iri

adeor
adiris / -re
aditur
adimur
adimini
adeuntur

adibar
adibaris / -re
adibatur
adibamur
adibamini
adibantur

adibor
adiberis / -re
adibitur
adibimur
adibimini
adibuntur

aditus a um eram
aditus a um eras
aditus a um erat
aditi ae a eramus
aditi ae a erat
aditi ae a erant

adirer
adireris / -re
adiretur
adiremur
adiremini
adirentur

: adire
adimini
: aditor
aditor
adeuntor

aditus a um ero
aditus a um eris
aditus a um erit
aditi ae a erimus
aditi ae a eritis
aditi ae a erunt

adear
adearis / -re
adeatur
adeamur
adeamini
adeantur

aditus a um sum
aditus a um es
aditus a um est
aditi ae a sumus
aditi ae a estis
aditi ae a sunt

aditus a um sim
aditus a um sis
aditus a um sit
aditi ae a simus
aditi ae a sitis
aditi ae a sint

aditus a um essem
aditus a um esses
aditus a um esset
aditi ae a essemus
aditi ae a essetis
aditi ae a essent

am um esse
aditos as a esse

adeundus a um

a -um

aditum am um fore
aditos as a fore

150

volo, volui, nolo, nolui, malo, malui, -, malle

volo
vis
vult
volumus
vultis
volunt

nolo
non vis
non vult
nolumus
non vultis
nolunt

malo
mavis
mavult
malumus
mavultis
malunt

volam
voles
volet
volemus
voletis
volent

nolim
nolis
nolit
nolimus
nolitis
nolint

nolam
noles
nolet
nolemus
noletis
nolent

nolebam
nolebas
nolebat
nolebamus
nolebatis
nolebant

malebam
malebas
malebat
malebamus
malebatis
malebant

malam
males
malet
malemus
maletis
malent

velim
veils
velit
velimus
velitis
velint

volebam
volebas
volebat
volebamus
volebatis
volebant

malim
malis
malit
malimus
malitis
malint

vellem
velles
vellet
vellemus
velletis
vellent

velle, nolle, malle

nollem
nolles
nollet
nollemus
nolletis
nollent

mallem
malles
mallet
mallemus
malletis
mallent

volens nolens

nolite

nolito
nolitote
nolunto

volo

malo

malo

151

152

ad

Aeneas ad Italiam navigat (2)

belua ad Andromedam se movet (3)
Ad scopulum adligat (3)
Ut domum ad vesperum rediit (12)
aditum ad victoriam dederunt (13)
Ad haec verba Augustus risit (29)
Bellum adversus Persen regem (13)

adversus:
ante:

ante tertium diem scitote (25)

ante vestibulum dona posuissent (34)
apud Alliam flumen (21)
Epistulis contra iniuriam repugnant

apud:
contra:

(1)

erga:
inter:

intra:
ob:

erga te tale consilium molientem (49)

inter vela praetenta se abdidit (20)
iustitia inter se certabant (4)
intra illa moenia domus (43)
ob repentinum monstrum terror
invaserat (13)
post hoc factum rediit in exilium (21)
post tergum equitatus cernitur (16)
everterunt urbem Romam praeter
Capitolium (21)
Prope Tiberim Hercules (18)

*post:
praeter:
**prope:
propter:

super:

: post
post

propter Veintanam praedam non

aequo iure divisam (21)
super vestem earum deprehendit
canos (47)

post paucos dies

:

prope

**

paucis post diebus

153

post,

ab
abs:

cum:

Iulus ab Lavinio tranferet (10)

a Carthagine tributum ipse exigeret (35)
Vinum a mercatoribus ad se
importari non sinunt (15)
eique ab ostio quaerenti (24)
Caesar Augustus, ab Iulo ortus (10)
Aeneas cum Anchisa ad Italiam
navigat (2)
cum familiaribus suis (17)
Ibi Hannibal bellum cum Romanis (11)

de:

ex:

hostes de collibus advolare solent (7)

Narrat de incolis barbaris et de terra (1)
Romanosque de suo nomine appelabit
(10)
alius alia de causa cupiebat (17)
Brutus ex vulnere cultrum extrahit (9)

femina cum lacrimis iniuriam aperit (9)

Cassiope cum Nymphis se
comparat (3)

Mugitus ex spelunca auditus (18)

reliqui ex fuga in civitates discedunt (16)
ex Aesopi litteris cognovisset (28)
ex ebore Phidias sciebat facere
simulacra (39)
eis corpus ex annis infirmum erat (4)
consilium non ex sententia cesisset (49)
ex quibus quattuor in Nerviis hiemare
iubet (7)
e sommo eum excitavit (14)

pro:

ipse pro castris consedit (16)

me pro salute vestra obicere potui

(32)
pro quo immensam pecuniam
acceperunt (21)
monumentum eius pro templo
habebat (5)

154

Aeneas in Italiam navigat (1)

pila in hostes miserunt (16)

venit corvo in mentem (29)

in certamen ruit (31)
in coetu ac numero
repono (22)
Ovidius poeta in terra
Pontica exulat (1)
Romani in suppliciis deorum

in:

(4)
Cum eris in venationibus (8)
quod in pomis est, idem esse
aiunt in ingeniis (27)

causa

+
:

causa:

ungium resecandorum
causa (49)

causa

155

Quod
cum

3.

cum
licet

quominus quin

156

dum, donec, qoad

Cum

Cum

157

Present Perfect

158

postquam

simul

3.

ut / ubi

dum

159

(-urus sim)

(-urus essem)

=>

160

*
-

quominus

quin

cum]

cum

161

ne:

num:

nonne:

:
utrum (-ne) an:
-nean
an

:
1.
2.

