ANKARA NVERSTES

MHENDSLK FAKLTES
KMYA MHENDSL BLM

BETEK BOYA VE KMYA SANAY A.. LABORATUVAR VE LETME

STAJI RAPORU

ADI-SOYADI:ERDN AKTA
NUMARASI:08290013

STAJ BALANGI TARH:27.06.2011

STAJ BT TARH:26.08.2011
EKM 2011
ANKARA

NSZ
Bu rapor Betek Boya ve Kimya Sanayi A..de yaplan staj boyunca edinilen
izlenimlerin aktarlmas amacyla hazrlanmtr. Raporda ar-ge laboratuvarnda
yaplan almalar ve kuru harlar retim iletmesi hakknda bilgi verilmektedir.Bu
raporun hazrlanmas iin gerekli teknik bilgilerin elde edilmesinde emei geen
sanayi boyalar ar-ge mdr Rza Aydemire ve kuru harlar retim iletmesi
yneticisi Cem Gzele teekkr ederim.

NDEKLER
1. GR
2. BETEK BOYA VE KMYA SANAY A..
2.1 Tesisler ve Yer Seimi
2.2 Kalite Politikas
3. LABORATUVAR STAJI ONAY SAYFASI
4. BOYA NEDR
4.1Boyann Bileenleri
5. HAFTALIK ALIMA BLGLER
6. STANDART LABORATUVAR TESTLER
6.1 Gzle inceleme
6.2 Viskozite
6.3 Younluk
6.4 Kat madde miktar
6.5 Ezilme incelii (Ortalama tanecik boyutu)
6.6 Kuruma hz
6.7 rtclk
6.8 Kuru Film Kalnl
6. 9 Renk Kontrol
6.10 Parlaklk
6.11 Yapma
6.12 Elastikiyet
6.13 Konik, Silindirik Bkme
6.14 Darbe Direnci

6.15 Sertlik
7. PROENAMEL BOYALARDA DOLGU MALZEMES OLARAK A YERNE B
MALZEMES KULLANMA DENEME ALIMALARI
8. YKSEK KATILI EPOKS BOYALARDA ISLATICI BULMA ALIMASI
9. SOLVENTL

SONKAT

EPOKS

BEYAZ

BOYADA

KPK

KESC

DENEMES
10. LETME STAJI ONAY SAYFASI
11. HAFTALIK ALIMA BLGLER
12. YALITIM GRUBU RETM LETMELER KURU HARLAR RETM
LETMES
12.1 Azo Dozajlama Sistemi
12.2 Paketleme Sistemi (Strech Hood)
12.3 Otomatik Paletizer
12.4 Robot Paletizer
12.5 Dolum Makinas 1
12.6 Dolum Makinas 2
12.7Dolum Makinas 3A-3B
13. YAPITIRICI VE SIVA RNLER RETM HATTI AKII
14. FUGA DERZ DOLGU RNLER RETM HATTI AKII
15. MNERAL KAPLAMA RNLER RETM HATTI AKII
16. OK AMALI RETM HATTI AKII
17. KTLE VE ENERJ DENKL
18. SONU

GR
Trkiyenin en byk entegre boya tesislerine sahip olan ve kamuoyunda Filli Boya
olarak tannan Betek Boya ve Kimya Sanayi A..de yaplan iletme ve laboratuvar
staj boyunca irketin ynetim,retim ve kalite politikalar incelendi. Staj sresi
boyunca kimya mhendislii meslei asndan son derece nemli olan retim ve
proses,retim ve laboratuvar ilikileri gzlemlendi.
Raporda 20 i gn sanayi boyalar ar-ge laboratuvarnda,25 i gn kuru harlar
retim iletmesinde olmak zere toplam 45 i gn boyunca yaplan stajda edinilen
izlenimlere yer verildi.
Sanayi boyalar ar-ge laboratuvarnda alma yrtld.Birinci muadil hammadde
denemesi,ikincisi uygun slatc belirleme,ncs ise uygun kpk kesici belirleme
almasyd.Projeler sresince boya ve teknik zellikleri hakknda kapsaml bilgi
edinildi.Standart laboratuvar testleri projelerde uygulanrken ideal bir boya nasl
olmaldr,boyann kalitesini belirleyen etmenler nelerdir,boya uygulamasnda dikkat
edilmesi gereken kurallar nelerdir,uygulama sonrasnda boya kalitesini belirleyen
etmenler nelerdir gibi sorulara yant arand.almalar sresince uygun hammadde
belirlemenin

iletme

iin

son

derece

hayati

neme

sahip

olduunu

gzlemlendi.Laboratuvar staj boyunca iletmelerde ar-ge laboratuvarlarnn son

derece nemli olduunu grld.
Kuru harlar retim iletmesi; inaat sektrnn ihtiya duyduu yaptrc,fuga ,sva
vb. rnlerin son teknoloji ile retildii yer olmas sebebiyle otomasyon sistemleri
hakknda bilgi edinilmesini salad.Staj boyunca iletmenin sahip olduu proses
yakndan incelendi.letmedeki drt farkl hattn i aklar rapor blmnde
anlatld.En yksek kapasiteli hat iin ktle ve enerji denkliine raporda yer
verildi.Betek Boya ve Kimya Sanayi A..nin sahip olduu dier iletmelerle
kyaslandnda kuru harlar retim iletmesinin en az hata ile alan iletme olduu
gzlemlendi. Bu avantajn elde edilmesinde proseslerin kusursuz ilemesinin pay
byktr.
Raporda staj sresi boyunca elde edilen teknik verilere,tablolara,grafiklere ve
resimlere yer verildi.

BETEK BOYA VE KMYA SANAY A..

smini Beton ve Teknoloji kelimelerinin ilk hecelerinden alan Betek Boya ve Kimya
Sanayi A.. 1988 ylnda kuruldu. Betek A.. sektre girdii ilk yllarda, inaat
malzemeleri sektrnn ihtiya duyduu beton katklar,hazr harlar ve su izolasyon
malzemeleri alanlarnda yksek kaliteli rnler gelitirerek pazara sundu.Gelitirdii
rnlerin sektrde ok beenilmesi ve tercih edilmeye balanarak yksek sat
hacimlerine ulamas zerine, yeni bir pazara ynelik araylar sonucunda inaat
boyalarna girilmesine karar verildi.
Betek A.. 1993 ylnda inaat boyalar alanna, Avrupann en byk boya markas
Caparol ile teknolojik ibirlii yaparak adm att.ki irket ortakl hem Betek A.. hem
de Trk boya sektr asndan bir dnm noktas oldu; Trkiye boyada yepyeni bir
markayla tant ve Avrupann en byk boya markasnn teknolojik zenginliine
kavutu.Avrupal bir ortakla retime geen ilk Trk boya irketi olan Betek A..boya
sektrne ilk yabanc sermaye girini salad.1993 ylnda lisans anlamas ile
balayan iliki, bugn Caparoln ortakl ile Avrupada ve Trkiyede rnek
gsterilecek bir joint-venture anlamas olarak gsterilmektedir.
Bugne kadar, rn eitlilii konusunda en son teknoloji ile retilen, ancak Trk
boya sektrnde henz bilinmeyen rnleri piyasaya sunarak; kaliteli retim yapan,
nc ve yeniliki marka kimlii kazanan Betek A.. bilinen en ksa srede ve
sanayide rnek gsterilen biimde boya sektrnn en gl firmas oldu.2001
itibariyle boya sektrnde pazar liderlii yakalad. 1997de TV reklamlarna balayan
ve tketicide Filli Boya markasyla ksa srede yksek bilinirlik salayan Betek A..
lke genelinde 5000den fazla sat noktas ve 1000e yaklaan alan ile halen
boya sektrnde Pazar lideri konumundadr.
Betek,lider konumunu, rakiplerinin ve zellikle sektrn zerinde yakalad byme
ivmesi ile her yl pekitirmektedir; 1994 ylndan 2010 ylna kadar $ baznda boya
sektr bymesi % 120 civarnda iken, Betek % 5.186 orannda bymtr.
Betek ,2004 ylnda boya sektrnde yksek teknolojiye sahip, 103.500

alana

ina edilen ve yllk retim kapasitesi 150 bin ton olan Gebze fabrikasn
tamamlamtr.Kasm 2007de ise boya ve s yaltmnda geliimimize ve sektre
byk hizmetleri olacak RMI Bilimsel Aratrma Merkezi nin al yaplmtr.

Betek Boya,mevcut Gebze fabrikasnn yannda yapm 2009 Mart aynda

tamamlanan yeni tesisleriyle, 152.000

byklk ve yllk yaklak 348.000 ton

retim kapasitesine ulalmtr.

