Univerzitet Sv.

Kiril i Metodij
Ekonomski Fakultet - Skopje

SEMINARSKA RABOTA PO PREDMETOT

OSNOVI NA EKONOMIJA

Tema:

Profit vo uslovi na monopol

@A
I.Predmet i cel na istra`uvaweto.............................................................................3
II. Plan na prezentirawe na materijata....................................................................3
1.
..4

...

1.1
Soveti(modelot na
Fidler).........................................................................5
2.

..................6
2.1. ...6
2.2.
.7
3. Liderstvo vo 21 vek..................................
.......................8
4. Novi predmeti na razgovor vo istrazuvawe na liderstvoto.
..12
4.1. Transformaciono i harizmati~no
liderstvo....................................12
4.2. Transformacioni lideri vo kompanii so problemi.......................15
4.4. Sovet za
menaxerite.................................................................................16
4.5. Supstituti na liderstvo.................................16
III. Zaklu~ok ..
18
IV.Koristena literatura.....19

I. PREDMET I CEL NA ISTRA@UVAWETO

Liderstvoto e koncept koj go fascinira ~ove{tvoto od najstari
vremiwa.No,duri vo ovoj vek se pojavija i razvija opredeleni teorii koi se
obiduvaat da ja objasnat prirodata na liderite i liderstvoto.Zatoa za
podobro razbirawe na liderstvoto potrebno e da se sogleda razvojot na
mislata i sva}aweto za liderstvoto vo teorijata.
Predmet

na

istra`uvawe

liderstvoto,odnosno

na~inot

na

odnesuvawe na liderite gledano od sovremen aspekt.

w ~t
{ , {
, ~ .

.

, ` ~
, .

II. PLAN NA PREZENTIRAWE NA MATERIJATA

Postojat brojni istrazuvawa i studii koi go sogleduvaat liderstvoto od
razli~ni aspekti, koi do skoro,mo`ea da se svedat na tri glavni pristapi za
prou~uvawe na liderstvoto:od aspekt na karakternite crti(osobinite){to
gi

poseduvaat

uspe{nite

lideri,od

aspekt

na

utvrduvane

na

odnesuvaneto {to gi karakterizira usp{nite lideri i od aspekt na

situacijata(u{te poznat kako pristap na kontingencija ili modelot na
3

Fidler),spored koj efektivnosta na liderot zavisi od situacijata vo koja se

nao|a

toj,odnosno

o~ekuvawata

na

od

zada~ite

za

izvr{uvawe,sposobnostite

podredenite,organizaciskoto

okru`w,

. Vo poslednite 20 godini prisutni se i

pogledi od aspekt na transakcionoto,transformacionoto i harizmati~no
liderstvo.]e dademe i nekoi soveti za odnesuvawe na menaxerite, a
sleduva i del za supstituti na liderstvoto.

1. Modelot na Fidler
Toerijata na Fred Fidler(1967) obezbeduva sistemski pristap do
kontekstualnite

faktori.Fidler

rabotel

so

grupa

~ii

lideri

imale

performansi lesni za merewe kako na primer ko{arkarski tim.Fidler prvo

razvil nov na~in na merewe na pristapot na liderot so lu|eto okolu negoLPC (najmalku posakuvan sorabotnik) rezultatot.Ovoj koncept najlesno
ke go razberete dokolku go koristite ovoj LPC1 test sami.Mislete na nekoj
so kogo nemate problemi pri raboteweto sega ili vo minatoto.No e bitno
dali na vas vi se dopa|a taa li~nost, potoa otkako }e gi dadete
odgovorite presmetajte go va{iot rezultat.

Prijaten
8 7 6 5 4 3 2 1
Neprijaten
Prijatelski
8 7 6 5 4 3 2 1
Neprijatelski
Odbiven
1 2 3 4 5 67 8
Prifatliv
Napnat
1 2 3 4 5 6 7 8
Relaksiran
Dale~en
1 2 3 4 5 6 7 8
Zatvoren
Studen
1 2 34 5 6 7 8
Topol
Poddr`uva~ki
8 76 5 4 3 2 1
Ne go poddr`uva
Dosaden
1 2 3 4 5 6 7 8
Interesen
Razdrazliv
1 2 3 4 5 6 7 8
Harmoni~en
Neraspolo`en 1 2 3 4 5 6 7 8
Vesel
Otvoren
8 7 6 5 4 3 2 1
Zatvoren
Nelojalen
1 2 3 4 5 6 7 8
Lojalen
Nedoverliv
1 2 3 4 5 6 7 8
Doverliv
Razbirliv
8 7 6 5 4 3 2 1
Nerazbirliv
Gaden
1 2 3 4 5 6 7 8
Ubav
Soglasen
8 7 6 5 4 3 2 1
Nesoglasen

