GardneriIndividualizacijanastave.

doc
Ljubomir iropadja (u tampi): Moe li se individualizacija nastave stranih
jezika zasnovati na Gardnerovoj teoriji inteligencije? Saoptenje na skupu
Individualizacija i diferencijacija u nastavi jezika i knjievnosti, Niki, 2008

Ovaj skup se organizuje etvrt veka posle objavljivanja Gardnerove teorije

vievrsne (multiple) inteligencije o kojoj e, pretpostavljam, danas mnogi uesnici
govoriti kao o teorijskoj osnovi individualizacije nastave uopte i nastave stranih
jezika posebno. Zato je ovo dobar momenat da se podsetimo osnovnih pretpostavki
njegove koncepcije inteligencije i kritikih primedbi koje joj se stavljaju. Verujem da
e zamerke na raun Gardnerove koncepcije biti dovoljno ubedljivo izloene da
zajedno zakljuimo da pedagoke prakse koje su na njoj izrasle ili one prakse koje su
ve postojale i tek naknadno potraile okrilje ove teorije treba da se daju u potragu za
sigurnijim teorijskim zaleem.
Hauarda Gardnera (Howard Earl Gardner, r. 11. jula 1943) danas zovu
buntovnim psihologom i guruom, a sve zbog njegove koncepcije inteligencije koju je
objavio pre 25 godine. Knjiga Frames of Mind: The theory of multiple intelligences
objavljena je 1983. godine i predstavlja prvo celovitije izlaganje Gardnerove
modularne koncepcije inteligencije. Osnovna ideja ove koncepcije je vrlo
jednostavna: inteligencija nije opta crta. Svaki pojedinac poseduje u manje ili vie
razvijenu jednu od nekoliko relativno nezavisnih inteligencija (u izdanju iz 1983.
godine govori se o sedam posebnih inteligencija: lingvistikoj, logiko-matematikoj,
prostornoj, telesno-kinestetikoj, muzikoj, intra- i interpersonalnoj). Deset godina
kasnije ova knjiga, koja ga je uinila slavnim meu pedagozima i metodiarima,
objavljena je u dopunjenom izdanju (Gardner, 1993a). Iste godine Gardner objavljuje
Multiple intelligences: The theory in practice (Gardenr, 1993b), knjigu eseja u kojima se,
izmeu ostalog, bavi i pedagokim implikacijama svoje teorije. U prvom izdanju Frames
of mind ova tema je bila samo ovla obraena. Sam Gardner esto ponavlja da na nije
mogao ni da sluti da e njegova koncepcija, izloena u knjizi koja je sadravala mnogo
uskostrunih tehnikih detalja, izazvati zanimanje nepsihologa.
esnaest godina posle objavljivanja Frames of mind... pojavljuje se
Intelligence reframed: Multiple intelligences for the 21st century (Gardner, 1999a) . U
uvodu ove knjige Gardner iznosi da je njenom pisanju pristupio s namerom da ukae
na greke u razumevanju teorije, da ispita njene praktine primene, kao i da ukae na
neke nove komponente inteligencije koje ranije nisu bili razmatrane, ali koje
ispunjavaju uslove da se prihvate kao posebni izvorni oblici inteligencije. U etvrtom
i petom poglavlju Intelligence reframed Gardner razmatra da li je opravdano
pretpostaviti postojanje jo etiri nezavisne inteligencije: spiritualne, moralne,
egzistencijalne i prirodnjake.
Godine 2006. Gardner objavljuje dve nove knjige: Multiple intelligences: New
horizons i The development and education of the mind (Gardner, 2006a,b). Iste godine
Defri oler (Schaler, 2006) ureuje Howard Gardner under fire, zbornik radova u
kojima se kritiki razmatraju Gardnerovi doprinosi shvatanju inteligencije,
obrazovanju i psihologiji upravljanja. Ova knjiga sadri Gardnerove odgovore na
kritike (Gardner, 2006c), njegovu autobiografiju i bibliografiju. Ovo nije prvi put da
Gardner u istoj publikaciji polemie sa svojim kritiarima. Educational Psychologist
je ceo etvrti broj iz 2006. godine posvetio kritici i odbrani Gardnerove teorije
inteligencije. Januara iste godine urednitvo Teachers College Record posveuje ceo
broj lancima o Gardnerovoj teoriji inteligencije. Isti asopis je jo 1994. godine
Page 1 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
objavio nekoliko lanaka u kojima se kritiki razmatraju i Gardnerova teorija
inteligencije i njene primene u reformi obrazovanja.
U prolee 2007. godine Gardner objavljuje Five minds for the future (Gardner,
2007; v. Walker, 2007), to je nastavka ranijeg zanimanja za optija pedagoka pitanja
(Gardner, 1991, 1999b)..
Do danas je Gardner objavio preko 20 knjiga (koje su prevedene na dvadeset
sedam jezika) i vie stotina lanaka. Nema sumnje da je re o plodnom i popularnom
piscu ija se re iekuje (spomenuu da je njegova poslednja knjiga Five minds for
the future ve prevedena na vie jezika rumunski, arapski, kineski, ruski, italijanski,
japanski, danski, norveki, francuski, panski, protugalski ).
Prikaz Gardnerove teorije vievrsne inteligencije
Gardner definie inteligenciju kao biopsihiki kapacitet za obradu informacija
koji se aktivira u nekom kulturnom okruenju radi reavanja problema i stvaranja
proizvoda koji se vrednuju u datoj kulturi. Ovakvo shvatanje inteligencije je ire od
onoga koje psiholozi obino zastupaju. Najee se inteligencija odreuje kao opta
mentalna sposobnost rasuivanja, planiranja, reavanja problema, shvatanja
apstraktnih ideja i brzog uenja. Drugim reima, inteligencija obuhvata sposobnosti
miljenja koje omoguavaju efikasno prilagoavanje sredini. Gardnerova defincija
proiruje pojam inteligencije tako da su njom obuhvaene i vetine i kompetencije
koje nisu isto intelektualnog, misaonog reda. Ovo je vidljivo iz liste od sedam
inteligencija koju je Gardner izneo u prvom izdanju Frames of mind:
1) Lingvistika inteligencija, laka i brza obrada verbalnog materijala, razvijene
vetine itanja, pisanja, govorenja i razumevanja pisane i izgovorene rei (u
savremenim tehnoloki razvijenim drutvima razvijena kod pisaca, advokata).
2) Logiko-matematika inteligencija, bitna za reavanje matematikih
problema i korienje logike i naunog miljenja u reavanju problema (razvijena kod
matematiara, naunika).
3) Spacijalna (prostorna) inteligencija, sposobnost prostornog snalaenja i
korienja prostora (razvijena kod arhitekata, vajara, navigatora, ahista).
4) Muzika inteligencija, sposobnost komponovanja, muzike repordukcije i
razumevanja muzike (razvijena kod kompozitora, reproduktivnih umetnika).
5) Telesno-kinestetika inteligencija, sposobnost koordinacije pokreta i
izraavanja pokretima (razvijena kod hirurga, igraa, sportista).
6) Interpersonalna inteligencija, sposobnost razumevanja potreba, emocija i
motiva drugih osoba (izraena kod uspenih politiara, prodavaca, nastavnika).
7) Intrapersonalna inteligencija, sposobnost samorazumevanja, uvida u
sopstvene emocije i motive (razvijena kod psihoterapeuta, religioznih voa).
U kasnijim radovima, kao to je ve reeno, Gardner e ovu listu
modifikovati. Glavna modifikacija se sastoji u uvoenju osmog oblika inteligencije,
prirodnjake inteligencije, sposobnosti za empatiju s drugim oblicima ivota i umee
klasifikovanje prirodnih pojava. Ova inteligencija je u savremenim drutvima nuna
za uspenog biologa. Postoje i drugi kandidati za prijem u krug posebnih inteligencija
(egzistencijalno-filozofska i dr.), ali je u njihovom sluaju Gardner mnogo uzdraniji.
Jo od prvog objavljivanja teorije vievrsne inteligencije Gardner jasno stavlja
do znanja da je u svakoj od inteligencija mogue razlikovati subkomponente. Svaka
od osam inteligencija moe se razmatrati kao supermodus koji organizuje
mikromodule ili subinteligencije.

