4.

2 Kerajaan Negeri

Pengajian Am 1

Negeri dan Pemerintah

Kedah, Perak, Selangor,
Johor, Kelantan,
Terengganu, Pahang

Ketua Negeri:
Sultan

Ketua Kerajaan:
Menteri Besar

Perlis

Ketua Negeri:
Raja

Negeri Sembilan

Ketua Negeri:
Yang Di-Pertuan
Besar

Melaka, Pulau Pinang,

Sabah, Sarawak

Ketua Negeri:
Ketua Kerajaan:
Yang Di-Pertua Negeri Ketua Menteri

Bidang Kuasa Kerajaan Negeri

Kerajaan Negeri berkuasa mentadbir

perkara-perkara dalam Senarai Negeri

Kerajaan Persekutuan/Pusat dan kerajaan

Negeri berkuasa mentadbir bersama dalam
perkara-perkara yang terdapat dalam Senarai
Bersama

Senarai Negeri dan Senarai Bersama

Senarai Negeri

Senarai Bersama

Hukum syarak
Undang-undang diri dan keluarga Isalam
Tanah pertanian dan perhutanan
Kerajaan tempatan di luar wilayah Persekutuan
Kerja air
Hari pelepasan negeri
Penyu dan penangkapan ikan
Undang-undang dan adat istiadat bumiputera
Perbadanan dan pihak berkuasa negeri
Ukuran tanah
Perpustakaan
Muzium

Kebajikan masyarakat
Biasiswa
Perlindungan binatang dan hidupan liar
Taman negara
Penternakan
Perancangn bandar dan kampung
Kutu rayau dan penjaja beredar
Kesihatan awam
Kebersihan dan pencegahan penyakit
Perparitan dan pengairan
Pemulihan tanah lombong
Perkahwinan
Penjagaan anak
Pemberian nafkah*
Pengambilan anak angkat*
Wasiat*
Pencemaran makanan*
Perkapalan*
Perikanan*
*Sabah dan Sarawak sahaja

4.3 Sistem Kerajaan Negeri

Pengajian Am 1

Sistem Kerajaan Negeri

Terdiri daripada

Sultan/Raja/YDP
Dewan Undangan Negeri
Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri
Jabatan-jabatan
Agensi Awam
Perbadanan Awam
Suruhanjaya

*Struktur penuh kerajaan Negeri Rujuk buku rujukan

1. Sultan/Raja/YDP

Ketua Negeri mengikut perkara 70

Perlembagaan Persekutuan
Antara kuasa yang terkandung dalam
perlembagaan;

1. Kuasa eksekutif
2. Kuasa perundangan
3. Kuasa kehakiman
4. Kuasa budi bicara

Bidang Kuasa Raja/Sultan/YDN

Bidang/Kriteria

Raja/Sultan/YDB

YDN

Cara Pelantikan

Dipilih berdasarkan pewarisan

takhta kerajaan Negeri
Pertabalan dilaksanakan sebelum
menjadi Ketua Negeri

Kerajaan Negeri
mengemukakan calon YDN
kepada PM (tertakluk pada
persetujuan 2/3 ahli DUN)
PM akan persembahkan
kepada YDPA
YDPA melantik untuk tempoh
4 tahun, tetapi boleh dilantik
semula untuk penggal
seterusnya.

Keahlian Majlis Rajaraja

Ahli MRR
Terlibat dalam pelantikan YDPA

Ahli MRR
Tidak terlibat dalam
pelantikan YDPA

Bidang Kuasa Raja/Sultan/YDN

Bidang/Kriteria

Raja/Sultan/YDB

YDN

Hak didakwa

Hanya boleh didakwa di

Mahkamah Khas Raja-raja
berkenaan kesalahan sivil dan
jenayah melibatkan sifat
peribadinya. (selepas 1993)

Boleh didakwa di mahkamah

awam
Hanya boleh dipecat oleh
YDPA dengan persetujuan
tidak kuran 2/3 ahli DUN

Pelantikan Ketua
Kerajaan Negeri

Melantik Menteri Besar yang

beragama Islam untuk mengetuai
MMK

Melantik Ketua Menteri iaitu

tidak semestinya beragama
Islam untuk mengetuai MMK

Peranan sebagai Ketua

Agama Islam Peringkat
Negeri

Ketua agama Islam dalam negeri

masing-masing

Bukan ketua agama

YDPA berperanan sebagai
ketua agama Islam di negeri
berkenaan

Bidang Kuasa Raja/Sultan/YDN

Bidang/Kriteria

Raja/Sultan/YDB

YDN

Kuasa Eksekutif

Bertindak mengikut nasihat MMK

yang diketuai Menteri Besar(MB)
Berhak mendapat maklumat
mengenai pentadbiran kerajaan
negeri
Melantik MB dan melantik ahli MMK
berdasarkan nasihat MB

