B GIO DC V O TO

TRNG I HC LUT TP. H CH MINH

---------

LI VN TRNH

BO M QUYN CON NGI CA NGI B TM GI,

B CAN, B CO TRONG T TNG HNH S VIT NAM

CHUYN NGNH : LUT HNH S

M S
: 62 38 40 01

LUN N TIN S LUT HC

NGI HNG DN KHOA HC: PGS.TS TRN VN

TP.H CH MINH - 2011

LI CAM OAN

Ti xin cam oan y l cng trnh nghin cu ca ring ti. Cc s liu nu

trong lun n l trung thc. Nhng kt lun khoa hc ca lun n cha tng c ai
cng b trong bt k cng trnh no khc.

TC GI LUN N

Li Vn Trnh

MC LC
---------------------------------Trang
Trang ph ba
Li cam oan
Mc lc
Danh mc cc ch vit tt
M u ........................................................................................

Chng 1 Nhn thc chung v bo m quyn con ngi trong Nh nc

php quyn v trong t tng hnh s ................................................

1.1.

Nh nc php quyn v bo m quyn con ngi ...........................

1.2.

Vn l lun bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b

can, b co trong t tng hnh s ..........................................................

27

Chng 2 Thc trng bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b

2.1.
2.2.
2.3.

can, b co trong t tng hnh s Vit Nam v php lut quc t ....

51

Thc trng php lut t tng hnh s Vit Nam v bo m quyn con
ngi ca ngi b tm gi, b can, b co ...........................................

51

Thc trng bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b

co trong hot ng t tng hnh s .....................................................

78

Bo m quyn con ngi ca ngi b buc ti trong php lut t

tng hnh s quc t .............................................................................

101

Chng 3 Mt s kin ngh tng cng bo m quyn con ngi ca ngi

b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s Vit Nam ...............

109

3.1.

Kin ngh hon thin cc quy nh ca B lut t tng hnh s ............

109

3.2.

Nhng gii php nng cao hiu qu hot ng t tng hnh s

nhm bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b
co ...............................................................................................

151

Kt lun .......................................................................................

158

Danh mc cc cng trnh c cng b lin quan n lun n ..

163

Danh mc ti liu tham kho ......................................................

164

DANH MC CC CH VIT TT
------------------------------------

B lut dn s
B lut hnh s
B lut t tng dn s
B lut t tng hnh s
To n
To n nhn dn ti cao
T tng hnh s
Vin kim st
Vin kim st nhn dn ti cao

:
:
:
:
:
:
:
:
:

BLDS
BLHS
BLTTDS
BLTTHS
TA
TANDTC
TTHS
VKS
VKSNDTC

-1-

M U
1. Tnh cp thit ca vic nghin cu
Bo m quyn con ngi l mt trong nhng ni dung v cng l mc ch
ca xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha nc ta. Chm lo n con
ngi, to mi iu kin thun li cho con ngi pht trin ton din trong thc
hin cc chnh sch kinh t x hi, trong cc hot ng Nh nc l nhng quan
im c bn c th hin trong cc vn bn ca ng v Nh nc ta, nht l
trong nhng nm gn y. Ngh quyt s 49-NQ/TW ngy 02-6-2005 ca B chnh
tr V chin lc ci cch t php n nm 2020 khng nh: i hi ca cng
dn v x hi i vi c quan t php ngy cng cao; cc c quan t php phi tht
s l ch da ca nhn dn trong vic bo v cng l, quyn con ngi, ng thi
phi l cng c hu hiu bo v php lut v php ch x hi ch ngha, u tranh
c hiu qu vi cc loi ti phm v vi phm. Vn kin i hi X ca ng cng
t ra nhim v Xy dng nn t php trong sch, vng mnh, dn ch, nghim
minh, bo v cng l, quyn con ngi. Trong vn kin i hi ng ton quc
ln th XI ca ng mi y cng tip tc t ra nhim v: y mnh xy dng
Nh nc php quyn x hi ch ngha, trong y mnh vic thc hin chin
lc ci cch t php n nm 2020, xy dng h thng t php trong sch vng
mnh, bo v cng l, tn trng v bo v quyn con ngi.
Hot ng t tng hnh s l mt mt hot ng ca Nh nc lin quan rt
cht ch vi quyn con ngi. Hot ng t tng hnh s l ni cc bin php
cng ch Nh nc c p dng ph bin nht; v v vy l ni quyn con ngi
ca cc ch th t tng, c bit l ngi b tm gi, b can, b co, c nguy c d b
xm hi nht. Thc tin iu tra, truy t, xt x trong nhng nm qua cho thy rng
cng cn nhiu trng hp vi phm quyn con ngi trong qu trnh tin hnh t
tng. Nhng vi phm xy ra l do nhiu nguyn nhn, trong c bt cp, hn
ch ca php lut, c ch, nhn thc, thi ca ngi tin hnh t tng, cc quy
nh v ch trch nhim ca Nh nc, c quan, ngi tin hnh t tng i vi

-2cng dn... V vy, c th ni nghin cu vic bo m quyn con ngi ca cc

ch th t tng ni chung, c bit ca cc ch th ngi b tm gi, b can, b co
ni ring trong t tng hnh s t gc lp php cng nh p dng php lut c
vai tr rt quan trng trong vic thc hin nhim v xy dng Nh nc php quyn
x hi ch ngha ni chung, trong cng cuc ci cch t php ni ring nc ta.
2. Tng quan tnh hnh nghin cu
Trong khoa hc php l nc ta cng nh quc t, vn bo m quyn
con ngi ni chung, quyn con ngi trong hot ng t php cng nh quyn con
ngi trong t tng hnh s c nhiu tc gi nghin cu t cc gc v vi
cc mc khc nhau. Cc cng trnh nghin cu cng b c th c phn
thnh cc nhm sau y:
- T gc nghin cu v bo m quyn con ngi ni chung trong Nh
nc php quyn c cc cng trnh "Quyn con ngi trong th gii hin i" ca
nguyn Gim c trung tm quyn con ngi ca Hc vin Chnh tr quc gia H
Ch Minh GS.TS. Hong Vn Ho v Phm ch Khim; cng trnh "Mt s suy ngh
v xy dng nn dn ch Vit Nam hin nay" ca Trung Hiu; cng trnh
"Trit hc chnh tr v quyn con ngi" ca Nguyn Vn Vnh; cng trnh "Quyn
con ngi, quyn cng dn trong Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam
ca GS.TS. Trn Ngc ng; bi bo "Nh nc php quyn x hi ch ngha
Vit Nam vi vic bo m quyn con ngi" ca TS. Tng Duy Kin; chuyn
kho "Quyn lc Nh nc v quyn con ngi" ca PGS. TS. inh Vn Mu; cc
cng trnh ca GS. TSKH L Vn Cm v Nh nc php quyn, v bo m quyn
con ngi trong Nh nc php quyn
Trong cc cng trnh ny, cc tc gi nghin cu khi nim v cc c
im Nh nc php quyn ni chung, Nh nc php quyn x hi ch ngha ni
ring; nghin cu v mi quan h gia quyn con ngi v quyn cng dn; nghin
cu vn bo m quyn con ngi trong Nh nc php quyn Tuy nhin, cc
cng trnh nu trn thc hin vic nghin cu bo m quyn con ngi t gc
trit hc, x hi hc hoc l lun chung v Nh nc v Php lut. Cc tc gi c

-3gng a ra quan nim v quyn con ngi, cc c trng v quyn con ngi;
nghin cu mi quan h gia quyn con ngi v quyn cng dn; khng nh yu
cu bo m quyn con ngi trong Nh nc php quyn. ng thi, tuy c cch
nhn khng hon ton ging nhau v cc mc khc nhau, nhng cc tc gi
cng xy dng c c ch bo m quyn con ngi trong Nh nc php
quyn.
Tham kho cc quan im l lun cng nh gii php, c ch chung bo
m quyn con ngi c ngha rt quan trng trong nghin cu, xy dng l
thuyt cng nh gii php c th bo m quyn con ngi trong cc lnh vc php
l c th.
- T gc php lut chuyn ngnh, cng c nhiu cng trnh v bo v
quyn con ngi trong lnh vc t php hoc t php hnh s c cng b. Trong
s cc cng trnh ny c lun n tin s lut hc "Bo m quyn con ngi trong
hot ng t php Vit Nam hin nay ca Nguyn Huy Hong; cc bi bo ca
GS.TSKH L Vn Cm "Nhng vn l lun v bo v quyn con ngi bng
php lut trong lnh vc t php hnh s"; ti khoa hc cp i hc quc gia
Bo v quyn con ngi bng php lut hnh s v php lut t tng hnh s trong
giai an xy dng Nh nc php quyn Vit Nam do GS.TSKH. L Vn Cm,
TS. Nguyn Ngc Ch, Ths. Trnh Quc Tan ng ch tr; bo co "Bo m
quyn con ngi trong t tng hnh s trong iu kin xy dng Nh nc php
quyn x hi ch ngha Vit Nam" ti Hi tho v Quyn con ngi trong t tng
hnh s (do Vin kim st nhn dn ti cao v y ban nhn quyn Australia t chc
thng 3-2010) ca PGS. TS. Nguyn Thi Phc; lun n tin s "Bo v quyn con
ngi trong t tng hnh s Vit Nam" ca Nguyn Quang Hin; chuyn kho "Bo
v quyn con ngi trong lut hnh s, lut t tng hnh s Vit Nam" ca TS. Trn
Quang Tip; bi bo Thc hin dn ch trong t tng hnh s trong bi cnh ci
cch t php nc ta hin nay ca PGS.TS Nguyn Mnh Khng; chuyn kho
"Cc nguyn tc t tng hnh s" ca PGS.TS. Hang Th Sn v TS. Bi Kin
in; bi bo "Nguyn tc suy on v ti" ca PGS. TS. Nguyn Thi Phc v.v

-4Trong cc cng trnh ny, cc tc gi nghin cu vic bo v quyn con

ngi trong hot ng t php ni chung, k c hnh s, dn s. Mt s cng trnh
nghin cu vn t gc t php hnh s, bao gm c lut hnh s v lut t
tng hnh s. S cng trnh khc th nghin cu t gc t tng hnh s. Do phm
vi qu rng, cho nn cc tc gi ch nghin cu s lc cc ni dung m cha i su
nghin cu tht y , ton din, h thng trong t tng hnh s i vi nhng i
tng khc nhau. Quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co c nghin
cu tng i s lc. Phm vi nghin cu ch yu xut pht t phn tch quyn v
ngha v t tng ca ngi tham gia t tng m cha i su nghin cu cc ch nh
lin quan khc nh cc nguyn tc t tng hnh s, cc th tc t tng hnh s, cc
bin php cng ch t tng lin quan n quyn con ngi ca ngi b tm gi,
b can, b co (Nguyn Quang Hin, Trn Quang Tip). C cng trnh li nghin
cu bng cch phn tng giai on t tng, bo v quyn con ngi ni chung trong
khi t, trong iu tra, trong truy t, trong xt x v trong thi hnh n hnh s (L
Vn Cm, Nguyn Ngc Ch).
- Trong mt s cng trnh khoa hc khc, cc tc gi nghin cu tng
i su vic bo m quyn con ngi trong lnh vc t tng hoc i vi ngi
tham gia t tng nht nh nh vn bo v quyn bo cha ca ngi b buc ti
c cp trong cc cng trnh ca PGS. TS. Phm Hng Hi, TS. Nguyn Vn
Tun, PGS. TS. Hong Th Sn, TS. LS. Phan Trung Hoi; vn bo m
quyn con ngi trong p dng cc bin php ngn chn trong t tng hnh s c
cp trong cc cng trnh ca TS. Trn Quang Tip, TS. Nguyn Vn ip, ThS.
Nguyn Mai B
Trong cc cng trnh nu trn, cc tc gi i su nghin cu vic bo v mt
quyn c th l quyn bo cha ca b can, b co (Phm Hng Hi, Nguyn Vn
Tun, Hong Th Sn, Phan Trung Hoi); cc tc gi khc th nghin cu vic
bo v quyn con ngi ca b can, b co trong mt ch nh t tng hnh s c th
l p dng bin php ngn chn (Trn Quang Tip, Nguyn Vn ip, Nguyn Mai

-5B); mt s khc th cp n vic bo m quyn con ngi trong cc nguyn

tc t tng (Hong Th Sn, Bi Kin in, Nguyn Thi Phc).
- nc ngoi cng nhiu tc gi nghin cu vn bo m quyn con
ngi trong Nh nc php quyn ni chung (The Rule of law ca M. Hager); bo
m quyn con ngi trong h thng t php (Saudi Arabia, human rights: Judicial
system); bo m quyn con ngi trong cc nguyn tc t tng hnh s (Principle
of Criminal procedure ca Neil Andrews); bo m quyn con ngi trong xt x
v n hnh s (Human rights in the English criminal trial - Human rights in criminal
procedure ca K.W. Lidstone) hoc nghin cu vn bo m quyn con ngi
ca ngi b buc ti (The guarantees for accused persons under Article 6 of the
European Convention on Human Rights ca Stephanos Stavros) v.v
nh gi chung v cc cng trnh c cng b c ni dung cp n
vn bo v quyn con ngi ni chung, trong t tng hnh s ni ring m chng
ti c tip cn, chng ti thy rng cha c mt cng trnh khoa hc no tip cn
mt cch ton din, h thng, ng b v vn bo m quyn con ngi trong t
tng hnh s. Nhiu vn l lun quan trng nh th no l bo m quyn con
ngi trong t tng hnh s, c ch bo m quyn con ngi trong t tng hnh s
nh th no, cc bin php bo m quyn con ngi trong t tng hnh s ra sao
cn b b ng hoc c cp mc nht nh nhng cn thiu ng b,
thiu thng nht. Do vy, a s cc cng trnh ch yu bm vo phn tch cc quy
nh ca php lut thc nh, c so snh vi thc tin tm ra nhng bt cp, hn
ch. Cc cng trnh cng b cha xy dng c mt c ch bo m quyn con
ngi trong t tng hnh s v mt l lun t phn tch, nh gi khoa hc
thc trng (php lut v thc tin p dng php lut) bo m quyn con ngi,
nht l ca ngi b tm gi, b can, b co (nhng ngi d b xm phm nht)
t a ra nhng gii php tng cng bo m quyn con ngi ca nhng
ngi trong t tng hnh s.
Nhn thy y l mt vn kh nhng rt quan trng c v l lun v thc
tin; hn na vn ny li cha c nghin cu mt cch ton din, h thng,

-6ng b; v th nn chng ti quyt nh chn ti:Bo m quyn con ngi

ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s Vit Nam cho lun n
tin s ca mnh.
3. Mc ch, nhim v v phm vi nghin cu
+ Mc ch nghin cu:
Trn c s lm r nhng vn l lun bo m quyn con ngi ca ngi
b tm gi, b can, b co trong TTHS, ng thi nghin cu thc trng quy nh
php lut cng nh thc tin hot ng TTHS, lm sng t nhng bt cp hn ch,
a ra nhng kin ngh v gii php tng cng bo m quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co trong TTHS Vit Nam.
+ Nhim v nghin cu:
t c mc ch nghin cu trn, nhim v nghin cu t ra l:
- Lm r nhng vn l lun v quyn con ngi v bo m quyn con
ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s; h thng ha cc
bin php bo m; lm r nhng im chung v nhng i hi c th trong bo
m quyn con ngi ca cc ch th ny trong cc giai on t tng khc nhau.
- Phn tch cc quy nh ca B lut t tng hnh s lin quan n bo m
quyn con ngi; tm ra nhng hn ch v bt cp v bo m quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co trong thc tin iu tra, truy t, xt x v n hnh
s;
- Nghin cu kinh nghim ca php lut quc t v bo m quyn con
ngi trong TTHS;
- Kin ngh nhng gii php nhm hon thin cc quy nh ca php lut t
tng hnh s Vit Nam v tng cng bo m quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co trong hot ng t tng hnh s.
+ Phm vi nghin cu:
- B lut t tng hnh s 1988, B lut t tng hnh s 2003;
- Thc tin t tng t nm 2004 n nm 2009 (theo B lut t tng hnh s
hin hnh);

-7- Tp trung ch yu vo ni dung bo m quyn con ngi ca ngi b tm

gi, b can, b co trong mi lin h vi cc ch nh khc ca t tng hnh s.
4. Phng php nghin cu:
ti c thc hin trn c s phng php lun ca Ch ngha McLnin (duy vt bin chng v duy vt lch s), t tng H Ch Minh v cc quan
im ca ng v Nh nc ta v Nh nc v Php lut, v Nh nc php quyn
x hi ch ngha, v bo m quyn con ngi.
Vic nghin cu c thc hin t gc l lun chung v quyn con ngi
ni chung v t gc t tng hnh s ni ring.
Cc phng php nghin cu c th c s dng l phn tch, tng hp, lch
s, so snh, thng k v.v...
Trong qu trnh thc hin ti, tc gi kho st thc tin iu tra, truy t,
xt x ca cc c quan tin hnh t tng ti mt s thnh ph, tnh, nghin cu h
s cc v n lm c s thc tin cho vic nghin cu.
5. Nhng ng gp mi ca lun n
- Lun n gp phn lm r thm nhiu vn l lun v quyn con ngi
v bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh
s; h thng ha c cc bin php bo m; lm r nhng im chung v nhng
i hi c th trong bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co
trong cc giai an t tng khc nhau.
- Lun n phn tch c h thng cc quy nh ca B lut TTHS v nh
gi y , tan din thc tin bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b
can, b co trong TTHS Vit Nam, t tm ra c nhng hn ch, bt cp v bo
m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong TTHS v nguyn
nhn ca nhng bt cp, hn ch.
- Lun n a ra c mt s gii php v kin ngh nhm han thin cc
quy nh ca php lut TTHS Vit Nam v tng cng bo m quyn con ngi
ca ngi b tm gi, b can, b co trong hat ng TTHS.

-86. ngha khoa hc, thc tin ca ti

y l cng trnh chuyn kho cp lun n tin s nghin cu v vn
bo m quyn con ngi ni chung, ca ngi b tm gi, b can, b co trong t
tng hnh s nc ta. Cng trnh nghin cu cc vn l lun v bo m quyn
con ngi trong t tng hnh s, phn tch, nh gi thc trng bo m quyn con
ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s v kin ngh cc
gii php tng cng bo m quyn con ngi trong t tng hnh s.
ti l mt ng gp khim tn trong vic gii quyt v mt khoa hc, mt
trong nhng ni dung cp thit hin nay nc ta cng nh trn th gii l vn
bo m quyn con ngi. Quy nh v quyn con ngi l quan trng v cn
thit nhng cn thit hn, quan trng hn l vn bo m cho cc quyn c
thc thi trong cuc sng.
Lun n l mt ti liu tham kho c gi tr trong hot ng lp php t tng
hnh s, trong thc tin iu tra, truy t, xt x cng nh trong hc tp, nghin cu
v t tng hnh s.
7. Kt cu lun n
Kt cu lun n: ngai phn m u v kt lun, lun n gm 3 chng.
- Chng 1: Nhn thc chung v bo m quyn con ngi trong Nh nc
php quyn v trong t tng hnh s.
- Chng 2: Thc trng bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b
can, b co trong t tng hnh s Vit Nam v php lut quc t.
- Chng 3: Mt s kin ngh tng cng bo m quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s Vit Nam.

-9Chng 1

NHN THC CHUNG V BO M QUYN

CON NGI TRONG NH NC PHP QUYN V TRONG
T TNG HNH S
1.1. Nh nc php quyn v bo m quyn con ngi
1.1.1. Quan nim v Nh nc php quyn x hi ch ngha v cc c
trng
Nh nc php quyn l thnh tu ca nn vn minh nhn loi trong tin
trnh pht trin x hi loi ngi. T tng Nh nc php quyn c hnh thnh
t lu trong lch s v ngy cng hon thin nh mt phng thc t chc Nh
nc m trong : 1/ Quyn lc Nh nc c bt ngun t nhn dn, 2/ Cc
quyn lp php, hnh php, t php c phn cng thc hin r rng, 3/ Php lut
l ti thng, 4/ Dn ch c thc hin, 5/ Quyn con ngi c tn trng v 6/
Cc cam kt quc t c Nh nc m bo thc hin v.v[65].
Cho n nay, nc ta cha c mt khi nim thng nht v Nh nc php
quyn. Nhng qua cc cng trnh m chng ti nghin cu th cc hc gi u c
chung quan im l mt cch t chc quyn lc Nh nc, ch khng phi l
mt kiu Nh nc. Khc vi Nh nc thn quyn, Nh nc c ti, chuyn ch,
Nh nc php quyn cao dn ch, coi trng php lut v phn cng thc hin
quyn lc (quyn lp php, quyn hnh php, quyn t php) trong Nh nc. c
bit, trong Nh nc php quyn, quyn con ngi lun lun c coi trng; php
lut quy nh y v quyn con ngi v c bo m thc hin trong thc t.
T gc , mc d khng phi l mt kiu Nh nc, nhng Nh nc php
quyn th hin y , c th trong cc kiu Nh nc tin b nh Nh nc dn
ch t sn hin i, Nh nc x hi ch ngha V vy, c th ni, t tng Nh
nc php quyn xut hin t lu trong lch s, nhng khi nim y v Nh
nc php quyn mi c s dng rng ri bt u t khi Nh nc t sn ra i
[33, tr.62-64].

- 10 nc ta, t tng Nh nc php quyn c t lu. Nghin cu cc bn

Hin php nc ta t trc ti nay (Hin php 1946, 1959, 1980, 1992) cho thy
cc yu t c trng ca Nh nc php quyn c hnh thnh. Cc bn Hin
php mc ny hay mc khc u khng nh quyn lc Nh nc thuc v
nhn dn, Nh nc qun l x hi bng php lut v tng cng php ch x hi
ch ngha, thc hin dn ch x hi ch ngha, tn trng v bo v cc quyn con
ngi, phn cng thc hin cc quyn lp php, hnh php, t php Tuy nhin,
do my mc, duy ch trong nhn thc, hn ch trong tip thu cc thnh tu tin b
t bn ngoi, cho rng Nh nc php quyn, thuyt tam quyn phn lp, qu coi
trng php tr m coi thng c tr l cc quan nim, gi tr gn lin vi Nh nc
t sn, vi dn ch t sn nn khi nim Nh nc php quyn khng c s
dng nc ta. Cng vi cng cuc i mi ton din cc mt i sng x hi do
ng Cng sn Vit Nam khi xng t i hi ng ton quc ln th VI (1986),
trong c vic i mi t duy l lun, chng duy ch trong l lun, nhn thc
th quan nim v Nh nc php quyn dn dn c ghi nhn, hnh thnh v
pht trin.
Khi nim Nh nc php quyn c mt s nh nghin cu a ra trong
qu trnh xy dng Vn kin i hi ng ton quc ln th VII, c bit l trong
khi d tho bn Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha
x hi; nhng kin cha c chp nhn. C th ni, khi nim Nh nc
php quyn ln u tin c ng ch nguyn Tng b th Mi cp trong
bi pht biu ti Hi ngh tp hun ngnh t php ton quc nm 1992 v sau l
ti k hp Quc hi kha VIII thng qua Hin php nm 1992. Trong cc vn kin
ca ng Cng sn Vit Nam, khi nim Nh nc php quyn chnh thc c ghi
nhn ln u tin ti Hi ngh i biu ton quc gia nhim k kha VII (1994) l
Xy dng Nh nc php quyn Vit Nam ca dn, do dn, v dn; v trong cc
vn kin i hi VIII, i hi IX ca ng, t tng xy dng Nh nc php
quyn nc ta u c khng nh [24, tr.55] [25, tr.129] [26, tr.131].

- 11 Nh vy, t i hi ln th VII ca ng, cng vi vic thc hin ng li

i mi ton din cc mt i sng x hi, ng ta khng nh mt cch dt
khat vic xy dng Nh nc php quyn nc ta. l Nh nc php quyn
x hi ch ngha Vit Nam; Nh nc php quyn chung nhng cng mang nhng
nt c trng ring ca kiu Nh nc x hi ch ngha Vit Nam.
Quan im trn ca ng c th ch ha bng php lut ca Nh nc
ta. iu 2 Hin php nm 1992 (c sa i, b sung ti mc 2 iu 1 Ngh quyt
s: 51/2001/QH10 v vic sa i, b sung mt s iu ca Hin php nc Cng
ha x hi ch ngha Vit Nam nm 1992) quy nh nh sau: Nh nc Cng ha
x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn,
v nhn dn, do nhn dn. Tt c quyn lc Nh nc thuc v nhn dn Quyn
lc Nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp gia cc c quan Nh
nc trong vic thc hin cc quyn lp php, hnh php, t php.
Quan im ca ng v Nh nc ta v vic xy dng Nh nc php quyn
x hi ch ngha Vit Nam th hin s i mi t duy l lun nc ta trong cng
cuc i mi. c nhiu cng trnh nghin cu v Nh nc php quyn. Trong
cc cng trnh , cc c trng ca Nh nc php quyn c phn tch tng
i c th.
Theo GS. TSKH Nguyn Duy Qu th Nh nc php quyn c cc du hiu
c bn l: tnh ti cao ca lut; s phn cng v phi hp thc hin cc quyn lc
cng cng lp php, hnh php v t php; dn ch trong hot ng ca Nh nc;
bo m quyn con ngi; tun th cc hip c v lut php quc t k kt
hoc gia nhp [52, tr.12-13].
PGS. TS. Trn Ngc ng th cho rng cc t tng chnh ca Nh nc
php quyn l: Lut c hiu lc v hiu qu cao nht; quyn lc Nh nc l thng
nht c s phn nh r rng ba chc nng c bn l lp php, hnh php v t
php; con ngi c t vo v tr trung tm, l mc tiu v l gi tr cao nht;
quan h quc t c bo m bng h thng php lut quc gia v php lut quc
t m Nh nc tham gia k kt hoc gia nhp [28, tr.180-186].

- 12 TS. Tng Duy Kin cho rng Nh nc php quyn c cc c trng chung
l: Tnh hp php ca nn cai tr; tnh c lp v hot ng hiu qu ca c quan t
php, bnh ng ca cng dn trc php lut; tnh ti cao ca Hin php, php lut;
phn nh r rng quyn lc Nh nc gia ba chc nng lp php, hnh php v t
php; tn trng nhn quyn, trc ht l quyn chnh tr v dn s; thc hin nghim
chnh cc cam kt quc t [42, tr.62-64].
Trong cc gio trnh L lun chung v Nh nc v Php lut, cc c trng
ca Nh nc php quyn c ch ra l: vai tr ti cao ca php lut; bo m
quyn con ngi; quan h bnh ng gia Nh nc v cng dn; bo m s thng
nht v phn cng hp l gia ba nhnh quyn lc l lp php, hnh php v t
php; t php c lp v c hiu qu; tn trng cc iu c quc t m Nh nc
k kt hoc gia nhp [21, tr.131-133].
Cc c trng chung nu trn cng c cc nh khoa hc nc ngoi cp v
phn tch trong cc cng trnh khoa hc ca mnh. Theo M. Hager, Nh nc php
quyn c cc c im chnh l: 1/ Tnh ti thng ca Hin php, 2/ Nh nc qun
l x hi bng php lut, 3/ Nn t php c lp, 4/ Quyn con ngi c bo
v[65] . Cc nh khoa hc Lin bang Nga, mt quc gia cng ch mi cp n
khi nim Nh nc php quyn v xy dng Nh nc php quyn trong nhng nm
gn y cng cp nhiu n vn Nh nc php quyn trong cc cng trnh ca
mnh [14, tr.44-45] [17, tr.24].
Nh vy, vic nghin cu cho thy rng d cch th hin c khc nhau,
nhng cc tc gi trong cng nh ngoi nc u tng i thng nht trong quan
nim v Nh nc php quyn v cc c trng chung ca n. Trong s cc im
c trng chung, cc yu t nh tnh ti cao ca php lut, c bit l Hin php;
bo m bnh ng trong quan h Nh nc v cng dn; phn cng thc hin cc
quyn lp php, hnh php, t php; tn trng v bo m quyn con ngi v tn
trng cc iu c quc t m Nh nc k kt hoc gia nhp c cc nh khoa
hc thng nht khng ch v vai tr ca n m c trong ni dung ca cc yu t c
trng . D l Nh nc php quyn kiu no (Nh nc t sn hay Nh nc x

- 13 hi ch ngha) th cc yu t c trng trn cng l c bn v phi c thc hin

trn thc t. Tuy nhin, ty thuc vo hon cnh v iu kin c th ca tng nc
nh bn cht Nh nc, mc pht trin kinh t x hi, trnh dn tr cng nh
truyn thng v t chc Nh nc, truyn thng v o c, li sng ca mi
quc gia m mc th hin yu t ny hay yu t khc c th m nht khc nhau.
1.1.2. Cc quyn con ngi trong Nh nc php quyn
Quan nim v quyn con ngi, trong lch s chnh tr - t tng ca nhn
loi, thut ng quyn con ngi (nhn quyn) thng c s dng, nhng cho n
nay cha c quan nim thng nht. Ngay t thi c i c s bn lun v cc
quyn. Tuy nhin, phi n th k XVII, XVIII, quyn con ngi mi c cc
nh t tng bn n nh mt hc thuyt.
- Quan nim th nht, cho rng quyn con ngi l c quyn t nhin.
Trong ngha ban u, thuyt php lut t nhin ra i nhm p ng nhu cu t do
ca con ngi; khng nh quyn con ngi l t nhin, vn c, nhm i lp, ph
nhn quan nim quyn con ngi t do vng quyn v thn quyn ban pht, tng
cho quyn t nhin.
- Quan nim th hai, xem con ngi cng nh quyn con ngi trong tng
ha cc mi quan h x hi. Quyn con ngi vi tnh cht l thuc tnh bm sinh,
t nhin, khng c t ra trong x hi th tc khi cha c s vi phm quyn con
ngi. Ch khi x hi c giai cp, Nh nc c s vi phm quyn con ngi th vn
con ngi mi c t ra trc nhn loi.
Hc thuyt Mc Lnin l mt chnh th thng nht th hin nhng t tng
nhn vn chn chnh nht ca loi ngi, l s k tha mt cch bin chng nhng
gi tr tinh hoa ca con ngi. C.Mc xut pht t con ngi l mt thc th
thng nht, mt sinh vt x hi. Do , quyn con ngi l s thng nht bin
chng gia quyn t nhin (nh mt c quyn vn c v ch con ngi mi c)
v quyn x hi s ch nh bng cc quy ch php l nhm iu chnh cc mi
quan h x hi.

- 14 V vy trong iu kin ngy nay, vic a ra khi nim ng n v quyn

con ngi phi gii quyt c cc quan h gia c nhn vi x hi, gia tnh nhn
loi vi tnh giai cp, gia cc gi tr o c vi php lut v quyn lc, gia quan
h quc t vi li ch quc gia, gia kh nng v nhu cu t nhin vi nhng n lc
ch quan.
Nh vy ngy nay trong xu th ton cu ha c th nu ra mt s thuc tnh
c bn ca khi nim quyn con ngi sau y:
Mt l, quyn con ngi l nhng gi tr gn vi mi con ngi va vi
t cch l c nhn, va vi t cch l thnh vin x hi. V vy, quyn con ngi
va mang thuc tnh c nhn, va th hin li ch quc gia, dn tc, cng ng.
Hai l, quyn con ngi l nhng gi tr phi c x hi ha bng cch
th ch ha thnh cc quyn nng c th, c tnh ph cp, cn thit cho mi ngi,
khng phn bit chng tc, sc tc, tn gio, ngn ng, gii tnh
Ba l, quyn con ngi va l thuc tnh t nhin ca con ngi, va l
nhng gi tr sn sinh trong i sng cng ng, gn lin vi mt nh nc c th.
Ghi nhn quyn con ngi, php lut phn nh cc nhu cu v kh nng khch quan
ph hp vi ch chnh tr, kinh t, lch s, dn ch c th Ch c thng qua
php lut th cc gi tr ca con ngi vi t cch l t nhin v x hi mi tr
thnh quyn c xc nh v mi bo m tr thnh hin thc trong thc tin.
Vi ba yu t trn y, quan nim nhn quyn va khng nh c s t nhin
v gi tr nhn loi ca quyn, ng thi cng tha nhn thuc tnh x hi - chnh tr
v lch s c th ca quyn con ngi thuc mt quc gia, mt dn tc [28, tr.1225].
Quan nim v Nh nc php quyn v cc c trng ca n rt phong ph
v mt l lun v th hin c th cc nc khc nhau. Tuy nhin, d quan nim
khc nhau nh th no th cc tc gi u thng nht vi nhau rng Nh nc php
quyn l mt Nh nc nhn bn v con ngi. iu 50 Hin php nc ta nm
1992 quy nh: nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, cc quyn con ngi
v chnh tr, dn s, kinh t, vn ha v x hi c tn trng, th hin cc quyn

- 15 cng dn v c quy nh trong Hin php v Lut. Theo quy nh trn ca Hin
php, quyn con ngi c gn lin vi quyn cng dn v khng c s tch bit
hon ton. Quyn cng dn l mt b phn ca quyn con ngi c php lut
quc gia ghi nhn v bo v. Quyn cng dn chnh l quyn con ngi trong mt
x hi nht nh c php lut ca quc gia c th ghi nhn. Quyn con ngi v
quyn cng dn trong mi quan h thng nht bin chng u ghi nhn cc quyn
ca c nhn. Song, khng th ng nht hai khi nim xt c hai phng din
ch th ca quyn v khi nim ca quyn. Quyn con ngi l khi nim rng hn,
n va ghi nhn trng thi php l v quyn c nhn phm vi quc t, va l
quyn cng dn trong phm vi tng quc gia nht nh. Mt mt, quyn con
ngi khng lai tr khi nim quyn cng dn, bao hm quyn cng dn nh l
mt b phn ca quyn con ngi. Ngc li, quyn cng dn l khi nim hp
hn. Trong ngha php l, khi nim quyn cng dn hp hn ch trong phm vi
tng quc gia nht nh, khng bao qut ht cc quyn ca c nhn con ngi. V
phng din ch th, quyn con ngi ngai nhng c nhn c xc nh l cng
dn, cn nhng ngi khng phi l cng dn nc (ngi nc ngai, ngi
khng c quc tch, ngi b php lut tc quyn cng dn); nhng ngi ny tuy
khng c hng cc quyn cng dn nhng vn c cc quyn v con ngi vi
t cch l mt thc th t nhin x hi. Ngy nay, vi s pht trin ca gi tr
nhn o, cng ng quc t ngy cng quan tm v c nh hng nhiu hn trn
lnh vc quyn con ngi, con ngi khng ch tn ti vi t cch l mt thnh vin
cng dn ca mt quc gia m cn l thnh vin cng dn ca cng ng quc t;
ta c th ni mt mc nht nh th trong mi nc, vic ghi nhn v bo v
quyn cng dn tc l ghi nhn v bo v quyn con ngi ni chung c php
lut quc gia v php lut quc t ghi nhn [47, tr.58-64] [28, tr.25-35].
Trong Nh nc php quyn, cc quyn con ngi c php lut bo m
thc hin v c bo v khng b xm phm. Ghi nhn v bo m quyn con
ngi trn thc t l th hin ca mt Nh nc nhn bn, tin b, dn ch, vn
minh. Cc quyn con ngi tr thnh i tng bo m trong vic ghi nhn v

- 16 php l, trong hot ng thi hnh php lut v x l vi phm php lut ca Nh
nc. Bo m quyn con ngi khng ch l ni dung, bn cht m cn tr thnh
mc tiu cao nht trong xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha nc ta.
Trong khoa hc php l, cn c vo ni dung ca n, quyn con ngi c
chia thnh cc nhm c bn sau y:
- Cc quyn chnh tr bao gm quyn tham gia qun l Nh nc v tho lun
cc vn chung ca c nc, quyn bu c v ng c, quyn t do ngn lun,
quyn t do bo ch, t do tn ngng, quyn lp hi, quyn c thng tin, quyn
biu tnh, quyn bnh ng nam n, quyn khiu ni, t co v.v;
- Cc quyn dn s (cc quyn t do c nhn) bao gm quyn bt kh xm
phm v thn th, v ch , quyn c php lut bo h v tnh mng, sc khe,
nhn phm, danh d, quyn c bo m an ton v b mt v th tn, in thoi,
in tn, quyn t do i li v c tr v.v;
- Cc quyn kinh t, vn ha, x hi bao gm quyn hc tp, lao ng, quyn
t do kinh doanh, quyn s hu ti sn hp php, quyn pht minh, sng ch, quyn
c bo v sc khe, quyn c bo h v hn nhn, gia nh, cc quyn ca cc
i tng c bit nh thng binh, bnh binh, gia nh lit s, ngi gi, tr em,
ngi tn tt khng ni nng ta v.v
Ngoi ra, cn c vo mc iu chnh ca php lut, quyn con ngi
c phn thnh cc quyn c bn v cc quyn php l khc.
- Quyn c bn ca cng dn (hay quyn hin nh) l cc quyn quan trng
nht, c bn nht th hin mi quan h c bn nht gia Nh nc v cng dn
c ghi nhn trong Hin php, lm c s cho vic c th ha cc quyn php l
khc. Trong Hin php nc ta nm 1992, cc quyn c bn ca cng dn c quy
nh ti Chng V bao gm cc quyn chnh tr, dn s, kinh t, vn ha, x hi;
- Quyn php l khc l s c th ha cc quyn c bn ca cng dn trong
cc lnh vc php l khc nhau c ghi nhn trong cc vn bn php lut c th.
V d: quyn con ngi trong lnh vc hnh s, quyn con ngi trong lnh vc
hnh chnh, quyn con ngi trong lnh vc lao ng Cc quyn con ngi c th

- 17 ny c c th ha trn c s cc quyn c bn v khng tri vi cc quyn c bn

c Hin php quy nh, th hin s nht qun ca Nh nc ta trong ghi nhn v
bo m quyn con ngi, quyn cng dn. Quyn con ngi v vic bo m cc
quyn con ngi trong cc lnh vc php l c th c quy nh ph thuc vo
tnh cht ca ngnh lut v chc nng ca Nh nc trong lnh vc . V d:
Quyn con ngi trong lnh vc t tng hnh s c quy nh trn c s cn nhc
rng hot ng t tng hnh s gn lin vi vi phm php lut nghim trng nht l
ti phm v chc nng ca Nh nc l pht hin nhanh chng, kp thi v x l
cng minh ngi phm ti; nhng ng thi hot ng t tng hnh s cng lin
quan rt nhiu ti cc quyn c bn ca con ngi v.v
Mt iu ng lu trong nghin cu vic bo m quyn con ngi l cc
quyn con ngi lin quan rt cht ch vi nhau, chng tc ng ln nhau rt ln.
c bit ng vai tr quan trng l cc quyn c bn c Hin php quy nh;
chng c tc ng quyt nh n vic bo m thc hin cc quyn con ngi
khc. Mt quyn con ngi l mt nhiu quyn chnh tr khc nh quyn bu c,
quyn lp hi; quyn t do thn th b xm phm c th nh hng n quyn t do
i li, quyn lao ng, quyn hc tp v.v
Trong Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam, con ngi c t
vo v tr trung tm trong mi chnh sch kinh t, x hi v c to mi iu kin
pht trin. Ngay trong thi gian u ca cng cuc i mi, ng ta xc nh:
Mc tiu v ng lc chnh ca s pht trin l v con ngi, do con ngi. Chin
lc kinh t - x hi t con ngi vo v tr trung tm Li ch ca mi ngi,
ca tng tp th v ca ton x hi gn b hu c vi nhau, trong li ch c nhn
l ng lc trc tip [23, tr.8]. iu 2 v iu 3 Hin php 1992 cng khng nh
rng Nh nc ta l Nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Nh nc
bo m v khng ngng pht huy quyn lm ch v mi mt ca nhn dn, xy
dng t nc giu mnh, thc hin cng bng x hi, mi ngi c cuc sng m
no, t do, hnh phc, c iu kin pht trin ton din. Nh vy, trong Nh nc
php quyn, cc quyn con ngi khng ch c ghi nhn v mt php l m cn

- 18 c bo m thc hin trn thc t khng ch bng cc bin php php l, m cn

bng cc chnh sch, bin php kinh t-x hi trn thc t.
Trong Nh nc php quyn, mi quan h qua li gia Nh nc v cng
dn l quan h bnh ng trn c s php lut. Quyn v ngha v ca Nh nc v
cng dn u phi c php lut quy nh r rng, minh bch. Nh nc v cng
dn u phi thc hin quyn v ngha v do php lut quy nh. c bit, cng dn
c trch nhim vi Nh nc nh th no th Nh nc cng phi c trch nhim
trc cng dn nh th . Trong Nh nc php quyn x hi ch ngha, Nh
nc khng phi cai tr, m l qun l x hi bng php lut v khng ngng tng
cng php ch x hi ch ngha.
Quan h gia Nh nc v cng dn ph thuc rt nhiu vo bn cht ca
Nh nc. Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc php quyn
x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Bn cht giai cp, dn tc,
dn ch, nhn dn v nhn o ca Nh nc quy nh tnh cht, ni dung v hnh
thc mi quan h qua li gia Nh nc v cng dn. Hin php nc ta nm 1992
quy nh rt r rng, c th cc nguyn tc v mi quan h gia Nh nc v cng
dn. Trong , theo chng ti c mt s nguyn tc quan trng cn c tun th
tuyt i trong qu trnh thc hin mi quan h gia Nh nc v cng dn l:
- Trong Nh nc php quyn x hi ch ngha, cc quyn con ngi c
tn trng v bo v. Nh nc khng ch quy nh cc quyn con ngi, m quan
trng l c h thng cc bo m cng dn thc hin cc quyn trn thc t;
ng thi p dng cc bin php khc nhau x l cc hnh vi vi phm quyn con
ngi;
- Quyn ca cng dn khng tch ri ngha v ca cng dn. Php lut
khng ch quy nh quyn m c quy nh ngha v ca cng dn. Nh nc mt
mt bo m cng dn thc hin cc quyn ca mnh trn thc t; nhng Nh
nc cng c quyn i hi cng dn phi thc hin ngha v ca mnh trc Nh
nc, trc x hi, cng ng. Cng dn khng thc hin ngha v ca mnh phi
chu trch nhim trc Nh nc. Mi quan h qua li ny m bo mt x hi c

- 19 trt t, k cng, c nn php ch nghim minh; m bo cho vic Nh nc qun

l x hi bng php lut. y cng l mt trong nhng biu hin quan trng ca
Nh nc php quyn c cc nh khoa hc khng nh;
- Quyn v ngha v ca cng dn do Hin php v lut quy nh. Trong mt
Nh nc m php lut c v tr ti cao, quan h gia Nh nc v cng dn phi
c iu chnh bng php lut. Cc quyn v ngha v cng dn c quy nh c
th trong cc vn bn quy phm php lut c hiu lc cao l Hin php v Lut.
Khng mt c quan, c nhn no ngoi c quan quyn lc Nh nc cao nht l
Quc hi c quyn quy nh quyn, c bit l ngha v ca cng dn. Cng dn ch
thc hin quyn v ngha v do Hin php v lut quy nh.
1.1.3. Cc bin php bo m quyn con ngi trong Nh nc php
quyn x hi ch ngha Vit Nam
Vic bo m quyn con ngi trong Nh nc php quyn x hi ch ngha
khng ch ph thuc vo vic cc quyn con ngi c quy nh trong php lut
th no; m ph thuc rt nhiu vo vic trong Nh nc cc quyn con ngi
c quy nh, c bo m thc hin ra sao trn thc t.
Trong khoa hc, t gc cc lnh vc khc nhau cng nh mc ch khc
nhau, cc nh nghin cu c cch nhn khc nhau v h thng cc bin php, gii
php bo m thc hin cc quyn con ngi trong Nh nc php quyn x hi
ch ngha.
T gc Trit hc, Chnh tr hc v tm v m, TS. Nguyn Vn Vnh
cho rng cc gii php bo m quyn con ngi Vit Nam hin nay l: a/ Pht
trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha; b/ Xy dng Nh nc php
quyn Vit Nam x hi ch ngha; c/ Nng cao trnh vn ha chung, c bit l
vn ha chnh tr cho nhn dn; d/ Thc hin v m rng dn ch ha trong mi
lnh vc ca i sng x hi [63, tr.173-190].
PGS. TS. Trn Ngc ng th cho rng nhng bo m php l trong vic
thc hin quyn con ngi bao gm h thng thng nht v mt php l cc yu t
sau: a/ C ch php l bo m thc hin quyn v ngha v php l thng qua h

- 20 thng c quan quyn lc Nh nc, thng qua h thng c quan hnh php, thng
qua h thng c quan t php, thng qua mt trn T quc Vit Nam; b/ Thng qua
mi quan h gia Nh nc v c nhn; c/ Thng qua hnh vi hp php v trnh
vn ha php l ca mi c nhn cng dn [28, tr.111-178].
T gc t chc Nh nc, PGS. TS. inh Vn Mu cho rng quyn con
ngi c bo m thc hin: a/ Thng qua mi quan h gia Nh nc v cng
dn do php lut quy nh; b/ Thng qua h thng cc c quan quyn lc Nh nc
nh c quan lp php, c quan hnh php, Ta n v Vin kim st; c/ Bng vic
hon thin t chc Nh nc nh i mi t chc thc hin thm quyn Quc hi,
ci cch nn hnh chnh Nh nc, ci cch t php v nng cao trch nhim ca
Nh nc trong vic bo m, bo v cc quyn, li ch hp php ca cng dn
trong c ch th trng v dn ch ha x hi [47, tr.82-111].
Theo T.S. Tng Duy Kin th quyn con ngi, quyn v ngha v c
bn ca cng dn c tn trng v bo v th cn phi: a/ Xy dng v hon thin
php lut, trong ch trng php lut v quyn con ngi, quyn cng dn; b/ Xy
dng ch trch nhim ca c quan Nh nc, cn b cng chc trong qu trnh
thc thi cng v; c/ m bo tnh c lp ca c quan t php trong vic bo v cc
quyn v li ch hp php ca cng dn; d/ Tng cng s lnh o ca ng Cng
sn Vit Nam; e/ cao vai tr ca cc t chc x hi dn s [42, tr.64-69].
Nh vy, trong nghin cu c nhng quan im tng i khc nhau v cc
bin php bo m thc hin quyn con ngi, quyn cng dn trong Nh nc
php quyn.Tuy nhin, khi phn tch ni dung cc yu t bo m quyn con ngi
th chng ti thy rng c nhiu im chung trong cc quan im ca cc nh
nghin cu. S khc nhau ch yu l do cc gc nghin cu khc nhau m thi.
Tham kho kin cc nh nghin cu v qua phn tch cc yu t v ni
dung cng nh hnh thc th hin quyn con ngi trong Nh nc php quyn x
hi ch ngha, chng ti cho rng c th phn bit cc bin php bo m quyn
con ngi vo cc nhm sau y:

- 21 - Cc bin php lin quan n hot ng lp php v hot ng thi hnh php
lut ca Nh nc;
- Cc bin php lin quan n ch trch nhim ca c quan Nh nc, cn
b, cng chc trong vic bo v cc quyn con ngi;
- Cc bin php x l vi phm quyn con ngi;
- Cc bin php bo m quyn khiu ni, t co ca cng dn;
- Cc bin php bo m thc hin dn ch trong hot ng ca Nh nc.
1.1.3.1. Cc bin php lin quan n hot ng lp php v thi hnh php
lut ca Nh nc
Quyn con ngi trong Nh nc php quyn x hi ch ngha trc ht
c th hin trong cc quy nh ca php lut v quyn con ngi v quy nh v
mi quan h gia Nh nc v cng dn trong thc t hot ng Nh nc. Mt
trong nhng c trng quan trng ca quyn con ngi trong Nh nc php quyn
l cc quyn c Hin php v lut quy nh. V vy, c th ni hot ng lp
php ca Nh nc c vai tr rt quan trng trong vic bo m thc hin quyn
con ngi trong th gii hin i ni chung v nc ta ni ring.
Theo chng ti, t gc bo m cc quyn con ngi, vai tr ca hot
ng lp php th hin trong cc im sau y:
- Quy nh y , minh bch cc quyn v ngha v cng dn cng nh
trch nhim ca Nh nc trong vic qun l x hi, tn trng v bo v cc quyn
con ngi. Trong x hi m php lut c v tr ti thng, cng dn c quyn c
bit mt cch cng khai, r rng mnh c quyn g v phi thc hin ngha v g
trc Nh nc, trc x hi. c bit, trong Nh nc php quyn x hi ch
ngha, hot ng lp php v quyn, ngha v cng dn cn hng ti nguyn tc
quan trng cng dn c php lm nhng g php lut khng cm; cn trong
quan h vi cng dn th c quan Nh nc, cng chc ch c lm nhng g
php lut quy nh. C nh vy, quyn con ngi mi thc s c tn trng;
trnh c t quan liu, ca quyn, sch nhiu, tham nhng ang l mt trong
nhng nguy c nc ta.