Page 2 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
Od poetka Gardner istie da su inteligencije meusobno nezavisne. Pojedinac
moe da zaostaje u bilo kojoj od ovih inteligencija, a ne bude posledica za bilo koju
od ostalih inteligencija. Druga strana ove tvrdnje jeste da nije mogu transfer iz jedne
inteligencije na drugu, razvoj i stimulisanje jedne ne utie na razvoj drugih
inteligencija.
Gardner retko proputa priliku da ne istakne kako njegove posebne, izvorne
inteligencije zadovoljavaju odreene kriterijume. Da bi se neki sistem umea mogao
proglasiti za inteligenciju neophodno je da ispuni neke od sledeih uslova (Gardner,
1983, str. 62-69):

Da postoje dokazi za njegovu modanu lokalizaciju, tj. da povrede odreenih

delova mozga dovode do specifinih oteenja tih umea. Drugim reima, o
nezavisnim inteligencijama je mogue govoriti ako postoje izdvojeni nervni
moduli. Svaki modul, pretpostavlja se, ima poseban memorijski sistem. Na
primer, neuropsiholoki podaci o osobama koje usled modane povrede gube
sposobnost govora, ali su u stanju da nesmetano komponuju govorili bi u prilog
nezavisnosti lingvistike i muzike inteligencije.
Da postoje sluajevi idiota savanta i drugih izuzetnih pojedinaca kod kojih je
mogue posmatrati nezavisno ispoljavanje inteligencija. Idiot savanti su, prema
tradicionalnom shvatanju, pojedinci koji imaju izuzetno razvijenu neku posebnu
sposobnost (obino su to: crtanje, sviranje, raunanje) dok su im sve druge
ekstremno nerazvijene. Kod nekih oblika autistinog poremeaja (Aspergerovog
sindroma) pojedinac nije u stanju da identifikuje emocije druge osobe, dok su
jezike i kognitivne sposobnosti ouvane to bi govorilo u prilog izdvajanju
interpersonalne inteligencije kao posebnog modula.
Da je mogue identifikovati posebnu mentalnu operaciju ili skup takvih operacija
koje lee u osnovi neke inteligencije. Na primer, lingvistika inteligencija se
zasniva na operacijama prepoznavanja i diskriminacije fonema, razumevanju
sintakse i znaenja rei.
Da ima jasnu razvojnu putanju i da je mogue opisati formalna svojstva krajnje
take razvoja. Na primer, usvajanje maternjeg jezika je vrlo brzo dok je
ovladavanje matematikim pojmovima sporo i moe predstavaljati tekou za
neke osobe koje su lingvistiki vrlo vete. Razliit tok i tempo razvoja sugerie da
su ove sposobnsoti nezavisne.
Da je mogue ukazati na evolutivnu istoriju odgovarajueg sistema. Svaka od
inteligencija treba da igra znaajnu ulogu u razvoju nae vrste i njenom
prilagoavanju na sredinu. Na primer, spacijalna inteligencija koja omoguava
orijentaciju u prostoru je od kljune vanosti za preivljavanje vrste.
Da postoje odgovarajui eksperimentalni zadaci u kojima se inteligencija
ispoljava. Ako je osoba u stanju da istovremeno obavlja dva razliita zadatka
moe se zakljuiti da su za njihovo izvravanje potrebne razliite inteligencije. Na
primer, osoba koja reava ukrtene rei ne moe bez ometanja istovremeno da
vodi razgovor jer obe aktivnosti angauju lingvistiku inteligenciju.
Da postoje psihometrijski indikatori za zakljuak o nezavisnom statusu
inteligencije. U psihologiji postoji duga tradicija istraivanja strukture
intelektualnih sposobnosti na osnovu analize interkorelacija rezultata koji
ispitanici postiu na razliitim testovima. Ako izmeu dva testa postoji visoka
pozitivna korelacija smatra se da su u reavanju oba testa angaovane iste
sposobnosti.

Page 3 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc

Da koriste simbolika sredstva. Simbol je bilo koji konkretni ili apstraktni entitet
kojim oznava neki drugi entitet. Rei (izgovorene i napisane), slike, mape,
brojevi, pa ak i ples jesu simboli. Ponekad Gardner dozvoljava da se inteligencija
ne mora koristiti simbolima (npr. interpersonalna ili intrapersonalna).
Primena Gardnerove teorije u kolama

Gardner i njegovi istomiljenici smatraju da se vrlo rano mogu uoiti znaci

razvijenosti odreenih inteligencija (Gardner, 1993b, 1996). Zadatak nastavnika je da
uoi koji su modaliteti inteligencija razvijeni kod odreenog uenika i da obezbedi
uslove da se nastavni sadraji ue na razliite naine koji odgovaraju uenikovom
profilu sposobnosti.
U nedostatku formalnih i standardizovanih testova kojima bi se procenila
razvijenost pojedinanih inteligencija, nastavnik moe da se poslui razliitim
indikatorima koji su prikazani u sledeoj tabeli:
Tabela 1: Ispoljavanja razliitih inteligencija na kolskom i predkolskom uzrastu
(prikaz zasnovan na Armstrong, 2000, tabela 3.2).
Lingvistika inteligencija
pie bolje od veine svojih vrnajka
smilja duge prie, prepriava ale i sl.
dobro pamti imena, nazive mesta, datume
uiva u igri reima
rado ita knjige
uiva u brzalicama, stihovima i sl.
uiva u sluanju drugih
ima bogat renik
izraena vetina verbalnog komuniciranja
Logiko-matematika inteligencija
postavlja brojna pitanja o tome kako rade odreene stvari
uiva u igrama s brojevima
voli asove matematike (na predkolskom uzrastu voli da broji i razne igre s
brojevima)
voli da igra ah i razne strateke igre
uiva u reavanju logikih problema (na predkolskom uzrastu, lako uoava
logiku besmislenost nekog iskaza)
uiva da svrstva pojave, da fomira hijerarhijske celine i sl.
voli da izvodi eksperimente na asovima prirodnih nauka ili u spontanoj igri
postie dobre rezultate na testovim logikog miljenja Pijaeovog tipa
Spacijalna inteligencija
ima ive vizuelne predtave
lako ita mape i dijagrame i obraa vie panje na njih nego na tekst (na
predkolskom uzrastu vie voli islustracije nego tekst)
izraena sklonost ka matanju
dobro crta
voli filmove
voli slagalice i reavanje zadatala s lavirintima
voli da pravi konstrukcije (npr. od Lego kockica)
vrlja i crta po sveskama
Telesno-kinestetika inteligencija
fiziki spremniji/a i vetiji/a od svojih vrnjaka