Bertindak mengikut nasihat

MMK yang diketuai Ketua
Menteri (KM)
Berhak mendapat maklumat
mengenai pentadbiran
kerajaan negeri
Melantik KM dan melantik ahli
MMK berdasarkan nasihat
KM

Kuasa Perundangan

Sebahagian daripada badan

perundangan negeri, DUN
Merasmikan persidangan penggal
pertama DUN
Boleh membubarkan DUN atas
nasihat MB atau menolak permintaan
membubarkan DUN

Sebahagian daripada badan

perundangan negeri, DUN
Merasmikan persidangan
penggal pertama DUN
Boleh membubarkan DUN
atas nasihat KM atau
menolak permintaan
membubarkan DUN

Bidang Kuasa Raja/Sultan/YDN

Bidang/Kriteria

Raja/Sultan/YDB

YDN

Kuasa Kehakiman

Berkuasa melantik majistret, mufti,

penghulu
Berkuasa mengampuni kesalahan di
negerinya kecuali kesalahan di Mahkamah
Tentera, mengikut nasihat Jemaah
Pengampunan Negeri (selaku pengerusi
mesyuarat)

Berkuasa melantik majistret,

penghulu
Berkuasa mengampuni kesalahan
di negerinya kecuali kesalahan di
Mahkamah Tentera, mengikut
nasihat Jemaah Pengampunan
Negeri

Kuasa budi bicara

Melantik MB
Bersetuju/menolak pembubaran DUN
Meminta supaya mesyuarat MRR diadakan
tentang hak istimewa raja-raja
Melantik waris, permaisuri, pemangku rj
Menganugerahkan bintang kehormatan,
pangkat atau gelaran kemuliaan
Melaksanakan tugas sebagai ketua agama
Islam
Menentukan peraturan istana
Menyetujui rang undang-undang

Melantik KM
Bersetuju/Menolaj pembubaran
DUN
Menyetujui rang undang-undang

Bidang Kuasa Raja/Sultan/YDN

Bidang/Kriteria
Had kuasa

Raja/Sultan/YDB

YDN

Tidak boleh terlibat secara aktif dalam

perniagaan dan politik
Tidak boleh memegang jawatan
berpendapatan
Tidak boleh mengampuni diri sendir,
permaisuri dan anak-anak
Boleh didakwa di Mahkamah Khas Rajaraja
Boleh diturunkan takhta dari kerajaan
ketika perbicaraan
berlangsung/dijatuhkan hukuman
Jika disabitkan kesalahan, hanya boleh
diampuni oleh MRR

Tidak boleh terlibat secara aktif

dalam perniagaan dan politik
Tidak boleh memegang jawatan
berpendapatan
Tidak boleh mengundi dalam
MRR
Boleh di dakwa di Mahkamah
Awam atas sifat peribadi dan
rasmi
Mesti seorang w/negara
Boleh dipecat oleh YDPA
(majoriti 2/3)

Menteri Besar/Ketua Menteri

Ketua eksekutif dalam kerajaan negeri

Mendapat sokongan majoriti DUN dan dilantik oleh
raja/sultan/YDN
Tugas:

Mengetuai jentera pentadbiran

Mengetuai MMK
Mengiring raja/sultan/YDN ke MRR
Memberi maklumat kepada Ketua Negeri ttg dasar dan halehwal dalam negeri
Pengerusi Majlis Tindakan Negeri
Pengerusi Jawatankuasa Keselamatan Negeri

2. Dewan Undangan Negeri

Berfungsi sebagai Parlimen di peringkat Negeri

Badan tertinggi peringkat negeri
Tempoh DUN ialah 5 tahun
Keahlian:

Wakil rakyat di peringkat negeri yang dipilih melalui pilihan

raya

Fungsi:

Membuat, menggubal dan meminda undang-undang dalam

Senarai Negeri dan Senarai Bersama

Sekiranya bercanggah dengan Perlembagaan Persekutuan

yang digubal di Parlimen (Dewan Rakyat), undang-undang
tersebut akan terbatal.

3. Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (MMK)

Menyerupai kabinet di peringkat Persekutuan

Keahlian:
4 hingga 12 orang dari DUN dan diketuai oleh MB atau KM
Majlis dibantu oleh 3 orang pegawai kerajaan (ex-officio) iaitu

Setiausaha Kerajaan Negeri

Pegawai Kewangan Negeri
Penasihat Undang-undang Negeri

Fungsi:
Bertanggungjawab kepada DUN
Membuat dasar-dasar kerajaan
Mentadbir kerajaan negeri
Mengurus hal-hal seperti tanah rezab Melayu, permit dan lesen
perlombongan, perumahan dan pindah milik tanah
Menggubal undang-undang

3. Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (MMK)

Kriteria

Semenanjung

Sabah

Sarawak

Sistem Ahli

Exco

Menteri
(Kabinet)

Menteri
(Majlis Tertinggi)

Tempoh
Keahlian

Selama mana diperkenankan oleh

raja/sultan/YDN

Selama mana
diperkenankan oleh
raja/sultan/YDN

Selama mana
diperkenankan oleh
raja/sultan/YDN

Pembabitan
Pegawai
Kerajaan

Bagi negeri-negeri beraja;

Ex-officio boleh menghadiri
prosiding DUN tetapi tidak boleh
mengundi

Ex-officio tidak boleh

menghadiri persidangan
DUN

Ex-officio tidak boleh

menghadiri persidangan
DUN

Tidak boleh terbabit

dalam perniagaan atau
pekerjaan yang
berhubung kait dengan
jawatan mereka

Tidak boleh terbabit

dalam perniagaan atau
pekerjaan yang
berhubung kait dengan
jawatan mereka

Di Pulau Pinang dan Melaka;

Penasihat Undang-undang Negeri
dibenarkan mengikuti prosiding
tetapi tidak boleh mengundi
Had kuasa

Tidak boleh terbabit dalam

perniagaan atau pekerjaan yang
berhubung kait dengan jawatan
mereka

4. a) Jabatan Negeri

Fungsi: Agensi pelaksana dan berkait rapat dengan

Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri
Jabatan di peringkat Negeri dibahagikan kepada;

Jabatan negeri

Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri

Pejabat Kewangan Negeri
Pejabat Penasihat Undang-undang Negeri
Unit Perancangan Ekonomi Negeri

Cawangan jabatan persekutuan

Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri

Jabatan negeri yang utama

Dikenali sebagai Pejabat Ketua Menteri
Diketuai oleh Setiausaha Kerajaan Negeri
Bertindak sebagai Ketua Perkhidmatan Awam Negeri, penasihat
kepada menteri dan MMK
Fungsinya sama seperti Jabatan Perdana Menteri di peringkat
Persekutuan
Merancang dan menyelaras dasar-dasar kerajaan negeri
Memastikan agensi kerajaan Negeri melaksanakan dasar yang
ditetapkan oleh kerajaan
Mempengerusikan jawatankuasa peringkat negeri untuk
menyelaras agensi-agensi negeri
Menyelaras perhubungan antara kerajaan Negeri dengan
kerajaan Persekutuan

Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri

Setiausaha Kerajaan Negeri di bawah

Jabatan Perkhidmatan Awam Persekutuan

Pulau Pinang, Melaka, Pahang, Perak, Selangor, N.9,

Sabah, Sarawak

Setiausaha Kerajaan Negeri di bawah

Jabatan Perkhidmatan Awam Negeri

Negeri2 selain di atas

Pejabat Kewangan Negeri

Diketuai oleh Pegawai Kewangan Negeri

Berfungsi sebagai Perbendaharaan iaitu merancang
dan menguruskan kewangan negeri

Melaksanakan dasar kewangan negeri

Menyediakan belanjawan kewangan negeri
Memeriksa belanjawan tahunan negeri
Mengagihkan sumber kewangan negeri kepada agensi
negeri
Merancang penggunaan wang dan aliran kewangan negeri
melalui cukai dan pinjaman negeri

Unit Perancangan Ekonomi Negeri

Diketuai oleh Ketua Pengarah Perancangan

Ekonomi Negeri
Fungsi Utama

Merancang pembangunan ekonomi 5 tahun

Menyelaras dan melaksanakan program-program
pembangunan
Membuat pelaburan dalam negeri
Memberi nasihat kepada kerajaan negeri berkaitan hal
pembangunan negeri
Mengkaji dan menganalisis kedudukan ekonomi negara