3.

quis, quid:
quantus a um:
ubi:
quando:
cur:
quin:

ita (est):
sic (est):
162

sane (quidem):
certe:

non (vero):
minime (vero):

: Numveni?

num,

(veni

: Quiterram?
qui

potuisti

163

ne num (
):
nonne:
si:

quaero)
[
]

utrum an:
utrum nesce:
-nean

cur:
ubi:
quando:
quin:
ut:
:

: rogo
: doceo
: scio
: tempto

quis - quid:

quantus a -um:
quails - quale:

164

4: quam fuerint inopes amicorum:

intellegitur

quam

fuerint
intellegitur

4: quos fidos amicos habuissem:

intellexi

quos
habuissem

intellexi

165

1. quod:
quoniam:
quia:
quando:

2. cum:

2.

propterea (quod):

quod

quod

).

cum
quippe:

praesertim:

gaudeo
queror
indignor

cum.

K21: quod illic aurum pensatum est:

dicitur

quod

K24: quod Nasica tam aperte mentiebatur:

indignatus
quod
(mentiebatur)
(
).

166

dum, quoad:

dum:

dum, quoad,
+

dum
+

3. dum:
donec:

2. postquam:
ut:
ubi:
simul:

Postquam, ut, ubi, simul,

simulac, primum
+

dum
+

donec
+

167

dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis:

fecit
dum

petit

K38: dum vixit:

amavit

dum

vixit

K34: Quod ut praedones animadverterunt:

appropinquaverunt
quod

ut

dum aliqua vox congruens proposito audiretur:

expectabat,

dum

audiretur

168

1.

temporal

relativum

.
tum, tunc, eo die, eo tempore

iterativum

i)

ii)

inversum

iam

repente, subito
vix, vixdum

nondum

i) Cum

repente

=>

vix, vixdum

historicum

(=
i) Cum
ii) Cum

narrativum

):

169

CUM

aegre


ut:

ne:

quo:

ea causa, ut
eo consilio / ea mente, ut
ea re, ut
ea conditione, ut
2.
ne dicam (36)
3.

quo facilius divitias contemnere posset:

(posset

utebatur).

170

utebatur
facilius

quo

K36: ut eo uteretur:
attulissent

ut,

uteretur

attulissent

K36: ne dicam:

ne,

dicam

narrate)

171


ut:

ne:

(impero)
(volo, cupio)
(oro, rogo)
(adhortor)
(persuadeo)
(cerno,
constituo)
(sino)
(curo, studeo)
(impedio,
prohibeo)
(cogito)

3.

ut ad Ciceronem epistulam deferat:

persuadet
deferat

ut

persuadet

K45: ne intercepta epistula nostra consilia ab hostibus cognoscantur:

curat et providet

172

cognoscantur
(curat et providet

ne


ne:

ne non:

: vereor, timeo,
metuo, solicitor, paveo)

ne istae te calvam faciant:

times

non

ne

faciant

non times)

173

QUOMINUS

QUIN

1. quominus:
2. quin:

[
quominus
quin

2. H

quin etiam:
.

K47: quominus id faceret:

deterrere

1.

quominus
quominus

faceret

K47: quin calva esse nolis:

quin

quin

voluit deterrere).
quominus
non dubito,

nolis

dubito

non

quin

174


1. ut:

2.

ut non
ut nemo
ut nihil:

2.
sic, ita, tam, adeo:

talis talis tale:

tantus tanta tantum:

3.

: ut pugnare cuperent:

ut
tantus

175

invaserat,

(cuperent

invaserat).

K37: ut, -, necessitate esse cogantur:

reddit,
ut

tales

cogantur),
reddit).

176

1. ut:

2.

facio, efficio,
perficio)

ut non
ut nemo
ut nihil:

efficitur, (con)sequitur

fit,
accidit, evenit, contingit

restat, relinquitur

satis est:
tempus est:
lex est:
mos (consuetudo) est:

3.

(id, hoc, illud, quod)]

:
1.

177

2.

ut communem utilitatem nostrae anteponamus:

illud
ut

(anteponamus

consequitur,
consequitur

K46: ut laudandus is sit:

fit

ut

laudandus sit

(fit).

178

).

179

si (nisi

si (nisi) +

si (nisi) +

si (nisi) +

si (nisi) +

si (nisi) +

si (nisi
si (nisi

si (nisi) +

:
1.
si
nisi

si modo dum dummodo modo

si non

sin

2.

180

[30] 1. Si habet
debemus
Si haberet deberemus => 2
Si habuisset debuissemus => 2
3. Si habeat debeamus => 3

Nisi accederet
1. Nisi accedit iacent => 1
Nisi accessisset iacuissent => 2
3. Nisi accedat iaceant => 3

iacerent

[42]

=> 2

1. Si animadverteram dicebant => 1

dicerent => 2
dixissent => 2
3. Si animadverteram dicant => 3
.

.) non oppugnaretur (

1. Nisi pepereram non oppugnabatur => 1

non oppugnaretur => 2

non oppugnata esset => 2
3. Nisi pariam non oppugnetur => 3
Nisi haberem
1. Nisi habeo sum => 1
Nisi habuissem fuissem => 2
3. Nisi habeam sim => 3
:
Nisi haberem (

[43] Nisi peperissem (

.) => 2

essem

.) mortua essem

1. Nisi habebam mortua eram=> 1

Nisi haberem morerer=> 2
Nisi habuissem mortua essem => 2
3. Nisi habeam moriar => 3

[43] 1. Si pergis
manet
Si pergeres maneret => 2
Si perrexisses mansisset => 2
3. Si pergas maneat => 3

mortua essem
=> 2
)

181

[44] 1. Quodsi ceciderunt

intellegitur (

Quodsi caderent intellegeretur => 2

intellectum esset => 2
3. Quodsi cadant intellegatur => 3

[48] Si videbatur
praedicabat
Si videretur praedicaret => 2
Si visum esset praedicavisset => 2
3. Si videatur praedicet => 3

[25] Nisi consulueritis

=> 1

neminem consulturum esse

1. Nisi consulueritis

nemo consulet

[37] Nisi subvenerit

nemo consuleret => 2

nemo consuluisset => 2
3. Nisi consulatis nemo consulat => 3

ut *nequeamus
nequeo

1. Nisi subvenerit
1
Nisi subveniret nequiremus => 2

nequimus

nequeo

3. Nisi subveniat nequeamus => 3

[42] Si pervenerit
1. Si pervenerit

neminem tam stultum / improbum fore

nemo tam stultus / improbus erit

[45]