Neiskren
Qubezen

1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1

Iskren
Nequbezen

Rezultatot od 57 pa nadolu sugerira za va{iot nizok LPC.A rezultatot

nad 64 sugerira deka imate visok LPC i deka ste orientirani kon
ostvaruvawe vrski so lu|eto vo rabotnoto okru`uvawe.
1:George Jenifer-Organizational Behavlour

Visoki i niski-LPC lideri

Niskiot LPC lider

Visokiot LPC lider

- Bazira na ispolnuvawe na

- Bazira na me|usebnite odnosi;

zada~ata;

- Gi stava lu|eto na prvo mesto;

- Ja stava zada~ata na prvo mesto;

- Saka da gi zadovoli drugite;

- Te`ok e so tie {to potfrlaat;

- Ja smeta lojalnosta za klu~en

- Smeta na kompentencija na

atribut;

klu~ni atributi;

- Ne saka detail;

- Saka detali;

Me|utoa i pokraj LPC obidit na Fidler da dojde do nekoja vrska t.e da

gi povrze rezultatite od LPC na liderite so rezultatite na nivnite grupi
be{e neuspe{en.Ova go dovede Fidler do zaklu~ok deka vrz
efektivnosta vlijaat tri vida na faktori2:

Struktura na zada~ata

Pozicionata mo} na liderot

Prirodata na vrskite me|u liderot i sledbenicite

1.1 SOVETI (MODELOT NA FIDLER)

Ne o~ekuvajte voda~ot da go smeni negoviot stil na vodewe od
orientiranost na zada~i na orientiranost na vrski ili pak vice versa;
5

 Prijavete ili ozna~ete lider orientiran na zada`i vo nepovolna ili

mnogu povolna situacija,a lider orientiran na vrski na povolna situacija;
Ako vie ili nekoj od va{ite podredeni e lider orientiran na vrski vo
mnogu napovolni situacii,obidete se da ja zgolemite povolnosta na
situacijata so podobruvawe na odnosot voda~-~len,so zgolemuvawe na
strukturata na zada~ata so pojasnuvawe na celite ili na na~inite na
ostvaruvawe na celite,ili so poka~uvawe na nivoto na poziciona mo}.
2: Andrezej Huczynsky-Organizationail Behavlour

2. Sovremeni perspektivi na liderstvo

Postojat poveke teorii ili pristapi na liderstvo.Sekoja od niv se
zanimava so razli~ni aspekti na liderstvo.Isto kako na modelot na Fidler I
tie se zanimavaat t.e gi zamaat dvata aspekta-liderot i situacijata so cel
da ja razberat efektivnosta na liderot.Kombinacijata od ovie dodatni
perspektivi so rabotata na Fidler,I so pristapot obezbeduvaat bogata
slika za ona {to e potrebno da se osigurame deka liderot e efektiven
onolku kolku {to e vozmo`no.Efektivnoto liderstvo kako zamena pak ja
zgolemuva

mo`nosta

za

ostvaruvawe

na

celite

na

grupite

na

organizaciite.
Teorijata pat-cel opi{uva kako voda~ite mo`at da gi motiviraat
nivnite sledbenici da imaat izvedba t.e ostvaruvawe na visoko nivo i da
go zadr`at nivnoto zadovolstvo.Modelite Vrum i Jeton se zanimavaat so
specefi~en aspekt liderstvoto.Koga voda~ite treba da gi involviraat
nivnite podredeni vo donesuvaweto odluki.Teorijata voda~-~len go zema
vo predvid faktot deka liderite ~estopati ne gi tretiraat site podredeni na
ist

na~in

tuku

razvivaat

razli~en

tip

na

vrski

so

razli~ni

podredeni.sekoja od ovie perspektivi go pomaga va{eto razbirawe za

ona {to go pravi vodstvoto efektivno vo organizacijata.

2.1 Pat-cel teorija

Pat-cel e teorija koja opi{uva kako liderite mo`at da gi motiviraat

nivnite sledbenici da gi dostignat celite na grupite i organizacijata

na~inite na odnesuvaweto na liderite so koi se zanimavaat za da gi

motiviraat sledbenicite.
Pat-cel teorija3

Efektivnite lideri gi motiviraat nivnite sledbenici da gi ostvarat

grupnite iliorganizacionite celi

Efektivnite lideri se osigoruvaat deka tie imaat kontrola vrz

barawata na nivnite podredeni

Efektivnite lideri gi nagraduvaat nivnite podredeni dokolku tie se

poka`at na visoko nivo I gi ostvarat nivnite rabotni celi so toa {to }
e im gi ispolnat barawata.

