Historia Filosofia

Direccin Xeral de Educacin, Formacin Profesional
e Innovacin Educativa
Gua didctica do alumnado de bacharelato

semipresencial
Historia da filosofa
Ensinanza
Bacharelato a distancia semipresencial
Tipo de documento
Gua do alumnado
Curso
2 Bacharelato
Materias
Comns
Nome da materia
Historia da Filosofa
Autor/a ou autores:
Maximino Fernndez Domnguez
Pxina 1 de 43
ndice
1.
Introducin.................................................................................................................5
A materia. lias xerais............................................................................................................ 5
Libro de texto ......................................................................................................................... 5
Distribucin temporal das unidades ....................................................................................... 5
Metodoloxa de estudo........................................................................................................... 5
Apartados do traballo en cada unha das unidades ................................................................ 6
As titoras lectivas e de orientacin........................................................................................ 6
Lecturas recomendadas ........................................................................................................ 6
2.
Unidade 1. Os presocrticos ....................................................................................7

Criterios de avaliacin............................................................................................................ 7
Orientacins para o estudo .................................................................................................... 7
Actividades de autoavaliacin................................................................................................ 7
Actividades de titora.............................................................................................................. 7
3.
Unidade 2. Os sofistas e Scrates...........................................................................7

Suxestins para o estudo ...................................................................................................... 8
4.
Unidade 3. Platn ......................................................................................................8

Orientacins para o estudo .................................................................................................... 8
5.
Unidade 4. Aristteles...............................................................................................9
Suxestins para o estudo ...................................................................................................... 9
6.
Unidade 5. A filosofa helenstica ..........................................................................10

Criterios de avaliacin.......................................................................................................... 10
Suxestins para o estudo .................................................................................................... 10
Actividades de autoavaliacin.............................................................................................. 10
Actividades de titora............................................................................................................ 10
7.
Unidade 6. De santo Agostio ata o sculo XII.....................................................11

Suxestins para o estudo .................................................................................................... 11
8.
Unidade 7. O sculo XIII: a recepcin de Aristteles e santo Tom de Aquino.12

Criteriros de avaliacin ........................................................................................................ 12
Pxina 2 de 43
Orientacins para o estudo .................................................................................................. 12

9.
Unidade 8. Guillerme de Ockham e Nicols Maquiavelo .....................................13

10. Unidade 9. A filosofa na idade moderna ..............................................................14

11. Unidade 10. O emprismo .........................................................................................15

12. Unidade 11. A filosofa crtica de Kant ..................................................................16

13. Unidade 12. A poca dorada de Weimar ................................................................17

14. Unidade 14. O problema social: Marx....................................................................17

15. Unidade 15. Nietzsche: crtica e trasmutacin dos valores.................................23

16. Unidade 16. A filosofa mis prxima: algns autores espaois.......................24

Pxina 3 de 43
17. Unidade 18. Filosofa analtica, hermeneutica e existencialismo .......................24

18. Solucins s actividades de autoavaliacin........................................................26
Pxina 4 de 43
1.
Introducin
A materia: lias xerais
A materia de Historia da filosofa fai un longo percorrido polos principais autores e momentos do pensamento filosfico. Os contidos desta materia estn secuenciados en catro
grandes etapas histricas: antiga, medieval e renacentista, moderna e contempornea. En
cada unha delas sern abordados unha serie de autores e correntes especialmente significativos, seleccionando os temas mis importantes da sa obra para ter unha visin completa
da historia da filosofa.
Libro de texto
Esta gua didctica est feita en relacin co libro de texto seguinte: Historia da filosofa,
da editorial Santillana, e dos autores Emilio Lled igo, Manuel Cruz Rodrguez, Miguel
Angel Granada Martnez, Jos Luis Vilacaas Berlanga; con ISBN 9788482248844.
O libro de texto desenvolve dezanove unidades distribudas ao longo de catro bloques temticos. Os contidos de cada unidade divdense en apartados numerados (1, 2, 3, etc.) e
dentro destes apartados aparecen subapartados referenciados como (1.1, 1.2, 1.3., etc.).
En cada unidade figuran os apartados denominados Actividades e repaso, Ponte a proba e Probas resoltas, que permiten complementar e ampliar os contidos do tema.
Distribucin temporal das unidades
Primeiro trimestre: unidades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 (distribudos quincenalmente).

Segundo trimestre, unidades 8, 9, 10, 11 (distribudos quincenalmente).
Terceiro trimestre, unidades 12, 14, 15, 16, 18 (distribudos quincenalmente).
Metodoloxa de estudo
Dado o carcter a distancia desta modalidade de bacharelato, o estudo ten que ser autnomo, e nese sentido suxerimos a seguinte metodoloxa:
Lectura atenta de cada apartado, na que se procura unha comprensin xeral, aclarando
as dbidas que xurdan sobre o significado dos conceptos ou termos.
Segunda lectura na que se sublian os contidos significativos.
Elaboracin dun resumo coherente a partir dos contidos sublimados.
Reelaboracin dun esquema ou mapa conceptual dos contidos.
Realizacin das actividades de autoavaliacin da gua didctica correspondentes unidade estudada.
Estudo comprensivo memorstico dos contidos.
Realizacin das actividades de titora da gua didctica.
Pxina 5 de 43
Apartados do traballo en cada unha das unidades
Cada unidade ven estruturada en catro apartados:

Criterios de avaliacin: determinan os obxectivos a alcanzar en cada unidade e que servirn de referencia para a avaliacin dos mesmos.
Orientacins para o estudo: son indicacins para enfocar correctamente o estudo do tema.
Actividades de autoavaliacin: estn dirixidas a avaliar o grao de comprensin do estudo das unidades, coas solucins ao final da gua didctica.
Actividades de titora: estn dirixidas a completar o estudo das unidades (as dbidas
que orixinen o estudo das mesmas reslvense nas titoras de orientacin).
As titoras lectivas e de orientacin
Titoras lectivas
Debido modalidade semipresencial desta ensinanza, as titoras lectivas dunha sesin semanal van dirixidas a abordar os aspectos fundamentais da materia e a orientar o alumno
no estudo autnomo das unidades.
O alumno debe acudir s titoras lectivas coas unidades preparadas, segundo o calendario
lectivo que lle indique o titor. Nese sentido, suxerimos como modo de preparacin e estudo das unidades a metodoloxa anteriormente exposta.
Titoras de orientacin
Estn dirixidas a solucionar as dbidas que suscite no alumnado o desenvolvemento das

actividades, e a realizar as aclaracins necesarias aos problemas que xurdan no estudo da
materia; e a ofrecer as orientacins necesarias, para resolver as dificultades que atope o
alumno cando desenvolve o seu traballo autnomo de estudo.
De acordo coa gua didctica, as dbidas que xurdan na realizacin do apartado actividades de titora reslvense nestas titoras de orientacin
Lecturas recomendadas
Recomndase as que figuran no libro de texto ao final de cada un dos bloque temticos.
Pxina 6 de 43
2.
Unidade 1. Os presocrticos
Criterios de avaliacin
Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Identificar as caractersticas especficas da explicacin da natureza levada a cabo polos
presocrticos.
Contrapoer o pensamento de Herclito c de Parmnides.
Identificar as caractersticas dos denominados autores pluralistas.
Caracterizar o pitagorismo.
Orientacins para o estudo
Este tema ten un carcter introdutorio, pero indispensable coecelo para comprender os
contidos das unidades posteriores. Deber precisar:
O paso do mito ao logos, e os primeiros intentos de explicacin racional dadas polos
presocrticos.
As diferenzas entre o pensamento de Herclito e o de Parmnides.
As caractersticas do pitagorismo.
Os trazos propios dos denominados autores pluralistas.
Actividades de autoavaliacin
Conteste s seguintes cuestins:

1 Cal o tema principal das primeiras investigacins filosficas?
2 Con que identifica o arch cada un dos filsofos presocrticos?
Actividades de titora
Realice un esquema no que figuren os filsofos presocrticos xunto coas sas principais achegas.
Conteste, do apartado actividades e repaso, pxina 22 do libro de texto, s cuestins
1, 4, 8, 9, 12.
3.
Unidade 2. Os sofistas e Scrates


Explicar o xiro antropolxico que se produce na filosofa grega nese perodo.
Sinalar as diferenzas entre os sofistas e Scrates.
Identificar as caractersticas do pensamento socrtico.
Pxina 7 de 43
Suxestins para o estudo
Nesta unidade o estudo debe centrarse nos seguintes apartados do libro de texto:
1. Os sofistas, no que destacamos o contexto sociocultural no que xorden, as como o
relativismo e escepticismo con respecto ao coecemento e a moral.
2. Scrates: o individuo, as leis e o saber: deste ltimo apartado intersanos destacar
a sa concepcin do saber, o intelectualismo moral que defende, e a sa oposicin aos
sofistas.

1 Que cambios se producen na sociedade grega, no perodo socrtico?
2 Sinale as caractersticas principais dos sofistas.
3 Expoa a posicin tica de Scrates.
Confeccione un esquema contrastando as caractersticas do sofistas coas de Scrates.

3, 5, 10.
4.
Unidade 3. Platn

Expoer a teora das ideas de Platn.
Relacionar a teora do coecemento de Platn coa teora das ideas.
Sinalar os trazos principais da concepcin antropolxica e poltica de Platn, expresando a sa relacin.
Explicar a concepcin tica de Platn.
Relacionar a filosofa platnica cos presocrticos, cos sofistas e con Scrates.
Dada a transcendencia da filosofa platnica, faga un resumoesquema da totalidade do

tema para facilitar o seu estudo.

1. Expoa as influencias de Herclito, Pitgoras, Parmnides, Anaxgoras e Scrates en
Platn.
2. Caractersticas do mundo sensible e do mundo das ideas.
3. Explique a xerarquizacin do mundo das ideas.
Pxina 8 de 43
4. Enumere e caracterice as partes da alma, segundo Platn.

5. Detalle e caracteriza os graos de coecemento, segundo Platn.
6. Explique os tres modos de acceso ao coecemento do mundo das ideas ou intelixible.
7. Explique os significados do termo aret ou virtude en Platn.
8. Sinale e caracterice as partes ou niveis do estado que defende Platn.
9. Expoa as caractersticas dos distintos rximes polticos que distingue Platn.
Defina os seguintes termos ou conceptos: idea, harmona.

1, 2, 6,
Anlise e comentario do texto do apartado ponte a proba, pxina 55 do libro de texto.
5.
Unidade 4. Aristteles

Caracterizar as principais teoras que Aristteles achega para explicar a realidade.
Identificar as posicins de Aristteles opostas a Platn.
Determinar os trazos principais da tica e da poltica aristotlica.
Sinalar as caractersticas da sa cosmoloxa.
Precisar as achegas da lxica aristotlica.
Elabore un resumo ou esquema do tema durante o estudo do mesmo.


1. Que pretende acadar Aristteles co estudo da Lxica?
2. Explique o significado de proposicin, categora e siloxismo en Aristteles.
3. Explique as diferenzas que establece Aristteles entre arte ou tcnica, ciencia e sabedora.
4. Que estuda a metafsica e por que Aristteles a denomina filosofa primeira?
5. Cal a diferenza entre substancia e accidente, segundo Aristteles?
6. Diferencie entre substancia primeira e substancia segunda.
7b. En que consiste o hilemorfismo?
8b. Explique a teora da potencia e o acto.
9. Expoa a crtica teora das ideas que fai Aristteles.
Pxina 9 de 43
10. Cal a definicin de movemento que fai Aristteles e que tipos de movemento distingue?
11. Explique a teora das causas de Aristteles.
12. Expoa as caractersticas do mundo sublunar e do mundo supralunar.
13. Como concibe ao home?
14. Cal a concepcin do coecemento que defende Aristteles?
15. Que entende Aristteles por vida virtuosa?
Conteste s cuestins 7, 9, 10 do apartado actividades e repaso, pxina 75 do libro de

texto.
Anlise e comentario do texto do apartado probas resoltas, pxina 73 do libro de texto
6.
Unidade 5. A filosofa helenstica


Identificar os trazos principais do perodo helenstico.
Definir as caractersticas principais da tica epicrea, estoica e escptica.
Nesta unidade debe centrarse nunha panormica xeral das caractersticas das distintas correntes ticas.