Page 4 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc

teko podnosi kada mora da miruje

podraava kretnje i gestove drugih osoba
voli da rastavlja i ponovo sastavlja razliite predmete
voli da skae, tri, uiva u rvanju
voli pipave poslove koji zahtevaju finu motornu koodinaciju
voli da vaja u glini
ima razliite fizike senzacije kada misli
Muzika inteligencija
uoava kada je muzika disonantna
lako pamti melodije
lepo peva
svira na muzikom instrumentu, uiva u ritmikom udaranju i grupnom pevanju
osea ritam
voli da pevui
voli da ritmiki lupka po stolu kada ui ili radi
osetljivost na zvuke iz sredine (npr. na dobovanje kie po prozorima)
voli da slua muziku
Interpersonalna inteligencija
voli da se drui s vrnjacima
prihvataju ga/je kao vou
savetuje prijatelje koji imaju neke tekoe
poseduje zdravu pamet i razboritost
lan je razliitih klubova i organizacija
voli da se igra s drugima
voli da pomae drugima u uenju
saosea s problemima drugih
pojedinci iz njegove/njene okoline vole da se drue s njim/njom
Intrapersonalna inteligencija
ima jaku volju i voli nezavisnost
realistinost u opaanju sopstvenih sposobnosti i slabosti
snalazi se u uenju i u igri kada je sam/a
ima hobije i interesovanja o kojima na govori mnogo
vie voli da radi samostalno nego u saradnji s drugima
lako izraava svoja oseanja
ume da ui na sopstvenim grekama
ima visoko sampotovanje
Prirodnjaka inteligencija
rado pria o svojim ljubimcima ili prirodnim lepotama
voli odlaske u zooloki vrt, izlete u prirodu i odlaske u prirodnjake muzeje
u etnji izvan grada obraa panju na svojstva reljefa, oblake i dr., a u gradu na
marke automobila
voli da se stara o biljkama
voli da provodi vreme gledajui ribe u akvarijumu i sl.
vodi rauna o pravima ivotinja i ekolokim problemima
donosi u kolu ili vrti bube, cvee, lie
u koli pokazuje posebno zanimanje za bioloke i ekoloke teme

Gardner i njegovi saradnici ukazuju da su tradicionalna kola i programi

obrazovanja usmereni ka razvoju lingvistike i logiko-matematike inteligencije i da
zanemaruje druge inteligencije. kola treba da pomogne ueniku da razvije svoje
potencijale. Zadatak nastavnika, po reima Tomasa Armstronga (Armstrong, 2000),
sastoji se u pruanju pomoi uenicima da povezuju gradivo koje treba nauiti s
komponentama razliitih izvornih inteligencija: reima, brojevima, pokretima,
muzikom i dr. Kako se to ostvaruje lako moemo uoiti iz sledeeg primera koji se
Page 5 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
odnosi na uenje tablice mnoenja. Uenici sa razvijenijom lingvistikom
inteligencijom treba da smisle pesmice koje e im pomoi u uenju tablice mnoenja;
oni ija je prednost u interpersonalnoj inteligenciji treba da je ue kroz neku vrstu
takmienja i grupnih kvizova; ako je re o ueniku sa razvijenijom prirodnjakom
inteligencijom preporuuje mu se da tablicu mnoenja ui tako to e reavati
problem kako da odreeni broj biljaka posade u lejama (npr. osamnaest biljaka u tri
leje). Slini primeri se navode i kod uenja pisanja, uenici sa razvijenom
prirodnjakom inteligencijom treba da prave slova od granica i lia!
Ako na asovima engleskog jezika treba da se obrade nazivi prostorija u stanu
posle itanje lekcije Our House od uenika se trai da navedu ukupan broj prostorija o
kojima se govori u tekstu (anagauje matematiku inteligenciju), da nacrtaju prostorni
plan kue (stimulie se prostorna inteligencija), da se koncentriu na rei pesme Our
House i da svoje utiske podele sa drugim uenicima (u izvrenju ovog zadatka pored
lingvistike angauju se muzika i interpersonalna inteligencija), itd.
Mada Gardner ponekad prigovara onima koji primenjuju teoriju vievrsne
inteligencije zbog povrnosti (nju mogu da ilustruju prethodni primeri iz
Armstrongove knjige za koju je sam Gardner napisao pohvalan predgovor) i on veruje
da produbljeno razumevanje neke oblasti moe da se postigne samo ako se njenom
prouavanju pristupa na razliite naine, koristei vei broj izvornih inteligencija.
Neki problemi u vezi sa primenom Gardnerove teorije u nastavi
Gardnerova teorija vievrsne inteligencije izvrila je znatan uticaj na tok
diskusija o pravcima reforme obrazovanja u jednom broju zemalja (SAD, Velika
Britanija, Australija, Kina i dr.). Meu kolama u kojima je primenjena ova teorija
najpoznatija je New City School iz Sent Luisa (Misuri). U studiji kojom je
obuhvaeno oko 40 kola sa nastavom organizovanom u skladu s Gardnerovom
teorijom istie se da u njima postoji pozitivna atmosfera i meu uenicima i meu
nastavnicima i visoka motivisanost uenika (v. Kornhaber, 2004). Kritiari ovih
programa mogu s pravom da ukau na nekoliko problema vezanih za primenu modela
vievrsne inteligencije u nastavi.
Najvaniji problem s kojim se suoavaju pokuaji da se teorija primeni u
kolama vezan je za pogrenu premisu da je efikasna samo ona nastava koja je
prilagoena preferencijama uenika. Istraivanja kojima je ispitivana efikasnost
nastave koja je usaglaena sa nesumnjivim individualnim razlikama izmeu uenika u
vizuelnom, auditivnom i drugim oblicima pamenja pokazala su da takva nastava
nema posebne prednosti u odnosu na uobiajene nastavne postupke. Neko ko dobro
vizuelno pamti moe imati prednost u snalaenju na geografskoj karti, ali nee bolje
nauiti apstraktno gradivo samo zato to mu je predstavljeno preko nekog dijagrama
(Kavale & Forness, 1987). Daleko znaajnije i od presudne vanosti je da nastavnik
odabere nain izlaganja gradiva koji odgovara predmetu i ciljevima nastave, a ne da
se on (nain) slae sa uenikovim preferencijama. U osnovi, stvar je vrlo prosta. Ako
sam osoba sa razvijenim verbalnim sposobnostima (zovimo ih lingvistikom
inteligencijom) nikakav, ma koliko podroban bio, verbalni opis pokreta pri plivanju
ne moe od mene napraviti plivaa. Efikasna nastava plivanja mora da se organizuje
na nain koji odgovara samom predmetu uenja, a ne mojim preferencijama. Slina
situacija je i kod uenja matematikih pojmova i pojmova iz prirodnih nauka. Njihovo
razumevanje zahteva analitike vetine i sloena zakljuivanja koja nije mogue
zameniti pevanjem i sastavljanjem pesmica ili skakutanjima (ma koliko u tome uenik
bio vet). Zato to se o toj oiglednoj isitini ne vodi dovoljno rauna predlozi za