Efektivnite voda~i ja poka`uvaat doverbata na podredenite vo

nivnite sposobnosti da gi ostvarat rabotnite celi I da se poka`at na
visoko nivo

Za odreduvawe kako da gi tretiraat podredenite I kako da se

odnesuvaat,efektivnite lideri gi zemaat predvid karakteristikite na
podredenite I vidot na rabotata {to tie ja vr{at.

2.2 Modelot na Vrum i Jeton

Modelot na Vrum i Jeton e model {to gi opi{uva razli~nite na~ini
na koj liderite mo`e da donesat odluki i gi vodi liderite vo opredelen
opseg vo koj podredenite mo`e da u~estvuvaat vo donesuvawe odluki.

Stilovi na donesuvawe odluki vo modelot na Vroom and

Yetton
GRUPNI PROBLEMI I ODLUKI

AI. Liderot go re{ava problemot ili ja donesuva odlukata koristej}I

informacii dostapni vo momentot
AII. Liderot go dobiva potrebnite informacii od podredenite a toj

ja

donesuva odlukata.
CI. Liderot go deli problemot so sekoj podreden individualno idobiva idei i
sugestii no ne gi sobira podredenite vo grupa.Liderot ja donesuva
odlukata sam.
CII. Liderot gi deli problemite so podradenite kako grupa i gi dobiva
nivnite idei i sugestii. Liderot sam ja donesuva odlukata.

3:George Jenifer_Organizational Behavlour

GII. Liderot go deli problemot so podredenite kako grupa,ne vlijae vrz
grupata i go prifa}a i implementira sekoe re{enie koe ja ima poddr{kata
od celata grupa.
INDIVIDUALNI PROBLEMI I ODLUKI
AI. Liderot go re{ava problemot i ja nosi odlukata koristej}i ininformacii
dostapni vo momentot.
AII. Liderot gi dobiva potrebnite informacii od podredenite involvirani vo
odlukata,a toj ja donesuva odlukata.
CI. Liderot go deli problemot so podredenite i pra{uva za idei i
sugestii.Liderot ja donesuva odlukata.
GI. Liderot go deli problemot so podredenite tie zaedno go analiziraat i
doa|aat do zaedni~ko prifatlivo re{enie.
DI. Liderot go dava problemot na podredenite zaedno so potrebnite
informacii a so toa im dava i celosna odgovornost za re{avawe na
problemot.
Zabele{ka:A-Avtokratsko;C-konsultativno;G-grupno;D-delegirano;

3. Liderstvoto vo 21vek
Sega se evidentni dve grupi vo liderskoto razmisluvawe4:
8

1. heoroi~ni,mo}ni,harizmati~ni,lideri vizioneri
2. informalni lideri na site nivoa.
Ovie trendovi se kontradiktorni.Nie go imame noviot lider koj e
inspiraciska li~nost koj gi motivira sledbenicite do superlativni nivoa na
ostvaruvawea.Kako i da e nie isto taka go imame liderot koj e sposoben
da gi vodi drugite da se vodat sebesi (Sims and Lorenzi,1992,p.295).Super
liderot ohrabruva,razviva,koegzistira so informalnoto liderstvo izrazeno
vo organizacionata hierarhija.
Novoto liderstvo(Bryman,1996)poteknuva od rabotata na James
McGregor

Burns(1978)

koj

gi

razgrani~uva

transakcionite

transformacionite lideri.
4: Andrezej Huczynsky-Organizationail Behavlour
Rabotata na Burns e bazirana na politi~kite lideri no podocna e
prevedena vo biznis kontekst.Transakcionite lideri vospostavuvaat vrska
so sledbenicite bazirana na razmena i trgovija.Transformacionite lideri se
harizmati~ni individui koi gi inspiriraat i motiviraat neo~ekuvani
nivoa.Nekoi go poistovetuvaat transakcionoto liderstvo somenaxment
a transformacionoto so vodstvo.
Noel