1. Cales son as caractersticas xerais do Helenismo?
2. Explique a concepcin tica do Epicuresmo.
3. Caracterice a posicin tica do Estoicismo.
4. Que define tica escptica?
Represente nun esquema as distintas escolas ticas deste perodo, xunto coas sas caractersticas.
Conteste s cuestins 1, 2, 7, 9, 10 do apartado actividades e repaso, pxina 87 do
libro de texto.
Pxina 10 de 43
7.
Unidade 6. De santo Agostio ata o

sculo XII

Identificar os trazos da situacin do cristianismo neste perodo.
Determinar a relacin entre a razn e a fe en santo Agostio.
Definir a cidade de Deus.
Identificar o argumento ontolxico.
Centre a sa actividade de estudo nos seguintes apartados do libro de texto:

1. O triunfo do cristianismo.
2. Santo Agostio.
3.4 San Anselmo de Canterburry.

1. Expoa a situacin do cristianismo a finais do imperio romano.
2. Como entende santo Agostio a relacin entre a razn e a fe?
3. Explique as concepcins da creacin e do mal que defende santo Agostio.
4. Explique como entende santo Agostio, a cidade de Deus.
5. Expoa o argumento ontolxico de santo Anselmo de Canterburry.
Conteste s cuestins 1, 3, 8 do apartado actividades e repaso, pxina 105 do libro

de texto.
Pxina 11 de 43
8.
Unidade 7. O sculo XIII: a recepcin

de Aristteles e santo Tom de Aquino

Relacionar a posicin de Tom de Aquino, nas relacins razn e fe, con outras posturas
ao respecto.
Sinalar os trazos da relacin entre a razn e a fe en Tom de Aquino.
Analizar os distintos argumentos dados para a demostracin da existencia de Deus.
Precisar os tipos de lei que distingue.
Identificar as influencias aristotlicas en Tom de Aquino.
No estudo desta unidade destaque os seguintes apartados do libro de texto:

2. Aristteles no sculo XIII.
3. Santo Tom de Aquino.

1. Cal a posicin de santo Tom de Aquino na relacin razn e fe?
2. Cales son as diferenzas entre os prembulos de fe e os artigos de fe?
3. Como xustifica Tom de Aquino a necesidade da demostracin da existencia de
Deus?
4. Cal a estrutura formal das vas tomistas?
5. Explique brevemente a primeira va para a demostracin da existencia de Deus.
6. Que camios propn Tom de Aquino para chegar ao coecemento da esencia de
Deus?
7. Que tipos de leis distingue Tom de Aquino?

de texto.
Pxina 12 de 43
9.
Unidade 8. Guillerme de Ockham e

Nicols Maquiavelo

Identificar a crise da escolstica a travs de Guillerme de Ockham.
Explicar a postura nominalista sobre a cuestin dos universais.
Caracterizar a ciencia poltica de Maquiavelo.
Sinalar a relacin entre tica, relixin e poltica, segundo Maquiavelo.
Identificar as caractersticas do estado moderno, segundo Maquiavelo.
Nesta unidade interesa destacar a figura de Ockham porque representa a crise da escolstica, e a de Nicols Maquavolo en canto que representa o xurdimento do estado moderno.

1. Explique o principio de economa.
2. Expoa o principio de singularidade.
3. En que consiste o nominalismo?
4. Como concibe Guillerme de Ockham a relacin razn e fe?
5. Por que se considera a Maquavolo como o terico do estado moderno?
6. Explique o rexeitamento da teora poltica tradicional.
7. Explique a perspectiva racional e emprica da ciencia poltica que concibe Maquavolo.
9. Explique en que consiste a razn de estado.
10. Cales son os factores que determinan que se sexa un bo gobernante?
11. Cal a relacin entre poltica e relixin, segundo Maquiavelo?
Conteste s cuestins 5, 10 do apartado actividades e repaso, pxina 105 do libro de

texto.
Pxina 13 de 43
10. Unidade 9. A filosofa na idade moderna


Identificar as achegas que deron lugar revolucin cosmolxica.
Sinalar as caractersticas do novo modelo cientfico.
Explicar os trazos do racionalismo.
Sinalar as caractersticas do proxecto cartesiano.
Analizar os elementos do mtodo cartesiano.
Identificar os trazos fundamentais da metafsica cartesiana.
Analizar a fsica cartesiana.
Nesta unidade debe centrar a sa atencin nos seguintes apartados do libro de texto:
1. A revolucin cosmolxica.
2. Galileo e a cosmoloxa copernicana.
4. Isaac Newton.
5.1. Descartes.

1. Mencione as distintas contribucins de Coprnico, Kpler, Galileo e Newton ciencia moderna.
2. Expoa as caractersticas xerais do racionalismo.
3. Cal o proxecto de Descartes?
4. Que caracteriza dbida cartesiana?
5. Que caracteriza ao mtodo cartesiano?
6. Cal o primeiro principio da filosofa cartesiana?
7. Expoa os trazos fundamentais da metafsica cartesiana.
8. Como explica Descartes a existencia de Deus?
9. Expoa os principios fundamentais da fsica cartesiana.
Expoa a teora do coecemento de Descartes.

Pxina 14 de 43
Anlise e comentario do texto do apartado probas resoltas, pxina 165 do libro de

texto.
11. Unidade 10. O empirismo


Caracterizar a posicin empirista de Locke con respecto ao coecemento.
Identificar os fundamentos e caractersticas do liberalismo poltico.
Analizar a orixe e tipo de percepcins, segundo Hume.
Expresar as crticas que fai metafsica e aos seus conceptos fundamentais.
Identificar a posicin tica de Hume.
Faga un esquema da unidade.


1. Cal , segundo Locke, a orixe do coecemento?
2. Explique a teora do contracto social en Locke,
3. Cal o principal proxecto de Hume?
4. Que entende Hume por percepcins? Sinale os tipos.
5. Que leis, segundo Hume, regulan a asociacin de ideas na mente?
6. Que son as relacins de ideas e as cuestins de feitos?
7. Como concibe Hume o principio de causalidade?
8. Que explicacin d Hume existencia do mundo exterior?
9. En que consiste a crtica que fai ao eu?
10. Cal a crtica que fai existencia de Deus?
11. Por que se chama emotivismo a postura tica de Hume?

de texto.
texto.
Pxina 15 de 43
12. Unidade 11. A filosofa crtica de Kant


Identificar a sntese kantiana do racionalismo e o empirismo.
Precisar o obxectivo da Crtica da razn pura.
Explicar o chamado xiro copernicano.
Precisar a crtica que fai ao proceso de coecemento.
Determinar a posibilidade da Metafsica como ciencia.
Determinar o problema da moralidade en Kant.
Estude en profundidade o tema, dada a transcendencia e a inflexin que supn o pensamento de Kant.

1. Que se entende por xiro copernicano en Kant?
2. Que condicins debe ter un xuzo para que sexa cientfico?
3. En que consiste o xuzo sinttico a priori?
4. Que analiza Kant en cada parte da Crtica da razn pura?
5. Que o espazo e o tempo en Kant?
6. Diferencie entre fenmeno e numeno.
7. Cal o papel da sensibilidade, do entendemento e da razn, segundo Kant?
8. Cal a funcin das ideas transcendentais ou conceptos puros da razn?
9. Por que rexeita a Metafsica como ciencia?
10. Que caracteriza ao imperativo categrico, fronte ao imperativo hipottico?
11. Diferenza entre a tica material e a tica formal.
12. En que consiste a boa vontade, segundo Kant?
13 Cales son os postulados da razn prctica?

texto.
Pxina 16 de 43
13. Unidade 12. A poca dourada de

Weimar

Definir as teses fundamentais de Hegel.
Caracterizar a dialctica hegeliana.
Identificar as interpretacins do idealismo de Hegel polos seus seguidores.
Centre a atencin do estudo desta unidade no apartado:

4. Hegel e o esprito.

1. Defina brevemente os fundamentos bsicos do idealismo de Hegel.
2. Cal o papel da dialctica no sistema hegeliano?
3. Que aspecto da filosofa hegeliana destacado pola esquerda hegeliana e cal pola dereita hegeliana?
Conteste s cuestins 6 e7 do apartado actividades e repaso, pxina 216 do libro de

texto.
14. Unidade 14. O problema social: Marx


Precisar a nocin de ser humano que expresa Marx.
Identificar as caractersticas do materialismo e da dialctica marxista.
Caracterizar o materialismo histrico.
Diferenciar os conceptos de estrutura, superestrutura, relacins de producin, medios
de producin, plusvala.
Analizar a nocin de alienacin e das sas variantes no pensamento de Marx.
Comprender a nocin de teora e praxe no pensamento de Marx.
Caracterizar a critica ao materialismo.
Pxina 17 de 43
Os contidos expostos a continuacin serven para responder a algunhas cuestins das actividades de autoavaliacin e para complementar o estudo da unidade.
Humanismo
Concepcin do ser humano que defende:

O ser humano un fin en si mesmo e non un medio.
O ser humano caracterzase polo traballo. O home desenvolve a sa natureza a travs
do traballo, co que produce os bens necesarios para satisfacer as sas necesidades, e
faino en relacin cos demais, en sociedade.
A natureza humana dinmica, o home un ser que se fai a si mesmo.
Caracterzase pola praxe, pola actividade transformadora.
Rexeita a visin tradicional do ser humano, que o caracteriza, fundamentalmente, como
terico fronte a como praxe.
Critica a Hegel pola sa concepcin idealista do home, por concibilo como autoconciencia.
Oponse a Feuerbach por caracterizar ao home como de natureza esttica e porque cando se refire aos homes, faino de maneira xenrica, ignorando a natureza social e concreta dos mesmos.
Critica a Economa Poltica porque emprega o ser humano como unha besta de carga,
porque, a travs do traballo tomado como unha cousa, e non como un ser humano que
desenvolve a sa natureza a travs do traballo.
A dialctica
Caractersticas:
Recibe de Hegel a nocin da Dialctica (tese, anttese, sntese) pero modifcaa substitundo idea por materia e xustificacin por transformacin.
Mentres que Marx dirixe a dialctica sobre a economa e a poltica, Engels faino sobre
a natureza.
O materialismo
Posicin propia e crticas:

Marx materialista, dicir, defende a prioridade do ser fronte ao pensamento, e ao ser,
dicir, materia concbea como dinamizada dialecticamente, en parte polo labor transformador do ser humano.
Oponse ao idealismo de Hegel, xa que na relacin entre ser e pensamento, Marx d
prioridade ao ser fronte ao pensamento, o contrario do que fai Hegel; por tanto, unha
materia interpretada concretamente e non de forma abstracta.
Critica o materialismo de Feurerbach e o materialismo clsico porque son abstractos,
estticos e mecnicos, fronte ao materialismo concreto, dinmico e dialctico que defende Marx.
Engels achega o materialismo dialctico natureza, Marx achega o materialismo dialctico historia.
Pxina 18 de 43
O Materialismo Dialctico (Diamat)
Posicin propia e crticas:

A sa formulacin dbese a Engels, o resultado de aplicar o materialismo e o mtodo
dialctico de Hegel natureza. Recibe influencias dos avances da qumica e da bioloxa
(evolucionismo de Darwin).
A sa tese principal afirma que o nico real na natureza a materia, que toda realidade obxectiva e sensible, que est sometida ao movemento.
As leis que rexen os cambios son as seguintes: cambio universal, accin recproca da
materia e conexin universal, cambio cualitativo, e loita de contrarios.
En contraposicin ao materialismo mecanicista moderno, o Diamat atribe materia
dinamismo interno e desenvolvemento no espazo e no tempo; afirma que a natureza ten
historia, evolucionando temporalmente nun proceso que vai do simple ao complexo.
Materialismo Histrico (hismat)
Caracterizacin:
o resultado de aplicar o materialismo e o mtodo dialctico de Hegel historia das
sociedades. Define toda sociedade como modo de producin ou sistema de estruturas
interrelacionadas (econmica, sociopoltica e cultural).
A base do sistema a estrutura econmica, que determina a superestrutura cultural.
dicir, todo o que os homes pensan e a sa organizacin social e poltica dependen das
condicins materiais de vida. Na historia non son factores como a ideoloxa, a relixin
ou o Estado, os determinantes, senn que o o traballo. Un cambio na estrutura econmica provocar cambios na totalidade do sistema.
O conxunto de todo o sistema son os distintos modos de producin que o ser humano
foi empregando para satisfacer as sas necesidades ao longo da historia: comunismo
primitivo, escravismo, feudalismo, capitalismo e comunismo.
As leis bsicas que rexen esta explicacin da historia dende a perspectiva material e
dialctica son:
A historia explicable mediante leis, baseadas na observacin da historia mesma.
A loita de clases o motor da historia. Etapas: comunismo primitivo, escravismo,
feudalismo, capitalismo e comunismo (fin do proceso dialctico).
As forzas determinantes da evolucin/revolucin histrica son as forzas econmicas
e materiais da vida humana, que constiten a sa estrutura ou infraestrutura.
anlise do modo de producin capitalista dedcalle un lugar especial, introducindo e
modificando conceptos tales como valor de uso, valor de cambio, mercadora, plusvala, relacins especiais de explotacin, codificacin, reificacin, fetichismo.
Infraestrutura ou estrutura econmica
Definicin e caractersticas:
o conxunto de actividades mediante as cales os seres humanos producen os bens necesarios para a satisfaccin das sas necesidades. A actividade produtiva a principal,
e o seu resultado o produto.
A capacidade de producir dunha sociedade vn determinada polas forzas produtivas ou
capacidade de producir, que engloba a:
Forza de traballo (seres humanos que coa sa actividade xeran o proceso).
Pxina 19 de 43
Medios de producin (riquezas naturais e aparello tcnico).

Segundo o grao de desenvolvemento das forzas produtivas, correspndenlle unhas determinadas relacins de producin: son as que se establecen entre os propietarios dos
medios de producin e os axentes humanos que achegan o traballo, e estn determinadas polas condicins materiais da producin; poden ser tcnicas ou sociais.
Os cambios histricos prodcense cando entran en colisin as forzas produtivas da sociedade coas relacins de producin existentes no seu seo (relacins de propiedade),
orixinando unha poca de revolucin social, posto que, ao cambiar a base econmica
da sociedade, se modifica toda a superestrutura erixida sobre ela.
Superestruturas social e poltica
Caracterizacin:
Reflicten a infraestrutura econmica. Toda sociedade divdese en das clases antagnicas: explotadora e explotada.
Clase social o conxunto de persoas sometidas s mesmas condicins de vida. A loita
de clases o motor da historia.
O Estado o instrumento poltico da clase explotadora para someter a clase explotada;
toda medida poltica est destinada a favorecer a unha clase en prexuzo doutra.
Superestrutura cultural ou ideolxica
Caracterizacin:
A superestrutura depende da estrutura, das condiciones materiais de vida dunha sociedade, a vida a que determina a conciencia. A superestrutura o montaxe xurdico, poltico e relixioso que se fundamenta na estrutura.
Cada clase social pose unha determinada representacin da realidade, non obstante, a
da clase dominante proxctase sobre todo o tecido social, chegando a identificarse coa
forma de pensar de toda a sociedade. Se a estrutura cambia (as forzas produtivas no
seu desenvolvemento entran en contradicin coas relacins de producin), como consecuencia, a superestrutura cambia.
As ideoloxas ou ideas xorden as, ao servizo dos intereses da clase social dominante na
que a sa funcin principal xustificar o privilexio econmico, social e poltico desa
clase, ao evadir aos individuos da realidade na que viven.
A alienacin humana
Definicin e caracterizacin:
O seu diagnstico que o ser humano se atopa alienado, dicir, o home a travs do
traballo, que a sa actividade natural, debera sentirse realizado, debera permitirlle
desenvolverse a si mesmo, pero non as. O home no traballo non se realiza, o traballo
non lle permite satisfacer as sas necesidades, utilizado, de tal xeito que se sinte estrao no traballo.
Concepto: desdobramento, alleamento, estraamento, perda de algo que nos pertence.
Falsa conciencia ou conciencia errnea respecto realidade que nos rodea. Relacinase
coa ideoloxa.
Influencia hegeliana: para Hegel a alienacin algo positivo, xa que constite o segundo momento da dialctica, etapa necesaria do autocoecemento do Esprito.
Pxina 20 de 43
Influencia de Feuerbach: estudo da alienacin relixiosa do ser humano no cristianismo.

Coincide con Marx en darlle un valor negativo.
Alienacin econmica
Caractersticas:
Forma bsica de alienacin, por ser a estrutura econmica a base da sociedade, que
fundamenta as outras manifestacins da alienacin (alienacin relixiosa, ideolxica).
O traballo a esencia do ser humano, pero cando hai alienacin o traballador se ve desposudo do produto do seu traballo, e este, en lugar de permitirlle a sa realizacin
esencial, redunda na sa deshumanizacin.
Esta alienacin dse dende tres frontes:
No produto que produce co traballo (codificacin), iso que produce inalcanzable.
O traballo non lle pertence ( doutro), o cal aumenta a sa dependencia; prodcese a
situacin paradoxal de que o home se realiza mis fra do traballo (no ocio) que no
traballo, que sera o natural no ser humano. A plusvala a parte do obxecto que o
traballador produce e non lle pertence, por iso queda alienado, desposudo, desrealizado, reducido a mercanca.
Na natureza, xa que o ser humano proxecta o seu ser sobre o produto, o humaniza; e
segundo sexa a actividade econmica, as ser a transformacin sobre a natureza.
Nas relacins sociais cos demais: tamn intervn ao impedir o que sera a producin
social de bens para un mesmo e para os demais.
En definitiva, non hai reencontro do home na sa actividade natural, polo que a solucin radicara na abolicin da propiedade privada que a causante da alienacin econmica.
Alienacin social poltica e relixiosa
Crticas:
A alienacin ideolxica ou poltica criticada porque xorde da situacin material que a
sustenta. A ideoloxa capitalista xustifica a situacin establecida. O Estado estrutrase
na clase poltica que manda e na clase que obedece; deste xeito, o Estado escraviza a
sociedade en lugar de poerse ao seu servizo. Aparece a divisin da sociedade en clases, de xeito que os seres humanos, iguais por natureza, quedan clasificados de acordo
aos bens materiais que posen.
Critica a alienacin relixiosa porque proxecta o ser humano fra da realidade, e porque
serve de xustificacin s clases dominantes. A relixin est ao servizo do sistema de
explotacin econmica. sntoma da miseria humana e impide a liberacin: o opio
do pobo.
Superacin da alienacin
Proposta:
En relacin coa anlise do modo de producin capitalista, propn Marx, o paso da economa capitalista economa socialista mediante unha revolucin ou ditadura do proletariado, caracterizada pola desaparicin de propiedade privada dos medios de producin.
O fin ltimo a superacin definitiva de todo tipo de alienacin coa chegada da sociedade comunista.
Pxina 21 de 43
Teora e praxe
Posicin:
Marx considera a filosofa anterior como unha mera teora ou contemplacin da realidade, que est separada da base material dos seres humanos que pensan.
Marx considera a filosofa como praxe (actividade transformadora) ou construcin da
realidade.
Concepcin do ser humano como ser activo que transforma a natureza e a historia.
A teora debe considerarse como proxecto que gua a accin dos seres humanos. Entndese como pensamento con eficacia prctica. Praxe como prctica revolucionaria.

1. Expoa as concepcins do ser humano que critica Marx.
2. Cales son as diferenzas fundamentais entre a dialctica de Hegel e a de Marx?
3. Expoa a concepcin do materialismo de Marx, e explique as crticas que realiza
doutras versins do materialismo.
4. En que consiste o materialismo dialctico que formula Engels?
5. Explique o materialismo histrico.
6. De que depende a capacidade de producir dunha sociedade?
7. Que son as relacins de producin?
8. Como se producen os cambios histricos, segundo Marx?
9. Que entende Marx por superestrutura?
10. Como interpreta Marx as ideoloxas?
11. Cal o diagnstico que fai Marx sobre a alienacin humana?
12. Explique a alienacin no traballo, segundo Marx.
13. Expoa as crticas que fai Marx alienacin poltica e relixiosa
14. Cal a proposta de Marx para superar a alienacin econmica?
15. Que entende Marx por praxe?
Expoa a teora poltica do marxismo.

Conteste, do apartado actividades e repaso, pxina 247 do libro de texto, s cuestins 2, 3, 8, 9.
Pxina 22 de 43
15. Unidade 15. Nietzsche: crtica e

transmutacin dos valores

Precisar o significado do apolneo e do dionisaco en Nietzsche.
Identificar as caractersticas da crtica que fai a cultura occidental.
Comprender o nihilismo e o seu papel na filosofa de Nietzsche.
Determinar o significado de vontade de poder e superhome.
Comprender o significado de expresins como morte de Deus e eterno retorno en
Nietzsche.
Recomendamos que faga un resumo ou esquema da unidade na sa totalidade para facilitar o seu estudo.

1. En que consiste o vitalismo, en que contexto xorde?
2. Explique o cambio do dionisaco ao apolneo.
3. En que consiste o perspectivismo que defende Nietzsche?
4. Por que rexeita Nietzsche a moral occidental?
5. Distinga a moral de seores da moral de escravos.
6. Cal o resultado da anlise etimolxica dos termos bo e malo?
7. Por que critica a linguaxe e os conceptos?
8. En que consiste a crtica que fai Nietzsche da metafsica?
9. Que aspectos da ciencia critica Nietzsche?
10. Expoa o significado de nihilismo, e os seus tipos.
11. Que a vontade de poder?
12. Que o superhome?
13. Que o eterno retorno, segundo Nietzsche?

texto.
Pxina 23 de 43
16. Unidade 16. A filosofa mis prxima:

algns autores espaois

Explicar o concepto de vida coma realidade radical.
Identificar a posicin perspectivista de Ortega y Gasset.
Diferenciar entre ideas e crenzas.
Comprender o raciovitalismo e o historicismo orteguiano.
Centre o estudo desta unidade no apartado: 3. Ortega y Gasset: un proxecto de modernizacin para Espaa.

Do apartado actividades e repaso do libro de texto, pxina 277, faga as cuestins nmero 4, 5, 7, 10.
Anlise e comentario do texto do apartado probas resoltas, pxina 277 do libro de texto.
17. Unidade 18. Filosofa analtica, hermenutica e existencialismo


Precisar a nocin de filosofa que defende.
Sinalar as teses fundamentais da primeira etapa do seu pensamento.
Sinalar as teses fundamentais da segunda etapa do seu pensamento.
Centre o estudo desta unidade no apartado1: Wittgenstein, filsofo da linguaxe.


Pxina 24 de 43
1. Cal a tarefa da filosofa segundo Wittgenstein?