182

Se perveniret nemo esset => 2

Si pervenisset nemo fuisset => 2
3. Si perveniat nemo sit => 3

1. Si non poteris
=> 1

adliga & abice

adligares & abiceres => 2

adligavisses & abiecisses => 2
3. Si non possis adliges & abicias => 3

[45] Intercepta epistula ne cognoscan

1. Si epistula intercepta erit

ne cognoscantur(

=>
cognoscentur

)
cognoscerentur => 2
stula intercepta esset cognit essent => 2
3. Si epistula intericipiatur cognoscantur => 3

[49] Si cessisset (
.
.) ut interemptura essem (
.)
1. Si cesserit
interimam
=> 1
interimerem => 2
interemissem => 2
3. Si cedat interimam => 3

183

1. etsi, tametsi,
quamquam:

1. (etsi, tametsi, quamquam)

+

2. cum, licet:

2. (cum, licet)
+

2
3.

tamen

licet

licet

K24: etsi domi erat:

exclamavit

etsi

exclamavit,

K40: Etsi senex et corpore infirmo sum:

erat

semper meminero
tamen

etsi

meminero,

184

1. etiamsi:

1. (etiamsi)
+

2. licet, quamvis:

2. (licet, quamvis)
+

quamvis

2.

tamen

licet

licet

Licet mihi ostendas agmina militum:

tamen
iudicabo
licet
(ostendas

licet
ut +

iudicabo

185

licet

qui quae quod:

qualis quale:

quantus a um:

quot:

uter utra utrum:

+ cumque)]

ubi:
unde:
quo:
quanto:
quotiens:

186

qui = is, quod = id, ubi = ibi

: in qua nulla files, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest:
vita
quae (in qua

quae ad concordiam pertinerent:

omnia

quae
pertinerent),
destiti

K37: quae velit vistor:

ea

quae

velit

fiant

187

ut:

ita, sic:

) quanto:

tanto, eo:

tamquam (si):
quasi:
proinde (perinde)
quasi:

: quanti nullam adhuc emerat:

quanti

tanti quanti

emerat

ut fit plerumque:

ut

fit

188

tamquam scopulum
tamquam scopulus sit (verbum)

fugias

tamquam
sit

fugias

K41: (tamquam) scopulum:

189

1. * noli, nolite

2. * ne
*

noli

nolite

:
noli, nolite
ne

nolo (= non volo)

[25] Opibus urbis nolite confidere

[25] *Neminem credideritis patriae consulturum esse.

Nolite credere *aliquem patriae consulturum esse.

neminem

aliquem

neminem

nolite.

[28] Noli spectare quanti homo sit.

Ne spectaveris quanti homo sit.

1. fac, facite ne
fac ne quid aliud cures
2. cave, cavete
cave credas

190

1.

2.

3.

191

Cum

i) Cum

ii) Postquam

2.

1. Paetus, occiso Scriboniano, trahebatur (23)

Paetus, cum Scribonianus occisus esset, trahebatur
Paetus, postquam Scribonianus occisus est, trahebatur
(

Cum

Postquam

1. Galli deletis legionibus Romanorum everterunt (21)

Galli, cum (Galli) legions Romanorum delevissent, everterunt
Galli, postquam (Galli) legions Romanorum deleverunt (-ere), everterunt
192

2. quibus* (= eis) interemptis, receipt (Camillus) (21)

Cum Camillus eos* interemisset, recepit
Postquam Camillus eos* interemit, receipt
quibus

3. Audita salutatione Caesar dixit (29)

Caesar, cum (Caesar) salutationem audivisset, dixit
Caesar, postquam (Caesar) salutationem audivit, dixit
4. praedones, abiectis armis, appropinquaverunt (34)
praedones, cum (praedones) arma abiecissent, appropinquaverunt
praedones, postquam (praedones) arma abiecerunt (-ere), appropinquaverunt
5. Sulla occupata urbe, coegerat (40)
Sulla, cum (Sulla) urbem occupavisset, coegerat
Sulla, postquam (Sulla) urbem occupavit, coegerat
6. Hac re audita Augustus voluit (47)
Cum hanc rem audivisset, Augustus voluit
Postquam hanc rem audivit, Augustus voluit

Cum

sum

1. Brenno duce (21)

Cum Brennus dux esset
Dum Brennus dux est
Cum Brennus dux erat

7. Sertorius, admissis amicis, dixit (48)

Sertorius, cum amicos admisisset, dixit
Sertorius, postquam amicos admisit, dixit

193

2. patre imperatore (30)

Cum pater imperator esset
Dum pater imperator est
Cum pater imperator erat

providet ne, intercepta epistula, cognoscantur.

Curat et

Curat et providet ne, si epistula intercepta sit, cognoscantur.

curat

providet

si + intercepta sit

cognoscantur

si + intercepta erit
cognoscentur
1

ne cognoscantur (

194

cum

dum
:
cum
dum

1. is Gallos abeuntes secutus est (21)

is Gallos, cum (Galli) abirent, secutus est
is Gallos, dum (Galli) abeunt, secutus est
2. Non tibi ingredient cecidit? (43)
Non tibi cecidit, cum ingredereris?
Non tibi cecidit, dum ingrederis?

cum
postquam
:

1. vocatus Brutus venit (49)

cum Brutus vocatus esset, venit
postquam Brutus vocatus est, venit

195

quod

quod

cum

1. ei desideranti legit (27)

legit ei, quod (is) desiderabat
legit ei, quod (is) desideraret
legit ei, cum (is) desideraret.

quod
quod
cum

1. fessa, rogavit materteram (38)

quod fessa erat, rogavit meterteram
quod fessa esset, rogavit materteram
cum fessa esset, rogavit materteram