Tichy

Mary

Anne

Devanna(1986)raspravaa

deka

transformacioniot lider ima tri glavni ulogi5:

prepoznavawe na potrebata za revitalizacija

kreirawe nova vizija

institucionalni promeni

Bernard Bass i Bruce Avolio(Bass,1985b,Bass i Avolio,1994)sli~no na toa

tvrdat deka transformacionalnoto liderstvo se ostvaruva koga voda~ite:
gi stimuliraat drugite da vidat {to tie pravat od nova perspektiva;
se gri`at za vizijata i misijata na organizacijata
razvivaat kaj drugite povisok stepen na sposobnosti;
gi motiviraat drugite da gi stavat interesite pred nivnite sopstveni
interesi;

Spored Bass i Avolio tie go ostvaruvaat toa so koristewe na edno ili

pove}e od ~etirite I:
Idealizirano

vlijanie:dejstvuva

kako

model

koj

privlekuva

voshit,po~it idoverba.Gi stava potrebite na drugite pred sopstvenite

interesi,rizikuva I demonstrira visoki standardi na etika.
Inspiraciska motivacija:motivira i inspirira so obezbeduvawe
predizvici,go

podiga

duhot

na

ekipata.poka`uva

entuzijazam

optimizam,komunicira I poka`uva posvetenost.

Intelektualna stimulacija:dava pretpostavki gi gleda problemite
na novi na~ini,ja ohrabruva i inventivnosta I kreativnosta,izbegnuva
javni kritiki na gre{kite;

5-Andrezej Huczynsky-Organizationail Behavlour

Individualizirano razbirawe:smeta na individualnite potrebi za
razvoj i ostvaruvawe,deluva kako trener ili mentor,kreira mo`nosti za
u~ewe,|I prifa}a individualnite razliki I izbegnuva monitoring.
Identifikacijata na noviot superlider pretstavuva uprostuvawe na
konceptot na liderstvo I dava novi perspektivi za vjijanieta na
efektivnosta na liderite.Dejstvuvawata na liderite mo`e da bidat
ostvareni na site nivoa vo organizaciskata struktura.So edno istra`uvawe
sprovedeno vo1998,David Buchanan,Tim Claydon,Mike doyle(1999)dojdoa do
zaklu~ok deka:
o Preku 90%od menaxerite se soglasija so faktot deka promenata
na znaeweto i ve{tinite od oblasta na menaxmentot se bitni za lu|
eto od site nivoa vo organizacijata
o Preku90% se soglasija deka na site menaxeri im e potrebno
promenetite menaxerski principi i praktiki;
o Samo2%

se

specijaliziana

soglasija
oblast

deka

koja

promenetiot

treba

profesionalci;
10

da

bide

menaxment
prepu{tena

e
na

Za razgrani`uvawe na liderstvoto od menaxmentot ima t.e postoi

marka na liderot.Ovie rezultati sugeriraat deka tokmu zatoa liderstvoto
e mnogu ra{iren fenomen.Liderskoto odnesuvawe e mnogu pova}e
ra{ireno otkolku koncentrirano vo racete na formalno nazna~enite
menaxeri.Liderskata

funkcija

znaewe,ve{tini,interes

najdobro

imotivacija

da

ja
se

nosat

lu|eto

prika`at

koi

efektivno

imaat
sebe

si.Sprotivno na liderite postojat i timovi koi naj~esto nemaat vodi~ili

imaat trener ~ija zada~a eda gi razvie timskite ve{tini.Ovie treneri
supervizori naj~esto se superlideri.Mo`ebi e korisno profesijata voda~ ili
zna~eweto na liderstvoto da se razgrani`I od presti`en raboten
naslov.Me|utoa postojat itakvi lica koi prodol`uvaat da go ve`baat
liderstvoto kako uloga,a imaat presti`ni sloevi a sepak funkcioniraat taka
dobro.
Vakviotbliznak-traka pristap e ilustriran od Warren Bennis I Burt
Nanus(1985).Nivniot model na liderot na 21vek (vo koj ulogata na
voda~ot e da bide voda~ na voda~ite)e sumirana vo slednata tabela:
Tabela br.2
Od:
1. nekolku vrvni lideri,mnogu
menaxeri;
2. vodewe so postavuvawe celi;
3. kvalitet;
4. adaptivnost na promeni;
5. dizajnirawe hierarhiski
organizacii;
6. direktni i supervizori;
7. informacii zadr`ani od nekolku
donesuva~i na odluki;
8. lider kako {ef kontrolira~ki;
9. lider stabilizator,balansira~na
konflikti;
10. lider koj razviva dobri
menaxeri;
Izvor:Warren Bennis and Burt Nanus,
Laeders:

Kon:
1. Lideri od site nivoa,nekolku
menaxeri;
2. liderstvo po vizija novi pravci;
3. kreira razli~ni sposobnosti;
4. kreativen gi sledi idnite
promeni;
5. dizajnira kolegijalna
organizacija;
6. u~i,inspirira;
7. gi deli informaciite so mnogu
drugi;
8. lider-trener,kreira organizacija
vo koja se u~i;
9. lider koj go balansira rizikot;
10.
lider koj razviva idni
lideri;
The strategies for Taking
Charge,HarperCollins,NewYork , 1985

11

Noviot voda~ ne e autokratski diktator nitu harizmati~na figura,nitu

mora

da

bide

intuzijazam,da

ma`.Noviot
inspirira

lider
da

treba

da

ima

blaga

trenira.(Hickman)Dodeka

doza

na

`enite

se

soo~uvaa so sistematska diskriminacija za seniorskite menaxmentski

pozicii vo20vek sega upatenite smetaat deka `enite se podobro obu~eni
za da bidat voda~i.Novite transformacionalni super lideri ja ohrabruvaat
posvetenosta

inicijativata,fleksibilnosta

visokit

nastap-

performansi.Stilot na odnesuvawe na noviot lider isto taka izgleda

posoodveten za motivacijata I razvojot vo organizacijata.Noviot liderski
koncept treba da gi vklu~i trite glavni stavovi na razmisluvawe ona
razmisluvawe od 20vek;
Teorija na zabele`itelni karakteristiki-noviot transformacionalen
superlider mora da ima cvrsta li~nost,izgled,atributi,glas.
Teorija na stil na sovetuvawe mora da bide vnimatelen,
inspirativen, eti~en da prezema rizici;
Teorija -da odgovara na kontekstot-stilot ostanuva ist bez ogled
na promenite vo rabotnata sredina,razvivawe na fleksibilni organizacioni
formi motivacija irazvoj na vrabotenite vo samata organizacija.

4. Novi predmeti na razgovor vo istra`uvawe na

liderstvoto
Zaradi dadenata va`nost na predmetot na liderstvoto vo popularniot
pe~at i nau~nata literatura,ne e iznenaduva~ki deka sekoga{ ima nov
razvoj vo postavuvaweto nau~ni teorii i istra`uvaweto na liderstvoto.Vo
ovoj

del

}e

objasnime

nekoi

novi

temi

na

istra`uvawe:transformacionalno i harizmati~no liderstvo,efektite od

prirodata na voljata na liderot kon negovite ili nejzinite sledbenici.
Lou Gerstner,CEO na IBM,e po~ituvan kako transformacionalen lider
koj go revolucionira na~inot na koj raboti negovata kompanija.Toj e
poznat poradi toa {to gi otfrla pravilata vo raboteweto i gi poddr`uva i
ohrabruva

vrabotenite

da

iznajdat

problemite.
12

nivni

sopstveni

re{enija

za

4.1 Transformaciono i harizmati~no liderstvo

Istra`uva~ot Bernard Bass predlo`i teorija koja nabquduva kako
liderite ponekoga{ mo`e da predizvikaat dramati~ni efekti na nivnite
sledbenici i nivnite organizacii i bukvalno da gi preobrazat niv.I pokraj
toa {to nekolku teorii se fokusiraat na transformacionoto i harizmati~no
liderstvo,ovde }e se koncentrirame na teorijata na Bass zatoa {to e
dobro prifatena od drugite istra`uva~i i e prili~no seopfatna i razbirliva i
gi fklu~uva ideate od nekoi drugi dobro pznati priodi kon liderstvo.
Spored Bass Transformacionoto liderstvo se slu~uva koga liderot gi
transformira,ili menuva nejzinite ilinegovite sledbenici vo tri va`ni na~ini
{to zaedno rezultiraat vo toad a sledbenicite im veruvaat na liderot,da
se odnesuvaat na na~in {to pridonesuva da se dostignat organizacionite
celi i e motivirani da ja izvr{uvaat rabotata na visoko nivo.
1. So pomo{ na transformacionite lideri raste svesta na podredenite
za va`nosta na nivnite zada~i i va`nosta od izvr{uvaweto na tie
zada~i;
2. Transformacionite lideri gi pravat podredenite svesni za nivnite
potrebi za li~en rast,razvoj,ispolnuvawe,uspeh;
3. Transformacionite lideri gi motiviraat nivnite podredeni da rabotat
za dobroto na organizacijata namesto za nivna li~na korist ili
dobivka.
Kako transformacionite lideri vlijaat na nivnite sledbenici i
sproveduvaat