Betek A.. boya sektrndeki en geni rn yelpazesine sahip gen bir irkettir. ve
d cephede; boya, macun, astar eitlerinde, yaltm malzemelerine, tamir
harlarndan, fayans yaptrclarna,fugalara,tutkallardan sentetik ve sellozik
rnlere kadar birok rn grubu retmektedir. Betek A..nin pazar pay %35
civarndadr ve pazarn lideridir.
Kocaeli Gebze ( Gebze Organize Sanayi Blgesi ) ve stanbul- Bostancda merkezi
bulunan Betek, bnyesinde 463 beyaz yakal, 514 mavi yakal olmak zere toplam
977 alan vardr. alma saatleri 08:00 ile 18:00 aras olup, tm iiler her nite
iin blm ad baskl i kyafetleri giymektedirler.
Tesisler ve Yer Seimi
retim; Msr ve Gebzedeki fabrikalarda yaplmaktadr. Msrdan 14 lkeye ihra
edilmektedir. Gebze 152.000 metrekarelik alan zerine kurulmutur ve senelik retim
kapasitesi 348.000 tondur.
Firmann ilk tesisi Kaynarcada konumlanmtr ancak deien koullarda burada
yeterli gelmediinden Gebzede tesis yaplmtr. Gebze sanayileme asndan
gayet iyi bir durumdadr. ehir merkezine uzak ancak ulam yollarna ok yakn bir
konumdadr.
letme kurulu yeri olarak kara-hava-deniz ulamna uygun bir pozisyondadr.
Limanlara yakn olmasyla hammadde tedarii ve rn sevkiyat bakmndan ok
uygun durumdadr zira hammaddelerin ou uzak doudan deniz yolu ile
gelmektedir. Demir yollar ve uluslar aras karayolu sayesinde sevkiyat ve hammadde
tedarii en verimli duruma gelmektedir. Ayrca fabrika serbest blgeye ve gmre
de yakn bir konumdadr.

GEBZE 1

GEBZE 2

ekil 2.1 Gebze Tesisleri

ekil 2.2 letmeler

Kalite Politikas
Betek A..nin kalite prensibi ulusal ve uluslar aras standartlarn ve mteri
beklentilerinin de zerinde rnleri mterilerine sunmaktr. Betek A.. de kalite tm
alanlarn sorumluluundadr. Yrrlkteki mevzuat ve yasal dzenlemelere
uyulmaktadr.
Kalite faaliyetleri kalite ynetimi departman tarafndan dzenlenir, denetlenir ve
yrtlr. Kalite standard olarak ISO 9001:2000 baz alnr. Kalite emberleri
standartlar uygulanr, incelenir ve uygunsa uygulamaya geilir. 90 farkl rnn kalite
standartlar vardr.
Kaliteli rn iin kaliteli hammadde gerekmektedir ve bunun iin kalite konusuna
hammaddeden balamaya nem verilir. Tedariki firmann belgesi, sertifikas olsa
dahi retime katkda bulunacak girdiler kontrol edilir. Kalite kontrol laboratuarlardan
onay almadan hibir rn retime dahil olamaz.
Firma tarafndan retilen rnler kimyasal olduklarndan dolay rn her aamada
kalite kontrolden gemek zorundadr. Aksi takdirde byk maddi kayplara neden
olabilir ve mteri ikyetleri ile karlalabilir. Bunlarn olmamas iin kalite kontrol
yaplmas arttr.
rn dolumu yaplmadan nce kalite kontrol laboratuvarna gnderilir. Burada
viskozite, younluk, kat madde miktar, krlma indisi, sertlik, kuruma, renk uyumu,
parlaklk, ortalama tane boyutu, akm direnci, uygulama vs testlerine tabi tutulur.
rn gerekli testlerden birine uygun deilse zerine ilaveler yaplr (standartlara
uyana kadar ).
retilen rnlerin raf mr 1 yldr. Yar mr dolan rnler otomatik olarak bloke
edilir. Kalite kontrol laboratuvar tarafndan bu rnler tekrar kontrol edilerek
sevkiyata alr. Kontrol edilen her rnden 1 adet numune saklanr. Buna ahit
numune ad verilir. Mteri ikyeti gelmesi durumunda ahit numuneden inceleme
yaplr. Eer rnn depolama mr dolmusa ahit numuneden inceleme
yaplamaz, mteri numunesi incelenir. Raf mrn kontrol altna almak iin ilk giren
ilk kar (First-In-First-Out) sistemi uygulanr.

Kabul edilen TSE standartlar su bazl sistemler iin TS5808 ve Solvent bazl
sistemler iin TS39 dur. TS39da aranan balca kalite performans zellikleri
aadaki gibidir:

Younluk

Viskozite

ncelik derecesi

Seyrelmeye dayankllk

Kuruma sresi

Uygulama kolayl

Film tabaka grn

Grn

Parlaklk

rtme gc

Yapma derecesi

Suya dayankllk

Kat madde miktar

Kaplama gc

Depolama kararll

Betek A.. nin rettii rnler kimyasal olduklarndan dolay kaliteyi koruyarak
evreye ve insan salna nem vermek zorundadr. Boya ve trevleri rnlerde
girdilerinden dolay insan saln tehdit edecek derecede kurun bunmaktadr.
Kurun insan vcudunda birikir ve birok kt etkiye sebep olur. nsan saln tehdit
etmemesi iin kurun oran 57 ppm nin altnda olmaldr. Bunu salamak kurun
orann drme maliyetini 5 katna karmaktadr. Ancak Betek insan salna
nem verdiinden rnlerinde kurun oran 38 ppmdir. Trkiyede bunu yapabilen ve
ambalajlarna kurunsuz ibaresini koyabilen az sayda firmadan biridir.

Bitmi

Girdi Kalite
Kontrol

Ara konrol

malat

rn

rn

Son Kalite
Kontrol

Sevkiyat

Dolum

Kontrol

ekil 2.3 Betek Boya ve Kimya Sanayi A.. genel retim emas

ekil 2.4 Betek ve Caparol firmalarna ait logolar

LABORATUVAR STAJI ONAY SAYFASI

BETEK BOYA VE KMYA SANAY A..
FLL BOYA SANAYi BOYALARI AR-GE LABORATUVARI

BALANGI TARH:27.06.2011
BT TARH:22.07.2011

FLL BOYA SANAYi BOYALARI AR-GE MDR

RIZA AYDEMR

GEBZE ORGANZE SANAY BLGES TEMBELOVA ALANI 3200.SOKAK NO:3206

GEBZE/KOCAEL
TEL :0262 678 30 00
FAX:0262 678 32 95

BOYA NEDR
Boya sv, jel veya toz halinde olan, uyguland yzeyi d etkenlerden korumak ve
dekoratif zellik vermek amac ile eitli metotlarla uygulanan malzemelerdir.Boyalar
ok deiik trler ve zelliklere sahiptirler.zelliklerine ve amaca gre okfarkl
uygulama alanlar vardr.Renk verici olmann yan sra, rtc ve buna bal olarak
da koruyucu zelliklere sahiptirler.Koruyuculuk boyann dtan gelen nem, su
atmosfer kirlilii, agresif kimyasallar ve dier tahribat unsurlarna dayanm anlamn
tamaktadr.Ancak bu zellikteki boyalar, tatbik edilmi olduklar yzey ve malzemeyi
de bu trdeki etkilerden koruyabilirler.Boyalarn koruyuculuu byk lde kendi
karm kompozisyonuna, zelliklerine olduu kadar da, zellikle kalnlna da
baldr.Ayrca zararl etkenlerin iddeti,tekrarlanma skl gibi hususlar da doal
olarak

byk

nem

tamaktadr.zel

amalarla,

belirli

ortam

koullarnda

kullanlacak boyalarn, karm kompozisyonunda ngrlen dayanmn iyiletirici

deiikliklerde yaplmaktadr.
Dekoratif olma nitelii alar boyu bir boyadan beklenen temel niteliktir.Ancak doal
olarak dekoratif kavram talebe gre deiecektir.Arzulanan renklerin ve tonlarn
varl, uygun karmlarn elde edilebilmesi istee gre parlak , yar mat, mat dokulu
ve yzeye sahip olma bu konuda akla gelen hususlardr. Boyalarn kullanm sresi
iinde kullanc saln olumsuz ynde etkileyici olmamasda gerekli bir dier nemli
husustur.Zararl gazlar kartmamas, pul pul dklmememsi, tozmamas, kf ve
mantar olumamasna izin vermemesi,kirletici maddelerin etkisi veya temizleyici
maddelerle zlmemesi gerekmektedir.
Standartlara uygun olmas, boyadan beklenen ve kullancy koruyan, ona gven
veren bir dier nemli husustur.Bunlarn yan sra,zel koullarda kullanlacak olan
boyalardan, ngrlen koullara kar zel direnlerde beklenebilir. Bu konuda rnek
olarak,yksek oranda nem etkisi veya dorudan kimyasal maddelerin etkilerine
dayanm, yzeyde alev yaylmasn veya mantar ve kflerin olumasn nleme gibi
hususlar aktarlabilir.

Boyann Bileenleri

PGMENT

BALAYICI

DOLGU

BOYA
ZC

KATKI M.

ekil 4.1 Boya ve bileenleri

Balayclar: Balayc boyann asl film oluturan ksmdr.Yzeye yapmay,
pigmentleri ve dolgular bir arada tutmay salar.Parlaklk, atmosferik dayanm,
esneklik ve sertlie byk etkileri vardr.
Pigmentler: Boyaya renk ve kapatclk zellii verirler.Anti korozif zellikte
olabilirler.Organik, inorganik, organometalik ve metalik olarak ayrlrlar.Kapatclk ve
renk iddeti parack byklne baldr.
Dolgular:

Renk

verme

zellikleri

yoktur.Temelde

maliyet

avantaj

iin

kullanlr.Kapatcl yksek olan pigmentler kullanldnda daha yksek oranda

kullanlabilirler.Boya performansna etki edebilirler.
zcler: Boyann uygulama sonrasnda buharlaan ksmdr.Boya bileenlerinin
uyumasn arttrr, pigmentlerin slatlmas ve dispersiyonu iin ortam salanmas,
depolama stabilitesi viskozitesinin ayarlanmasnda kullanlr. Uygulama sonrasnda
buharlar.