2. Cal a relacin entre pensamento, linguaxe e realidade?
3 . Diferenzas entre a primeira e a segunda etapa do pensamento de Wittgenstein.
Pxina 25 de 43
18. Solucins s actividades de

autoavaliacin
18.1 Unidade 1. Os presocrticos
Solucins aos exercicios da unidade:
1. A cuestin principal que tratan os presocrticos e o da natureza ou physis que entendida como o principio do cal procede todo, e como o principio constitutivo que explica o dinamismo e comportamento da natureza na sa totalidade. A busca dese principio ou arch dar lugar a diversas respostas (monismo, pluralismo), caracterizadas
entre outras polo intento de superar a explicacin mtica, e por ser de corte materialista.
2. Tales de Mileto, coa auga; Anaximandro, co apeiron; Anaxmenes, co aire; Herclito, co lume; Pitgoras, cos nmeros; Parmnides, co ser; Empdocles, coa terra, aire,
auga e lume; Anaxgoras, con mltiples elementos; Demcrito, cos tomos.
18.2 Unidade 2. Os sofistas e Scrates

1. A mediados do sculo V a. de C. a cuestin sobre a natureza deixa de ser a cuestin
principal de reflexin filosfica. A sociedade grega est inmersa na democracia de Pericles e as cuestins morais, polticas e antropolxicas son as que mis interesan. Os
principais representantes deste perodo son os sofistas e Scrates.
2. Os sofistas dedicbanse ensinanza da oratoria, retrica, etc., artes que eran tiles
dentro do rxime democrtico que implicaba aos cidadns na actividade poltica. Tian
unha postura relativista no mbito do coecemento e da moral, opostos ao pensamento
de Scrates.
3. Scrates representa o denominado intelectualismo moral, no que se identifica coecemento con moral, de a que o actuar inmoralmente unha cuestin de ignorancia do
que o bo e o malo moralmente. As virtudes que necesario coecer para actuar moralmente ben, teen un significado universal e permanente, polo que se opn ao relativismo dos sofistas.
18.3 Unidade 3. Platn

1. Platn considera como Herclito que toda a realidade est sometida a un incesante
cambio, pero esa realidade que corresponde ao mundo sensible mera aparencia. De
Pitgoras recibe a influencia do orfismo (transmutacin del alma) e o valor das matemticas. De Parmnides recolle a distincin entre a va da opinin (doxa) e a va da
verdade (episteme), e que as caractersticas do ser de Parmnides (eterno, inmutable,
nico) son as mesmas que ten a idea en Platn. De Anaxgoras, que as caractersticas
do Nous son similares s do Demiurgo de Platn. O seu mestre Scrates foi o autor que
mis o influu: crtica aos sofistas, interese pola poltica, intelectualismo moral, mtodo
socrtico.
Pxina 26 de 43
2. O mundo sensible corresponde ao mundo percibido polos sentidos, caracterizado

porque est sometido a constante cambio e porque un mundo aparente, non o mundo real. Os elementos que compoen o mundo sensible son copias da idea correspondente.
O mundo das ideas corresponde ao coecido polo entendemento, est composto polas
ideas que corresponden aos conceptos das cousas, dos valores ticos e estticos; teen
carcter universal, son inmutables e eternas, son o verdadeiro mundo real, para Platn;
son o fundamento, modelo e orixe do mundo sensible.
3. O mundo das ideas est xerarquizado, de maneira que no fondo estaran as ideas das
cousas do mundo sensible, despois os entes matemticos, a continuacin as ideas ticas
e estticas, e por ltimo e por riba de todo a idea de ben. Esta ltima evidente, non
necesita xustificacin, corresponde a aquilo que, coa sa intervencin, permite que as
cousas sexan o que son; todas as ideas, a sa vez, participan da idea de Ben.
4. Segundo Platn, na alma podemos distinguir a parte racional que reside no cerebro:
a parte superior e inmortal e caracterzase polas virtudes da sabedora e a prudencia.
A parte irascible est localizada no peito, corresponde s paixns nobres e pose a virtude da fortaleza. A parte concupiscible corresponde s paixns innobres e caracterzase pola virtude da temperanza.
5. Distingue en primeiro lugar entre coecemento sensible (doxa ou opinin, que se
realiza cos sentidos e corresponde aos seres do mundo sensible) e o coecemento intelixible (episteme) ou ciencia, que se realiza coa razn e corresponde s ideas ou conceptos. O coecemento sensible, sa vez, difernciase entre conxectura (copias das
cousas do mundo sensible) e crenza (seres do mundo sensible); e o coecemento intelixible, entre pensamento discursivo (entes matemticos) e intelixencia (ideas).
6. Un dos camios que propn Platn para chegar s ideas a travs da reminiscencia.
Esta teora parte da inmortalidade e reencarnacin da alma, e de que as ideas son innatas, estn en ns, porque a nosa alma xa as coeceu no mundo das ideas: coecer recordar. Outro camio a travs do proceso dialctico, que nos permite, dende o mundo
sensible e pasando polos diversos graos de coecemento, acceder s ideas (intelixible).
E por ltimo, o camio da forza do amor s ideas, a atraccin que orixina a verdade, o
saber, o perfecto, a idea de ben.
7. O termo virtude (aret) ten o significado de harmona, en canto que cada parte da
alma cumpre a sa funcin: a parte racional conduce a parte irascible, e estas das
parte concupiscible, orixinndose a harmona ou xustiza entre as partes. Tamn ten o
significado de sabedora, xa que a vida virtuosa aquela que nos permite coecer a idea
de xustiza, de ben, e nos aparta do mundo sensible, que nos purifica en canto que nos
aproximamos ao mundo das ideas.
8. O estado un reflexo do individuo, de ai que as partes da alma coincidan coas partes
da sociedade. Distingue un primeiro nivel superior que correspondera aos gobernantesfilsofos, caracterizados pola racionalidade e pola sabedora que lles permite acceder
s ideas e gobernar de acordo coa idea de xustiza. O seguinte nivel correspondera aos
guardins-guerreiros, caracterizados pola virtude do valor que necesita para a sa funcin de defender o estado; correspndelle a parte irascible da alma. E o terceiro nivel
estara formado polos artesns-campesios-traballadores, caracterizados por corresponder parte concupiscible da alma e pola virtude da temperanza: son o fundamento econmico do estado.
9. Platn defende o rxime aristocrtico, ao que considera como o mellor porque con el
o estado estara gobernado polos mellores, polos mis sabios e o faran de acordo coa
idea de xustiza.
Pxina 27 de 43
O rxime timocrtico estara gobernado pola clase militar ambiciosa que persegue a
gloria. Este rxime dexenerara na oligarqua, na que gobernaran os mis ricos, e a riqueza substite a virtude; e por dexeneracin chgase democracia, na que manda o
pobo e que se caracteriza pola igualdade e liberdade, que en exceso e por dexeneracin
dar paso tirana, que d lugar ao exceso de escravitude, na que o tirano impn a sa
vontade.
18.4 Unidade 4. Aristteles

1. Coa lxica Aristteles pretende coecer a estrutura formal da linguaxe e investigar as
condicins e posibilidades que esta presenta, para que a travs dela se poida acadar a
verdade.
2. As proposicins estruturan a realidade en termos de afirmar ou negar algo dela, poden ser verdadeiras ou falsas e son un instrumento bsico da investigacin cientfica.
As categoras son os modos en como relacionamos ou estruturamos os elementos da realidade, dicir, dende que perspectiva podemos predicar algo sobre os suxeitos. Menciona as seguintes categoras: substancia (entidade), cantidade, calidade, relacin (lugar, tempo), posicin, estado (posicin), accin, paixn.
3. A tcnica corresponde ao coecemento das regras de como se fai algo. unha habilidade produtiva, un saber til. A ciencia corresponde ao coecemento das causas e
de carcter universal e necesario; e a sabedora corresponde ao coecemento das causas
primeiras e mis universais.
4. A metafsica estuda o ser en canto ser e os seus atributos esenciais, mentres que outras ciencias tratan o ser dende algunha perspectiva. denominada filosofa primeira
porque universal, dado que estuda todo o que .
5. A substancia algo que existe en si mesmo e o accidente algo que se d en algo
que xa substancia. De todas as formas en que se manifesta o ser, a de substancia a
principal.
6. Aristteles entende pos substancia primeira ao individuo concreto, ao suxeito do que
se predica algo. En sentido estrito, o nico que existe a substancia primeira, mentres
que a substancia segunda corresponde especie, ao xnero e s pode darse na substancia primeira; de feito, a distincin entre a substancia primeira e a segunda non se d na
realidade, esta distincin s pode facerse co entendemento. As substancias segundas
son universais e eternas.
7. Cando se refire realidade dos seres naturais, Aristteles emprega a teora hilemrfica, pola que as cousas son un composto de materia e forma inseparable na realidade; a
materia o substrato no que se d a forma, mentres que a forma constite o que cada
cousa , por iso a forma predomina sobre a materia, ela a esencia, a natureza e o principio do movemento de cada cousa que a fai ser algo determinado.
8. A teora da potencia e o acto unha achega orixinal de Aristteles para explicar o
movemento ou cambio das cousas; grazas a ela pode explicar o paso do ser ao non ser.
Define a potencia como aquilo que se pode chegar a ser, e diferencia entre potencia activa, como a capacidade de producir un cambio a si mesmo ou a outro; e potencia pasiva, como a capacidade de sufrir un cambio. Define o acto como o que xa , pero diferencia entre o acto como enerxa, que corresponde a cando a actualizacin se est
producindo, e acto como entelequia, que cando xa est acadado totalmente aquilo
Pxina 28 de 43
que estaba en potencia. O acto predomina sobre a potencia porque ela necesita de algo
actualizado para darse. A teora da potencia e o acto anloga teora hilemrfica.
9. A principal oposicin de Aristteles con respecto a Platn a diferenciacin entre o
mundo das ideas e o mundo sensible. Os conceptos ou ideas teen a sa orixe na realidade sensible. Por outro lado, para Aristteles a esencia das cousas (ideas ou formas)
estn nas cousas, na materia, e non fra dela, segundo a teora hilemrfica. En Platn a
partir das ideas non se explica o movemento ou cambio, como critica Aristteles.
10. Aristteles define o movemento ou cambio dos seres naturais como a actualizacin
do que est en potencia en canto que est en potencia, dicir, o paso da potencia ao acto. Neste proceso distingue entre o substrato, que permanece ou subxace ao cambio, a
nova forma que se adquire; e a privacin da forma que se perde. Diferencia entre cambio substancial, que corresponde xeracin ou corrupcin dunha substancia, e cambio
accidental, que pode ser locativo, cuantitativo e cualitativo.
11. Aristteles, para explicar por que se producen os cambios ou movementos, crea a
teora das causas, e distingue entre causa material, formal, eficiente e final. A causa final (teleoloxismo) a achega mis orixinal de Aristteles.
12. Cando Aristteles formula a sa concepcin cosmolxica, que de carcter xerrquico, distingue entre a rexin do mundo sublunar e a do mundo supralunar. A primeira
corresponde ao que est formado polos catro elementos (terra, aire, lume e auga), que
posen un lugar propio cara ao que tenden no seu movemento natural. Aire e lume iran
para arriba e terra e auga para abaixo. Este movemento natural rectilneo, salvo que
sexa violentado por outra forza. Os elementos que compoen esta rexin, que ten forma
esfrica, estn suxeitos a cambio ou movemento, e por tanto a corrupcin e nacemento.
Por outro lado, ao mundo supralunar correspndelle un nico elemento que ten un carcter superior e que Aristteles chamou ter, que se caracteriza por ter un movemento
circular e uniforme (perfecto). O mundo supralunar, que eterno e non est suxeito a
cambio, est formado polo primeiro motor inmbil, e polos distintos motores inmbiles
que moven os astros, que xiran en torno Terra, a cal permanece inmbil, no centro do
mundo (xeocentrismo).
13. Aristteles concibe o home como a unin substancial de alma e corpo, de xeito que
cada unha destas partes non poden existir independentemente. A alma, por tanto, non
eterna como en Platn.
14. O coecemento inciase nos sentidos e a travs dun proceso cognoscitivo permite
chegar esencia, ao concepto das cousas. A informacin dos sentidos pasa ao entendemento pasivo ou paciente, que recibe; posteriormente, o entendemento axente acta,
modifica, e crea. Neste proceso o coecemento vai do particular ao universal (indutivo
e abstractivo).
15. Para Aristteles, vida virtuosa aquela que persegue a felicidade (eudaimona) que
no caso do ser humano consiste en actuar de acordo coas virtudes ou excelencias humanas, das que destaca a sabedora ou vida contemplativa, no mbito intelectual, e a
xustiza. O desenvolvemento prctico dos valores morais necesitan da prudencia ou
termo medio, e do hbito.
18.5 Unidade 5. A filosofa helenstica