- 22 c bit, trong cc quy nh ca php lut t tng, lnh vc m cc quyn

con ngi c nguy c b vi phm nhiu nht, th vic quy nh quyn t tng i i
vi ngha v t tng ca cng dn v trch nhim ca Nh nc trong vic bo m
cho cng dn thc hin cc quyn t tng c ngha rt quan trng. Trong lnh vc
t tng, gip cho c quan Nh nc c thm quyn c iu kin pht hin v x
l vi phm php lut, ti phm v li ch chung ca ton x hi, cng ng v ca
ngi khc, php lut cn c mt s quy nh hn ch n quyn con ngi, quyn
cng dn. Tuy nhin, cc bin php ch c gii hn mc cn v t
c mc ch chung; ng thi trong nhng trng hp ny, php lut cng phi
quy nh cc iu kin v th tc p dng cht ch, r rng trnh s lm dng
ca ngi c thm quyn.
Quyn v ngha v cng dn phi do Hin php v lut quy nh. Hin php
quy nh cc quyn v ngha v c bn ca cng dn; cn lut chuyn ngnh quy
nh cc quyn v ngha v khc. Vic quy nh cc quyn, ngha v cng dn, nht
l quy nh v cc iu cm bng cc vn bn di lut lm hn ch n vic bo
m quyn con ngi trn thc t v tri vi quy nh ca Hin php. Nu nh
trc y, php lut nc ta quy nh nhiu v ngha v php l ca cng dn, th
trong nhng nm gn y xu th lp php nc ta, nht l trong cc lut (b lut)
v t tng t php tch cc hng ti vic quy nh nhiu hn cc quyn con
ngi, quyn cng dn; ng thi tng cng quy nh trch nhim ca Nh nc,
ca cn b, cng chc trc cng dn. iu th hin s tin b tch cc trong
vic bo m quyn con ngi ca Nh nc ta. Tuy nhin, chng ti vn c cm
nhn rng trong php lut v qun l hnh chnh Nh nc, cho n nay nc ta
vn cn qu lm dng cc quy phm cm on v x pht; c bit nhiu quy phm
ch mc ca vn bn di lut (php lnh, thm ch ngh nh); nhiu a
phng ban hnh cc quy nh x pht tri php lut; v trn thc t cc quy phm
li b lm dng mt cch qu mc lm cho hiu lc qun l Nh nc ni chung,
vic bo v cc quyn con ngi b hn ch.

- 23 - Quy nh cc bo m php l cho vic thc hin cc quyn con ngi.

Trong Nh nc php quyn, vic php lut quy nh quyn con ngi l cn thit
nhng cha . quyn con ngi c thc hin trn thc t, php lut phi quy
nh h thng cc bo m php l cho vic thc hin cc quyn . Cc bo m
ny lin quan n nhiu yu t khc nhau nh cn c, iu kin p dng cc bin
php hn ch quyn con ngi, thm quyn p dng cc bin php khc nhau, cc
th tc t tng lin quan n quyn con ngi Cn c, iu kin p dng cng
cht ch, r rng, thm quyn cng hp, th tc cng c th, r rng th quyn con
ngi c php lut quy nh cng c tn trng v bo v tt hn. Trong php
lut t tng, lin quan n quyn con ngi no u c mt lot cc quy nh
m bo cho quyn c thc hin. V d: trong t tng hnh s bo m
thc hin quyn bo cha ca b can, b co, BLTTHS quy nh v ngi bo cha
v a v ca ngi bo cha trong t tng hnh s, quy nh trch nhim ca ngi
tin hnh t tng trong vic gii thch quyn bo cha cho b can, b co, yu cu c
ngi bo cha cho ngi cha thnh nin, ngi c nhc im v th cht hoc
tm thn, ngi b truy t v ti c mc hnh pht quy nh cao nht l t hnh
v.v;
- Quy nh vic x l cc vi phm quyn con ngi. Php lut nc ta cc
mc khc nhau quy nh v vic x l cc vi phm quyn con ngi. Ty theo
tnh cht v mc vi phm, php lut quy nh cc bin php php l tng ng
nh x l k lut, x pht hnh chnh, buc phi bi thng v cao nht l trch
nhim hnh s i vi ngi vi phm. V d: BLHS nc ta c cc chng ring
quy nh v cc ti xm phm tnh mng, sc khe, nhn phm v danh d con
ngi, quy nh cc ti xm phm cc quyn con ngi; ngoi ra, cc ti phm xm
phm quyn con ngi cng c quy nh cc chng khc ca BLHS.
ng thi vi cc bin php x l trn, trong t tng cc vi phm lm hn
ch cc quyn, li ch ca cng dn thng thng c coi l cc vi phm nghim
trng th tc t tng v l mt trong nhng cn c c quan t tng c thm

- 24 quyn hy b kt qu hot ng t tng trc tin hnh li hoc buc phi

tin hnh cc hot ng t tng b sung.
Mt vn cn c bit lu trong hot ng lp php v quyn con ngi
l cn xem xt n cc quy nh ca php lut quc t v quyn con ngi m nc
ta tham gia. Cho n nay, Lin hp quc thng qua hng chc cng c v
quyn con ngi, trong Vit Nam tham gia 8 cng c. C nhiu cng c quan
trng chng ta tham gia rt cn c xem xt, cn nhc trong hot ng lp php
v quyn con ngi nh: Cng c v quyn dn s, chnh tr; Cng c v quyn
kinh t-x hi v vn ha; Cng c quyn tr em; Cng c xo b cc hnh thc
phn bit i x i vi ph n, cc cng c v chng phn bit chng tc, trng
tr ti dit chng, ti Apacthai, Quy ch Rome v Ta n hnh s quc t c thm
quyn xt x mt s ti phm chng loi ngi v ti phm chin tranh v.v
1.1.3.2. Cc bin php v ch trch nhim
Nh chng ti phn tch, xc nh mi quan h gia Nh nc vi cng
dn c vai tr rt quan trng trong vic tn trng v bo v cc quyn con ngi.
Mt im c ngha quan trng trong gii quyt vn ny l trch nhim ca Nh
nc, ca cn b, cng chc trc cng dn trong khi thi hnh cng v c giao.
Lu nay chng ta thng quen vi tnh trng trong khi thc hin cng v
c giao, c quan Nh nc, cn b, cng chc c quy nh quyn nhiu hn
ngha v, trch nhim; cn cng dn th trch nhim nhiu hn quyn. Ngay trong
BLTTHS hin hnh, quyn hn t tng ca c quan, ngi tin hnh t tng c
quy nh tng i chi tit, cn trch nhim th c quy nh rt s si, chung
chung; cn i vi ngi tham gia t tng th ngc li, quyn tng i hn ch,
cn ngha v th c th, chi tit [30,tr.41]. Cc a v khng ph hp dn n tnh
trng ca quyn, hch dch quan liu v xm phm quyn con ngi. Trong mi
quan h gia Nh nc v cng dn, quyn ca cng dn lm pht sinh ngha v
tng ng ca Nh nc m c quan, ngi c thm quyn c trch nhim thc
hin. Tnh trng cn b, cng chc Nh nc n y trch nhim cho cng dn

- 25 trong khi thi hnh cng v l kh ph bin hin nay. iu khng ch vi phm
quyn con ngi, m cn lm gim hiu lc hot ng ca Nh nc.
V vy, bo m cho cng dn thc hin quyn ca mnh, cn xy dng
mt ch trch nhim r rng, c th minh bch ca c quan, cn b, cng chc
trong khi thi hnh cng v c giao. Thc hin li gio hun ca Bc H Cn b
l ngi y t ca nhn dn. V vy, trch nhim ca cn b, cng chc l phc
v nhn dn, gip nhn dn thc hin quyn con ngi ca mnh, ch khng phi l
cai tr, ch huy nhn dn bng cc ch th, mnh lnh c tnh cht bt buc, bng
cc iu cm. Trong cc ch trch nhim , khng ch quy nh cn b cng
chc c lm g, phi lm g trong khi thc hin cng v lin quan n quyn con
ngi, m cn quy nh cc ch ti i vi cc vi phm .
1.1.3.3. X l vi phm quyn con ngi
Mt trong nhng bo m quan trng cho vic tn trng v bo v cc
quyn con ngi l vic pht hin kp thi, x l nghim minh cc hnh vi vi phm
cc quyn . Lin quan n vic x l cc vi phm quyn con ngi bao gm cc
bin php: a/ Quy nh c th cc hnh vi vi phm v ch ti i vi hnh vi ; b/
T chc x l cc hnh vi vi phm quyn con ngi; c/ T chc thi hnh cc quyt
nh x l vi phm ca cc c quan c thm quyn; trong bao gm c thi hnh
cc bin php x pht c quyt nh v phc hi quyn, li ch hoc bi thng
thit hi cho cng dn.
Ty theo tnh cht, mc vi phm, cc bin php x l bao gm:
- X l k lut i vi cn b, cng chc;
- X pht hnh chnh;
- Bi thng thit hi v phc hi quyn, li ch b xm hi;
- Truy cu trch nhim hnh s i vi cc hnh vi vi phm nghim trng
quyn con ngi c BLHS quy nh l ti phm.
Vic x l nghim minh, c hiu qu cc vi phm quyn con ngi i hi
mt c ch t tng c th, cng khai, khch quan. Hin nay, vic x l cc vi phm
quyn con ngi c thc hin bng bin php t chc, bng th tc hnh chnh

- 26 v bng th tc t tng t php. Trong , theo chng ti, vic tin hnh x l cc
vi phm theo th tc t tng t php l c hiu qu nht. Bi v, th tc t tng t
php bo m cho hnh vi c xc nh chnh xc, khch quan; vic x l c
tin hnh cng khai v c tnh c lp cao; trong th tc t tng t php cng dn
c y iu kin t tng bo v quyn v li ch ca mnh b xm phm; cc
quyt nh x l theo th tc t tng t php c hiu lc thi hnh cao hn V th
cho nn, m rng thm quyn ca c quan ti phn l xu th tt yu trong qu trnh
xy dng Nh nc php quyn nc ta hin nay.
1.1.3.4. Thc hin dn ch trong cc lnh vc ca i sng x hi
Quyn con ngi, quyn cng dn khng phi c nhn thc chung chung
i vi mi quc gia, mi Nh nc. Chng mang tnh c th v ph thuc vo cc
yu t khc nhau trong mt x hi c th. Trong cc iu kin c th ca mi nc,
cc quyn con ngi ph thuc rt nhiu vo tnh trng dn ch c thc hin
t nc .
Dn ch ha i sng x hi va l mc ch, va l ng lc, bin php
quan trng trong xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam. Nh
nc chng ta l Nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Nhn dn l
ngi ch thc s ca quyn lc Nh nc; nhn dn cng l i tng chm lo,
bo v v phc v ca Nh nc. Dn ch l bn cht x hi tin b, l thc o
trnh pht trin ca mi x hi.
Thc hin dn ch trong cc lnh vc i sng x hi lin quan n nhiu
vn khc nhau. Nhng theo chng ti, t gc bo m quyn con ngi, dn
ch ha th hin trong cc im c bn sau y:
- Nh nc c nhng c ch, chnh sch m bo cho cng dn tham gia tch
cc vo hot ng qun l ca Nh nc. Ty theo lnh vc hot ng m s tham
gia ca cng dn vo thc hin quyn lc Nh nc th hin cc mc khc
nhau; c th l trc tip (dn ch trc tip) hoc c th l gin tip (dn ch i
din);

- 27 - Cng dn thc hin vic gim st i vi hot ng ca Nh nc ni

chung, ca c quan, cn b, cng chc Nh nc ni ring. Bng hot ng gim
st ca mnh, cng dn gp phn tng cng hiu qu hot ng ca Nh nc
trong vic bo m quyn cng dn; i hi c quan, t chc, c nhn c thm
quyn tun th cc quy nh ca php lut v bo v v tn trng quyn con ngi,
quyn cng dn;
- m bo thc hin y quyn khiu ni, t co ca cng dn. Khiu ni,
t co l nhng bin php quan trng to iu kin cho cng dn pht hin vi c
quan hoc ngi c thm quyn cc vi phm quyn con ngi c php lut quy
nh ca c quan Nh nc, cn b cng chc nhm bo v quyn v li ch hp
php ca mnh, gp phn tng cng php ch, trt t php lut v bo v li ch
Nh nc, quyn v li ch hp php ca t chc, cng dn khc.
Bng cch gii quyt khiu ni i vi cc hnh vi, quyt nh tri php lut
xm phm quyn con ngi, t co i vi hnh vi vi phm quyn con ngi,
quyn cng dn, Nh nc khng ch x l c quan, c nhn vi phm, m quan
trng hn na l chm dt hnh vi vi phm v phc hi quyn hoc li ch hp
php ca cng dn b vi phm.
1.2. Vn l lun bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b
can, b co trong t tng hnh s
1.2.1. T tng hnh s v cc c im ca bo m quyn con ngi
trong t tng hnh s
T tng hnh s l cch thc, trnh t tin hnh cc hot ng ca cc c
quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng, ngi tham gia t tng, ca cc c
quan Nh nc khc v cc t chc x hi gii quyt v n theo quy nh ca
php lut t tng hnh s. Hay ni cch khc, t tng hnh s l hot ng khi t,
iu tra v n hnh s ca C quan iu tra, hot ng truy t ngi phm ti ra
trc ta n ca Vin kim st, hot ng xt x v n hnh s ca Ta n v hot
ng thi hnh bn n, quyt nh bn n, quyt nh c hiu lc php lut ca Ta
n [59, tr.786].

- 28 Hot ng t tng hnh s l hot ng ca c quan tin hnh t tng v

ngi tin hnh t tng nh C quan iu tra v iu tra vin, Vin kim st v
Kim st vin, Ta n v Thm phn, Th k, Hi thm; nhng tham gia vo qu
trnh t tng hnh s cn nhng ngi tham gia t tng khc m quyn v li ch
ca h c lin quan n v n hoc n qu trnh t tng nh ngi b tm gi, b
can, b co, ngi b hi, nguyn n dn s, b n dn s, ngi c quyn li
ngha v lin quan n v n, ngi lm chng v.v
Nh vy, theo chng ti, t gc bo m quyn con ngi, hot ng t
tng hnh s c nhng c im sau y:
- Th nht, hot ng t tng hnh s ch pht sinh khi c hnh vi nguy him
cho x hi c BLHS quy nh l ti phm c thc hin. Khi mt hnh vi nguy
him c thc hin c du hiu ca ti phm th v n phi c khi t iu
tra. Nu kt qu iu tra cho thy khng c hnh vi phm ti, hnh vi khng cu
thnh ti phm th v n phi c nh ch; tc qu trnh t tng i vi v n
khng cn c s tin hnh;
- Th hai, mt ngi ch c th b khi t b can khi xc nh c rng h
thc hin hnh vi c du hiu cu thnh ti phm v hnh vi cha ht thi
hiu truy cu trch nhim hnh s. Xut pht t bn cht php l ca hot ng t
tng m cn c khi t v n hnh s, khi t b can khc nhau. Theo quy nh ca
BLTTHS th cn c khi t v n hnh s l ch khi c du hiu ca ti phm (m
khng cn y ); bi v quyt nh khi t v n hnh s cha hng s buc ti
vo ngi c th no, m ch to c s php l tin hnh cc bin php iu tra
theo lut t tng hnh s. Cn cn c khi t b can phi l c y du hiu ca
cu thnh ti phm. Bi v, khi ngi tin hnh t tng ra quyt nh khi t b can
l thc hin vic truy cu trch nhim hnh s i vi mt ngi c th; quyt
nh nh hng rt ln n quyn, li ch ca ngi b khi t;
- Th ba, t tng hnh s l hot ng pht hin v x l hnh vi nguy him
cao cho x hi m BLHS quy nh l ti phm nhm bo v trt t php lut, li ch
Nh nc, quyn v li ch hp php ca cng dn. V vy, hot ng t tng gn

- 29 lin cht ch vi quyn con ngi. t c mc ch pht hin, iu tra, x l

chnh xc, khch quan ti phm v ngi phm ti, Nh nc bt c d phi ban
hnh mt s quy nh hn ch quyn con ngi ca cng dn ni chung, ngi
tham gia t tng ni ring. Quyn con ngi trong t tng hnh s gn rt cht ch
vi cc bin php cng ch c quy nh v p dng trong t tng hnh s.
Tuy nhin, cc hn ch, cc bin php cng ch cn c quy nh v
thc hin ch mc cn v pht hin, x l ti phm, ngi phm ti m
khng nh hng nghim trng n quyn con ngi. iu c ngha rng:
a/ Bin php cng ch t tng lin quan n quyn con ngi c quy
nh hoc thc hin ch trong trng hp cn thit m thiu n c quan, ngi tin
hnh t tng khng th hon thnh vic xc nh s tht khch quan ca v n, ngn
chn ti phm. V d: Theo quy nh ca iu 79 BLTTHS th cn c chung ca
bin php ngn chn l khi c cn c chng t b can, b co gy kh khn cho vic
iu tra, truy t, xt x hoc s tip tc phm ti cng nh bo m thi hnh n.
V th cho nn, khi khng c cc cn c (tc khi b can, b co khng gy kh
khn cho vic iu tra, truy t, xt x, khng tip tc phm ti cng nh khi khng
p dng bin php ngn chn m cng c th thi hnh n) th khng c p dng
bin php ngn chn. Mt iu chng ti thy cn phi c khng nh v mt l
lun l cc cn c p dng cc bin php ngn chn c th phi c quy nh xut
pht t cn c chung ca bin php ngn chn;
b/ ng thi, khi bin php cng ch t tng c p dng tr nn
khng cn thit na th cn phi c hy b. Khng nht thit l nu b can b
tm giam trong giai on iu tra th tt yu l phi c tip tc tm giam trong
giai on truy t hoc xt x. V d: b can b tm giam do c cn c l nu khng
p dng tm giam b can s gy kh khn cho vic iu tra (thng cung, mua chuc,
khng ch ngi lm chng), khi vic iu tra hon thnh, ti phm c
chng minh y , khch quan th cn c p dng tm giam mt i, do c
quan tin hnh t tng phi hy b hoc thay i bin php tm giam p dng.
lm c iu ny, i hi cc c quan tin hnh t tng, nhng ngi tin hnh

- 30 t tng phi thng xuyn kim tra tnh hp php, s cn thit ca nhng bin php
p dng (iu 4 BLTTHS). y l mt trong nhng nguyn tc rt quan trng
trong t tng hnh s bo m quyn con ngi;
c/ Cc bin php cng ch t tng hn ch quyn con ngi cn c p
dng mc cn v t c mc ch t ra. Vic lm dng p dng bin
php cng ch t tng ca cc c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng
l mt trong nhng biu hin ph bin ca vi phm quyn con ngi trong hot
ng t tng hnh s nc ta.
Vic xc nh mc ca cc bin php t tng c thc hin thng
xut pht t thc t hnh vi phm ti c thc hin, nhn thn i tng c p
dng cng nh cn c p dng bin php .V d: ngn chn ti phm, khng
b can tip tc phm ti th cn p dng bin php tm giam i vi ngi .
Cn trong trng hp cn c p dng bin php ngn chn l c cn c chng t b
can, b co s gy kh khn cho iu tra, truy t, xt x th c th p dng cc bin
php khc nhau: nu b can c kh nng thng cung, hy b chng c, khng ch
ngi b hi, ngi lm chng th c th p dng bin php tm giam; nhng nu
ch gy kh khn hnh thc khng c mt khi c triu tp th ch cn p dng
bin php cm i khi ni c tr, bo lnh l .
V vy, trong t tng hnh s nhim v khng lt ti phm phi i lin vi
khng lm oan ngi khng c ti; nhim v pht hin x l ti phm phi i lin
vi vic bo m quyn con ngi. Hot ng t tng hnh s phi c thc hin
trn c s coi trng cc yu t ; b qua hoc coi nh yu t ny hay yu t khc
ni trn u nh hng nghim trng n vic t c mc ch t tng. Nu
mun chng minh ti phm, x l ti phm bng bt c gi no th d dn n vi
phm quyn con ngi; ngc li nu qu ch n vic bo m quyn con ngi
thi qu m khng mnh dn p dng cc bin php cng ch t tng pht hin,
chng minh ti phm th s lm cho hot ng t tng thiu hiu qu, khng th
pht hin, x l kp thi ngi phm ti, thm ch b lt ti phm v.v

- 31 - Th t, vic bo m quyn con ngi trong t tng hnh s c thc hin

thng qua cc bin php khc nhau, nhng tp trung bin php xy dng v hon
thin cc quy nh ca BLTTHS cng nh thc hin nghim chnh cc quy nh
trong thc tin iu tra, truy t, xt x v n hnh s v thi hnh bn n, quyt nh
c hiu lc php lut ca Ta n.
Phi ni rng, tuyt i a s cc quy nh ca BLTTHS mc ny hay
mc khc u th hin quan im bo m quyn con ngi ca Nh nc ta
trong hot ng t tng hnh s. Tuy nhin, quan im bo m quyn con ngi
c th hin tp trung, y trong cc ch nh t tng sau y:
+ Ch nh nhim v ca BLTTHS;
+ Ch nh v nhng nguyn tc c bn ca t tng hnh s;
+ Ch nh v c quan v ngi tin hnh t tng, ch nh ngi tham gia
t tng;
+ Ch nh v cc bin php ngn chn;
+ Cc quy nh v cc bin php t tng, cc th tc t tng trong iu tra,
truy t, xt x v thi hnh n;
+ Ch nh v khiu ni, t co trong t tng hnh s;
+ Quy nh v ch ti t tng i vi vic vi phm t tng lin quan n vic
bo m quyn con ngi.
Cng vi vic xy dng, ban hnh y , minh bch, c tnh kh thi cao cc
quy nh lin quan, vic thc hin nghim chnh cc quy nh cng l mt trong
nhng mt quan trng, quyt nh lin quan n bo m quyn con ngi trong t
tng hnh s. Cc vi phm php lut t tng trong vic bo m quyn con ngi
cn c pht hin x l nghim minh theo quy nh ca php lut bng cc ch ti
khc nhau: ch ti t tng (hy b thc hin li cc hnh vi, quyt nh t tng vi
phm quyn con ngi), ch ti k lut, ch ti hnh chnh, dn s hay hnh s.
quan im v bo m quyn con ngi c thc hin c hiu qu, cn ng thi
thc hin tt cc lnh vc hot ng Nh nc ni trn.

- 32 1.2.2. Ngi b tm gi, b can, b co v bo m quyn con ngi ca

cc ch th ny trong t tng hnh s
1.2.2.1. Ngi b tm gi, b can, b co
Trong t tng hnh s, ngi b tm gi, b can, b co l nhng ngi tham
gia t tng c v tr trung tm trong qu trnh gii quyt v n. H l ngi b c quan
tin hnh t tng coi l ngi thc hin hnh vi nguy him cho x hi c BLHS
quy nh l ti phm; ty theo giai on t tng khc nhau m tn gi cng nh a v
php l (quyn v ngha v t tng hnh s) ca ngi cng khc nhau.
* Ngi b tm gi:
Theo iu 48 BLTTHS, ngi b tm gi l ngi b bt trong trng hp
khn cp, phm ti qu tang, ngi b bt theo lnh truy n hoc ngi phm ti t
th, u th v i vi h c quyt nh tm gi.
Hay ni cch khc, ngi b tm gi l ngi b nghi thc hin ti phm v
i vi h c quyt nh tm gi ca ngi c thm quyn. tr thnh ngi
b tm gi cn c hai iu kin:
+ iu kin v ni dung, khi c cn c cho rng ngi ang chun b thc
hin ti phm rt nghim trng hoc ti phm c bit nghim trng; ngi m b
ngi khc c mt ti ni xy ra ti phm chnh mt trng thy v xc nhn ng l
ngi thc hin ti phm v thy cn ngn chn ngay vic ngi b trn;
ngi m thy c du vt ca ti phm ngi hoc ni nn cn ngn chn ngay
vic ngi trn hoc tiu hy chng c; ngi b pht hin ang thc hin ti
phm ngi c lnh truy n hoc ngi t th sau khi thc hin ti phm.
i vi trng hp bt khn cp, b bt do phm ti qu tang, ngi t th,
u th, ngi b tm gi b nghi thc hin ti phm, nhng cha b c quan c
thm quyn truy cu trch nhim hnh s. Tuy nhin, kp thi ngn chn ti
phm, khng ngi tip tc phm ti hay phm ti mi, ngi khng
c iu kin cn tr vic iu tra, xc minh BLTTHS quy nh cn phi cch ly
h trong thi hn nht nh.

- 33 i vi trng hp tm gi ngi b bt do lnh truy n, tuy ngi b tm

gi b truy cu trch nhim hnh s, nhng vic truy cu trch nhim hnh s
khng phi do ngi c thm quyn quyt nh tm gi thc hin. V th cho nn
i vi ngi ch c (v cng ch cn) tm gi trong mt thi hn ngn
chuyn giao cho ngi c trch nhim truy cu trch nhim hnh s x l v n
theo quy nh ca php lut;
+ iu kin v hnh thc: i vi ngi c quyt nh tm gi ca
ngi c thm quyn theo quy nh ca BLTTHS. Theo quy nh ca iu 86 v
iu 81 BLTTHS th Th trng, Ph Th trng C quan iu tra, ngi ch huy
qun i c lp cp trung on v tng ng, ngi ch huy n bin phng
hi o v bin gii, ngi ch huy tu bay, tu bin hoc ch huy trng vng Cnh
st bin l nhng ngi c thm quyn ra quyt nh tm gi.
V th tc v thi hn tm gi: Theo quy nh ca BLTTHS th Th trng,
Ph Th trng C quan iu tra hoc ngi c thm quyn khc ra quyt nh tm
gi trong thi hn ba ngy. Quyt nh tm gi c gi cho Vin kim st. Quyt
nh tm gi c th c gia hn hai ln, mi ln khng qu ba ngy; quyt nh gia
hn tm gi c gi cho Vin kim st cng cp ph chun.
Tuy nhin, hin nay c mt vn ang c t ra v l lun cng nh
thc tin. l quyt nh tm gi c cn gi n Vin kim st ph chun hay
khng? Ti sao quyt nh tm gi khng cn ph chun m quyt nh gia hn tm
gi li cn ph chun. gii quyt vn ny, theo chng ti cn xut pht t
mc ch cng nh thi hn ca bin php tm gi.
V bn cht, tm gi l bin php cch ly cp thit ngi b nghi thc hin
ti phm hoc b truy n. Mc ch ca vic cch ly ny ch yu l ngi b nghi
ng khng tip tc phm ti; ngi b truy n khng tip tc ln trn v trn c s
xc minh lm r cn c khi t v n hnh s, khi t b can (i vi ngi b
bt qu tang, bt khn cp) hoc giao cho c quan c thm quyn (ngi b truy n).
V thi hn tm gi, ty theo hon cnh, iu kin ca mi quc gia m thi hn

- 34 tm gi c quy nh khc nhau, nhng y l bin php cng ch p dng i

vi ngi mi b nghi thc hin ti phm hoc thuc thm quyn ca c quan ra
lnh truy n, vic cch ly ngi b tm gi ch l cp thit, nn thi hn tm gi
c quy nh khng th ko di (thng t 24 n 72 gi).
Theo quy nh ca iu 86 v iu 87 BLTTHS th quyt nh tm gi (vi
thi hn ti a khng qu 3 ngy) phi c gi cho Vin kim st nhng khng
cn Vin kim st ph chun. Th nhng trong nhng trng hp cn thit (gia hn
ln mt) hoc c bit (gia hn ln hai), thi hn tm gi c th c gia hn hai
ln, mi ln khng qu ba ngy v cc quyt nh gia hn tm gi phi c Vin
kim st ph chun. Theo chng ti, y l mu thun ca BLTTHS t gc l
lun cng nh thc tin: quyt nh gc (tnh c cn c, s cn thit) khng cn s
ph chun; cn quyt nh gia hn (ch s cn thit) th li phi c s ph chun ca
Vin kim st cng cp.
T nhng phn tch trn, chng ti thy rng quyt nh tm gi cng nh
cc quyt nh gia hn thi hn tm gi khng cn thit phi c s ph chun ca
Vin kim st. BLTTHS quy nh quyt nh tm gi phi c gi cho Vin kim
st v nu thy vic tm gi khng c cn c hoc khng cn thit th Vin kim st
c quyn ra quyt nh hy b quyt nh . Tuy nhin, BLTTHS khng quy nh
phi gi bt k ti liu no cng quyt nh tm gi c; cho nn, Vin kim st kh
c c s xem xt tnh c cn c hay s cn thit ca vic tm gi ny thc
hin thm quyn ca mnh. Hn na, BLTTHS khng quy nh thm quyn ph
chun ca Vin kim st i vi quyt nh tm gi, nn Vin kim st khng c
trch nhim trong vic tm gi sai; trch nhim ny thuc v ngi ra quyt nh.
Trong khi , quyt nh gia hn tm gi phi c Vin kim st ph chun. Mt
cu hi t ra, nu Vin kim st ph chun quyt nh gia hn tm gi; nhng cn
c tm gi ngay t u l khng ng th ai l ngi phi chu trch nhim v
vic tm gi oan ny. Nh vy, r rng vic quy nh mt thm quyn v trch
nhim khng r rng; mt th tc tm gi tng i phin phc trong phm vi thi

- 35 hn qu ngn s lm cho ch nh tm gi thiu hiu qu, d vi phm quyn ca

ngi b tm gi.
iu 48 BLTTHS quy nh a v php l ca ngi b tm gi; gm c
quyn (khon 2 iu 48 BLTTHS) v ngha v (khon 3 iu 48 BLTTHS). a v
php l ca ngi b tm gi c quy nh xut pht t bn cht ca vic tm gi:
cch ly ngi b nghi thc hin ti phm mt cch cp thit trong mt thi gian
ngn. Quyn ca ngi b tm gi c quy nh lin quan n hai yu t cu thnh
ca tm gi: tnh c cn c ca vic tm gi v tnh hp php ca th tc tm gi.
Trc tin, ngi b tm gi phi c quy nh v cc quyn bo v
mnh khi vic tm gi thiu cn c. Ngi b tm gi phi bit l do mnh b tm
gi. V tm gi l hu qu t tng ca vic bt qu tang, bt khn cp, truy n, u
th hoc t th; cho nn, ngi b tm gi c quyn c bit ti sao h b bt qu
tang, b bt khn cp, quyt nh truy n hoc vic t th, u th ca h.
ng thi vi quyn c bit l do tm gi, ngi b tm gi c quyn thc
hin cc hnh vi t tng m php lut quy nh bc b cc cn c tm gi m
ngi c thm quyn xc nh ra quyt nh tm gi. Ngi b tm gi c
quyn chng minh, khai bo, a ra ti liu, vt, yu cu xc minh bc b
s nghi ng phm ti i vi mnh. Hay ni cch khc, BLTTHS cn quy nh
quyn ca ngi b tm gi bc b cn c bt khn cp, bt qu tang hoc truy n
i vi h.
Ngi b tm gi c quyn bo v mnh khi vic tm gi bt hp php.
Vic tm gi i vi ngi b tm gi, ngoi vic phi c cn c, cn phi c
thc hin ng trnh t, th tc, thm quyn v thi hn. V th, ngi b tm gi c
quyn khiu ni v vic tm gi, quyt nh, hnh vi ca c quan, ngi tin hnh
t tng lin quan n vic m bo thc hin cc quyn t tng c quy nh trn.
Ngoi a v php l t tng hnh s nu trn, nh bt k ngi cng dn
khc, ngi b tm gi c quyn c tn trng v bo v cc quyn con ngi
khc khng b php lut hn ch do b tm gi nh quyn c bo h tnh mng,

- 36 sc khe, quyn chnh tr, dn s khc. c bit, l ngi b tm gi do b nghi thc

hin ti phm, do b truy n, ngi b tm gi rt d b xm phm cc quyn t do
dn ch nh quyn c bo h v tnh mng, sc khe, quyn bo v li ch chnh
ng m vic xm phm ny li thng xut pht t ngi tin hnh t tng, c
quan tin hnh t tng.
Khi nghin cu a v php l, t gc bo m quyn con ngi ca
ngi b tm gi v bn cht php l ca hot ng t tng hnh s, c mt vn
t ra cn c gii quyt, l ngi b tm gi c quyn bo cha hay khng?
Theo chng ti, ngi b tm gi l ngi mi ch b nghi thc hin ti
phm. C quan iu tra v ngi c thm quyn khc p dng bin php cng ch
t tng tm gi ngn chn ngi tip tc phm ti hoc phm ti mi, c
iu kin thun li xc minh lm sng t hnh vi phm ti. Ngi b tm gi cha
b truy cu trch nhim hnh s. Khng nh iu ny v mt l lun c vai tr rt
quan trng trong vic bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi. T tng hnh
s l hot ng gii quyt v n c thc hin trn c s vn hnh ca ba chc
nng buc ti, g ti (bo cha) v xt x; trong buc ti l tin ca vic bo
cha v xt x. Cha c s buc ti th cha th tn ti vic bo cha, cha th c
vic xt x. Mt ngi b tm gi khng c ngha l ngi b buc ti; v v
cha c s buc ti nn cha th c bo cha theo c ch t tng hnh s. Vic bo
m quyn con ngi ca ngi b tm gi trong trng hp ny cn c hiu
theo kha cnh quyn c bo v quyn v li ch hp php ca mi cng dn (t
mnh hoc nh ngi khc) khi quyn v li ch hp php b xm hi, cha phi
l quyn bo cha t gc t tng hnh s.
V vy, trong t tng hnh s, ch c b can, b co (nhng ngi b truy cu
trch nhim hnh s, b buc ti) l c quyn bo cha; cn nhng ngi tham gia
t tng c quyn, li ch lin quan khc, k c ngi b tm gi (cha hoc khng b
truy cu trch nhim hnh s, cha hoc khng b buc ti) th cha c quyn bo
cha, m ch c quyn bo v quyn v li ch hp php.Theo chng ti, php lut t

- 37 tng hnh s cn xut pht t quan im l lun ny quy nh a v php l ca

nhng ngi tham gia t tng.
* B can:
Thut ng b can c s dng trong lut t tng hnh s t nhng vn bn
t tng u tin ca nc ta. Nhng khi nim php l v b can c quy nh ln
u trong BLTTHS nm 1988 (iu 34) v c s dng li nguyn vn trong
BLTTHS nm 2003.
Theo iu 49 BLTTHS, b can l ngi b khi t v hnh s. B can l
ngi m C quan iu tra c cn c xc nh rng thc hin hnh vi nguy
him cho x hi c BLHS quy nh l ti phm nn ra quyt nh khi t b
can. K t thi im quyt nh khi t b can, tc Nh nc th hin s buc ti
i vi con ngi c th, b can l ngi chnh thc b truy cu trch nhim hnh
s, b buc ti. y l im khc bit rt ln gia b can v ngi b tm gi lin
quan n vic bo m quyn con ngi ca h trong t tng hnh s.
T gc p dng cc bin php cng ch, l ngi b truy cu trch
nhim hnh s, b can c th b p dng cc bin php cng ch t tng nghim
khc hn so vi ngi b tm gi hoc ngi tham gia t tng khc. B can c th b
tm giam (ch khng phi l tm gi) v cc bin php ngn chn khc nh cm i
khi ni c tr, bo lnh, t tin hoc ti sn c gi tr bo m; b can c th b
k bin ti sn, b truy n nu b trn; b can c hi cung, ch khng phi l ly
li khai v.v
T gc bo v cc quyn v li ch hp php ca con ngi, l ngi
b buc ti v c cn c xc nh l thc hin ti phm, b can l ngi d c
nguy c b xm phm cc quyn t do dn ch, nht l quyn bt kh xm phm v
thn th, quyn c bo h v tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm Cc
xm phm ny c th xut pht t c quan, ngi tin hnh t tng (nh truy bc,
dng nhc hnh trong iu tra) hoc t c quan, t chc hoc c nhn (tr th ca
ngi b hi, quyt nh tm nh ch cng tc ca c quan, t chc).

- 38 T gc xc nh a v t tng, do kh nng c th b p dng nhiu bin

php cng ch t tng hnh s, do chnh thc b truy cu trch nhim hnh s
v hu qu php l nng n pht sinh t vic truy cu , do kh nng b xm phm
quyn con ngi cao hn, b can c quy nh c nhiu quyn t tng hn,
trch nhim t tng c ni rng hn lm c s php l cho b can bo v
quyn v li ch hp php ca mnh, bc b vic buc ti hoc bo v mnh trc
kh nng b xm phm cc quyn, li ch hp php trong qu trnh t tng hnh s
gii quyt v n hnh s. V d: l ngi chnh thc b buc ti, b can hon ton
c quyn t mnh hoc nh ngi khc s dng tt c cc bin php m BLTTHS
quy nh bo cha, bc b s buc ti t pha c quan tin hnh t tng c thm
quyn; l ngi b buc ti, b can c quyn s dng cc bin php m php lut
khng cm bo v mnh khi s buc ti nh gi im lng khng khai bo, khng
b truy cu trch nhim hnh s v ti t chi khai bo hoc c khai bo sai s
tht; b can c quyn khiu ni vi C quan iu tra, Vin kim st, Ta n v
nhng hnh vi t tng, quyt nh t tng tri php lut, c quyn yu cu bi
thng thit hi do c quan, ngi tin hnh t tng gy ra
* B co:
Theo iu 50 BLTTHS, b co l ngi b Ta n quyt nh a ra xt
x. Sau khi C quan iu tra kt thc iu tra, thy rng c chng c khng
nh rng b can phm ti do BLHS quy nh th ngh Vin kim st truy t ra
trc Ta n. Trong qu trnh chun b xt x, Thm phn c phn cng ch ta
phin ta thy rng c iu kin a v n ra xt x m khng phi tr h s
cho Vin kim st iu tra b sung, khng c cn c nh ch hay tm nh
ch v n th ra quyt nh a v n ra xt x. T thi im ny, b can tr thnh b
co trong v n hnh s.
Cng nh b can, b co l ngi b truy cu trch nhim hnh s, b buc ti.
V vy, a v php l, tnh trng ca b co cng ging nh b can; c ngha l b
co cng c kh nng b p dng cc bin php cng ch t tng do BLTTHS quy
nh, c nguy c b xm phm cc quyn con ngi cao, c s buc ti chnh

- 39 thc nn cn c cc quyn tng ng bo cha, cho nn cc bin php bo m

quyn con ngi i vi b can, b co c bn l ging nhau.
Tuy nhin, mt im khc bit quan trng gia b co v b can l b co
tham gia t tng trong mt c ch t tng hon chnh, y nhng ngi tham gia
t tng, cc c quan, ngi tin hnh t tng vi chc nng buc ti, bo cha, xt
x; thc hin cc quyn t tng ca mnh trong phin ta cng khai, dn ch v
bnh ng. R rng, so vi b can tham gia t tng (nht l hi cung) trong mi
trng ch c ngi buc ti, (trng hp c bit mi c ngi bo cha, ngi
chng kin), b co tham gia t tng trong phin ta cng khai, khng ch c mt
nhng ngi tham gia t tng, m cn c s chng kin ca cng chng. Trong qu
trnh xt x, ngi tin hnh t tng kh c kh nng s dng cc bin php tri
php lut, vi phm quyn con ngi ca b co (nh e do bc cung, dng nhc
hnh, mua chuc nhn ti); trong khi , i vi b can th tnh trng ny d xy
ra hn. Khng ngu nhin m nhiu lut s bo cha bc xc cho rng trong giai
on iu tra, C quan iu tra thng xuyn gy kh khn cho ngi bo cha
tham gia hi cung b can v cc hot ng t tng khc; trong nhiu phin ta,
khng co phc thm, khiu ni gim c thm ca mnh, b co thng t co
ngi tin hnh t tng bc cung, dng nhc hnh b co nhn ti, gy nn tnh
trng oan sai trong xt x v n hnh s. V trn thc t, trong nhiu trng hp s
tht c chng minh.
Tm li, d cc mc khc nhau nhng ngi b tm gi, b can, b co
u ch l nhng ngi b nghi thc hin hnh vi nguy him cho x hi c BLHS
quy nh l ti phm. H l ngi tham gia t tng chim v tr trung tm trong t
tng hnh s; khng c h th khng th c tin trnh t tng hon chnh. i vi h
c th p dng cc bin php cng ch t tng hnh s; cc hot ng t tng hnh
s ng chm n quyn con ngi ca h nhiu nht. Tuy nhin, v cha c bn n
kt ti c hiu lc php lut ca Ta n i vi h, cho nn ngi b tm gi, b
can, b co cha phi l ngi phm ti. Cho nn, t gc bo m quyn con
ngi, cc bin php cng ch t tng, cc hn ch t tng i vi h ch mc

- 40 cn v t c mc ch t tng l pht hin nhanh chng, x l cng minh

ti phm v ngi phm ti.
1.2.2.2. L lun v bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b
co trong t tng hnh s
Ngi b tm gi, b can, b co l nhng cng dn b nghi ng phm ti
(ngi b tm gi) hoc b truy cu trch nhim hnh s (b can, b co). Bi vy,
vic bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co phi c xem
xt t hai gc : Bo m quyn cng dn chung ca ngi b tm gi, b can, b
co trong hot ng t tng hnh s v bo m quyn con ngi ca nhng ngi
lin quan n vic nghi thc hin ti phm, n vic truy cu trch nhim hnh
s.
- Bo m cc quyn cng dn chung ca ngi b tm gi, b can, b co
Cc quyn c bn ca cng dn c quy nh trong Hin php v cc
vn bn php lut khc nh Lut bu c, B lut dn s, Lut s hu tr tu L
cng dn, ngi b tm gi, b can, b co c quyn c tn trng v bo m cc
quyn c php lut quy nh, tr cc trng hp BLTTHS quy nh khc nhm
p ng yu cu, nhim v t tng hnh s.
Phi ni rng, trong khoa hc lut t tng hnh s, vn bo m quyn
cng dn ca ngi tham gia t tng cha c ch nhiu. Trong nghin cu v
B can v bo m quyn ca b can trong BLTTHS 2003, thc trng v nh
hng hon thin, vn ny c TS. Nguyn Duy Hng pht hin: nhng
quy nh ca php lut t tng hnh s hin hnh cha cp nhiu n kha cnh
cc quyn cng dn ca mt ngi ang b truy cu trch nhim hnh s vi t cch
b can. Cc quyn ca b can c quy nh trong php lut t tng hnh s phn
ln c cp trn phng din quyn t tng v t c cp trn phng din
quyn cng dn [38, tr.201].
Tuy nhin, vi t cch l i tng ca khoa hc lut t tng hnh s, vic
nghin cu bo m quyn cng dn ca ngi b tm gi, b can, b co cn c
t trong bi cnh cc hot ng t tng hnh s c thc hin gii quyt v n.

- 41 T tng hnh s l hot ng c bit lin quan n vic khi t, iu tra, truy
t, xt x v n hnh s lin quan n vic pht hin, x l hnh vi nguy him cho x
hi c quy nh l ti phm v x pht ngi phm ti. V vy, t c mc
ch ca t tng hnh s, php lut t tng hnh s ca bt k mt quc gia no cng
c quy nh v nhng bin php cng ch t tng, cc hnh vi, quyt nh t tng
ng chm n quyn, li ch ca cng dn. Hay ni cch khc, cng ch t tng
hnh s, kh nng nh hng ca hot ng t tng hnh s ti cc quyn con ngi
ca cng dn l tt yu.
T gc bo m quyn con ngi trong t tng hnh s ni chung, quyn
con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s ni ring,
nhng vn quan trng, c tnh quyt nh ch: 1/ Xc nh y , chnh xc
a v t tng (quyn v ngha v t tng) ca cc ch th t tng hnh s, trong
c quyn, ngha v ca c quan, ngi tin hnh t tng, ca ngi b tm gi, b
can, b co; 2/ Xc nh hp l s cn thit v mc s dng cc bin php cng
ch t tng, nht l cc bin php ngn chn, i vi h; 3/ Quy nh cc nguyn tc
v th tc t tng hp l hn ch n mc thp nht cc vi phm quyn con
ngi nhng vn m bo hiu qu ca t tng hnh s v 4/ Quy nh y , r
rng quyn khiu ni, t co ca h i vi cc hnh vi vi phm t pha c quan
tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng v.v
Theo chng ti, vic bo m cc quyn cng dn chung ca ngi b tm
gi, b can, b co trong t tng hnh s ch yu tp trung vo mt s ni dung sau
y:
+ Mt l, quy nh ng n, hp l v ni dung v thc hin cc nguyn tc
t tng hnh s. Trong khoa hc lut t tng hnh s, cc nguyn tc t tng hnh s
c phn chia thnh cc nhm khc nhau nghin cu, bao gm: 1/ Cc nguyn
tc bo m php ch trong hot ng t tng; 2/ Cc nguyn tc lin quan n vic
xc nh s tht khch quan ca v n; 3/ Cc nguyn tc th hin tnh dn ch
trong hot ng t tng v 4/ Cc nguyn tc bo m quyn con ngi ca ngi
tham gia t tng [58,tr.34-46] [22, tr.125-133] [55].