Page 6 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
organizovanje nastave na principima vievrsne inteligencije esto deluju smeno i
trivijalno. Pored toga, u primenama ove teorije ne uvaava se dovoljno i ne
operacionalizuje potreba za usaglasavanjem metoda nastave sa razvojem uenika i
njegovih sposobnosti i znanja.
To nije jedini problem na koji se moe ukazati. Sam Gardner je naveo neka
pogrena tumaenja teorije vievrsnih inteligencija. Jedna od najeih greaka je
izjednaavanje inteligencija sa kognitivnim stilovima. Teorija ne tvrdi da pojedinci
ue isto gradivo na razliite naine (tada bi ona bila teorija kognitivnih stilova) nego
da razliite osobe ue isto gradivo razliitim brzinom i s razliitim uspehom (zavisno
od stepena razvijenosti specifinog oblika inteligencije). Drugim reima, sve ono to
se u literaturi navodi kao primer primene ove teorije ne mora se stvarno zasnivati na
njoj ve na njenom pogrenom tumaenju..
Trei problem je vezan za primenu teorije u nastavi stranih jezika. Mada
pozivanje na Gardnerovu teoriju nije retko u metodikama uenja stranih jezika (npr.
Richards & Rogers, 2001; Christison, 2005; cf. Arnold & Fonseca, 2004) sam
Gardner sumnja u mogucnosti primene svoje teorije u nastavi stranih jezika. To je
uinio i u saoptenju izreenom povodom dvadesetogodinjice objavljivanja Frames
of mind:
I think that MI approaches are particularly useful when a student is
trying to master a challenging new conceptsay, gravity in physics, or the
Zeitgeist in history. I am less persuaded that it can be useful in mastering a
foreign language (Gardner, 2003, str. 11)

Takav zakljuak sasvim logino sledi iz osnovne pretpostavke da jezike

vetine duguju razvoju lingivistike inteligencije, koja je izvorno nezavisna od ostalih
inteligencija. Meutim Gardner odmah nastavlja:
though I admire those teachers of foreign languages who claim success using
MI approaches. (Gardner, 2003, str. 11)

Nejasno je zato bi trebalo da uvaavamo takve pokuaje. Na isti nain bismo

mogli da zakljuimo da nae divljenje zasluuje samohvalisava osoba koja tvrdi da
moe podii deset tona koristei se samo snagom svojih miia!
etvrti problem se odnosi na ciljeve razvoja sposobnosti u kolama. Ostaje
nejasno da li Gardner daje prednost podsticanju razvoja onih modaliteta inteligencija
koji su nedovoljno razvijeni (u tom sluaju bi krajni cilj kolskog obrazovanja bio da
se umanje individualne razlike meu uenicima) ili se nasuprot zalae za razvoj onih
sposobnosti u kojima je uenik napredniji, koncentrisanjem na uenje i oblasti u
kojima uenik ve postie dobre rezultate (v. Gardner, 2006c, str. 289).
esto se tvrdi da se posebnost Gardnerove teorije ogleda u ukazivanju na
potrebu da savremena kola posveti panju razvoju sposobnosti koje ne pripadaju
tradicionalno omeenim intelektualnim sposobnostima. Svakom ueniku treba svakog
dana koji provodi u koli omoguiti da razvija svaku od osam inteligencija.
Gardnerove pristalice rado istiu tu okolnost kao pozitivni aspekt ove koncepcije
inteligencije. Valja, meutim, podvui da ovo u osnovi nije posebno originalna
zamisao. Gardnerova teorija samo nastavlja sa zahtevima koji su se i ranije mogli uli
recimo u krugu pedagoga bliskih idejama humanistike psihologije da cilj
obrazovanja treba da bude izgradnja celovite linosti i razvoj svih njenih potencijala.
Pretee su jo starije, jo poetkom dvadesetog veka sline ideje su se mogle sresti u

Page 7 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
pedagokom pokretu zasnovanom na antropozofskim idejama Rudolfa tajnera
(Armstrong, 2000).
Ne treba posebno dokazivati da se od nastavnika odavno zahtevalo da
primenjuju razliite pristupe u nastavi i da ih kombinuju na naine koji mogu najbolje
da motiviu uenike. Taj zahtev se u pedagogiji uo znatno pre nego to je Gardner
poeo da razvija svoju koncepciju. Ono to se mora priznati i to se stvarno uvaava
kao dobra strana pokuaja da se nastava organizuje u skladu sa teorijom vievrsne
inteligencije jeste injenica da su uenici u takvim eksperimentalnim programima
ohrabreni i obino sa vie samopouzdanja. Uenici koji imaju neke tekoe u uenju
jezika ili matematike nisu nuno nedorasli u svim oblastima. U radu sa takvom decom
umean nastavnik se trudi da im prui priliku da iskau svoju uspenosti i
interesovanja u drugim oblastima. Kada takav uenik uvidi da je u neemu dobar i
kada za to dobije priznanje drugih uenika i nastavnika njegovo samopozdanje jaa. U
nekim sluajevima, oseanje uspenosti u jednoj oblasti moe dovesti do toga se
uenik anagauje u oblasti u kojoj se osea manje uspeno.
Treba meutim imati na umu da Gardnerova teorija i nastavni programi na
njoj zasnovani nisu jedino uporite za razvoj ovakvog samopuzdanja (White, 1998,
2006).
Na ovom mestu je zgodno postaviti pitanje originalnosti celokupne
Gardnerove koncepcije o inteligenciji. Ve je ukazivano (White, 1998) na slinosti
Gardnerove teorije vievrsne inteligencije i Herstove teorije iz 1965. godine koja
navodi sedam oblasti razumevanja: matematiku, prirodnonaunu, humanistiku,
istorijsku, filozofsku, moralnu i umetniku. Utisak o neoriginalnosti je jo jai ako se
ima u vidu ono na ta Vajt ukazuje:
Curiously, both Hirst's and Gardner' theory have the same grey area,
where each writer is not clear-cut about whether to admit a particular candidate
into the favoured circle. Hirst was unsure from the start whether there is a
distinctive form of religious understanding Gardner in his restatement
writes I continue to think that some form of "spiritual intelligence" may well
exist. (White, 1998, str. 33)

U Frames of mind Gardner skree panju italaca na slinost svoje koncepcije

i nekih prethodnih shvatanja drugih autora (meu njima je i ono filozofa obrazovanja
Pola Hersta), ali istie da je njegov model strukture inteligencije u prednosti jer je
empirijski zasnovan i nije rezultat spekulacije:
The very difficulty with these lists, however, is that they are a priory
an effort by a reflective individual (or a culture) to devise meaningful
distinctions among types of knowledge. What I am calling for are sets of
intelligences which meet certain biological and psychological specifications. In
the end, the search for an empirically grounded set of faculties may fail; and
then we may have to relay once more on a priory schemes, such as Hirsts. But
the effort should be made to find a firmer foundation for our favourite faculties.
(Gardner, 1983, str. 61-62)

Ove Gardnerove reenice upuuju na potrebu da se ispita kakva je empirijska

osnova njegovog modela inteligencije. Lako je u toj osnovi uoiti mnogobrojne
upljine i slabost.
Slabosti Gardnerove teorije inteligencije kao psiholoke teorije

Page 8 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
U Gardnerovim tekstovima uoavaju se izvesne nepreciznosti i nedoslednosti
koje u znaajnoj meri oteavaju razumevanje njegovog stanovita i objektivnu kritiku.
Naveu ovde samo jedan primer nedoslednosti i nepreciznosti, koji moda i nije
najznaajniji ali dobro ilustruju tekoe s kojima se susree neko ko prati njegove
radove.
Odgovarajui na neke kritike Hauard Gardner (Gardner i Moran, 2004) tvrdi
da je u radu iz 1998. godine potvrdio postojanje vievrsnih inteligencija kod
predkolske dece. Meutim, uvid u rad na koji se Gardner poziva pokazuje da je
zakljuak te 1998. godine, kada je istraivanje objavljeno, bio daleko uzdraniji nego
to se to osam godina kasnije tvrdi. Zakljuak istraivanja je originalno glasio (kurziv
je dodat):
Assessments did identify distinctive profiles for a majority of children
every child exhibited at least one strength there was little correlation
between the childrens performances on the different activities because of the
small sample size (39 subjects), our results must be regarded as tentative.
(Gardner et al., 1998, str. 27).