1. O perodo helenstico caracterzase porque, a pesar de que Grecia perde poder poltico ao dividirse o imperio de Alexandro Magno, no mbito cultural segue prevalecendo.
Pxina 29 de 43
A preocupacin fundamental a busca de doutrinas ticas que guen a existencia dos

individuos. Por outro lado, as ciencias particulares inician o seu desenvolvemento; a
expresin a travs da linguaxe escrita imponse sobre a linguaxe falada.
2. O epicuresmo defende o pracer e a dor como os principios que rexen a nosa existencia, e os desexos como os motores da mesma. De tal xeito, promove acadar o estado de
nimo ideal (ataraxia) que permita gobernar axeitadamente os desexos. Complementariamente ao individualismo, defenden a amizade e a solidariedade.
3. A partir da necesidade que rexe ao logos universal, os estoicos defenden a ataraxia
como gua da conduta moral. O individuo, en consecuencia, considera a adversidade ou
a mala sorte como situacins ante as que s queda resistir.
4. Os escpticos, dende a imposibilidade de chegar verdade e en consecuencia estar
na dbida permanentemente, defenden na tica a imperturbabilidade ou ataraxia e a indiferenza ante o exterior ao individuo.
18.6 Unidade 6. De santo Agostio ata o sculo XII

1. O cristianismo, coa a figura de Pablo, comeza a estenderse como relixin universal, e
deixa de ser perseguida no imperio romano, a partir do edicto de Miln. O cristianismo,
na busca da sa aceptacin, trata de xustificar racionalmente o seu dogma e faino a travs das similitudes coa filosofa de Platn. Neste perodo establcense os dogmas da
doutrina cristi.
2. Entndea como de superioridade da fe sobre a razn. Ambas coinciden na busca da
verdade e da sabedora pero difiren en que para santo Agostio a sabedora est na fe e
nas escrituras divinas (crer para entender). No proceso de coecemento amosa a superioridade da fe, xa que coecer acadar as ideas que son innatas, coma en Platn, pero
postas na alma pola accin de Deus.
3. Na concepcin da creacin amosa similitudes con Platn ao dicir que as esencias ou
ideas das cousas estn en Deus e serven de modelos para a creacin, que a partir dun
primeiro momento, se despregan a travs das copias das ideas enxertadas por Deus na
materia, de acordo coa orde disposta pola providencia divina.
Non concibe o mal como unha creacin divina; o mal o resultado das limitacins da
materia, procede do non ser. O mal moral unha consecuencia da liberdade que ten o
home de escoller entre o ben e o mal. Parte de Adn, pero non acepta o traducianismo.
4. Entende a historia como un proceso progresivo e lineal cara cidade de Deus, cara
salvacin, a travs de diversos acontecementos histricos nos que a intervencin divina
est na axuda realizada pola participacin dos santos. Esta cidade de Deus dse na cidade terreal que na que estn os pecadores.
5. O argumento ontolxico de santo Anselmo forma parte da racionalizacin do dogma
cristin. Se Deus aquilo do que non podo pensar nada maior ou mellor, entn necesariamente existe, se non non sera o maior e non sera Deus.
Pxina 30 de 43
18.7 Unidade 7 . O sculo XIII: a recepcin de Aristteles e santo Tom de Aquino

1. A posicin de Tom de Aquino conciliadora. A razn colabora coa fe, permitindo
chegar a verdades que algns a travs da fe no o conseguen, porque a pesar de ser evidentes en si mesmas, non sempre o son para un mesmo. Neste sentido, a sa posicin
nas relacins razn e fe estara situada entre a postura de santo Agostio e as posicins
da teora da dobre verdade.
2. A diferenza radica en que os artigos de fe son verdades que s se obteen a travs da
crenza, como a santsima trindade ou a reencarnacin, e os prembulos da fe son verdades que se obteen a travs da fe, pero tamn se pode chegar a elas a travs da razn.
3. A necesidade de demostrar a existencia de Deus vn xustificada porque distingue
entre verdades evidentes por si mesmas e para ns (como que o todo maior que a parte) e verdades evidentes por si mesmas, pero non para ns, como a existencia de Deus.
Deste xeito, garante que a verdade de que Deus existe pode ser acadada por aqueles que
non teen fe. De acordo co seu principio cognoscitivo, debe ser unha demostracin a
posteriori.
4. As vas tomistas teen unha estrutura comn que consiste en partir dun feito da realidade emprica ao que lle aplica o principio de causalidade; tendo en conta a imposibilidade dunha serie infinita de causas, chega identificacin desa primeira causa con
Deus.
5. A primeira va para a demostracin da existencia de Deus, de influencia aristotlica,
chamada argumento do movemento, parte de que hai seres que se moven, e todo o que
se move precisa dun motor, e como non se pode proceder indefinidamente de motor en
motor, haber un primeiro motor, que identifica con Deus.
6. Unha vez formuladas as vas que permiten chegar existencia de Deus e en parte
sa esencia (primeiro motor, primeira causa eficiente, ser necesario, etc.), Tom de
Aquino propn outros camios para aproximarnos ao coecemento do que Deus . Pola va da analoxa permtenos a travs do efecto chegar causa, salvando a distancia
que hai entre un ser finito e un infinito; pola va da negacin expresamos as limitacins
e imperfeccins das que carece Deus (inmutable); e pola va da afirmacin e da eminencia caracterizamos as calidades ou perfeccins que Deus ten, e elevmolas ao grao
infinito (exemplo: suma bondade).
7. Distingue entre lei eterna, que corresponde ao plan eterno de Deus que goberna toda
a creacin pola providencia; lei natural, que corresponde participacin da lei eterna na
criatura racional, e consiste no coecemento intuitivo dos principios universais do ben e
do mal; e lei positiva, que a concrecin da lei natural na sociedade humana, e est
orientada ao ben comn.
18.8 Unidade 8. Guillerme de Ockham e Nicols Maquiavelo

1. O principio de economa ou navalla de Ockham un principio metodolxico que
consiste en rexeitar o accesorio ou innecesario e buscar a simplicidade cando se quere
explicar algn fenmeno. un principio que vai ligado defensa do coecemento emPxina 31 de 43
prico. Con este principio rompe coa escolstica, que estaba chea de conceptos e termos
tericos e especulativos; tamn inicia as lias pola que se desenvolver a investigacin
e reflexin modernas.
2. O principio de singularidade ou individualidade consiste na defensa de que s existe
o singular, o concreto, o individual e o rexeitamento das esencias universais do platonismo e da escolstica. O coecemento do individual.
3. Para o nominalismo, de acordo co principio de economa, co de singularidade e co de
experiencia, os universais non existen, realmente son nomes que representan un conxunto de caractersticas, e que mis prctico representalas a travs dun nome que
enumeralas, pero non se refiren a algo concreto que exista. Os universais son un signo
lingstico. Deste xeito, o problema dos universais que se tratou intensamente na Idade
Media, queda resolto, en parte ao reducir os universais a nomes. Isto supn unha forte
crtica metafsica.
4. A relacin entre a razn e a fe, que ocupou gran parte da reflexin filosfica na escolstica, queda solucionada ao separar totalmente o mbito da razn do mbito da fe.
Guillerme de Ockham sepraas ao defender que o coecemento, que pertence ao mbito da razn, debe ser experimental, emprico, intuitivo, proclamando as a autonoma da
razn fronte a fe.
5. Maquiavelo, como filsofo poltico, pode cualificarse de realista en canto que fai un
estudo do funcionamento real do Estado e do poder poltico, chegando a formular a poltica como unha ciencia, baseada nos feitos e en principios tericos, rexeitando calquera consideracin moral. considerado o terico do Estado moderno porque o primeiro que o estuda e o analiza dende unha perspectiva cientfica.
6. A partir da sa actitude cientfica fronte poltica, parte dos feitos, do que se fai na
poltica, e non do que se debera facer. Nese sentido, oponse filosofa poltica tradicional, que a analiza dende un punto de vista terico, moral e utpico. Esta perspectiva
novidosa para aquel momento no que os tratados polticos adoitaban tratar de explicar
teoricamente os fundamentos e principios da sociedade ou suscitar utopas ao respecto.
7. A perspectiva racional da ciencia poltica refrese aos principios tericos nos que
fundamenta a explicacin dos feitos polticos, que no caso de Maquiavelo son a inmutabilidade da natureza humana, e o de considerar que esa natureza humana inmutable se
caracteriza pola maldade. Este un modelo emprico en canto que se basea nos casos
particulares de comportarse a sociedade humana ao longo da historia.
8. A razn de Estado o criterio ltimo que debe rexer a prctica poltica do gobernante. De tal xeito que se as circunstancias o esixen, o gobernante pode obrar mal moralmente, en beneficio de preservar o Estado. O fin xustificara os medios. Esta postura
rexeita calquera consideracin moral na prctica da poltica.
9. Maquiavelo sinala a virtude e a prudencia como as calidades necesarias para ser un
bo gobernante. Entendendo por virtude non algo moral, senn como a vitalidade, a
enerxa, a capacidade para tomar decisins por parte dos gobernantes. E por prudencia,
tampouco se refire ao mbito da moral, senn sagacidade, astucia para actuar convenientemente. Ademais das calidades anteriores, que dependen do gobernante, tamn
sinala a fortuna como calidade necesaria para o xito poltico. Esta calidade depende de
que as condicins ou circunstancias o permitan, as nun momento dado o oportunismo
poltico un factor externo que facilita o goberno do Estado.
10. Maquiavelo separa a relixin do mbito da poltica. A relixin s lle interesa como
feito social, como instrumento poltico para o gobernante. Con respecto igrexa, considera que a pesar de que no pasado a sa influencia foi beneficiosa para poltica, agora
xa non o . Considera o Papa como un dos causantes de que en Italia non se acadara a
Pxina 32 de 43
unificacin e a estabilidade poltica. E con respecto ao cristianismo, considera que unha

mala interpretacin do mesmo orixinou que se aceptaran como virtudes valores como a
resignacin, a vida pasiva e a contemplativa. Isto non coincide coa nocin de virtude
que defende Maquiavelo, sendo por tanto negativa para a poltica.
18.9 Unidade 9. A filosofa na idade moderna

1. A revolucin cientfica que deu lugar ciencia moderna inciase na Astronoma coa
figura de Coprnico, que propn a teora heliocntrica que substite a teora xeocntrica de Ptolomeo-Aristteles, anda que conserva o movemento circular, e a forma esfrica dos astros. Kpler, mediante a formulacin de tres leis, introduce o movemento
elptico, causado pola atraccin das estrelas e abandona o movemento circular. Galileo,
coa nova metodoloxa hipottico dedutiva, establece a ciencia moderna e confirma a
teora heliocntrica coa verificacin emprica da mesma (observacin de crteres na
la, fases de Venus) e establece as leis do movemento dos corpos. Newton culmina esta
revolucin cientfica establecendo a gravitacin universal como a causa fsica das leis
que atriben o movemento elptico s estrelas, e que foran formuladas por Kpler. Sintetiza as a teora copernicana coas leis de Kpler e as experiencias sobre a inercia
achegadas por Galileo.
2. O racionalismo supn unha ruptura coa filosofa anterior e fundamenta o coecemento na razn, acadando un coecemento certo e seguro. A partir das ideas innatas, que
son intuitivamente evidentes, deducen o sistema do mundo. Imitan o mtodo matemtico e opense ao empirismo e ao escepticismo.
3. Descartes busca un mtodo que lle permita acadar verdades certas e seguras, polo
que rexeita todo o coecemento no que caiba a dbida. S as matemticas ofrecen coecementos indubidables, polo que imita a sa metodoloxa dedutiva. No seu proxecto
pretende fundamentar deste xeito a todas as ciencias, que no seu deseo tera a filosofa
como a raz da que parten todas as restantes.
4. A dbida que suscita Descartes no mbito do coecemento non a dbida en canto
posicin, como defenden os escpticos, pola que consideran que nunca se pode chegar
verdade, porque os coecementos non son certos e seguros, como defenden os escpticos. En Descartes a dbida metodolxica, dicir, emprgaa para rexeitar aquel tipo
de coecemento que presenta algunha marxe de dbida, pero porque cre que hai coecementos certos e seguros. En concreto dirixiu a dbida sobre a informacin que dan os
sentidos, sobre que a realidade exterior ao individuo exista, e dubida da propia mente,
da razn, ata que chega a unha primeira verdade indubidable, xa que evidente e non
ofrece dbida, dicir, porque clara e distinta.
5. O mtodo cartesiano un mtodo dedutivo, co que pode chegar a verdades certas e
seguras. Toma como modelo o mtodo matemtico, que parte duns principios evidentes, dos que mediante a deducin acada outras verdades. un mtodo racionalista, en
canto que o fundamenta na racionalidade que compartimos todos os seres humanos.
Pretende que sirva para todos os saberes. Consta de catro regras: a regra da evidencia,
na que establece o criterio de que a verdade radica na evidencia, cando unha verdade se
presenta de forma clara e distinta; a regra da anlise, pola que dividimos unha cuestin
complexa ata chegar ao elemento mais simple, posto que a evidencia s posible acadala nas substancias simples; a regra da sntese consiste en reconstrur a cuestin complexa anterior desde a substancia simple; a regra da enumeracin consiste en revisar todo o proceso ata estar seguros de non omitir nada.
Pxina 33 de 43
6. O primeiro principio da filosofa cartesiana a existencia do suxeito pensante. Chega