10

Katk Malzemeleri: Kk oranlarda eklenerek boya performansna nemli katklar

salarlar.Yzey

ajanlar,slatclar,dispersantlar

kesiciler,katalizrler

11

kme

nleyiciler,kpk

HAFTALIK ALIMA BLGLER

Birinci Hafta: Betek Boya ve Kimya Sanayi A.. ve boya hakkndaki sunum
izlendi.Sanayi

boyalar

ar-ge

laboratuvarnda

kullanlan

ara

gereler

incelendi.Standart laboratuvar testlerinin uygulamalar renildi.Rapor blmnde

tm testlerin uygulama yntemleri anlatlmtr.
kinci Hafta: Proenamel boyalarda
malzemesinin

dolgu malzemesi olarak A yerine B

kullanlabilirliinin

test

edilmesi

amacyla

dolgu

ilk

projeye

baland.erisinde dolgu malzemesi olarak A dolgu malzemesi veya

B dolgu

malzemesi ieren ki adet proenamel boya sistem tarafndan verilen reeteye uygun
olarak hazrland.Boyalara uygun pastalar hazrland.Hazrlanan boyalara standart
laboratuvar

testleri

uyguland.Sonularn

deerlendirilmesi

dzenlendi. Yaplan toplantda proenamel boyalarda

amacyla

toplant

dolgu malzemesi olarak

dolgu malzemesi yerine B dolgu malzemesinin kullanlabileceine karar verildi.Proje

rapor blmnde detayl olarak anlatlmaktadr.
nc Hafta: Yksek katl epoksi boyalarda slatc bulma amacyla tedariki firma
tarafndan gnderilen alt farkl slatcnn uygun olannn belirlenmesi amacyla
sistemden alnan reetelere uygun olarak farkl slatclar ieren alt adet 300 er
gramlk yksek katl epoksi boya hazrland.Hazrlanan boyalara standart laboratuvar
testleri uyguland.Yaplan toplantda alt slatc ierisinden seilerek

alt

kilogramlk boyalarda tekrar denenmesine karar verildi.Seilen bu slatcya uygun

altar kilogramlk boyalar hazrland.Standar laboratuvar testleri uyguland.Yaplan
toplantda sonular incelendi. slatc ierisinden bir tanesi en uygun slatc olarak
seildi ve bununla on kilogramlk numune boya hazrlanarak arive kaldrlmasna
karar verildi. Proje rapor blmnde detayl olarak anlatlmaktadr.
Drdnc Hafta: Solventli epoksi son kat beyaz boyalarda kpk kesici denenmesi
amacyla tedariki firmaya ait drt farkl kpk kesici iin solventli epoksi son kat
boyalar hazrland.Boyalar asetat kadna uyguland.Yaplan toplantda sonular
incelendi ve bu drt farkl kpk kesiciden en uygun olan belirlenerek alt kilgramlk
numune boya hazrlanarak arive kaldrld. Proje rapor blmnde detayl olarak
anlatlmaktadr.

12

STANDART LABORATUVAR TESTLER

retici asndan her seferinde ayn fiziksel ve kimyasal zelliklere sahip boyay
retebilmek; tketici asndan ise kullanaca boyann fiziksel ve kimyasal
zelliklerini bilmesi ve semesi iin gereklidir.Boyaya ya ve kuru halde iken farkl
testler uygulanr.Testlerin isimleri ve uygulamalar aada anlatlmtr.
Ya Boyaya Uygulanan Testler ;

Gzle inceleme

Viskozite

Younluk

Kat madde miktar

Ezilme incelii

(Ortalama tanecik boyutu)

Kuruma hz

rtclk

Gzle nceleme
Ambalaj iindeki boyann yzeyinde kaymak tabakas, jel oluumu, kme meydana
gelmesi, yabanc maddenin olup olmad spatula ile kontrol edilir.
Viskozite
Svlarn akmaya kar gsterdikleri direntir. Boyann akkanlk zellii ve scakl
retim ve uygulama srasnda nemli bir rol oynamaktadr.Viskozite testinde Krebs
cihaz yada Din kaplar kullanlr.Din kaplar farkl delik aplarna sahiptirler.Boyann
gzle yaplann incelemesinden sonra uygun din kab seilir.Seilen kap boya ile
doldurulur kronometre ile boyann akma sresi belirlenir.

13

ekil 6.1 Viskozite testinde kullanlan ve krebs cihaz ve din kaplar

Younluk
Belirtilen scaklkta belli bir hacimdeki ktle miktardr. Boyann younluu 100 ve 50
ml hacimdeki standart kaplarn arl llerek yaplr.

ekil 6.2 Younluk lmede kullanlan 100 ve 50 ml hacimli piknometreler

Kat Madde Miktar
Boya ierisindeki uucu bileenler dndaki kat bileenlerin yzdesidir. 3-4 gr boya
daras alnm bir kapak zerine dklr ve etvde TSE ve ISOnun standard var ise
ona gre baklr. Eer yok ise laboratuarda uygunluu kantlanm yntem ile baklr.
Kapan arl tekrar llerek kat madde oran hesaplanr.rnein: Sertletiriciler
130C ve 2 saatte baklr.

14

Ezilme incelii (Ortalama tanecik boyutu)

Boya ierisindeki kat maddelerin uygun bir sv tayc ierisinde daha kk
paralara ayrlarak ezilmesi gerekmektedir. Boyann grindometre zerine ekilmesi ile
llr.Grindometre zerine ekilen boyann mikron cinsinden partikl younluuna
baklarak tanecik boyutu belirlenir.Ezilme incelii boyann tanecik bykl veya
dalmn belirtmez. stenmeyen tane byklndeki partikllerin gstergesidir.

ekil 6.3 Grindometre ve rnek uygulama

Kuruma Hz
Hava kurumal boyalar belli aamalardan geerek kurumalarn tamamlar. Film
kalnl ve ortam artlarna bal olarak llen sreler deiir.rnein:film kalnl
25C: 35-40 mikron Toz Kuruma :5 dakika Dokunma Kuruma :15 dakika
rtclk
Boyalarn rtcl srld yzeyi tamamen kapatma gc olarak tanmlanr.
Boyann rtclk zellii iindeki dolgu malzemeleri ve pigmentlerden meydana
gelmektedir.Uygulama srasnda rtclk byk nem arz etmektedir.rtclne
baklmak istenen boya aplikatr yardmyla damal kada uygulanr.

15

ekil 6.5 rtclk testi rnek uygulama

Kuru Boyaya Uygulanan Testler ;

Kuru Film Kalnl

Renk Kontrol

Parlaklk

Yapma

Elastikiyet

Konik, Silindirik Bkme

Darbe Direnci

Sertlik

16

Kuru Film Kalnl

Kuru film kalnl kalnlk ler ile llr. Tam kurumam boyann kalnlnn
llmesi hatal sonu verir. Genel olarak mikron birimi ile ifade edilir. Ya boya
tara ile ya boya kalnl llebilir. Bulunan deer hacimce kat madde oran ile
arplarak kuru film kalnl hesaplanabilir.

ekil 6.6 Kalnlk ler (Kuru film iin)

Renk Kontrol
Renk, eitli pigmentlerin ve renk pastalarn karmndan oluan boya iin ok
nemli bir zelliktir. stenilen renk ilk olarak standarda gre veya mterinin istedii
renge gre gzle kontrol edilerek yaknlatrlr. Daha sonra spektrofotometre yardm
ile standartla karlatrlarak aradaki fark giderilir ve ilem tamamlanr.

ekil 6.7 Spektrofotometre

17

Parlaklk
Parlaklk belli bir k kaynandan belirtilen ada yzeye gnderilen n yansma
yzdesidir. Glossmetre ile llr. 20, 60 ve 85 de lm yaplr.

Mat : 20 <10 gloss

Y.Mat : 6010-70 gloss
Parlak : 85 >70 gloss

ekil 6.8 Glossmetre

Yapma (Cross Cut )

Boyann uyguland yzeyle bir arada tutulduu durumdur. Yzeylerin bir arada
tutulmasn kimyasal veya fiziksel kuvvetler salar.Panele uygulanm olan boya
yapma testi cihaz ile farkl ynlerde iziir.Oluan iziklere bant yaptrlr.Bant
serte ekilir ve dalma baklr dnya standartlarndaki tabloya baklarak numara
verilir.