Teoriju nije teko kritikovati. Tri primedbe su najvanije i odnose se na

kljune take teorije: 1) Gardner zasniva svoju koncepciju na nedovoljno jasnim
kriterijumima za razlikovanje izvornih inteligencija; 2) Ne predlae za psihologiju
prihvatljive objektivne instrumente za procenu ovih inteligencija, to je ini
neproverljivom; 3) Njegov model strukture sposobnosti ne odgovara savremenim
psiholokim saznanjima, to se posebno ali ne i jedino ogleda u zanemarivanju
opteg intelektualnog faktora "g".
Problemi u vezi sa kriterijumima za identifikovanje inteligencija. Mnogi
psiholozi koji se bave inteligencijom i sposobnostima nisu zadovoljni kriterijumima
kojima se slui Gardner. Tako, na primer, Robert Sternberg koje je kritian prema
ovoj teoriji od samog poetka (v. Sternberg, 1983), objanjavajui kako bi Gardner
bolje uinio da je govorio o talentima nego o inteligencijama, upuuje zamerku koja
se odnosi na Gardnerovo preterano proirenje pojma inteligencije. Inteligencija je
sposobnost bez koje ne moemo funkcioniemo nezavisno, talenti o kojima Gardner
govori su specijalizovane sposobnosti (muzike, telesno-kinestetike) i njihovo
odsustvo nema takve posledice kakve ima nerazvijena inteligencija.
It seems strange to describe someone who is tone deaf or physically
uncoordinated as unintelligent
To me, something is a part of intelligence if it's necessary for
adaptation. What I argue is that something like musical talent or musical
intelligence is not in the same class as practical intelligence. A talent to me is
something that is important in the lives of some people. If you want to go into
music, musical talent or musical intelligence is important. But for my career
even if I was totally tone deaf and never played any music at all, it wouldn't
make any difference to my life or the life of anyone else (Sternberg, 1988).

Gardner je, kao to je istaknuto, ponosan na specifine kriterijume na osnovu

kojih donosi odluku da li neka grupa sposobnosti moe da sa kandiduje kao posebna,
izvorna inteligencija. Lako se, meutim, uoava krupan problem u primeni ovih
kriterijuma. Gardner dozvoljava da se o inteligenciji govori i kada nisu zadovoljeni
svi ve samo neki od osam kriterijuma. Poto ne precizira koliki je minimalan broj
krtierijuma treba da bude zadovoljeni, svaka odluka se moe pravdati. Stie se utisak
da je njemu posebno znaajan kriterijum koji je vezan za neuroanatomsku
lokalizaciju, a upravo je u njegovu pouzdanost mogue najlake posumnjati. Kritiari
Page 9 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
s pravom istiu da uticaji modanih povreda mogu da budu izmenjeni i neprepoznati
usled razliitih kompenzatornih strategija koje pacijenti sa povredama razvijaju da bi
se suoili sa nedostacima (Eysenck, 1999). Pored toga, modana oteenja ne mogu
biti pouzdan dokaz za postojanje izolovane sposobnosti jer u nekim sluajevima u
osnovi gubitka sposobnosti mogu leati oteenja nespecifinih funkcija nieg i vieg
reda, to nije tako upadljivo ali je ipak mogue ustanoviti. Takav je sluaj sa
afazijama koje obino nastaju posle povrede odreenih delova leve modane
hemisfere, ali ne zbog toga to je u njoj nervna osnova nekakvog lingvistikog
modula ve zbog oteenja funkcija optijeg reda.
Problemi s kriterijumima vode do toga da se neke sposobnosti ne proglaavaju
inteligencijama (na primer, duhovitost, sposobnost da se razume humor). U celini
Gardnerov spisak inteligencija deluje kao proizvoljna lista posebnih sposobnosti, kao
izraz sasvim subjektivnih odluka, a ne objektivnog naunikog uvida. Psihometrijski
kriterijum koji je najstroi od svih osam kriterijuma Gardner najmanje uvaava, o
emu e biti rei kasnije.
Odsustvo mernih instrumenata za procenu inteligencija. Gardner u svojim
radovima spominje da konfiguracija posebnih inteligencije, odnosi meu njima, mogu
da se menjaju pod uticajem iskustva, ali ne postoje podaci koji bi to potvrivali. Oni
ne postoje jer nema standardnih instrumenata koji bi se koristili u proceni
inteligencija. Neki predloeni instrumenti su pre upitnici interesovanja nego testovi
sposobnosti. Gardner i ne pokuava da prikae da oni postoje i istie da za njih nije
posebno zainteresovan jer je njegova koncepcija holistika i kao takva se suprotstavlja
tradicionalnim psihometrijskim postupcima. Neki Gardnerovi sledbenici pokuavaju
da ublae znaaj ove kritike primedbe ukazivanjem na navodne potvrde valjanosti
stanovita kroz njegovu uspenu primenu u uionici (Chen, 2004), zaboravljajui da
ne raspolau posebno uverljivim podacima o efikasnosti pedagokih intervencija
zasnovanih na Gardnerovim idejama. Pored toga, nije dovoljno da se pokae da je
odgovarajua praksa efikasna ve i to da istovetnu praksu nije mogue zasnivati na
drugim koncepcijama. Zato se moemo sloiti sa zakljukom koji je skoro iznet:
To date there have been no published studies that offer evidence of the
validity of the multiple intelligences. In 1994 Sternberg reported finding no
empirical studies. In 2000 Allix reported finding no empirical validating studies,
and at that time Gardner and Connell conceded that there was "little hard
evidence for MI theory" (2000, p. 292). In 2004 Sternberg and Grigerenko stated
that there were no validating studies for multiple intelligences, and in 2004
Gardner asserted that he would be "delighted were such evidence to accrue" (p.
214), and he admitted that "MI theory has few enthusiasts among
psychometricians or others of a traditional psychological background" because
they require "psychometric or experimental evidence that allows one to prove
the existence of the several intelligences" (2004, p. 214). (Waterhouse, 2006a, p.
208)

Zanemarivanje "g" faktora. U jednoj od najstarijih teorija inteligencije,

dvofaktorskoj teoriji inteligencije arlsa Spirmana (Spearman, 1904), tvrdi se da u
svim intelektualnim aktivnostima uestvuju dva faktora-jedan opti, generalni "g"
faktor i jedan specifini "s" faktor. Opti faktor ukazuje na sposobnosti koje su
zastupljene u svim intelektualnim radnjama, a "s" faktor ukazuje na specijalne
sposobnosti od kojih zavisi izvrenje nekog posebnog zadatka ili radnje. Specifini
faktori mogu se objasniti kombinacijom opteg faktora i specifinog vebanja i
interesovanja, a to je ono to se u obinom ivotu zove specijalna obdarenost tj.
talenat (muziki, logiki, mehaniki, razliite sposobnosti pamenja brojeva ili