- 42 Trong s cc nguyn tc t tng hnh s c bn c quy nh trong

BLTTHS, cc nguyn tc thuc nhm th t th hin r nht quan im ca ngi
lm lut lin quan n bo m cc quyn, li ch hp php ca cng dn. l:
nguyn tc tn trng v bo v cc quyn c bn ca cng dn (iu 4), nguyn tc
bo m quyn bnh ng ca mi cng dn trc php lut (iu 5), nguyn tc
bo m quyn bt kh xm phm v thn th ca cng dn (iu 6), nguyn tc
bo h tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm, ti sn ca cng dn (iu 7),
nguyn tc bo m quyn bt kh xm phm v ch , an ton v b mt th tn,
in thoi, in tn ca cng dn (iu 8), nguyn tc khng ai b coi l c ti khi
cha c bn n kt ti ca Ta n c hiu lc php lut (iu 9), nguyn tc bo
m quyn bo cha ca ngi b tm gi, b can, b co (iu 11), nguyn tc bo
m quyn bnh ng trc Ta n (iu 19), nguyn tc bo m quyn c bi
thng thit hi v phc hi danh d, quyn li ca ngi b oan (iu 29) v
nguyn tc bo m quyn c bi thng ca ngi b thit hi do c quan hoc
ngi c thm quyn tin hnh t tng hnh s gy ra (iu 30) v.v...
Ngoi ra, cc nguyn tc t tng khc mc ny hay mc khc, gc
ny hay gc khc u trc tip hay gin tip lin quan n vic bo m
quyn con ngi ca ngi tham gia t tng ni chung, ca ngi b tm gi, b
can, b co ni ring trong t tng hnh s.
+ Hai l, quy nh y , hp l a v php l ca cc ch th t tng hnh
s. Ch bng cch quy nh y , c th cc quyn hn, nht l quyn hn trong
quyt nh hoc thc hin cc bin php cng ch t tng cng nh trch nhim
ca c quan, ngi tin hnh t tng, nht l trch nhim bo m cho ngi tham
gia t tng thc hin cc quyn t tng ca mnh, ch trch nhim i vi vi
phm php lut ca mnh trc cng dn th mi hn ch c vic lm quyn
ca cc c quan, c nhn gy thit hi cho ngi tham gia t tng, m bo cho
cng dn thc hin cc quyn t tng bo v quyn, li ch hp php ca mnh.
Vic quy nh quyn v ngha v t tng ca c quan, ngi tin hnh t
tng khng th tch ri vic quy nh v thc hin cc quyn t tng ca ngi

- 43 tham gia t tng ni chung, ngi b tm gi, b can, b co ni ring. Vic quy nh
y cc quyn t tng ca ngi b tm gi, b can, b co l bo m php l
quan trng h s dng bo v quyn, li ch hp php ca mnh; ng thi cng
l c s php l lm pht sinh trch nhim ca cc c quan, ngi tin hnh t tng
bo m cho vic thc hin cc quyn ca ngi b tm gi, b can, b co cng nh
trch nhim php l khi cc c quan, ngi tin hnh t tng vi phm quyn ca
ngi tham gia t tng.
+ Ba l, quy nh hp l cc bin php cng ch t tng. Tnh cng ch
trong t tng hnh s hin din nhiu hnh thc, bin php t tng khc nhau nh
cc bin php ngn chn, th tc tin hnh cc bin php iu tra (khm xt, xem
xt du vt, thu gi vt chng). Tuy nhin, vic quy nh v p dng cc bin
php ngn chn l nh hng ln nht n quyn con ngi ca ngi b tm gi,
b can, b co. Thc tin t tng nhng nm qua cho thy rng cc vn nh thm
quyn, cn c p dng cc bin php ngn chn c th, thi hn tm gi, tm
giam l nhng vn ang c kin khc nhau v cng gy khng t bc xc
trong d lun x hi trong vic bo m quyn con ngi trong hot ng t tng
nc ta;
+ Bn l, quy nh cc th tc t tng hnh s dn ch, cng khai. Dn ch
ha cc mt i sng x hi, trong c hot ng t tng l xu th tt yu ca Nh
nc php quyn. Dn ch ha qu trnh t tng hnh s, m bo cho nhng ngi
tham gia t tng, nht l ngi b tm gi, b can, b co thc hin cc quyn t
tng ca mnh l nhng bin php hiu qu bo m quyn cng dn ca ngi b
tm gi, b can, b co;
+ Nm l, quy nh v thc hin vic gim st vic tun theo php lut trong
hot ng ca c quan, ngi tin hnh t tng;
+ Su l, quy nh c th quyn khiu ni ca ngi b tm gi, b can, b co
i vi hnh vi, quyt nh ca c quan, ngi tin hnh t tng;
+ By l, quy nh y v cht ch ch trch nhim i vi vic vi
phm quyn con ngi trong t tng hnh s v.v

- 44 - Bo m quyn t tng ca ngi b tm gi, b can, b co.

Bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co t gc
ny l m bo cho nhng ngi c a v php l ph hp bo v mnh trc
vic b nghi thc hin ti phm, b buc ti v nhng iu kin php l cng nh
thc t h thc hin quyn v ngha v t tng c quy nh. L ngi b nghi
thc hin ti phm (ngi b tm gi), b truy cu trch nhim hnh s (b can, b
co), ngi b tm gi, b can, b co l ngi tham gia t tng c v tr trung tm,
quyt nh trong ton b qu trnh t tng hnh s. Khng c ngi b tm gi, b
can, b co, th khng th c qu trnh t tng hon chnh; mi hot ng t tng
hnh s u tp trung vo vic xc nh ti phm v ngi thc hin ti phm
trn c s c quyt nh x l ph hp vi quy nh php lut. V vy, c th
ni, cc quy nh ca BLTTHS, cc hot ng t tng hnh s ca c quan, ngi
tin hnh t tng, ngi tham gia t tng u trc tip hay gin tip, t hay nhiu
lin quan n ngi b tm gi, b can, b co.
Bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng
hnh s t gc ny l xy dng c s php l v to iu kin trn thc t : 1/
Nhng ngi c kh nng chng minh bc b s nghi ng phm ti t pha
ngi v c quan c thm quyn, bc b s buc ti ca c quan c thm quyn v
lm gim nh trch nhim hnh s i vi ti phm m ngi thc hin; 2/
Nhng ngi c thm quyn tin hnh t tng xc nh chnh xc, khch quan ti
phm, ngi phm ti v p dng ng n cc quy nh ca php lut (k c
BLHS v BLTTHS) gii quyt v n.
V nh vy, theo chng ti, bo m quyn t tng ca ngi b tm gi, b
can, b co trong t tng hnh s tp trung vo nhng ni dung c bn sau y:
+ Mt l, quy nh ng n, hp l v ni dung v thc hin cc nguyn tc
t tng hnh s;
+ Hai l, quy nh hp l a v t tng ca ngi b tm gi, b can, b co;
quy nh c th, r rng quyn hn, trch nhim ca c quan, ngi tin hnh t
tng;

- 45 + Ba l, quy nh ng n chng c v qu trnh chng minh trong t tng

hnh s;
+ Bn l, quy nh c th, hp l iu kin v th tc p dng cc bin php
cng ch t tng ni chung, cc bin php ngn chn ni ring;
+ Nm l, quy nh cc th tc t tng hnh s c th, dn ch, cng khai;
+ Su l, quy nh v thc hin gim st vic tun theo php lut trong hot
ng ca c quan, ngi tin hnh t tng;
+ By l, quy nh y v cht ch hu qu t tng, ch trch nhim
i vi cc quyt nh oan, sai i vi ngi b tm gi, b can, b co trong t tng
hnh s v.v
Vic phn bit bo m quyn cng dn v bo m quyn t tng ca
ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s ch l tng i phn tch
v mt l lun. Thc ra, hai vn ny lin quan rt mt thit vi nhau, b sung cho
nhau v c tc ng qua li rt ln vi nhau. Quyn cng dn, quyn t tng u l
cc ni dung ca quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng
hnh s. Ngi b tm gi, b can, b co ch c th thc hin y cc quyn t
tng ca mnh nu quyn cng dn ca h c tn trng v bo m; v ngc li,
khng th ni n quyn cng dn nu cc quyn t tng quan trng ca ngi b
tm gi, b can, b co khng c bo m thc hin. V vy, vic nghin cu
cng nh thc hin vic bo m quyn cng dn chung, quyn t tng ca ngi
b tm gi, b can, b co cn ng thi c tin hnh. C nh vy, quyn con
ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s mi c bo m
mt cch hiu qu, gip phn khng ch bo v quyn, li ch hp php ca cng
dn, m cn li ch Nh nc, cng ng v nhim v t tng t ra.
V vy, theo chng ti, khi nghin cu vn bo m quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s l cn tp trung phn tch cc
quy nh ca BLTTHS v thc hin cc quy nh trn thc t cc ni dung c
bn sau y:

- 46 - Nghin cu cc nguyn tc c bn t tng hnh s lin quan n bo m

quyn con ngi trong t tng hnh s nh tn trng v bo v cc quyn c bn
ca cng dn (iu 4), nguyn tc bo m quyn bt kh xm phm v thn th ca
cng dn (iu 6), nguyn tc bo h tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm, ti
sn ca cng dn (iu 7), nguyn tc bo m quyn bt kh xm phm v ch ,
an ton v b mt th tn, in thoi, in tn ca cng dn (iu 8), nguyn tc suy
on khng c ti (iu 9), nguyn tc xc nh s tht ca v n (iu 10), nguyn
tc bo m quyn bo cha ca ngi b tm gi, b can, b co (iu 11), nguyn
tc trch nhim ca c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng (iu 12),
nguyn tc xt x cng khai (iu 18), nguyn tc bo m quyn bnh ng trc
Ta n (iu 19), nguyn tc bo m quyn c bi thng thit hi v phc hi
danh d, quyn li ca ngi b oan (iu 29), nguyn tc bo m quyn c bi
thng ca ngi b thit hi do c quan hoc ngi c thm quyn tin hnh t
tng hnh s gy ra (iu 30) v nguyn tc bo m quyn khiu ni, t co trong
t tng hnh s (iu 31) Nguyn tc t tng hnh s l t tng ch o c
quy nh trong BLTTHS cn c tun th trong qu trnh khi t, iu tra, truy t
v xt x v n hnh s. Tun th cc t tng ch o lin quan n vic bo v
quyn t do, dn ch ca cng dn, n quyn t tng ca nhng ngi tham gia t
tng c ngha rt quan trng trong vic bo m quyn con ngi ca ngi b
tm gi, b can, b co;
- Nghin cu a v t tng ca ngi tin hnh t tng v ngi b tm gi,
b can, b co trong t tng hnh s. c bit, cn tp trung vo vic nghin cu
trch nhim ca c quan, ngi tin hnh t tng hnh s trong mi quan h vi
ngi b tm gi, b can, b co v quyn t tng ca ngi b tm gi, b can, b
co trong t tng hnh s. Bi v tn trng quyn cng dn, nng cao trch nhim
ca Nh nc, ca c quan Nh nc i vi cng dn l mt trong nhng c
im ca Nh nc php quyn. Quan h gia Nh nc vi cng dn, m c th
hn l quan h gia c quan, ngi tin hnh t tng vi ngi tham gia t tng ni
chung, ngi b tm gi, b can, b co ni ring l th hin r nht tnh cht dn

- 47 ch trong x hi, trong qu trnh t tng hnh s. Tng cng trch nhim ca c
quan, ngi tin hnh t tng, quyn ca ngi tham gia t tng l iu kin rt
quan trng m bo quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong
t tng hnh s;
- Nghin cu v chng c v qu trnh chng minh trong t tng hnh s
m bo tnh chnh xc, khch quan ca qu trnh t tng. T tng hnh s l qu
trnh chng minh ti phm v ngi phm ti trn c s quyt nh p dng
trch nhim hnh s i vi ngi phm ti. Xc nh chnh xc, khch quan cc
tnh tit ca v n c ngha rt quan trng trong vic x l v n, m bo cho
Ta n ra bn n, quyt nh ng ngi, ng ti, ng php lut, khng oan
sai. Quy nh mt cch cht ch v chng c, cc c im ca chng c v th tc
chng minh (thu thp, kim tra, nh gi chng c) c ngha cc k quan trng
trong vic m bo cho vic x l chnh xc, khch quan v n; t l vic bo
m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co;
- Nghin cu cc bin php ngn chn trong t tng hnh s. c bit, ch
trng n thm quyn (p dng, thay i, hy b bin php), cn c p dng, thi
hn p dng cc bin php ngn chn. Bin php ngn chn l bin php cng ch
t tng c ngi c thm quyn p dng i vi ngi b nghi thc hin ti
phm, b can, b co khi c cn c lut nh nhm ngn chn hnh vi nguy him
cho x hi, ngn nga h tip tc phm ti, trn trnh php lut hoc c hnh ng
gy cn tr cho vic iu tra, truy t, xt x v thi hnh n [59, tr.69]. L nhng
bin php cng ch, vic p dng cc bin php ngn chn c lin quan rt ln n
quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co; c bit l cc quyn bt kh
xm phm v thn th, cc quyn t do dn ch khc. Bi v, trong t tng hnh s,
ch c ngi b tm gi, b can, b co l nhng i tng duy nht b p dng bin
php ngn chn. Quy nh v p dng bin php ngn chn ng thm quyn, ng
cn c, ng th tc v ng thi hnl nhng m bo quan trng cho vic bo
m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co;

- 48 - Nghin cu cc th tc khi t, iu tra, truy t, xt x t gc cc th

tc khng xm phm quyn cng dn cng nh bo m cho ngi b tm gi,
b can, b co thc hin y cc quyn t tng, m bo cho vic gii quyt v n
dn ch, cng khai, khch quan. L cch thc, trnh t thc hin hot ng iu tra,
truy t, xt x, th tc t tng mt mt bo m cho hot ng t tng tin hnh
c chnh xc, khch quan; mt khc cc hot ng khng hn ch quyn t
tng ca ngi tham gia t tng ni chung, ca ngi b tm gi, b can, b co ni
ring. Bi v, ngay trong cc hot ng t tng (nh ly li khai, khm xt, thu gi
vt chng, ti liu, vt) cha ng yu t cng ch. Quy nh th tc t
tng cht ch tc l gii hn ngi tin hnh t tng thc hin nhng hnh vi
t tng c BLTTHS quy nh, t trnh c vic xm phm quyn con ngi;
- Nghin cu cc quy nh v khiu ni, t co trong t tng hnh s. Bo
m cho ngi b tm gi, b can, b co quyn khiu ni, t co i vi hnh vi ca
ngi tin hnh t tng vi phm php lut ni chung, xm phm quyn con ngi
ni ring v trnh t, th tc gii quyt kp thi cc khiu ni, t co l mt trong
nhng bin php quan trng bo v quyn con ngi ca h trong t tng hnh
s. Trong t tng hnh s, cc vi phm quyn con ngi thng b khiu ni nh
lm dng p dng bin php ngn chn, vi phm th tc t tng trong khm xt, k
bin, hi cung, ly li khai v.v Khiu ni, t co l mt trong nhng ngun thng
tin bo v vic xm phm quyn, li ch hp php ca cng dn t pha cc c
quan, ngi tin hnh t tng. Xc minh v gii quyt ng n cc khiu ni t
php, mt mt nhm ngn chn kp thi cc vi phm php lut xy ra trong qu
trnh t tng, kp thi bo v quyn con ngi ca ngi tham gia t tng; mt khc
m bo cho hot ng t tng hnh s c thc hin chnh xc, khch quan.

- 49 KT LUN CHNG 1
Quyn con ngi l s thng nht bin chng gia quyn t nhin v
quyn x hi, tt yu cn c php lut bo v. Trong Nh nc php quyn x
hi ch ngha, quyn con ngi l thing ling, bt kh xm phm. Tn trng v
bo m quyn con ngi l mt trong nhng c tnh quan trng ca Nh nc
php quyn. L Nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn, Nh nc Cng
ha x hi ch ngha Vit Nam lun coi con ngi l v tr trung tm trong mi
chnh sch kinh t, x hi v to mi iu kin con ngi pht trin. Nh nc
bo m thc hin quyn con ngi bng cc bin php lin quan n hot ng lp
php v hot ng thi hnh php lut ca Nh nc, cc bin php lin quan n
ch trch nhim ca c quan Nh nc, cn b, cng chc trong vic bo v cc
quyn con ngi, cc bin php x l vi phm quyn con ngi, cc bin php bo
m quyn khiu ni, t co ca cng dn v cc bin php bo m thc hin dn
ch trong hot ng ca Nh nc.
T tng hnh s l hot ng c bit lin quan n vic khi t, iu tra,
truy t, xt x v n hnh s, lin quan n vic pht hin, x l hnh vi nguy him
cho x hi c quy nh l ti phm v x pht ngi phm ti. Bi vy, hot
ng t tng hnh s lin quan rt ln ti vic bo m quyn con ngi ni chung,
ngi b tm gi, b can, b co ni ring.
Trong t tng hnh s, ngi b tm gi, b can, b co l nhng ngi tham
gia t tng c v tr trung tm trong qu trnh gii quyt v n. H l ngi b c quan
tin hnh t tng coi l ngi thc hin hnh vi nguy him cho x hi c BLHS
quy nh l ti phm. Ty theo giai on t tng khc nhau m tn gi cng nh a
v php l ca ngi cng khc nhau.
T gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong
t tng hnh s, nhng vn quan trng, c tnh quyt nh ch: 1/ Xc nh y
, chnh xc a v t tng (quyn v ngha v t tng) ca cc ch th t tng hnh
s; 2/ Xc nh hp l s cn thit v mc s dng cc bin php cng ch t

- 50 tng, nht l cc bin php ngn chn; 3/ Quy nh cc nguyn tc v th tc t tng

hp l hn ch n mc thp nht cc vi phm quyn con ngi nhng vn m
bo hiu qu ca t tng hnh s v 4/ Quy nh y , r rng quyn khiu ni, t
co ca h i vi cc hnh vi vi phm t pha c quan tin hnh t tng, ngi tin
hnh t tng.
V vy, khi nghin cu vn bo m quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co trong t tng hnh s l cn tp trung phn tch cc quy nh ca
BLTTHS v thc hin cc quy nh trn thc t cc ni dung c bn l: 1/
Nghin cu cc nguyn tc c bn t tng hnh s lin quan n bo m quyn con
ngi trong t tng hnh s; 2/ Nghin cu a v t tng ca ngi tin hnh t
tng v ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s; 3/ Nghin cu v
chng c v qu trnh chng minh trong t tng hnh s m bo tnh chnh xc,
khch quan ca qu trnh t tng; 4/ Nghin cu cc bin php ngn chn trong t
tng hnh s; 5/ Nghin cu cc th tc khi t, iu tra, truy t, xt x lin quan
n bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co; 6/ Nghin cu
cc quy nh v khiu ni, t co trong t tng hnh s.

- 51 Chng 2

THC TRNG BO M QUYN CON NGI

CA NGI B TM GI, B CAN, B CO TRONG T TNG
HNH S VIT NAM V PHP LUT QUC T
2.1. Thc trng php lut t tng hnh s Vit Nam v bo m quyn
con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co
2.1.1. Khi qut cc quy nh php lut t tng hnh s Vit Nam trc
khi ban hnh BLTTHS 2003 v bo m quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co
2.1.1.1. Giai on t 1945 1988
Ngy 02 - 9 - 1945 Cch mng thng 8 thnh cng v Nc Vit Nam dn
ch cng ha ra i. L Nh nc dn ch nhn dn, mc d cn non tr v tnh
hnh i ni cng nh i ngoi cc k phc tp, Nh nc quan tm n vic
bo v quyn t do, dn ch ca cng dn ni chung v trong xt x ca Ta n ni
ring.
Ngy 13 - 9 - 1945 Chnh ph lm thi ra Sc lnh s 33/SL v thnh lp
Ta n c quan xt x u tin ca Nh nc ta. Sc lnh quy nh cc nguyn tc
c bn ca hot ng xt x l xt x cng khai (iu VI), bo m quyn t bo
cha hoc nh ngi khc bo cha (iu V); quy nh trch nhim ca Ta n phi
gii thch cho ngi b kt n t hnh n xin n gim ln ch tch nc (iu
III) v.v
Ngy 29-3-1946 Chnh ph lm thi ra Sc lnh s 46 bo m quyn t do
c nhn. Sc lnh quy nh ngoi trng hp phm khinh ti hay trng ti qu tang,
vic bt ngi phi c lnh bng vn bn ca Thm phn vin; vic giam cu, gia
hn giam cu ngi phm ti do Ta n quyt nh; quy nh v thi hn giam
cu ng thi Sc lnh cng quy nh trch nhim i vi c quan, c nhn bt,
giam gi ngi tri php lut [13, tr.66-67]. Vic bo m quyn con ngi cng

- 52 c quy nh tng i c th ti Sc lnh s 13 ngy 24- 01-1946 t chc cc

Ta n v cc ngch Thm phn.
Ngy 09-11-1946 Hin php u tin ca nc Vit Nam dn ch cng ha
c Quc hi thng qua. Nhng t tng c bn v bo v quyn t do, dn ch
cng dn trong xt x v n hnh s c quy nh. Hin php khng nh tt c
cng dn Vit Nam u bnh ng trc php lut (iu 7); cng dn khng b bt
giam khi cha c quyt nh ca Ta n (iu 11); Nh nc bo m quyn bt
kh xm phm v nh , th tn, quyn t hu v ti sn (iu 11,12). Trong hot
ng xt x, Hin php 1946 quy nh nguyn tc Ta n xt x cng khai, tr
nhng trng hp c bit; b co c quyn t bo cha hoc mn ngi bo cha
(iu 67); cm cc hnh thc tra tn, nh p, ngc i b co (iu 68); Ta n
xt x ch tun theo php lut, khng ai c can thip (iu 69) v.v
c bit, vic bo m quyn con ngi trc khi ban hnh Hin php nm
1959 c quy nh ng b v c th ti Lut s 103-SL/L005 ngy 24- 01-1957
m bo quyn t do thn th v quyn bt kh xm phm i vi nh , vt, th
tn ca nhn dn. Lut ny khng ch quy nh nguyn tc chung, vic bt ngi,
tm gi, tm giam v khm ngi, vt, nh , th tn, m cn quy nh cc th
tc tin hnh cc hot ng t tng . c bit, Lut quy nh vic tm giam
phi do c quan t php (Ta n) cp tnh tr ln hoc Ta n binh quyt nh vi
thi hn c th; ng thi cng quy nh vic tm tha trong trng hp khng cn
thit hoc i vi cc i tng c bit l ngi gi yu, ph n c thai hoc ang
cho con b (iu 7, 8) v.v
Ngy 31-12-1959 Quc hi thng qua Hin php ln th hai ca nc Vit
Nam dn ch cng ha. Hin php mt ln na khng nh cc nguyn tc quan
trng v bo m quyn con ngi lin quan n hot ng xt x ca Ta n nh
mi cng dn bnh ng trc php lut; quyn bt kh xm phm v thn th, nh
, th tn; nguyn tc xt x cng khai; Ta n xt x c lp v ch tun theo php
lut; bo m quyn bo cha ca b co. Ngoi ra, so vi Hin php nm 1946,
Hin php nm 1959 c mt s b sung rt quan trng nh quy nh quyn khiu

- 53 ni, t co ca cng dn (iu 29); nguyn tc gim c xt x ca Ta n nhn dn

ti cao i vi hot ng xt x ca Ta n cp di (iu 103).
Cc nguyn tc hin nh trn c c th ha v thc hin trong cc lut
(nh Lut t chc Ta n nhn dn ngy 14-7-1960, Sc lut s 01/SL-76 ngy 153-1976 ca Hi ng Chnh ph Cch mng lm thi Cng ha Min nam Vit
Nam), Ngh quyt ca Hi ng thm phn Ta n nhn dn ti cao, vn bn ca
cc c quan c thm quyn khc hng dn v cng tc xt x. V d: c th ha
nguyn tc bo m quyn bo cha cho b can, b co, Lut t chc Ta n nhn
dn ngy 14-7-1960 quy nh ngoi vic t bo cha, b co c th nh lut s hoc
ngi khc bo cha cho mnh; khi cn thit (b co l ngi cha thnh nin,
ngi c nhc im v th cht hoc tm thn, b co c th b pht t hnh) v
nu b co khng nh ngi bo cha th Ta n ch nh ngi bo cha cho b
co.
Hin php nm 1980, Hin php th ba ca nc ta c nhng quy nh h
thng, c th v tng i hon chnh v bo m quyn con ngi lin quan n
hot ng xt x v n hnh s. Ngoi vic quy nh cc quyn c bn ca cng dn
nh quyn bnh ng trc php lut, quyn bt kh xm phm v thn th, nh ,
quyn c bo h v tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm v ti sn, quyn
v b mt th tn, in thoi, in tn, quyn khiu ni, t co, Hin php cn quy
nh cc bo m cng nh trch nhim trong vic bo m thc hin cc quyn
ca cng dn. V d: Khi quy nh quyn bt kh xm phm v thn th, Hin php
quy nh khng ai c th b bt nu khng c quyt nh ca Ta n hoc ph chun
ca Vin kim st, vic bt v giam gi ngi phi theo ng php lut, nghim
cm mi hnh thc truy bc, nhc hnh v.v
V t chc v hot ng ca Ta n nhn dn, Hin php 1980 tip tc ghi
nhn cc nguyn tc quan trng bo m thc hin quyn con ngi nh nguyn tc
Ta n xt x c lp v ch tun theo php lut, nguyn tc Ta n xt x tp th,
nguyn tc Ta n xt x cng khai, nguyn tc bo m quyn bo cha ca b

- 54 co, nguyn tc bo m hiu lc ca cc bn n, quyt nh ca Ta n c hiu

lc php lut v.v
Nh vy, t khi Cch mng thng 8 thnh cng cho n khi BLTTHS 1988
c ban hnh, d trong hon cnh kinh t, x hi no vic bo m quyn con
ngi trong t tng hnh s cng c Nh nc ta th hin nht qun trong cc
bn Hin php v cc vn bn php lut khc vi phm vi ngy cng rng hn, ni
dung ngy cng c th hn, hon chnh hn. l c s quan trng cho vic tip
tc hon thin php lut ca Nh nc ta v bo m quyn con ngi lin quan
n hot ng t tng hnh s trong BLTTHS 1988 v cc vn bn php lut sau
ny.
2.1.1.2. Theo B lut t tng hnh s 1988
BLTTHS u tin ca Nh nc ta c Quc hi thng qua ngy 28-61988 v c hiu lc thi hnh t ngy 01- 01-1989. Bng vic ban hnh b lut ny,
ln u tin php lut t tng hnh s c php in ha h thng trong mt vn
bn thng nht.
Cng vi cc ch nh khc, vic bo m quyn con ngi trong t tng
hnh s c quy nh trong BLTTHS 1988 tng i y , ton din v h
thng. Tnh y , ton din v h thng ca BLTTHS th hin trong cc im
sau y:
- Th nht, BLTTHS 1988 quy nh cc nguyn tc t tng quan trng bo
m quyn con ngi. BLTTHS 1988 quy nh h thng cc nguyn tc t tng
khc nhau, trong nhm nguyn tc bo m quyn con ngi chim v tr quan
trng v l nhm nguyn tc c quy nh u tin trong BLTTHS. C th l:
+ Nguyn tc tn trng v bo v cc quyn c bn ca cng dn (iu 3).
Nguyn tc ny quy nh trch nhim ca ngi tin hnh t tng: a/ Phi tn trng
cc quyn v li ch hp php ca cng dn; b/ Thng xuyn kim tra tnh hp
php v s cn thit ca cc bin php (hn ch quyn cng dn) c p dng;
c/ Kp thi hy b hoc thay th cc bin php nu c vi phm php lut hoc
khng cn cn thit;

- 55 + Nguyn tc bo m quyn bnh ng ca mi cng dn trc php lut

(iu 4). Cng dn a v php l nh nhau th c quyn v ngha v t tng nh
nhau v c quan c thm quyn phi m bo cho cng dn thc hin y cc
quyn v ngha v t tng bo v quyn v li ch ca mnh;
+ Nguyn tc bo m quyn bt kh xm phm v thn th ca cng dn
(iu 5). Theo nguyn tc ny, khng ai c th b bt nu khng c quyt nh ca
Ta n hoc ph chun ca Vin kim st. Vic bt, giam gi ngi phi tun th
quy nh ca BLTTHS v iu kin, thm quyn, th tc v thi hn. ng thi,
trong t tng hnh s mi hnh thc truy bc, dng nhc hnh u b cm;
+ Nguyn tc bo h tnh mng, sc khe, ti sn, danh d v nhn phm
(iu 6). Nguyn tc nghim cm hnh vi xm phm tnh mng, sc khe, ti sn,
danh d v nhn phm ca cng dn trong hot ng t tng hnh s ni chung v
xt x ni ring ca c quan, ngi c thm quyn; mi hnh vi vi phm u b x
l theo php lut bng cc bin php nh x l k lut, buc bi thng hoc truy
cu trch nhim hnh s;
+ Nguyn tc bo m quyn bt kh xm phm v ch , an ton v b mt
th tn, in thoi, in tn ca cng dn (iu 7). Trong t tng hnh s, vic khm
xt ch , khm xt, thu gi th tn, in tn, in bo ca cng dn c BLTTHS
cho php thu thp chng c phc v cho vic gii quyt v n, nhng phi c
thc hin theo ng quy nh v iu kin cng nh trnh t, th tc tin hnh.
Hnh vi vi phm quyn bt kh xm phm v ch , an ton v b mt th tn, in
thoi, in tn ca cng dn b x l theo php lut bng cc bin php nh x l k
lut, buc bi thng hoc truy cu trch nhim hnh s;
+ Nguyn tc khng ai c th b coi l c ti, nu cha c bn n kt ti
c hiu lc php lut ca Ta n (iu 10). Ta n l c quan c thm quyn duy
nht c quyn phn x mt ngi c ti bng bn n hoc quyt nh kt ti c hiu
lc php lut theo trnh t, th tc quy nh. Ngi phm ti ch phi chu hnh pht
v cc hu qu php l khc khi bn n, quyt nh ca Ta n c hiu lc php

- 56 lut. Nguyn tc ny th hin vai tr trung tm, c bit quan trng ca Ta n

trong vic bo m quyn con ngi;
+ Nguyn tc bo m quyn bo cha ca b can, b co (iu 12). y l
mt nguyn tc rt quan trng trong t tng hnh s nhm bo m quyn con
ngi. Nguyn tc ny khng nh b can, b co c quyn t bo cha hoc nh
ngi khc bo cha. Trong nhng trng hp b can, b co l ngi cha thnh
nin, ngi c nhc im v th cht hoc tm thn, ngi b truy t v ti c
khung hnh pht t hnh v nu h hoc ngi i din hp php ca h khng nh
ngi bo cha th Ta n phi yu cu c ngi bo cha cho h. ng thi
nguyn tc cng quy nh trch nhim ca c quan tin hnh t tng bo m cho b
can, b co thc hin quyn bo cha nh gii thch cho h quyn bo cha, to
iu kin cho b can, b co nh ngi bo cha, yu cu c ngi bo cha trong
trng hp quy nh, to iu kin cho ngi bo cha thc hin quyn t tng;
+ Nguyn tc bo m quyn bnh ng trc Ta n (iu 20). Nguyn tc
ny quy nh Kim st vin v nhng ngi tham gia t tng cng nh ngi i din
hp php ca h c quyn bnh ng trong vic a ra chng c, a ra yu cu v
tranh lun trc Ta n. y l bo m php l quan trng Vin kim st bo v
li ch Nh nc, b co v nhng ngi tham gia t tng khc bo v quyn, li ch
hp php ca mnh. Nguyn tc ny th hin c mt phn quan trng ca nguyn
tc tranh tng, mt trong nhng ni dung quan trng ca ci cch t php ang c
thc hin nc ta hin nay.
+ Nguyn tc bo m quyn khiu ni v t co ca cng dn i vi hot
ng ca c quan tin hnh t tng hnh s (iu 24). y l nguyn tc rt quan
trng ln u tin c quy nh trong php lut t tng hnh s nc ta. Nguyn
tc quy nh: 1/ Mi cng dn c quyn khiu ni, t co vic lm tri php lut ca
C quan iu tra, Vin kim st, Ta n hoc ca cn b ca cc c quan ; 2/ C
quan c thm quyn c trch nhim xem xt, gii quyt nhanh chng khiu ni, t
co ca cng dn; thng bo cho ngi khiu ni, t co v c bin php khc phc;
3/ C quan lm oan phi khi phc danh d, quyn li cho ngi b thit hi; c

- 57 nhn c hnh vi tri php lut th ty trng hp m b x l k lut hoc b truy

cu trch nhim hnh s. Nguyn tc ny th hin mt trong nhng ni dung quan
trng ca vic bo m quyn con ngi ni chung, ca ngi tham gia t tng
cng nh ngi b tm gi, b can, b co ni ring trong t tng hnh s nc ta
v.v
Ngoi nhng nguyn tc trc tip lin quan n quyn con ngi trong t
tng hnh s, BLTTHS 1988 cng quy nh cc nguyn tc t tng khc bo m
cho cc quyn c thc hin trong thc tin xt x nh nguyn tc xc nh s
tht ca v n, nguyn tc bo m s v t ca nhng ngi tin hnh hoc ngi
tham gia t tng, nguyn tc Ta n xt x tp th, xt x cng khai, nguyn tc
Ta n xt x c lp v ch tun theo php lut v.v
- Th hai, BLTTHS 1988 quy nh tng i c th v a v php l (quyn v
ngha v) ca cc ch th t tng hnh s. BLTTHS 1988 quy nh a v php l ca
ngi tham gia t tng nh b can, b co, ngi b hi, nguyn n dn s, b n dn
s, ngi c quyn li, ngha v lin quan n v n, ngi lm chng a v php
l cng thay i ty theo giai on t tng.
Cc quyn t tng c quy nh nh quyn c bit b khi t, truy t v
ti g, quyn tham gia phin ta, quyn bo cha hoc bo v quyn li, quyn a
ra chng c, cc yu cu, quyn tranh lun ti phin ta l nhng bo m quan
trng ngi tham gia t tng bo v quyn v li ch hp php ca mnh trong v
n hnh s.
i vi ngi tin hnh t tng, BLTTHS 1988 quy nh nhng trng hp
t chi hoc phi b thay i m bo cho h thc hin nhim v t tng mt
cch v t, khch quan. Tuy nhin, t gc bo v quyn t do, dn ch ca cng
dn v mi quan h gia cng dn vi Nh nc thng qua c quan, ngi tin
hnh t tng th BLTTHS 1988 cn c hn ch ln l cha quy nh c th quyn
hn, trch nhim ca ngi tin hnh t tng.
- Th ba, BLTTHS 1988 quy nh c th cc bin php ngn chn gm mc
ch, cn c p dng (iu 61), thm quyn p dng v th tc p dng i vi tng

- 58 bin php ngn chn c th nh bt ngi (iu 62- 65), tm gi

(iu 68-69),

tm giam (iu 70), cm i khi ni c tr (iu 74), bo lnh (iu 75), t tin
hoc ti sn bo m (iu 76). ng thi BLTTHS 1988 cng quy nh vic
hy b hoc thay th bin php ngn chn (iu 77) v.v
- Th t, BLTTHS 1988 quy nh thm quyn, trnh t, th tc t tng nhm
bo m quyn con ngi.
L mt vn bn lut hnh thc, BLTTHS 1988 quy nh tng i c th cc
trnh t, th tc t tng nhm bo m gii quyt v n hnh s chnh xc, khch
quan, ton din trn c s tn trng v bo v cc quyn con ngi nh quy nh r
rng, cht ch thm quyn t tng c th cho cc c quan v ngi tin hnh t
tng, c bit l thm quyn p dng cc bin php cng ch t tng ni chung v
bin php ngn chn ni ring; quy nh cn c v thi hn p dng cc bin php
cng ch t tng; quy nh cc th tc p dng cc bin php cng ch t tng v
cc th tc t tng c lin quan n quyn t do, dn ch cng dn nh th tc bt
ngi, th tc khm xt, thu gi, th tc xt hi, ly li khai, hi cung, th tc
phin ta v.v
Nhn chung, cc quy nh ca BLTTHS 1988 v thm quyn t tng, v trnh
t, th tc t tng l ph hp vi kh nng thc t ca c quan, ngi tin hnh t
tng v yu cu ca vic bo m quyn con ngi. Tinh thn chung ca BLTTHS
1988 th hin quan im bo m quyn con ngi ca Nh nc ta l bin php t
tng cng nghim khc, cng nh hng n quyn con ngi th thm quyn cng
hp, trnh t, th tc cng cht ch. V d: i vi bin php ngn chn nghim
khc nht nh hng rt ln n quyn t do thn th ca cng dn l tm giam,
BLTTHS 1988 quy nh rt cht ch cn c (iu 70); quy nh ch c Th trng
C quan iu tra, Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st, Chnh n, Ph
Chnh n Ta n, Hi ng xt x mi c thm quyn ra lnh bt tm giam; quy
nh th tc cht ch v vic bt tm giam (khng bt vo ban m, bt ngi phi
c lnh vit, c i din chnh quyn, c quan v ngi chng kin) (iu 62); quy

- 59 nh thi hn tm giam v gia hn thi hn tm giam trong cc giai on t tng rt

c th v cht ch v.v...
-Th nm, BLTTHS 1988 quy nh cc ch ti t tng i vi vic vi phm
quyn con ngi.
ng thi vi vic quy nh cc trnh t, th tc t tng, BLTTHS 1988
cng quy nh cc ch ti t tng i vi cc vi phm th tc t tng ca c quan v
ngi tin hnh t tng, bo m cho cc trnh t, th tc t tng c thc hin
nghim chnh, thng nht, khch quan, bo v quyn, li ch hp php ca cng
dn.
Theo quy nh ca iu 141 BLTTHS 1988, th khi thc hin chc nng kim
st vic tun theo php lut, Vin kim st c nhim v bo m khng mt ngi
no b bt, tm gi, tm giam, b hn ch cc quyn con ngi, b xm phm tnh
mng, ti sn, danh d, nhn phm mt cch tri php lut. thc hin nhim v
, Vin kim st c quyn ph chun hay khng ph chun cc quyt nh tm giam,
tm gi ca C quan iu tra, hy b cc quyt nh tri php lut ca C quan iu
tra, yu cu cung cp ti liu v vic lm tri php lut ca iu tra vin, yu cu
thay i iu tra vin
BLTTHS 1988 quy nh vi phm nghim trng th tc t tng trong qu
trnh tin hnh t tng nh khng bo m quyn bo cha cho b can, b co theo
quy nh ca php lut, bc cung, dng nhc hnh trong qu trnh iu tra l mt
trong nhng cn c tr h s iu tra b sung (iu 142, iu 154). Cc vi phm
php lut khc xm phm n quyn t do, dn ch ca cng dn c th b khiu ni
n c quan c thm quyn xem xt trch nhim p dng cc bin php t tng
nh thay i ngi tin hnh t tng. Ngoi ch ti t tng, ngi tin hnh t tng
c hnh vi xm phm quyn con ngi trong hot ng t tng cn c th b x l
k lut, b truy cu trch nhim hnh s theo quy nh ca php lut.
Tm li, so vi cc vn bn php lut t tng hnh s trc y, BLTTHS
1988 c mt bc pht trin ln lin quan n vic tn trng v bo v cc
quyn t do, dn ch ca cng dn. Cc ch nh khc nhau ca BLTTHS 1988 u

- 60 th hin r nt nguyn tc tn trng v bo m quyn con ngi trong t tng hnh

s. Tuy nhin, qua hn 15 nm thc hin v trc yu cu ca vic i mi t php,
xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam ca nhn dn, do nhn
dn, v nhn dn nc ta hin nay, nhiu quy nh ca BLTTHS 1988 t ra bt
cp: BLTTHS cha quy nh r rng, c th trch nhim, quyn hn ca nhng
ngi tin hnh t tng; a v t tng ca nhng ngi tham gia t tng vn cha
tht y , nht l quyn t tng ca cng dn; khiu ni, t co trong t tng hnh
s cha c quy nh mt cch y , r rng; cc th tc t tng cha th hin
y c ch t tng v bo m quyn t do dn ch ca cng dn, quyn bnh
ng ca mi cng dn trc php lut v.v
2.1.2. Quy nh ca BLTTHS 2003 v bo m quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co
BLTTHS 2003 c ban hnh trn c s k tha cc thnh tu lp php t
tng hnh s ca Nh nc ta v yu cu ca vic xy dng Nh nc php quyn
x hi ch ngha trong bi cnh kinh t x hi mi cng nh i hi ca vic tn
trng v bo m quyn con ngi ni chung trong x hi v trong hot ng t
tng hnh s ni ring.
2.1.2.1. Quy nh v cc nguyn tc t tng lin quan n vic bo m
quyn con ngi
Trong BLTTHS 2003, cc nguyn tc t tng lin quan n bo m quyn
con ngi nhn chung vn c gi nguyn v c nhng sa i, b sung quan
trng i vi mt s nguyn tc.
- Nguyn tc tn trng v bo v cc quyn c bn ca cng dn (iu 4)
Nguyn tc ny quy nh trch nhim ca Th trng, Ph Th trng C
quan iu tra, iu tra vin, Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st, Kim st
vin, Chnh n, Ph Chnh n Ta n, Thm phn, Hi thm khi tin hnh t tng:
a/ Phi tn trng v bo v cc quyn v li ch hp php ca cng dn; b/ Thng
xuyn kim tra tnh hp php v s cn thit ca cc bin php (hn ch quyn cng

- 61 dn) c p dng; c/ Kp thi hy b hoc thay i cc bin php nu xt

thy c vi phm php lut hoc khng cn cn thit na.
So vi BLTTHS 1988; trong BLTTHS 2003, nguyn tc tn trng v bo v
cc quyn c bn ca cng dn c hon thin hn. Ngoi iu tra vin, Kim
st vin, Thm phn, Hi thm, ngi lm lut b sung cc ch th c trch nhim
tn trng v bo v quyn v li ch hp php ca cng dn l Th trng, Ph Th
trng C quan iu tra, Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st, Chnh n,
Ph Chnh n Ta n. y l nhng ngi m quyn hn ca h c php lut
quy nh lin quan rt ln n quyn v li ch cng dn nh quyt nh p dng
bin php ngn chn bt, tm gi, tm giam; ban hnh cc quyt nh t tng; gii
quyt cc khiu ni ca ngi tham gia t tng V vy, vic nng cao trch nhim
tn trng v bo m cc quyn con ngi ca nhng ngi tin hnh t tng ny l
yu cu cp thit hin nay.
ng thi BLTTHS 2003 cng c b sung quan trng khi quy nh trch
nhim ca nhng ngi tin hnh t tng khng ch phi tn trng m cn phi bo
v cc quyn con ngi. Trong t tng hnh s, ch tn trng, khng vi phm quyn
con ngi l cha , mang tnh th ng, ngi c trch nhim cn phi ch ng,
tch cc bo v quyn con ngi khi c vi phm t pha c quan hoc ngi tin
hnh t tng bng cc bin php t tng khc nhau nh thay i ngi tin hnh t
tng, hy b hoc thay i cc quyt nh t tng tri php lut, x l ngi vi
phm, bi thng thit hi v.v
- Nguyn tc bo m quyn bnh ng ca mi cng dn trc php lut
(iu 5)
Theo nguyn tc ny, mi cng dn u bnh ng trc php lut, khng
phn bit dn tc, gii tnh, tn ngng, tn gio, thnh phn, a v x hi. Nguyn
tc ny c ngha rng:
+ Bt c ngi no phm ti u b x l theo php lut khng phn bit dn
tc, gii tnh, tn ngng, tn gio, thnh phn, a v x hi;

- 62 + Vic khi t, iu tra, truy t, xt x v thi hnh n c tin hnh theo

trnh t, th tc thng nht c quy nh trong BLTTHS;
+ Cng dn a v php l nh nhau th c quyn v ngha v t tng nh
nhau v c quan c thm quyn phi m bo cho cng dn thc hin y cc
quyn v ngha v t tng bo v quyn v li ch ca mnh;
+ BLHS l vn bn php lut duy nht quy nh ti phm v hnh pht c
p dng thng nht i vi ngi phm ti; cc quy nh ca php lut c p
dng nh nhau tng ng vi tng ngi tham gia t tng vi cng t cch t tng,
khng phn bit dn tc, gii tnh, tn ngng, tn gio, thnh phn, a v x hi.
- Nguyn tc bo m quyn bt kh xm phm v thn th ca cng dn
(iu 6)
Bt kh xm phm v thn th l quyn c bn ca cng dn c quy nh
trong Hin php v cc vn bn php lut khc ca nc ta. c bit, trong t tng
hnh s, ni m php lut cho php trong nhng trng hp nht nh cc bin php
cng ch t tng ni chung, bin php hn ch quyn bt kh xm phm v thn
th c th c p dng nhm t c mc ch pht hin nhanh chng, x l
cng minh ti phm v ngi phm ti th nguyn tc ny li cng c ngha quan
trng trong vic bo m quyn con ngi.
Theo quy nh ca iu 6 BLTTHS th nguyn tc ny c ni dung nh sau:
+ Khng ai c th b bt nu khng c quyt nh ca Ta n hoc ph chun
ca Vin kim st. Ch c Ta n hoc Vin kim st l cc c quan c thm quyn
cui cng quyt nh vic bt ngi tr trng hp phm ti qu tang. Theo iu 80
BLTTHS, mc d Th trng, Ph Th trng C quan iu tra c quyn ra lnh
bt ngi, nhng lnh phi c Vin kim st cng cp ph chun th mi c
hiu lc thi hnh. iu 81 BLTTHS quy nh Th trng, Ph Th trng C quan
iu tra cc cp, ngi ch huy qun i c lp cp trung on v tng ng,
ngi ch huy n bin phng bin gii, hi o, ngi ch huy tu bay, tu bin
c quyn ra lnh bt khn cp; tuy nhin, trong thi gian 24 gi m lnh bt khn
cp khng c ph chun th ngi b bt c tr t do;

- 63 + Vic bt v giam gi ngi phi tun th quy nh ca BLTTHS. bo

v quyn bt kh xm phm v thn th ca cng dn, trnh s lm dng, vi phm
php lut trong vic bt v giam gi ngi, BLTTHS quy nh rt c th, cht ch
cc cn c, thm quyn v th tc vic bt v giam, gi ngi; quy nh c th thi
hn giam, gi ngi. Nguyn tc bo m quyn bt kh xm phm v thn th ca
cng dn i hi c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng tun th nghim
chnh cc quy nh trong vic bt, giam gi ngi;
+ Nghim cm mi hnh thc truy bc, dng nhc hnh trong hot ng t
tng hnh s. Vic truy bc, dng nhc hnh trong t tng hnh s khng ch xm
phm sc khe, t do, danh d, nhn phm ngi tham gia t tng, m cn lm cho
hot ng t tng b sai lch, nh hng n vic xc nh s tht khch quan ca
v n, v t dn n ra phn quyt sai. V vy, truy bc, dng nhc hnh l vi
phm php lut nghim trng, c x l nghim khc, k c truy cu trch nhim
hnh s.
- Nguyn tc bo h tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm, ti sn ca
cng dn (iu 7)
Tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm, ti sn l nhng quyn c nhn
thing ling c bo h tuyt i trong x hi dn ch, tin b. Trong h thng
php lut quc gia, tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm, ti sn ca cng dn
lun lun c bo v tuyt i. Quyn cng dn c bo h tnh mng, sc khe,
danh d, nhn phm, ti sn c ghi nhn trong Hin php nc ta. y l nguyn
tc hin nh c th hin trong lut t tng hnh s. Nguyn tc quy nh:
+ Cng dn c quyn c php lut bo h v tnh mng, sc khe, danh
d, nhn phm, ti sn. y l nhng quyn con ngi c bn, quan trng nht ca
cng dn c php lut bo h;
+ Nghim cm hnh vi xm phm tnh mng, sc khe, ti sn, danh d v
nhn phm ca cng dn trong hot ng t tng hnh s ni chung v xt x ni
ring ca c quan, ngi c thm quyn; mi hnh vi vi phm u b x l theo

- 64 php lut bng cc bin php nh x l k lut, buc bi thng hoc truy cu trch
nhim hnh s;
+ BLTTHS 2003 c b sung quan trng quy nh trch nhim ca c quan
tin hnh t tng p dng nhng bin php cn thit bo v ngi tham gia t
tng v ngi thn thch ca h khi do tham gia t tng m b e do n tnh
mng, sc khe, b xm phm danh d, nhn phm, ti sn. iu ny khng ch
xut pht t nhu cu bo v tnh mng, sc khe, danh d, nhn phm, ti sn ca
cng dn khi tham gia t tng, m cn xut pht t thc tin khi thi gian gn y,
vic tr th ngi tham gia t tng trong cc v n ni chung, v n hnh s ni
ring ang xy ra tng i ph bin, nhiu v c bit nghim trng.
- Nguyn tc bo m quyn bt kh xm phm v ch , an ton v b mt
th tn, in thoi, in tn ca cng dn (iu 8)
Cng dn c quyn bt kh xm phm ch , c quyn c bo m an
ton v b mt th tn, in thoi, in tn. V vy, khng ai c quyn xm phm ch
, an ton v b mt th tn, in thoi, in tn ca cng dn.
Tuy nhin, trong t tng hnh s, m bo cho vic pht hin, x l kp
thi, ng php lut ti phm v ngi phm ti, vic khm xt ch , khm xt,
thu gi th tn, in tn, in bo ca cng dn l c php trong nhng trng
hp nht nh c BLTTHS quy nh thu thp chng c phc v cho vic gii
quyt v n. Vic khm ch , ni lm vic, a im (iu 143 BLTTHS), thu gi
th tn, in tn, bu kin, bu phm ti bu in (iu 144 BLTTHS) phi c
thc hin theo ng quy nh v iu kin cng nh thm quyn, trnh t, th tc
tin hnh.
Hnh vi vi phm quyn bt kh xm phm v ch , an ton v b mt th
tn, in thoi, in tn ca cng dn b x l theo php lut bng cc bin php nh
x l k lut, buc bi thng hoc truy cu trch nhim hnh s.
- Nguyn tc khng ai b coi l c ti khi cha c bn n kt ti ca Ta n
c hiu lc php lut (iu 9)

- 65 iu 9 BLTTHS quy nh Khng ai b coi l c ti v phi chu hnh pht

khi cha c bn n kt ti ca Ta n c hiu lc php lut. y l nguyn tc
c bn, quan trng khng ch trong t tng hnh s nc ta m t tng hnh s quc
t. Mt ngi ch c coi l c ti khi i vi ngi c bn n kt ti ca
Ta n c hiu lc php lut. Hay ni cch khc chnh xc hn, khi cha c bn
n kt ti c hiu lc php lut ca Ta n i vi mt ngi th ngi c
coi l khng c ti. Ta n l c quan c thm quyn duy nht c quyn phn x
mt ngi c ti bng bn n kt ti theo trnh t, th tc m BLTTHS quy nh.
Ngi phm ti ch phi chu hnh pht v cc hu qu php l khc khi bn n
ca Ta n c hiu lc php lut. Nguyn tc ny th hin vai tr trung tm, c
bit quan trng ca Ta n trong vic bo m quyn con ngi.
Tuy nhin, so snh vi php lut t tng hnh s quc t v cc quc gia
khc, quy nh ca iu 9 BLTTHS nc ta v nguyn tc ny c ba vn cn lu
:
+ Th nht, c phi tt c mi con ngi u l i tng c suy on
khng c ti nh th hin ca iu lut hay khng? Chng ti ng vi PGS. TS.
Nguyn Thi Phc l quy nh ca iu 9 BLTTHS l cha n. T gc bo m
quyn con ngi trong t tng hnh s, mt ngi khng c hnh vi vi phm php
lut, khng b nghi l thc hin ti phm, cha b truy cu trch nhim hnh s, th
h l ngi c khng nh l khng c ti m khng cn bt k mt s suy
on no c. Ch ngi b nghi thc hin ti phm, b buc ti nh ngi b tm
gi, b can, b co mi cn s suy on khng c ti c bo v [49, tr.75-79].
Php lut quc t cng th hin tinh thn ny.
+ Th hai, nu nh trong php lut quc t, vic khng c ti ca cng dn
khi cha c bn n kt ti c hiu lc php lut c th hin mang tnh khng nh
ch ng c coi l khng c ti, th trong BLTTHS Vit Nam, n li c th
hin mang tnh ph nh, th ng khng b coi l c ti. Chng ti cho rng c
th ni dung th hin th khng khc nhau nhiu, nhng ngha x hi php l th

- 66 cch th hin th nht hp l hn, th hin chnh xc hn t tng ch o ca

nguyn tc ny;
+ Th ba, ngoi ni dung khng b coi l c ti, iu 9 BLTTHS Vit Nam
cn b sung thm ni dung th hai l phi chu hnh pht. Cch th hin ny ca
iu lut lm cho nhn thc v nguyn tc b sai lch. C ngi cho rng phi
ng thi c hai iu kin khng b coi l c ti v phi chu hnh pht mi gn
vi bn n kt ti c hiu lc php lut ca Ta n. Cn khng cn bn n kt ti c
hiu lc php lut th mt ngi vn c th b coi l c ti nh: b can, b co m
bn n kt ti ca Ta n cha c hiu lc php lut. Mt thi gian di nhn thc
sai lm ny nh hng rt ln n vic bo m quyn con ngi ca b can, b
co trong thc tin t tng hnh s nc ta. V d: b can, b co ang trong qu
trnh t tng b tm giam phi mc o phm nhn, mt s ch tm gi, tm giam
mang tnh trng pht hn l phc v cho hot ng t tng v.v
V vy, theo chng ti, kh c th khng nh rng y l nguyn tc suy on
khng c ti nh nhn thc chung v nguyn tc ny trong php lut t tng hnh s
chung. Chng ti chia s kin vi PGS. TS. Nguyn Mnh Khng khi cho rng Hay
nh nguyn tc suy on v ti, cho n nay chng ta vn tng l c quy
nh trong lut t tng hnh s, nhng thc cht khng phi nh vy. C mt s
ngi cho rng nguyn tc khng ai b coi l c ti khi cha c bn n kt ti ca
Ta n c hiu lc php lut l nguyn tc suy on v ti. Nhng y khng
phi l nguyn tc suy on v ti (theo nguyn tc trn th khng phi l suy
on) [41, tr.65-66]. Do , i tn nguyn tc ny th cn phi c s hon thin
ni dung nguyn tc ny trong BLTTHS.
- Nguyn tc bo m quyn bo cha ca ngi b tm gi, b can, b co
(iu 11)
Theo quy nh ca iu 11 BLTTHS th ngi b tm gi, b can, b co c
quyn t bo cha hoc nh ngi khc bo cha. C quan iu tra, Vin kim st,
Ta n c nhim v bo m cho ngi b tm gi, b can, b co thc hin quyn
bo cha ca h theo quy nh ca BLTTHS.