18

ekil 6.9 Cross Cut uygulama seti

ekil 6.10 rnek Cross Cut uygulamas

ekil 6.11 ISO Normlarna gre Cross Cut deerlendirme tablosu

19

Elastikiyet
Boya ve benzeri malzemelerin iin elastikiyet, boya filminin herhangi bir arza
gstermeden bklmesi, uzatlabilmesi olarak tanmlanr. Elastikiyet lm iin
konik bkme, silindirik bkme gibi yntemler kullanlr.
Konik, Silindirik Bkme
Konik bkme testi genellikle metal boyalar iin uygulanan en yaygn elastikiyet
testidir. Konik bkme testinde; panel konik bir mandrel etrafnda 15 saniye iinde
180 bklr ve boya filminde atlamalarn uzad mesafe koninin kk tabanndan
itibaren llerek mm olarak verilir ve filmin yzdesi bulunur.

ekil 6.12 Konik silindirik bkme rnek uygulama

Darbe Direnci
Boya kuru filminin zerine uygulanan ani kuvvetlere kar gsterdii dirence darbe
direnci denir. Kuru boya filminin diren gsterdii en fazla ykseklik in-pound veya
kilogram/santimetre olarak ifade edilir.rnein;25 kg/cm, 35 mikron kuru film, plak
sacta36 inc-Ib, 35 mikron kuru film, plak sacta gibi ifade edilir.Darbe testi u ekilde
uygulanr:Test plakas cihazn arln drlecei tabla zerine boyal yzey ste
gelecek biimde yerletiilir.Para zerine drlecek olan arlk, darbe test
deerinde belirtilen ykseklie kadar kaldrlarak para zerine drlr.Test paneli

20

zerinde test aletinin (drlen topun ap) ap kadar bir ukur alr. Bu ukur test
plakasnn kenarlarndan en az 35 mm ieride olmaldr.

ekil 6.13 Darbe direnci testinin uygulan

ekil 6.14 Darbe direnci testi uygulanm panel

21

Sertlik
Kuru boya filminin sertlii, boya film kalnlnn dardan gelen fiziksel ve atmosferik
artlara kar gsterdii direntir. Boyann sertlii yaygn olarak Pendulum (sarka)
veya kalem sertlii olarak llr.

ekil 6.15 Sertlik lme cihaz

22

PROENAMEL BOYALARDA DOLGU MALZEMES OLARAK A YERNE

B MALZEMES KULLANMA DENEME ALIMALARI
irket gizlilik politikas gerei kullanlan dolgu malzemelerinin adlar verilememekte A
ve B ile adladrlmaktadr.
Proenamel

boyalarda

dolgu

malzemesi

olarak

yerine

malzemesinin

kullanlabilirliini denetlemek amacyla yaplan bu projede ncelikle A ve B

pastalarnn hazrlanmas iin gerekli hammaddeler tedarik edildi ve 15 dakika
sresince kartrld.A dolgu malzemesi kullanlarak endstriyel hava kurumal A
pastas,B dolgu malzemesi kullanlarak endstriyel hava kurumal B pastas
hazrland.Hazrlanan pastalar pearl mill makinasndan geirilerek ierdii toz
dolgularn tanecik boyutu 35 mikrona getirildi.Hazrlanan pastalar standart 2 litrelik
kaplara konularak beklemeye alnd.Firmann kullanm olduu reete sisteminden
proenamel boyalar iin er kilogramlk reete kts alnd.Sistemden alnan
reetenin ierdii hammaddeler kullanma hazr hale getirildi.5 litrelik kaplara
reetede yer alan hammaddeler koyuldu ve kartrld.nceden hazrlanm olan A
ve B pastalar 5 litrelik kaplara ilave edildi.Proenamel boyalar hazrland. Hazrlanan
boyalar ierdii tozlarn ezimini gerekletirmek amacyla pearl mill makinasndan
geirildi.45 dakika sonra pearl milldeki boyadan bir miktar alnarak butil glikolle
seyreltilerek grindometre zerine uyguland ve ezimi kontrol edildi.Uygun sonucu
verdii anda boyalar standart boya tenekelerine konuldu ve zerine proje bilgileri
yazld.Hazrlanan boyalar standart laboratuvar

testlerinin uygulanmas iin

panellere uyguland.Dokunma kuruma ve tam kuruma sreleri hesapland.Boyalarn

younluklar

lld.Parlaklklarnn

llmesi

amacyla

cam

panellere

uyguland.Hazrlanan cam ve elik paneller standart laboratuvar testlerine tabi

tutuldu.ayrca standart laboratuvar testleri dnda boyann bir yl sonraki renk
deiiminin gzlenmesi amacyla UV testi uyguland.Uygulanan tm testlerin
uygulama ekli nceki blmde anlatlmaktadr.Tm test sonular ve sonulara ait
grafikler hazrland.Yaplan toplantda elde edilen tablo ve grafikler incelendiinde
proenamel

boyalarda

dolgu

malzemesi

olarak

yerine

malzemesinin

kullanlabileceine karar verildi.Toplantda incelenen tablo ve grafikler aada

verilmektedir.

23

PROENAMEL BOYALARDA
DOLGU MALZEMES OLARAK A
YERNE B MALZEMESN
KULLANMA DENEME

11121

TARH

04.07.2011

TEST ADI

B MALZEMES

PROJE NO

A MALZEMES

ALIMALARI

TEST BRM

PROJE ADI

Viskozite

KU / 25 C

76.8

94.6

Younluk

g/cm

1.38

1.34

Ezim

Hs

Dokunma Kuruma

dakika

12

12

Tam Kuruma

saat

3.5

3.5

31.3

36.5

71.9

76.2

81.7

84.9

16

20

41

39

54

58

80

80

80

80

80

80

70

60

70

60

Parlaklk(7gn)
20
60

Gloss

85
Sertlik
1.gn
Konig

3.gn
7.gn
Direkt Darbe
1.gn

Inc-lb

3.gn

yada

7.gn

kg-cm

ndirekt darbe
1.gn

Inc-lb

3.gn

24

7.gn

50

50

0.5

1.0

Cross-cut(Demir)
1.gn
GT

3.gn
7.gn
Konik Bkme
7.gn
UYGULAMA SONRASI
L

CIE

95.61 93.61

CIE

-1.21

-1.42

CIE

2.31

2.61

76.47 76.24

Beyazlk
15 KEZ UV SONRASI
L

CIE

93.83 92.77

CIE

-1.41

-1.44

CIE

2.82

3.3

75.69 74.55

Beyazlk
DELTA
L

CIE

-1.78

-0.86

CIE

-0.2

-0.02

CIE

0.51

0.69

-0.78

-1.69

Beyazlk

25

PARLAKLIK KARILATIRMASI
90
80
70
G
L
O
S
S

60
A MALZEMES

50

B MALZEMES

40
30
20
10
0
20

60

85

AI

SERTLK KARILATIRMASI
70
60

S
E
R
T
L

50
A MALZEMES

40

B MALZEMES

30
20
10
0
1.gn

3.gn
GN

26

7.gn

CIE Lab Diyagram;

A>O
A<O
B>O
B<O
0<L<100

KIRMIZI
YEL
SARI
MAV
SYAH-L-BEYAZ

ekil 7.1 CIE lab diyagram

27

PANELE UYGULAMA SONRA CIE LAB

DEERLERNN KARILATIRILMASI
120

100

80

60

A MALZEMES
B MALZEMES

40

20

0
L

Beyazlk

-20

15 KEZ UV SONRASI CIE LAB DEERLERNN

KARILATIRILMASI
100

80

60
A MALZEMES

40

B MALZEMES

20

0
L

-20

28

Beyazlk

UYGULAMA VE 15 KEZ UV SONRASI CIE LAB

DEERLER DEM KARILATIRILMASI
1

0,5

0
L

Beyazlk
A MALZEMES

-0,5

B MALZEMES

-1

-1,5

-2

29

YKSEK KATILI EPOKS BOYALARDA ISLATICI BULMA ALIMASI

irket gizlilik politikas gerei kullanlan slatclarn adlar verilememekte A,B,C,D,E
ve F ile adladrlmaktadr.
Islatclar boyann hazrlanmas srasnda kullanlan dolgularn boyann ana maddesi
olan reinelere tutunmasn salarlar.Islatclar bu zellikleriyle boyann uyguland
yzeyde homojen dalmasnda etkilidirler.Bu projede ama

retim aamasnda

oluabilecek dolgu reine uyumazln gidermekte kullanlabilecek en uygun

slatcy belirlemektir.Reete sisteminden farkl slatc ieren yksek katl epoksi
boyalar iin alt farkl reete kts alnd. Sistemden alnan reeteye uygun olarak
gerekli hammaddeler temin edildi.300 gr lk 6 farkl boya hazrland ve boyalar
panellere uyguland. Ya ve kuru film kalnlklar hesapland.Yaplan toplantda
sonular incelendiinde A,B ve C slatclar ieren boyalardan altar kilogram
hazrlanmasna ve sonularn tekrar karlatrlmasna karar verildi.Bu slatc ile
altar kilogramlk boyalar hazrland.Panellere uyguland.Ya ve Kuru film kalnlklar
tekrar lld.Yaplan toplantda sonular incelendiinde panel zerinde en ince film
brakan

slatcnn A olduuna karar verildi. A slatcsn ieren boyadan on

kilogramlk numune hazrlanp arive kaldrlmasna karar verildi.A slatc ile on

kilogramlk boya hazrland ve arive kaldrld.Yaplan almaya ait test sonularn
ieren tablo ve grafikler aada verilmitir.

30

YKSEK KATILI EPOKS BOYALARDA

ISLATICI BULMA ALIMASI
PROJE ADI
PROJE NO

11122

TARH

11.07.2011

ISLATICI ADI

1 pas sonras ya film kalnlk

40

45

45

40

40

40

2 pas sonras ya film kalnlk

80

90

90

80

80

80

3 pas sonras ya film kalnlk

120

120

120

120

120

120

10

12

20

20

20

20

20

25

30

40

40

35

30

40

55

60

60

55

1 pas sonras kuru film

kalnlk
2 pas sonras kuru film
kalnlk
3 pas sonras kuru film
kalnlk
Kalnlklar mikron cinsinden
llmtr.