Pejabat Penasihat Undang-undang Negeri

Diketui oleh Penasihat Undang-undang

Negeri
Fungsi

Bertanggungjawab memberi nasihat berkaitan

undang-undang kepada kerajaan negeri
terutamanya kepada

Raja/sultan/YDN, Jabatan negeri, MMk, KM/MB

4. b) Cawangan Jabatan Persekutuan

Bertanggungjawab terhadap kerajaan Persekutuan

Di bawah kawalan sesebuah menteri
Ketua cawangan juga menghadiri mesyuarat j/kuasa MMK dan Majlis
Tindakan Negeri, di samping menjadi ahli j/kuasa pembangunan negeri
dan j/kuasa negeri lain
Antara Cawangan Jabatan Persekutuan

Jabatan Pelajaran
Jabatan Imigresen
Jabatan Sumber Tenaga Manusia
Jabatan Polis
Jabatan Bomba
Jabatan Pendaftaran

Fungsi;

Memudahkan penyelarasan dan pentadbiran di setiap negeri

Pejabat Setiausaha Persekutuan (S&S)

Diketuai oleh Pegawai Kewangan

Persekutuan
Fungsi;

Menjalinkan hubungan erat antara kerajaan

Persekutuan dan Kerajaan Negeri
Menyelaras dan menjalankan pentadbiran aktivitiaktiviti Jabatan Persekutuan
Menyelaras dan menguruskan pentadbiran
aktiviti-aktiviti Perbadanan Awam Persekutuan

Pejabat Kewangan Persekutuan (S&S)

Diketuai oleh Pegawai Kewangan

Persekutuan
Fungsi;

Mengaudit dan memeriksa belanjawan agensiagensi Kerajaan Persekutuan

Mengurus perbelanjaan agensi-agensi
Persekutuan S&S
Mempercepat proses membuat keputusan tanpa
merujuk kepada kementerian atau jabatan
Persekutuan di Kuala Lumpur

5. Agensi Awam

Agensi awam terdiri daripada jabatanjabatan, Badan-badan Berkanun Negeri dan

Suruhanjaya
Agensi ini menyediakan khidmat sokongan
kepada institusi khas suruhanjaya dan
kakitangannya terdiri daripada anggotaanggota perkhidmatan awam.

6. Perbadanan awam

Kerajaan Negeri dibenarkan menubuhkan

perbadanan-perbadanan awam iaitu;

Badan berkanun

Perbadanan Kemajuan ekonomi Negeri

Yayasan Sabah
Yayasan Johor

Badan Tidak Berkanun

Amanah Saham Pahang Berhad

Syarikat Gula Perak
Syarikat Air Johor Berhad

Cawangan Perbadanan Awam Persekutuan di Peringkat

Negeri

Cawangan-cawangan FAMA
Cawangan-cawangan FELDA
Cawangan-cawangan FELCRA
Cawangan-cawangan MARA

7. Suruhanjaya Perkhidmatan Negeri

Keahlian dilantik oleh sultan/YDN

Hanya terdapat di negeri berikut

Johor, Kedah, Kelantan, Pahang, Terengganu, Perak,

Selangor
Sabah, Sarawak

Negeri-negeri lain bergantung pada Suruhanjaya

Perkhidmatan Awam Persekutuan
Fungsi

Melantik, menguruskan kenaikan pangkat, mengenakan

tindakan tatatertib, dan menukar penempatan ke bahagian
atau daerah yang memerlukan

Peringkat Pentadbiran Negerinegeri di Semenanjung

Peringkat Pentadbiran di Semenanjung

Setiap negeri dibahagikan kepada

Daerah

Mukim

Kampung

Setiap daerah, mukim dan kampung diketuai

oleh individu tertentu

Peringkat Daerah

Diketuai oleh Pegawai Daerah yang bertanggungjawab langsung

kepada Setiausaha Kerajaan Negeri
Daerah dikenali sebagai jajahan di Kelantan
Peranan;
Merancang dan menyelaras projek-projek pembangunan daerah
Mendapatkan bantuan dari agensi pusat dan negeri untuk
pembangunan daerah
Melaporkan perkembangan dan kemajuan daerah kepada Ketua
Setiausaha Kerajaan Negeri
Menyelaraskan aktiviti cawangan agensi kerajaan negeri dan
Persekutuan di peringkat negeri

Peringkat Mukim

Diketuai oleh seorang Penghulu atau

Penghawa(Kelantan)
Peranan;
Membantu Pegawai Daerah dan menyelaraskan
projek-projek pembangunan di peringkat kampung

Peringkat Kampung

Diketuai oleh Ketua Kampung / Penghulu(Kelantan)