promeni?Transformacionite

lideri

se

harizmati~ni

lideri.Tie imaat vizija za toa kolku dobri rabotite mo`e da bidat vo

organizacijata

sporedeno

so

toa

kako

rabotite

se

vo

momentot.Harizmati~nite lideri ja prenesuvaat ovaa vizija na nivnite

sledbenici

i,preku

nivno

stimulirawe

intuzijazam,gi

vklu~uvaat

podredenite vo nivnata poddr{ka na ovaa vizija.Za da ja prenesat

vozbudata od ovaa vizija,harizmati~nite lideri pretendiraat visoko nivo
na

samodoverba

samopo~ituvawe
13

{to

pnatamu

gi

ohrabruva

sledbenicite

da

gi

po~ituvaat

da

im

se

voshituvaat

na

niv.Transformacionite lideri vlijaat na nivnite podredeni na intelektualno

stimulirawe za da stanat svesni za problemite vo nivnite grupi I
organizacii i da gi vidat ovie problemi od novi perspektivi-vo soglasnost
so vizijata na liderot.Pred liderite da napravat sledbenicite da go
po~uvstvuvaat nivnoto vlijanie,sledbenicite mo`e da ne sfatat deka
problemot postoi,a ako sfatat tie verojatno ne gi gledaat problemite kako
ne{to

{to

direktno

se

odnesuva

na

niv.Transformacionite

lideri

predizvikuvaat sledbenicite da gi vidat problemite poinaku i da

po~uvstvuvaat nekoj stepen na odgovornost da pomognat da gi re{at.
Transformacionite lideri vlijaat sledbenicite da razmisluvaat na
nivniot

razvoj.Razmisluvaweto

za

razvoj

vklu~uva

ne

samo

razmisluvawe za odnesuvawe {to ja vklu~uva gri`ata na liderot za

blagosostojbata na negovite sledbenici,no isto vklu~uva i odnesuvawe
niz koe liderot ovozmo`uva poddr{ka,gi ohrabruva podredenite i im dava
mo`nost za razvoj irast vo rabotata so steknuvawe novi ve{tini i
sposobnosti.Vo Enron,Lay se zalaga da se osigura deka vrabotenite imaat
mo`nost za rast i razvoj vo rabotata i da go dostignat nivniot poln
potencijal.Kako

Kenneth Lay,Michael

transformacionen

lider

koj

ima{e

Walsh,biv{

CEO

dramati~ni

od

efekti

Tenneco,be{e
na

negovite

podredeni vo Tenneco.
Transformaciono liderstvo e liderstvo koe gi inspirira sledbenicite
da.mu veruvaat na liderot,da se odnesuvaat na na~in {to pridonesuva
da se dostignat organizacionite celi,i da ja izvr{uvaat rabotata na visoko
nivo.
Harizmati~en lider e lider poln so samodoverba,entuzijasti~en
lider sposoben da gi ubedi sledbenicite da ja po~ituvaat ili poddr`uvaat
negovata ili nejzinata vizija za toa kolku dobri rabotite mo`e da bidat.
Transakciono liderstvo- liderstvo {to gi motivira podredenite so
razmena na nagradi za visoka izvedba i zabele`uvawe i ukoruvawe na
podredenite za gre{ki i nestandardno izvr{uvawe.

14

Transformacionoto liderstvo e ~esto istaknuvano od transakcionoto

liderstvo.Transakcionoto liderstvo se slu~uva koga liderot gi motivira
sledbenicite so razmena na nagradi za visoka izvedba I zabele`uvawe i
ukoruvawe na podredenite za gre{kite i nestandardno izvr{uvawe.
Transformacionite lideri mo`e da se zanimavaat so transakciono
liderstvo(na primer so nagraduvawe za visoki izvedbi so visoki plati)No
tie odat eden ~ekor napred so vklu~uvawe na sledbenicite da ja
poddr`at nivnata vizija,da sozdadat samozainteresiranost,za dobroto na
grupite i organizaciite,da zemat odgovornost za da pomognat da gi re{at
problemite.Vo procesot,podredenite rastat I se rzvivaat pove}e otkolku
koga bi rabotele pod lider koj e vklu~en isklu~ivo vo transakciono
liderstvo.
Istra`uvawata na transformacionoto liderstvo e vo rani stazi,zatoa
eprerano da se obiduva da se presmeta celosnata zasluga na teorijata
na Bass.
Nekoi

preeliminarni

studii,sugeriraat

deka

transformacionoto

liderstvo gi potiknuva sledbenicite na visoko nivo na izvedba,so

zgolemuvawe

na

nivniot

li~en

rast

razvoj

zadovolstvo

od

rabotata.Transformacionoto liderstvo mo`e da eosobeno va`no vo

organizacii koi se vo nevolja ili imaat te{kotii vo ostvaruvaweto na
nivnite celi.Se po~esto,organizaciite so problemi doveduvaat CEO
nadvor od organizaciite za da im pomognat da se transformiraat,kako
{to e poka`ano vo sledniot uvid.