31

YA FLM KALINLIKLARININ KARILATIRILMASI

140
130
120
1 PAS SONRASI YA FLM
KALINLII (mikron)

110
100

2 PAS SONRASI YA FLM

KALINLII (mikron)

90
80

3 PAS SONRASI YA FLM

KALINLII (mikron)

70
60
50
40
30
20
10
0
A

KURU FLM KALINLIKLARININ KARILATIRILMASI

75

60

1 PAS SONRASI KURU FLM

KALINLII (mikron)
2 PAS SONRASI KURU FLM
KALINLII (mikron)

45

3 PAS SONRASI KURU FLM

KALINLII (mikron)

30

15

0
A

32

SOLVENTL SONKAT EPOKS BEYAZ BOYADA KPK KESC

DENEMES
irket gizlilik politikas gerei kullanlan slatclarn adlar verilememekte A,B,C ve D
ile adladrlmaktadr.
Kpk kesiciler boyann uyguland yzeyde berrak ve przsz bir grnt elde
edilmesi iin son derece nemli yardmc elemanlardr.Bu projede boyann uygulama
sonrasnda yzeyde ortaya kabilecek makro ve mikro boyuttaki kpkleri en aza
indirmek amacyla uygun kpk kesiciyi belirlemektir. Reete sisteminden drt farkl
kpk kesici ieren drt adet solventli sonkat epoksi beyaz boyaya ait reeteler
alnd.Reetede belirtilen hammaddeler temin edildi. Reetelere uygun olarak boyalar
hazrland. Tedariki firma tarafndan test amacyla gnderilen slatclar boyalara
ilave edildi.Hazrlanan boyalar kutularda bir sre bekletildi.Kutu ii makro ve mikro
kpk deerlendirilmesi yapld.Kpk kesicilerin uygulanmas ve deerlendirilmesi
amacyla 40*60 boyutunda asetat katlar kesildi Boyalar %20 butil glikol ile
inceltilerek bir sre bekletildi.Bekletilen boyalara %25 sertletirici ilave edildi.Boyalar
asetat kadna uyguland.Asetat katlar kurumasn beklemek amacyla rafa
yerletirildi..Tam kurumann ardndan asetat kadnda mikro ve makro kpk
deerlendirmesi yapld.Asetat katlar glossmetre altnda parlaklk lmne tabi
tutuldu.Elde edilen sonular tablolara ve grafiklere aktarld.Elde edilen tablo ve
grafikler incelendiinde Cnin solventli sonkat epoksi beyaz boyalarda en uygun
kpk kesici olduuna karar verildi.Elde edilen tablo ve grafikler aada verilmitir.

33

SOLVENTL EPOKS SONKAT BEYAZ

PROJE ADI

BOYADA KPK KESC DENEMES

PROJE NO

11123

TARH

18.07.2011

KPK KESC ADI

KUTU MKRO KPK

KUTU MAKRO KPK

ASETATDA MKRO KPK

ASETATDA MAKRO KPK

PARLAKLIK (BAKI AISI)

GLOSS

GLOSS

GLOSS

GLOSS

20

8.5

60

50

48.5

48

13

85

108

97

110

35

Deerlendirmede 5 iyi 1 kt

PARLAKLIK KARILATIRMASI
120

100

G
L
O
S
S

80
A

60

B
C

40

20

0
20

60
AI

34

85

LETME STAJI ONAY SAYFASI

BETEK BOYA VE KMYA SANAY A..

FLL BOYA YALITIM GRUBU RETM LETMELER KURU HARLAR RETM

LETMES

BALANGI TARH:25.07.2011
BT TARH:26.08.2011

YALITIM GRUBU RETM LETMELER KURU HARLAR RETM LETMES

SORUMLUSU
CEM GZEL

GEBZE ORGANZE SANAY BLGES TEMBELOVA ALANI 3200.SOKAK NO:3206

GEBZE/KOCAEL
TEL :0262 678 30 00
FAX:0262 678 32 95

35

HAFTALIK ALIMA BLGLER

Birinci Hafta: Yaltm grubu retim iletmesi hakknda bilgi alnd.Fabrikadaki dier
iletmeler hakknda bilgi topland.letmede kullanlan makinalar ve teknik zellikleri
incelendi. letmenin bakm onarm ve i gvenlii ekiplerinin alma yntemleri
incelendi.
kinci Hafta: yaptrc ve sva rnleri retim hatt incelendi.Hattn rnleri,i ak
incelendi. ak not edildi.Rapor blmnde anlatlmaktadr.Ar-ge laboratuar
incelendi. Yardmc tesisler incelendi.
nc Hafta: fuga ve derz dolgusu retim hatt incelendi.Hattn rnleri,i ak
incelendi.

ak

not

edildi.Rapor

blmnde

anlatlmaktadr.Kalite

kontrol

laboratuvar incelendi.
Drdnc Hafta: mineral kaplama rnleri retim hatt incelendi.Hattn rnleri,i
ak incelendi. ak not edildi.Rapor blmnde anlatlmaktadr.Ktle ve enerji
denkli iin bilgi topland hesaplamalar yapld.
Beinci Hafta: ok amal rnler retim hatt incelendi.Hattn rnleri,i ak
incelendi. ak not edildi.Rapor blmnde anlatlmaktadr.

36

YALITIM GRUBU RETM LETMELER KURU HARLAR RETM

LETMES

ekil 12.1 Kuru harlar retim iletmesi genel grn

Yaltm grubu retim iletmeleri Betek Boya ve Kimya Sanayi A.. ye ait Gebze iki
tesislerinde yer almaktadr.Gebze iki tesisleri 43000
zere toplamda 48000

kapal,5000

ak olmak

alana sahiptir. Toplam yatrm maliyeti 30 milyon eurodur.

2009 ylnn ubat aynda retime balamtr. Bnyesinde kuru harlar ve EPS s
yaltm levhalar retim iletmelerini bulundurmaktadr.
Kuru harlar retim iletmesi 7300

retim alanna sahiptir.letmede 20 personel

almaktadr. Yapm 2009 ylnda tamamlanan tesisin yapmnda 1300 ton elik
kullanlmtr.Tesisin

kule

ykseklii

36

metredir.Tesiste

retim

hatt

mevcuttur.Tesiste 18 sn de 36 metre ykseklie 25 personel veya 2.5 ton yk

kapasiteye sahip asansr sistemi mevcuttur.Kuru harlar retim iletmesi deposu
4500 palet stoklama kapasitesine sahiptir.Tesiste yerden 17 metre yukarya (17
metre kotuna) oturtulmu 10.5 metre yksekliinde 80

lk 17 adet silo

mevcuttur.Kuru harlar retim iletmesi Siemens S 700 PLC otomasyon sistemiyle

ynetilmektedir.Sistemde Win CC Scada ekranlar mevcuttur.Mobil PC panel yardm
ile 200 metre karelik alanda tm makineler kablosuz olarak kontrol edilebilmektedir.

37

Azo Dozajlama Sistemi

Tesis sahip olduu Azo dozajlama sistemi sayesinde hassas hammadde tartm ve
12 metre kotuna vakum ile hammadde transferi gerekletirebilmektedir.Sistem
otomasyon sistemine girilen retim reetesinde yer alan hammaddelerin hassas
tartmlarn yaparak karm mikserine transfer etmektedir.Azo dozajlama sistemi,
ayn hassasiyet ile gece ve gndz fark olmakszn ayn kalitede rn retilmesine
imkan salamaktadr.Gda ve ila sektrnde kullanlan bu hassas tartm sistemi
sektrde ilk olarak Betek Boya ve Kimya Sanayi A.. tarafndan yaltm grubu retim
iletmeleri kuru harlar retim iletmesinde kullanlmaktadr.
Paketleme Sistemi (Strech Hood)
Tesiste

Alman

Baumer

firmas

tarafndan

retilmi

paketleme

sistemi

mevcuttur.Sistem 100 palet/saat paketleme kapasitesine sahiptir.Sistemde esneklik

ve dayanm zellii olan stre film kullanlmaktadr.sistem sahip olduu 4 gerdirme
kolu ve 1.5 ton ekme kuvveti ile stre filmi germektedir.Sistem paketleme sarfiyat
500 gr/palet tir. Sistem 30 derece eime dayanabilmektedir.Sistemin kulland filmin
maliyeti 2 euro /kg dr. Kullanlan stre Hollanda ve Almanyadan satn alnmaktadr.
Otomatik Paletizer
Alman Baumer firmas tarafndan retilen makina paket dizmede kullanlmaktadr.
2000 paket/saat kapasiteye sahiptir.Paletizer 80*120 euro palete 1 srada 6 adet 25
er kg lk paket dizmektedir.st ste 10 sra toplam 60 paket (1500 kg)
dizmektedir.Palete dizilim ncesi otomatik olarak 120 mikron naylon serilmektedir
Robot Paletizer
Alman Baumer firmas tarafndan tasarlanan Robot Japon Fanuc firmas tarafndan
retilmitir. 80*120 Euro palete 500 torba /saat paletleme kapasitesine sahiptir.Ayn
anda 2 ayr konveyrden rn alabilmekte ve dizim yapabilmektedir.Robot Paletizer
dizme ilemi biten rnler 0,2 m/sn hza sahip shuttle car araclyla Strech Hood
makinasna tanmaktadr.