- 67 y l mt nguyn tc rt quan trng trong t tng hnh s nhm bo m

quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co. Nguyn tc ny khng nh b
can, b co c quyn t bo cha hoc nh ngi khc bo cha. Trong nhng
trng hp b can, b co l ngi cha thnh nin, ngi c nhc im v th
cht hoc tm thn, ngi b truy t v ti c khung hnh pht t hnh v nu h
hoc ngi i din hp php ca h khng nh ngi bo cha th Ta n phi yu
cu vn phng lut s c ngi bo cha cho h.
ng thi nguyn tc cng quy nh trch nhim ca c quan tin hnh t
tng bo m cho b can, b co thc hin quyn bo cha nh gii thch cho h
quyn bo cha, to iu kin cho b can, b co nh ngi bo cha, yu cu c
ngi bo cha trong trng hp quy nh, to iu kin cho ngi bo cha thc
hin quyn t tng (cp giy chng nhn ngi bo cha, thng bo cho ngi bo
cha thi gian, a im hi cung b can, tng t cc quyt nh ca c quan tin
hnh t tng).
So vi BLTTHS 1988, BLTTHS 2003 c mt b sung quan trng l b sung
quyn t bo cha hoc nh ngi khc bo cha ca ngi b tm gi (iu 11).
ng thi bo m cho ngi b tm gi, b can, b co thc hin quyn nh
ngi khc bo cha, BLTTHS quy nh quyn ca U ban Mt trn T quc Vit
Nam, cc t chc thnh vin ca Mt trn c bo cha vin nhn dn bo cha
cho ngi b tm gi, b can, b co l ngi ca t chc mnh (iu 57).
- Nguyn tc bo m quyn bnh ng trc Ta n (iu 19)
Nguyn tc ny quy nh Kim st vin v nhng ngi tham gia t tng c
quyn li, ngha v lin quan cng nh ngi i din hp php ca h c quyn
bnh ng trong vic a ra chng c, ti liu, vt, a ra yu cu v tranh lun
dn ch trc Ta n. y l bo m php l quan trng Vin kim st bo v
li ch Nh nc, b co v nhng ngi tham gia t tng khc bo v quyn, li ch
hp php ca mnh.
ng thi BLTTHS 2003 c b sung quan trng vo nguyn tc ny. l
quy nh trch nhim ca Ta n to iu kin cho Kim st vin v nhng ngi

- 68 tham gia t tng c quyn li, ngha v lin quan cng nh ngi i din hp php
ca h thc hin quyn a ra chng c, ti liu, vt, a ra yu cu v tranh
lun dn ch trc Ta nhm lm r s tht khch quan ca v n. Ni dung b
sung ny l t tng ch o xuyn sut xut pht t chc nng t tng c bn trong
t tng hnh s cho vic hon thin cc quy nh v trnh t, th tc t tng, nht l
th tc phin ta.
Theo chng ti, mc d BLTTHS cha quy nh nguyn tc tranh tng,
nhng nguyn tc bo m quyn bnh ng trc Ta n th hin c mt
phn quan trng ca nguyn tc tranh tng, mt trong nhng ni dung quan trng
ca ci cch t php ang c thc hin nc ta hin nay.
- Nguyn tc bo m quyn c bi thng thit hi v phc hi danh d,
quyn li ca ngi b oan (iu 29); nguyn tc bo m quyn c bi thng
ca ngi b thit hi do c quan hoc ngi c thm quyn tin hnh t tng hnh
s gy ra (iu 30)
y l nhng nguyn tc c b sung trong BLTTHS 2003 lin quan n
bo m quyn con ngi trong t tng hnh s. L nhng nguyn tc quan trng
th hin trch nhim ca Nh nc (thng qua c quan tin hnh t tng) trc
cng dn trong trng hp c quan, ngi tin hnh t tng lm oan ngi khng
c ti hoc gy thit hi cho cng dn. Cc nguyn tc ny khng ch nng cao
trch nhim ca c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng trong vic gii
quyt v n hnh s, m cn l bin php bo v quyn, li ch hp php ca
cng dn trong t tng hnh s, lnh vc m quyn con ngi c nguy c b xm
phm rt cao. Cc nguyn tc ny c c th ha trong Lut bi thng ca
Nh nc va c Quc hi kha 12 thng qua ti k hp th V; trong c cc
quy nh tng i c th cc trng hp bi thng trong hot ng t tng hnh
s.
iu 29 BLTTHS quy nh bo m quyn c bi thng thit hi v
phc hi danh d, quyn li ca ngi b oan. iu lut khng nh: ngi b oan

- 69 do ngi c thm quyn trong hot ng t tng hnh s gy ra c quyn c bi

thng thit hi v phc hi danh d, quyn li.
ng thi, iu lut cng quy nh c quan c thm quyn trong hot ng
t tng lm oan c ngha v bi thng thit hi v phc hi danh d, quyn li
cho ngi b oan; ngi gy thit hi c trch nhim bi hon cho c quan
thc hin vic bi thng.
iu 30 BLTTHS quy nh bo m quyn c bi thng ca ngi b
thit hi do c quan hoc ngi c thm quyn tin hnh t tng gy ra. iu lut
quy nh: ngi b thit hi do c quan hoc ngi c thm quyn trong hot ng
t tng hnh s gy ra c quyn c bi thng thit hi.
ng thi, iu lut cng quy nh trong cc trng hp , c quan c thm
quyn trong hot ng t tng c trch nhim bi thng thit hi cho ngi b thit
hi; ngi gy thit hi c trch nhim bi hon cho c quan thc hin vic
bi thng.
Khi nghin cu nguyn tc bo m quyn c bi thng thit hi v phc
hi danh d, quyn li ca ngi b oan (iu 29) v nguyn tc bo m quyn
c bi thng ca ngi b thit hi do c quan hoc ngi c thm quyn tin
hnh t tng hnh s gy ra (iu 30), chng ti thy ang c nhng nhn thc khc
nhau v ni dung cc nguyn tc ny trn thc t. C ngi cho rng iu 29
BLTTHS quy nh ch th c bi thng l b can, b co; cn ch th c bi
thng c quy nh ti iu 30 BLTTHS l ngi tham gia t tng c quyn li,
ngha v lin quan khc. Nhng cng c nhn thc rng b can, b co b oan th
c bi thng theo quy nh ca iu 29 BLTTHS; b thit hi khc th c bi
thng theo quy nh ca iu 30 BLTTHS.
Theo chng ti, v bn cht x hi php l v ni dung th hai nguyn tc
ny c bn l ging nhau. Cng dn b c quan, ngi c thm quyn tin hnh t
tng gy thit hi th c c quan tin hnh t tng bi thng; ngi gy thit
hi c trch nhim bi hon cho c quan. C chng c s khc nhau l ch tnh

- 70 cht, mc thit hi, v t l tnh cht, mc bi thng. Ngi b oan th

ngoi vic c bi thng thit hi, cn c phc hi danh d, quyn li.
- Nguyn tc bo m quyn khiu ni, t co trong t tng hnh s (iu 31)
Bo m quyn khiu ni, t co l mt trong nhng bin php quan trng
pht hin, sa cha nhng thiu st, sai lm trong hot ng ca ngi cng nh
c quan tin hnh t tng v cng l bin php hu hiu cng dn, c quan, t
chc s dng bo v quyn, li ch hp php ca mnh trong t tng hnh s. V
vy, BLTTHS quy nh bo m quyn khiu ni, t co trong t tng hnh s l
nguyn tc c bn ca t tng hnh s.
Nguyn tc quy nh:
+ Cng dn, c quan, t chc c quyn khiu ni, cng dn c quyn t co
vic lm tri php lut trong t tng hnh s ca cc c quan v ngi c thm
quyn tin hnh t tng hnh s hoc ca bt c c nhn no thuc cc c quan ;
+ C quan c thm quyn c trch nhim tip nhn, xem xt v gii quyt
kp thi, ng php lut cc khiu ni, t co theo trnh t, th tc v thm quyn
m BLTTHS quy nh; thng bo bng vn bn kt qu gii quyt cho ngi khiu
ni, t co bit v c bin php khc phc.
Khc vi nguyn tc ny c quy nh trong BLTTHS 1988, nguyn tc
bo m quyn khiu ni, t co trong t tng hnh s c quy nh trong
BLTTHS 2003 c th hn, chnh xc hn. BLTTHS 2003 dnh mt chng
ring c th ha nguyn tc ny, quy nh c th thm quyn, trnh t, th tc
gii quyt khiu ni, t co trong t tng hnh s. iu ny l cho nguyn tc c sc
sng hn, m bo cho n i vo cuc sng thc t ch khng phi ch mang tnh
tuyn ngn nh BLTTHS 1988.
Ngoi nhng nguyn tc lin quan n bo m quyn con ngi nu trn,
nhiu nguyn tc khc c quy nh trong BLTTHS nh nguyn tc xc nh s
tht ca v n (iu 10), nguyn tc bo m s v t ca ngi tin hnh t tng
(iu 14), nguyn tc Thm phn v Hi thm xt x c lp v ch tun theo php
lut (iu 16), nguyn tc xt x cng khai (iu 18), nguyn tc kim st vic tun

- 71 theo php lut trong t tng hnh s (iu 23) cc mc khc nhau cng th
hin r rng v c th t tng bo m quyn con ngi trong lut t tng hnh s
nc ta.
2.1.2.2. Quy nh v a v php l ca ngi tin hnh t tng v ngi b
tm gi, b can, b co
Khc vi php lut t tng hnh s trc y, BLTTHS 2003 quy nh rt r
rng, c th nhim v, quyn hn v trch nhim ca nhng ngi tin hnh t tng
nh Th trng, Ph Th trng C quan iu tra, iu tra vin, Vin trng, Ph
Vin trng Vin kim st, Kim st vin, Chnh n, Ph Chnh n Ta n, Thm
phn, Hi thm v Th k Ta n.
c bit, i vi ngi c chc v lnh o, qun l trong cc c quan tin
hnh t tng, bc u BLTTHS c s phn bit nhim v, quyn hn v trch
nhim chung v nhim v, quyn hn khi trc tip thc hin hot ng t tng
gii quyt v n hnh s c th; phn bit nhim v, quyn hn ca nhng ngi
ny vi iu tra vin, Kim st vin, Thm phn v Hi thm. C th l:
- Khon 1 iu 34 BLTTHS quy nh nhim v, quyn hn ca Th trng,
Ph Th trng C quan iu tra trong t tng hnh s; khon 2 iu 34 BLTTHS
quy nh nhim v, quyn hn ca Th trng, Ph Th trng C quan iu tra
khi thc hin vic iu tra v n hnh s c th. Cn iu 35 BLTTHS quy nh
nhim v, quyn hn v trch nhim ca iu tra vin khi thc hin iu tra v n
hnh s;
- Khon 1 iu 36 BLTTHS quy nh nhim v, quyn hn v trch nhim
ca Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st trong t tng hnh s; khon 2
iu 36 BLTTHS quy nh nhim v, quyn hn ca Vin trng, Ph Vin trng
Vin kim st khi thc hnh quyn cng t v kim st vic tun theo php lut
trong hot ng t tng i vi v n hnh s c th. Cn iu 37 BLTTHS quy
nh nhim v, quyn hn v trch nhim ca Kim st vin khi c phn cng
thc hnh quyn cng t v kim st vic tun theo php lut trong hot ng t
tng i vi v n hnh s c th;

- 72 - Khon 1 iu 38 BLTTHS quy nh nhim v, quyn hn v trch nhim

ca Chnh n, Ph Chnh n trong t tng hnh s; khon 2 iu 38 BLTTHS quy
nh nhim v, quyn hn ca Chnh n, Ph Chnh n khi tin hnh gii quyt v
n hnh s c th. Cn iu 39 BLTTHS quy nh nhim v, quyn hn v trch
nhim ca Thm phn trong gii quyt v n hnh s; iu 40 BLTTHS quy nh
nhim v, quyn hn v trch nhim ca Hi thm trong gii quyt v n hnh s;
iu 41 BLTTHS quy nh nhim v, quyn hn v trch nhim ca Th k Ta n.
Vic quy nh c th nhim v, quyn hn ca ngi tin hnh t tng mt
mt ngn nga nhng ngi lm dng quyn hn ca mnh, mt khc m bo
cho cng dn ni chung, ngi tham gia t tng ni ring gim st c hot ng
ca c quan, ngi tin hnh t tng bo v quyn, li ch hp php ca mnh.
c bit, BLTTHS 2003 c nhiu sa i, b sung i vi a v t tng
ca nhng ngi tham gia t tng theo hng tng thm quyn ca nhng ngi
tham gia t tng h c c s php l bo v quyn v li ch hp php ca
mnh khi tham gia t tng ni chung, tham gia phin ta ni ring. C th l:
- Ngi b tm gi, b can, b co c nhn cc quyt nh t tng lin quan
n quyn, li ch hp php ca mnh; c bit mnh b tm gi, b khi t, b truy
t v ti g; c trnh by li khai, a ra chng c v cc yu cu; c quyn t
bo cha hoc nh ngi khc bo cha; c tranh lun ni li sau cng ti phin
ta; c khiu ni khng ch i vi quyt nh m c i vi hnh vi t tng ca
ngi c thm quyn tin hnh t tng; c khng co theo trnh t phc thm bn
n, quyt nh ca Ta n...
- a v t tng ca ngi b hi, nguyn n dn s, b n dn s, ngi c
quyn li, ngha v lin quan n v n cng c nhng b sung quan trng. H
khng ch c quyn a ra yu cu, m cn c quyn a ra ti liu, vt hoc
chng c khc; c trnh by kin, tranh lun ti phin ta v khiu ni quyt
nh, hnh vi t tng ca ngi c thm quyn tin hnh t tng.
- i vi ngi lm chng, khc vi BLTTHS 1988 ch quy nh ngha v t
tng, BLTTHS 2003 b sung mt s quyn quan trng lin quan n quyn v li

- 73 ch hp php ca h l c yu cu bo v tnh mng, sc khe, danh d, nhn

phm, ti sn v cc quyn, li ch hp php khc khi tham gia t tng; c khiu
ni quyt nh, hnh vi t tng ca ngi c thm quyn tin hnh t tng; c
thanh ton chi ph tham gia t tng.
- Xc nh rng bo m quyn bo cha, quyn bo v quyn li ca ng
s l mt trong nhng vn quan trng trong bo m quyn con ngi, quyn
cng dn trong t tng hnh s, trong BLTTHS 2003 ngi lm lut cng c
nhng b sung quan trng khi quy nh a v t tng ca ngi bo cha v ngi
bo v quyn li ca ng s. BLTTHS quy nh trch nhim ca c quan tin
hnh t tng phi cp giy chng nhn ngi bo cha cho ngi bo cha, nu t
chi th phi nu r l do. Ngi bo cha tham gia t tng t khi c quyt nh
tm gi; c xem cc bin bn v hot ng t tng m mnh tham gia v xem cc
quyt nh t tng lin quan n ngi c bo cha; ngi bo cha, ngi bo
v quyn li ca ng s c thu thp chng c, sao chp ti liu lin quan;
khiu ni quyt nh, hnh vi t tng ca ngi c thm quyn tin hnh t tng
(iu 56, 58). ng thi, nng cao trch nhim ca ngi bo cha i vi b
co v i vi vic gii quyt ng n, khch quan v n nhm bo v li ch Nh
nc, BLTTHS quy nh h phi c mt theo giy triu tp ca Ta n; khng c
mua chuc, xi gic, cng p ngi khc khai bo gian di; khng c tit l b
mt iu tra hoc s dng ti liu lin quan n v n vo mc ch khc xm phm
li ch Nh nc, quyn v li ch hp php ca c quan, t chc v c nhn (iu
58).
2.1.2.3. Cc quy nh v cc bin php ngn chn
Theo quy nh ca BLTTHS 2003, Thm phn khng c quyn m ch c
Chnh n, Ph Chnh n mi c quyn quyt nh p dng, thay i, hy b tm
giam - bin php ngn chn nghim khc nht lin quan n quyn bt kh xm
phm v thn th ca ngi cha b kt ti bng bn n, quyt nh c hiu lc php
lut ca Ta n. Cn Thm phn c phn cng ch ta phin ta c quyn quyt
nh vic p dng, thay i, hy b cc bin php ngn chn khc.

- 74 iu 228 BLTTHS 2003 cng c nhng b sung quan trng, to c s

php l c th hn cho Ta n trong vic bt tm giam b co sau khi tuyn n. B
co ang b tm giam m b pht t nu khng thuc trng hp c hng n
treo, thi hn t ngn hn hoc bng thi hn tm giam, b co b x pht t hnh
th Hi ng xt x ra quyt nh tm giam b co m bo thi hnh n (vic bt
b co ang b tm giam b x pht t khng c quy nh trong BLTTHS 1988 m
ch theo hng dn ca Ta n nhn dn ti cao) (khon 1, 4 iu 228 BLTTHS); b
co khng b tm giam b pht t th Hi ng xt x ch c th quyt nh bt tm
giam ngay nu c cn c cho rng b co c th trn hoc tip tc phm ti (khon 2
iu 228 BLTTHS). ng thi khon 3 iu 228 BLTTHS cng quy nh c th
thi hn tm giam sau khi tuyn n l 45 ngy. Quy nh ny mt mt m bo cn
bng vi thi hn khng co, khng ngh, mt khc l gii hn cn thit cho vic
tm giam sau khi tuyn n, trnh ko di ty tin, xm phm quyn con ngi.
Trong giai on xt x phc thm, vic bt b co tm giam cng c im
khc theo hng tn trng v bo m quyn con ngi so vi BLTTHS 1988. Nu
nh BLTTHS 1988 quy nh Ta n phi bt giam ngay b co khng b tm giam b
pht t (iu 215a), th BLTTHS 2003 ch quy nh Hi ng xt x c th quyt
nh bt tm giam ngay sau khi tuyn n (iu 243). Nh vy, trong trng hp ny
ty trng hp Hi ng xt x c th bt tm giam, c th khng bt tm giam m
b n ch b bt giam thi hnh n khi c quyt nh thi hnh n pht t. Theo chng
ti, y l mt b sung tuy nh nhng rt quan trng gip cho ngi b kt n chun
b v tm l, v t chc cuc sng gia nh, v iu kin vt cht cho vic thi hnh
n t hiu qu.
2.1.2.4. Cc quy nh v th tc cc hot ng t tng
Th tc t tng, nht l th tc phin ta c vai tr rt quan trng trong vic
bo m tnh chnh xc, khch quan ca qu trnh gii quyt v n hnh s v bo
m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co. Cc quy nh v th tc
t tng th hin c th ni dung cc nguyn tc c bn ca t tng hnh s; th tc
t tng c quy nh nh th no l m bo php l cho vic thc hin cc quyn

- 75 v ngha v t tng ca ngi tham gia phin ta; th tc t tng cng th hin vn
ha t tng trong cc giai on t tng hnh s v.v...
Theo quy nh ca BLTTHS, ngi b tm gi, b can, b co l ngi tham
gia t tng c v tr trung tm ca ton b hot ng t tng hnh s. H l ngi b
nghi thc hin ti phm, b truy cu trch nhim hnh s, v vy, th tc t tng
c quy nh th no t c mc ch t tng, khng ch khng lt ti
phm, khng lm oan ngi khng c ti, m cn bo v quyn, li ch hp php
ca t chc, cng dn, c bit l ca ngi b tm gi, b can, b co.
Qu trnh t tng gii quyt v n gm hai yu t: xc nh cc tnh tit v
n v ra phn quyt x l ngi thc hin ti phm. Chng minh xc nh cc
tnh tit ca v n l yu t rt quan trng, mang tnh quyt nh i vi vic gii
quyt v n. Th tc t tng cn c quy nh l th no m bo xc nh y
, chnh xc, s tht khch quan ca v n. Tuy nhin, vic chng minh khng
phi c thc hin bng bt c gi no, m phi trn c s tn trng, bo m
quyn con ngi. Khng ngu nhin m php lut t tng hnh s quy nh chng
c dng chng minh phi p ng yu cu lin quan, khch quan v hp php.
V vy, BLTTHS cm cc hnh vi truy bc, dng nhc hnh, p cung, mm cung,
d cung trong ly li khai, hi cung; quy nh cc iu kin hp php ca cc bin
php thu thp chng c (nh c ngi chng kin trong khm xt, thc nghim
iu tra, quyn ca ngi b tm gi, b can, b co c li bin bn ghi li khai,
bin bn phin ta).
BLTTHS quy nh cc th tc t tng c bn bo m cho hot ng t
tng ng n, khch quan, tn trng v bo m quyn con ngi ca ngi tham
gia t tng ni chung, ca ngi b tm gi, b can, b co ni ring. Ngi b tm
gi, b can, b co c quyn tham gia t tng, nht l phin ta, bo v quyn v
li ch ca mnh. Ta n ch xt x vng mt h trong nhng trng hp do php lut
quy nh (iu 187, 191). Ti phin ta nhng ngi tham gia t tng c gii thch
quyn v ngha v trong th tc bt u phin ta (iu 201), c a ra chng c
v cc yu cu trong giai on xt hi (iu 205) v c pht biu v tranh lun

- 76 trc Ta bo cha hoc bo v quyn, li ch hp php ca mnh trong phn

tranh lun (iu 217, 218). Cc quy nh v th tc phin ta gip cho b co, nhng
ngi tham gia t tng c quyn v li ch lin quan c iu kin v quyn nng
php l cn thit bo v quyn v li ch hp php ca mnh.
c bit, th ch ha tinh thn tranh tng ca Ngh quyt 08-NQ/TW ca B
Chnh tr, iu 218 BLTTHS quy nh b co, ngi bo cha v nhng ngi tham
gia t tng khc c quyn trnh by kin v lun ti ca Vin kim st v a ra
ngh ca mnh; Kim st vin phi a ra nhng lp lun ca mnh i vi tng
kin; ch ta phin ta khng c hn ch thi gian tranh lun, to iu kin cho
nhng ngi tham gia tranh lun trnh by ht kin v c quyn ngh Kim st
vin phi p li nhng kin tranh lun ca nhng ngi tham gia t tng. ng
thi, BLTTHS cng quy nh khi ngh n, Hi ng xt x ch c cn c vo cc
chng c, ti liu c thm tra ti phin ta, trn c s xem xt y , ton
din cc chng c, kin ca Kim st vin, b co, ngi bo cha v nhng
ngi tham gia t tng khc ti phin ta (iu 222). Cc quy nh ny nhm khc
phc tnh trng Kim st vin khng tham gia tranh lun y khi thc hnh
quyn cng t v bn n ca Ta n khng hon ton da trn kt qu tranh lun ti
phin ta. y l nhng b sung quan trng ca BLTTHS 2003 nhm a ra nhng
bo m php l cng dn bo v quyn t do dn ch ca mnh trc phin ta.
Tuy nhin, theo chng ti, quy nh ca BLTTHS 2003 v th tc t tng,
nht l th tc phin ta cn khim khuyt ba vn c bn. l: 1/ Cha quy
nh s c mt bt buc ca ngi b tm gi, b can hoc ngi bo v quyn li,
ngi bo cha ca h trong mt s hot ng iu tra thu thp chng c quan trng
nh thc nghim iu tra, khm xt, xem xt ti ch h c th c kin v
chun b cho vic bo cha; 2/ Cha th hin r cc chc nng c bn trong t tng
hnh s ni chung, trong xt x ni ring; c bit cn cha c s phn bit r rng
gia chc nng buc ti ca Vin kim st vi chc nng xt x ca Ta n. Trong
khoa hc lut t tng hnh s, nhiu tc gi khng ng tnh vi quy nh v quyn
khi t v n ca Ta n, quyn tr h s iu tra b sung ca Ta n thu thp

- 77 thm chng c hoc pht hin thm ti phm mi hoc ngi phm ti mi, quy nh
v vic rt quyt nh truy t ti phin ta; 3/ Cha th hin c y nguyn
tc tranh tng mt trong nhng ni dung quan trng ca ci cch t php nc ta
[50, tr.80-83] [51, tr.58-67] [44, tr.35-40] [15, tr.22-26] [45, tr.37-45].
2.1.2.5. Cc quy nh v khiu ni, t co trong t tng hnh s
Khc vi BLTTHS 1988, BLTTHS 2003 dnh mt chng quy nh v
khiu ni, t co trong t tng hnh s (Chng XXXV). Cc quy nh ca chng
ny th hin rt r mi quan h gia Nh nc v cng dn trong t tng hnh s.
Mt mt BLTTHS quy nh cho cng dn nhng quyn hn nht nh phn ng
vi nhng quyt nh, hnh vi tri php lut ca ngi c thm quyn tin hnh t
tng xm phm n quyn, li ch hp php ca mnh. Mt khc, B lut cng quy
nh trch nhim ca Nh nc (do ngi c thm quyn thay mt) trong vic gii
quyt cc khiu ni, t co ca cng dn, nhm khi phc quyn, li ch hp php
b xm hi hoc bi thng thit hi cho h. Cc quy nh v khiu ni, t co trong
t tng hnh s cng l nhng bo m php l, nhng cng c quan trng c
quan, t chc, cng dn gim st hot ng ca nhng ngi c thm quyn tin
hnh t tng, nhng ngi c thay mt Nh nc thc hin quyn lc trong lnh
vc nhy cm i vi quyn cng dn.
Theo quy nh ca BLTTHS, c quan, t chc, c nhn khng ch c quyn
khiu ni quyt nh t tng, m cn c quyn khiu ni c hnh vi t tng ca ngi
c thm quyn tin hnh t tng khi c cn c cho rng quyt nh, hnh vi l tri
php lut, xm phm quyn, li ch hp php ca mnh (iu 325); ngi khiu ni
c quyn c khi phc quyn, li ch b xm phm, c bi thng thit hi do
quyt nh, hnh vi tri php lut gy ra (iu 326); ngi b khiu ni c ngha v
bi thng thit hi, khc phc hu qu do quyt nh, hnh vi tri php lut ca
mnh gy ra cho ngi khiu ni (iu 327).
Cng dn c quyn t co vi c quan, c nhn c thm quyn v hnh vi vi
phm php lut ca ngi c thm quyn tin hnh t tng gy thit hi hoc e do
gy thit hi li ch Nh nc, quyn, li ch hp php ca cng dn, c quan, t

- 78 chc (iu 334). Ngi b t co c ngha v bi thng thit hi, khc phc hu
qu do hnh vi tri php lut ca mnh gy ra (iu 337).
ng thi BLTTHS cng quy nh trch nhim ca ngi c thm quyn
trong vic tip nhn, gii quyt khiu ni, t co; p dng bin php cn thit nhm
ngn chn thit hi c th xy ra, bo m kt qu gii quyt c thi hnh nghim
chnh. Nu ngi c thm quyn khng hoc thiu trch nhim trong gii quyt
khiu ni, t co th phi chu trch nhim k lut, trch nhim hnh s hoc bi
thng thit hi (iu 338).
2.2. Thc trng bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can,
b co trong hot ng t tng hnh s
2.2.1. Bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co
trong p dng cc bin php ngn chn
nghin cu thc trng bo m cc quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co trong thc tin iu tra, truy t, xt x v n hnh s, chng ti
s dng s liu thng k vic gii quyt cc v n hnh s, vic p dng cc bin
php ngn chn nghim khc nh tm gi, tm giam do Cc Thng k ti phm
Vin kim st nhn dn ti cao cung cp v nghin cu ngu nhin 696 bn n hnh
s s thm vi 1003 b co (trong : 223 b co v cc ti t nghim trng, 228 b
co v cc ti nghim trng, 472 b co v cc ti rt nghim trng v 80 b co v
cc ti c bit nghim trng) do cc Ta n nhn dn thnh ph H Ch Minh,
qun 10, huyn Nh B, tnh Lm ng v huyn c Trng xt x (xem Ph lc).
Theo thng k ca Vin kim st nhn dn ti cao th t nm 2004 (t khi
BLTTHS 2003 c hiu lc php lut) n nm 2008, tnh hnh p dng bin php ngn
chn tm giam nh sau: T l b can b p dng bin php tm giam dao ng t 69,1%
(nm 2006) n 73,03% (nm 2004); s ngi c thay i bin php tm giam sang
bin php ngn chn khc trong qu trnh t tng t 9,43% (nm 2006) n 12,11%
(nm 2004); s b co c Ta n tr t do khi khng b pht t, c min trch
nhim hnh s t 4,36% (nm 2005) n 4,91% (nm 2004) v.v

- 79 Bng 1: Tnh hnh p dng bin php ngn chn (qua nghin cu 696 bn n
hnh s s thm)
Loi ti

Tng

Tm giam

Cm i khi

Thay i bin

ni c tr

php ngn chn

s b
can
/b co
t nghim trng

223

128 (57,4%)

88 (39,5%)

24 (10,8%)

Nghim trng

228

120 (52,6%)

81 (35,5%)

20 (8,8%)

Rt nghim

472

320 (67,8%)

106 (22,5%)

45 (9,5%)

80

72

trng
c bit nghim

(90,0%)

(5,00%)

(1,3%)

trng
Cng

1003

640 (63,8%)

279 (27,8%)

90 (8,9%)
Ngun: T kho st

Qua con s thng k v kt qu kho st cho thy tm giam l bin php

ngn chn c p dng ph bin nht (63% - 70%); tip theo l cm i khi ni c
tr (25% - 30%); cn cc bin php ngn chn khc nh bo lnh, t tin hoc ti
sn bo m rt t c p dng. S b can, b co khng b p dng bin php
ngn chn chim t l rt thp, c a phng hu nh khng c.
Trong qu trnh gii quyt v n c khong 9% b can, b co c thay i
bin php ngn chn. Trong , ngi phm ti t nghim trng, nghim trng ch
yu c thay i bin php ngn chn t tm giam sang cc bin php ngn chn
khc l cm i khi ni c tr; ngc li, a s ngi phm ti rt nghim trng,
c bit nghim trng li b p dng bin php ngn chn tm giam thay cho cm i
khi ni c tr.
Theo chng ti, s d t l b can, b co (c bit l cc b can, b co phm
ti rt nghim trng, ti c bit nghim trng) b p dng bin php tm giam cao
v t c hy b hoc thay th, l v cn c p dng bin php tm giam lin quan
n nhn nh ch quan ca ngi p dng cn cha tht r rng; i vi loi ti rt

- 80 nghim trng, c bit nghim trng th theo quy nh ca im a khon 1 iu 88

BLTTHS trong mi trng hp ngi c thm quyn u c th p dng tm giam
m khng cn thm bt k mt cn c no khc. Do cn c p dng nh vy li
trong iu kin iu tra, truy t, xt x trn a bn rng, cho nn khng t trng
hp vic p dng tm giam i vi b can, b co rt tin li cho tin hnh t tng
nhng vn khng tri php lut. Hn na, tnh cht cng ch ca cc bin php
ngn chn khng giam gi khng r rng cng vi thi quen phm ti l phi b
bt giam vn tn ti nc ta, nhiu ngi, trong d lun x hi v thm ch
mt s nhng ngi tin hnh t tng cng dn n tnh trng trn.
Cn i vi cc v n v ti t nghim trng, nghim trng, t l b can, b
co b p dng bin php ngn chn tm giam thp hn; sau khi th l, s b can
c thay i bin php ngn chn tm giam bng bin php ngn chn khng giam
gi khc nhiu hn l v cn c p dng cht ch hn. quyt nh tm giam b
can, b co th ngi c thm quyn phi c cn c cho rng ngi c th tip
tc phm ti, c th trn hoc cn tr vic xt x; nu cc cn c khng cn th
Ta n phi hy b bin php tm giam p dng trc . Ngoi ra, trong trng
hp nu b can, b co phm ti t nghim trng m BLHS quy nh pht t khng
qu hai nm th khng c p dng tm giam i vi h.
Qua nghin cu thc trng p dng bin php ngn chn trong tin hnh t
tng hnh s, t gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b
co, chng ti thy cn mt s hn ch, bt cp nh sau:
- Th nht, theo chng ti c tnh trng qu lm dng bin php tm giam.
T l b can, b co b tm giam chim t l kh cao. Nhiu trng hp tm giam
khng c cn c. Theo Bo co ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao ti
cc k hp ca Quc hi th nm 2007 cc Vin kim st khng ph chun lnh
tm giam v lnh bt tm giam i vi 531 b can; 6 thng u nm 2009, i vi
233 b can [6] [8]. Nhiu trng hp, cn c tm giam cha c th hin c th.
Nhn chung trong qu trnh iu tra v n, khi ngh Vin kim st ph chun
quyt nh tm giam, a s cc trng hp trong cng vn yu cu u ghi cn c

- 81 chung chung nh m bo cho cng tc iu tra, x l, thy rng cn thit

phi tm giam b can, khng b can trn, khng b can tip tc phm ti
m t a ra c nhng cn c c th. Cng khng loi tr trng hp C quan
iu tra s dng tm giam nh l bin php nghip v buc b can khai nhn ti
[20, tr.23-90]. Mc d iu 177 BLTTHS quy nh sau khi nhn h s v n, Vin
trng, Ph Vin trng Vin kim st, Chnh n hoc Ph chnh n Ta n quyt
nh p dng, thay i hoc hy b bin php tm giam; nhng trn thc t, sau khi
th l h s thng thng Vin kim st, Ta n tip tc p dng bin php ngn
chn tm giam m C quan iu tra hoc Vin kim st p dng; rt t trng
hp Vin kim st hoc Ta n thay i hoc hy b bin php tm giam p
dng trc .
Vic qu lm dng bin php ngn chn tm giam nhiu khi gy nn sc p
tm l khng ng c i vi vic xt x ca Ta n; nht l sau khi c Ngh quyt
s 388 ca U ban Thng v Quc hi v vic bi thng thit hi cho nhng
ngi b oan do ngi c thm quyn tin hnh t tng gy ra trong hot ng t
tng hnh s.
Tnh trng tm giam l mt trong nhng nguyn nhn dn n Ta n ngi
tuyn khng c ti khi xt x mc d c cn c lm iu . Do s b nh
gi l quyt nh bt giam oan, sai cho nn Ta n thng khng dm tuyn b co
khng c ti, m thng tr h s iu tra b sung C quan iu tra hoc
Vin kim st bng cch ny hay cch khc nh ch iu tra.
Tm giam nhiu cng c th l nguyn nhn dn n t l ngi b kt n b
pht t giam nc ta qu cao. Ta n rt hn ch cho b co b tm giam hng n
treo hoc p dng cc hnh pht khc khng phi t nh ci to khng giam gi,
pht tin, cnh co mc d c iu kin theo quy nh ca BLHS; trong nhng
trng hp ny, theo hng dn ca Ta n nhn dn ti cao th Ta n x pht t
vi thi hn bng thi hn b co b tm giam. iu ny nh hng rt ln n
li ch ca ngi b kt n; bi v hu qu php l ca ngi b pht t giam v pht
t cho hng n treo l khc nhau. Theo kt qu kho st, trong s 640 b co b

- 82 tm giam, Ta n ch p dng n treo i vi 19 ngi (chim t l ch 2,9%); c

bit, trong s 448 b co b truy t v ti t nghim trng, ti nghim trng b tm
giam, ch c 6 ngi c hng n treo (1,3%) trong khi t l b n b pht t cho
hng n treo chung hng nm chim t l t 26%-30%. V d sau y l mt minh
chng: N 15 tui, l hc sinh lp 10 trng ph thng dn tc ni tr tnh Y. Do
mu thun vi nhau trong vic chi bng chuyn, N b H 18 tui, l hc sinh lp 12
tt vo mt, p vo bng nhiu ln. Sn c con dao gp trong ti, N rt ra v ni
vi H l nu tip tc nh l N s m. H ni tao s g my m khng nh v tip
tc lao vo; N m v pha trc trng vo ngc lm H cht. Sau khi m H xong,
N ln nh gio vin ch nhim np con dao v t th, khai bo. N b khi t v ti
git ngi v b tm giam 04 thng. Kt thc iu tra, N b truy t ra trc Ta n
v ti git ngi do vt qu gii hn phng v chnh ng theo iu 96 BLHS.
Mc d trong giai on chun b xt x, bin php tm giam b hy b theo quy
nh ca iu 88 BLTTHS, nhng Ta n vn x pht N 6 thng t theo khon 1
iu 96 BLHS. Ta n cp phc thm cho b co c hng n treo; nhng b co
b nh trng ui hc do khng theo hc v b tm giam v b pht t giam
theo quyt nh ca Ta n cp s thm. R rng, trong trng hp ny nu C
quan iu tra khng quyt nh tm giam i vi b can, Ta n khng x pht t
th vic tip tc hc tp ca b co khng b ngt on, dn n hu qu x hi
khng ng c.
Vic qu lm dng bin php tm giam cng th hin trong trng hp p
dng khon 2 iu 228 BLTTHS bt giam b co ngay sau khi tuyn n. Nhiu
trng hp Hi ng xt x quyt nh bt b co ti ngoi b x pht t ngay sau khi
tuyn n ch vi nhn nh chung chung kiu nh xt thy b co c th trn, xt
thy m bo thi hnh n m khng c cn c c th;
- Th hai, cc c quan tin hnh t tng ang lng tng trong vic p dng
thi hn tm giam trong trng hp ng phm m cc b can, b co phm ti
thuc cc loi khc nhau, cho nn thi hn t tng cng c quy nh khc nhau.
Thc tin hin nay i theo hng thi hn t tng ni chung, tm giam ni ring

- 83 c thc hin theo ti nng nht trong v n . V d: hai b can A v B ng

phm c gy thng tch cho ngi khc vi mc thng tt l 45%, B phm
ti trong trng hp ti phm nguy him; nh vy A b truy cu trch nhim hnh
s theo khon 2 iu 104 BLHS (ti nghim trng), B b truy cu trch nhim hnh
s theo khon 3 iu 104 BLHS (ti rt nghim trng). Trong trng hp ny,
thng th c quan iu tra cn c vo iu 120 BLTTHS, Ta n cn c vo khon
2 iu 176, iu 177 BLTTHS xc nh thi hn tm giam trong giai on chun
b xt x i vi c hai b can trn c s ti m B thc hin (tc l ti rt nghim
trng). Nh vy, A ch phm ti nghim trng, nhng li phi b p dng bin php
cng ch t tng v ti rt nghim trng. iu ny, theo chng ti l khng hp l
t gc php ch cng nh bo m quyn con ngi ca b can, b co. Chng
ti rt nht tr vi hng dn ca Hi ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao l
trong trng hp ny thi hn tm giam i vi tng b can khng c qu thi
hn chun b xt x i vi ti phm nng nht m b can b truy t [57, tr.58];
- Th ba, cc bin php ngn chn khng giam gi rt t c p dng trn
thc t. S b can b p dng cc bin php ngn chn bo lnh, cm i khi ni c
tr ch vo khong di 30%. Bin php t tin hoc ti sn c gi tr bo m
hu nh khng c p dng i vi b can, b co l ngi Vit Nam.
Trong iu kin tm l x hi nc ta hin nay, khi mt ngi v l do no
m b bt, tm gi, tm giam th s nh hng ln n uy tn, danh d, v v vy
rt kh c th t c hiu qu trong hot ng kinh doanh, hot ng x hi.
V vy, theo chng ti vic qu lm dng cc bin php ngn chn bt, giam gi,
tm giam m coi nh cc bin php ngn chn khc s gy ra khng ch hu qu
php l, m c hu qu x hi khng c li; nh hng n quyn, li ch hp php
ca cng dn, n s pht trin, tin b ca con ngi;
- Th t, hu nh 100% b can, b co b p dng bin php ngn chn. Bi
v BLTTHS khng quy nh c th cc iu kin p dng cc bin php ngn chn
nh bo lnh, cm i khi ni c tr, t tin hoc ti sn c gi tr bo m v
ni dung, cho nn a s nhng ngi tin hnh t tng, trong c Chnh n, Ph

- 84 chnh n, Thm phn quan nim rng l b can, b co trong v n hnh s th

phi b p dng bin php ngn chn no . V vy, khi khi t, b can lun b p
dng bin php ngn chn. Sau khi th l v n, Ta n khng hy b, m ch gi
nguyn hoc thay i bin php ngn chn c p dng bng bin php ngn
chn khc. Nhn thc nh vy l khng ng vi tinh thn ca BLTTHS. Ngh
quyt s 04/2004/NQ-HTP ngy 05-11-2004 ca Hi ng Thm phn Ta n
nhn dn ti cao hng dn thi hnh mt s quy nh trong phn th ba Xt x s
thm ca BLTTHS nm 2003 cng khng nh rng Chnh n hoc Ph Chnh
n c th quyt nh hy b bin php tm giam i vi b can, b co ang b tm
giam, nhng xt thy khng cn thit tip tc tm giam ngi v cng khng cn
thit p dng bin php ngn chn khc [57, tr.57]. Nh vy, khng nht thit l
b can, b co trong v n hnh s th phi b p dng bin php ngn chn.
2.2.2. Bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong
iu tra, truy t, xt x v n hnh s
Php lut t tng hnh s nc ta, c bit l BLTTHS 2003 quy nh rt c
th, cht ch trnh t, th tc t tng trong gii quyt v n hnh s m bo cho
vic iu tra, truy t, xt x khch quan, chnh xc, bo m quyn con ngi ni
chung, quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co ni ring.
Trong hot ng iu tra, nhn chung cht lng cc hot ng iu tra nh
khi t b can, thc hin cc bin php iu tra, nht l cc bin php iu tra lin
quan n cng ch t tng lun c m bo. Vic khi t v n, khi t b can
c cn c; cc thi hn t tng nhn chung c bo m, t b vi phm; kt thc
iu tra ngh truy t tuyt i a s cc trng hp l c c s iu c
th hin trong cc con s sau y: Trong ba nm 2007, 2008 v 6 thng u nm
2009, t l ngi b bt, tm gi b chuyn khi t b can lun chim t l cao (nm
2007 l 95,2%, nm 2008 l 95,14% v 6 thng u nm 2009 l 93,7%). S b can
b Vin kim st truy t ra trc Ta n so vi s C quan iu tra kt thc iu tra
ngh truy t cng c t l rt cao (nm 2007 l 98,8%, nm 2008 l 98,9% v 6
thng u

nm 2009 l 99,1%) [6] [7] [8].