a el poendo en dbida todo, ata que se d conta de que penso, logo existo: esta afirmacin evidente porque se amosa de xeito tan claro e distinto que resiste toda dbida.
7. Descartes define a substancia como aquilo que para existir s necesita de si mesmo.
Neste sentido, s sera substancia Deus, ao que denomina substancia infinita, pero ademais estn as substancias que s necesitan de Deus para existir, s que denomina substancias finitas: son o material (res extensa) e a alma (res cogitans). Cada substancia pose un atributo ou esencia, que son o pensamento e a extensin; a sa vez, cada atributo
pose diversos modos que son as formas en que se manifesta ese atributo. Esta concepcin presenta problemas hora de aplicala ao ser humano por ser un composto de cogitans e extensin, que de principio s necesitaran de Deus para existir, e non explica satisfactoriamente a comunicacin entre ambas no caso do ser humano.
8. A existencia de Deus fundamental en Descartes posto que o garante ltimo da
existencia do mundo real e dos outros seres humanos. Deus a garanta de que non estou enganado. Expn tres argumentos para demostrar a existencia de Deus: no primeiro, parte de que posumos de forma innata, na nosa mente, a idea de Deus, e como aquilo ao que se refiren as ideas debe posur polo menos tanta perfeccin como a que ten a
idea, Deus existe, porque a perfeccin e infinidade que ten a idea de Deus, s pode referirse a un ser perfecto e infinito; o segundo argumento parte de que eu non me podo
dar a existencia a min mesmo, dada a mia finitude, a existencia s ma pode dar un ser
infinito como Deus; e por ltimo, se a idea de Deus supn un ser perfecto, entn non
carece de nada, por tanto Deus pose tamn a existencia.
9. O garante de que existe o mundo exterior ao suxeito Deus, que, dado o carcter de
perfecto, non permitira o engano a min mesmo con respecto evidencia da realidade
exterior. Esta realidade exterior (res extensa) concibida coma se tivese unha orde mecnica e necesaria (materia, movemento e representable xeometricamente). Explica os
fenmenos da natureza como o movemento das sas partes. Este movemento posto
por Deus e consrvase constantemente rexido polas tres leis da inercia que formula
Descartes. A isto hai que engadirlle as caractersticas propias do mecanicismo de Descartes, no que non existen partculas ltimas indivisibles e non existe o baleiro, o universo infinito.
18.10 Unidade 10. O empirismo

1. A orixe de todo o saber radica na experiencia interna ou externa. Oponse existencia
das ideas innatas. Nominalista. Diferencia entre ideas simples e ideas complexas e distingue entre coecemento intuitivo (evidente), demostrativo (deducin) sensible (experiencia). Critica a metafsica
2. Parte da defensa do individuo fronte ao Estado. No estado de natureza, os homes son
iguais, libres, con dereito propiedade, e non estn sometidos a ningn poder por enriba deles; pero ante a inseguridade e ameaza de perdelos, levan a cabo o contrato social,
no que abandonan o estado natural pola sociedade civil e a autoridade do Estado. Ceden
parte dos seu dereitos individuais ao Estado, dando lugar divisin de poderes entre
poder lexislativo (poder supremo do Estado no que estn representados os individuos) e
poder executivo. Estes poderes, cando na prctica atenten contra os dereitos individuais, poden ser revogados.
Pxina 34 de 43
3. O principal interese de Hume fundamentar o saber na natureza humana e coecer

os lmites do entendemento humano. Ao analizar as facultades humanas do coecemento, descobre que estn sometidas a unhas leis psicolxicas que as rexen.
4. Os elementos da mente son as percepcins e teen a sa orixe na experiencia. Distingue entre impresins, que son o coecido a travs dos sentidos e se caracterizan pola
sa viveza; e ideas, que son copias ou representacins das impresins e son mais febles
en canta sa viveza. Por outro, lado poden ser simples e complexas.
5. Hume sinala que a imaxinacin elabora ideas complexas a partir de ideas simples,
que nalgn caso son de forma orixinal e outro de acordo con leis como a de semellanza,
continuidade e causalidade.
6. Hume considera que o saber cientfico est composto por proposicins que poden ser
de dous tipos: relacins de ideas (son as que utilizan ciencias como as matemticas; trtase de proposicins analticas, necesarias, que estn baseadas no principio de identidade e de non contradicin); cuestins de feitos, que se refiren ao mbito da experiencia e
son proposicins sintticas, necesarias e non estn suxeitas ao principio de non contradicin.
7. Para Hume o principio de causalidade non ten validez, porque ao que chamamos
causa non lle corresponde ningunha impresin. A causalidade corresponde a unha sucesin de feitos que suceden con regularidade e que se extrapolan inxustificadamente cara
ao futuro, cando en realidade unha crenza baseada no costume, no hbito de que dos
feitos se dean contiguamente na experiencia real; pero non hai nada que indique unha
relacin necesaria entre ambos.
8. A existencia do mundo real non est garantida como coecemento posto que non temos a impresin correspondente ao mundo. O que temos un conxunto de impresins
s que unimos, a travs da imaxinacin, nun nome, pero non que tea unha existencia
propia fra da nosa mente. Non podemos dicir tampouco que o mundo exterior sexa a
causa das nosas impresins.
9. Non existe unha impresin do eu como algo constante ao longo da nosa vida, o que
temos un conxunto de impresins de momentos de ns, aos que a nosa imaxinacin
remite unha referencia que o eu, pero que non mis que unha coleccin de impresins que nos habituamos a atopar unidas.
10. Con respecto a Deus, non temos a impresin correspondente e en consecuencia non
podemos dicir se existe. Por outro lado, non o podemos identificar coa causa de todo o
que existe, pola crtica feita por Hume ao principio de causalidade, nin tampouco podemos deducir a existencia de Deus a partir da existencia do mundo exterior.
11. Chmase emotivismo moral porque entende que o fundamento da conduta moral
o sentimento de aprobacin ou desaprobacin que nos producen determinados actos,
facndoos bos ou malos. Ese sentimento dse porque o ser humano pose simpata polos outros de xeito natural. Dende esta posicin, a razn no mbito moral a escrava
das paixns.
18.11 Unidade 11. A filosofa crtica de Kant

1. Entndese por xiro copernicano o cambio de perspectiva no proceso de coecemento
que levou a cabo Kant. Ata ese momento coecer algo consista en chegar ao obxecto,
en acadar a sa esencia e caractersticas; neste proceso o suxeito comportbase de xeito
pasivo, limitndose a reflectir a realidade. Kant inverte a perspectiva ao sinalar cales
Pxina 35 de 43
son as condicins a priori necesarias, no ser humano, para que se produza o coecemento, que ten que ser universal e necesario. Deste xeito, o suxeito ten unha participacin activa no proceso de coecemento ao impoer as sas condicins para que sexa
posible. As consecuencias deste cambio de perspectiva son tan revolucionarias como o
foi no seu da a teora heliocntrica de Coprnico.
2. Segundo Kant, os xuzos dos que est formada a ciencia teen das caractersticas,
que proporcionen aumento de coecemento e que tean validez universal e necesaria;
con respecto ao aumento de coecemento, este proporcionado pola experiencia, que
sera a condicin material do coecemento; e con respecto validez universal e necesaria, refrese a que debe ser obxectivo e que non poida ser doutro xeito; estas ltimas caractersticas, a priori e postas polo suxeito, son as condicins formais do coecemento.
3. Son os xuzos correspondentes s ciencias posto que renen os requisitos de aumentar o coecemento e que este sexa universal e necesario; os xuzos sintticos son aqueles nos que o predicado non est includo no suxeito, e son a priori en canto que a universalidade e necesidade son unhas condicins que previamente impn o suxeito.
4. Na Esttica transcendental analiza a sensibilidade e as intuicins puras do espazo e
do tempo, que fan posible a matemtica como ciencia. A Lxica transcendental subdivdea en Analtica transcendental, na que se explica o labor do entendemento e das categoras para o desenvolvemento da Fsica como ciencia, e a Dialctica transcendental,
na que analiza a razn e explica como as ideas incondicionadas a conducen a errores
como as antinomas e os paraloxismos derivados da Metafsica.
5. Kant considera a Esttica transcendental como a ciencia de todos os principios da
sensibilidade a priori; diferencia entre intuicins empricas, que corresponden ao obxecto sensible, e as intuicins puras, que son o espazo e o tempo achegados polo suxeito, que permiten e condicionan a percepcin. Mentres que a materia proporcionada
polo obxecto, o espazo e o tempo son as formas a priori da sensibilidade proporcionada
polo obxecto. As, o tempo a forma do sentido interno, o espazo e o tempo son a forma do sentido externo.
6. Os numenos son as cousas en si mesmas, independentes do suxeito, non poden ser
coecidas, s poden ser pensadas; e os fenmenos son as cousas para min, son os numenos condicionados polas formas a priori da sensibilidade, espazo e tempo, para poder ser coecidas.
7. A sensibilidade a capacidade de recibir as representacins dos obxectos; o entendemento a facultade de coecer e entender o intudo pola sensibilidade mediante as
categoras e os conceptos, formando xuzos; e a razn a facultade suprema de unificacin dos xuzos do entendemento en principios xerais, ou ideas transcendentais.
8. A funcin das ideas transcendentais a da unificacin ltima de todos os fenmenos;
as a idea de alma unifica a totalidade dos fenmenos da experiencia interna, a idea de
mundo unifica todos os fenmenos da experiencia externa, e a idea de Deus unifica as
das anteriores. De xeito que, a travs das ideas transcendentais, podemos pensar os fenmenos na sa totalidade, pero non coecelos. Son principios regulativos do coecemento establecendo limites e impulsando o coecemento.
9. A Metafsica como ciencia rexeitada porque aplica ilexitimamente as categoras s
ideas transcendentais, das que non posumos experiencia. As a idea de alma criticada
por incorrer nun paraloxismo, a idea de mundo por incorrer nunha antinoma; e con
respecto idea de Deus, rexeita os nicos argumentos vlidos para demostrar a sa
existencia, que son o argumento ontolxico, o argumento cosmolxico e o argumento
teleolxico.
Pxina 36 de 43
10. O imperativo hipottico caracterzase porque representa un medio para acadar un

fin, son heternomos, empricos e a posteriori, polo que carecen de universalidade e
necesitade; mentres que o imperativo categrico formal, carente de contido concreto,
polo que autnomo, a priori, universal e necesario.
11. A tica material identifica o bo ou malo moralmente con algo concreto, hipottica
e heternoma, os seus preceptos son mximas; a tica formal non identifica o bo ou
malo con algo concreto, senn que o identificar coas condicins a priori, universais e
necesarias que debe cumprir, autnoma e os seus preceptos son leis.
12. A boa vontade consiste en actuar por deber, por respecto lei moral, sen ter en conta as consecuencias, fronte ao actuar contrario ao deber que sera inmoral ou actuar
conforme ao deber, que tamn inmoral porque se fai por medo, ou tendo en conta as
consecuencias.
13. Os postulados son proposicin tericas non demostrables que xorden da necesidade
da lei moral, son as ideas transcendentais que a razn pura non capaz de demostrar,
pertencen ao mbito da razn prctica, da moral. A liberdade un postulado necesario
para que exista moralidade, sen ela non existira responsabilidade e todo estara determinado. A inmortalidade necesaria para permitir que o ser humano poida actuar sempre de acordo coa boa vontade, dado que evidente que o home non o pode facer neste
mundo sensible. Deus quen garante a posibilidade ltima da moral, dado que s el
pode outorgar a inmortalidade da alma e a posibilidade de realizar o ben supremo, que
a adecuacin de virtude e felicidade.
18.12 Unidade 12. A poca dourada de Weimar