38

Dolum Makinas 1
Alman Hawer Bocker firmas tarafndan retilen makina 36 ton/saat dolum
kapasitesine

sahiptir.1

personel

tarafndan

kontrol

edilebilmektedir.35*51*11

ebatnda 25 kg lk kraft torbalara dolum yapabilmektedir.Sahip olduu 8 kafa ile ayn

anda 8 adet rn doldurabilmektedir.
Dolum Makinas 2
Yerli Varlk Makina fimas tarafndan retilen makine 4 ton/saat kapasiteye sahiptir.
35*55*11 ebatnda 20 kg lk

kraft torbalara dolum yapabilmektedir. 1 personel

tarafndan kontrol edilebilmektedir.

Dolum Makinas 3A-3B
3A dolum makinas yerli Varlk Makina tarafndan retilmitir. 3B dolum makinas
talyan

Paglierani

firmas

tarafndan

retilmitir.

Toplam

ton/kapasiteye

sahiptir.35*55*11 ebatnda 25 kglk kraft torbalara dolum yapabilmektedir.2 personel

ile almaktadr.

39

YAPITIRICI VE SIVA RNLER RETM HATTI AKII

36

ton/saat

retim

gereklemektedir:30,32,40

kapasitesine

sahiptir.retim

ekilde

lk aralar,ortalama 1 bar ara ii basnca sahip

younluklar farkl 10 farkl hammaddeyi tesise periyodik olarak besler.Tesisteki 18.5

Kw gce sahip % 40 verimle alan kompresrler gelen hammaddeyi 36 metre
yukarya d elik ii seramik kapl borular yardmyla ortalama 2.5 bar basnla
besler.80

lk 13 adet silo hattmza balayc ve dolgu malzemesi besler.Hatta azo

dozajlama sistemine sahip 12 tane 3

lk silo mevcuttur.Grevli personel periyodik

olarak Azo dozajlama sistemine sahip 3

lk silolar besler.Otomasyonu kontrol

eden yetkili sisteme reete girii yapar.Helezonlar sisteme girii yaplan reetede
belirtilen rnn retimi iin ihtiya duyulan miktarda dolgu malzemesi ve balaycy
silolardan bunker olarak adlandrlan hassas byk teraziye transfer eder.Otomasyon
stenilen hammadde miktarna ulaldnda helezonlar durdurur. Kk silolar
sisteme girii yaplan reeteye uygun miktarda kvamlatrcy kk bunkere
gnderir.Bunkerler tartm gerekletirilen hammaddeleri ortalama 20 sn iinde
miksere indirir. Hat zerindeki mikser

tek seferde bir arj hammadde alabilecek

kapasiteye sahiptir. Bir arj 4500 kg dr.Miksere gelen hammadeleri sisteme girilen
reetedeki rnn eidine uygun olarak

minimum 180 maksimum 600 sn

kartrr.Karmn tamamlanmasna 15 sn kala mikser otomatik olarak her arjdan

bir adet ahit numune ve bir adet uygulama numunesi verir.ahit numunesini kalite
kontrol laboratuvar, uygulama numunesini ar-ge laboratuvar inceler.Mikser oluan
rn ortalama 5 sn de stok bunkerine gnderir.Bir numaral dolum makinas stok
bunkerine baldr.Dolum makinasna bir personel 35*51*11 boyutunda 25 kg lk
kraft paket beslenmesi yapar. Dolum makinas dolumu geekleen paketi banda
verir.Bant zerindeki terazi arlk kontrol yapar.Bant madde miktar eksik olan
paketi alt tarafa gnderir. Personel alt banttaki madde miktar eksik olan paketi daha
sonra stok bunkerine tekrar besler.Bant zerinde bulunan barkod makinesi madde
miktarnda hata bulunmayan paketlere barkod yaptrr. Grevli personel 2000 paket
/saat kapasiteye sahip otomatik paletizere palet besleme yapar.Otomatik paletizer
paletin altna 120 mikron kalnlnda naylon serer.Otomatik paletizer Barkodlama
ilemi tamamlanan paketleri bir srada 6 tane olmak zere st ste 10 sra olacak
ekilde dizer.Palet dizimi tamamlandktan sonra banttan ilerler.Paketleme makinas,
sahip olduu 1.5 ton ekme kuvvetine sahip 4 kolla gerdii streci banttan gelen

40

paledin zerine indirir.Paketleme ilemi tamamlandktan sonra bant zerindeki palet

barkodlama makinas palete raftaki yerini belirten barkodu yaptrr.Barkodlama
ileminin ardndan palet banttan ilerler.Grevli personel bandn ucuna gelen paledi
forklift kullanarak alr ve zerindeki barkoda uygun rafa brakr. Sevkiyat zaman
grevli personel rn zerindeki barkoda uygun olarak forklift yardmyla alarak
nakliye aracna ykler.Nakliye arac rn siparii veren blge bayisine tar.

41

FUGA DERZ DOLGU RNLER RETM HATTI AKII

4 ton/saat retim kapasitesine sahiptir.retim u ekilde gereklemektedir: 30,32,40
lk aralar,ortalama 1 bar ara ii basnca sahip younluklar farkl 2 farkl
hammaddeyi tesise periyodik olarak besler.Tesisteki 18.5 Kw

gce sahip % 40

verimle alan kompresrler gelen hammaddeyi 36 metre yukarya d elik ii

seramik kapl borular yardmyla ortalama 2.5 bar basnla besler.80

lk 5 silo

hattmza balayc ve dolgu malzemesi besler. Hatta azo dozajlama sistemine sahip
6 adet 3

lk silo mevcuttur.Grevli personel

sistemine sahip 3

periyodik olarak azo dozajlama

lk silolar besler.Otomasyonu kontrol eden yetkili sisteme

reete girii yapar. Helezonlar sisteme girii yaplan reetede belirtilen rnn retimi
iin ihtiya duyulan miktarda dolgu malzemesi ve balaycy silolardan bunker olarak
adlandrlan hassas byk teraziye transfer eder. Otomasyon stenilen hammadde
miktarna ulaldnda helezonlar durdurur..Kk silolar sisteme girii yaplan
reeteye uygun miktarda kvamlatrcy kk bunkere gnderir.Bunkerler tartm
gerekletirdikten sonra hammaddeyi kk miksere indirir.Kk mikser hammadeyi
ortalama 300 sn boyunca kartrr.Kk mikser daha sonra malzemeyi byk
miksere indirir.Byk mikser srekli karmaktadr.Byk mikser oluan rn
periyodik olarak stok bunkerine indirir.Dolum yaplmaya balamadan nce grevli
personel kalite kontrol laboratuvar iin bir miktar ahit numunesi,ar-ge laboratuvar
iin bir miktar uygulama numunesi alr.Grevli personel dolum makinasna paket
beslemesi yapar. Dolumdan sonra bantta bulunan lazer yazc pakete seri
numarasn yazar.Grevli personel 1 kglk paketlerden 6 tanesini (5 kglk paketlerde
4

tanesini)

alr

yerletirir.Grevli

,naylonla

sararak

personel

sl

sl

paketlemeye

paketlemeden

sonra

gitmek

zere

paletleme

banda
ilemini

gerekletirir.Forklift paletlenmi olan rn alarak Strech hood makinasna gitmek

zere banda yerletirir. Strech hood son paketlemeyi yapar. Banttaki barkod
makinas paketlenmi olan palete barkod yaptrr.Grevli personel forklift yardmyla
paledi tekrar alr ve zerindeki barkoda uygun adresteki rafa yerletirir. Sevkiyat
zaman grevli personel rn zerindeki barkoda uygun olarak forklift yardmyla
alarak nakliye aracna ykler.Nakliye arac rn siparii veren blge bayisine tar.