- 85 Hot ng truy t ca Vin kim st cc cp cng c thc hin theo ng

cc quy nh ca BLTTHS, truy t ng ngi, ng ti, ng php lut, gp phn
bo m c hiu qu quyn con ngi ca b can. Vin kim st cc cp thc
hin tt chc nng kim st vic tun theo php lut trong giai on iu tra v n
hnh s; kp thi hy b cc quyt nh tri php lut xm phm quyn con ngi
ca b can; tr h s iu tra b sung nhiu v n do thiu chng c hoc do vi
phm nghim trng th tc t tng trong iu tra; nh ch iu tra i vi nhiu b
can khng c ti hoc min trch nhim hnh s Vin kim st quyt nh tr
h s iu tra b sung nhiu v n do cha chng c buc ti, pht hin thm
ti phm hoc ngi phm ti mi hoc c vi phm nghim trng trong iu tra
(nm 2004 s v n c Vin kim st tr h s iu tra b sung l 1.514, nm
2005 l 3.327, nm 2006 l 3.485, nm 2007 l 3.546, nm 2008 l 2.772 v 6 thng
u nm 2009 l 1.141). Trong khi thc hin chc nng buc ti ca mnh, Vin
kim st cng mnh dn nh ch iu tra i vi nhiu b can theo quy nh ca
BLTTHS (nm 2004 s b can

c Vin kim st nh ch iu tra l

1.531/82.675 b can do Vin kim st th l, nm 2005 l 1.119/85.648, nm 2006

l 1.249/102.987, nm 2007 l 1.147/107.379, nm 2008 l 998/104.948 v 6 thng
u nm 2009 l 463/55.533) [6] [7] [8].
Trong giai on chun b xt x, nhn chung cc Ta n thc hin tt cc
th tc, quyn hn m BLTTHS quy nh. Vic bo m quyn bo cha nhn
chung c thc hin tt: m bo tt thi hn chun b xt x, khng c tnh trng
Ta n gy kh d cho lut s trong thc hin cc quyn t tng quy nh nh
nghin cu h s, tip xc vi b can, b co, a ra cc yu cu, thc hin tt
quyn hn trong giai on chun b xt x nh nh ch v n, tr h s iu tra
b sung c bit, theo thng k ca cc c quan c thm quyn, hng nm c
khong 4% - 5% s v n c cc Ta n tr h s iu tra b sung; trong
phn ln l thiu cc chng c buc ti, gy bt li cho b can theo quyt nh truy
t ca Vin kim st.

- 86 Th tc t tng ti phin ta nhn chung c thc hin tt theo ng quy

nh ca BLTTHS, th hin ch trng ci cch t php theo tinh thn Ngh quyt
08-NQ/TW nh bo m quyn bnh ng trc Ta n; tng cng tranh tng ti
phin ta; ngi tham gia t tng, nht l b co c m bo thc hin cc quyn
t tng c quy nh; bn n, quyt nh ca Ta n c xut pht t kt qu xt
x ti phin ta v.v
m bo thc hin tt cc th tc quy nh, trong th tc bt u phin
ta cc Ta n ch trng ti vic xt x c mt b co v ng s; gii thch
quyn v ngha v cng nh thc hin quyn v ngha v t tng ca ngi tham
gia t tng; p ng cc yu cu ca ngi tham gia t tng v vic xem xt thm
chng c, triu tp thm ngi lm chng; hon phin ta m bo cho ngi
bo cha c mt bo cha cho b can, b co v.v
Trong giai on xt hi, ngi tham gia t tng, c bit l b co c
to iu kin trnh by y v cc tnh tit ca v n. Tnh trng d cung,
mm cung c hn ch. Vic cng b li khai ti C quan iu tra c
thc hin ng theo quy nh ca iu 208 BLTTHS, tc l Kim st vin, Hi
ng xt x ch cng b li khai ti C quan iu tra khi b co khng khai bo
hoc li khai ti phin ta mu thun vi li khai ti C quan iu tra. Vic thc
hin iu 214 BLTTHS cng c nhiu tin b; cc ti liu ca v n, cc nhn
xt, bo co ca c quan, t chc m Hi ng xt x dng lm cn c cho bn n,
quyt nh u c cng b trong qu trnh xt hi; ngi tham gia t tng, nht l
ngi bo cha c nhiu nhn xt v kt lun gim nh, hi gim nh vin v kt
lun gim nh Nhng vn c thc hin th hin c th ca vic m bo
quyn con ngi ca b co trong xt x v n hnh s.
Tuy nhin, theo chng ti, vic bo m cc quyn con ngi ca b co
trong xt x v n hnh s c th hin r nht trong thc tin tranh lun ti phin
ta. Tinh thn i mi, ci cch t php, tng cng tranh tng dn ch ti phin
ta m BLTTHS ghi nhn c thc hin tng i y trong thc tin xt
x ca cc Ta n. Ch ta phin ta ch trng hn ti vic yu cu Kim st

- 87 vin th hin quan im ca Vin kim st qua kt qu xt hi cng khai ti phin

ta, i p c lp lun vi tt c cc kin ca ngi bo cha, b co v ngi
tham gia t tng khc; to iu kin cho nhng ngi tham gia t tng trnh by ht
kin m khng hn ch v thi gian, v s ln tranh lun bo v quyn, li ch
hp php ca mnh.
Vic tn trng v bo m quyn con ngi cng c th hin r nt trong
vn ha xt x ti phin ta. Cc Ta n thc hin nghim chnh Ngh quyt ca
U ban Thng v Quc hi v trang phc ca b co ti phin ta; cc b co b
tm giam khng phi mc ng phc phm nhn. Vic xng h ti phin ta c
tin b ng k; cc i t mang tnh mt st, coi thng nh y, th, ng
bn c bn c bi b v thay vo l cc thut ng php l theo a v t
tng (b co, ngi b hi, ngi lm chng) hoc theo phong tc giao lu thng
thng (anh, ch, ng, b). Thi ca nhng ngi tin hnh t tng trong iu
khin, xt hi, tranh lun nhn chung c thc hin theo mc thc vn ha php
l, ph hp vi truyn thng dn tc. Tnh trng qut nt, mt st, h do b co,
ngi tham gia t tng cng ngy cng c hn ch.
Cng vi nhng u im trn, t gc tn trng v bo m quyn con
ngi ca ngi b tm gi, b can, b co, theo chng ti, trong vic thc hin cc
th tc t tng trong gii quyt v n hnh s cn c nhng hn ch v bt cp sau
y:
- Th nht, vn cn nhng trng hp truy cu trch nhim hnh s ngi
khng c ti hoc cha n mc chu trch nhim hnh s. Theo quy nh ca
khon 1 iu 104 BLTTHS th khi c du hiu ca ti phm th c quan c thm
quyn c th khi t v n hnh s.V trong qu trnh t tng nu c cn c th
quyt nh nh ch iu tra. l iu bnh thng.
Tuy nhin, vic truy cu trch nhim hnh s i vi mt ngi th li khc.
Khon 1 iu 126 BLTTHS quy nh khi c cn c xc nh mt ngi
thc hin hnh vi phm ti th mi ra quyt nh khi t b can; iu 2 BLHS quy
nh ch mt ngi thc hin hnh vi c BLHS quy nh l ti phm th mi phi

- 88 chu trch nhim hnh s. V vy, mt ngi b khi t b can, b kt ti bng mt

bn n khng c cn c, phi chu bin php trch nhim hnh s nghim khc hn
quy nh hoc tri vi quy nh ca php lut l c s vi phm quyn con ngi.
Bng 2: Tnh hnh nh ch v tuyn khng c ti
S b co

S b can

S b can

S b co

CQT nh ch

VKS nh ch

TA nh ch

2004

1584

1531

360

37

2005

1718

1119

309

33

2006

1845

1249

433

26

2007

1835

1147

420

58

2008

1694

998

439

53

919

463

213

Nm

TA tuyn
khng c ti

6 thng
u nm
2009
Ngun: Bo co thng k ca Vin kim st nhn dn ti cao
Theo bng trn, chng ta thy mc d cc v n hnh s c gii quyt qua
tng giai on t tng khc nhau, c s ch c ln nhau v cng n giai on t
tng sau th cng t, nhng s v n b nh ch iu tra, nh ch v n hoc c
Ta n tuyn khng c ti vn xy ra. y l cha ni, trong qu trnh xt x phc
thm, t l cc b co c cp phc thm gim hnh pht m khng phi do c tnh
tit mi cng khng phi l t; theo chng ti, cng l vi phm quyn con ngi
ca b co.
- Th hai, Cha phn nh r chc nng t tng trong qu trnh t tng nh
quyt nh khi t v n ca Hi ng xt x, quyt nh ca Ta n tr h s iu
tra b sung, hn ch vic tranh tng trong qu trnh t tng ni chung, trong xt x
v n hnh s ni ring. C th l:
+ Vic khi t v n ca Ta n thiu hiu qu. Mc d theo quy nh ca
iu 104 BLTTHS, Ta n c thm quyn khi t v n m khng c thm quyn

- 89 khi t b can. Tuy nhin, trong cc quyt nh khi t v n u ghi iu tra

hnh vi phm ti ca ngi c th; tc hng s buc ti vo con ngi c th.
iu l tri chc nng ca Ta n. Qua kho st ca chng ti, hu ht cc v n
m Ta n cc cp khi t qua xt x v n hnh s u c C quan iu tra hoc
Vin kim st nh ch;
+ Hiu qu ca vic tr h s iu tra b sung ca Ta n cn rt thp. Nhiu
Ta n lm dng quy nh ny gii quyt cc vn khc nh bo m thi
hn t tng, l xut pht im ca mi quan h khng tt gia hai c quan; nhiu
trng hp Vin kim st khng tin hnh iu tra b sung nhng Ta n vn xt
x c;
+ Cht lng thc hnh quyn cng t ca Vin kim st cn nhng hn ch
nht nh. Hng nm, s v n c Ta n tr h s iu tra b sung vn ln v
cha c chiu hng gim (s v n Ta n tr h s iu tra b sung nm 2004 l
1.867, nm 2005 l 1.941, nm 2006 l 3.465, nm 2007 l 3.665, nm 2008 l 2.702
v su thng u nm 2009 l 1.162).
c bit, cht lng hot ng buc ti ca Kim st vin ti phin ta cn
nhiu hn ch, c bit l trong xt hi, trong tranh lun bo v s buc ti;
nhiu khi nhng nhim v ny li do Hi ng xt x thc hin. Bi v, khi Vin
kim st hn ch trong bo v s buc ti m Ta n ch ra bn n trn c s buc
ti ti phin ta th s d dn n b lt ti phm; nhng nu Ta n ln sn Vin
kim st th s d dn n xm phm quyn con ngi ca b co. Trong Bo co
thm tra bo co cng tc ca Chnh n TAND ti cao, ca Vin trng VKSND
ti cao ca U ban T php ca Quc hi ti k hp th II Quc hi kha 12
c nhn xt rng Nhiu trng hp Kim st vin cn b ng khi lun ti, tranh
lun, c bit c trng hp Kim st vin cp tnh thc hin quyn cng t theo y
quyn ca VKSND ti cao do khng nm vng h s v n nn lng tng khi tranh
lun, khng bo v c quan im truy t [9].
- Th ba, cn c nhng vi phm trong bo m quyn bo cha ca b can,
b co; nht l quyn c nh ngi khc bo cha. Vi phm quyn bo cha ca

- 90 b can, b co l vi phm th tc t tng nghim trng. Vi phm ny th hin c th

nhiu dng khc nhau nh:
+ C quan tin hnh t tng, nht l C quan iu tra ngi s c mt ngi
bo cha trong qu trnh gii quyt v n. V vy, cn c nhng trng hp gy kh
khn cho ngi bo cha trong vic thc hin nhim v bo cha ca mnh. Cc vi
phm ph bin l gy kh khn trong vic cp giy chng nhn ngi bo cha,
trong vic tip xc vi b can, b co, trong vic c mt trong cc cuc hi cung b
can, trong vic nghin cu v ghi chp h s, ti liu ca v n;
+ C quan iu tra, Vin kim st khng yu cu c ngi bo cha cho b
can ngi cha thnh nin, cho b can b khi t, truy t v ti c khung hnh pht
t hnh. Trong nhiu trng hp, Ta n li khng coi l vi phm nghim trng
th tc t tng tr h s iu tra b sung. S d nh vy l v mt s Ta n cho
rng cc vi phm ny trong cc giai on iu tra, truy t khng phi l vi phm
nghim trng th tc t tng; mt s khc quan nim rng ch cn Ta n bo m
quyn bo cha cho b can, b co l m khng cn tr h s iu tra b sung.
Cc quan nim trn u khng chnh xc. Theo quy nh ca php lut t tng hnh
s nc ta trc khi ban hnh BLTTHS 1988, th ch Ta n mi phi c trch
nhim ch nh ngi bo cha trong trng hp b can, b co cha thnh nin, b
co c th b x pht t hnh. V vy, nu Ta n khng ch nh ngi bo cha
cho b co l vi phm nghim trng th tc t tng; cn C quan iu tra, Vin
kim st khng c trch nhim ny. Th nhng BLTTHS 1988 (iu 37) v
BLTTHS 2003 (iu 57) quy nh c C quan iu tra, Vin kim st v Ta n u
c trch nhim yu cu on lut s c ngi bo cha cho b can, b co v ngi
bo cha c quyn tham gia t tng t khi khi t b can. V th cho nn, vic C
quan iu tra, Vin kim st khng yu cu on lut s phn cng Vn phng lut
s c ngi bo cha cho h hoc ngh U ban Mt trn t quc Vit Nam, t
chc thnh vin ca U ban c ngi bo cha cho thnh vin ca mnh l vi phm
nghim trng th tc t tng.

- 91 Theo chng ti, trong trng hp ny, v n phi c tr iu tra b

sung (theo iu 179 BLTTHS) hoc hy iu tra hoc xt x li (theo iu 250
BLTTHS);
+ C quan tin hnh t tng t chi yu cu c ngi bo cha khng ng
php lut. Ta n thuyt phc b can, b co lp bin bn t chi ngi bo cha
trong mt s trng hp thuc khon 2 iu 57 BLTTHS. Nhiu trng hp Ta n
khng yu cu c ngi bo cha cho b can, b co l ngi cha thnh nin khi
ch mt mnh ngi t chi l khng ng php lut. Theo quy nh ca khon 2
iu 57 BLTTHS th trong trng hp bt buc phi c ngi bo cha, nu b
can, b co v ngi i din hp php ca h vn c quyn thay i hoc t chi
ngi bo cha. Nh vy, ch khi no c b can, b co v i din hp php ca b
can, b co cng t chi ngi bo cha th Ta n mi khng yu cu c ngi bo
cha trong v n; nu ch b can, b co hoc ch ngi i din hp php ca b
can, b co t chi th Ta n vn phi yu cu c ngi bo cha trong v n;
+ Vic xt x vng mt ngi bo cha cng ang gp nhng vng mc.
iu 190 BLTTHS quy nh trong nhng trng hp thng thng, nu ngi bo
cha vng mt Ta vn m phin ta xt x. Quy nh ny c hai cch hiu khc
nhau trong thc tin. Quan im th nht cho rng trong trng hp ny Ta n bt
buc phi m phin ta m khng c hon d bt k l do g. Quan im th hai
th cho rng Ta n c quyn m phin ta, nhng cng khng loi tr kh nng
Ta n quyt nh hon phin ta nu thy rng ngi bo cha vng mt c l do
chnh ng (m au, thin tai) v vic ngi bo cha vng mt s nh hng
nghim trng n vic bo cha cho b co;
- Th t, tnh trng bc cung, d cung, dng nhc hnh trong hot ng iu
tra vn cn xy ra tng i ph bin. Vic dng bin php tm giam, bit giam nh
l bin php iu tra vn tn ti trong nhn thc nhiu iu tra vin v khng t
trng hp c p dng trong thc t. Thc tin cho thy, trong cc v n b co b
kt ti oan th mc nhiu hay t th h u b truy bc hoc dng nhc hnh
buc phi nhn ti. Nhiu trng hp khc, ti phin ta nhiu b co c khai bo l

- 92 b bc cung hay dng nhc hnh. Theo bo co ca Vin kim st nhn dn ti cao,
nm 2007 C quan iu tra Vin kim st khi t iu tra 14 b can, nm 2008
khi t 26 b can v cc ti dng nhc hnh, ra quyt nh tri php lut, lm sai lch
h s v n [6] [7].
+ Th nm, tnh trng xt x vng mt ngi tham gia t tng tng i ph
bin. iu 187 BLTTHS ch quy nh c th ba trng hp c xt x vng mt b
co l: a/ B co trn trnh v vic truy n khng c kt qu; b/ B co ang nc
ngoi v khng th triu tp n phin ta; c/ Nu s vng mt ca b co khng tr
ngi cho vic xt x v h c giao giy triu tp hp l. Cn i vi ngi b
hi, nguyn n dn s, b n dn s, ngi c quyn li ngha v lin quan n
v n, ngi lm chng nu h vng mt th ty trng hp, Hi ng xt x
quyt nh hon phin ta hoc vn tin hnh xt x. Trong thc tin, a s cc
trng hp khi ngi b hi, nguyn n dn s, b n dn s, ngi c quyn li
ngha v lin quan n v n, ngi lm chng vng mt th Ta n vn xt x v
n. Vic ngi tham gia t tng khng c mt nh hng rt ln n vic iu
tra, xc nh s tht khch quan ca v n ti phin ta, v t nh hng n
phn quyt ca Ta n, n quyn, li ch hp php ca b co.
- Th su, th tc t tng, c bit l th tc phin ta vn cn nhng quy
nh hn ch hoc khng bo m cho vic thc hin quyn t tng ca ngi tham
gia t tng ni chung, ca ngi b tm gi, b can, b co ni ring. Nhng vi phm
ph bin l:
+ Gii thch quyn v ngha v t tng cho nhng ngi tham gia t tng
cha y hoc khng r rng. Vic bo m cho ngi tham gia t tng thc
hin quyn t tng ca mnh, nht l quyn yu cu cn mang tnh hnh thc;
+ Trong ly li khai, xt hi cha to iu kin cho ngi tham gia t tng,
nht l b can, b co trnh by ht kin ca mnh v cc tnh tit ca v n; vn
cn nhng trng hp mm cung, d cung; t thi khng va lng khi h khai
bo khng theo iu tra vin. Cc ti liu, chng c dng lm cn c cho vic ra
bn n, quyt nh cha c cng b cng khai ti phin ta nn ngi tham gia t

- 93 tng khng c bit trnh by kin ca mnh v cc ti liu, chng c

nhm bo v li ch ca mnh. Cc Ta n cn lng tng trong vic xt hi do
BLTTHS khng quy nh c th trnh t c xt hi; thm ch c trng hp cho
rng xt hi ti phin ta c th c thc hin bt u bng vic hi ngi lm
chng, ch khng phi l b co hay ngi tham gia t tng khc;
+ Trong tranh lun vn c nhng trng hp ch ta phin ta cha pht huy
c tinh thn tranh tng dn ch ti phin ta nh hn ch thi gian trnh by
kin ca ngi tham gia t tng, nht l ngi bo cha; cha hng dn, ng
vin b co thc hin vic tranh lun bo v quyn, li ch hp php ca mnh;
cha yu cu Kim st vin tranh lun i p vi tt c kin ca ngi tham gia
t tng;
+ Vn ha t tng, nht l xt x ti phin ta vn cn nhiu hn ch. Cch
xng h thiu thng nht, thm ch nhiu trng hp cn xm phm nhn phm,
danh d con ngi; thi hch dch, coi thng ngi tham gia t tng ca ngi
tin hnh t tng, nht l iu tra vin, Kim st vin vn tn ti Tnh trng ny
mt mt lm gim uy tn ca c quan xt x; mt khc to nn p lc xu nh
hng n tm l b can, b co, ngi tham gia t tng khc, lm cho h khng
kh nng tm l bo v quyn, li ch hp php ca mnh trong khai bo, trong
tranh lun.
+ Cc Ta n cn lng tng v trnh t tranh lun trong cc v n c khi t
theo yu cu ca ngi b hi. Theo quy nh ti khon 3 iu 51 BLTTHS th trong
trng hp v n c khi t theo yu cu ca ngi b hi, ngi b hi hoc i
din hp php ca h trnh by li buc ti ti phin ta. Th nhng ngi b hi, i
din hp php ca h trnh by li buc ti vo lc no, buc ti ra sao th cc Ta
cn lng tng. Mc d Ngh quyt s 03/2004/NQ-HTP ngy 02-10-2004 ca Hi
ng Thm phn Ta n nhn dn ti cao hng dn trong trng hp ny ngi b
hi, i din hp php ca ngi b hi tham gia tranh lun theo trnh t thng thng
[57, tr.50]. Chng ti cho rng hng dn cha gii p c vng mc trong

- 94 thc tin. Bi v cu hi s t ra vy th ngi lm lut quy nh thm khon 3 iu

51 lm g, nu n khng c p dng trong thc tin t tng v.v
2.2.3. Bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co
trong gii quyt khiu ni, t co
Khc vi php lut t tng hnh s trc y, BLTTHS 2003 quy nh c th
v khiu ni, t co trong mt chng ring. y l c s php l quan trng cho
vic gii quyt khiu ni, t co trong t tng hnh s ni chung v l hnh thc
cng dn bo v quyn, li ch hp php ca mnh trong t tng hnh s ni ring.
Do BLTTHS quy nh c th v quyn khiu ni, t co, v trch nhim ca ngi
gii quyt khiu ni, t co, v phm vi khiu ni, t co cho nn trong nhng
nm gn y hot ng gii quyt khiu ni, t co trong t tng hnh s ni chung,
xt x v n hnh s ni ring dn i vo n np.
Trong nhng nm qua, trn c s cc quy nh ca BLTTHS, c quan tin
hnh t tng cc cp nhn chung thc hin tt cng tc khiu ni, t co lin
quan n vic gii quyt cc v n hnh s. S lng cc khiu ni c gii quyt
tng ln ng k, trong a s l cc khiu ni yu cu gim c thm, ti thm v
n hnh s. Qua gii quyt khiu ni pht hin nhiu bn n, quyt nh c
hiu lc ca Ta n cc cp c sai lm nghim trng, xm phm quyn, li ch hp
php ca ngi b kt n v ra quyt nh khng ngh; c bit, c mt s v n d
c tr li nhng sau vn c khng ngh.
C quan tin hnh t tng cc cp c nhiu c gng tp trung gii quyt
dt im cc n t co ngi tin hnh t tng theo ng quy nh ca php lut,
kin quyt x l nhng ngi c sai phm bng nhng bin php khc nhau nh x
l k lut, bi min chc danh t tng, thm ch truy cu trch nhim hnh s.
Trong nm 2007, ngnh Kim st tip nhn 49.406 n khiu ni, t co,
trong thuc thm quyn gii quyt l 11.971 v vic, 77% l n yu cu gim
c thm, ti thm; gii quyt c 9.009 v vic, t 75,2%; Trong s 513 v b
khiu ni lin quan n hnh s, khng ngh theo trnh t gim c thm 17 v.

- 95 Qu trnh gii quyt t co trong hot ng t php khi t hnh s iu tra 11

v, ang xc minh 36 v vic.
Ngnh Ta n nhn 60.000 n khiu ni, t co, trong thuc thm quyn
gii quyt l 11.912 v vic, a s l n yu cu gim c thm, ti thm; trong s
n thuc thm quyn c 40% v hnh s. Trong s n khiu ni trn, Ta n cc
cp gii quyt c 8.712 v vic, t 72%. iu ng ch l trong s 3.400
n yu cu gim c thm c gii quyt, ngi c thm quyn khng ngh 28
v.
Trong nm 2008, ngnh Kim st tip nhn 44.591 n khiu ni, t co,
trong thuc thm quyn gii quyt l 12.761 v vic, 77% l n yu cu gim
c thm, ti thm; gii quyt c 9.884 v vic, t 77,5%. Qu trnh gii
quyt t co trong hot ng t php khi t hnh s iu tra 12 v, ang xc
minh 46 v vic.
Ngnh Ta n nhn 70.000 n khiu ni, t co, trong 9.212 n yu cu
gim c thm, ti thm; trong s n thuc thm quyn c 20% v hnh s; gii
quyt c gn 45%; trong s n yu cu gim c thm v hnh s c gii
quyt, ring Chnh n Ta n nhn dn ti cao khng ngh 15 v [4] [5] [2] [3].
Qua gii quyt khiu ni, t co, nhiu v n c tin hnh t tng li
theo cc trnh t gim c thm, ti thm m bo tnh chnh xc, khch quan, bo
v quyn, li ch hp php ca b can, b co v ngi b kt n. Nhiu trng hp
ngi b khi t, truy t, kt n oan c c quan tin hnh t tng xin li cng
khai, phc hi danh d v bi thng thit hi theo Ngh quyt 388 ca U ban
Thng v Quc hi. Cng qua gii quyt khiu ni, t co, nhiu vng mc trong
qun chng nhn dn c gii to kp thi; uy tn ca c quan xt x tng; nhn
dn c lng tin vo vic bo v li ch Nh nc, quyn v li ch hp php ca
cng dn. Thng qua vic gii quyt t co mt s v tiu cc trong iu tra, truy
t, xt x c pht hin v x l bng cc hnh thc khc nhau; mt s trng
hp b truy cu trch nhim hnh s.

- 96 Kt qu gii quyt khiu ni, t co trong hot ng t tng cng khng

nh nhng hn ch trong cht lng hot ng t tng hnh s ca c quan, ngi
tin hnh t tng; hn ch v nng lc, trch nhim ca iu tra vin, Kim st
vin, Thm phn; nhng bt cp trong quy nh ca BLTTHS.
Nhng bt cp, hn ch trong gii quyt khiu ni, t co lin quan n tin
hnh t tng v n hnh s l:
- Th nht, cha c s quy nh cht ch, y i tng khiu ni theo th
tc gii quyt khiu ni. iu 331 Chng XXXV - Khiu ni, t co ch:
Quy nh thm quyn v thi hn gii quyt khiu ni i vi Thm phn,
Ph Chnh n, Chnh n To n m cha quy nh i vi Th k, Hi thm;
Quy nh i vi quyt nh, hnh vi t tng trc khi m phin to; vy i
vi cc quyt nh, hnh vi t tng sau khi m phin to (quyt nh hon phin to,
k bin ti sn, xem xt ti ch, quyt nh bt v tm giam ca Hi ng xt x)
s c gii quyt nh th no khi c khiu ni.
- Th hai, i vi khiu ni lin quan n vic p dng bin php bt, tm gi,
tm giam cha c quy nh c th, r rng. iu 333 BLTTHS ch quy nh chung:
do Vin kim st xem xt, gii quyt. Chng ti cho rng quy nh ny l cha ph hp
vi chc nng, nhim v ca tng c quan tin hnh t tng; chnh v vy m khng
phi ngu nhin Thng t lin tch s 02/2005/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCABQP-BTP ngy 10-8-2005 ca Vin kim st nhn dn ti cao, Ta n nhn dn ti
cao, B Cng an, B T php, B Quc phng ban hnh, trong c hng dn tch
bch v vn ny.
- Th ba, s lng khiu ni t php, nht l yu cu gim c thm, ti thm
ngy cng nhiu, tnh phc tp ngy cng tng nhng t chc, bin ch cc c quan
tin hnh t tng vn khng i, cht lng cn b cha c ci thin nn nh
hng n cht lng, hiu qu hot ng quan trng ny.
2.2.4. Nguyn nhn ca nhng bt cp, hn ch trong vic bo m
quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong hot ng t tng
hnh s

- 97 Nhng bt cp, hn ch trong hot ng t tng hnh s vi phm quyn con

ngi ca ngi b tm gi, b can, b co l do nhiu nguyn nhn khc nhau. Qua
nghin cu chng ti thy c mt s nguyn nhn c bn sau y:
- Th nht: do bt cp trong cc quy nh ca BLTTHS.
+ Nhiu quy nh ca BLTTHS khng ph hp vi bn cht Nh nc php
quyn, vi ng li i mi t php, vi cc chc nng t tng trong t tng hnh
s nc ta. Ni dung mt s quy nh ca BLTTHS th hin khng chnh xc hoc
khng y chnh sch t tng hnh s. V d, cho n nay php lut t tng hnh
s nc ta cha coi tranh tng l nguyn tc ca t tng hnh s; mt s nguyn tc
c bn c th hin cha y hoc cha chnh xc (nh nguyn tc suy on
khng c ti, nguyn tc xc nh s tht ca v n, nguyn tc bo m quyn bo
cha); quy nh cho Ta n mt s thm quyn khng thuc chc nng xt x
(khi t v n, tr h s iu tra b sung, trnh t xt hi);
+ a v t tng ca ngi tin hnh t tng, ngi tham gia t tng c quy
nh cha tht ph hp lm hn ch vic bo m quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co. Quyn hn ca ngi tin hnh t tng nh iu tra vin, Kim
st vin, Thm phn c quy nh rt hn ch; trong khi cn cha c s phn bit
rch ri quyn hn t tng vi quyn hn qun l hnh chnh ca Th trng, Ph
Th trng C quan iu tra, Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st, Chnh n,
Ph Chnh n Ta n;
Quyn ca ngi tham gia t tng, nht l ca ngi b tm gi, b can, b
co, ca ngi bo cha vn cha c quy nh y , hn ch vic bo m
quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co. V d: BLTTHS khng quy
nh quyn im lng ca ngi b tm gi, b can, b co v khng c coi s im
lng nh l mt s nhn ti; BLTTHS cng khng quy nh quyn c thng
bo v cc chng c buc ti, thm ch quyn nghin cu h s v n, quyn c
i cht vi nhn chng, vi ngi b hi thc hin quyn bo cha ca mnh
v.v;

- 98 + Cc cn c p dng cc bin php cng ch t tng, nht l bin php

ngn chn khng y hoc khng r rng. BLTTHS khng quy nh cn c ni
dung ca vic p dng cc bin php ngn chn khng giam gi nh bo lnh, cm
i khi ni c tr, t tin hoc ti sn c gi tr bo m. Cn c p dng tm
giam li qu rng, khng ph hp vi bn cht v cc cn c p dng bin php
ngn chn chung quy nh ti iu 79 BLTTHS. Theo quy nh ca iu 79
BLTTHS th bin php ngn chn ch c p dng khi c mt trong nhng cn c
chng t b can, b co s gy kh khn cho vic iu tra, truy t, xt x; s tip tc
phm ti hoc bo m thi hnh n. Nu khng c mt trong nhng cn c th
d b can, b co phm ti g cng khng c bt tm giam. Trong khi im a
khon 1 iu 88 BLTTHS li quy nh tm giam c th c p dng i vi b
can, b co phm ti c bit nghim trng; phm ti rt nghim trng. Nh vy,
quy nh ca im a khon 1 iu 88 BLTTHS khng ph hp vi iu 79
BLTTHS. Khng th ni phm ti c bit nghim trng, phm ti rt nghim
trng l ng nhin c cn c quy nh ti iu 79 BLTTHS c;
+ BLTTHS quy nh kh nng ty nghi qu rng cho ngi c thm quyn
tin hnh t tng d dn n hn ch quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can,
b co. V d: theo quy nh ca iu 79, im b khon 1 iu 88, khon 2 iu 228
BLTTHS, th bin php ngn chn c th p dng khi c cn c chng t rng,
c cn c cho rng; cn cn c c th l g, c buc phi chng minh khng
th khng c quy nh r rng. V th, trong thc tin, cc cn c hon ton
c xc nh theo nh gi ch quan ca ngi c thm quyn p dng cc bin
php ngn chn . iu ny d dn n s lm dng trong p dng cc bin php
ngn chn; vic p dng c th l tin li cho c quan tin hnh t tng nhng
li hn ch quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co.
Hoc theo quy nh ca iu 191 BLTTHS th ty trng hp Hi ng xt
x quyt nh hon phin ta hoc vn tin hnh xt x nu ngi b hi, nguyn
n dn s, b n dn s, ngi c quyn li, ngha v lin quan n v n vng
mt ti phin ta m khng quy nh mt iu kin c th no. V vy, trn thc t

- 99 tuyt i a s cc trng hp vng mt nhng ngi tham gia t tng Ta n

vn tin hnh xt x v n;
+ Trong mt s trng hp BLTTHS quy nh cc quyn t tng ca ngi
tham gia t tng nhng khng quy nh bo m php l, cc trnh t, th tc
thc hin cc quyn trn thc t, gy lng tng cho ngi tin hnh t tng trong
gii quyt v n v hn ch ngi tham gia t tng thc hin quyn t tng c
quy nh. V d, khon 3 iu 51 BLTTHS quy nh Trong trng hp v n c
khi t theo yu cu ca ngi b hi th ngi b hi hoc i din hp php ca
h trnh by li buc ti ti phin ta. Th nhng trong Chng XXI v tranh lun
ti phin ta li khng c quy nh trnh t, th tc buc ti ca ngi b hi trong
trng hp trn nn ch ta phin ta vn iu hnh vic tranh lun theo th tc
thng thng;
+ BLTTHS ch quy nh trnh t xt hi (iu 207 BLTTHS) m khng quy
nh trnh t c xt hi ti phin ta nn lm cho Ta n lng tng trong thc
hin vic xt hi; nhiu khi gy bt li cho ngi tham gia t tng, nht l b co.
Chng ti cho rng, trnh t xt hi ti phin ta nhn chung l do Hi ng
xt x quyt nh xc nh s tht khch quan ca v n; th nhng vic qu lm
dng quyn hn gy p lc tm l cho b co, nhn vt trung tm ca v n,
ngi b truy cu trch nhim hnh s v c nguy c phi chu cc hu qu php l
nng n, buc h khai bo theo nh hng ch quan ca Hi ng xt x qua
nghin cu h s v n, lm nh hng n kh nng bo cha ca h l khng p
ng nguyn tc xc nh s tht khch quan ca v n, nguyn tc nhn o,
nguyn tc bo m quyn bo cha ca b co trong t tng hnh s.
- Th hai, do trnh , nng lc v quan im, nhn thc ca ngi tin hnh
t tng cn c nhiu hn ch.
Mt ngi c coi l khng c ti nu cha c bn n kt ti c hiu lc
php lut ca Ta n l nguyn tc quan trng ca t tng hnh s. Cn b can, b
co mi ch l ngi b nghi l phm ti v ang b truy cu trch nhim hnh s.
i vi h, BLTTHS quy nh c th p dng mt s bin php cng ch nht

- 100 nh vi cn c, iu kin r rng m bo cho qu trnh t tng c chnh xc,

khch quan v phng nga ti phm. Cc c quan tin hnh t tng hnh s ch p
dng cc bin php trong phm vi iu kin, cn c do php lut quy nh. Th
nhng, khng t cc trng hp ngi tin hnh t tng coi h l ngi phm ti
phi xng ng b trng pht nghim khc m qun i kha cnh con ngi vi cc
quyn v li ch c php lut tn trng v bo v. Thm ch gc no h
cn c ch trng v ang trong tnh trng b truy cu trch nhim hnh s.
Khng ngu nhin m ngi lm lut quy nh nhim v ca BLTTHS l bo v
quyn v li ch hp php ca cng dn; ng thi trong s cc nguyn tc t tng
hnh s, cc nguyn tc v bo m quyn con ngi chim v tr quan trng.
Tnh trng do trnh nng lc hn ch nn nhn thc khng ng v cc quy
nh ca php lut dn n vi phm quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b
co; quan nim tiu cc i vi b can, b co; quan nim p dng cc quy nh ca
BLTTHS th no thun tin cho hot ng ca c quan tin hnh t tng, cho
c vic mnh ca ngi tin hnh t tng, khng lu tm n li bo cha, c nh
kin vi b co sau khi nghin cu h s v n trc khi xt x nh hng
khng t n vic tn trng v bo m quyn con ngi trong xt x v n hnh s
ni chung, quyn ngi b tm gi, b can, b co ni ring; khng t trng hp lm
oan ngi khng c ti.
- Th ba, ch trch nhim cha c quy nh r rng, minh bch, c
truy cu cha tht nghim minh i vi cc vi phm quyn con ngi ca ngi b
tm gi, b can, b co t pha ngi tin hnh t tng. Ch ti t tng i vi cc vi
phm cha r rng, thiu c th.
Cho n nay chng ta c Ngh quyt s 388/NQ-UBTVQH11 ngy

17-3-

2003 ca U ban Thng v Quc hi v bi thng thit hi cho ngi b oan do

ngi c thm quyn trong hot ng t tng hnh s gy ra. Lut bi thng ca
Nh nc va c Quc hi thng qua ti k hp th V Quc hi kha 12 cng
cha bao hm ht cc trng hp oan, sai trong t tng hnh s.

- 101 Mc d BLTTHS c cc nguyn tc quan trng quy nh ngi lm tri php

lut trong vic bt, giam, gi, khi t, iu tra, truy t, xt x, thi hnh n th ty
theo tnh cht, mc vi phm m b x l k lut hoc b truy cu trch nhim
hnh s (iu 12); quy nh quyn c bi thng thit hi do c quan hoc ngi
c thm quyn tin hnh t tng gy ra (iu 30). Nhng trn thc t cc quy nh
ny t c p dng. Vic truy cu trch nhim hnh s t c t ra, nu khng
phi l hnh vi c ; ch k lut mi c thc hin mc hn ch, ch yu
l khng b nhim li chc danh t tng nu c nhiu sai st nghim trng; vic bi
thng thit hi do sai hu nh cha c thc hin. c bit, quyn hn, trch
nhim ca c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng lin quan n quyn
con ngi ch yu tp trung ngi lnh o cc c quan tin hnh t tng nh
Th trng, Ph Th trng C quan iu tra, Vin trng, Ph Vin trng Vin
kim st, Chnh n, Ph Chnh n Ta n, trch nhim li khng gn vi hot
ng t tng trc tip cho nn ch trch nhim khng r rng v.v
2.3. Bo m quyn con ngi ca ngi b buc ti trong php lut t
tng hnh s quc t
Quyn con ngi v bo m quyn con ngi l mi quan tm hng u hin
nay ca mi quc gia. Bo m quyn con ngi ni chung, quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co ni ring trong t tng hnh s l xu th tt yu trong
vic xy dng Nh nc php quyn hin nay trn th gii. Vn bo m quyn
con ngi ca ngi b buc ti c quy nh trong cc vn bn php l quc t
cng nh trong lut t tng hnh s quc gia.
T gc cc vn bn php lut quc t, quyn con ngi v bo m quyn
con ngi ni chung c quy nh tng i sm trong cc vn bn php l khi
Nh nc T sn mi hnh thnh. Nhng c l tp trung nht, c th nht v bo
m quyn con ngi ca ngi b buc ti c quy nh r rng, c th trong cc
vn bn nh: Tuyn ngn th gii v nhn quyn (Universal Decleration of Human
Rights), Cng c Chu u v quyn con ngi (European Convention on Human
Rights ECHR), Cng c Lin hp quc v quyn tr em, Quy ch Rome v

- 102 thnh lp Ta n hnh s thng trc quc t... Cc vn bn quc t nu trn l c

s php l quan trng cc quc gia c th ha trong ni lut v t tng hnh s
ca mnh.
Theo php lut t tng hnh s quc t, quyn con ngi ca ngi b buc
ti c bo m trn c s 1/ Cc nguyn tc t tng hnh s; 2/ Cc quy nh v
cc quyn t tng c bn ca ngi b buc ti; v 3/ Quy nh cc bo m php l
thc hin cc nguyn tc t tng v quyn t tng ca ngi b buc ti.
2.3.1. Php lut quc t v cc nguyn tc t tng hnh s
T gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co, php
lut t tng hnh s quc t lun lun khng nh cc nguyn tc t tng hnh s c
bn nh: nguyn tc xt x cng bng. V n phi c xt x cng khai; thm phn
khng c thin v khi ra phn quyt; ngi b buc ti c quyn c xt x bng
Ta n; nguyn tc cc bn bnh ng trc Ta n; nguyn tc xt x nhanh chng,
cng khai; nguyn tc suy on khng c ti; nguyn tc bo m quyn bo cha
ca ngi b buc ti
Cng c Chu u v quyn con ngi quy nh rt r quyn t do v an
ton c nhn, mt s nguyn tc ca t tng hnh s bo m quyn con ngi
ca ngi b buc ti. iu 5.1 Cng c quy nh mi ngi c quyn t do v an
ton c nhn; khng ai b xm phm quyn t do ngoi trng hp v th tc do
php lut quy nh. iu 6.1 Cng c quy nh ngi b buc ti c quyn c
xt x bi Ta n; cc bn c i x cng bng trong xt x v c quyn tham
gia phin ta v xt x cng khai. iu 6.2 Cng c quy nh ngi b buc ti
c suy on l khng c ti cho n khi ti phm c chng minh theo quy
nh ca php lut. Theo Cng c th y l bo m t tng u tin (first
procedural guarantee) ca vic bo m quyn con ngi trong t tng hnh s.
ng thi nguyn tc ny cng i hi mi nghi ng trong chng minh v n phi
c gii thch c li cho ngi b buc ti [69].
iu 10 Tuyn ngn th gii v nhn quyn quy nh bt k ai b buc ti
u c quyn c a ra xt x trc mt Ta n c lp v khng thin v, c

- 103 quyn bo v mnh, chng li mi s buc ti. iu 11 Tuyn ngn quy nh bt k

ai b co buc trong thc hin hnh vi phm ti c coi l khng c ti cho n khi
li ca h c chng minh bng phin ta cng khai theo th tc php lut quy
nh v ti phin ta h c bo m quyn bo cha. Khng ai c th b buc ti
v phi chu hnh pht bi hnh vi m lut hnh s quc gia hoc quc t khng coi
l ti phm ti thi im hnh vi c thc hin [71].
iu 6 Quy ch Rome v Ta n hnh s quc t quy nh nguyn tc suy
on khng c ti nh sau: 1/ Mt ngi c coi l khng c ti cho n khi
chng minh c trc Ta n l c ti theo quy nh ca php lut;

2/ Trch

nhim chng minh b co c ti thuc v Trng Cng t; 3/ kt ti b co, Ta

n phi tin chc v ti ca b co m khng cn s nghi ng hp l no [53,
tr.305].
Theo php lut t tng hnh s Saudi Arabia, cc nguyn tc chung lin quan
n xt x ca Ta n l: nguyn tc bnh ng trc php lut, nguyn tc xt x
cng khai, nguyn tc xt x bng li, nguyn tc c tr gip v bo cha c
lp, nguyn tc xt x nhanh chng v nguyn tc xt x c mt cc bn ng
s [67].
iu 6 Tuyn ngn v nhn quyn nc M quy nh nguyn tc xt x
cng bng: trong mi trng hp b truy t hnh s, b co c quyn c xt x
nhanh chng v cng khai bi mt Bi thm on cng bng, b co c thng
bo tnh cht, l do buc ti, c i cht vi nhn chng chng li mnh v c
s gip ca lut s bo cha v.v[40, tr.226].
2.3.2. Quyn ca ngi b buc ti trong php lut quc t
Mt ni dung quan trng na trong lut t tng hnh s quc t v bo m
quyn con ngi ca ngi b buc ti c biu hin ch php lut quy nh rt
y v c th cc quyn t tng c bn ca h. l: Quyn t do v an ton c
nhn, khng b bt, giam, gi tri php lut, khng b tra tn, dng nhc hnh trong
t tng hnh s; Quyn c thng bo kp thi l do b buc ti v chng c chng
li h bng ngn ng m h bit; Quyn t bo cha hoc nh ngi khc bo

- 104 cha; Quyn thu thp chng c, quyn kim tra chng c v i cht vi nhn
chng chng li mnh; Quyn c c ngi phin dch min ph v.v
iu 4 Tuyn ngn v nhn quyn nc M quy nh quyn t do c nhn,
quyn v ti sn v quyn khng b khm xt, bt gi khng c l do chnh ng.
iu 5 quy nh khng ai b bt gi, b x l hoc x pht tri php lut, v nhn
o [40].
Cng c Chu u v quyn con ngi cng c nhng quy nh c th v
quyn con ngi ca ngi b buc ti. iu 5.1 Cng c quy nh quyn t do c
nhn ca mi ngi. iu 6.3 quy nh cc quyn ti thiu ca ngi b buc ti nh
c thng bo tnh cht v l do buc ti; c m bo thi gian, phng tin cn
thit chun b cho bo cha; c t bo cha hoc nh ngi khc bo cha, nu
ngi khng c kh nng ti chnh hoc do yu cu ca cng l th ngi b buc
ti c bo m ngi bo cha min ph; c thu thp chng c v i cht vi
nhn chng v phin dch min ph [69].
iu 55 Quy ch Rome v Ta n hnh s quc t quy nh quyn ca ngi
c lin quan trong iu tra. l cc quyn khng b bt buc t nhn ti, quyn
khng chu hnh thc p buc, cu thc hoc e do no, s tra tn hay hnh thc
i x c c, v nhn o hoc h thp nhn phm, quyn bo m phin dch
min ph, quyn khng b bt, giam, gi ty tin, quyn c thng bo v cn c
buc ti, quyn c im lng, quyn c gip v mt php l. iu 67 Quy ch
quy nh quyn ca b co, bao gm: quyn c xt x cng khai, cng bng;
quyn c thng bo kp thi v chi tit v tnh cht, nguyn nhn v ni dung
buc ti bng ngn ng m b co hiu v ni c; quyn c thi gian v
phng tin chun b cho vic bo cha; quyn c xt x khng b tr hon v
l; quyn t bo cha hoc nh ngi bo cha, c tr gip php l min ph nu
cn thit hoc khng c kh nng ti chnh; quyn i cht vi ngi lm chng,
a ra chng c; c m bo phin dch min ph [53].
Php lut t tng hnh s Hoa k quy nh ngi b buc ti c quyn c
xt x nhanh chng, cng khai, khng h b kit qu trong t mt thi gian di

- 105 trc khi xt x hay phn quyt v s phn ca h b tr hon khng c l do chnh
ng; quyn c xt x bng Bi thm on khng thin v; quyn c thng bo
kp thi v li buc ti; c i cht vi nhn chng chng li h, c bo m
mt th tc php l tho ng v quyn khng b p buc lm nhn chng chng
li chnh mnh trong bt k v n hnh s no [40, tr.126-128].
Ngoi ra, php lut t tng hnh s nhiu nc quy nh cc quyn khc ca
ngi b buc ti nh c quyn la chn th tc xt x rt gn; la chn xt x
bng on Bi thm hay Thm phn; quyn im lng khi b hi cung, quyn mc c
th ti (nhn ti) c phn quyt nhanh chng v hng s gim nh c bit
[66, pp.63-85].
2.3.3. Th tc t tng bo m quyn con ngi ca ngi b buc ti
ng thi vi vic quy nh cc nguyn tc t tng, cc quyn t tng hnh
s ca ngi b buc ti, php lut t tng hnh s quc t cng quy nh rt y ,
c th cc trnh t, th tc t tng nh nhng bo m php l khc cho vic thc
hin cc nguyn tc t tng v thc hin cc quyn t tng ca ngi b buc ti.
Cn c v thm quyn bt, tm giam, tr t do c quy nh cht ch. Thng
thng Thm phn quyt nh bt tm giam hoc t chi tr t do cho ngi b buc
bt k ti g (cn c thng nht cho cc loi ti) trong cc trng hp Ta n c c s
tin rng h: a/ S trn; b/ Tip tc phm ti hay phm ti khc; 3/ S thng cung vi
nhn chng hoc gy kh khn cho hot ng t tng do mi quan h ca h vi
ngi khc. Cn nhng trng hp h c th vng mt khi c triu tp th khng
p dng bin php tm giam m p dng cc bin php khc nh bo lnh, cam oan,
cm i khi ni c tr
Nghin cu php lut t tng hnh s nhiu nc, c bit l cc nc thuc
h thng n l v t tng tranh tng, cng cho thy th tc rt gn v th tc mc c
nhn ti c p dng rt ph bin. Hn 90% cc v n hnh s Anh, Hoa k
c gii quyt theo cc th tc ny. Vic p dng th tc rt gn, th tc mc c
nhn ti rt ngn rt ng k thi gian gii quyt v n, tit kim chi ph t tng gp
nhiu ln nhng vn khng vi phm quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can,

- 106 b co. Bi v, mt trong nhng iu kin tin quyt Ta n c th p dng th

tc t tng ny l s ng ca ngi b buc ti.
Mt c im na ng lu trong t tng hnh s nhiu nc l thc hin
nguyn tc tranh tng trong qu trnh gii quyt v n hnh s. Nhng tinh thn
chnh ca nguyn tc ny l:
- Xt x vi s c mt y ngi tham gia t tng, tr nhng trng hp
c bit php lut quy nh, cc bn tham gia t tng u bnh ng trc php lut;
c bit l c mt ngi lm chng b co c th i cht ngay ti phin ta; m
bo b co lun lun c ngi bo cha, nht l trong cc trng hp b co l
ngi gi, ngi cha thnh nin, ngi c nhc im v th cht hoc tm thn,
trong trng hp cn thit v cng l th bt buc phi c ngi bo cha, ngi
ngho c tr gip php l min ph;
- Ngi b buc ti c quyn thu thp chng c, c quyn cht vn ngi
lm chng chng li mnh; c quyn phn bc cc chng c khc;
- Vic xt hi, lun ti buc ti ti phin ta l trch nhim ca cng t
vin; vai tr ca Ta n khi xt hi v tranh lun l th ng. Phn quyt ca Ta
n c a ra trn c s chng minh ti phin ta v nh gi kin tranh lun
ca cc bn v.v
Ni tm li, t gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b
can, b co, nghin cu so snh php lut t tng hnh s quc t cho thy rng php
lut t tng hnh s nc ta tng bc hi nhp vi php lut quc t v lnh vc
ny. Cc quy nh ca BLTTHS nc ta th hin tng i y cc vn bn
php lut quc t lin quan n bo m quyn con ngi trong t tng hnh s,
nht l trong quy nh cc nguyn tc t tng, quy nh cc quyn t tng ca ngi
b tm gi, b can, b co v cc trnh t, th tc khc. Tuy nhin, BLTTHS vn cn
mt s im bt cp, hn ch nht nh nh th hin cha chnh xc, y tinh
thn chung ca php lut t tng hnh s quc t (nguyn tc suy on khng c ti,
trch nhim chng minh, nguyn tc tranh tng v mt s quyn t tng ca ngi
b tm gi, b can, b co).