1. Hegel defende o idealismo absoluto, dicir, a superioridade da idea sobre o real,
identifica o racional co real. O verdadeiro o todo, o particular unha parte dunha nica realidade que a totalidade. Crea un sistema conceptual idealista no que o todo a
idea. Ela o autntico suxeito que se manifesta nos fenmenos naturais e histricos a
travs dun proceso dialctico, acadando a totalidade.
2. A dialctica o modo de ser da realidade, pero tamn o mtodo para coecela. A
realidade un conxunto de elementos que manteen entre si unha relacin de oposicin
que nun proceso dialctico queda subsumida baixo o todo. Como mtodo, a verdade
manifestarase na sa totalidade ao final do proceso.
3. A dereita hegeliana destacou da filosofa hegeliana o sistema, grazas ao que interpretar e xustificar a situacin establecida. Mentres que a esquerda hegeliana destacou a
dialctica, que lles permitira criticar e transformar a situacin establecida.
18.13 Unidade 14. O problema social: Marx

1. Critica a visin tradicionalista do ser humano, xa que o caracteriza, fundamentalmente, como terico fronte concepcin do home como praxe que defende Marx. Tamn
critica a concepcin do home que fai Hegel por ser de carcter idealista, (home como
autoconciencia). Critica a Feuerbach porque, a pesar de coincidir con el ao caracterizar
ao home como materia, en Feurbach a materia non pose o carcter evolutivo; ademais,
cando Feurbach se refire aos homes, faino de maneira xenrica, ignorando a natureza
social e concreta dos mesmos. Por outro lado, critica o capitalismo porque implica unha
Pxina 37 de 43
consideracin utilitarista do humano ao consideralo como unha besta de carga; porque, a travs do traballo tomado como unha cousa e non como un ser humano que
desenvolve a sa natureza a travs do traballo.
2. A pesar de que recibiu de Hegel a nocin da dialctica (tese, anttese, sntese) Marx
modifcaa substitundo idea por materia e xustificacin por transformacin.
3. Marx materialista, dicir, defende a prioridade do ser fronte ao pensamento, e o
ser, dicir, a materia, concbea como dinamizada dialecticamente, en parte polo labor
transformador do ser humano. , por tanto, unha materia interpretada concretamente e
non de forma abstracta. Critica o materialismo de Feurerbach e o materialismo clsico
porque son abstractos, estticos e mecnicos, fronte ao materialismo concreto, dinmico e dialctico que defende Marx. Mentres que Engels achega o materialismo dialctico
aplicado natureza, Marx achega o materialismo dialctico aplicado historia.
4. Consiste en aplicar o materialismo marxista e a dialctica hegeliana natureza. A tese principal que o nico real na natureza a materia sometida a movemento. As leis
que rexen os cambios ou movementos son: o cambio universal, a accin recproca da
materia, a conexin universal, o cambio cualitativo, e a loita de contrarios. Segundo
Engels, a natureza ten historia, vai evolucionando do simple ao complexo.
5. o resultado de aplicar o materialismo e o mtodo dialctico de Hegel historia das
sociedades. Define toda sociedade como modo de producin ou sistema de estruturas
interrelacionadas (econmica, sociopoltica e cultural). A base do sistema constitea a
estrutura econmica, que determina a superestrutura cultural. dicir, todo o que os
homes pensan e a sa organizacin social e poltica dependen das condicins materiais
de vida. Na historia non son factores como a ideoloxa, a relixin ou o Estado os determinantes, senn que o o traballo. Calquera cambio na estrutura econmica provocar cambios na totalidade do sistema. Marx sinala os distintos modos de producin
que o ser humano foi empregando para satisfacer as sas necesidades ao longo da historia: comunismo primitivo, escravismo, feudalismo, capitalismo e prev o comunismo.
As leis bsicas que rexen esta explicacin da historia dende a perspectiva material e
dialctica son:
A historia explicable mediante leis, fundamentadas na observacin da historia
mesma.
A loita de clases o motor da historia. Etapas que se distinguen: comunismo primitivo, escravismo, feudalismo, capitalismo e comunismo (final do proceso dialctico).
As forzas determinantes da evolucin-revolucin histrica son as forzas econmicas
e materiais da vida humana. Estas constiten a estrutura ou infraestrutura da sociedade.
6. A capacidade de producir dunha sociedade vn determinada polas forzas produtivas
ou capacidade de producir, que engloba a:
Forza de traballo (seres humanos que coa sa actividade xeran o proceso).
Medios de producin (riquezas naturais, aparello tcnico).
7. Son as relacins que xorden segundo o grao de desenvolvemento das forzas produtivas que orixinan unhas determinadas relacins de producin: que son as que se establecen entre os propietarios dos medios de producin e os axentes humanos que proporcionan o traballo; en consecuencia, estn determinadas polas condicins materiais da
producin; poden ser tcnicas ou sociais.
8. Os cambios histricos prodcense cando entran en colisin as forzas produtivas da
sociedade coas relacins de producin existentes, basicamente, relacins de propiedade, e orixnase unha poca de revolucin social: ao cambiar a base econmica da sociedade, modifcase toda a superestrutura erixida sobre ela.
Pxina 38 de 43
9. A superestrutura reflicte a estrutura econmica, ou, o que o mesmo, as condicins

materiais de vida dunha sociedade; por tanto, a vida a que determina a conciencia. A
superestrutura o montaxe xurdico, poltico, relixioso que se fundamenta na estrutura
econmica, por iso cada clase social pose unha determinada representacin da realidade. Non obstante, a superestrutura da clase dominante proxctase sobre todo o tecido
social, chegando a identificarse coa forma de pensar de toda a sociedade. Se a estrutura
cambia, dicir, as forzas produtivas no seu desenvolvemento entran en contradicin
coas relacins de producin, como consecuencia a superestrutura cambia.
10. As ideoloxas estn ao servizo dos intereses da clase social dominante. A sa funcin principal xustificar o privilexio econmico, social e poltico desa clase, ou evadir
os individuos da realidade na que viven.
11. que o ser humano se atopa alienado, dicir, o home a travs do traballo, que a
sa actividade natural, non se sinte realizado, debera poder desenvolverse a si mesmo,
debera sentirse realizado, pero non as. O home no traballo non se realiza, o traballo
non lle permite satisfacer as sas necesidades, utilizado, de tal xeito que se sinte estrao no traballo.
12. a forma bsica de alienacin, por ser a estrutura econmica a base da sociedade,
que fundamenta as outras manifestacins da alienacin (alienacin relixiosa, ideolxica). O traballo a esencia do ser humano, pero cando hai alienacin o traballador se ve
desposudo do produto do seu traballo, e este, en lugar de permitirlle a sa realizacin
esencial, redunda na sa deshumanizacin. Esta alienacin dse dende tres frontes:
No produto que realiza co traballo (cousificacin), iso que produce lle inalcanzable.
O traballo non lle pertence ( doutro), o cal aumenta a sa dependencia, e prodcese
a situacin paradoxal de que o home se realiza mis fra do traballo (no ocio) que no
traballo, que sera o natural no ser humano. A plusvala a parte do obxecto que o
traballador produce e non lle pertence, con iso queda alienado, desposudo, desrealizado, reducido a mercanca.
Na natureza, xa que o ser humano proxecta o seu ser sobre o produto, humanzao; e
segundo sexa a actividade econmica, as ser a transformacin sobre a natureza.
Nas relacins sociais cos demais, tamn intervn ao impedir o que sera a producin
social de bens para un mesmo e para os demais.
En definitiva, non hai reencontro do home na sa actividade natural, polo que a solucin radicara na abolicin da propiedade privada que a causante da alienacin
econmica.
13. A alienacin ideolxica ou poltica criticada porque xorde da situacin material
que a sustenta. A ideoloxa capitalista xustifica a situacin establecida. O Estado estrutrase na clase poltica que manda e na clase que obedece; deste xeito, o Estado escraviza a sociedade en lugar de poerse ao seu servizo. Aparece a divisin da sociedade en
clases, co cal os seres humanos, iguais por natureza, quedan clasificados de acordo cos
bens materiais que posen. Critica a alienacin relixiosa porque proxecta o ser humano
fra da realidade, e porque serve de xustificacin s clases dominantes. A relixin est
ao servizo do sistema de explotacin econmica. sntoma da miseria humana e impide a liberacin: o opio do pobo.
14. En relacin coa anlise do modo de producin capitalista, propn Marx o paso da
economa capitalista economa socialista mediante unha revolucin ou ditadura do
proletariado, caracterizada pola desaparicin da propiedade privada dos medios de producin. O fin ltimo a superacin definitiva de todo tipo de alienacin coa chegada da
sociedade comunista.
Pxina 39 de 43
15. Parte da concepcin do ser humano como ser activo que transforma a natureza e a
historia. Entndeo como pensamento con eficacia prctica. A praxe prctica revolucionaria; Marx concibe a filosofa como praxe, actividade transformadora, ou construcin da realidade que est xunguida base material dos seres humanos que pensan.
18.14 Unidade 15. Nietzsche: crtica e transmutacin