4.2 Transformacioni lideri vo kompanii so problemi

Problemati~nite kompanii se pove}e se potpiraat na nestru~niot CEO za
da gi smeni rabotite.Vo 1993,na primer,Kodak go najmi George Fisher od
Motorola,IBM go najmi Lou Gerstner od RJR Nabisco,i Westinghouse Go
najmi Michael Jordan od Clayton Dublier&Rice.Nekoi nestru~naci od CEO
se uspe{ni vo promena na sudbinata na organizaciite,no nekoi na

15

se.Izgleda deka ona {to gi stava najuspe{nite autsajderi na rastojanie e

e toa {to tie se fokusiraat na transformacionoto liderstvo.
Najdobriot autsajder minuva nekoe vreme u~ejki za nivnite organizacii i
toga{ sozdava vizija kako rabotite }e se promenat na podobro.Tie mislat
na

golemo

otkolku

na

malo

implementiraat

nov

priod.Mike

Walsh,biv{ autsajder na CEO,dramati~no go promeni na~inot na koj se

vr{ea rabotite vo Tenneco i gi vklu~i site vo napor za promeni,od vrvot
na {est oddelenija vo Tenneco do rabotnicite vo fabrikite vo Tenneco.
Drug na~in na koj autsajderite na CEO gi transformiraa nivnite
problemati~ni kompanii e so intelektualno stimulirawena klu~nite igra~i
vo

organizacijata.Voobi~aeniot

priod

zastapuvan

vo

onie

vo

menaxerskite krugovi e autsajder CEO da gi zameni postoe~kite vrvni

menaxeri vo kompanijata sosvoi luge.No uspe{en autsajder sfa}a
deka tie se iskusni,ve{ti i sposobni menaxeri vo kompanijata vo koja tie
se vklu~eni I tie se sposobni da gi identifikuvaat ovie menaxeri
brzo.Uspe{niot autsajder gi deli so ovie klu~ni

menaxeri negovite ili

nejzinite stavovi za problemite soo~uvaj}i ja kompanijata so negovata

ilinejzinata vizija za idninata.
Namesto da se sprotistavuvaat na promeni,menaxerite ~esto stanuvaat
glasnici za promeni ipomagaat da se pro{iri vizijata na autsajderite niz
kompanijata.Kone~no,kako

kratok

pregled

na

teorijata

za

transformacionoto liderstvo,uspe{niot CEO autsajder ~esto se vklu~uva

vo gradewe na po~it so menaxerite vo organizacijata iaktivno raboti za
razvoj na dobri odnosi so niv.

4.3 Sovet za menaxerite

Novi predmeti na razgovor vo istra`uvaweto na
liderstvoto
Dozvoli na svoite podredeni da sfatat kolku eva`na nivnata rabota
za rabotnite grupi i za organizacijata vo celost;

16

 Ubedi gi svoite podredeni deka eva`no za nivni rast irazvoj preku

nivnata rabota i da ~uvstvuvaat deka i tie postignuvaat ne{to;
Poka`i im na svoite podredeni deka ti si zagri`en za niv i daj im
mo`nost da nau~at novi raboti i da steknat novi ve{tini;
Imaj svoja vizija za toa kolku rabotite dobri mo`e da bidat vo
grupite kade ti rakovodi{ i vo celat organizacija i prenesija svojata
vizija na podredenite;
Bidi voodoo{even ivozbuden od svojata vizija;
Diskutiraj so svoite podredeni za problemite so koi se soo~uva{,i
poka`i im kako ovie problemi mo`e da bidat re{eni ako sekoj raboti
za da ja postigne tvojata vizija;
Koristi gi menaxerite koi se osobeno dobri vo vklu~uvaweto na
podrednite vo odlu~uvaweto,za da im pomognat na drugite
menaxeri koi imaat problem da u~estvuvaat vo podobruvawe na
nivnite li~ni ve{tini;