- 107 KT LUN CHNG 2

Trong ton b qu trnh hnh thnh v pht trin ca mnh, Nh nc ta lun
quan tm n vic bo m quyn con ngi ni chung, quyn con ngi ca ngi
b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s ni ring t gc cc quy nh ca
php lut cng nh t gc p dng cc quy nh trn thc t.
Ngay t nhng ngy u c thnh lp, quyn con ngi, quyn cng dn
c ghi nhn tng i y trong php lut nc ta. Trong cc bn Hin
php cc thi k khc nhau, cc quyn c bn ca cng dn, cc nguyn tc t tng
quan trng c ghi nhn. Cc quyn c bn v cc nguyn tc t tng c bn
tng bc c c th ha trong cc vn bn php lut t tng hnh s cc cp
khc nhau ph hp vi tnh hnh kinh t x hi trong tng thi k nht nh. ng
thi, cc vn bn php lut cng quy nh trch nhim, nht l trch nhim hnh s
i vi cc hnh vi xm phm quyn con ngi ca ngi phm ti.
BLTTHS nm 1988 ln u tin cc quy phm php lut t tng hnh s
c php in ha mt cch h thng, y vo trong mt vn bn. BLTTHS
1988 quy nh c bn, ton din cc vn lin quan n bo m quyn con
ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s nh quy nh cc
nguyn tc t tng hnh s, a v t tng ca cc ch th t tng hnh s, cc bin
php ngn chn, th tc iu tra, truy t, xt x
Trn c s k tha BLTTHS 1988, qun trit ng li i mi v ci cch
t php nc ta, Quc hi ban hnh BLTTHS 2003. BLTTHS 2003 k tha
v pht trin cc quy nh ca BLTTHS 1988 ln mt bc mi, hon thin cc
nguyn tc t tng hnh s; cc quy nh v quyn hn, trch nhim ca ngi tin
hnh t tng, quyn, ngha v ca ngi b tm gi, b can, b co; cc bin php
ngn chn; cc th tc iu tra, truy t, xt x c bit, BLTTHS 2003 b
sung mt s ch nh rt quan trng lin quan n vic bo m quyn con ngi
ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s nh b sung th tc rt
gn, ch nh khiu ni, t co trong t tng hnh s T gc php lut quc t,

- 108 BLTTHS 2003 c bn th hin c ni dung ca php lut quc t lin quan
n bo m quyn con ngi trong t tng hnh s.
BLTTHS 2003 l c s php l quan trng cho hot ng t tng trong u
tranh phng chng ti phm. Trong nhng nm qua, hot ng u tranh phng
chng ti phm c thc hin nhn chung c hiu qu; cc quy nh ca BLTTHS
c chp hnh nghim chnh v thng nht; quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co c bn c thc hin.
Tuy nhin, t gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can,
b co, hot ng t tng hnh s nhng nm qua cng cn nhng hn ch: tnh
trng bt, tm gi, tm giam tri php lut, truy cu trch nhim hnh s oan, sai
vn xy ra nhiu; cc quy nh ca BLTTHS cn b vi phm nghim trng m
nguyn nhn ca nhng hn ch l do: 1/ Cc bt cp ca BLTTHS; 2/ thc,
trnh , nng lc ca ngi tin hnh t tng; 3/ Ch trch nhim i vi ngi
tin hnh t tng cha r rng.
Vic phn tch thc trng php lut, nghin cu thc tin iu tra, truy t, xt
x nc ta, tm ra nhng bt cp, nguyn nhn ca chng, ng thi tham kho
php lut quc t, l c s khoa hc, thc tin quan trng cho vic hon thin php
lut v nng cao hiu qu hot ng bo m quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co trong t tng hnh s.

- 109 Chng 3

MT S KIN NGH TNG CNG BO M QUYN CON

NGI CA NGI B TM GI, B CAN, B CO TRONG
T TNG HNH S VIT NAM
3.1. Kin ngh hon thin cc quy nh ca BLTTHS
Qua phn tch nhng vn l lun, cc quy nh ca BLTTHS v nghin
cu thc tin iu tra, truy t, xt x, chng ti thy rng mt trong nhng nguyn
nhn chnh ca vic xm phm quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b
co trong t tng hnh s xy ra l do nhng bt cp trong cc quy nh ca
BLTTHS. V vy, vic hon thin cc quy nh ca BLTTHS c lin quan l mt
trong nhng gii php quan trng bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi,
b can, b co trong t tng hnh s.
3.1.1. Hon thin cc quy nh v nhng nguyn tc c bn
3.1.1.1. B sung nguyn tc tranh tng trong t tng hnh s
Tranh tng l mt trong nhng ni dung quan trng, mang tnh t ph trong
ci cch t php hin nay nc ta c xc nh trong Ngh quyt 08-NQ/TW
ca B Chnh tr v mt s nhim v trng tm ca cng tc t php trong thi gian
ti v Ngh quyt 49-NQ/TW ca B Chnh tr v Chin lc ci cch t php n
nm 2020. Tranh tng khng ch c thc hin trong thc tin tin hnh t tng
i vi cc v n, tranh tng phi c thc hin ngay trong qu trnh lp php,
phi c th hin ngay trong cc quy nh ca php lut v a v t tng ca
ngi tin hnh, ngi tham gia t tng, trong cc th tc t tng v trong cc bo
m php l cho vic tranh tng v.v
Phi ni rng, tranh tng c ngha rt quan trng trong t tng hnh s.
Trc tin, tranh tng gp phn xc nh s tht khch quan ca v n. Bi v, tranh
tng thc cht l hnh thc t tng m trong cc bn tham gia t tng thc hin
vic chng minh cc tnh tit ca v n. Tranh tng chnh l vic cho php cc bn
tham gia t tng thc hin vic chng minh, c bit l chng minh ti phin ta.

- 110 Php lut t tng phi c cc quy nh khng ch cho php cc ch th c trch
nhim chng minh quyn thu thp, kim tra, nh gi chng c; m cn quy nh
cho cc bn tham gia t tng khc cc quyn nng t tng h c iu kin
tham gia chng minh. Ch trn c s nghe cc bn thc hin vic iu tra v trnh
by kt qu chng minh ca mnh, Ta n mi c th nhn thc mt cch y ,
chnh xc, khch quan s tht v v n.
C th ni, php lut t tng nc ta, c bit l php lut t tng hnh s
cha th hin ht bn cht ca tranh tng. Khng phi tt c cc bn u c
quyn thu thp chng c trong giai on iu tra nh ly li khai ca nhng ngi
lm chng, yu cu cung cp ti liu, chng c, tham gia khm nghim hin
trng chun b cho tranh lun ti phin ta. V d, ngi bo cha khng c
quyn thc hin vic iu tra m ngi bo cha li s dng chnh h s buc ti
ca Vin kim st bo cha ti phin ta. Vic xt hi ti phin ta ch yu do
nhng ngi tin hnh t tng, nht l Ta n thc hin; nhng ngi tham gia t
tng (tr ngi bo cha) ch c quyn yu cu Hi ng xt x xt hi ch
khng c quyn xt hi Nhng hn ch, bt cp ca php lut t tng hin
hnh v hnh dung to nn nhiu phin ta mang tnh hnh thc, mt s v n
c n b ti m khng cn c vo s tht khch quan c xc nh ti phin ta,
lm cho quyt nh ca Ta n thiu ton din, chnh xc, khch quan.
ng thi, tranh tng cng c vai tr quan trng gp phn gii quyt khch
quan, ton din v n. Trc tip, cng khai l mt trong nhng nguyn tc xt x ti
phin ta c Hin php ghi nhn. Ti phin ta, cc chng c c xem xt
cng khai bng th tc xt hi; cc bn tranh lun, a ra quan im ca mnh v
nh gi chng c c xem xt, v cc iu khon lut php cn p dng gii
quyt v n v xut cc bin php c th cho vic gii quyt v n.
Khi tham gia xt hi cng nh tranh lun ti phin ta, mi bn tham gia t
tng u khai thc cc yu t c li cho li ch ca mnh. V d: Ti phin ta
hnh s, Vin kim st thc hnh quyn cng t (thc hin vic buc ti ti phin
ta) tp trung thu thp chng c buc ti, bc b chng c g ti. truy t b can

- 111 ra trc Ta n, Vin kim st khng th a ra cc chng c g ti nh: chng c

chng minh khng c s vic phm ti, hnh vi ca b co khng cu thnh ti
phm, b co cha n tui chu trch nhim hnh s. B co, ngi bo cha cho b
co thu thp chng c chng minh s khng c ti, chng minh trch nhim hnh
s hn ch ca b co Trong giai on tranh lun, cc bn tham gia t tng a ra
cc quan im ca mnh v nh gi chng c, kt lun v bn cht php l ca v
vic, phn tch cc quy nh ca php lut ngh p dng v xut cc kin
gii quyt v n.
Trn c s cc chng c c thu thp phong ph, cc phn tch, nh gi
nhiu chiu v chng c cng nh php lut p dng, Hi ng xt x c y
iu kin xem xt, quyt nh v v n mt cch ton din, y v khch
quan. Hi ng xt x phi xem xt ton b, khng c xem nh chng c no
c thu thp v kim tra ti phin ta; cn nhc cc quan im khc nhau v p
dng php lut, v nh gi thc cht v n ra phn quyt ng n, khch
quan, hp php.
m bo cho cc bn tham gia t tng thc s bnh ng vi nhau, cc
bn phi c a v php l bnh ng: bnh ng v cc quyn t tng v bnh ng
v cc ngha v t tng. Trong t tng hnh s, i din Vin kim st thc hin
nhim v thc hnh quyn cng t v ngi bo cha, b co phi c quyn v
ngha v t tng nh nhau; ti phin ta dn s, nguyn n dn s v b n dn
s cng phi c quyn v ngha v nh nhau v.v
Yu t tranh tng khng ch i hi cc bn tham gia t tng c a v php
l nh nhau. Theo chng ti, iu cn nhng cha cho vic tranh tng thc
s. Mun cho tranh tng tr thnh yu t cn thit cho phin ta v iu kin cho
vic gii quyt ng n, khch quan, ton din v n, php lut t tng cn bo
m cho cc bn kh nng thc s thc hin cc quyn t tng m php lut quy
nh mt cch hiu qu, khng hnh thc. V th cho nn trong t tng, ngi b tm
gi, b can, b co khng ch c quyn t bo cha m cn c quyn nh ngi khc
bo cha. hot ng xt x ca Ta n c chnh xc, ton din, khch quan,

- 112 phi chng t tng nc ta phi c thc hin theo hng bo m cho cc b can,
b co, cc ng s c ngi bo cha, ngi bo v quyn li h c iu kin
tranh tng bnh ng trong t tng ni chung v ti phin ta ni ring.
Ngoi ra, tranh tng c vai tr gio dc quan trng. Nhim v ca hot ng
t tng khng ch l gii quyt ng n, khch quan v n, bo v li ch x hi,
quyn v li ch hp php ca cng dn, m cn gio dc cng dn tun th php
lut, ch ng tham gia u tranh phng nga ti phm.
Tranh tng ti phin ta i hi s c mt ca nhng ngi tham gia t tng.
Vic tranh lun trc tip, cng khai ti phin ta khng hn ch v thi gian, ni
nhng ngi tin hnh t tng v ngi tham gia t tng nh gi cc hnh vi vi
phm php lut v php l cng nh x hi, phn tch cc quy nh php lut cn
c p dng gip cho nhng ngi tham gia t tng v nhng ngi tham d
phin ta nng cao nhn thc v php lut, xc nh nh hng gi tr trong hnh
vi, gip cho vic tun th php lut.
Phin ta tranh tng khng ch gio dc cng dn nng cao nhn thc php
lut, m cn gio dc lng tin vo php lut v hnh vi tun th php lut ca cng
dn. Bng phin ta dn ch, cng khai, nhng ngi tham gia t tng c to mi
iu kin thc hin quyn t tng ca mnh, c xt hi, tranh lun cng khai,
quyt nh ca Ta n c a ra trn c s cc chng c c xem xt cng khai
ti phin ta, vic xt x ca Ta n to ra trong nhng ngi tham d phin ta v
nhng ngi tham gia t tng lng tin vo php lut, vo hot ng gii quyt v n
ca cc c quan c thm quyn. Lng tin l c s quan trng cng dn t gic
tun th php lut, tch cc tham gia vo hot ng phng nga ti phm v vi phm
php lut khc.
T gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co,
tranh tng l mt trong nhng bo m php l ngi b tm gi, b can, b co
thc hin quyn t tng ca mnh. Tranh tng l s tham gia t tng ca cc bn c
quyn v li ch lin quan bo v li ch ca mnh. Vai tr ca tranh tng trong

- 113 bo v cc quyn v li ch hp php ca ngi b tm gi, b can, b co th hin

trong cc im sau y:
- Th nht, tranh tng bo m quan trng ngi b tm gi, b can, b co
thc hin y cc quyn t tng ca mnh. Tranh tng l hnh thc t tng. Trong
qu trnh t tng cng nh ti phin ta, ngi tham gia t tng c cc quyn v
ngha v t tng khc nhau. Thc hin tt vic tranh tng thc cht l bo m cho
ngi tham gia t tng ni chung, ngi b tm gi, b can, b co ni ring thc hin
cc quyn t tng m php lut quy nh.
ng thi, thc hin vic tranh tng cng c ngha l cc c quan tin hnh
t tng, cc bn tham gia tranh tng phi thc hin ngha v t tng ca mnh
bo m cho ngi tham gia t tng thc hin cc quyn t tng tng ng. c
im ca cc quan h t tng th hin ch thng thng trong quan h quyn
ca ch th ny tng ng vi ngha v ca ch th kia v ngc li. Trong v n
hnh s, b can, b co c quyn bo cha; v v vy, ngha v ca cc c quan tin
hnh t tng (C quan iu tra, Vin kim st, Ta n) l phi m bo cho b can,
b co thc hin quyn bo cha nh ngha v gii thch quyn bo cha cho b
can, b co, ngha v yu cu on lut s phn cng c ngi bo cha cho b can,
b co trong cc trng hp php lut quy nh Vic khng bo m quyn bo
cha ca b can, b co l vi phm nghim trng th tc t tng, l cn c tr h
s iu tra b sung, cn c hy n iu tra, truy t, xt x li v.v
- Th hai, ch trong qu trnh t tng c s tranh tng, ngi tham gia t tng
mi c cc iu kin php l bo v quyn v li ch hp php ca mnh lin
quan n v n. Tnh tranh tng cng cao th iu kin cho ngi tham gia t tng
cng ln v vic s dng cc yu t tranh tng bo v quyn v li ch hp php
ca mnh cng t hiu qu cao.
Tranh tng c thc hin trong ton b qu trnh t tng v c bit tp
trung ti phin ta. Trong cc giai on t tng trc phin ta, ngi tham gia t
tng thc hin cc quyn nng t tng c php lut quy nh chun b cho vic

- 114 tranh tng ti phin ta. i vi v n hnh s, h c quyn a ra cc chng c v

cc yu cu; thm ch nhiu nc ngi tham gia t tng c quyn thu thp chng
c, ly li khai ca ngi lm chng. Ti phin ta s thm, ngi tham gia t tng
tham gia tranh tng trong cc giai on xt hi cng nh tranh lun ca phin ta.
Trong giai on xt hi, ngi xt hi c Ta n xt hi, c tham gia xt hi
hoc yu cu xt hi ngi lm chng, ngi tham gia t tng khc Vic khai
bo trc Ta cng nh kt qu xt hi l nhng phng tin cn thit ngi
tham gia t tng thc hin vic chng minh nhng tnh tit ca v n lin quan n
quyn v li ch hp php ca mnh v trn c s thc hin vic tranh lun bo
v quyn v li ch ti phin ta.
Tham gia tranh lun bo v quyn v li ch hp php ca mnh th hin
vai tr rt quan trng ca vic tranh tng ti phin ta. Ti phin ta tranh tng,
nhng ngi tham gia t tng khng b hn ch v thi gian trnh by kin ca
mnh v v n, ngh Ta n ra phn quyt c th lin quan n quyn v li ch
hp php ca mnh; nu khng ng vi cc kin tranh lun khc th h c quyn
i p. Ch trn c s nh gi chng c v cc kin tranh lun ca cc bn tham
gia t tng, Hi ng xt x mi c iu kin cn nhc, xem xt ra quyt nh
ng n, khch quan v ng php lut, bo v cc quyn v li ch hp php ca
ngi tham gia t tng.
Nh vy, theo chng ti, cn b sung vo Chng II BLTTHS mt iu lut
quy nh nguyn tc tranh tng th hin cc ni dung c bn sau:

1/ Phn nh r

cc chc nng c bn buc ti, bo cha, xt x ca t tng hnh s; 2/ Bo m

cho cc bn tham gia t tng cc quyn, ngha v bnh ng v quy nh th tc t
tng, th tc phin ta hp l cc bn chng minh, thc hin quyn tranh tng
trong qu trnh t tng, nht l trong xt x; 3/ Bn n, quyt nh ca Ta n c
a ra trn c s cc ti liu, chng c c xc nh v kin ca cc bn tranh
lun ti phin ta.

- 115 3.1.1.2. Hon thin nguyn tc bo m quyn bo cha ca ngi b tm

gi, b can, b co
y l nguyn tc t tng hnh s rt quan trng. N phi th hin c hai
ni dung c bn v bao qut c quan im bo m quyn con ngi trong t
tng, nht l quyn con ngi ca b can, b co, ngi tham gia t tng c quyn,
li ch lin quan khc. l: 1/ Quyn bo cha ca b can, b co; quyn c bo
v quyn, li ch hp php ca ngi b tm gi, ngi b hi, nguyn n dn s,
b n dn s, ngi c quyn li, ngha v lin quan n v n. C th ni, quyn
bo cha v quyn bo v quyn li cng c ni dung gn nh tng ng, nhng
tn gi c khc nhau xut pht t a v t tng ca nhng ngi c quyn trong
t tng hnh s. BLTTHS 2003 b sung quyn bo cha ca ngi b tm gi.
Nhng theo chng ti s b sung l cha chnh xc. Bi v, nh chng ti
phn tch, ch c b can, b co mi l nhng ngi chnh thc b buc ti; v vy,
ch c b can, b co mi c quyn g ti, quyn bo cha trong v n hnh s.
Nhng ngi tham gia t tng khc c quyn, li ch lin quan (bao gm c ngi
b tm gi) khng b buc ti nn khng th c quyn bo cha, m chnh xc l c
quyn bo v quyn, li ch hp php. 2/ Trch nhim ca C quan iu tra, Vin
kim st, Ta n bo m cho b can, b co thc hin quyn bo cha; bo m cho
ngi tham gia t tng khc thc hin quyn bo v quyn, li ch hp php ca
mnh. iu 11 BLTTHS quy nh y l nhim v ca C quan iu tra, Vin kim
st, Ta n l cha chnh xc. Bi v, y khng phi l nhim v c giao mt
cch n thun, m l trch nhim t tng ca c quan tin hnh t tng pht sinh
tng ng t quyn t tng ca b can, b co, ngi tham gia t tng khc. ng
thi vi vic quy nh quyn bo cha ca b can, b co, quyn bo v quyn li
ca ng s, BLTTHS cng phi quy nh trch nhim ca c quan tin hnh t
tng, ngi tin hnh t tng bo m cho ngi tham gia t tng thc hin cc
quyn trn. Quy nh trch nhim c quan, ngi tin hnh t tng trong trng
hp ny chnh l quy nh bo m php l cho b can, b co, cc ng s thc
hin cc quyn bo cha, quyn bo v quyn li c quy nh.

- 116 T , theo chng ti, iu 11 BLTTHS c th c hon thin nh sau:

iu 11. Bo m quyn bo cha ca b can, b co; quyn bo v li ch
hp php ca ngi tham gia t tng khc.
1. B can, b co c quyn t bo cha, nh ngi khc bo cha hoc c
c ngi bo cha trong cc trng hp php lut quy nh; ngi b tm gi,
ngi b hi, nguyn n dn s, b n dn s, ngi c quyn li, ngha v lin
quan c quyn t mnh hoc nh ngi khc bo v quyn, li ch hp php ca
mnh.
2. C quan iu tra, Vin kim st, Ta n c trch nhim bo m cho b
can, b co thc hin quyn bo cha, cho ngi b tm gi, ngi b hi, nguyn
n dn s, b n dn s, ngi c quyn li, ngha v lin quan thc hin quyn
bo v quyn, li ch hp php ca mnh theo quy nh ca B lut ny.
3.1.1.3. Hon thin nguyn tc khng ai b coi l c ti khi cha c bn n
kt ti ca Ta n c hiu lc php lut
Thc cht, v tn gi y phi l nguyn tc suy on khng c ti. Nguyn
tc ny c quy nh trong cc h thng php lut khc nhau: ngi b tm gi, b
can, b co c php lut xc nh l ngi khng c ti cho n khi c bn n kt
ti c hiu lc php lut ca Ta n. y l c s, l t tng xuyn sut quy
nh a v t tng ca ngi b tm gi, b can, b co trong c qu trnh t tng v
thc hin cc quy nh trong thc tin t tng. Tr mt s quyn, li ch m
ngi b tm gi, b can, b co b hn ch khi b p dng bin php cng ch t
tng, ngi b tm gi, b can, b co c bo m cc quyn, li ch hp php ca
ngi cng dn; c i x nh nhng cng dn khc.
ng thi phi sa i ni dung ca nguyn tc ny ph hp vi nhn
thc chung v trnh vic nhn thc sai lch. Theo quy nh ca iu 9 BLTTHS,
ni dung nguyn tc c quy nh l khng ai b coi l c ti v phi chu hnh
pht khi cha c bn n kt ti ca Ta n c hiu lc php lut. T , c
kin cho rng mt ngi ch c coi l c ti v ng thi phi chu hnh pht (cn
v hai iu kin: c ti v chu hnh pht) th mi cn phi c bn n c hiu

- 117 lc php lut ca Ta n. Cn khng cn phi c bn n c hiu lc ca Ta n th

mt ngi vn c th c coi l c ti. V vy, ngay sau khi khi t b can, ngi
b khi t c th b coi l ngi c ti; h ch khng phi chu hnh pht m thi.
Trong thc t mt thi gian di chng ta i x vi b can, b co theo tinh thn
. Theo chng ti, cch nhn nhn l sai lm, c suy din mt cch my mc
t ni dung nguyn tc c th hin ti iu 9 BLTTHS hin hnh, nhng li tri
vi nguyn tc suy on khng c ti c nhn thc thng nht trong php lut
t tng hnh s cc quc gia trn th gii cng nh t tng hnh s quc t. Vic
BLTTHS b sung thm mnh v phi chu hnh pht vo ni dung nguyn tc
lm cho ni dung khng chnh xc, tri vi bn cht ca nguyn tc t tng hnh
s quan trng ny v dn n vi phm trn thc t.
C th ni, nguyn tc suy on khng c ti trong TTHS l mt thnh tu ca
khoa hc php l hin i trn th gii. i vi hu ht cc quc gia, nguyn tc
suy on khng c ti gi mt v tr v cng quan trng, nh hng cho ton b
qu trnh t tng gii quyt v n hnh s. Nguyn tc ny khng cn l ring bit
trong php lut ca tng quc gia m n c ton cu ha. C th c ghi
nhn :
iu 11 ca Tuyn ngn th gii v nhn quyn (Universal Decleration of
Human Rights) quy nh:
1. Bt k mt ngi no b co buc trong vic thc hin ti phm u c quyn
c coi l cha c ti khi li ca h cha c chng minh bng mt phin ta
cng khai theo mt th tc do php lut quy nh v ti phin ta h c hng
tt c nhng bo m cn thit cho vic bo cha ca mnh;
2. Khng ai b coi l c ti v phi chu hnh pht bi mt hnh vi m BLHS
khng coi l ti phm ti thi im thc hin hnh vi .
iu 6.2 Cng c Chu u v quyn con ngi ghi nhn nguyn tc ny vi
ni dung: Bt c ngi no b co buc thc hin hnh vi phm ti s c coi
l khng c ti cho n khi chng minh c anh ta phm ti theo quy nh ca
php lut. Theo Cng c th nguyn tc suy on khng c ti c coi l s

- 118 m bo t tng u tin (first procedural guarantee) khi bt u khi ng hot

ng TTHS. Nguyn tc ny p t mt nhim v i vi nhng ngi c thm
quyn phi gii quyt v n vi mt thi nghim tc v hp php [68, pp.49].
Theo quan im ca cc lut gia Chu u th kha cnh quan trng v nn tng
nht ca nguyn tc suy on v ti chnh l s buc ti. iu ny gn lin vi
vic xem xt cng bng, khng phin din ca ta n. Ta n phi xem xt vn
theo hng c li cho b co m khng b rng buc bi bt c nh kin no, v ch
c th kt ti anh ta trn c s xem xt, nh gi cc chng c c xem l hp
php v c thu thp theo mt trnh t, th tc lut nh. Nh vy, theo quan im
ny th vic mt ngi b coi l c ti ch khi c s kt ti ca ta n v s kt ti
ny phi da trn vic xem xt, nh gi khch quan cc chng c c thu thp
hp php. iu ny c th hiu, nu ta n coi b co l ngi c ti th ti phin
ta xt x, ta n s khng khch quan trong vic nh gi cc chng c, nh gi
kin tranh lun ca cc bn buc ti v bn bo cha a ra. V nh vy quyn li
ca ngi b buc ti s khng th c m bo.
Nu mt ngi b co buc l phm ti m Ta n hay cc c quan c thm
quyn hin nhin coi anh ta l c ti, hoc s phn quyt ch n thun da trn li
nhn ti ca b co th iu c ngha l nguyn tc suy on v ti b vi phm.
Nh vy, vn ct li v c bn ca nguyn tc chnh l ch mi nghi ng phi
c gii thch theo hng c li cho ngi b buc ti. Thm phn khng th bt
u nhim v ca anh ta vi s suy on rng b co thc hin hnh vi phm ti
m h b co buc. Mt iu ct yu l gnh nng chng minh phi l ca c quan
tin hnh t tng, cn i vi ngi b buc ti, h khng c ngha v ny. iu
ny cho php trc nhng lp lun theo chiu hng suy on c ti t pha Thm
phn hoc Hi ng xt x th ngi b buc ti, t nht, cng c quyn a ra
nhng chng c cho rng bn n ca ta n l khng chnh ng. Nh vy, mt bn
n b pht hin c s thin v ca Thm phn th ng nhin s khng c chp
nhn cp phc thm. Trong trng hp ny, Ta n phc thm bt buc phi tm

- 119 hiu nguyn nhn ca s thin v, ng thi sa cha v khc phc nhng sai phm
ca Ta n cp di trong vic ra bn n. Vic lm ny s m bo cho b co thy
rng quyn li chnh ng ca anh ta c bo v trn vn [64, pp.97].
Qua phn tch trn, lin h vi iu 9 BLTTHS nc ta quy nh nguyn tc
Khng ai b coi l c ti v phi chu hnh pht khi cha c bn n kt ti ca Ta
n c hiu lc php lut, chng ti thy quy nh ny l cha hon thin v ni
dung cng nh hnh thc th hin. Bi v: 1/ Quy nh ny mi ch th hin c mt
phn ni dung ch cha th hin chnh xc ni dung ca nguyn tc suy on khng
c ti nh nhn thc chung v nguyn tc ny; 2/ Cha ch r ai l ngi c suy
on khng c ti. Theo quy nh ca iu lut th dng nh bt k ai cng l i
tng ca vic suy on khng c ti. Thc ra, ch nhng ngi b nghi thc hin ti
phm (ngi b tm gi, b can, b co) mi cn n quy nh ny; 3/ Trong qu trnh
chng minh, mi nghi ng v li phi c gii thch c li cho ngi b buc ti.
y va l ni dung, va l kt qu suy lun lgic tt yu ca cc ni dung trn.
Cng c kin cho rng nguyn tc suy on khng c ti cn bao gm c vic
xc nh trch nhim chng minh ca c quan tin hnh t tng v quyn chng
minh ca ngi b tm gi, b can, b co [50, tr.49]. Th nhng, theo chng ti,
trch nhim cng nh quyn chng minh trong t tng thuc v ni dung nguyn
tc xc nh s tht ca v n l ph hp hn.
Do vy ngy cng tng cng hn na vic bo m quyn ca ngi b
tm gi, b can, b co, cn sa i iu 9 BLTTHS nc ta theo hng i tn v
hon thin ni dung nguyn tc suy on khng c ti nh sau:
iu 9. Nguyn tc suy on khng c ti:
1. Ngi b tm gi, b can, b co c coi l khng c ti cho n khi c
bn n kt ti c hiu lc php lut ca Ta n i vi h;
2. Trong qu trnh chng minh, mi nghi ng khng th lm r c phi
c gii thch c li cho ngi b tm gi, b can, b co [50,tr.33-49] [43, tr.922].

- 120 3.1.1.4. Hon thin nguyn tc xc nh s tht ca v n

Xc nh s tht khch quan ca v n l iu kin quan trng quyt nh
cho vic gii quyt ng n, khch quan v n hnh s, bo v li ch Nh nc,
quyn v li ch hp php ca cng dn, ca ngi tham gia t tng ni chung, ca
ngi b tm gi, b can, b co ni ring.
Theo quy nh ca iu 10 BLTTHS, nguyn tc xc nh s tht ca v n
c hai ni dung quan trng l: 1/ C quan iu tra, Vin kim st, Ta n phi p
dng mi bin php hp php xc nh s tht ca v n mt cch khch quan,
ton din v y , lm r nhng chng c xc nh c ti v chng c xc nh
khng c ti, nhng tnh tit tng nng v nhng tnh tit gim nh trch nhim
hnh s ca b can, b co; 2/ Trch nhim chng minh ti phm thuc v cc c
quan tin hnh t tng. B can, b co c quyn nhng khng c ngha v phi
chng minh l mnh khng c ti.
Quy nh trn ca BLTTHS c bn th hin c trch nhim ca c
quan tin hnh t tng trong vic xc nh s tht, bo m gii quyt ng n,
khch quan v n, bo m quyn, li ch hp php ca ngi b tm gi, b can, b
co. Tuy nhin, theo chng ti, t gc bo m quyn con ngi ca ngi b
tm gi, b can, b co, quy nh ca iu lut cn nhng hn ch, cha th hin ht
cc yu cu ci cch t php, tng cng tranh tng trong t tng hnh s hin nay
nc ta. C th l:
- Th nht, iu lut quy nh trch nhim chng minh ti phm chung thuc
C quan iu tra, Vin kim st, Ta n; coi C quan iu tra, Vin kim st v Ta
n c trch nhim nh nhau trong chng minh ti phm m cha phn bit c
trch nhim chng minh ca mi c quan trn c s chc nng t tng hnh s. V
bn cht, chc nng t tng ca cc c quan tin hnh t tng c s khc nhau: C
quan iu tra, Vin kim st c chc nng buc ti; cn Ta n c chc nng xt x
trn c s buc ti ca Vin kim st v g ti ca b co, ngi bo cha. V vy,
kh c th quy nh trch nhim ca C quan iu tra, Vin kim st, Ta n nh
nhau trong chng minh ti phm. C quan iu tra, Vin kim st khng c trch

- 121 nhim chng minh cc tnh tit g ti; ngi bo cha khng phi chng minh buc
ti; Ta n ghi nhn cc chng c chng minh cho phn quyt v v n.
- Th hai, iu lut quy nh trch nhim c quan tin hnh t tng lm r
nhng chng c xc nh c ti v chng c xc nh khng c ti, nhng tnh tit
tng nng v nhng tnh tit gim nh trch nhim hnh s ca b can, b co. Nu
xem qua th iu lut xc nh c th cc vn thuc s tht ca v n cn
c chng minh. Tuy nhin, so snh vi iu 63 BLTTHS v i tng chng
minh trong v n hnh s th quy nh ca iu 10 BLTTHS cn cha y . S
tht ca v n hnh s khng ch gi gn trong cc chng c c ti hay khng c
ti, chng c v cc tnh tit tng nng, gim nh trch nhim hnh s, m cn
nhiu vn khc c ngha i vi vic gii quyt v n nh cc tnh tit thuc
nhn thn b co, nguyn nhn, iu kin phm ti, cc tnh tit lin quan n vic
bi thng V vy, vi t cch l t tng ch o xuyn sut trong t tng hnh
s, nguyn tc ch cn xc nh trch nhim, xc nh s tht khch quan, ton din,
y ; cn cc tnh tit c th th quy nh trong cc quy nh v i tng chng
minh;
- Th ba, iu 10 BLTTHS cha th hin t tng ch o xuyn sut trong
trng hp gi tr chng minh ca mt s tnh tit trong t tng hnh s khng r
rng. Thc tin t tng hnh s cho thy rng trong cc v n hnh s, khng phi
bt k tnh tit no cng c chng minh mt cch r rng; c mt s tnh tit ca
v n trn c s chng c thu thp c c th c nh gi khc nhau theo
hng c li hoc bt li cho b can, b co. T gc nhn o v bo m quyn
con ngi cng nh trch nhim chng minh, nhng tnh tit u c nh gi
theo hng c li cho b can, b co. Chng ti thy rng ni dung ny cn c b
sung vo nguyn tc xc nh s tht ca v n.
T nhng phn tch trn, theo chng ti, cn hon thin iu 10 BLTTHS
theo hng phn bit r rng hn chc nng t tng ca C quan iu tra, Vin
kim st vi Ta n; gii quyt tt hn v tr ca Ta n trong hot ng xt x;

- 122 nh hng v nh gi chng c trong trng hp c nghi ng v gi tr chng

minh ca chng c. C th nh sau:
iu 10. Xc nh s tht ca v n
1. C quan iu tra, Vin kim st, Ta n trong phm vi chc nng ca
mnh c trch nhim xc nh s tht ca v n mt cch khch quan, ton din v
y ;
2. Trch nhim chng minh ti phm thuc v C quan iu tra, Vin kim
st. Phn quyt ca Ta n c thc hin trn c s s tht c chng minh ti
phin ta;
3. B can, b co c quyn nhng khng c ngha v phi chng minh l
mnh khng c ti.
3.1.2. Hon thin cc quy nh v c quan tin hnh t tng, ngi tin
hnh t tng v ngi tham gia t tng
3.1.2.1. Hon thin quy nh v trch nhim, quyn hn ca ngi tin hnh
t tng
K tha nhng quy nh ca php lut t tng hnh s trc v tip nhn
nhng t tng, quan im mi v xy dng Nh nc php quyn v ci cch t
php nc ta, B lut t tng hnh s 2003 hon thin mt bc ng k cc
quy nh v nhim v, quyn hn v trch nhim ca ngi tin hnh t tng ni
chung, ca Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin kim st, Chnh n Ta
n ni ring.
Ln u tin trong B lut t tng hnh s nc ta c nhng iu lut quy
nh tp trung, c th nhim v, quyn hn v trch nhim ca ngi tin hnh t
tng nh Th trng, Ph Th trng C quan iu tra (iu 34), ca iu tra vin
(iu 35), ca Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st (iu 36), ca Kim st
vin (iu 37), ca Chnh n, Ph Chnh n Ta n (iu 38) v ca Thm phn,
Hi thm, Th k Ta n (iu 39, iu 40, iu 41). ng thi vi cc iu lut
, nhim v, quyn hn, trch nhim ca nhng ngi tin hnh t tng ny cn
c quy nh c th cc iu lut thuc cc giai on t tng c th trong qu

- 123 trnh gii quyt v n hnh s. Trong mi giai on t tng, mi loi ngi tin
hnh t tng c a v php l tng ng.
B lut cng c quy nh phn nh nhim v, quyn hn, trch nhim ca
Th trng, Ph Th trng C quan iu tra vi nhim v, quyn hn, trch nhim
ca iu tra vin; nhim v, quyn hn, trch nhim ca Vin trng, Ph Vin
trng Vin kim st vi nhim v, quyn hn, trch nhim ca Kim st vin;
nhim v, quyn hn, trch nhim ca Chnh n, Ph Chnh n Ta n vi nhim
v, quyn hn, trch nhim ca Thm phn, Hi thm, Th k Ta n.
ng thi B lut cn c s phn bit mt mc nht nh nhim v,
quyn hn, trch nhim chung vi nhim v, quyn hn trong tin hnh t tng i
vi tng v n hnh s c th ca Th trng, Ph Th trng C quan iu tra,
Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st, Chnh n, Ph Chnh n Ta n. y
l c s php l quan trng cho hot ng t tng v xc nh trch nhim ca
nhng ngi tin hnh t tng i vi hot ng iu tra, truy t, xt x.
Tuy nhin, theo chng ti, t gc phn nh nhim v, quyn hn, trch
nhim ca ngi tin hnh t tng, B lut t tng hnh s 2003 cn c mt s bt
cp, hn ch, vng mc sau y:
- Th nht, nhim v, quyn hn, trch nhim ca iu tra vin, Kim st
vin, Thm phn c quy nh cn hn ch. ng thi s phn nh nhim v,
quyn hn ca Th trng C quan iu tra vi iu tra vin, ca Vin trng Vin
kim st vi Kim st vin, ca Chnh n vi Thm phn trong hot ng t tng
i vi vic gii quyt v n hnh s c th l thiu hp l lm hn ch hiu qu,
cht lng, tnh kp thi ca cc hot ng t tng, khng nng cao c trch
nhim ca ngi tin hnh t tng i vi vic gii quyt v n hnh s.
Theo quy nh ti cc iu 34, iu 36 B lut t tng hnh s khi tin hnh
t tng i vi cc v n c th, Th trng (hoc Ph Th trng) C quan iu
tra, Vin trng (hoc Ph Vin trng) Vin kim st c nhim v, quyn hn ra
cc quyt nh t tng; cn iu tra vin, Kim st vin trc tip thc hin cc bin
php t tng thi hnh cc quyt nh t tng . Nh vy, v nguyn tc Th trng

- 124 (hoc Ph Th trng) C quan iu tra, Vin trng (hoc Ph Vin trng) Vin
kim st c quyn hn tuyt i trong cc quyt nh t tng trn c s hot ng
v ngh ca iu tra vin, Kim st vin; v ngc li, hot ng thc hin
nhim v, quyn hn ca iu tra vin, Kim st vin li ph thuc vo tnh ng
n, kp thi ca cc quyt nh t tng do Th trng (hoc Ph Th trng) C
quan iu tra, Vin trng (hoc Ph Vin trng) Vin kim st ban hnh. C ch
t tng mt mt to nn nhng ro cn nh hng n cht lng, tnh kp thi
ca hot ng t tng; mt khc khng to ra c s r rng v trch nhim ca Th
trng (hoc Ph Th trng) C quan iu tra, Vin trng (hoc Ph Vin
trng) Vin kim st vi iu tra vin, Kim st vin i vi kt qu hot ng t
tng ca mnh theo nguyn tc quyn hn i i vi trch nhim trong hot ng
Nh nc.
i vi Ta n, do b chi phi bi nguyn tc khi xt x Thm phn v Hi
thm c lp v ch tun theo php lut nn bt cp ny cng c nhng khng tht
r rng nh i vi C quan iu tra, Vin kim st.
- Th hai, cha c s phn nh r rng, c th trong quy nh nhim v,
quyn hn ca Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin kim st, Chnh n
t gc hnh chnh php l v t gc t tng hnh s.
Theo cc iu 34, iu 36, iu 38 B lut t tng hnh s th nhim v,
quyn hn ca Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin kim st, Chnh n
c quy nh theo hai khon: quy nh nhim v quyn hn chung (khon 1) v
nhim v, quyn hn khi trc tip tin hnh iu tra, thc hnh quyn cng t v
kim st vic tun theo php lut, xt x i vi tng v n hnh s c th (khon
2). Tuy nhin, chng ti thy rng s phn bit ny l khng tht r rng. L th
trng c quan tin hnh t tng, Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin
kim st, Chnh n Ta n c nhim v t chc hot ng iu tra, truy t v xt x
bng cch phn cng, thay i ngi tin hnh t tng; kim tra hot ng t tng
ca nhng ngi c phn cng; hy b hay thay i cc quyt nh t tng ca
cp di (i vi Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin kim st) v gii

- 125 quyt khiu ni, t co thuc thm quyn. Cn cc nhim v, quyn hn khc thuc
thm quyn t tng trong gii quyt v n c th th nn quy nh cho ngi tin
hnh t tng. Ngoi ra, v vn ny tng c quan tin hnh t tng cn nhng bt
cp c th. l: 1/ i vi C quan iu tra: mi quan h gia Th trng c
quan vi C quan iu tra; mi quan h gia nhim v, quyn hn t tng v nhim
v, quyn hn hnh chnh (Ph Th trng c quan ng thi l Th trng C
quan iu tra); mi quan h t tng vi quan h hnh chnh ca c quan Hi quan,
Kim lm, Bin phng, Cnh st bin v cc c quan khc ca Cng an hay Qun
i cng ang rt phc tp, thiu r rng nh hng n hiu qu hot ng t
tng; 2/ i vi Vin kim st, l vic cha phn bit c r rng chc nng
kim st vic tun theo php lut trong hot ng t php v thc hnh quyn cng
t; 3/ i vi Ta n, khi quy nh nhim v, quyn hn ca Chnh n cha phn
bit c trong c cu iu lut nhim v, quyn hn chung, nhim v, quyn hn
trong xt x v nhim v, quyn hn trong thi hnh n. Ti iu 38 B lut t tng
hnh s, Thm quyn ca Chnh n, Ph Chnh n trong lnh vc thi hnh n hnh
s li c quy nh khon 1 v thm quyn t tng chung l thiu hp l.
Vic hon thin nhim v, quyn hn ca ngi tin hnh t tng trong B
lut t tng hnh s c ngha rt quan trng v l lun cng nh thc tin, m
bo cho cc quy nh ca B lut t tng hnh s c tnh kh thi cao, nng cao hiu
qu hot ng t tng hnh s, bo m quyn, li ch hp php ca cng dn ni
chung, ngi tham gia t tng ni ring trong qu trnh iu tra, truy t, xt x v
n hnh s.
Theo chng ti, vic hon thin phi p ng cc yu cu c bn sau y:
- Mt l, p ng yu cu ci cch t php theo hng phn nh r thm
quyn qun l hnh chnh vi trch nhim, quyn hn t php trong hot ng t
tng hnh s; tng quyn hn, trch nhim cho iu tra vin, Kim st vin, Thm
phn. C nh vy, hot ng t tng mi ch ng, khch quan, hiu qu; ngi
tin hnh t tng mi phn ng kp thi vi tnh hnh v dm t mnh chu trch
nhim v cc quyt nh ca mnh;

- 126 - Hai l, m bo quyn hn phi i i vi trch nhim trong hot ng t

tng ca ngi tin hnh t tng. Khng xy ra tnh trng quyn hn ca mt
ngi, cn trch nhim li thuc v ngi khc hoc tnh trng quyn hn th quy
nh c th nhng trch nhim th chung chung. Ch khi quyn hn i lin vi trch
nhim th ngi tin hnh t tng mi thn trng hn trong thc hin nhim v t
tng ca mnh gp phn x l v n ng n, khch quan;
- Ba l, m bo nguyn tc c lp trong t tng hnh s. Ngi trc tip
tin hnh cc hot ng t tng phi l ngi c quyt nh cc vn lin quan
n vic gii quyt v n;
- Bn l, cc quy nh phi m bo tnh kh thi. Nhim v, quyn hn c
quy nh phi c bo m thc hin bng cc quy nh ca php lut, bng cc
bin php t chc v c s kim tra, gim st c th, cht ch v.v
Qua phn tch, nh gi cc quy nh ca php lut hin hnh v yu cu ca
vic hon thin B lut t tng hnh s v nhim v, quyn hn v trch nhim ca
ngi tin hnh t tng, chng ti c mt s kin ngh nh sau:
- Phn bit r hn nhim v, quyn hn ca Th trng c quan iu tra,
Vin trng Vin kim st, Chnh n trong vic t chc, ch o hot ng t tng
v ca iu tra vin, Kim st vin, Thm phn trong tin hnh t tng i vi v
n c th. Tng quyn hn, trch nhim cho iu tra vin, Kim st vin, Thm
phn trong hot ng t tng. y l ni dung rt quan trng trong vic hon thin
quy nh ca B lut t tng hnh s v nhim v, quyn hn, trch nhim ca
ngi tin hnh t tng nhm p ng yu cu ci cch t php (tng cng tranh
tng, m bo dn ch, cng khai cc hot ng t tng, gn quyn hn vi trch
nhim ca ngi tin hnh t tng), nng cao hiu qu hot ng t tng v bo
m tnh kp thi ca hot ng t tng i vi tng v n c th, bo m quyn
con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co.
Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin kim st, Chnh n Ta n
ch thc hin cc nhim v hnh chnh t php v pht ng qu trnh t tng thuc