42

MNERAL KAPLAMA RNLER RETM HATTI AKII

8 ton/saat retim kapasitesine sahiptir.retim u ekilde gereklemektedir: Hat
zerinde dier hatlardan farkl olarak koordineli olarak alan ayn bunkerlerden
hammadde

alan

3A

mevcuttur.30,32,40

ve

3B

mikserleri,stok

bunkerleri,dolum

makinalar

lk aralar,ortalama 1 bar ara ii basnca sahip younluklar

farkl 3 farkl hammaddeyi tesise periyodik olarak besler.Tesisteki 18.5 Kw gce

sahip % 40 verimle alan kompresrler gelen hammaddeyi 36 metre yukarya d
elik ii seramik kapl borular yardmyla ortalama 2.5 bar basnla besler.80

lk 3

silo hattmza balayc ve dolgu malzemesi besler. Hatta azo dozajlama sistemine
sahip 12 adet 3

lk silo mevcuttur.Hatta ayrca 6 adet 40

mevcuttur.Grevli personel 3 ve 40

lk silo

lk silolar dzenli olarak besler.Otomasyonu

kontrol eden yetkili sisteme reete girii yapar. Helezonlar sisteme girii yaplan
reetede belirtilen rnn retimi iin ihtiya duyulan miktarda dolgu malzemesi ve
balaycy 80 ve 40

lk silolardan bunker olarak adlandrlan hassas byk

teraziye transfer eder.Otomasyon stenilen hammadde miktarna ulaldnda

helezonlar durdurur. Kk silolar sisteme girii yaplan reeteye uygun miktarda
kvamlatrcy kk bunkere gnderir.Otomasyon sistemi 3A ve 3B mikserlerine
srayla hammadde indirilmesini salar.Mikserler gelen hammaddeyi kartrr.Mikser
Oluan rn 3A ve 3B stok bunkerlerine indirir. Dolum yaplmaya balamadan nce
grevli personel kalite kontrol laboratuvar iin bir miktar ahit numunesi,ar-ge
laboratuvar iin bir miktar uygulama numunesi alr.Grevli personeller dolum
makinasna paket beslemesi yaparlar. Dolum makinalar 35*51*11 boyutunda 25 kg
lk kraft

paket dolumu yaparlar. Dolum makinalar dolumu geekleen paketleri

bantlara verirler.Bantlar zerindeki kontrol terazileri arlk kontrol yaparlar.Bantlar

madde miktar eksik olan paketi alt tarafa gnderirler. Personel alt banttaki madde
miktar eksik olan paketi daha sonra stok bunkerine tekrar besler.Bantlar zerinde
bulunan barkod makinalar madde miktarnda hata bulunmayan paketlere barkod
yaptrrlar.Grevli personel 500 paket/saat kapasiteye sahip otomatik paletizere
palet besleme yapar.Otomatik paletizer paletin altna 120 mikron kalnlnda naylon
serer.Otomatik paletizer barkodlama ilemi tamamlanan paketleri bir srada 6 tane
olmak zere st ste 3A hattnda 7,3b hattnda 6 sra olacak ekilde dizer.Palet
dizimi tamamlandktan sonra shuttle car paleti alr ve strech hood bandna
tar.Paketleme makinas streci banttan gelen paledin zerine indirir.Paketleme

43

ilemi tamamlandktan sonra bant zerindeki palet barkodlama makinas palete

raftaki yerini belirten barkodu yaptrr.Barkodlama ileminin ardndan palet banttan
ilerler.Grevli personel bandn ucuna gelen paledi forklift

kullanarak alr ve

zerindeki barkoda uygun rafa brakr. Sevkiyat zaman grevli personel

rn

zerindeki barkoda uygun olarak forklift yardmyla alarak nakliye aracna

ykler.Nakliye arac rn siparii veren blge bayisine tar.

44

OK AMALI RETM HATTI AKII

1 ton/saat retim kapasitesine sahiptir.Hat dier hatlardan farkl olarak renkli
fuga,rapid kuru duvar retimi amacyla kullanlmakta ve

zerinde azo hassas

dozajlama sistemi bulunmamaktadr.Grevli personel istenilen rnn zelliine gre

kvamlatrclar renklendiriciler ve dier katk malzemelerini otomasyonu durdurarak
manuel olarak eklemektedir. retim u ekilde gereklemektedir:
30,32,40

aralar,ortalama 1 bar ara ii basnca sahip younluklar farkl 3

farkl hammaddeyi tesise periyodik olarak besler.Tesisteki 18.5 Kw gce sahip % 40

verimle alan kompresrler gelen hammaddeyi 36 metre yukarya d elik ii
seramik kapl borular yardmyla ortalama 2.5 bar basnla besler.80

lk 3 silo

hattmza balayc ve dolgu malzemesi besler. Otomasyonu kontrol eden yetkili

sisteme reete girii yapar. Helezonlar sisteme girii yaplan reetede belirtilen
rnn retimi iin ihtiya duyulan miktarda dolgu malzemesi ve balaycy 80

lk

silolardan bunker olarak adlandrlan hassas byk teraziye transfer eder.Otomasyon

stenilen hammadde miktarna ulaldnda helezonlar durdurur.Otomasyon yetkilisi
sistemi durdurur miksere istenilen rn iin gerekli olan malzemeyi ekler.Otomasyon
grevlisi retimi manuel modda takip eder.Bunker sistemin tekrar almasyla birlikte
hammadeyi miksere inidirir.Mikser malzemeleri kartrr.Mikser malzemeyi stok
bunkerine indirir.bu hatta dolum makinas mevcut deildir. Dolum yaplmaya
balamadan nce grevli personel kalite kontrol laboratuvar iin bir miktar ahit
numunesi,ar-ge laboratuvar iin bir miktar uygulama numunesi alr.Grevli personel
bunkerden istenilen boyutlardaki ambalajlara manuel olarak dolumu gerekletirir ve
barkod yaptrr,palete dizer. Forklift paletlenmi olan

rn alarak Strech hood

makinasna gitmek zere banda yerletirir. Strech hood son paketlemeyi yapar.
Banttaki barkod makinas paketlenmi olan palete barkod yaptrr.Grevli personel
forklift yardmyla paledi tekrar alr ve zerindeki barkoda uygun adresteki rafa
yerletirir. Sevkiyat zaman grevli personel rn zerindeki barkoda uygun olarak
forklift yardmyla alarak nakliye aracna ykler.Nakliye arac rn siparii veren
blge bayisine tar.

45

KTLE VE ENERJ DENKL

ekil 17.1 Ktle ve enerji denklii genel ema

Giren Ktle = kan Ktle + Proseste Kalan Ktle
Ham Madde = Mamul + Atklar + Kalan Ktle
MR = MP + MW + MS
Giren Enerji = kan Enerji + Proseste Kalan Enerji
ER = EP + EW + EL + ES
\_______ _______/
\/ kan Enerjidir.

46

Yaptrc ve sva rnleri retim hatt iin ktle ve enerji denklii;

Bu hat 36 ton/saat retim kapasitesine sahiptir.Is yaltm yaptrclar,s yaltm
svalar,fayans yaptrclar ve tamir harlar rnlerinin retiminde kullanlr.hatta
besleme yapan silolarn ierdii hammaddelere ait veriler ve sva yaptrcs retim
reetesi verilmitir.Hat iin ktle ve enerji denklii kurulmak istenirse;
30

hacme sahip silobaslar ,ortalama 1 bar ara ii basnca sahip younluklar

farkl 3 farkl hammaddeyi (E* F* G*) tesise periyodik olarak besler..Tesisteki

kompresrler gelen hammaddeyi 36 metre yukarya d elik ii seramik kapl 10 cm
i apa sahip borular yardmyla ortalama 2.5 bar basnla besler.Hat zerinde drt
adet dirsek mevcuttur.Her kompresr 18.5 kw gce sahip ve %40 verimle
almaktadr.M* hammaddesi azo dozajlama sistemine sahip 3

lk silo tarafndan

sisteme beslenir..Grevli personel periyodik olarak azo dozajlama sistemine sahip

3

lk M* silosunu besler.Otomasyonu kontrol eden yetkili sisteme reete girii

yapar.Helezonlar sisteme girii yaplan reetede belirtilen rnn retimi iin ihtiya
duyulan miktarda F*,G* dogu malzemesini ve E* balaycsn byk bunkere transfer
eder.Kk silo M* kvamlatrcsn kk bunkere transfer eder.Makine diline
evrilen reete miktarlar set deerlerine ulaldnda sistem bir sonraki adm olan
karm faaliyeti iin hazrlanr.Bunkerler tartm gerekletirilen hammaddeleri
ortalama 20 sn iinde miksere indirir. Hat zerindeki mikser tek seferde bir arj
hammadde alabilecek kapasiteye sahiptir. Her arj 4500 kg dr.Miksere gelen
hammadeleri sisteme girilen reeteye uygun olarak 420 sn kartrr.Karmn
tamamlanmasna 15 sn kala mikser otomatik olarak her arjdan bir adet ahit
numune ve bir adet uygulama numunesi verir.ahit numunesini kalite kontrol
laboratuvar, uygulama numunesini ar-ge laboratuvar inceler.Mikser oluan rn
ortalama 5 sn de stok bunkerine gnderir.Bir numaral dolum makinas stok
bunkerine baldr.Dolum makinasna bir personel 35*51*11 boyutunda 25 kg lk
kraft paket beslenmesi yapar. rn barkodlama, paletleme,paketleme ilemlerinden
geer.Verilen reetenin retimi iin silobaslardan silolara beslenmesi gereken
hammadde miktarn,bu hammaddelerin tanmas iin gerekli enerji miktarn
hesaplayark ktle enerji denklii kurulmak istenirse;

47

retim Reetesi:
RN KODU:123494000
RN ADI:ISI YALITIM YAPITIRICISI 35*51*11 25 KG LIK KRAFT TORBA
SPAR TARH:01.08.2011
SPAR BLGES:EGE BLGE BAYS
SPAR MKTARI:576 EURO PALET
RETM ONAY TARH:08.08.2011
HEDEF TESLM TARH:1.08.2011

HAMMADDE KODU

HAMMADDE ADI

MKTARI (KG)

1246

F*

1579,95

1326

G*

1853,55

1254

E*

866,7

1325

M*

199,8

420 SN KARITIRINIZ
HER ARJ 4500 KG

(A*,B*,C*,D*,E*,F*,G*,H*,M*:irket gizlilik politikas gerei hammadde ve rn ad

verilememektedir)

48

YOUNLUK- HAMMADDE BORU AKI HIZI GRAF

YOUNLUK (kg/m^3)