196

2. Gallus, periculum veritus, constituit (45)

Gallus, quod periculum veritus erat, constituit
Gallus, quod periculum veritus esset, constituit
Gallus, cum periculum veritus esset, constituit


qui quae quod

1. coniurationem nascentem confirmaverunt (42)

coniurationem, quae *nascebatur, confirmaverunt.
nascor

qui quae quod

1. in exilio fuerat propter praedam non aequo iure divisam (21)

in exilio fuerat propter praedam, quae non aequo iure divisa erat.
2. magnum pondus auri missum attulissent (36)
magnum pondus auri, quod missum erat, attulissent.

etsi
licet
:

1. absens dictator est factus (21)

etsi aberat, dictator est factus
licet abesset, dictator est factus.
197

1. Brenno duce:
Cum Brennus dux esset (cum
Dum Brennus dux est
Cum Brennus dux erat (cum

2. Galli deletis legionibus Romanorum, everterunt :

Galli, cum legiones Romanorum delevissent, everterunt
Galli, postquam legion s Romanorum deleverunt, everterunt
3. praedam non aequo iure divisam:
praedam, quae non aequo iure divisa erat (

praedam
)

4. Camillus absens dictator est factus:

etsi aberat, Camillus dictator est factus
licet abesset, Camillus dictator est factus
5. is Gallos abeuntes secutus est:
is Gallos, cum abirent, secutus est
is Gallos, dum abeunt, secutus est

Camillus

Gallos (

6. quibus interemptis recepit (Camillus):

cum Camillus eos interemisset, recepit
postquam Camillus eos interemit, recepit

7. quod illic appensum civitati nomen dedit:

quod illic appensum erat, civitati nomen dedit (
quod illic appensum esset, civitati nomen dedit (
cum illic appensum esset, civitati nomen dedit (
)
8. Camillus rogatus reversus est:
Camillus, cum rogatus esset, reversus est
Camillus, postquam rogatus est, reversus est

)
)

Camillus (

1. marito interroganti respondebat:

marito, qui interrogabat, respondebat

lacrimae

2. lacrimae cohibitae vincerent

lacrimae, quae cohibitae erant

3. occiso Scriboniano:
cum Scribonianus occisus esset

198

postquam Scribonianus occisus est

1. ei quaerenti
ei, qui quaerebat, dixisset
2. Ennius indignatus inquit:
Ennius, quod indignatus erat, inquit (
Ennius, quod indignatus esset, inquit (
Ennius, cum indignatus esset, inquit (

)
)
)

5
1. Cato ostendens,
Cato, cum ostenderet, inquit
Cato, dum ostendit, inquit

7
1. ei desideranti legit:
legit ei, quod desiderabat (
legit ei, quod desideraret (
legit ei, cum desideraret (

)
)
)

legit ei, qui desiderabat

8
1. Licinus notus fugit:
Licinus, qui notus erat, fugit
2. Tu rediens
tu, dum redis, deduc

9
1. homo tenens occurrit:
homo, qui tenebat, occurrit
*

2. audita salutation Caesar dixit:

Caesar, cum audivisset salutationem, dixit
Caesar, postquam audivit salutationem, dixit

30
1. susceptum aut deportatum flagitium ac dedecus, obiecerunt : 2
flagitium ac dedecus.
obiecerunt flagitium ac dedecus, quod susceptum erat aut deportatum erat

199

2. Patre imperatore:
Cum pater imperator esset (cum
Dum pater imperator est
Cum pater imperator erat (cum

31
1. Manlius natus praefuit:
Manlius, qui natus erat, praefuit

2. adulescens confisus ruit:

adulescens, quod confisus erat, ruit (
adulescens, quod confisus esset, ruit (
adulescens, cum confisus esset, ruit (

cens
)
)
)

3. adulescens permotus ruit:

adulescens, quod permotus erat, ruit (
adulescens, quod permotus esset, ruit (
adulescens, cum permotus esset, ruit (

)
)
)

4
1. abiectis armis praedones appropinquaverunt:
praedones, cum abiecissent, appropinquaverunt
praedones, postquam abiecerunt, appropinquaverunt

6
1. missum pondus attulissent:
attulissent pondus, quod missum erat
8
1. vox congruens
vox, quae congruebat, audiretur

2. puella fessa
puella, quod fessa erat, rogavit (
puella quod fessa esset, rogavit (
puella, cum fessa esset, rogavit (

)
)

40
1. Sulla, occupata urbe, coegerat:
Sulla, cum urbem occupavisset, coegerat
Sulla, postquam urbem occupavit, coegerat
2. Quintus Mucius interrogatus noluit:

200

Quintus Mucius, cum interrogatus esset, noluit

Quintus Mucius, postquam interrogatus est, noluit

41
1. sermone obsoleto
sermone, qui obsoletus est, uteris
42
1. coniurationem nascentem
coniurationem, quae nascebatur, confirmaverunt

coniurationem

coniurationem, dum nascitur, confirmaverunt

43
1. tibi ingredienti
tibi, cum ingredereris, cecidit
tibi, dum ingrederis, cecidit

44
1. Tarquinium exulantem ferunt:
Tarquinium, cum exularet, ferunt
Tarquinium, dum exulat, ferunt

45
1. Curat et providet ne, intercepta epistula,

)
Curat et providet ne, si intercepta sit epistula, cognoscantur (
intercepta sit epistula (
)
cognoscantur (
)

: si intercepta epistula erit (

(
*

2. epistulam conscriptam mittit:

epistulam, quae conscripta est, mittit

3. Gallus veritus constituit

Gallus, quod veritus erat, constituit (
Gallus, quod veritus esset, contituit (
Gallus, cum veritus esset, constituit (

)
)

ir

201

46
1. Vir parens legibus
Vir, qui paret legibus, consulit

47
1. Hac re audita Augustus voluit:
Cum hanc rem audivisset, Augustus voluit
Postquam hanc rem audivit, Augustus voluit

48
1. instinctam cervam
cervam, quod instincta erat,
cervam , quod instincta esset, persuasit
cervam, cum instincta esset, persuasit
2. admissis amicis Sertorius
Sertorius, cum amicos admisisset, dixit
Sertorius, postquam amicos admisit, dixit
3. emissa cerva
cerva, cum emissa esset, introrupisset
cerva, postquam emissa est, introrupisset
49
1. eo elapso vulneravit:
eo, quod elapsus esset, vulneravit (
*
velut

2. Brutus vocatus venit

Brutus, cum vocatus esset, venit
Brutus, postquam vocatus est, venit
3. te molientem est:
te, qui moliris, est

202

203

):

1. Hasta eum transfixit et armis spoliavit (31) => Hasta eum transfixum armis spoliavit
2. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus multum amavit (38) => Nam mortua est
Caecilia, multa amata a Metello
amata
mortua est).

