Predmet prouavanja javnih finansija

Javne rashodi, Javni prihodi, Javni dug, Budet, Fiskalni federalizam/raspodela prihoda i funkcija izmedju razliitih
nivoa drave
Zadatak nauke o finansijama jeste da teorijskim istraivanjima utvrdi stalne odnose izmeu uzroka i posljedica,
odnose izmeu dva ili vie finansijskih fenomena i njihovu vezu prema njihovoj stvarnoj materijalnoj povezanosti
Finansijsko pravo podrazumijeva skup pravnih propisa kojima se ureuje prikupljanje, raspodjela i troenje
sredstava potrebnih za funkcionisanje javnopravnog tijela. Dijeli se na poresko i budetsko pravo.
Finansijska politika nije nauka u pravom smislu te rijei, ve je vie vjetina koja pokazuje sredstva i puteve ka
postizanju ciljeva, koji su prethodno objanjeni teorijom.
Znacaj javnih finansija

Nedovoljna efikasnost fiskalne politike u pogledu:

1.

Eliminisanja fiskalnih deficita

2.

Smanjene rashoda drutvenog standarda i socijalnog osiguranja

Efekat istiskivanja (istiskivanje privatnih investicija iz finansijskih tokova)

Drava blagostanja

Struktura javnih rashoda

Rashodi dravne uprave, Rashodi unutranje bezblednosti, Rashodi odbrane (spoljanje bezbjednosti),
Rashodi obrazovanja, Rashodi kulture, sporta...,Rashodi nauno istraivakog rada, Rashodi namjenjeni
ekolokim potrebama, Rashodi za ekonomske intervencije i investicije, Rashodi socijalne sigurnosti
stanovnitva

Podjele javnih rashoda

Redovni i neredovni (vanredni javni rashodi)

Prema objektu troenja (lini (plate, penzije, invalidnine i sl. i materijalni( kancelar. Materijal, sredstva za
vojsku, nabavka os. sredst.)

Prema subjektu troenja (rashode koje vri drava ili lokalna samouprava)

Proizvodni i transferni (podjela koja je nastala sa jaanjem ekonomskih i socijalnih funkcija drave)

U novcu i naturi

Produktivni i neproduktivni

Odgodivi i neodgodivi
Karakteristike -Mogue ih je predvidjeti, Po visini su manje vise stabilni , Redovno se javljaju

Dvojne klasifikacije javnih prihoda

Originarni (izvorni) i derivativni (izvedeni) (- Derivativni: dabinski i nedabinski)

Prihodi od stanovnitva i prihodi od privrede, Prihodi uih i irih nivoa vlasti, Prihodi u novcu i
prihodi u naturi, Redovni i neredovni , Fiskalni i nefiskalni, Namjenski (doprinosi, neke takse) i
nenamjenski (porezi)

Hijerarhijska Najvanije meunarodne klasifikacije su:

Dravna finansijska statistika MMF (GFS klasifikacija) , Evropski sistem integrisanih nacionalnih
rauna EU (ESA)

Klasifikacija OECD, Klasifikacija u okviru sistema nacionalnih rauna UN (SNA)

Uloga drave u savremenoj privredi:

Regulator- definie pravila i obezbedjuje njihovo sprovodjenje, Preraspodjela dohodaka kroz javne
finansije,, Proizvodnja roba i usluga, Nabavke roba i usluga, Subvencionisanje privatne
proizvodnje.

Relativni poreski pritisak

Govorimo o relativnom poreskom pritisku kada fiskalno optereenje dovedemo u vezu sa svim koristima
koje se kroz javne rashode vraaju poreskim obveznicima Dakle, teorijski je mogue da fiskalno optereenje bude i
poveano, a da to ne smeta poreskim obveznicima
Uloga javnog sektora

Definisanje pravnih i zakonskih normi, Obezbeivanje javnih dobara, Rjeavanje problema eksternalija,
Raspodjela dohotka, Stabilnost u ekonomskim kretanjima

Teorija sile:pravo jaeg da uzima deo dohotka i imovine od potinjenog, primenjiva za stari i srednji vijek
Teorija ekvivalencije: porezi su cijena koji graani plaaju za usluge drave
Teorija rtve: porezi predstavljaju rtvu koju pojedinci ine u optem interesu
Teorija suverniteta: utvrivanje i naplata poreza su atribut suverenosti drave
svaki graanin je duan da doprinosi finansiranju javnih potreba srazmerno svojim mogunostima