dos valores
1. Despois da filosofa de Kant e Hegel, dse unha filosofa crtica, o marxismo, Schopenhauer, Freud, Darwin, Comte, enfrontada aos sistemas idealistas. Dende esta actitude xorde unha corrente de pensamento que se fundamenta no irracionalismo, na consideracin do mundo e da vida como algo non racional. O irracionalismo afirma o absurdo da existencia e do mundo, a imposibilidade da sa xustificacin racional e fundamenta a vida na vontade, na esttica, na individualidade, no absurdo. Nesta lia, o vitalismo a defensa da vida e dos valores vitais (Schopenhauer, Bergson). Nietzsche, encadrado nesta corrente, reflexiona sobre a vida no sentido biolxico e histrico.
2. Defende o perodo cultural anterior a Scrates, posto que en el estaban vixentes os
valores vitais, pero critica a Scrates e o perodo posterior por ir en contra dos valores
vitais. Cre que o cambio que se deu a partir da figura de Scrates consistiu no abandono
do dionisaco (vitalidade, desmesura, forza vital, embriaguez, noite) polo apolneo (luz,
beleza, harmona, medida) e foi o inicio da decadencia de Occidente, ao substitur uns
valores por outros.
3. A verdade valoracin, interpretacin relativa. Cada quen, cada poca son perspectivas dende as que entender, valorar e considerar a realidade. Detrs est o seu mtodo de anlise psicolxica polo que primeiro est a valoracin e logo a verdade; por
iso a cultura occidental nace dende aqueles que teen o instinto de horror ao cambio,
que estn imposibilitados para soportar o devir da vida.
4. Porque est fundamentada nos valores do cristianismo e na sa fundamentacin platnica, por ir en contra da vida, do natural, xa que sitan o home no mundo das ideas ou
no mis al cristin, e non na realidade terreal. Estes valores, que estiveron vixentes en
Occidente ata agora, teen que ser substitudos por outros, posto que nos levan decadencia, ao representar aos mis dbiles vitalmente (rabao, submisin, sacrificio) e non
aos dotados de capacidade de superacin.
5. Distingue entre unha moral de seores, creadora, do home libre, do superhome, aristocrtica, que defende os valores vitais; fronte a moral de escravos que pasiva, igualitaria, que nace do instinto de vinganza, do sentimento de culpabilidade, da abnegacin,
da submisin, do ascetismo de aqueles que non estn dotados para a vida. Esta ltima
moral, que representa a Occidente, debe sufrir a transmutacin dos valores, e para iso
necesario a morte de Deus (alicerce desta moral).
6. Crtica ao significado que se lle d aos valores de bo e malo moralmente. Fai unha
anlise etimolxica dos termos bo e malo, cuxo resultado que o significado orixinal
bo como aristocrtico e elevado, e malo como simple, vulgar e plebeo.
7. Critica a relixin en xeral, anda que se centra no cristianismo. A relixin nace da
angustia, do medo da impotencia que ten o home sobre si mesmo. A relixin vai en
contra dos valores vitais, vai en contra do superhome. Rexeita os instintos ao desprezar
este mundo e inventar un mundo ideal que desvaloriza o mundo terreal. O cristianismo
un platonismo vulgarizado, segundo Nietzsche. Cristo representa o oposto vida: o
Pxina 40 de 43
home manso, o dbil vital, o que pide a mansedume, o rabao. Critica concepcins como a do pecado, a cruz, ou a igualdade da alma fronte a Deus.
8. Os conceptos non representan a desigualdade real nin o devir dos seres. A linguaxe
empregada impn unha estruturacin que favorece a interpretacin do ser como esttico
e xenrico. As, a metafsica ser o mundo ao revs, pois o mundo non est nos conceptos senn nas intuicins sensibles do mundo real e cambiante.
9. A Metafsica nace dun engano para escapar da caducidade, do devir. a historia dun
erro que supn a existencia doutro mundo que chamamos ser, mundo das ideas, ou Deus, e que serve para desvalorizar este mundo. A Metafsica considera o ser como algo
esttico, cando s existe o devir. A sa tese sera que o ser o devir; o que na filosofa
chamouse ser, non ; e o que se chamou non ser, . O nico que existe o mundo espaciotemporal, experimentable polos sentidos, dicir, o mundo como devir. Este mundo
inestable rxese pola vontade de poder. Se os filsofos especulativos inventaron outro
mundo foi pola sa incapacidade para a vida.
10. Critica a ciencia moderna pola sa fundamentacin matemtica da realidade. Iguala
as cousas, non ten en conta as diferenzas cualitativas, e despreza o devir.
11 Nihilismo (nada) para Nietzsche significa desprezo pola vida fundamentndoa noutro mundo suprasensible, inexistente, na nada. Diferencia entre un nihilismo negativo
como crtica cultura occidental, e outro nihilismo positivo que supn o inicio da superacin do mesmo:

O nihilismo negativo a perda dos valores, amsase como a nada, o que est detrs dos aspectos metafsicos, relixiosos, cientficos, morais; todos eles orixinados polos que non aceptan a vida, polos que amosan, as, a sa vontade de nada (Platn, cristianismo).
O nihilismo positivo o que reacciona creando valores, acaba coa transcendencia,
coa racionalidade; o paso do home ao superhome (espritos fortes para a vida capaces de crear valores que afirmen a vida). A morte de Deus que Nietzsche anuncia
trae como consecuencia a transmutacin dos valores existentes. Se ata agora os valores procedan do resentimento ante a vida, a partir de agora os valores xurdirn do
aprecio vida, do instinto por vivir, da vontade de poder.
12. Pdese entender como a loita pola vida por superarse a si mesma continuamente. A
vida non mis que unha loita constante do individual contra todo o demais. A vida
algo aberto, inacabado, algo sobre o que se pode decidir, e a vontade de poder expresa
esa capacidade de xerar valores. Se a vida afirmacin da vontade de poder, e a vontade de poder a realizacin dunha perspectiva, a verdade s ser aquilo que favoreza
esa perspectiva. A vida impn a verdade. A transmutacin dos valores que orixina a
vontade de poder fundamntase na inexistencia de Deus, no recoecemento do devir e
da finitude da vida.
13. O superhome anda non se deu, primeiro hai que superar ao home. Hai que preparar
a sa chegada a travs da transmutacin dos valores platnicos cristins. Nietzsche emprega a metfora das tres transformacins:
O camelo representa ao que soporta a carga dos valores occidentais, corresponde
moral de escravos que se resigna e humilla.
O len representa a forza para superar a moral de escravos e instaurar a moral dos
seores; corresponde destrucin dos antigos valores.
O neno representa o superhome, a inxenuidade, a inocencia para crear libremente
novos valores. O superhome representa a vontade de poder. a realizacin da moral
de seores, e o heroe do futuro, a manifestacin da vida ascendente.
Pxina 41 de 43
14. A existencia de Deus implica uns valores morais que proxectan o home cara ao futuro, unha concepcin lineal do tempo. En oposicin defende o eterno retorno, idea
caracterstica do pensamento presocrtico. O superhome vive a sa vida con tal plenitude, que afirma que por encima de todo estara disposto a vivila unha e mil veces
(eterno retorno).
Nietzsche ten unha visin cosmolxica do eterno retorno, que se expresa no amor ao
destino, polo que implica de aceptacin e gozo da vida, que estara disposto a repetila unha e mil veces.
O aspecto tico do eterno retorno implica a aceptacin da negacin absoluta de toda
transcendencia, para non desexar outra cousa que a eterna repeticin, a autoafirmacin.
18.15 Unidade 16. A filosofa mis prxima: algns autores espaois

1. A vida para Ortega y Gasset algo co que se atopa o ser humano e que ten que facer,
porque non nos vn feita, senn que a atopamos como quefacer. Nese sentido, o ser
humano non pose unha natureza determinante, o que ter historia, biografa. De a
que o ser humano non poida vivir sen un proxecto vital propio ou plaxiado, que conformar na sa realizacin o que el ser.
7. A vida, segundo Ortega y Gasset, algo que temos que facer, atopmola para desenvolvela; para iso posumos un proxecto vital propio ou plaxiado que realizamos nalgunha medida, sendo a nosa vida a historia dese proxecto. Dito proxecto facmolo dende
a circunstancia que nos rodea, facmolo dende unhas crenzas que herdamos, e que podemos modificar ou non.
8. As ideas corresponden aos pensamentos que se nos ocorren e que podemos analizar,
adoptar e imitar, abranguen as verdades cotis e as proposicins cientficas. As crenzas
non corresponden a algo que se nos ocorra, senn que xa as atopamos en ns, constitundo a substancia da nosa vida. Un pensamento pode ser unha idea ou unha crenza, dependendo do papel que ten na nosa vida. As crenzas dominan a nosa vida fronte s ideas. Mentres as ideas son o obxecto do noso discurso as ideas son o obxecto das nosas
suposicins. Unha idea pode chegar a ser unha crenza.
9. O tipo de existencia que defende Ortega y Gasset implica que a existencia pode ser
autntica ou inautntica, dependendo de que se viva de acordo consigo mesmo, de acordo coa vocacin, coa voz interior propia ou que se viva de acordo cos tpicos, co dado,
co recibido; polo que os graos de ser de cada vida dependen da autenticidade da mesma.
18.16 Unidade 18. Filosofa analtica, hermenutica e

existencialismo
1. A tarefa da filosofa aclarar os problemas filosficos a travs da anlise da linguaxe
no que foron formulados, posto que a maior parte dos problemas filosficos veen orixinados polo mal uso de certas expresins que carecen de sentido, por non corresponderlles un feito.
Pxina 42 de 43
2. A relacin entre pensamento, linguaxe e realidade consiste en que teen unha mesma
estrutura lxica, por iso a importancia de ter unha linguaxe lxica perfecta que permita
pensar a realidade correctamente.
3. As diferenzas radican en que na primeira etapa Wittgenstein busca unha linguaxe
ideal que represente a estrutura da realidade, e rexeita os usos inadecuados e sen sentido da linguaxe, criticando as pseudoproposicins da metafsica e da tica. Na segunda
etapa deixa de considerar a linguaxe dende a perspectiva figurativa, critica o seu perodo anterior e a anlise da linguaxe realzaa dende a perspectiva do uso obxectivo da
linguaxe, dando lugar existencia de moitos linguaxes, tantos como formas de vida, e a
cada un correspndelle un xogo da linguaxe coas sas regras e obxectivos.
Pxina 43 de 43

Historia Filosofia

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Historia Filosofia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Direccin Xeral de Educacin, Formacin Profesional

Gua didctica do alumnado de bacharelato

Bacharelato a distancia semipresencial

Maximino Fernndez Domnguez

Unidade 1. Os presocrticos ....................................................................................7

Unidade 2. Os sofistas e Scrates...........................................................................7

Unidade 3. Platn ......................................................................................................8

Unidade 5. A filosofa helenstica ..........................................................................10

Unidade 6. De santo Agostio ata o sculo XII.....................................................11

Unidade 7. O sculo XIII: a recepcin de Aristteles e santo Tom de Aquino.12

Orientacins para o estudo .................................................................................................. 12

Unidade 8. Guillerme de Ockham e Nicols Maquiavelo .....................................13

10. Unidade 9. A filosofa na idade moderna ..............................................................14

11. Unidade 10. O emprismo .........................................................................................15

12. Unidade 11. A filosofa crtica de Kant ..................................................................16

13. Unidade 12. A poca dorada de Weimar ................................................................17

14. Unidade 14. O problema social: Marx....................................................................17

15. Unidade 15. Nietzsche: crtica e trasmutacin dos valores.................................23

16. Unidade 16. A filosofa mis prxima: algns autores espaois.......................24

17. Unidade 18. Filosofa analtica, hermeneutica e existencialismo .......................24

18. Solucins s actividades de autoavaliacin........................................................26

Primeiro trimestre: unidades 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 (distribudos quincenalmente).

Apartados do traballo en cada unha das unidades

Cada unidade ven estruturada en catro apartados:

Estn dirixidas a solucionar as dbidas que suscite no alumnado o desenvolvemento das

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Conteste s seguintes cuestins:

Unidade 2. Os sofistas e Scrates

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Suxestins para o estudo

Conteste s seguintes cuestins:

Confeccione un esquema contrastando as caractersticas do sofistas coas de Scrates.

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Dada a transcendencia da filosofa platnica, faga un resumoesquema da totalidade do

Conteste s seguintes cuestins:

4. Enumere e caracterice as partes da alma, segundo Platn.

Defina os seguintes termos ou conceptos: idea, harmona.

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Elabore un resumo ou esquema do tema durante o estudo do mesmo.

Conteste s seguintes cuestins:

Conteste s cuestins 7, 9, 10 do apartado actividades e repaso, pxina 75 do libro de

Unidade 5. A filosofa helenstica

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Conteste s seguintes cuestins:

Unidade 6. De santo Agostio ata o

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Centre a sa actividade de estudo nos seguintes apartados do libro de texto:

Conteste s seguintes cuestins:

Conteste s cuestins 1, 3, 8 do apartado actividades e repaso, pxina 105 do libro

Unidade 7. O sculo XIII: a recepcin

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

No estudo desta unidade destaque os seguintes apartados do libro de texto:

Conteste s seguintes cuestins:

Conteste s cuestins 1, 5, 9 do apartado actividades e repaso, pxina 122 do libro

Unidade 8. Guillerme de Ockham e

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Conteste s seguintes cuestins:

Conteste s cuestins 5, 10 do apartado actividades e repaso, pxina 105 do libro de

10. Unidade 9. A filosofa na idade moderna

Unha vez estudado o tema deber ser capaz de:

Conteste s seguintes cuestins:

Expoa a teora do coecemento de Descartes.

Anlise e comentario do texto do apartado probas resoltas, pxina 165 do libro de

11. Unidade 10. O empirismo