1. Postquam domesticihaec Scipioni rettulerunt, is iussit fores reserari eosque intromitti.

=>
His relatis a domesticis is iussit fores reserari eosque intromitti (
).

1. (Arria) conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est => Piscatoria
navicula conducta Arria ingentem navem secuta est.
ab
Arria
secutus est

204

2. Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium => Brutus ad
eam obiurgandam venit officio tonsoris praerepto.
ab ea,
obiurgandam

quod aurum pensatum est (21) => auro pensato

cum lacrimae vincerent prorumperentque (23) => lacrimis vincentibus prorumpentibus
et (Ennius) quaereret (24) => Ennio quaerente
quod Nasica mentiebatur (24) => Nasica mentiente
Ego, cum te quaererem (24) => quaerens
cum Octavianus rediret (29) => Octaviano redeunti
quotiescumque avis non respondebat (29) => ave (avi) non respodente
si habet Asia (30) => Asia habente
quod Asiam vidit (30) => Asia visa
Is, cum abiret (31) => abiens
consul, cum revertisset (31) => reversus
nisi lumen accederet (32) => lumine non accedente
Quod ut animadverterunt (34) => quo (eo) animadverso
Haec domestici rettulerunt (34) => his relatis a domesticis
cum dona posuissent (34) => donis positis
cum (Samnites) magnum pondus auri attulissent (36) =>magno pondere auri allato a
Samnitibus
omnia, quae pertinerent (37) => pertinentia
etsi ego clamabam (37) => (a) me clamante
aecilia, dum petit (38) => petens
cum Sulla instaret, dixit Sullae (40) => Sullae instanti
Licet mihi ostendas / licet miniteris (40) => te mihi ostedente / te minitante
quod scriptum est (41) => scriptum
Tu autem, proinde quasi loquaris (41) => Tu autem, quasi loquens
sermone obsolete uteris, quod .. vis (41) => volens (cupiens)
ea, quae imminent (42) => imminentia
ego nisi (te) peperissem (43) => (a) te non parto a me
nisi haberem, essem (43) => non habens
si pergis (43) => (a) te pergente
laudandus is sit, qui cadat (46) => cadens
cum consilium cognovisset (49) => consilio cognito
quod praeripuisset officium (49) => praerepto officio

205

Bene quievit, libenter cibum sumpsit (23) => Bene quievit libenter cibo sumpto
Scribonianus moverat eius (23) => Armis a Scriboniano in Illyrico contra
Claudium motis, fuerat eius
Plato quidam Sardianus hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit (28) =>
Plato quidam Sardianus hominem comprehensum in custodiam Ephesi tradidit
Tu hominem investiga, summaque diligentia Roman mitte (28) => Tu hominem
investigans summa diligentia mitte
Hasta eum transfixit et armis spoliavit (31) => Hasta eum transfixum armis spoliavit
Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt (36) =>
Samnitium divitiis ab eo contemptis Samnites paupertatem eius mirati sunt
(Manius Curius) vultum risu solvit et protinus dixit (36) => (Manius Curius) vultu risu
solute protinus dixit
qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentemj non
credendo confirmaverunt (42) => qui spe Catilinae mollibus sententiis al(i)ta
coniurationem nascentem non credendo cofirmaverunt
Ille epistulam perlegit militesque adhortatur (45) => Ille epistulam perlegens milites
adhortatur.

206

ab

*a, ab
[*a

h]:

senatus, exercitus)

ii) Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse interfectus est.

:

i uni C. Caesar, (33)

ii) Aesopi nostril, Licinus servus tibi notus fugit (28)

Gallis ab equitibus occurendum est

207

maritus funus ignoraret (23)

=> et (Germani) in fluminibus se lavant (15)

ii) et (Claudius) inter vela praetenta foribus se abdidit
=> et (Claudius) inter vela praetenta foribus abditus est (20)
:
iubeo, veto
cogo

prohibeo

sino

prohibet) (7).

208

patior

DEBEO

debeo
sum).

sum

debeo

debeo

debeo

sum.

debeo
:

Murenam laudare debemus

Murena nobis laudandus est.

209

DEBEO

sum

.
debeo

debeo

debeo

:
Domum ire debebamus
=> Domum nobis eundum erat.

debeo

sum

210

Gallis equites occurrere debent

=> Gallis * ab equitibus occurrendum est

Gallis equitibus occurrendum est

Gallis
equitibus;)

DEBEO

sum

debeo.

sum

debeo

debeo

Ut laudandus is sit (nobis)

Ut debeamus laudare eum (nos).

debeo.

sum

debeo

211

Subveniendum rei publicae (*a te) est

=> (Tu) rei publicae subvenire debes.

K30:

Murena laudare debemus

46:
patriae
K46:
K48:

Nec debemus vituperare magis proditorem

ut debeamus laudare eum

quod is deberet imperare militibus

212

3.