1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0

YOUNLUK

1,89

1,89

955

955

1,93

2,05

2,08

923,255 842,66 828,571

2,56

2,78

2,86

580

498

472,258

HAMMADDE BORU AKI HIZI (m/sn )

HAMMADDE BORU AKI

HIZI GRAF (m/sn)

HAMMADDE BORU AKI HIZI-SLO DOLUM SRES

GRAF
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0

0,98 1,01

1,1

1,36 1,37 1,46 1,49 1,49

HAMMADDE 2,859 2,782 2,565 2,077 2,053 1,934 1,891 1,891

BORU AKI
HIZI
SLO DOLUM SRES (st)

49

YOUNLUK-SLO DOLUM SRES GRAF

1000

YOUNLUK (kg/m^3)

900
800
700
600
500
400
300
200
100
0

0,98

YOUNLUK 472,258

1,01

1,1

498

580

1,36

1,37

1,46

828,571 842,66 923,255

1,49

1,49

955

955

SLO DOLUM SRES (st)

HAMMADDE ADI

YOUNLUU
(kg/

HAMMADDE

SLO DOLUM

BORU AKI

SRES (SAAT)

HIZI (m/sn)
A*

472,258

2,8590

0,98

B*

498

2,7820

1,01

C*

580

2,5645

1,1

D*

828,5714

2,0765

1,36

E*

842,66

2,0529

1,37

F*

923,255

1,9341

1,46

G*

955

1,8911

1,49

H*

955

1,8911

1,49

Grafik Verilerinden Elde Edilen Younluk,Hammadde Ak Hz ve Silo Dolum Sresi

Tablosu

50

Kabuller;
Tm hammaddeler iin ortalama Moody srtnme faktr:0.01,
Dirsekler iin edeer Boru uzunluu ( /D):50,
,

Yerekimi ivmesi :9.8 m/

Fiziksel zellikler ( younluk, scaklk, viskozite ) mikserin her noktasnda ayn,

Mikser iinde iyi bir karm sz konusu,
Alnan ahit numune miktar nemsenmeyecek kadar az,
Silobaslar periyodik ve kontroll besleme yapmakta ve silolara hammadde
transferinde zaman kayb yok,
Birikim yok,
Kompresr giri hz :0,
Ak hava Basnc:1 bar,
Hammadde Younluklar sabit,
Tm Sistem Etrafnda Ktle Denklii;
Giren madde Miktar-kan madde =Birikim ; Birikim =0
Giren madde miktar=kan rn miktar
576 euro palet *

= 192 arj (kan rn miktar)

Verilen reete bir arj iin dzenlenmitir,192 arj iin reete tekrar dzenlenirse
HAMMADDE ADI 192 ARJ N GEREKL HAMMADDE MKTARI (kg)
303350.4

F*

355881.6

G*

166406.4

E*

38361.6

M*

51

Elde edilen tablodaki giren hammadde miktarlarn miktarlar toplayalm

Giren hammadde miktar =F*+G*+E*+M*
Giren hammadde miktar =(303350.4+355881.6+166406.4+38361.6)kg
Giren hammadde miktar =864000 kg
kan rn miktar =192 arj *
kan rn miktar =864000 kg
Giren hammadde=kan rn miktar
864000 kg = 864000 kg
Kompresr Etrafnda Enerji Denklii;
Giren enerji miktar-Kullanlan enerji miktar=Birikim; Birikim =0
Giren enerji miktar=Kullanlan enerji miktar
Siparii verilen 576 euro palet rn iin 192 arj retim yaplmas gerektiini ktle
denkliinde hesapladk 192 arj rn iin gerekli hamaddelerin
bazndaki karlklarn hesaplamalyz;
F* iin;
303350.4 kg * 1 silo
923.255 kg/

4.1070 (80

lk silo)

4.6581 (80

lk silo)

2.4684 (80

lk silo)

G* iin:
355881.6 kg * 1 silo
955 kg/

E* iin:
166406.4 kg * 1 silo
842.66 kg/

52

80

lk silo

letmeden elde edilen grafiklerden silolarn gerekli hammaddelerin dolum sresi;

F* iin;
= 21628.88377 sn
G*;
=25089.65319 sn
E* iin;
=12247.51116 sn
Kompresrlerin 18.5 kw g ve %40 verimle alt bilinmektedir,F*,E*,G*
hammaddelerinin silobaslardan silolara transferi srasnda harcanan enerji miktar;
F* iin;
* 21628.88377 sn =400134349.7 kjoule = 400134349.7 joule
G* iin;
* 25089.65319 sn=46428584 kjoule = 464158584 joule
E* iin;
*

*12247.51116 sn=226578956.5 kjoule = 226578956.5 joule

Kompresr etrafnda temel enerji denklii;

Kompresrlerden alnan net enerji = Hammadde transferinde harcanan enerji
g* + +kompresr enerjisi =
Kompresr enerjisi=
F=[( + )*

g* + +F

+g*z+ +F

]*

Kompresr enerjisi=

+g*z+ +[( + )*

53

]*

Kompresr enerjisi

g*z+

F* iin;
Kompresr enerjisi =

+g*z+
L=36 m z=36 m D=0.1 m

V=1,9341 m/sn; =923.255 kg/

g=9.8 m/

= 0.01

Kompresr enerjisi=
*

+9.8

* 36 m+

=527.614245
* 303350.4 kg =160051992.3 joule
tesisten alnan enerji *verim =harcanan enerji
verim =
verim =

* 100
* 100

verim=%40
kompresrlerin %40 verimle alt bilinmektedir.F* silosuna hammadde beslemesi
yapan silobaslara enerji salayan kompresr iin enerji denklii salanmtr.

G* iin;
Kompresr enerjisi =

+g*z+
L=36 m z=36 m D=0.1 m

V=1,8911 m/sn; =955 kg/

g=9.8 m/

54

= 0.01

Kompresr enerjisi=
*

+9.8

* 36 m+

=521.669888
521.669888

* 355881.6kg =185652714.4 joule

tesisten alnan enerji *verim =harcanan enerji

verim =

* 100

verim =

* 100

verim=%40
kompresrlerin %40 verimle alt bilinmektedir.G* silosuna hammadde beslemesi
yapan silobaslara enerji salayan kompresr iin enerji denklii salanmtr.

E* iin;
Kompresr enerjisi =

+g*z+
L=36 m z=36 m D=0.1 m

V=2,0529m/sn; =842.66 kg/

g=9.8 m/

Kompresr enerjisi=
*
=544.716029
544.716029

+9.8

* 36 m +

544.716029
* 166406.4 kg =90644233.41 joule

tesisten alnan enerji *verim =harcanan enerji

55

= 0.01

verim =
verim =

* 100
* 100

verim=%40
kompresrlerin %40 verimle alt bilinmektedir.E* silosuna hammadde beslemesi
yapan silobaslara enerji salayan kompresr iin enerji denklii salanmtr.

56

SONU
Yaz stajnda

Betek Boya

ve

Kimya

Sanayi A..nin

Gebzedeki tesisleri

incelendi.irketin laboratuvarlarnda almalar yrtld.irketin farkl iletmelerinde

retilen rnler,retim yntemleri ve zellikleri incelendi.Okulda alnan eitimin
endstrideki uygulamalar grld.
irketin Alman Caparol firmasyla yapm olduu ortaklk lkemizde boya sektrne
nemli katk salamtr.
Betek Boya ve Kimya Sanayi A..nin evre politikalar konusunda hassas olduu ve
Atklarn toplanmas,ayrtrlmas,geri dnme kazandrlmas,zararl olanlarn ilgili
kurulularca belirlenen ynetmeliklere uygun olarak bertaraf edilmesi iin zveri ile
alt gzlemlendi.
irketin sahip olduu iletmelerde yaplan incelemelerde i gvenlii,retim,enerji
asndan baz eksiklikler tespit edildi.ilerin rnler iin hazrlanan reetelerde
belirtilen hammadde miktarnn altnda yada stnde yaptklar hammadde ekleme
ilemleri nedeniyle rnleri hedeflenen sre zarfnda hazrlanmad tespit edildi.Bu
sorunun temel sebeblerinin dikkatsizlik,ilgisizlik olduu belirlendi.Otomasyonla
ynetilen iletmelerde byle bir durumun sz konusu olmad belirlendi. Yaplan
gzlemlerde retimde ounlukla

iilerin kullanld iletmelerde otomasyona

geilmesi durumunda retim maliyetlerinin decei,rn kalitesinin artaca ortaya

kmtr.
rnlerde hammadde olarak kullanlan toz dolgular,solventler ve balayclar insan
sal asndan son derece zararldr.Bu zararl kimyasallara kar maske ve
eldiven kullanlmad tespit edildi.ok katl retim iletmelerinde ise yksekten
debilecek cisimlere kar baret kullanlmad gzlemlendi.ilerin bu konuda
gereken hassasiyeti gstermedii tespit edildi.
Enerji ktl her geen gn artmaktadr. Tm sanayi kurulularnn daha dikkatli
olmas gerekmesine karn esisteki iletmlerde yenilebilir enerji kaynaklarna
bavurulmamaktadr.
Sonu olarak;Betek Boya ve Kimya Sanayi A..nin otomasyon sistemlerine gei
iin yapm olduu almalarn ve evre dostu politikalarnn sektr ve gelecek iin
umut vaat edici olduu gzlemlendi.

57