Page 10 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
imena). Poto su relativno nezavisne od opte sposobnosti, specifine sposobnosti
(npr. brzog i tanog raunanja, pamenja brojeva i dr.) mogu biti izuzetno razvijene i
kod ljudi koji imaju nisku i nerazvijenu inteligenciju. S druge strane, one mogu biti
slabo razvijene kod ljudi sa visokom optom inteligencijom (kao muzike
sposobnosti, na primer).
Spirman je prvobitnu formulaciju krajem dvadesetih godina 20. veka izmenio
nakon otkria da meusobno slini testovi meu sobom koreliraju u veem stepenu
nego testovi koji nisu sadrinski slini. Priznao je mogunost postojanja grupnih
faktora (sposobnosti) kao to su verbalna, spacijalna (prostorna) i numerika
sposobnost. Spirman je takoe smatrao da moda postoji i jedan grupni faktor koji je
odgovoran za razumevanje psiholokih stanja drugih osoba (to je otprilike ono to bi
danas nazvali "socijalna inteligencija" ili interpersonalna), ali tu ideju nije dalje
razvijao. Konano, dozvolio je i mogunost postojanja vie optih faktora.
Neki istraivai nisu nali potvrdu za veu ulogu jedinstvenog "g" faktora.
Tako, na primer, Luis Terston (Thurston, 1938) smatra da se inteligencija sastoji od
sedam osnovnih, nezavisnih primarnih sposobnosti W faktor reitosti ili verbalna
fluentnost (manifestuje se bogatstvom renika, brzom i lakom nalaenju potrebnih
rei, lakom i tenom govornom izraavanju ); V faktor sposobnost razumevanja
verbalno tj. reima formulisanog (manifestuje se kroz razumevanje rei, njihovih
odnosa kao i kroz lakou verbalnog zakljuivanja ); N faktor ili numeriki faktor koji
se odnosi na sposobnost operisanja brojevima pri izvoenju prostih aritmetikih
operacija; S faktor ili prostorni/spacijalni faktor manifestuje se u lakoi i tanosti
zamiljanja i predstavljanja odnosa u prostoru; M faktor ili faktor mehanike
memorije odnosi se na pamenje gradiva bez logikog smisla npr. brojeva, slova, rei;
P faktor ili perceptivni faktor koji se manifestuje u sposobnosti brzog i tanog
opaanja objekta, njihovih karakteristika i meusobnih razlika; R faktor ili faktor
induktivnog zakljuivanja manifestuje se u shvatanju odnosa, pronalaenju optih
principa, pravilnosti i zakonitosti iz podataka, kao i sposobnosti da se zakljuuje o
odnosima delova i celine.
Terston je sasvim ispravno predvideo da pravac istraivanja zasnovan na
analizi korelacija izmeu postignua na razlitim testovima nosi opasnost od
svojevrsne inflacije sposobnosti. Njegovo predvianje se ispunilo u Gilfordovom
modelu strukture intelekta, u kojem se insistiralo na razlikovanju ak 150 razliitih i
meusobno nezavisnih sposobnosti!
Gardnerova teorija vievrsne inteligencije pripada ovom trendu da se
inteligencija shvata kao kompozit posebnih, uih sposobnosti, posebno izraenom u
severnoamerikoj psihologiji do polovine prolog veka.
U psihologiji inteligencije i sposobnosti danas dominira tzv. hijerarhijsko
shvatanje, koje se smatra najboljim uoptavanjem postojeih podataka o strukturi
intelektualnih sposobnosti. Najvei broj istraivanja zasnovanih na testovima
sposobnosti ukazuje da izmeu uspeha na testovima vrlo razliitih sadraja postoji
srazmerno visoka korelacija pa se na osnovu toga zakljuuje da je opravdana
pretpostavka o postojanju opteg faktora inteligencije, zajednikog elementa pri
izvravanju raznorodnih intelektualnih zadataka, na emi je jo Spirman inistirao.
Ovaj "g" faktor je na vrhu hijerarhijskog modela inteligencije,
U novije je vreme Don Kerol (Caroll, 1993) zastupao hijerarhijski model
inteligencije oslonjen na analizu 460 razliitih istraivanja sprovedenih u periodu
izmeu 1927. i 1987. godine. U njima je uestvovalo preko 130 000 osoba, uglavnom
iz anglofonskog podruja. U ovoj hijerarhijskoj teoriji razlikuju se tri nivoa
intelektualnih sposobnosti. Prvi nivo obuhvata vie uih sposobnosti (npr. sposobnost

Page 11 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
spelovanja, brzina zakljuivanja i dr.). Drugi nivo obuhvata fluidnu, kristalizovanu
inteligenciju, vizuelnu i auditivnu percepciju, optu sposobnost pamenja i uenja,
brzinu i lakou proizvoenja ideja i brzinu obrade informacija. Trei nivo je
jedinstvena opta inteligencija koja odgovara Spirmanovom "g" faktoru. Drugi i trei
nivo predstavljaju spoj "g" fakora i specijalnijih spobnosti.
Mada se oko konkretnog oblika organizacije sposobnosti jo vode rasprave
malo je protivnika ideje da je organizacija hijerarhijskog tipa. Osoba koja ima
razvijeniju optu inteligenciju nadmaie u veini oblasti pojedinca koji je manje
obdaren ovom optom sposobnou, kao to je i sportista u prednosti nad
nesportistom u veini situacija koje iziskuju fiziku snagu i spremnost. Sportista e tu
prednost zadrati mada u svim sportskim disciplinama nee biti podjednako uspean,
ba kao to i intelektualno nadareniji pojedinac ne mora biti jako uspean u svakom
obliku miljenja.
Gardner zastupa manjinsko stanovite (to to je manjinsko ne znai da je
samim tim pogreno) prema kome "g" faktor i njegova mera, koeficijent inteligencije
dobijen korienjem standardnih testova inteligencije, nisu od znaaja za predvianje
uspeha pojedinca.
There is also the possibility that "g" is itself a domain-specific
adaptation. Kanazara describes "g" as the capacity to adapt to an evolutionary
novel world. I like the idea of "g" as yet another module but in my view, it is
much more likely to be the capacity to deal with apparently meaningless
squiggles in a highly artificial situation. Bearing this hypothesis in mind, I
suspect that "g" will prove much less important in an apprentice-style learning
situationwhich until recently is how most human beings learned most things
and which could once again rise in prominence as the cost of a mentor-free
environment are calculated. (Gardner, 2006b, str. 299)

Istraivanja prediktivne valjanosti testova inteligencije imaju dugu tradiciju i

ne pruaju podrku ovakvom Gardnerovom zakljuku. Testovi inteligencije zasnovani
na konceptu inteligencije kao opte sposobnosti ne samo da uspeno predviaju uspeh
u koli nego predstavljaju i, pojedinano gledano, najbolji prediktor uspeha u
razliitim zanimanjima.
Poslednja u nizu takvih studija (Deary, Strand, Smith & Fernandes, 2007)
rezultat je praenja preko 70000 engleskih uenika u periodu od 5 godina (od 11. do
16. godine). Rezultati na testu opte sposobnosti u 11. godini predviali su izuzetno
dobro uspeh na testovima znanja pet godina kasnije. Skoranja meta-analiza (Schmidt
& Hunter, 1998) pokazala je da je opta inteligencija ("g") najvaljaniji prediktor
uspeha na poslu. Slino pokazuje i druge meta-analize (Gottfredson, 1997). Opta
inteligencija objanjava izmeu 23% i 65% razlika u uspenosti u zanimanju, to je
daleko iznad onog to oekuju pristalice shvatanja da je opta sposobnost nebitna za
uspeh u ivotu. Predvianje uspeha u zanimanju se znaajno poboljava ako se pri
predikciji uzmu u obzir neke crte linosti, ali ne i ako se u predvianje uvrste mere
razliitih uih komponeti inteligencije. ak ni pomodno pozivanje na emocionalnu
inteligenciju nije od pomoi (v. Brody, 2006, Waterhouse, 2006a,b). Na osnovu svih
ovih podataka moe se sa sigurnou zakljuiti da postoji mnotvo sposobnost, ali da
one nisu jednke po znaaju, a nisu ni onoliko nezavisne koliko to Gardner veruje.
Imajuu u vidu da je Gardnerova shvatanja o inteligenciji ne mogu da izdre
naunu kritiku, vreme je da se za pedagoka praksa koja se na nju poziva potrai neko
drugo teorijsko utoite.
Zato se Gardnerova teorija ini prihvatljivom?
Page 12 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc

Nije na odmet da se pre odgovora na pitanje postavljeno u naslovu navede i

nekoliko razloga koji bi roditelji iznose protiv primene Gardnerove koncepcije u
uionici. Kritini roditelji vide u ovom pedagokom pokretu jo jedan primer
antiintelektualizma (objektivan i studiozan prikaz nekog proitanog dela ili nekog
istorijskog perioda zamenjuje se/izjednaava sa grupnim zadatkom u kome se pravi
poster ili baletska predstava). Pored toga, uenici u kolama u kojima se primenjuje
Gardnerova koncepcija esto trae pomo roditelja u izradi razliitih materijala i
zavretku razliitih praktinh projekata.
Mora se priznati da uprkos svemu, Gardnerova teorija pleni nastavnike. Zato
je to tako? Majndi Kornaber, koji je saraivala sa Gardnerom navodi vie razloga za
popularnost Gardnerove koncepcije meu nastavnicima. Meu njima posebno istie
sledee:
MI validated what educators already know. Educators everyday
observations were already aligned with the theorys idea that people learn in a
variety of ways. That a Harvard psychologists theory validated their
experiences encouraged educators to learn more about the theory and consider
the theorys implications for practice.
MI complemented educators existing philosophies and beliefs. For
example, MI aligned well with constructivist and progressive philosophies that
children learn through activity, and with beliefs that it is important to educate
the whole child, that all children have gifts, and that all children should
experience success in at least one area.
Educators already used some practices that fit with the theory. These
included project-based curriculum, arts-integrated approaches, thematic units,
learning centers, and hands-on learning, each of which tends to draw on a range
of intelligences.
MI provided a framework for organizing educators practice. Teachers,
like skilled practitioners in other disciplines, have a large repertoire of
knowledge and methods that they draw on intuitively (). MI offered teachers a
handy way of categorizing and understanding the contents of their repertoire. In
essence, it has a closetorganizing effect ().
Educators reported that MI helped extend their practice. When a closet
organizer is put in place, it is possible to see more clearly both what has been
categorized and also what is missing. As one teacher put it, MI "allows us to
work from our heart and our head together. " In effect, MI provided educators
with a framework that supported systematic reflection on, and development of,
their practice. (Kornhaber, 2004, str. 6869)

Prva etiri razloga zapravo znae da nastavnici vole Gardnerovu teoriju jer
ona podrava njihovu praksu i uverenja i njena primena ne zahteva temeljnu promenu
njihovog ponaanja. Poslednji razlog je sporan. Nema formalno valjanih dokaza da
projekti uvodjenje Gardnerovih ideja u kolu menja nastavu na neki specifian nain.
Zahtev da kola treba da izlazi u susret individualnim talentima nije posebnost koja
proizlazi samo iz Gardnerove teorije. Mnogi autori su to uoili, a nastavnici e to
potvrditi ak i ako nikada nisu uli za teoriju vievrsne inteligencije:
I can imagine a lession on molecules in which the standard material is
augmented with the actual movement of students as they were molecules in a
chemical reaction, or the imagined movement is used as the inspiration for a
dance class, or the children are asked to create a conversation among molecules
as a project when learning how to use a cartoon computer program... I do not
know weather any of this ideas for using MI (multiple intelligences) in middleschool science are necessarily MI-based, because they are all in chapters I have
written on encouraging creativity, and none of these chapters specificaly called

Page 13 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
for the development of bodily kinesthetic or personal intelligence. (Halpern,
2005, str. 67)

Nije li onda bolje da se praksa okrene drugim, proverljivijim teorijskim

modelima?

Page 14 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
Reference:
Armstrong T. (2000). Multiple intelligences in the classroom. 2nd edition,
Alexandria: ASCD Association for Curriculum Development.
Arnold, J. & Fonseca, C.M. (2004). Multiple intelligence theory and foreign language
learning: A brain-based perspective. International Journal for English Studies, 4 (1),
119-136.
Brody, N. (2006). Geocentric theory: A valid alternative to Gardners theory of
intelligence. U: Schaler JA. (Ed) (2006). Howard Gardner under fire: The rebel
psychologist faces his critics. Chicago and La Salle, Ill.: Open Court Publishing, str.
73-94.
Carroll JB. (1993). Human cognitive abilities. Cambridge: Cambridge University
Press.
Chen, J-Q. (2004). Theory of multiple intelligences: Is it a scientific theory? Teachers
College Record, 106 (1), 1723.
Christison, M. (2005). Multiple intelligences and language learning: A guidebook of
theory, activities, inventories, and resources. San Francisco: Alta Book Center
Publishers.
Deary IJ, Strand S, Smith P & Fernandes C. (2007). Intelligence and educational
achievement. Intelligence, 35, 13-21.
Eysenck MW. (1999). Principles of cognitive psychology. East Sussex: Psychology
Press.
Gardner H. & Moran S. (2004). The science of multiple intelligences theory: A
response to Lynn Waterhouse. Educational Psychologist, 41(4), 227232.
Gardner H. (1983). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. Harvard:
Fontana Press.
Gardner H. (1991). The unschooled mind: How children think and how schools should
teach, New York: Basic Books.
Gardner H. (1993a). Frames of mind, Tenth anniversary edition. London: Basic
Books.
Gardner H. (1993b) Multiple intelligences: The theory in practice. New York: Basic
Books.
Gardner H. (1996) Intelligences: Multiple perspectives. Orlando: Harcourt Bruce
College Publishers.

Page 15 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
Gardner H, Feldman DH & Krechevsky M. (1998). Building on Children's Strengths:
The Experience of Project Spectrum (Project Zero Frameworks for Early Childhood
Education, Vol. 1). New York: Teacher's College Press.
Gardner H. (1999a). Intelligence reframed: Multiple intelligences for the 21st century.
New York, Basic Books.
Gardner H. (1999b). The disciplined mind: Beyond facts and standardized tests, the
K-12 education that every child deserves. New York: Simon and Schuster (and New
York: Penguin Putnam).
Gardner H. (2003). Multiple intelligences after twenty years. Paper presented at the
American Educational Research Association, Chicago, Illinois, April 21, 2003.
Gardner H. (2006a). Multiple Intelligences: New Horizons. New York: Basic Books.
Gardner H. (2006b). The development and education of the mind: The collected works
of Howard Gardner. London: Routledge.
Gardner H. (2006c). Replies to my critics. U: Schaler JA. (Ed) (2006). Howard
Gardner under fire: The rebel psychologist faces his critics. Chicago and La Salle,
Ill.: Open Court Publishing, str. 277-344.
Gardner H. (2007). Five minds for the future. Boston, MA: Harvard Business School
Press.
Gottfredson L S. (1997). Why g matters: The complexity of everyday life.
Intelligence, 24(1), 79-132.
Halpern DF. (2005, March 23). An Anniversary Celebration for Multiple Intelligences
[Review of the book Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences].
PsycCRITIQUESContemporary Psychology: APA Review of Books, 50 (12), Article
9
Kavale KA & Forness SR. (1987). Substance over style: Assessing the efficacy of
modality testing and teaching. Exceptional Children, 54(3), 228-239.
Kornhaber ML. (2004). Multiple intelligences: From the ivory tower to the dusty
classroom But why? Teachers College Record. 106 (1), 6776.
Richards J & Rodgers T. (2001). Approaches and methods in language teaching (2nd
ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Schaler JA. (Ed) (2006). Howard Gardner under fire: The rebel psychologist faces his
critics. Chicago and La Salle, Ill.: Open Court Publishing.
Schmidt FL & Hunter JE. (1998). The validity and utility of selection methods in
personnel psychology: Practical and theoretical implications of 85 years of research
findings. Psychological Bulletin, 124, 2, 262-274.