1
ama ndi
ama ndo
ama ndum
ama ndo

- ndi
- ndo
- ndum
- ndo

dele ndi
dele ndo
dele ndum
dele ndo

lege ndi
lege ndo
lege ndum
lege ndo

4
audi e ndi
audi e ndo
audi e ndum
audi e ndo

ars, scientio, cupiditas, stadium, consilium, spes

213

causa,

gratia

aptus, ineptus, idoneus, utilis )

ad, propter, ante, in)

Romani fortiter pugnando (= forti pugna) castra ceperunt

de, e(x), in, ab, sum, pro

liber de beate vivendo

214

- ndus
- nda
- ndum
1
2
3
4

amandus amanda amandum

delendus delenda delendum
legendus legenda legendum
audiendus audienda audiendum

:
ille se spectandum praebuit
praebuit

spectandum

se

sum

215

216

um:

eo
mitto
praedones venerunt salutatum

venio

u:

facilis

difficilis

iucundus

mirabilis
u

dictu => hoc facile dictum est

auditu => hoc est incedibile auditu
visu => hoc mirabile visu est

salutatum.

amat um
amat u

delet um
delet u

lect um
lect u

audit um
audit u

217

cupidus gerendi et administrandi rem publicam (32)

cupidus gerendae et administrandae rei publicae

1.

causa, gratia
ad
de, ex, in, ab +
2.

218

3.

s gerendi et administrandi rem publicam (32)

andis hominibus excellentibus

ad

de interficiendo Caesarem
219

de

causa

ungues resecandi causa

ad eam oburgandum

ad

220

1.

congrediamur, ut crenatur (31)

2.

duces venerunt, qui salutarent (34)

3.

um
duces venerunt salutatum (34)

4. causa, gratia
5. ad

[31]
1. Congrediamur, ut cernatur (a nobis)
2. Congrediamur, qui *cernamus

qui

congradiamur (nos
3. Congrediamur *cretum

4. Congrediamur *cernendi causa

5. Congrediamur *ad cernendum

[*32]
1. non solum, ut nos intueremur, ut imitaremur (imagines)
2. non solum, qui intueremur, qui imiteremur (imagines)
3. non solum intuitum, verum etiam imitatum (imagines)
4. non solum causa intuendarum, verum etiam causa intuendarum imaginarum
5. * non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum

ad intuendas, verum etiam ad imitandas (imagines

221

[34]
1. duces venerunt ut salutarent
2. duces venerunt qui salutarent
3. duces venerunt salutatum

[34]
1. cum existimasset venisse eos, ut se ipsum caperent
2. cum existimasset venisse eos, qui se ipsum caperent
3. cum se ipsum captum venisse eos existimasset
5. cum existim

[36]
1. nuntiaverunt se venisse ut virtutem eius admirarentur
2. nuntiaverunt se venisse qui virtutem eius admirarentur
3. nuntiaverunt se venisse virtutem eius admiratum
5. nuntiaverunt se venisse ad admirandam virtutem eius

[36]
1. attulissent, ut eo uteretur
2. attulissent, qui eo uteretur
3. attulissent, eo usum
4. attulissent, eo utendi causa
5. attulissent, ad utendum eo

[40]
1. senatum coegerat, ut Marius hostis iudicaretur
2. senatum coegerat, qui Marium hostem *iudicaret

qui

hostis

senatum,

Marius

Marius

3. senatum coegerat, Marium hostem *iudicatum

4. senatum coegerat, * Marii (-i) hostis iudicandi causa

(causa indicandi Marium hostem
5. senatum coegerat, *ad iudicandum Marium hostem
iudicandum Marium hostem

222

ad

[41]
1. Quin taces, ut consequaris
2. Quin taces, qui consequaris
3. Quin taces consecutum

[49]
1. poposcit, ut *ungues resecaret
2. poposcit, quae *ungues resecaret
3. poposcit, *ungues resectum
2
ungium
5.
4. poposcit * unguium resecandorum causa
5. poposcit, *ad resecandos ungues
[49]
1. venit, ut * eam obiurgaret
2. venit, qui * eam obiurgaret
3. venit * eam obiurgatum
2

eam
ungues ungium)
4. venit, * eius obiurgandae causa (*
5. venit * ad eam obiurgandam

magno adiumento (30)

locus pugnando (= pugnae) idoneus (32)

2. causa, gratia
resecandorum causa (49)
3. ad
(49)

venit ad eam obiurgandam

=> ille se eis

spectandum praebuit (36)

poposcit unguium

=> in certamen ruit (31) [& ad pugnam ruit].

223

ad, in

[31]
ruit in certamen
1. ruit, ut certaret
2. ruit, qui certaret
3. ruit certatum
4. ruit certandi causa
5. ruit ad certandum

224

225

1.

fore (futurum esse

226

[21] Galli everterunt Capitolium => Aliquis dicit Gallos evertisse Capitolium.

[23] Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius => Caesar dixit
aegrotare Caecinam Paetum, maritum Arriae, aegrotare et filium.

[23] respondebat: bene quievit, libenter cibum sumpsit => respondebat bene (puerum)
quievisse, libenter cibum sumpsisse.
[24] Homo es impudens: Nasica dixit Ennio (eum) hominem esse impudentem.
[25] Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine => Dicitur Cato
attulisse quodam Carthagine. [*
[26] Fundani nostril filia minor mortua est => C. Plinius Marcellino scripsit Fundani sui
filiam minorem mortuam esse.
[29] Sutor dicere solebat Oleum et operam perdidi => Sutor dicere solebat oleum et
operam se perdidisse.
[29] Caesar dixit Domi satis salutationum talium audio => Caesar dixit domi se audire.

[32] Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, simper mihi
proponebam => Archia dixit eas se, cupidum bene simper sibi proponere.
[33] Omnia nunc belli vulnera tibi sananda sunt => Cicero dixit Caesari omnia tunc belli
vulnera illi sananda esse.
[36] Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt => Sallustius dixit die quodam legatos
ad eum venisse.
[38] Tum Caecilia puellae dixit: ego libenter tibi mea sede cedo => Tum Caecilia dixit se
libenter illi sua sede cedere.
[47] illa respondisset ego, pater, cana esse malo => illa respondisset patri se canam esse
malle.
[48] Ea cerva quodam die fugit => Sertrius nuntiavit eam cervam quodam die fugisse.
[49] Porcia non est hoc inquit temerarium factum meum, sed certissimum indicium
amoris mei erg ate tale consilium molientem => Porcia inquit non esse illud temerarium
factum suum, certissimum indicium sui erga illum tale consilium molientem.