Klasifikacija poreskih principa , ,finansijski principi, Ekonomski principi, Socijalno-politiki principi, Pravnoadministarativni principi
Finansijski
Izdanost poreza Poreski sistem kao cjelina treba da obezbjedi dovoljno sredstava za finansiranje konsolidovanih
javnih rashoda
Elastinost poreza: porezi treba da se to bre i potpunije prilagoavaju visini javnih rashoda
Ekonomski poreski principi
Princip efikasnosti - poreski sistem ne treba da ometa efikasnu alokaciju resursa (ekonomske odluke privrednih
subjekata)
Princip umjerenosti i poreskog optereenja -poresko optereenje treba da bude umjereno, tj. ne smije da
pree granicu nakon koje destimulativno utie na radne i preduzetnike aktivnosti
-Mikro stanovite (Relativni poreski limit)- Pretjerano visoko poresko optereenje?!
-Makro stanovite (apsolutni poreski limit) poresko optereenje drutvenog proizvoda; poveanje
poreskih stopa dovodi do smanjenja prihoda
Princip izbora poreskog izvora: poreski izvor moe da bude ekonomska kategorija koja se stalno obnavlja to je sluaj sa dohotkom ili prihodom, ali ne i sa imovinom
Princip fleksibilnosti: - poreski sistem bi trebalo da lako ili automatski odreaguje na izmjenjene ekonomske
okolnosti
Sa stanovita fleksibilnosti porezi se dele na: Fleksibilne poreze (automatske mjere) ugraene u sistem
Nefleksibilne poreze (diskrecione mjere promjena instr. Ekonomske politike)
Princip stabilnosti poreskog sistema (Poreske propise treba mijenjati to rjee i este promjene poreskih
propisa uvode nestabilnost u uslove poslovanja, oteavaju planiranje
Princip identiteta poreskog destinatara i nosioca poreskog tereta-Efekti poreza zavise od toga ko snosi
poreski teret (destinar)
Socijalno politiki principi (pravino oporezivanje
Princip optosti oporezivanja (sva lica koja su rezidenti odreene drave moraju da plate porez)
Princip ravnomjernosti oporezivanja -horizontalna pravinost (sva lica sa istom ekonomskom snagom treba da
plate isti porez) i
vertikalna pravinost (lica sa veom ekonomskom snagom treba da plate vei porez
PRAVNO- ADMINISTRATIVNI PORESKI PRINCIPI

Princip zakonitosti poreza

- znai da se oporezivanje moe vriti samo na osnovu zakona

Pravno znaenje

1.

Zakon je jedini izvor poreskog prava (zakoni i podzakonski akti)

2.

Tumaenje poreskih normi (autentino, sudsko, doktrinarno, teleoloko, logiko, komparativno, istorijsko,
gramatiko...)

3.

Analogija (proirivanje zakonske norme na sluajeve koji u njoj nisu sadrani)

4.

Nedoputenost retroaktivnosti (samo ukoliko je uvedena zakonom)

Odreenost poreza (jasnost i preciznost

Princip minimizacije administrativnih trokova (znai da trokovi utvrdjivanja, naplate i kontrole poreza treba
da budu to nii (ekonominost poreza

Princip smanjenja trokova plaanja (trokovi kojima se izlae poreski dunik pri ispunjenju poreskih obaveza
treba da budu minimizirani)
Efekti oporezivanja- Evazija: Zakonita (legitimna i moralna)i Nezakonita
Prevaljivanje poreza (poreski destinatar) U kojoj meri e se prevaljivanje poreza dogoditi zavisi od elastinosti
ponude i tranje i od toga da li je trite konkurentno ili ne
Perkusija, Reperkusija (prevaljivanje), Incidenca, Difuzija
Dvostruko oporezivanje nastaje kada je jedan poreski obveznik povezan sa vie poreskih vlasti po razliitim
osnovama bitnim za oporezivanje
Postoji vei broj fenomena slinih dvostrukom pravnom oporezivanju, kao to su:
Nadoporezivanje postoji kada se isti poreski obveznik u istom vremenskom periodu za isti poreski objekat
oporezuje identinim porezom od strane dva poreske vlasti razliitog ranga (lokalni i centralni porez na
dohodak)
Kumuliranje poreza postoji kada isti poreski obveznik, plaa u istom periodu vie razliitih poreza na isti
poreski objekat (primer carine +PDV, akcize+PDV) Kumuliraranje poreza moe nastati plaanjem poreza istim ili
razliitim nivoima vlasti
Dvostruko ekonomsko oporezivanje postoji kada razliiti poreski obveznici u istom vremenskom periodu, na
isti poreski objekata plaaju razliite poreze (npr. oporezivanje dobiti preduzea
Harmonizacija poreskog sistama treba da doprinese
smanjenuju distorzija u konkurenciji
smanjnju trokova plaanja poreza
suzbijanju poreskog dampinga
Dvojne klasifikacije poreza:

Redovni i neredovni porezi

Objektni (realni) i subjektni (personalni) porezi

Analitiki i sintetiki porezi

Fundirani i nefundirani porezi

Centralni, pokrajinski i lokalni porezi

Neposredni i posredni porezi