Page 16 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc
Spearman Ch. (1904). General intelligence, objectively determined and measured.
American Journal of Psychology, 15, 201293.
Sternberg RJ. (1983). How much Gall is too much gall? [Review of Frames of Mind:
The theory of multiple intelligences]. Contemporary Education Review, 2(3), 215224.
Sternberg RJ. (1988). The triarchic mind: A new theory of human intelligence. New
York: Penguin Books.
Thurstone LL. (1938). Primary mental abilities. Chicago: University of Chicago
Press.
Walker G. (2007). Book Review: Five minds for the future by Howard Gardner
Boston, MA: Harvard Business School Press, Journal of Research in International
Education, 6, 369
Waterhouse L. (2006a). Multiple intelligences, the Mozart effect, and emotional
intelligence: A critical review. Educational Psychologist, 41(4), 207225.
Waterhouse L. (2006b). Inadequate evidence for multiple intelligences, Mozart effect,
and emotional intelligence theories. Educational Psychologist, 41(4), 247255
White J. (1998). Do Howards Gardners multiple intelligences add up? London:
Insitute of education, University of London.
White J. (2006). Multiple invalidities. U: Schaler JA. (Ed) (2006). Howard Gardner
under fire: The rebel psychologist faces his critics. Chicago and La Salle, Ill.: Open
Court Publishing, 45-71.

Page 17 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc

Moe li se individualizacija nastave zasnivati na

Gardnerovoj teoriji inteligencije?
Ljubomir iropaa
Filoloki fakultet, Beograd
Saetak: Teorija vievrsne inteligencije Hauarda Gardnera ima jak uticaj na
obrazovnu praksu. Ona opisuje strukturu sposobnosti kao sistem od (najmanje) osam
inteligencija koje treba prepoznati i razvijati u kolskom radu i na toj ideji se
zasnivaju predlozi za individualizacije nastave. Svaki uenik ima jedinstven profil
nezavisnih inteligencija, kombinaciju inteligencija razvijenih u razliitoj meri:
lingvistike, matematiko-logike, spacijalne, muzike, telesno-kinestetike,
interpersonalne, intrapersonalne i prirodnjake (ovoj listi se moe uz odreene rezere,
dodati i egzistencijalno-filozofska inteligencija). Pedagoki programi zasnovani na
Gardnerovoj teoriji zahtevaju da se gradivo koje treba usvojiti uenicima izloi na
nain koji odgovara njihovom posebnom profilu inteligencija. Poneti ovim naelom
praktiari esto zaboravljaju da prednost treba dati onim postupcima koji najbolje
odgovaraju predmetu koji se ui i razliite trivijalnosti u nastavnim postupcima
pokrivaju autoritetom teorije inteligencije harvardskog profesora. Pored toga, ne
postoje objektivne i sistematske provere efikasnosti metoda zasnovanih na
Gardnerovoj teoriji. Neobino je i to to se puno govori i pie o upotrebi Gardnerove
teorije u nastavi stranih jezika, mada je sam Gardner vrlo skeptian prema takvim
pokuajima. Izgleda da deo onih koji govore o primenama Gardnerove teorije u ovoj
oblasti nemaju jasnu predstavu o karakteristikama ove koncepcije.
Ako se razmatra kao psiholoka teorija strukture inteligencije uoavaju se
brojne slabosti. Mada na prvi pogled deluju kao objektivni i proverljivi, Gardnerovi
kriterijumi za demarkaciju posebnih, izvornih oblika inteligencija su to samo na prvi
pogled. Njihovu upotrebljivost kvari sam Gardner, dozvoljavajui da posebne
inteligencije ispunjavaju samo neke od postavljenih kriterijuma. Pored toga,
psihometrijskom kriterijumu poklanja najmanje panje, a upravo taj kriterijum
sugerie da ljudske sposobnosti nisu onoliko nezavisne koliko to Gardner veruje. U
celini gledano, za Gardnerovu teoriju se ne moe rei da je usklaena sa postojeim
podacima o prirodi inteligencije i sposobnosti.
Ukratko, nastavnici koji se pozivaju na Gardnerovu teoriju nalaze se na
nesigurnom terenu i bilo bi im najbolje da za nastavne postupke koje smatraju
ispravnim pronau neko drugo okrilje.
Kljune rei: Individualizacija nastave, Vievrsne (multiple) inteligencije, g
factor, Gardnerova teorija strukture inteligencije

Page 18 of 19

GardneriIndividualizacijanastave.doc

Is it possible to individualize instruction applying Gardners

theory of multiple intelligences?
Ljubomir iropaa
Faculty of Philology, Belgrade, Serbia
Abstract: Howard Gardners multiple intelligences theory (MIT) has a strong
impact on educational practice. It refers to a learner-based approach that portrays
intelligence as having at least eight independent dimensions that must be recognized
and developed in classroom. In both general education and language teaching, MIT
enthusiasts believe in Gardners theory as a comprehensive guide for teachers who
would like to individualize instruction. Each learner's intelligence profile consists of a
combination of relative strengths and weaknesses among the different intelligences:
linguistic, logical-mathematical, musical, spatial, bodily-kinesthetic, interpersonal,
intrapersonal and naturalistic (one could provisionally append existential intelligence
to the list). MIT approach suggests that school program must create rich experiences
in which students with different intelligence profiles can interact with the materials
and ideas using their particular combinations of strengths and weaknesses. Gardners
conception indicates that teachers should offer instruction in a childs best modality.
However, the multiple intelligence approach overlooks the need for searching for the
contents best fitting modality of presentation. It is obvious that some applications of
MIT are trivial and hard data on their efficacy are lacking. Ironically, although
Gardner is not persuaded that MIT can be useful in mastering a foreign language there
are teachers of foreign languages who claim success using something they call MIT
approaches and textbooks for language teachers offer extensive review of learning
activities believed to be consistent with MIT. It seems that some educators have a
shallow understanding of MIT.
Gardners eight criteria for delineation of intelligences appear to be quite
scrupulous. But Gardner corrupts them by demanding that only some of them be met.
The psychometric criteria, the most rigorous of them, poses the most serious problems
for MIT. Psychometric researches do not support the claim of independence among the
eight intelligences. A widely accepted view of intelligence is that intelligence
comprises a single factor, g factor. The most popular view is hierarchical
conception with g at the apex of the hierarchy. Consequently, Gardners theory of
intelligences is inconsistent with the existing data.
In sum, teachers using MIT are not on solid ground and best they can do is to
turn away from Gardners theory.
Key words: Individualizied instruction, Multiple intelligences, g factor,
Gardners theory of intelligence

Page 19 of 19