4.4 Supstituti na liderstvo

Supstitutite na liderstvoto se ne{to {to go prepravaat formalnoto
liderstvo

go

pravat

liderstvoto

nepotrebno.Karakterisrikite

na

podredenite, rabotata, grupata i organizacijata-site imaat potencijal da

imaat ulogi na supstituti na liderstvo.Vo slu`ajot na Xekson*na
primer,dvete,negovite li~ni karakteristiki i prirodata na negovata rabota
slu`at kako supstituti na liderstvo.Xekson e intelegenten,ve{t i ima
visoko

nivo

na

vrodena

motivacija.(vraboteniot

koj

ima

vrodena

motivacija u`iva vo negovata ilivo nejzinata rabota I ja izvr{uva za

negovo dobro)Xekson saka pi{uvawe i e mnogu kreativen.Zatoa {to toj e
takov, kakov {to e,na Xekson ne mu e potreben supervizor da go tera da
pi{uva dobri scenarija.Negovata vnatre{na motivacija i sposobnost
osiguruvaat deka toj ja izvr{uva rabotata na visoko nivo.Ne e potrebno
za supervizorot na Xekson da go tera da raboti,da se obiduva da go
napravi sre}en,ili duri go gled nego na voobi~aena osnova poradi

17

mo}nite supstituti na liderstvoto.Za `al,supervizorot na Xekson go otfrla

ova i vo osnova go ostava Xekson sam,poradi toa se koncentrira na
negovite mnogu drugi pot~ineti koi baraat liderstvo.
*Xejson Xekson e scenarist na komedii.Xekson preferira da raboti
doma,kade ima samo nekolku prekinuvawa.Toj navra}a vo negovata
kancelarija samo nekolku pati vo nedelata,za da ja sobere negovata
po{ta.Xekson

retko

go

gleda

negoviot

supervizor,nadvor

od

trimese~noto planirawe i sostanocite za pravewe raspored na koj

idvajcata prisustvuvaat.Nikoga{ pomalku,Xekson e mnogu zadovolen so
negovata rabota.I pokraj se toj se vbrojuva kako najdobar izvr{uva~.
Slu~ajot na Xekson mo`e e malku ekstremen,no sugerira deka vo
nekoi situacii liderstvoto mo`e da ne e mnogu va`no.Dvajca istra`uva~i
Steven Kerr i John Jermier,sfatija deka supstitutite na liderstvo igraat
uloga na granica na vlijanieto {to liderite go imaat vo organizaciite.

III. Zaklu~ok
Vo ovoj del opi{avme nekolku priodi za da se razbere efektivnoto
liderstvo

vo

organizaciite.Ovie

priodi

kon

liderstvo

se

komplementarni:sekoja proleva svetlina od razli~en aspekt,ili grupa na

18

pra{awa koi se odnesuvaat na efektivnoto liderstvo.Razli~nite priodi {to

postojat mo`e da gi prosledite vo delot {to sleduva.
Priod na karakteristiki se fokusira na specifi~ite karakteristiki {to
pridonesuvaat kon efektivnoto liderstvo.
Priod na odnesuvawe se fokusira na specifi~no odnesuvawe {to
efektivnite lideri gi vklu~uva vo...
Fidlerovit model na slu~ajnost se fokusira na karakteristikite na
situacijata vo koi razli~ni vidovi na lideri se naj efektivni.
Teorija pat-cel se fokusira na toa kako efektivnite lideri gi motiviraat
nivnite sledbenici.
Modelot na Vrum i Jeton se fokusira na toa koga liderite treba da gi
vklu~at nivnite podredeni vo donesuvawe odluka.
Lider-~len teorija na promeni se fokusira na na~inot na koj liderite
razvivaat li~ni vrski so sledbenicite.
Supstituti i neutralizeri

se fokusiraat na toa koga liderstvoto e

nepotrebno i koga liderot e za{titen od vlijanie.

Transformaciono i harizmati~no liderstvo se fokusira na toa kako
liderite pravat dlaboki promeni vo nivnite sledbenici i organizacii.
Teorijata za raspolo`enie na liderot se fokusira na toa kako
~uvstvata na liderot vlijaat na nivnata efektivnost.
Rod liderstvo se fokusira na sli~nostite irazlikite vo ma`ite i `enite
kako lideri.
Liderite

na

site

nivoa

vo

organizaciite

pomagaat

na

individuate,grupite i organizaciite vo celina da gi dostignat nivnite celi

i,na toj na~in mo`at da imaat dlaboki efekti vo organizaciite.Priodite kon
liderstvo pomagaat da se objasni kako liderite vlijaat na nivnite
sledbenici i zo{to liderit ponekoga{se efektivni a ponekoga{ se
neefektivni.

IV. Koristena literatura:

Andrezej Huczynsku, Organizational Behavlour

19

George Jenifer, Organizational Behavlour

Qubomir Drakulevski, Liderstvo

20