- 127 chc nng, thm quyn ca c quan mnh (nh quyt nh khi t v n, quyt nh
phn cng iu tra vin, Kim st vin, Thm phn);
Cc nhim v, quyn hn t tng c th lin quan n gii quyt v n (nh ra
cc quyt nh p dng bin php ngn chn, cc quyt nh v gii quyt thc cht
v n nh tm nh ch, nh ch, kt lun iu tra, ngh truy t, quyt nh truy t,
a v n ra xt x) do iu tra vin, Kim st vin, Thm phn c phn cng
thc hin v chu trch nhim trc php lut; khng nn tnh trng ngi trc tip
thc hin cc bin php t tng th khng c thm quyn quyt nh v ngc li,
ngi c thm quyn quyt nh th ch nghe bo co m khng trc tip tin hnh t
tng lm cho cc quyt nh t tng kh c th chnh xc, khch quan. Hn na tnh
trng ny cng d dn n trch nhim khng r rng gia nhng ngi tin hnh t
tng;
T nhng phn tch trn, v c cu BLTTHS ch cn iu khon quy nh
nhim v, quyn hn hnh chnh t php ca Th trng c quan iu tra, Vin
trng Vin kim st, Chnh n (khng bao gm nhim v, quyn hn t tng) v
iu khon quy nh nhim v, quyn hn t tng ca iu tra vin, Kim st vin,
Thm phn (bao gm c ca Th trng, Ph Th trng c quan iu tra, Vin
trng, Ph Vin trng Vin kim st, Chnh n, Ph Chnh n khi h trc tip
tin hnh t tng i vi v n).
T gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co,
cn sa i cc iu 34, iu 35, iu 36, iu 37, iu 38, iu 39, iu 80, iu 81
BLTTHS theo hng giao cho iu tra vin, Kim st vin, Thm phn c phn
cng ch ta phin ta thm quyn p dng ton b cc bin php ngn chn, cng
nh ph chun ca Vin kim st i vi bin php ngn chn tm gi (gia hn),
tm giam ca C quan iu tra, tng ng ty theo giai on t tng. L ngi trc
tip tin hnh t tng, iu tra vin, Kim st vin, Thm phn l ngi hiu r hn
ai ht cc cn c cng nh s cn thit p dng, thay i hay hy b cc bin php
ngn chn i vi ngi b tm gi, b can, b co. Trn thc t, theo quy nh ca
BLTTHS hin hnh th quyt nh p dng, hy b, thay i bin php ngn chn

- 128 ca Th trng, Ph Th trng C quan iu tra, Vin trng, Ph Vin trng

Vin kim st, Chnh n, Ph Chnh n Ta n cng do iu tra vin, Kim st
vin, Thm phn xut. Mt khc, giao cho iu tra vin, Kim st vin, Thm
phn thm quyn ny s nng cao trch nhim ca h trong iu tra, truy t v xt
x; trnh c tnh trng da dm, n y nhau trong vic quyt nh p dng,
hy b hay thay i bin php ngn chn v chu trch nhim v quyt nh .
Chng ti cho rng, vi cc iu kin b nhim c tiu chun ha (c
trnh i hc lut, c o to nghip v t tng t php, c kinh nghim lu
nm trong cng tc php lut, p ng cc tiu chun chnh tr, o c), iu tra
vin, Kim st vin, Thm phn hon ton c iu kin giao cho thm quyn
p dng cc bin php ngn chn. Ngh quyt s 49-NQ/TW v Chin lc Ci
cch t php n nm 2020 cng khng nh Phn nh r thm quyn qun l
hnh chnh vi trch nhim, quyn hn t php trong hot ng t tng t php
theo hng tng quyn v trch nhim cho iu tra vin, Kim st vin v Thm
phn h ch ng trong thc thi nhim v, nng cao tnh c lp v chu trch
nhim trc php lut v cc hnh vi v quyt nh t tng ca mnh [27, tr.1823];
ng thi, cc iu lut ny cn c b sung thm mt khon l Th
trng, Ph Th trng C quan iu tra, iu tra vin, Vin trng, Ph Vin
trng Vin kim st, Kim st vin, Chnh n, Ph Chnh n Ta n, Thm phn
C trch nhim bo m cho nhng ngi tham gia t tng thc hin cc quyn t
tng ca mnh theo quy nh ca php lut v c th ha trch nhim ny trong
cc giai on t tng c th. Bi v, BLTTHS hin hnh khng c quy nh c th
v trch nhim ca c quan, ngi tin hnh t tng bo m cho ngi tham gia t
tng, nht l ngi b tm gi, b can, b co, ngi bo cha, ngi bo v quyn
li ca ng s thc hin cc quyn do php lut quy nh. Thc tin t tng cho
thy khng t cc trng hp c quan, ngi tin hnh t tng khng nhng khng
to iu kin m cn cn tr ngi tham gia t tng thc hin cc quyn t tng m
php lut quy nh; nhng vic khng c coi l vi phm t tng. V d, im a

- 129 khon 2 iu 58 BLTTHS quy nh ngi bo cha c quyn c mt khi ly li

khai ca ngi b tm gi, khi hi cung b can. Th nhng, trong BLTTHS li
khng c quy nh trch nhim ca iu tra vin to iu kin ngi bo cha
c mt. V th, trn thc t nhiu trng hp iu tra vin khng to iu kin,
thm ch gy kh khn cho vic c mt ca ngi bo cha. V theo iu cng
khng c coi l vi phm lut t tng hnh s, iu tra vin khng vi phm trch
nhim ca mnh.
- Quy nh r hu qu t tng v trch nhim i vi vic vi phm cc quy
nh v quyn hn, trch nhim ca c quan, ngi tin hnh t tng. Theo chng
ti, mi trng hp khng thc hin hoc thc hin khng ng quyn hn, trch
nhim c quy nh trong BLTTHS lin quan n quyn, li ch hp php ca
ngi tham gia t tng, nht l lin quan n ngi b tm gi, b can, b co u
phi c coi l vi phm nghim trng th tc t tng hnh s v phi c khc
phc bng cc bin php t tng: cc quyt nh tri php lut phi c hy b
hoc hy b tin hnh t tng li cho ng php lut, m bo quyn, li ch
chnh ng ca ngi tham gia t tng, tnh chnh xc, khch quan trong gii quyt
v n hnh s.
BLTTHS quy nh giao cho Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin
kim st quyn hn thay i hoc hy b cc quyt nh khng c cn c v tri
php lut ca cp di (iu 34, iu 36). Nh vy, theo quy nh ca cc iu lut
th ch khi quyt nh khng c cn c ng thi tri php lut th mi c th b
thay i hoc hy b. Hn na, quyt nh c thiu cn c, c tri php lut hay
khng l do Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin kim st xc nh theo
nh gi ch quan ca mnh; vic thay i, hy b quyt nh khng c cn c v
tri php lut l hon ton do Th trng C quan iu tra, Vin trng Vin kim
st ty nghi quyt nh. R rng, quy nh trn ca BLTTHS l thiu hp l. T gc
bo m quyn con ngi ca ngi tham gia t tng, bt k mt quyt nh no
ca C quan iu tra, Vin kim st, Ta n m ch cn c mt trong hai iu kin
(hoc l thiu cn c hoc l tri php lut) u phi b thay i hoc hy b.

- 130 Theo cc iu 168, iu 179, iu 250, iu 273 BLTTHS th khi pht hin
c vi phm nghim trng th tc t tng trong iu tra v n th Vin kim st ra
quyt nh tr h s iu tra b sung; c vi phm nghim trng th tc t tng
trong iu tra, truy t th Thm phn ra quyt nh tr h s iu tra b sung; khi
pht hin c vi phm nghim trng th tc t tng trong iu tra, truy t, xt x th
Ta n cp phc thm hoc cp gim c thm hy iu tra hoc xt x li. y
l quy nh cn thit bo m cho hot ng t tng c thc hin ng php
lut, bo m quyn con ngi ca ngi tham gia t tng. Tuy nhin, BLTTHS
khng quy nh v c quan c thm quyn cng cha gii thch vi phm th tc t
tng no c coi l nghim trng; cho nn trong thc tin p dng cn rt thiu
thng nht.
Xung quanh vn trn hin ang c hai cch nhn nhn khc nhau. Mt s
kin cho rng BLTTHS nn quy nh mi vi phm th tc t tng thi (m khng cn
phi l nghim trng) u l cn c iu tra b sung, iu tra, xt x li. C nh
vy, hot ng t tng mi ng php lut, m bo tnh chnh xc, khch quan tuyt
i, bo v tt nht quyn, li ch hp php ngi tham gia t tng. kin khc th
cho rng, BLTTHS cn quy nh ch nhng vi phm th tc t tng lm cho kt qu
gii quyt v n thiu chnh xc, khch quan hoc hn ch n quyn, li ch hp
php ca ngi tham gia t tng mi l cn c tr h s iu tra b sung, hy
bn n, quyt nh iu tra, xt x li. Hay ni cch khc, vi phm nghim trng
th tc t tng l vi phm lm cho kt qu gii quyt v n thiu chnh xc, khch
quan hoc hn ch n quyn, li ch hp php ca ngi tham gia t tng. Chng ti
cho rng trong iu kin nng lc iu tra vin, Kim st vin, Thm phn cn c
nhiu hn ch, cc bo m cho hot ng t tng ang c nhiu kh khn, th tc t
tng rt a dng v phc tp th quan im th nht d v l thuyt c th l rt
ng nhng cng rt thiu kh thi. Chng ti ng h quan im th hai, cc iu 168,
iu 179, iu 250, iu 273 BLTTHS cn quy nh r rng, c th rng cc vi phm
th tc t tng lm cho kt qu gii quyt v n thiu chnh xc, khch quan hoc hn

- 131 ch n quyn, li ch hp php ca ngi tham gia t tng l cn c tr h s

iu tra b sung, cn c hy bn n, quyt nh ca Ta n iu tra hoc xt x li.
3.1.2.2. Hon thin cc quy nh v quyn v ngha v t tng ca ngi b
tm gi (iu 48 BLTTHS), b can (iu 49 BLTTHS), b co (iu 50 BLTTHS)
Cc quyn ca ngi b tm gi nh c bit l do tm gi, trnh by li
khai, a ra ti liu, vt, yu cu (khon 2 iu 48), ca b can nh c bit
b khi t v ti g, trnh by li khai, a ra ti liu, vt, yu cu nhn cc quyt
nh t tng (khon 2 iu 49), ca b co nh nhn cc quyt nh t tng, a
ra ti liu, vt, yu cu, trnh by kin, tranh lun ti phin ta, khng co bn
n, quyt nh (khon 2 iu 50) c quy nh trong BLTTHS thc cht l cc
ni dung khc nhau ca quyn t bo v quyn, li ch hp php, quyn t bo
cha. Trong khi , c nhng quyn quan trng ca h trong thc t thng b xm
phm v nguy c xm phm cao bng cc hnh thc truy bc, dng nhc hnh, tr
tht pha ngi tin hnh t tng cng nh ngi tham gia t tng nh quyn
c tn trng, bo v tnh mng, sc khe, nhn phm, danh d th khng c
quy nh trong BLTTHS. Hn na, tn trng v bo v cc quyn c bn ca cng
dn; bo m quyn bt kh xm phm v thn th ca cng dn; bo h tnh mng,
sc khe, danh d, nhn phm, ti sn ca cng dn l nhng nguyn tc t tng
hnh s quan trng c quy nh trong BLTTHS. Th nhng, cc nguyn tc li
cha c c th ha trong cc quy nh v quyn ca ngi tham gia t tng, c
bit l ngi b tm gi, b can, b co v tng ng l ngha v ca c quan, ngi
tin hnh t tng.
Quyn t bo cha ca ngi b tm gi, b can, b co l mt quyn rt quan
trng trong t tng hnh s. Ngi b tm gi, b can, b co c th s dng bt k
bin php no bo v mnh khi s buc ti m khng xm phm quyn, li ch
hp php ca ngi khc. Trong cc bin php , bin php gi im lng trong qu
trnh t tng c php lut t tng hnh s nhiu nc quy nh. BLTTHS nc
ta cng cp n vn ny ti khon 4 iu 209, nhng ch mi giai on
xt x v ni dung cng cha r rng y l quyn ca b co hay ch l mt tnh

- 132 hung trong th tc xt hi ti phin ta. Thc tin iu tra, truy t, xt x nc

ta cng c nhiu trng hp b can, b co gi thi im lng trong qu trnh iu
tra, truy t, xt x, nhng thng thng s im lng c nh gi nh l s tha
nhn ti li ca mnh. Theo chng ti, n lc cn quy nh quyn im lng ca
ngi b tm gi, b can, b co trong qu trnh t tng hnh s.
T nhng phn tch trn, chng ti cho rng cn hon thin cc quy nh v
a v php l ca ngi b tm gi, b can, b co bng cch:
- B sung cc quyn c tn trng v bo v quyn t do thn th, tnh
mng, sc khe, nhn phm, danh d theo quy nh ca php lut;
- B sung quyn c im lng ca ngi b tm gi, b can, b co trong t
tng hnh s v C quan iu tra, Vin kim st v Ta n khng c suy on s
im lng ca h nh l mt s tha nhn ti li ca mnh [34, tr.250-251];
- B sung quyn c yu cu c quan, ngi tin hnh t tng bo v tnh
mng, sc khe, danh d, nhn phm;
- B sung trch nhim ca c quan, ngi tin hnh t tng bo m cho
ngi tham gia t tng thc hin cc quyn t tng ca h theo quy nh ca php
lut; trch nhim p dng cc bin php cn thit bo v tnh mng, sc khe,
danh d, nhn phm ca ngi tham gia t tng khi c yu cu;
- Sa i im d khon 2 iu 48 BLTTHS theo hng ngi b tm gi c
quyn nh ngi khc bo v quyn, li ch hp php. Bi v, quyn t bo v
(BLTTHS hin hnh quy nh l quyn t bo cha) ca ngi b tm gi c
c th ha trong khon 2 iu lut ny;
- Sa i im e khon 2 iu 49, im e khon 2 iu 50 BLTTHS theo
hng b can, b co c quyn nh ngi khc bo cha. Bi v, quyn t bo cha
ca b can, b co c c th ha trong khon 2 cc iu lut ny.
3.1.2.3. Hon thin cc quy nh v ngi bo cha
Ngi bo cha c vai tr rt quan trng trong vic bo m quyn con
ngi ca ngi b tm gi, b can, b co. Ch c ngi bo cha vi trnh nhn
thc php l tng ng, a v t tng bnh ng v khng c nguy c li ch b nh

- 133 hng trong qu trnh t tng mi c th thc hin chc nng bo cha, thc hin
vic tranh tng bo v quyn li ca ngi b tm gi, b can, b co mt cch hiu
qu, khch quan.
- Theo quy nh ca iu 56 BLTTHS, ngi bo cha c th l lut s,
ngi i din hp php ca ngi b tm gi, b can, b co, bo cha vin nhn
dn. Trong , theo iu 10 Lut Lut s th lut s l ngi c trnh i hc
chuyn ngnh lut; khng phi l cn b, cng chc, vin chc, s quan Qun i
nhn dn v Cng an nhn dn(khon 4 iu 17 Lut Lut s) c cp chng
ch hnh ngh; ngi i din hp php ca ngi b tm gi, b can, b co c th
l b m, anh ch, ngi gim h ca ngi b tm gi, b can, b co l ngi cha
thnh nin hoc ngi c nhc im v th cht hoc tm thn; ngi b tm gi,
b can, b co l thnh vin ca thnh vin Mt trn t quc Vit Nam c Mt
trn hoc t chc thnh vin ca Mt trn c bo cha vin nhn dn thc hin vic
bo cha. Trong s , lc lng bo cha ch yu trong thi gian qua l i ng
lut s.
Thi gian qua chng ta c nhiu c gng trong vic o to i ng lut
s v s lng lut s pht trin khng ngng. Tuy nhin, do c quy nh cm cn
b, cng chc, vin chc hnh ngh lut s nn mt s ln ngi trc y hnh
ngh bo cha, c trnh , kinh nghim thc tin phi ri b i ng ngi bo
cha. Theo bo co ca B T php v thng k ca c quan c thm quyn, t l
s lut s hnh ngh so vi dn s cn qu thp (1 lut s/17.000ngi, trong khi t
l ny Thi Lan l 1/1.526, Singapore l 1/1.000, Nht Bn l 1/4.546, Hoa k
l 1/250). Hn na, s ngi bo cha c kinh nghim cng hn ch. V vy,
hng nm ch c khong 20% s v n hnh s c ngi bo cha tham gia [18,
tr.14-18]. iu nh hng rt ln n vic bo m quyn bo cha trong t
tng hnh s. Khng th ni n tranh tng bnh ng khi c ngi buc ti m
khng c ngi bo cha tng ng.
T nhng phn tch trn, chng ti cho rng trong iu kin hin nay khng
nn hn ch, m phi m rng phm vi tham gia ca i ng cn b c kin thc

- 134 php lut, khng c quyn, li ch lin quan n v n vo vic bo cha trong v n
hnh s. Khng nn tnh trng c quyn hnh ngh lut s nh hin nay. ng
thi c th h thp tiu chun ca ngi bo cha nhiu ngi c th tham gia bo
cha (v d: tt c nhng ngi l Thm tra vin ngnh Ta n, Kim tra vin
ngnh Kim st cc cp sau khi ngh hu u c th lm ngi bo cha ngay vi
iu kin c ng k hnh ngh). C nh vy, x hi mi li cun c ng o
ngi c kin thc php lut thc hin vic bo cha trong v n hnh s, tng cng
vic bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh
s.
- Hon thin quy nh v a v t tng ca ngi bo cha trong t tng
hnh s. Trc tin, cn sa i khon 4 iu 56 BLTTHS theo hng i vi
ngi b tm gi th thay cho vic cp giy chng nhn ngi bo cha trong vng
24 gi bng vic C quan iu tra chp nhn ngay cho ngi c chng ch hnh
ngh lut s bo v quyn li cho ngi b tm gi.
Ngi bo cha tham gia t tng, thc hin vic tranh tng bo cha cho
b can, b co. Thc tin t tng nc ta thi gian qua cho thy, a s cc trng
hp, ngi bo cha nghin cu h s v n do c quan iu tra lp thc hin
vic bo cha ca mnh. Rt t trng hp ngi bo cha t mnh thu thp chng
c bo cha, tuy quyn thu thp chng c c quy nh cn rt hn ch. R
rng, ngi bo cha kh c th s dng h s buc ti ca C quan iu tra, Vin
kim st g ti c nu t mnh khng thu thp cc chng c g ti. V vy,
theo chng ti cn hon thin iu 58 BLTTHS theo hng bo m ti a cho
ngi bo cha thu thp chng c, c mt trong cc hot ng iu tra. C th l: 1/
B sung trch nhim C quan iu tra thng bo trc cho ngi bo cha thi
gian, a im hi cung b can. im b khon 2 iu 58 BLTTHS ch quy nh
quyn ca ngi bo cha ngh C quan iu tra bo trc thi gian, a im
hi cung b can nhng khng quy nh trch nhim ca C quan iu tra; cho nn
trong thc tin lut s gp rt nhiu kh khn trong vic c mt trong cc bui hi
cung b can; 2/ Quy nh quyn ca ngi bo cha hi ngi b tm gi, b can m

- 135 khng cn s ng ca iu tra vin; 3/ B sung quyn ca ngi bo cha c

mt v t cu hi trong khi ly li khai ca ngi b hi, ngi lm chng ca
iu tra vin.
3.1.3. Hon thin cc quy nh v bin php ngn chn
3.1.3.1. Hon thin cc quy nh v cc cn c p dng bin php ngn
chn
Trc tin, cn sa i khon 1 iu 88 BLTTHS v cn c p dng tm
giam theo hng tm giam ch c th c p dng i vi b can, b co nu c
cn c c th khng nh rng h c th tip tc phm ti, c th b trn hoc cn
tr vic iu tra, truy t, xt x hoc thi hnh n. im a khon 1 iu 88 BLTTHS
quy nh b can, b co phm ti rt nghim trng, ti c bit nghim trng l c
th b tm giam m khng cn cn c no khc l bt hp l, khng ph hp vi t
tng bo m quyn con ngi trong t tng hnh s. Bi v:
- Th nht, b can, b co cha phi l ngi c ti v bin php tm giam
khng phi l hnh pht. Theo nguyn tc suy on khng c ti, mt ngi ch b
coi l phm ti khi c bn n kt ti ca Ta n c hiu lc php lut. B can, b
co mi ch b nghi thc hin ti phm nn cha th p dng i vi h bin php
trch nhim hnh s. Bin php cng ch c p dng y ch l bin php t
tng nhm mc ch khng b can, b co tip tc phm ti, trn hoc cn tr qu
trnh t tng. T gc bo m quyn con ngi, khng th c suy lun mt cch
n gin, my mc rng mt ngi phm ti rt nghim trng hoc ti c bit
nghim trng l c th phm ti tip, trn trnh hoc cn tr cc hot ng t tng
t c th bt tm giam. Thc tin cho thy rng nhiu trng hp ngi phm
ti rt nghim trng, thm ch c bit nghim trng (nht l phm ti do v ,
phm cc ti c tnh cht kinh t) vn c th c ti ngoi m vn khng phm
ti tip, khng cn tr iu tra, truy t, xt x;
- Th hai, iu tri vi mc ch, cn c p dng bin php ngn chn
chung. Quy nh ti im a khon 2 iu 88 BLTTHS khng th hin c mc ch
cng nh cn c p dng bin php ngn chn c quy nh ti iu 79 BLTTHS.

- 136 Theo quan im trit hc Mc-Lnin v cp phm tr ci chung, ci ring th ci

chung tn ti trong ci ring; ci ring cha ng ci chung v c ci ring c th
ca mnh. iu 79 BLTTHS quy nh cn c p dng bin php ngn chn chung th
bt k bin php ngn chn no c p dng cng cn c mt trong nhng cn c
l: 1/ B can, b co c th phm ti tip (ti ang thc hin hoc ti phm khc); 2/
B can, b co gy kh khn cho hot ng iu tra, truy t, xt x (nh b trn, cn
tr iu tra, truy t, xt x); hoc 3/ Cn bo m cho vic thi hnh n sau
(trong trng hp c bn n kt ti c hiu lc php lut). Quy nh ca im a
khon 2 iu 88 BLTTHS khng c mt trong nhng cn c p dng bin php ngn
chn chung no. iu 79 BLTTHS cng khng quy nh ngoi l rng trng hp
phm ti rt nghim trng, c bit nghim trng th khng cn cc cn c trn;
- Th ba, quy nh cn c p dng bin php tm giam ti im a khon 2
iu 88 BLTTHS to ra kh nng ty tin trong p dng bin php tm giam, bin
php ngn chn nghim khc nht trong t tng hnh s nc ta, nh hng nghim
trng n quyn t do thn th ca b can, b co. Thc tin t tng hnh s cho thy
ang tn ti khng t nhng trng hp cc c quan tin hnh t tng p dng bin
php tm giam thun tin cho hot ng t tng ca mnh m khng h vi phm
php lut. Vic p dng bin php tm giam s thun tin cho hi cung ca iu tra
vin, triu tp ca Vin kim st, ca Ta n m khng phi lm th tc triu tp,
khng s b can, b co vng mt v.v
Ngoi ra, cng cn sa i im b khon 1 iu 88 BLTTHS theo hng cn
c p dng bin php ngn chn r rng, minh bch hn trnh lm dng trn
thc t. Theo quy nh trn th b can, b co phm ti t nghim trng, nghim
trng m BLHS quy nh hnh pht t trn hai nm v c cn c cho rng ngi
c th trn hoc cn tr vic iu tra, truy t, xt x hoc c th tip tc phm ti
th c th b tm giam. y c hai vn cn lu : 1/ S rt thiu thng nht
trong xc nh ti phm c th b tm giam; v khng bit nn hiu hnh pht quy
nh trn hai nm l nh th no. Thng thng trong BLTTHS v BLHS, ngi
lm lut thng ly mc cao nht ca khung hnh pht c quy nh lm cn c

- 137 trong cc quy phm php lut khc. V vy, phi chng cn quy nh b can, b co
phm ti t nghim trng, nghim trng m BLHS quy nh mc cao nht ca
khung hnh pht t trn hai nm th mi c th p dng tm giam; 2/ Khng nn quy
nh c cn c cho rng mt cch chung chung v hon ton nh gi mang tnh
ch quan ca ngi p dng. V iu lut quy nh nh vy, nn trn thc t khi
ngh Vin kim st ph chun quyt nh tm giam, C quan iu tra ch lm cng
vn vi nhn nh mang tnh ch quan l b can c th trn, phm ti tip hoc m
bo cho hot ng iu tra m khng km theo c s khng nh hoc chng c c
th no. M mt khi b can b tm giam th rt t c thay i hoc hy b trong
cc giai on t tng tip theo v Ta n cng rt hn ch trong vic cho b co
c hng n treo hoc x pht bng cc hnh pht khng phi t; nhiu trng
hp Ta n ch x thng n (pht t bng thi hn tm giam). iu nh hng
rt ln ti quyn, li ch hp php ca ngi phm ti, v hu qu php l bt li
i vi ngi b pht t, ngi c hng n treo v ngi b pht bng cc hnh
pht khng phi t rt khc nhau. Theo nghin cu ngu nhin ca chng ti, trong
s 120 b co b tm giam v ti nghim trng khng c b co no c hy b
hoc thay i bin php tm giam v cng khng b co no c hng n treo
hoc p dng hnh pht khng phi t khc; trong s 223 b can, b co phm ti t
nghim trng, c 128 b can b p dng bin php tm giam, trong s c 19
ngi c thay i bng bin php cm i khi ni c tr trong qu trnh t tng
v ch 5 ngi c hng n treo.
Nh vy, BLTTHS cn quy nh cn c p dng tm giam l ngi c thm
quyn phi c cn c c th khng nh kh nng thc t b can, b co tip tc
phm ti, b trn hoc cn tr vic iu tra, truy t, xt x hoc thi hnh n. Cc
cn c c th khng th l nhn nh chung chung, mang yu t ch quan ca
ngi c thm quyn p dng m phi c chng minh bng cc chng c c th,
cc nh gi khch quan trn c s ti phm c thc hin, hon cnh khch quan
ca vic phm ti, cc yu t nhn thn ca b can, b co. Vi sa i nh vy, quy
nh ca iu 88 BLTTHS mi ph hp vi iu 79 BLTTHS, trnh c s ty

- 138 tin trong p dng cc bin php bt, tm gi, tm giam, nhng bin php cng
ch nghim khc nht trong t tng hnh s nc ta.
ng thi vi vic hon thin cn c p dng bin php tm giam nu trn,
cn nghin cu sa i khon 1 iu 303 BLTTHS v cn c bt, tm gi, tm giam
i vi ngi cha thnh nin t 14 tui n di 16 tui phm ti theo hng
thu hp phm vi p dng cc bin php ngn chn nghim khc ny i vi ngi
cha thnh nin phm ti, p ng chnh sch nhn o ca Nh nc ta v nguyn
tc coi trng gio dc, phng nga i vi ngi cha thnh nin phm ti. Nghin
cu iu 12 BLHS v iu 303 BLTTHS, chng ti thy cn c p dng bt, tm
gi, tm giam i vi ngi cha thnh nin t 14 tui n di 16 tui phm
ti c quy nh ti khon 1 iu 303 khng c g khc vi ngi thnh nin.
Bi v theo iu 12 BLHS th ngi cha thnh nin t 14 tui n di 16 tui
ch phi chu trch nhim hnh s v ti phm rt nghim trng do c hoc ti
phm c bit nghim trng; hay ni cch khc ngi t 14 tui n di 16 tui
ch c th tr thnh b can, b co khi phm ti rt nghim trng do c , ti c bit
nghim trng. Vic quy nh loi ti rt nghim trng do c , ti c bit nghim
trng lm cn c tm giam (cng nh bt k bin php ngn chn no khc) b can,
b co t 14 tui n di 16 tui l tha, khng cn thit. Nh vy, theo quy
nh ca BLTTHS hin hnh th ngi cha thnh nin t 14 tui n di 16
tui phm ti l c th b bt, tm gi, tm giam trong mi trng hp m khng
cn thm mt cn c no khc. Trong khi , ngi cha thnh nin t 16 tui
n di 18 tui phi chu trch nhim hnh s v mi ti phm, nhng theo khon
2 iu 303 BLTTHS h ch c th b bt, tm gi, tm giam trong trng hp phm
ti nghim trng do c , phm ti rt nghim trng hoc phm ti c bit nghim
trng.
T , theo chng ti, ch cn quy nh hai cn c bt, tm giam b can, b
co cha thnh nin t 14 tui n di 16 tui trong trng hp c c s khng
nh rng b can, b co: 1/ c th tip tc phm ti hoc 2/ c th trn. Cn cn c
v loi ti th l vic ng nhin theo quy nh ca php lut; cn c b can, b

- 139 co c th gy kh khn cho hot ng iu tra, truy t, xt x th khng cn thit

phi t ra i vi la tui ny.
3.1.3.2. Hon thin cc quy nh v thay i, hy b bin php ngn chn
Hon thin cc quy nh v thay i, hy b bin php ngn chn ni chung,
bin php tm giam ni ring trong cc giai on t tng theo hng ngi c thm
quyn phi thay i, hy b bin php khi khng cn cn c hoc ht thi hn
php lut quy nh. Vi tinh thn , c th hon thin mt s iu lut nh sau:
- Sa i cn c hy b bin php tm giam trong giai on iu tra. Theo
khon 6 iu 120 BLTTHS th trong khi tm giam, nu xt thy khng cn thit th
C quan iu tra phi kp thi ngh Vin kim st hy b vic tm giam
Chng ti cho rng cn c xt thy khng cn thit hy b bin php tm giam
l khng xc nh, hon ton mang tnh ch quan ca ngi p dng; v vy, trong
thc tin t l bin php tm giam b hy b trong giai on iu tra l rt thp, hu
nh khng c. Trong 640 b can b tm giam m chng ti kho st, hu nh khng
c b can no c hy b bin php tm giam trong giai on iu tra; cn thay i
tm giam bng bin php ngn chn khc th rt t.
Trong thc tin t tng, cc trng hp tm giam, nht l tm giam i vi
b can phm ti t nghim trng, ti nghim trng theo cn c l h c th cn tr
vic iu tra (nh thng cung, khng c mt khi triu tp, mua chuc ngi lm
chng); th khi kt thc iu tra, cn c s khng cn na. Th nhng cho
thun tin, Vin kim st khng hy b hoc thay i bin php tm giam . V
vy, cn sa i khon 6 iu 120 BLTTHS nh sau: Trong khi tm giam, nu cn
c p dng bin php tm giam khng cn na th C quan iu tra phi kp thi
ngh Vin kim st hy b vic tm giam. C nh vy mi lm cho vic p dng
bin php c cn c r rng, nng cao trch nhim ca c quan tin hnh t tng v
th hin c th nguyn tc tn trng v bo v quyn c bn ca cng dn l khi
tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng phi thng xuyn kim tra tnh hp
php v s cn thit ca nhng bin php p dng, kp thi hy b hoc thay i
nhng bin php .

- 140 - B sung vo khon 2 iu 166, iu 177 BLTTHS cn c p dng, thay

i, hy b bin php ngn chn. Cc iu lut ny ch quy nh thm quyn ca
Vin kim st, Ta n trong vic p dng, thay i, hy b bin php ngn chn m
khng quy nh cn c ca vic p dng, thay i hoc hy b . iu ny to ra
s ty tin trong thc tin iu tra, truy t, xt x. V vy, theo chng ti cn sa
i, b sung cc iu lut trn theo hng: sau khi nhn h s v n, Vin kim st,
Ta n c quyn p dng bin php ngn chn khi c cn c c quy nh ti cc
iu 88, iu 91, iu 92, iu 93 BLTTHS; c trch nhim thay i hoc hy b
cc bin php ngn chn khi khng cn cn c p dng.
- ng thi, vi nhng phn tch trn, cn hon thin iu 94 BLTTHS theo
hng: 1/ Khi v n b nh ch th mi bin php ngn chn p dng u phi
c hy b; 2/ Khi thi hn p dng bin php ngn chn ht th bin php
phi c hy b; 3/ C quan iu tra, Vin kim st, Ta n phi hy b bin php
ngn chn hoc thay th bng mt bin php khc khi khng cn cn c p dng.
3.1.4. Hon thin cc quy nh v th tc iu tra, truy t, xt x
3.1.4.1. Hon thin cc quy nh v th tc khi t, iu tra
- Hon thin quy nh ca khon 2 iu 103 BLTTHS v vic xc minh tin
bo v ti phm. Theo quy nh ca khon 2 iu 103 BLTTHS hin hnh th sau
khi nhn c t gic, tin bo v ti phm, kin ngh khi t, C quan iu tra trong
phm vi trch nhim ca mnh phi kim tra, xc minh ngun tin v quyt nh vic
khi t hoc quyt nh khng khi t v n hnh s.
Do v n cha c khi t v BLTTHS cng khng quy nh th tc kim
tra, xc minh t gic, tin bo v ti phm, cho nn trong thc tin C quan iu tra
rt lng tng trong vic s dng cc bin php, th tc kim tra, xc minh. V d:
ly li khai ca ngi bit s vic vi t cch g? Quyn v ngha v ca nhng
ngi ra sao? C c s dng cc bin php iu tra nh khm xt, thu gi ti
liu, vt chng hay khng R rng, vic iu tra, xc minh tin bo v ti phm
khng th l bin php hnh chnh m l bin php t tng hnh s. Tuy nhin, khi
BLTTHS khng quy nh m trc khi v n c khi t, C quan iu tra p

- 141 dng cc bin php iu tra, xc minh nu trn, v nguyn tc l tri php lut, xm
phm quyn con ngi ca cng dn. Th nhng, c th ni nu khng p dng cc
bin php iu tra m BLTTHS quy nh th vic iu tra, xc minh t gic, tin bo
v ti phm s khng thc hin c.
V vy, to c s php l cho hot ng iu tra, xc minh tin bo v ti
phm ca C quan iu tra, trnh c vi phm quyn con ngi ca cng dn, cn
b sung vo khon 2 iu 103 BLTTHS quy nh cho php C quan iu tra p
dng cc bin php iu tra c quy nh trong B lut ny kim tra, xc minh
t gic, tin bo v ti phm, kin ngh khi t nhm xc nh cn c khi t v n
hnh s.
- Sa i iu 13, khon 1 iu 104 BLTTHS theo hng hy b thm quyn
khi t v n hnh s ca Ta n. Bi v: 1/ Quy nh thm quyn khi t v n
hnh s l tri vi nguyn tc phn nh chc nng t tng trong t tng hnh s.
Ta n khng th va thc hin chc nng buc ti, thc hin u vo, va thc
hin chc nng xt x, thc hin u ra ca t tng hnh s; 2/ Ta n khng th
bo m phn quyt khch quan i vi nhng v n m chnh Ta n quyt nh
khi t. Mc d BLTTHS khng quy nh thm quyn ca Hi ng xt x khi t
b can, th nhng trn thc t, tuyt i a s cc trng hp Hi ng xt x u
quyt nh khi t v n iu tra v hnh vi phm ti ca mt hoc nhiu ngi
c th. Nh vy, thc cht Hi ng xt x hng vic buc ti v con ngi c
th. Hn na, y c coi nh l thnh tch pht hin ti phm ca truy t. Vy
th, khi khi t v n hnh s th liu Ta n c khch quan khi phn quyt v
vic c ti hay khng c ti ca b co khi xt x. Cu tr li chc chn l khng
th hon ton khch quan, t nhiu vn c nhng tc ng nht nh.
- Sa i khon 2 iu 105 BLTTHS theo hng khi ngi yu cu khi
t v n rt yu cu vo bt k thi im no trc khi bn n c hiu lc php lut
th v n phi c nh ch. m bo hiu qu ca hot ng t tng hnh s,
thc hin chnh sch nhn o ca Nh nc, bo v li ch ca ngi b hi cng
nh ngi c hnh vi nguy him cho x hi, iu 105 BLTTHS quy nh v n v

- 142 mt s ti phm ch c khi t theo yu cu ca ngi b hi. Nh vy, ngoi du

hiu ni dung l c du hiu ca ti phm, yu cu ca ngi b hi l cn c hnh
thc ca vic khi t v n hnh s. Trong nhng trng hp quy nh ny, du
hiu ca ti phm v yu cu khi t ca ngi b hi l hai cn c cn v c
quan iu tra ra quyt nh khi t v n hnh s; thiu mt trong hai cn c th
v n khng c khi t. Trong qu trnh gii quyt v n, nu mt trong hai cn
c mt i th v n phi c nh ch.
V nguyn tc, bo v quyn v li ch ca mnh, ngi b hi c th rt
yu cu khi t vo bt k thi im no trc khi bn n, quyt nh ca Ta n
trong v n c hiu lc php lut; v v vy, v n phi c nh ch tng ng
thi im . Vic khon 2 iu 105 BLTTHS quy nh v n ch phi c nh
ch trong trng hp ngi b hi rt yu cu khi t v n trc ngy m phin ta
s thm l tri vi bn cht t tng cng nh mc ch ch nh t tng quan trng,
nhn o ny.
V vy, theo chng ti, khon 2 iu 105 BLTTHS cn c quy nh li
nh sau: Trong trng hp ngi yu cu khi t rt yu cu trc khi bn n,
quyt nh c hiu lc php lut, th v n phi c nh ch.
- B sung mt s quyn ca b can trong giai on iu tra:
+ Quyn c c mt ngi bo cha khi b hi cung v trch nhim ca
iu tra vin bo m quyn ca b can. Ngi bo cha c thu hoc ch
nh trong nhng trng hp lut nh gip b can v php l trong vic bo
v quyn, li ch hp php ca mnh. thc hin tt trch nhim ca mnh, ngi
bo cha phi nm bt c ch ca thn ch, thu thp chng c, nht l chng c
g ti. V vy, trong qu trnh hi cung, b can c quyn c s c mt ngi bo
cha. Trch nhim ca iu tra vin l phi bo m s c mt ca ngi bo cha
nh: thng bo cho ngi bo cha thi gian, a im hi cung, gii thch cho b
can quyn c c mt ngi bo cha, c th quy nh trong mt s trng hp b
can c quyn t chi khai bo khi vng mt ngi bo cha Vic hi cung vng
mt ngi bo cha ch trong trng hp C quan iu tra thng bo hp l

- 143 nhng ngi bo cha khng th c mt hoc thy khng cn thit phi c mt hay
trng hp b can ng vi s vng mt ;
+ Quyn c yu cu i cht trong qu trnh iu tra. y l mt trong
nhng bin php thc hin quyn t bo cha ca b can trong giai on iu tra.
Vic i cht ngay trong giai on iu tra gip cho c quan tin hnh t tng c
cch nhn khch quan hn trong vic xc nh cc tnh tit ca v n, m bo cho
hot ng iu tra, truy t, xt x chnh xc, khch quan; bo m quyn v li ch
hp php ca ngi b tm gi, b can, b co.
3.1.4.2. Hon thin cc quy nh v th tc xt x
- Sa i iu 179 BLTTHS v quyt nh tr h s iu tra b sung
trong giai on xt x. Theo quy nh ca BLTTHS hin hnh th mc d cu ch
th hin c khc nhau nhng v bn cht th cc cn c tr h s iu tra b sung
trong giai on truy t (iu 168 BLTTHS) v trong giai on xt x c bn l
ging nhau. Theo chng ti, cc quy nh trn ca BLTTHS l thiu hp l t gc
chc nng t tng v mi quan h t tng ca cc c quan tin hnh t tng v
c gc bo m quyn con ngi ca b can, b co trong t tng hnh s.
T gc chc nng t tng v mi quan h t tng, C quan iu tra v
Vin kim st u thc hin chc nng buc ti; Vin kim st ch o hot ng
iu tra; C quan iu tra thc hin iu tra phc v cho vic truy t ca Vin
kim st. V vy, c th ni khi cha chng c buc ti, cn truy cu trch
nhim hnh s thm ngi, thm ti, khi c vi phm nghim trng th tc t tng
xm phm quyn li ch hp php ca ngi tham gia t tng u c th l cn
c Vin kim st tr h s iu tra b sung. Th nhng n giai on xt x th
vn li khc, Ta n thc hin chc nng xt x (phn x gia vic buc ti v
vic bo cha) ch khng phi buc ti v hon ton c lp trong hot ng xt x
ca mnh; quan h gia Ta n v Vin kim st ch yu l quan h ch c ln
nhau. V vy, khng th thng qua ch nh tr h s iu tra b sung bin Ta
n thnh c quan buc ti bng bt c gi no, buc ti bt k ai. Vic truy cu
trch nhim hnh s thm ngi, thm ti, truy cu trch nhim hnh s v ti nng

- 144 hn thuc chc nng buc ti ca C quan iu tra, Vin kim st ch khng
phi ca Ta n. Ta n ch tr h s iu tra b sung trong trng hp thiu nhng
chng c nh gi v v n hoc c vi phm nghim trng th tc t tng trong
khi t, iu tra, truy t v n m nu cn c vo kt qu t tng c vi phm th
s nh hng n tnh ng n, khch quan trong phn quyt ca mnh.
T gc bo m quyn con ngi ca ngi tham gia t tng, vic quy
nh Ta n c quyn tr h s iu tra b sung khi c cn c cho rng b co phm
mt ti khc hoc c ng phm khc l v hnh dung bin Ta n thnh c quan
buc ti, gy hu qu xu cho b co hoc ngi khc trc khi Ta n m phin
ta, iu tra cng khai v phn quyt trn c s chng c c xc nh ti phin
ta v kin tranh lun ca cc bn tranh tng. iu tri vi bn cht ca xt x
v nguyn tc ca Nh nc php quyn.
Trong khoa hc lut t tng hnh s cng c nhng kin cn i xa hn khi
cho rng Ta n ch quyt nh tr h s iu tra b sung trong trng hp c vi
phm nghim trng th tc t tng hoc khi Vin kim st yu cu; cn trong
trng hp chng c khng y th Ta n c th tuyn khng c ti [15, tr.25],
thm ch c quan im tr h s iu tra b sung ch trong trng hp khi Vin
kim st yu cu [49, tr.83]. Chng ti cho rng, nhng kin trn cng c phn
hp l, nht l trong h thng t tng tranh tng. Cn i vi h thng t tng xt
hi, d c yu t tranh tng v ngoi quan h ch c, cn c quan h phi hp
nhm mc ch chung l u tranh phng chng ti phm, th cc quan im l
hi cng nhc, tnh kh thi thp. Trong thc tin, vic thiu chng c nhiu khi
khng phi l buc ti, m l phn quyt v v n mt cch chnh xc, khch
quan, khng lt ti phm, khng lm oan ngi khng c ti. V vy, BLTTHS
quy nh cn c tr h s iu tra b sung trong trng hp cn thiu chng c
quan trng khng th b sung ti phin ta m thiu n Ta n khng th phn
quyt v v n l hp l v thc t trong iu kin nc ta hin nay.

- 145 T nhng phn tch trn, chng ti cho rng cn hon thin khon 1 iu 179
BLTTHS nh sau: 1. Thm phn ra quyt nh tr h s cho Vin kim st iu
tra b sung trong nhng trng hp sau y:
a/ Khi cn thu thp thm nhng chng c quan trng khng th b sung ti
phin ta m thiu n Ta n khng th ra phn quyt v v n;
b/ Khi pht hin c vi phm nghim trng th tc t tng.
- B sung vo iu 207 BLTTHS mt khon quy nh v trnh t xt hi ca
nhng ngi tin hnh t tng, trch nhim xt hi v trnh t c xt hi ca
nhng ngi tham gia t tng theo hng ti phin ta:
+ Khi xt hi Kim st vin hi trc ri n ngi bo cha v nhng
ngi tham gia t tng c yu cu xt hi. Hi ng xt x ch thc hin vic xt
hi khi c tnh tit cha c lm sng t;
+ Khi c xt hi, b co phi c xt hi trc, ri n ngi tham gia t
tng khc.
Hon thin nh trn l nhm p ng yu cu xt x cng khai, dn ch ca
phin ta hnh s. Thc ra th th t cc iu lut ca Chng xt x BLTTHS v
th tc xt hi ti phin ta cng phn no th hin trnh t ny [45, tr.37-45].
- B sung mt on vo khon 1 iu 217 BLTTHS v trnh t pht biu khi
tranh lun nh sau: Trong trng hp v n c khi t theo yu cu ca ngi
b hi, th tip theo li lun ti ca Kim st vin, ngi b hi hoc ngi i din
hp php ca h trnh by li buc ti. iu ny c ngha rt quan trng m
bo li ch ca ngi b hi v to iu kin h c th trnh c nhng hu qu
bt li do yu cu khi t c th xy ra (nh phi chu n ph nu Ta n tuyn
khng c ti, c th b yu cu x l v ti vu khng). C nh vy mi ph hp
vi quy nh ca iu 51 BLTTHS v bn cht ca tranh lun l c buc ti ri mi
n bo cha. Khi ngi b hi cha trnh by li buc ti th ngi bo cha v b
co cha th trnh by li bo cha c. chnh l s khc bit trong th tc
tranh lun gia v n thng thng v v n c khi t theo yu cu ca ngi b
hi.