Peranan;
Membantu agensi-agensi kerajaan melaksanakan projek-projek
pembangunan di peringkat kampung dan mempengerusikan
Jawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan Kampung (JKKK)
Peranan JKKK
Memberi peluang kepada penduduk kampung untuk turut serta
dalam pembangunan, perancangan dan pelaksanaan projekprojek pembangunan
Penghubung antara penduduk kampung dengan projek
pembangunan
Menyelaras dan menyatukan semua peringkat pentadbiran di
Semenanjung Malaysia, iaitu kampung, mukim, daerah dan
negeri

Peringkat Pentadbiran
Negeri Sabah dan Sarawak

Peringkat Pentadbiran Negeri Sabah

Terbahagi kepada dua peringkat

Daerah

Pegawai Daerah dibantu oleh

Kampung

Penolong Pegawai Daerah

Ketua Daerah: mentadbir hal suku-suku di daerah tersebut
Setiap suku diketuai oleh Ketua Anak Negeri/Ketua
Bumiputera (Kakitangan Kerajaan)

Peringkat Kampung

Ketua Kampung: Mengetuai pentadbiran peringkat

kampung dan menjalankan tugas seperti ketua kampung di
Sem. Malaysia (jawatan ini bukan kakitangan awam)

Peringkat Pentadbiran Negeri Sarawak

Terbahagi kepada dua peringkat

Bahagian

Daerah

Peringkat Bahagian

Diketuai oleh Pegawai Daerah

Pegawai Daerah dibantu oleh Pemanca (Ketua suku kaum)

Daerah Kecil

Sarawak dibahagikan kepada 7 bahagian

Diketuai oleh Residen (ketua pentadbir bahagian)
Residen dibantu oleh Temenggung (ketua masyarakat peribumi)

Peringkat Daerah

Daerah Kecil

Kampung

Diketuai oleh Pegawai Perkhidmatan Tadbir Sarawak

Kampung

Diketuai oleh Penghulu (dilantik oleh kerajaan Negeri)

4.4 Sumber Kewangan Negeri

Pengajian Am 1

Sumber Kewangan Negeri

Kira-kira 25% hasil kerajaan negeri adalah daripada pemberian Kerajaan

Persekutuan
Jenis pemberian Kerajaan persekutuan

Pemberian berkanun

Pemberian tidak berkanun

Pemberian mengikut bilangan penduduk

Pemberian penyelenggaraan jalan raya
Serahan sebahagian cukai eksport timah
Pemberian khas kepada S&S
Pendahuluan kepada kerajaan negeri
Caruman bantuan cukai
Bayaran perkhidmatan
Pinjaman kepada kerajaan negeri

Kerajaan Persekutuan melalui Akta Kerajaan Tempatan 1976 memberi kuasa

kepada parlimen untu

Menggubal undang-undang dan dasar Kerajaan Tempatan untuk mendapatkan

keseragaman
Memberikan khidmat nasihat
Memberikan penyaluran peruntukan kepada Kerajaan Tempatan

Sumber Kewangan Negeri

Terdapat 3 sumber utama kerajaan negeri

Cukai langsung

Cukai tak langsung

Cukai tanah, cukai pertanian, hasil lombong dan hasil

tanah
Cukai hiburan

Hasil bukan cukai

Royalti petroleum, gas dan perhutanan

Kuasa Autonomi Kerajaan Negeri

Kerajaan Tempatan diberi kuasa untuk menggubal

undang-undang kecil berdasarkan;

Akta Kerajaan Tempatan 1976

Akta Perancang Bandar dan Desa 1976
Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1974

Fungsi;

Berkhidmat untuk masyarakat

Menjadi wakil untuk penduduk tempatan bersuara
Berperanan sebagai penyelaras kerajaan untuk
memelihara undang-undang dan peraturan supaya
pentadbiran lebih lancar

Tugas Kerajaan Tempatan

Bentuk

Jenis Aktiviti

Perlindungan

Menjaga kebersihan dan keselamatan dengan

mengawal pencemaran, pemeriksaan mknn dan
ubatan di kedai, serta pemeriksaan timbang di
pasar-pasar

Alam Sekitar

Membuat perancangan penggunaan tanah secara

optimum untuk mengekalkan keseimbangan sistem
ekologi melalui padang rekreasi

Perdagangan

Menggalakkan akt ekonomi setempat sbgai sumber

hasil kpd kerajaan tempatan dengan pembinaan
pasar, ruang perkhidmatan, tempat berjaja dsb

Perkhidmatan

Menyediakan perkhidmatan pembayaran untuk

elektrik, air dan sebagainya.