227

oro

incite
moneo

persuadeo

praecipio
constituo
provideo

edico
curo

rogo
adhortor

1.
2.
3.

iubeo

).

noli, nolite
ne

228

[22] praesentes fructus neglegamus, posteritatis gloriae serviamus => Cicero Romanos
adhortatur praesentes fructus (se) neglegere, (se) servire.
[25] Opibus urbis nolite confidere => Cato Romanos monuit ne opibus urbis confiderent.
[28] Tu hominem investiga => Cicero Platonem iubet (illum) hominem investigare.
[28] Noli spectare => Cicero Patronem oravit ne spectaret.
[28] Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Roman mitte vel Epheso
rediens tecum deduc => Cicero Platonem oravit ut ille hominem investigaret summaque
diligentia vel Roman mitteret vel Epheso rediens cum illo deduceret.
[36] Ministri, narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum
fiery locupletem => Manius Curius imperat ministris narrare Samnitibus M. Curium malle

[41] Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae => Adhortatus est
eum ut sic ergo viveret, , sed sic loqueretur, ut viri aetatis suae.
[41] id habe simper in memoria et in pectore => Adhortatur eum ut id habeat semper in
memoria et in pectore.

229

urus

urus sim

essem

num

nonne

ne

quaero)

utrum an non

utrum necne

230

ne

(utrum an non)

num nonne
quaero)
utrum necne

[24] Quid (tu dicis?) => Ennius Nasicam interrogat quid ille dicat.
[24] Ego non cognosco vocem tuam? => Rogavit num ipse non cognosceret vocem illius
none
velitne scire.

[24] Visne scire? => Rogat num velit

[24] Tu mihi ipsi non credis? => Rogavit num ille sibi ipsi non crederet
none ille sibi ipsi non credat.

[39] Tu illum premi putas malis? => Interrogat num ille illum (sapientem) premi malis
putet.
[41] Quin, homo inepte, taces? => Interrogat hominem ineptum quin taceat.
[43] Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? => Mater filium interrogat num
(ipsa) ad hostem venerit et captiva in castris illius sit.
[43] In hoc me longa vita et infelix senecta traxit? => Mater filium interrogat num in illo
se longa vita et infelix senecta traxerit.
[43] Qui potuisti populari hanc terram, [quae te genuit atque aluit]? => Mater eum
interrogavit qui (ille) populari illam terram potuisset, [quae eum genuisset atque aluisset].
[43] Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? => Mater hunc interrogavit num illi
ingedienti fines patriae ira cecidisset.

[43] cur tibi non sucurrit? => Mater hunc interrogat cur illi non sucurrerit.

[47] Quid times? => Augustus Filiam interrogavit quid (illa) non timeret.

231

urus

urus sim

essem
(

[22] Imitemur nostros Brutos , qui hanc rem publicam stabiliverunt => Cicero adhortatus
est ut imitarentur suos Brutos , qui illam rem publicam stabilivissent.
[23] Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito => Plinius dixit illi Arriam funus ita
paravisse, ut ignoratetur a marito.
[24] Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse => Nasica dixit Ennio
se, cum illum quaereret, ancillae illius credidisse illum domi non esse.

[25] Interrogo vos inquit quandoo hanc ficum decerptam esse putetis es arbore =>
Inquit (Cato) (se) interrogare illos quanto eam ficum decertpam esse putarent ex arbore.
[25] Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite => Cato Romanos incitavit ut fiduciam,
quae nimia ille esset, deponerent.

232

[25] Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est => Cato narrat
stiatim sumptum esse Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta sit.

[27] Ita est ut dicis => Accius inquit ita esse, ut (ille) diceret.

[27] meliora enim fore spero, quae deinceps scribam => Accius dixit meliora fore
sperare, quae deinceps scripturus esset.

[28] Noli spectare quanti homo sit => Cicero iussit eum ne spectaret, quanti homo esset.
[31] Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano
virtute antecellat => Dux hostium eum incitavit ut congrederentur, ut cerneretur
quanto antecelleret.
[35] Nemo vero eos miseretur, quod infeliciter vixerint => (Seneca) monuit ne vero eos
miseraretur, quod infeliciter vixissent.
[37] ut veni ad urbem non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam
pertinerent => Cicero dixit (se), ut venisset ad urbem, non destitisse , quae ad concordiam
pertinerent.
[40] Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem
miniteris, numquam tamen ego hostem iudicato Marium => Quintus Mucius Scaevola dixit
Sullae, kicet sibi ostenderet , quibus curiam circumsedisset; licet minitaretur,
numquam tamen se Marium hostem iudicaturum esse.

[41] Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris sermon abhinc multis annis
iam obsolete uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas => Is dixit illum,
proinde quasi tunc loqueretur, sermon uti, quod , velletquae diceret.
[43] In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te
viderem? => Mater hunc interrogat num in illo se traxerit, ut illum videret.
[43] Qui potuisti populari hanc terram, que te genuit atque aluit? => Mater hunc interrogat
qui (ille) potuerit illam terram populari, quae illum genuisset atque aluisset.
[43] cur, cum in conpsectu Roma fuit, tibi non sucurrit intra illa moenia domus ac penates
mei sunt, mater coniux liberique => Mater eum interrogavit cur, fuisset, illi non
sucurrisset intra liberique.
[43] Ego nihil iam pati possum, nec diu miserrima future sum: at contra hos, si pergis, aut
immature mors aut longa vita servitus manet => Mater dixit huic se posse nec diu
miserrimam futuram esse: at contra illos, si pergeret, aut immaturam mortem aut
longam servitutem manere.

[44] Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam
referre poteram => Tarquinius dixit tum (se) intelexisse, quos habuisset, posset.

233

[47] Non dubito quin calva esse nolis => Augustus filiam dixit se non dubitare quin illa
calva esse nollet.

[47] Quid ergo non times ne istae te calvam faciant? => Augustus filiam interrogavit quid
ergo illa non timeret ne eae (= istae) illam calvam facerent.

[50] Neurtum inquit mihi mitti placet, quia alter nihil habet, alteri nihil est satis =>
Scipio inquit neutrum sibi mitti placere, quia haberet, esset satis.