- 146 - Hon thin iu 221 BLTTHS v vic xem xt vic rt quyt nh truy t
ti phin ta.
Theo quy nh ca khon 1 iu 221 BLTTHS th trong trng hp ti phin
ta Kim st vin rt mt phn quyt nh truy t th Hi ng xt x vn tip tc
xt x. Tuy nhin, chng ti cho rng khon ny ca iu lut l khng hon chnh:
t gc ni dung, quy nh khng nu r v t gc ngn ng th hin, quy
nh cng cha hon chnh l Hi ng xt x s tip tc xt x nh th no? Phm
vi xt x s ra sao? Thc t th Hi ng xt x s tip tc xt x v phn quyt
nh truy t khng b rt. Theo chng ti, thc tin hon ton ph hp vi bn
cht ca hot ng t tng hnh s: Ta n ch xt x nhng ngi v hnh vi m
Vin kim st truy t. V vy, theo chng ti khon 1 iu 221 BLTTHS cn c
hon thin theo hng b sung thm mt mnh l trong trng hp ti phin ta
Kim st vin rt mt phn quyt nh truy t th Hi ng xt x vn tip tc xt x
v phn quyt nh truy t khng b rt.
Khon 2 iu 221 BLTTHS quy nh trong trng hp Kim st vin rt ton
b quyt nh truy t trc khi ngh n, Hi ng xt x yu cu nhng ngi tham
gia t tng ti phin ta trnh by kin v vic rt truy t ; v khon 2 iu 222
BLTTHS quy nh trong trng hp Kim st vin rt ton b quyt nh truy t th
Hi ng xt x vn gii quyt nhng vn ca v n theo trnh t quy nh ti
khon 1 (vo ngh n). Nu c cn c xc nh b co khng c ti th Hi ng xt
x tuyn b b co khng c ti; nu thy vic rt truy t khng c cn c th quyt
nh tm nh ch v n v kin ngh vi Vin kim st cp trn trc tip.
Chng ti cho rng t gc bo m quyn con ngi ca b co, quy nh
cch gii quyt trn ti khon 2 iu 222 l cha hp l, khng ph hp vi bn
cht t tng l ch khi c s buc ti th khi mi c xt x. Quyt nh truy t
ca Vin kim st l c s php l lm pht sinh hot ng xt x ca Ta n. Khi
Vin kim st rt quyt nh truy t bt k giai on no trc khi Hi ng xt
x ngh n th u khng cn c s hot ng xt x tn ti. Ta n khng th
va l c quan buc ti, va l c quan xt x c; trong trng hp ny v n
hnh s phi c nh ch. Hn na quy nh trn vn cn b ng ch: sau khi

- 147 tm nh ch v n v kin ngh vi Vin kim st cp trn trc tip, nu trng hp

Vin kim st cp trn cng khng hy quyt nh rt truy t ca Kim st vin th
cch gii quyt tip theo ra sao? V vy, khon 2 iu 221 BLTTHS cn c hon
thin theo hng trng hp ti phin ta (khng cn quy nh l trc khi ngh n,
v iu l tt nhin) nu Kim st vin rt ton b quyt nh truy t th Hi ng
xt x quyt nh nh ch v n. Nu thy rng vic rt quyt nh truy t l khng
c cn c th Hi ng xt x kin ngh vi Vin kim st cp trn; Vin kim st
cp trn c quyn khng ngh theo th tc phc thm hoc gim c thm. i vi
b co c quyn khng co v l do ca vic rt truy t m Hi ng xt x ra
quyt nh nh ch v n.
3.1.4.3. Hon thin iu kin p dng th tc rt gn
Th tc rt gn l ch nh t tng hnh s c thc hin nhm gii quyt
nhanh gn cc v n hnh s trong nhng trng hp php lut quy nh, m bo
cho hot ng t tng t hiu qu, tit kim chi ph, thi gian v li ch ca ngi
tham gia t tng. Trong th tc rt gn, mt s hot ng t tng c rt ngn thi
gian, n gin ha v th tc t tng.
Thng thng, trong t tng hnh s c nhn thc ph bin l th tc rt gn
c p dng nhm mc ch gii quyt nhanh chng v n hnh s, tit kim chi ph
t tng. Tuy nhin, theo chng ti, th tc rt gn cn l mt th tc rt c ngha
i vi ngi b buc ti trong trng hp nht nh. i vi ngi phm ti, khi h
nhn thc c y hnh vi phm ti ca mnh, xc nh trch nhim hnh s v
hnh vi th vic x l nhanh chng v n, trn c s h nhanh chng chp
hnh trch nhim hnh s i vi ti phm h thc hin chnh l s gii phng v
mt tm l v trnh c nhng hu qu bt li khc khi p dng th tc thng
thng. V vy, trong php lut t tng hnh s quc t v nhiu nc trn th gii,
nht l cc nc theo h thng tranh tng, th tc rt gn c p dng rt ph bin.
Ti Anh, Hoa K, hng nm c trn 90% cc v n v cc khinh ti c xt x theo
tc ny.
Th tc rt gn i hi rt ngn thi gian t tng, n gin ha th tc, cho
nn c th nh hng n tnh chnh xc, khch quan ca kt qu gii quyt v n,

- 148 nh hng n quyn, li ch hp php ca ngi tham gia t tng, nht l quyn,
li ch hp php ca ngi phm ti. V th, php lut t tng hnh s nhiu nc
quy nh cht ch iu kin p dng th tc rt gn trong t tng hnh s. Cc
iu kin p dng thng thng lin quan n loi ti phm c thc hin, tnh
cht v n t gc chng minh v ch ca ngi phm ti. Trong , s t
nguyn hoc ng ca b can, b co l iu kin khng th thiu.
Theo BLTTHS Cng ha Php th tt c cc v n hnh s v ti vi cnh u
c th c xt x theo th tc rt gn; theo iu 314 BLTTHS Lin bang Nga th
cc v n v ti m mc hnh pht di 5 nm t, b can ng vi ni dung buc
ti v t nguyn yu cu ra bn n m khng cn xt x v c Cng t vin hoc
ngi b hi ng th c xt x theo th tc rt gn; iu 461 BLTTHS Nht
Bn, th tc rt gn c p dng i vi cc v n v ti m lut quy nh pht
tin khng qu 500.000 yn, do Cng t vin ngh v b can khng phn i [46,
tr.8-9].
iu 319 BLTTHS nc ta quy nh th tc rt gn ch c p dng khi c
bn iu kin sau: 1/ Ngi thc hin hnh vi phm ti b bt qu tang; 2/ S vic
phm ti n gin, chng c r rng; 3/ Ti phm thc hin l ti phm t nghim
trng v 4/ Ngi phm ti c cn cc, lai lch r rng.
Trong s cc iu kin trn, theo chng ti iu kin th nht v th t l
khng cn thit. Bi v, hin nay cha c quan im thng nht th no l bt qu
tang; hn na, iu kin ny cng c th l mt phn ca iu kin th hai. Cn cn
cc, lai lch ca ngi phm ti cng khng lin quan g n iu kin p dng
th tc rt gn; c chng cc tnh tit ny nh hng n ng li x l ngi
phm ti. V th cho nn, c th loi tr cc iu kin ny trong quy nh ca iu
lut.
Cc iu kin ny u thuc yu t khch quan v ph thuc vo nh gi
ca c quan, ngi tin hnh t tng, c bit l ca Vin kim st, c quan thc
hin chc nng buc ti trong t tng hnh s v c thm quyn quyt nh p dng
th tc ny. Trong khi , ngi chu s tc ng nhiu nht v ri ro ca vic p
dng th tc rt gn phi l ngi phm ti, nhng nhng iu kin p dng li

- 149 khng lin quan ti h. Chng ti cho rng y l mt iu bt hp l trong quy

nh ca BLTTHS.
Theo php lut t tng hnh s nhiu nc, th tc rt gn c p dng rt
ph bin vi cc tn gi khc nhau nh th tc nhn ti (admission of guilt), th tc
mc c th ti (bargaining of guilt), nhng mt trong nhng iu kin tin quyt
l s ch ng ( ngh, ng ) v t nguyn ca b can, b co trong vic p
dng th tc ny [53, tr.304] [66, pp.63-85].
T nhng phn tch trn, t gc bo m quyn con ngi ca ngi b
tm gi, b can, b co trong t tng hnh s, theo chng ti, cn hon thin iu 319
BLTTHS theo hng quy nh 3 iu kin th tc rt gn nh sau:
1/ Ti phm thc hin l ti phm t nghim trng;
2/ S vic phm ti n gin, chng c r rng;
3/ C s ng ca ngi phm ti.
3.1.4.4. Hon thin cc quy nh v khiu ni, t co trong t tng hnh s
- Quy nh r rng i tng khiu ni theo th tc gii quyt khiu ni ti
Chng XXXV BLTTHS, c th b sung iu khon vo u chng nh sau:
Quyt nh, hnh vi t tng hnh s c th b khiu ni
1. C nhn, c quan, t chc c quyn khiu ni quyt nh, hnh vi t tng
hnh s khi c cn c cho rng quyt nh, hnh vi tri php lut, xm phm
quyn v li ch hp php ca mnh.
2. i vi bn n, quyt nh s thm, phc thm, gim c thm, ti thm
ca To n v cc quyt nh t tng khc do ngi tin hnh t tng hnh s ban
hnh c quy nh ring v th tc khng co, khng ngh, khiu ni, kin ngh th
khng gii quyt theo quy nh ca chng ny m c gii quyt theo quy nh
ca cc chng tng ng ca B lut ny.
- Sa i, b sung vo iu 331 BLTTHS:
Thm quyn v thi hn gii quyt khiu ni i vi Th k To n, Hi
thm, Ph chnh n, Chnh n To n
Khiu ni quyt nh, hnh vi t tng ca Th k To n, Hi thm, Thm
phn, Ph Chnh n do Chnh n To n gii quyt trong thi hn by ngy, k t

- 150 ngy nhn c khiu ni. Nu khng ng vi kt qu gii quyt th ngi khiu
ni c quyn khiu ni n To n cp trn trc tip. Trong thi hn mi lm
ngy k t ngy nhn c khiu ni, To n cp trn trc tip phi xem xt, gii
quyt. To n cp trn trc tip c thm quyn gii quyt cui cng. Ring ti phin
to,vic gii quyt khiu ni quyt nh, hnh vi t tng ca Hi ng xt x thuc
thm quyn ca Hi ng xt x. Quyt nh gii quyt khiu ni ca Hi ng xt
x l quyt nh cui cng.
Khiu ni quyt nh, hnh vi t tng ca Chnh n To n do To n cp
trn trc tip gii quyt trong thi hn mi lm ngy,k t ngy nhn c khiu
ni. To n cp trn trc tip c thm quyn gii quyt cui cng.
- B sung vo iu 228 BLTTHS th tc khng co, khng ngh i vi quyt
nh bt tm giam b co ca Hi ng xt x s thm sau khi tuyn n:
Quyt nh bt tm giam ca Hi ng xt x c th b khng co, khng
ngh; vic khng co hoc khng ngh c tin hnh nh i vi bn n s
thm.
- Sa i iu 333 BLTTHS nh sau:
Thm quyn v thi hn gii quyt khiu ni lin quan n vic p dng
bin php bt, tm gi, tm giam
1. Khiu ni lin quan n vic p dng bin php bt, tm gi, tm giam
theo lnh ca c nhn c thm quyn trong C quan iu tra, c quan c giao
tin hnh mt s hot ng iu tra do Vin kim st c thm quyn ph chun
hoc truy t gii quyt; khiu ni lin quan n vic p dng bin php bt, tm
gi, tm giam theo lnh ca Ph Vin trng Vin kim st do Vin trng Vin
Kim st gii quyt. Nu khng ng vi kt qu gii quyt, ngi khiu ni c
quyn khiu ni ln Vin kim st cp trn trc tip. Khiu ni lin quan n vic
p dng bin php bt, tm gi, tm giam theo lnh ca Vin trng Vin kim st
do Vin trng Vin kim st cp trn trc tip gii quyt.Vic gii quyt ca Vin
kim st cp trn l gii quyt cui cng;
2. Khiu ni lin quan n vic p dng bin php bt, tm giam theo lnh ca
Ph Chnh n do Chnh n To n gii quyt; nu khng ng vi kt qu gii

- 151 quyt, ngi khiu ni c quyn khiu ni ln To n cp trn trc tip. Khiu ni
lin quan n vic p dng bin php bt, tm giam theo lnh ca Chnh n To n
do To n cp trn trc tip gii quyt. Vic gii quyt ca To n cp trn trc
tip l gii quyt cui cng;
Khiu ni lin quan n vic p dng bin php bt, tm giam theo lnh
Thm phn gi chc v Chnh to, Ph Chnh to phc thm- To n nhn dn ti
cao do Chnh n To n nhn dn ti cao gii quyt. Vic gii quyt ca Chnh n
To n nhn dn ti cao l gii quyt cui cng.
3. Thi hn gii quyt khiu ni ln u lin quan n vic p dng bin php
bt, tm gi, tm giam l hai mi bn gi, trong trng hp cn phi c thi gian
xc minh thm th thi hn gii quyt khng c qu ba ngy, k t khi nhn
c khiu ni. Thi hn gii quyt khiu ni ln hai l by ngy.
- cng tc gii quyt khiu ni, t co c thun li, cht ch v hiu qu,
cn quy nh b sung iu lut m v th tc gii quyt khiu ni, t co nh sau:
Th tc gii quyt khiu ni, t co c thc hin theo quy nh ca chng
ny v cc quy nh khc ca php lut v khiu ni, t co khng tri vi quy nh
ca chng ny.
- Ngoi ra, cng tc gii quyt khiu ni c tng cng m bo thc hin,
cn quy nh b sung iu khon:Cc quyt nh gii quyt khiu ni ca Th trng
C quan iu tra, Chnh n To n phi c gi cho Vin Kim st cng cp.
3.2. Nhng gii php nng cao hiu qu hot ng t tng hnh s nhm
bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co
3.2.1. Tng cng hng dn p dng BLTTHS
m bo quyn con ngi, cng vi vic hon thin BLTTHS sa i
nhng quy nh cn bt cp, b sung nhng quy nh mi nhm m bo cho hot
ng t tng c chnh xc, khch quan v thc hin nhim v bo v quyn, li
ch hp php ca cng dn, cn phi tng cng vic hng dn p dng thng nht
cc quy nh ca BLTTHS ca cc c quan c thm quyn.

- 152 Theo chng ti, trc mt cc c quan c thm quyn cn tp trung hng
dn mt s vn sau y:
- Hng dn v vic p dng cc bin php ngn chn khng giam gi nh
bo lnh, cm i khi ni c tr, t tin hoc ti sn c gi tr bo m nhm gip
cho cc c quan tin hnh t tng nn tng cng p dng cc bin php ny. Hin
nay trong thc tin c quan im sai lm cho rng l b can, b co trong mt v n
th phi p dng bin php ngn chn; quan nim nh vy c ng khng cng cn
phi thng nht. Cn hng dn p dng thng nht iu 93 BLTTHS v mc tin
phi t, thm quyn v th tc sung qu Nh nc s tin t cc c quan tin
hnh t tng khng gp vng mc khi p dng bin php ngn chn ny v.v;
- Ta n nhn dn ti cao v Vin kim st nhn dn ti cao cn c hng
dn thng nht v trnh t phin ta hnh s. Theo quy nh ca iu 197 BLTTHS
th ch ta chu trch nhim iu khin phin ta. Th nhng trong thc tin, nhiu
trng hp Kim st vin khng tun theo s iu khin ca ch ta phin ta, thc
hin vic xt hi, pht biu khng xin php ch ta; thm ch c khi iu khin
phin ta thay cho ch ta nh nhc nh, chn chnh ngi tham d phin ta, duy
tr trt t phin ta v.v;
- Cc c quan tin hnh t tng cn hng dn c th, thng nht v mt s
k nng, th tc t tng nhm bo m tt hn quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co. C th l:
+ Trnh t, th tc cp giy chng nhn ngi bo cha; s tham gia ca
ngi bo cha vo qu trnh t tng, nht l trong giai on iu tra;
+ Hnh thc, th tc cng nh k nng tin hnh phin ta s thm, phin ta
phc thm; tng cng hn na quyn tranh tng dn ch ca ngi tham gia t tng,
nht l ca b co bo v quyn v li ch hp php ca mnh;
+ Nghin cu v hng dn v kh nng c mt ca ngi b kt n, ngi
bo cha ca ngi b kt n ti cc phin ta gim c thm, ti thm h pht
biu, trnh by quan im ca mnh trc khi Hi ng xt x tho lun, quyt
nh. Bi v, mc d khon 2 iu 282 BLTTHS quy nh Ta n cp gim c

- 153 thm, ti thm c th triu tp ngi b kt n, ngi bo cha n phin ta, th

nhng trn thc t do cha c hng dn ca c quan c thm quyn, cho nn hu
nh cha c phin ta gim c thm, ti thm no m ngi b kt n, ngi bo
cha c triu tp n phin ta. iu ny, trong nhiu trng hp s nh hng
n tnh ng n, khch quan ca quyt nh gim c thm, ti thm.
3.2.2. Nng cao nhn thc, trnh ca iu tra vin, Kim st vin,
Thm phn v Hi thm
Nh chng ti phn tch trn, bo m quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co ph thuc rt nhiu vo s hon thin ca cc quy nh php lut
v hng dn p dng thng nht php lut. Tuy nhin, d php lut c quy nh c
th n u th hiu qu ca n ph thuc rt nhiu vo quan im, nhn thc ca
ngi p dng php lut trong tng trng hp c th. c bit, trong BLTTHS
nhiu quy nh c p dng hay khng li ty thuc vo nh gi ch quan ca
ngi c thm quyn. V d: cn c p dng bin php tm giam theo im b
khon 1 iu 88, khon 2 iu 228 BLTTHS ph thuc vo nh gi ch quan (tuy
nhin trn c s cc tnh tit khch quan) ca Th trng, Ph Th trng C quan
iu tra, Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st, Chnh n, Ph Chnh n Ta
n v kh nng b trn, kh nng tip tc phm ti ca b can, b co.
Vic p dng cc quy nh php lut mang tnh cng ch cng ph thuc
nhiu vo quan im, cch nhn nhn ca ngi c thm quyn p dng. V d: theo
im a khon 1 iu 88 BLTTHS th ngi no phm ti rt nghim trng, ti c
bit nghim trng u c cn c tm giam; nhng vic c p dng bin php tm
giam hay khng trong tng trng hp c th li ph thuc vo quan im (nghim
khc hay khoan hng) ca ngi c thm quyn.
Trong hot ng t tng, nhiu hnh vi t tng (k nng iu tra, k nng kim
st, iu khin phin ta, vn ha xt x) li cha c BLTTHS quy nh; cc hnh
vi t tng c thc hin tt hay khng, bo m tn trng quyn con ngi hay
khng ph thuc vo kh nng, kinh nghim ca tng ngi tin hnh t tng.

- 154 V vy, c th ni tng cng nhn thc, trnh chuyn mn nghip v,

trnh vn ha ng x cho Th trng, Ph Th trng, iu tra vin C quan
iu tra, Vin trng, Ph Vin trng, Kim st vin Vin kim st, Chnh n,
Ph Chnh n, Thm phn, Hi thm, Th k Ta n l gii php quan trng m
bo cho hot ng iu tra, truy t, xt x p ng yu cu tn trng v bo m
quyn con ngi ni chung, quyn ca ngi b tm gi, b can, b co ni ring.
Theo chng ti, thc hin gii php ny cn tin hnh cc bin php sau y:
- Tng cng o to, bi dng, tp hun chuyn mn, nghip v, nht l k
nng t tng cho i ng iu tra vin, Kim st vin, Thm phn, Hi thm cc Ta
n. Nhng ngi tin hnh t tng phi nhn thc ng n, y v cc quy nh
ca php lut lin quan n bo m quyn con ngi;
- Tng cng gio dc chnh tr t tng, chnh sch php lut, nht l chnh
sch nhn o ca Nh nc ta i vi ngi phm ti, quan im bo m quyn
con ngi trong Nh nc php quyn x hi ch ngha cho cn b c quan tin
hnh t tng cc cp;
- Tng cng hot ng kim st, gim st hot ng t tng hnh s, hot
ng gim c xt x ca Ta n cp trn i vi Ta n cp di nhm pht hin
cc vi phm nghim trng th tc t tng, xm phm n quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co c bin php khc phc v t tng nh khng
ngh gim c thm, ti thm hy cc bn n, quyt nh t tng c vi phm.
Trong hot ng kim st iu tra, xt x, hot ng gim c xt x ca Ta
n cp trn i vi Ta n cp di, hot ng gii quyt khiu ni, t co cn ch
trng hn na ti vic kim tra vn ha xt x, k nng t tng c thng bo rt
kinh nghim nhm nng cao cht lng hot ng t tng, tng cng bo m
quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co;
- ng thi vi vic nng cao trnh , nng lc ca ngi tin hnh t tng,
Nh nc ta cng cn c cc bin php tng cng i ng lut s v t chc, s
lng cng nh cht lng, nng cao v th lut s trong t tng hnh s, bo m

- 155 vai tr quan trng ca lut s trong bo v quyn con ngi ca ngi b tm gi,
b can, b co.
3.2.3. Hon thin ch trch nhim i vi ngi tin hnh t tng
Nng cao trch nhim ca Nh nc trc cng dn l gii php quan trng
trong vic bo m thc hin cc quyn ca cng dn. Nh nc khng ch c trch
nhim trong vic ban hnh php lut v duy tr php lut v quyn cng dn c
thc hin trn thc t, m cn x l cc vi phm php lut bng cc ch trch
nhim khc nhau. V vy, vic hon thin ch trch nhim ca ngi tin hnh t
tng cng l gii php cn thit bo m quyn con ngi trong t tng hnh s.
- Trc ht cn hon thin cc quy nh v trch nhim hnh s i vi cc
hnh vi xm phm quyn con ngi trong hot ng t php ni chung, trong xt
x v n hnh s ni ring. Theo chng ti, cn b sung vo Chng XXII BLHS
mt iu lut quy nh ti thiu trch nhim gy hu qu nghim trng trong hot
ng t php. Bi v, trong BLHS mi ch c ti thiu trch nhim ngi b
giam, gi trn (iu 301); cn thiu trch nhim truy t oan, sai, xt x oan sai
th cha c quy nh; cn nu p dng iu 285 BLHS x l cc hnh vi thiu
trch nhim th khng tht hp l.
ng thi, cn phi mnh dn truy cu trch nhim hnh s i vi nhng
trng hp do thiu trch nhim truy cu trch nhim hnh s oan ngi khng c
ti gy hu qu nghim trng mi c th nng cao trch nhim ca ngi tin hnh
t tng trong vic bo m quyn con ngi. Thc tin nhng nm qua cho thy, do
thiu trch nhim ca ngi tin hnh t tng m xy ra nhiu trng hp ngi
khng c ti b xt x oan, gy hu qu v vt cht, tinh thn rt nghim trng cho
cng dn (v Bi Minh Hi, v Nguyn S L). Vic truy cu trch nhim hnh
s trong nhng trng hp ny s c tnh gio dc, rn e, phng nga rt ln;
- Tng bc hon thin php lut v bi thng thit hi trong trng hp
oan, sai trong t tng hnh s. iu 26 Lut trch nhim bi thng ca Nh nc
nm 2009 quy nh tng i chi tit cc trng hp Nh nc c trch nhim
bi thng thit hi trong hot ng t tng hnh s. iu 27 ca Lut quy nh

- 156 nhng trng hp khng c bi thng. l mt bc tin rt ln v mt lp

php so vi Ngh quyt 388/NQ-UBTVQH.
Tuy nhin, t gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can,
b co, theo chng ti vn ny cn c nghin cu tip theo hng Nh nc c
trch nhim bi thng thit hi khng ch trong trng hp oan, m c trong
trng hp iu tra, truy t, xt x sai gy thit hi cho cng dn. Bi v, trong thc
t c trng hp iu tra, truy t, xt x sai c th gy ra thit hi ln hn, gy hu
qu nghim trng hn trng hp b oan. Hn na, iu 30 BLTTHS quy nh bo
m quyn c bi thng thit hi do c quan hoc ngi c thm quyn tin
hnh t tng gy ra l mt trong nhng nguyn tc ca t tng hnh s;
- Hon thin ch k lut i vi hnh vi xm phm quyn con ngi
trong t tng hnh s. Nhng hnh vi ca ngi c thm quyn tin hnh t tng
xm phm quyn con ngi cha n mc truy cu trch nhim hnh s th ty
tnh cht, mc phi c x l k lut mt cch hp l; phi c nh gi
bi min hoc khng ti b nhim cc chc danh chuyn mn nh Th trng, Ph
Th trng C quan iu tra, Vin trng, Ph Vin trng Vin kim st, Chnh
n, Ph Chnh n Ta n, iu tra vin, Kim st vin, Thm phn, Hi thm. c
bit l nhng ngi khng nng lc p ng yu cu ngy cng cao ca hot
ng t php, c nhng vi phm nghim trng quyn con ngi th khng nn
giao tip tc thc hin cc trch nhim, quyn hn t tng nng n t ra;
- Tng cng cng tc thanh tra, gii quyt khiu ni t php, nht l khiu ni
gim c thm, ti thm. Do vy cn kp thi b sung, nng cht, kin ton t chc,
bin ch i ng cn b lm cc cng tc trn.

- 157 KT LUN CHNG 3

Nhng vn l lun c nghin cu chng 1, phn tch nh gi thc
trng chng 2, nht l trn c s lm sng t nhng hn ch, bt cp ca php
lut t tng hnh s cng nh thc tin p dng v nguyn nhn ca nhng bt cp,
hn ch cho php chng ti a ra nhng kin ngh hon thin quy nh ca
BLTTHS v cc gii php khc nng cao hiu qu vic bo m quyn con ngi
ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s.
bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co, BLTTHS
cn c sa i, b sung mt cch ton din, h thng. Nhng sa i, b sung
bao gm: vic hon thin cc quy nh v cc nguyn tc c bn ca t tng hnh
s; hon thin a v php l ca cc ch th quan h t tng hnh s; hon thin cc
quy nh v bin php ngn chn; hon thin cc quy nh v khi t, iu tra, truy
t, xt x, cng nh v th tc rt gn; hon thin cc quy nh v khiu ni, t co
trong t tng hnh s.
ng thi vi vic hon thin cc quy nh ca BLTTHS, cng cn thc
hin cc gii php khc nhm nng cao hiu qu hot ng t tng trong bo m
quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co. Trong s , cc gii php
quan trng l: tng cng hng dn p dng thng nht php lut t tng hnh s;
nng cao trnh , nng lc, nhn thc ca ngi tin hnh t tng; nng cao nng
lc, v th ca i ng lut s; hon thin ch trch nhim ca c quan, ngi
tin hnh t tng i vi vic vi phm quyn con ngi trong t tng hnh s ni
chung, ca ngi b tm gi, b can, b co ni ring; kin ton t chc, bin ch i
ng cn b lm cng tc thanh tra, gii quyt khiu ni t php.

- 158 -

KT LUN
Bo m quyn con ngi ni chung, quyn con ngi ca ngi b tm gi,
b can, b co ni ring trong t tng hnh s l vn rng v cha c nghin
cu nhiu trong khoa hc lut t tng hnh s nc ta. y l mt vn kh
nhng rt quan trng c v l lun v thc tin, nn chng ti quyt nh chn
ti: Bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng
hnh s Vit Nam. Vi kh nng c hn, chng ti c gng nghin cu v
t c mt s kt qu khim tn sau y: 1/ Lun n gp phn lm r thm
nhiu vn l lun v quyn con ngi v bo m quyn con ngi ca ngi b
tm gi, b can, b co trong t tng hnh s; lm r nhng im chung v nhng
i hi c th trong bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co
trong cc giai an t tng khc nhau; 2/ Lun n phn tch c h thng cc quy
nh ca B lut TTHS v nh gi y , tan din thc tin bo m quyn con
ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong TTHS Vit Nam, t tm ra c
nhng hn ch, bt cp v bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can,
b co trong TTHS v nguyn nhn ca nhng bt cp, hn ch; 3/ Lun n a
ra c s gii php v kin ngh nhm han thin cc quy nh ca php lut
TTHS Vit Nam v tng cng bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b
can, b co trong hat ng TTHS. Th hin qua mt s im chnh nh sau:
1. Quyn con ngi l s thng nht bin chng gia quyn t nhin v
quyn x hi, tt yu cn c php lut bo v. Tn trng v bo m quyn con
ngi l mt trong nhng c tnh quan trng ca Nh nc php quyn. L Nh
nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn, Nh nc Cng ha x hi ch ngha
Vit Nam lun coi con ngi l v tr trung tm trong mi chnh sch kinh t, x hi
v to mi iu kin con ngi pht trin. Nh nc bo m thc hin quyn con
ngi bng cc bin php lp php cng nh thi hnh php lut, cc bin php lin
quan n ch trch nhim ca c quan Nh nc, cn b, cng chc trong vic
bo v cc quyn con ngi, cc bin php x l vi phm quyn con ngi, cc bin

- 159 php bo m quyn khiu ni, t co ca cng dn v cc bin php bo m thc

hin dn ch trong hot ng ca Nh nc.
2. T tng hnh s l hot ng c tc ng rt ln n quyn con ngi ni
chung, quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co ni ring. V vy bo
m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co l mt trong nhng
nhim v v l mc ch quan trng ca t tng hnh s.
Trong t tng hnh s, ngi b tm gi, b can, b co l nhng ngi tham
gia t tng c v tr trung tm trong qu trnh gii quyt v n. H l ngi b c quan
tin hnh t tng coi l ngi thc hin hnh vi nguy him cho x hi c BLHS
quy nh l ti phm. Ty theo giai on t tng khc nhau m tn gi cng nh a
v php l ca ngi cng khc nhau: 1/ i vi ngi b tm gi, a v php l
ca h c quy nh xut pht t bn cht ca vic tm gi l: cch ly ngi b
nghi thc hin phm ti trong thi gian ngn; do ngi b tm gi ch l ngi b
nghi thc hin ti phm , quyn ca ngi b tm gi c quy nh lin quan n
hai yu t cu thnh ca tm gi: tnh c cn c ca vic tm gi v tnh hp php
ca vic tm gi; 2/ i vi b can l ngi b khi t v hnh s, k t thi im
quyt nh khi t b can, tc Nh nc th hin s buc ti i vi con ngi c
th, b can l ngi chnh thc b truy cu trch nhim hnh s, b buc ti. y l
im khc bit rt ln gia b can v ngi b tm gi lin quan n vic bo m
quyn con ngi ca h trong TTHS; 3/ i vi b co l ngi b Ta n quyt
nh a ra xt x; cng nh b can, b co l ngi b truy cu trch nhim hnh s,
b buc ti, do a v php l, tnh trng ca b co cng ging nh b can, nguy
c b xm phm quyn con ngi cao, cho nn cc bin php bo m quyn con
ngi i vi b can, b co c bn l ging nhau. Tuy nhin, im khc bit quan
trng gia b co v b can l b co tham gia t tng trong mt c ch t tng han
chnh, y nhng ngi tham gia t tng, cc c quan, ngi tin hnh t tng vi
chc nng buc ti, bo cha v xt x; thc hin cc quyn t tng ca mnh trong
phin ta, cng khai, dn ch v bnh ng.

- 160 T gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong

t tng hnh s, nhng vn quan trng, c tnh quyt nh ch: 1/ Xc nh y
, chnh xc a v t tng (quyn v ngha v t tng) ca cc ch th t tng hnh
s; 2/ Xc nh hp l s cn thit v mc s dng cc bin php cng ch t
tng, nht l cc bin php ngn chn; 3/ Quy nh cc nguyn tc v th tc t tng
hp l hn ch n mc thp nht cc vi phm quyn con ngi nhng vn m
bo hiu qu ca t tng hnh s v; 4/ Quy nh y , r rng quyn khiu ni, t
co ca h i vi cc hnh vi vi phm t pha c quan tin hnh t tng, ngi tin
hnh t tng.
Do , khi nghin cu vn bo m quyn con ngi trong t tng hnh
s cn tp trung phn tch cc quy nh ca BLTTHS v thc hin cc quy nh
trn thc t theo cc ni dung c bn sau: 1/ Nghin cu cc nguyn tc c bn t
tng hnh s lin quan n bo m quyn con ngi trong t tng hnh s; 2/
Nghin cu a v t tng ca ngi tin hnh t tng v ngi b tm gi, b can,
b co trong t tng hnh s; 3/ Nghin cu v chng c v qu trnh chng minh
trong t tng hnh s m bo tnh chnh xc, khch quan ca qu trnh t tng;
4/ Nghin cu cc bin php ngn chn trong t tng hnh s; 5/ Nghin cu cc
th tc khi t, iu tra, truy t, xt x lin quan n bo m quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co; 6/ Nghin cu cc quy nh v khiu ni, t co
trong t tng hnh s.
3.Trong ton b qu trnh hnh thnh v pht trin ca mnh, Nh nc ta
lun quan tm n vic bo m quyn con ngi ni chung, quyn con ngi ca
ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s ni ring t gc cc quy
nh ca php lut cng nh t gc p dng cc quy nh trn thc t.
Ngay t nhng ngy u thnh lp, quyn con ngi, quyn cng dn
c ghi nhn tng i y trong php lut nc ta. BLTTHS 2003 k tha
v pht trin cc quy nh ca BLTTHS 1988 ln mt bc mi, hon thin cc
nguyn tc t tng hnh s; cc quy nh v quyn hn, trch nhim ca ngi tin
hnh t tng, quyn, ngha v ca ngi b tm gi, b can, b co; cc bin php

- 161 ngn chn; cc th tc iu tra, truy t, xt x c bit, BLTTHS 2003 b

sung mt s ch nh rt quan trng lin quan n vic bo m quyn con ngi
ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s nh b sung th tc rt
gn, ch nh khiu ni, t co trong t tng hnh s T gc php lut quc t,
BLTTHS 2003 c bn th hin c ni dung ca php lut quc t lin quan
n bo m quyn con ngi trong t tng hnh s.
BLTTHS 2003 l c s php l quan trng cho hot ng t tng trong u
tranh phng chng ti phm. Trong nhng nm qua, hot ng u tranh phng
chng ti phm c thc hin nhn chung c hiu qu; cc quy nh ca BLTTHS
c chp hnh nghim chnh v thng nht; quyn con ngi ca ngi b tm
gi, b can, b co c bn c thc hin.
Tuy nhin, t gc bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can,
b co, hot ng t tng hnh s nhng nm qua cng cn nhng hn ch: tnh
trng bt, tm gi, tm giam tri php lut, truy cu trch nhim hnh s oan, sai
vn xy ra nhiu; cc quy nh ca BLTTHS cn b vi phm nghim trng
Nguyn nhn ca nhng hn ch l do: cc bt cp ca BLTTHS; thc, trnh
, nng lc ca ngi tin hnh t tng; ch trch nhim i vi ngi tin
hnh t tng cha r rng.
Vic phn tch thc trng php lut, nghin cu thc tin iu tra, truy t, xt
x, tm ra nhng bt cp v nguyn nhn ca chng l c s khoa hc, thc tin
quan trng cho vic hon thin php lut v nng cao hiu qu hot ng bo m
quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co trong t tng hnh s.
4. T nhng vn l lun c nghin cu, qua phn tch nh gi thc
trng, nht l trn c s lm sng t nhng hn ch, bt cp ca php lut t tng
hnh s cng nh thc tin p dng v nguyn nhn ca nhng bt cp, hn ch
cho php chng ti a ra nhng kin ngh hon thin quy nh ca BLTTHS v
cc gii php khc nng cao hiu qu vic bo m quyn con ngi ca ngi b
tm gi, b can, b co trong t tng hnh s.

- 162 bo m quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co, BLTTHS

cn c sa i, b sung mt cch ton din, h thng theo nhng ni dung c bn
nh sau: 1/ Hon thin cc quy nh v cc nguyn tc c bn ca t tng hnh s;
2/ Hon thin a v php l ca cc ch th quan h t tng hnh s; 3/ Hon thin
cc quy nh v bin php ngn chn; 4/ Hon thin cc quy nh v th tc khi t,
iu tra, truy t, xt x; 5/ Hon thin cc quy nh v khiu ni, t co trong t
tng hnh s.
ng thi vi vic hon thin cc quy nh ca BLTTHS, cng cn thc
hin cc gii php khc nhm nng cao hiu qu hot ng t tng trong bo m
quyn con ngi ca ngi b tm gi, b can, b co. Trong s , cc gii php
quan trng l: tng cng hng dn p dng thng nht php lut t tng hnh s;
nng cao trnh , nng lc, nhn thc ca ngi tin hnh t tng; nng cao nng
lc, v th ca i ng lut s; hon thin ch trch nhim ca c quan, ngi
tin hnh t tng i vi vic vi phm quyn con ngi trong t tng hnh s ni
chung, ca ngi b tm gi, b can, b co ni ring; kin ton t chc, bin ch
i ng cn b lm cng tc thanh tra, gii quyt khiu ni t php.

- 163 -

DANH MC CC CNG TRNH C CNG

B LIN QUAN N LUN N
1. Trn Vn , Li Vn Trnh (2010), Hon thin quyn v ngha v t tng
ca ngi b tm gi, b can, b co p ng yu cu ci cch t php, Ti liu hi
tho quc t quyn con ngi trong t tng hnh s, Vin kim st nhn dn ti cao
- y ban nhn quyn Australia.
2. Li Vn Trnh (2010), Bo m quyn con ngi ca ngi b buc ti
trong php lut t tng hnh s quc t, To n nhn dn, (11), tr.34.
3. Li Vn Trnh (2006), Cc bin php php l bo m quyn t do dn
ch ca cng dn trong Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam, Nh
nc v Php lut, 5(217), tr.28.
4. Li Vn Trnh (2009), Cn b sung nguyn tc tranh tng vo B lut t
tng hnh s, To n nhn dn, (10), tr.9.
5. Li Vn Trnh (2011), Hon thin cc quy nh B lut t tng hnh s v
c quan tin hnh t tng, ngi tin hnh t tng theo tinh thn ci cch t php,
ti liu hi ngh khoa hc chuyn ngnh, ch : T php hnh s trong giai on
ci cch t php, khoa Lut hnh s - Trng i hc Lut Thnh ph H Ch
Minh.
6. Li Vn Trnh (2006), Tng cng vic bo m quyn t do dn ch ca
cng dn trong p dng cc bin php ngn chn giai on xt x, To n nhn
dn, (10), tr.8.
7. Li Vn Trnh (2006), Tng cng vic bo m quyn t do dn ch ca
cng dn trong xt x v n hnh s, Ngh Lut, (4), tr.45.

- 164 -

DANH MC TI LIU THAM KHO

TING VIT

1) Phm Ngc Anh (Ch bin) (2005), T tng H Ch Minh v quyn con
ngi, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni.

2) Bo co ca Chnh n Ta n nhn dn ti cao v cng tc gii quyt khiu

ni, t co nm 2007 ti cc k hp th II Quc hi kha 12.

3) Bo co ca Chnh n Ta n nhn dn ti cao v cng tc gii quyt khiu

ni, t co nm 2008 ti cc k hp th IV Quc hi kha 12.

4) Bo co ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao v cng tc gii

quyt khiu ni, t co nm 2007 ti cc k hp th II Quc hi kha 12.

5) Bo co ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao v cng tc gii

quyt khiu ni, t co nm 2008 ti cc k hp th IV Quc hi kha 12.

6) Bo co ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao ti k hp th II

Quc hi kha 12.

7) Bo co ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao ti k hp th IV

Quc hi kha 12.

8) Bo co ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao ti k hp th V

Quc hi kha 12.

9) Bo co thm tra ca U ban T php ca Quc hi ti k hp th II Quc

hi kha 12.

10) B Chnh tr, Ngh quyt 08-NQ/TW ngy 02-01-2002 v Mt s nhim v

trng tm cng tc t php trong thi gian ti.

11) B Chnh tr, Ngh quyt 49-NQ/TW ngy 02-6-2005 v Chin lc Ci

cch t php n nm 2020.

12) B lut t tng hnh s nm 1988, nm 2003.

13) B T php (1961), Tp lut l v t php, H Ni.

- 165 -

14) L Vn Cm (1997), Hc thuyt v Nh nc php quyn v thc tin ca

n Lin bang Nga, Nxb Sng to, Hi khoa hc Vit Nam ti Lin bang
Nga, Matxcva.

15) L Tin Chu (2008), Tr h s iu tra b sung nhn t mi quan h

gia chc nng buc ti v chc nng xt x, Kim st, (17).

16) Lut trch nhim bi thng ca Nh nc, 2009.

17) Ng Huy Cng (2001), Nh nc php quyn vi vic xy dng chnh
quyn, Nghin cu lp php,(7).

18) H Hng Cng (2009), y mnh xy dng i ng lut s phc v thi

k pht trin mi ca t nc, Cng sn, (5).

19) Nguyn ng Dung (Ch bin) (2004), Th ch t php trong Nh nc

php quyn, Nxb T php, H Ni.

20) Bi Trung Dng (2009), Hot ng iu tra hnh s ca ngnh v an ninh qun
i Thc trng v gii php, Lun n tin s lut hc, H Ni.

21) i hc quc gia H Ni (2001), Gio trnh l lun chung v Nh nc v

Php lut, Nxb i hc Quc gia H Ni, H Ni.

22) i hc quc gia H Ni - Khoa Lut (2006), Bo v quyn con ngi bng
php lut hnh s v php lut t tng hnh s trong giai on xy dng
Nh nc php quyn Vit Nam, ti khoa hc cp i hc quc gia, H
Ni.

23) ng Cng sn Vit Nam (1991), Chin lc n nh v pht trin kinh tx hi n nm 2000, Vn kin i hi i biu ton quc ln th VII, Nxb
S tht, H Ni.

24) ng cng sn Vit Nam (1994), Vn kin Hi ngh i biu ton quc
gia nhim k kha VII, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni.

25) ng cng sn Vit Nam (1996), Vn kin i hi i biu ton quc ln

th VIII, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni.

26) ng cng sn Vit Nam (2001), Vn kin i hi i biu ton quc ln

th IX, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni.

- 166 -

27) Vn ng (2008), Cn phn nh r thm quyn hnh chnh vi trch

nhim v quyn hn t tng trong t tng hnh s, Chuyn hon thin
cc quy nh ca BLTTHS p ng yu cu Ci cch t php, Kim
st,(18-20).

28) Trn Ngc ng (2004), Quyn con ngi, quyn cng dn trong Nh
nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam, Nxb Chnh tr quc gia, H
Ni.

29) Phm Hng Hi (1999), Bo m quyn bo cha ca ngi b buc ti,

Nxb Cng an nhn dn, H Ni.

30) Phm Hng Hi (2009), Hon thin cc quy nh v b can, b co trong

BLTTHS, Kim st,(01).

31) Hin php Vit Nam nm 1946, nm 1959, nm 1980, nm 1992.

32) Nguyn Quang Hin (2008), Bo v quyn con ngi trong t tng hnh s
Vit Nam, Lun n tin s lut hc, H Ni.

33) Trung Hiu (2004), Mt s suy ngh v xy dng nn dn ch Vit

Nam hin nay, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni.

34) Phan Trung Hoi (2006), Hon thin php lut v lut s Vit Nam, Nxb
T php, H Ni.

35) Nguyn Huy Hong (2005), m bo quyn con ngi trong hot ng t
php Vit Nam, Lun n tin s lut hc, H Ni.

36) Hi ng thm phn Ta n nhn dn ti cao, Ngh quyt s 03/2004/NQHTP ngy 02/10/2004 Hng dn thi hnh mt s quy nh trong Phn
th nht Nhng quy nh chung ca B lut t tng hnh s nm 2003.

37) Hi ng thm phn Ta n nhn dn ti cao, Ngh quyt s 04/2004/NQHTP ngy 05/11/2004 Hng dn thi hnh mt s quy nh trong Phn
th ba Xt x s thm ca B lut t tng hnh s nm 2003.

38) Nguyn Duy Hng (2006), B can v bo m quyn ca b can trong

BLTTHS 2003, thc trng v nh hng hon thin, Ti liu hi tho

- 167 ti khoa hc cp b Bo m quyn con ngi trong t tng hnh s Vit

Nam, Tp. H Ch Minh.

39) Trn Minh Hng (ch bin) (2009), Tm hiu B lut t tng hnh s Nc
Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, Nxb Lao ng, H ni .

40) Khi qut h thng php lut Hoa K (outline of the U.S. legal sistem)
(2004), Nxb Thanh Nin, H Ni.

41) Nguyn Mnh Khng (2007), Thc hin dn ch trong t tng hnh s
trong bi cnh ci cch t php nc ta hin nay, Nh nc v Php
lut,(5).

42) Tng Duy Kin (2004), Nh nc php quyn XHCN Vit Nam vi vic
bo m quyn con ngi, Ngh lut,(8).

43) Nguyn Thnh Long (2009), Nguyn tc suy on khng c ti trong lut
t tng hnh s: mt s vn l lun c bn, Ta n nhn dn,(3).

44) Nguyn Phc Lu (2006), Tr h s iu tra b sung - mt s vn l

lun v thc tin, Dn ch v php lut,(11).

45) Nguyn c Mai (2008), Hon thin mt s quy nh ca BLTTHS hin

hnh nhm nng cao cht lng tranh tng ti phin ta s thm, Lut
hc,(7).

46) Nguyn c Mai (2008), Hon thin th tc rt gn p ng yu cu ci

cch t php, Ta n nhn dn,(8).

47) inh Vn Mu (2003), Quyn lc Nh nc v quyn con ngi, Nxb T

php, H Ni.

48) Nguyn Thi Phc (2010), Bo m quyn con ngi trong t tng hnh s
trong iu kin xy dng Nh nc php quyn XHCN Vit Nam, Ti liu
hi tho quc t v quyn con ngi trong t tng hnh s, Vin kim st
nhn dn ti cao v y ban nhn quyn Australia.

49) Nguyn Thi Phc (2006), Nguyn tc suy on v ti, Nh nc v

Php lut,(11).

- 168 -

50) Nguyn Thi Phc (2006), Nguyn tc suy on v ti, Ti liu hi tho
ti nghin cu khoa hc cp B: m bo quyn con ngi trong t tng
hnh s Vit Nam, Trng i hc Lut TP.H Ch Minh.

51) Nguyn Thi Phc (2008), Vn tranh tng v tng cng tranh tng
trong t tng hnh s theo yu cu ca ci cch t php, Nh nc v Php
lut,(8).

52) Nguyn Duy Qu (1992), Xy dng Nh nc php lut: mt s suy ngh

v vn xy dng Nh nc php quyn nc ta, Nh nc v Php
lut,(2).

53) Nguyn B Sn (ch bin) (2007), Ta n hnh s quc t - Gc nhn Vit

Nam, Nxb Thanh Nin, H Ni.

54) Bi Ngc Sn (2004), Trit l chnh tr Trung hoa c i v vn Nh

nc php quyn, Nxb T php, H Ni.

55) Hang Th Sn, Bi Kin in, (2000), Cc nguyn tc t tng hnh s,

Nxb Cng An Nhn Dn, H Ni.

56) Trn Quang Tip (2004), Bo v quyn con ngi trong lut hnh s, lut t
tng hnh s Vit Nam, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni.

57) Ta n nhn dn ti cao (2005), Cc vn bn v hnh s, dn s, kinh t, lao

ng, hnh chnh v t tng.

58) Trng i hc lut H Ni (1995), Gio trnh lut t tng hnh s.

59) T in Lut hc (2006), Nxb T in Bch khoa & Nxb T php.
60) o Tr c (2005), Nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn,
v nhn dn, do nhn dn di s lnh o ca ng - Nhng thnh tu ch
yu ca 60 nm xy dng v pht trin, Nh nc v Php lut, (9).

61) Vin kim st nhn dn ti cao, Ta n nhn dn ti cao, B Cng an, B

Quc phng, B T php, Thng t lin tch s 02/2005/TTLT-VKSTCTATC-BCA-BQP-BTP ngy 10/08/2005 v Hng dn thi hnh mt s quy
nh ca BLTTHS v khiu ni, t co.

- 169 -

62) V Khnh Vinh (ch bin) (2004), Bnh lun khoa hc BLTTHS, Nxb
Chnh tr quc gia, H Ni.

63) Nguyn Vn Vnh (2005), Trit hc chnh tr v quyn con ngi, Nxb
Chnh tr quc gia, H Ni.
TING ANH

64) Neil Andrews, Principle of Criminal procedure, CSICL - Cambridge study

in international and comparative law

65) M. Hager (2000), The Rule of law, A Lexicon for Policy Makers, Mansfield
Center for Pacific Affairs.

66) K.W. Lidstone, Human rights in the English criminal trial - Human rights
in criminal procedure, Edtor: Jonh M. Andrew, United Kingdom National
Committee of Comparative Law.

67) Saudi Arabia (2000), human rights: Judicial system.

68) Stephanos Stavros (1992), The guarantees for accused persons under
Article 6 of the European Convention on Human Rights, Nxb. Martinus
Nijhoff.
WEBSITE

69) http://en.wikipedia.org/wiki/European_Convention_on_Human_Rights
70) http:/www.Saudiembassy.net/Issues/Hrights/ hr-judicial-6-trial-2.html.
71) http://www.un.org/en/documents/udhr/index.shtml#a11.

PH LC