234

[24] ancilla dixisset eum domi non esse => Is domi non est.

[24] Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse => Illa domini iussu id
dixit et ille intus est.
[24] exclanavit Nasica se domi non esse => (Ego) domi non sum.
[25] Omnes recentem esse dixissent => (Ficus) recens est.

[25] scitote decerptam esse Carhagine => (Ficus) decerpta est Carthagine.

[25] Mementote rem publicam in extreme discrimine fuisse! => Res publica fuit.
[34] se ipsum captum venisse eos existimasset => Ei me ipsum captum venisse venerunt.
[34] Scipioni nuntiaverunt (incredibili auditu!) virtutem eius admiratum se venisse =>
Scipio, (nos) virtutem tuam venimus.
[35] Unum fuisse Homero servum, tres Platoni nullum Zenoni tradunt => Unus fuit Homero
servus, tres (servi) Platoni (fuerunt), nullus Zenoni (fuit).

[35] ad senatum scripsit mercenarium suum discessisse et ab eo desertum esse rus =>
Mercenarius meus discessit et ab eo desertum est rus.

235

[36] narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri
pocupletem => Manius Curius Dentatus mavult locupletibus imperare quam ipse fieri
locuples.
[36] mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse => Me nec acie vinci nec
pecunia corrumpi potest.

[37] ego clamabam nihil esse bello civili miseries => Nihil est bello civilli miserius.

[40] simper tamen meminero urbem Roman et Italiam a Mario conservatam esse => Urbs
Roma et Italia a Mario conservata est.
[41] qui primi coulisse Italiam dicuntur => Qui primi Italiam coluerunt.
[41] Sed antiquitatem tibi placere dicis => Antiquitas mihi placet.
[42] Nunc intellego neminem tam stultum fore => Nemo tam stultus est.
[45] In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore => Ego cum legionibus celeriter
adero.
[48] a cerva sese monitum esse praedicabat => Ego a cerva monitus sum.
[48] aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse => Sertori, cerva inventa est.

[23] Arria milites orabat, ut simul imponeretur => Simul imponar.

[29] Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem =>
Parem salutationem corvum doceam.
[30] Murenam laudare debemus => Murenam laudemus.

[31] edixit ut omnes pugna abstinerent => Omnes pugna abstinete.

[34] is fores reserari eosque intromitti iussit => Fores reserantor eique intronittuntor
Domestici, fores reserate, eosque intromittite
[38] rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet => Matertera, mihi paulisper loco
cede.
[45] Tum cuidam ex equitibus Gallis persuade tut ad Ciceronem epistulam deferat => Ad
Ciceronem epistulam defer.

[45] Legatum monet ut epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat =>
Epistulam ad amentum tragula adliga et intra castra abice.
[45] Gallus, periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret => Tragulam mittam.
236

[45] militesque adhortatur ut salute sperent => Milites, salutem sperate (speretis).

[48] Sertorius eum iussit tacere => Tace!

[48] praerepit u team postero die repente in eum locum emitteret => Eam cras repente in
eum locum emitte.

[23] marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat => Quid agit puer?
[24] Accipe nunc quid postea Nasica fecerit => Quid postea Nasica fecit?
[24] Visne scire quid Nasica responderit? => Quid Nasica respondi?
[25] Interrogo vos inquit quando hanc ficum decerptam esse putatis ex arbore =>
Quando hanc ficum decerptam esse putatis ex arbore?
[28] Noli spectare quanti homo sit => Quanti nomo est?
[31] cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat => Quanto miles Latinus
Romano virtute antecellit?

[41] neminem scire atque intellegere vis, quae dicas => Quae dicis?
[44] Nescio enim quis possit diligere eum => Quis potest

possit ?

[44] tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum => Quam fuerunt inopes amicorum?
[44] Tum intellexi, uos fidos amicos habuissem => Quos fidos amicos habui?
[45] cognoscit, quae apud Ciceronem rerantur quantoque in periculo res sit => Quae apud
Ciceronem geruntur, quantoque in periculo res est?
[47] Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva => Filia,
utrum post aliquot annos mavis cana esse an calva?
[48] Sertorius omnibus persuasit cervam instictam numine Dianae, conloqui secum et docere
quae utilia factu essent => Quae utilia factu sunt?
[49] experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura => Quam aequo
animo me ferro interimam?

[50] contenderent uter adversus Viriathum in Hispaniam mitteratur => Uter adversus
Viriathum in Hispaniam mittitur?

237

[27] Tum Pacuvius dixit Sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri tamen ea
sibi duriora et acerbiora => Sonora quidem sunt et grandia, quae scripsisti, sed videntur
tamen ea mihi duriora et acerbiora.
[41] Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit => Antiquitas
mihi placet, quod honesta et bona et modesta est.
[44] Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet =>
Quis potest diligere eum, quem metuit, aut eum, a quo se metui putat
possit
metuat
putet
[45] Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra
castra abiciat => Si adire non poteris, epistulam adliga et intra castra abice.
[48] Sertorius omnibus persuasit cervam, instictam numine Dianae, conloqui secum et
docere quae utilia factu essent => Cerva, insticta numine Dianae, conloquitur mecum et
docet, quae utilia factu sint.

[48] praeterea praecepit u team postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum
amicis futurus esset => Eam cras repente in eum locum emitte, in quo ego cum amicis ero.
[48] dixit eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se reventi => Visum in
somno mihi est cervam, quae periit, ad me reverti.
[49] experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemtura, si tibi consilium
non ex sentential cessisset => Quam aequo animo me ferro interimam, si tibi consilium non
ex sententis cesserit.

238

ego se, ipse

meus suus, (ipsius)

nos se, ipsi

noster suus, (ipsorum)

se
ipse

se

suus

ipse. H ipse

se.

ille, hic, iste, is

nunc
hodie
cras
adhuc
hic
hoc loco
[* heri

vos illi, ei
vester illorum, eorum(

: tu ille, is
tuus illius, eius

ille, is

tunc
eo die / illo die
postridie
ad id tempus
ibi
illo loco
* pridie

239