VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

TEHNIKA TRASIRANJA

- trasiranje - faza u projektovanju u kojoj se uspostavljaju

geometrijske zakonistosti sve tri projekcije i jednoznano definiu
projektne linije u apsolutnom X,Y,Z sistemu
- izvodi se postepeno, u koracima, zavisno od faze izrade projektne
dokumentacije, razmjere podloga i znaaja putnog pravca

- programski uslovi: kategorija puta, mjerodavno saobraajno

optereenje, uslovi odvijanja saobraaja, raunska brzina po
dionicama, sistem eksploatacije, okvirni poloaj raskrsnica, tip
kolovozne konstrukcije

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

TEHNIKA TRASIRANJA

- prvi korak: geometrijsko i konstruktivno dimenzionisanje elemenata

poprenog profila, uz detaljnu tehniku i ekonomsku analizu svakog
primjenjenog elementa, kao i analizu mogunosti i potrebe etapne
gradnje
- drugi korak: definisanje graninih elemenata plana i profila sa
stanovita vozno-dinamikih, konstruktivnih i estetskih zahtijeva
(maksimalna duina pravca, minimalni radijus horizontalne krivine,
min parametar prelazne krivine, max poduni nagib, min radijus
konveksnog zaobljenja, min radijus konkavnog zaobljenja, min vizura
zaustavne preglednosti, min vizura preticajne preglednosti)

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

PROJEKTNE PODLOGE
- prije poetka trasiranja prikupiti sve relevantne podatke:
topografske,
geomehanike,
geomorfoloke,
urbanistike
i
ekonomske uslove podloge:
inenjersko geoloka karta sa zbirnim prikazom o osnovnim
geomorfolokim i geomehanikim karakteristikama terena (podaci o
savremenim geolokim procesima, karakteristikama stijenskih masa,
hidrologiji podzemnih i povrinskih voda)
karta namjene povrina dobijena na osnovu regionalnih i
urbanistikih planova, koja prikazuje budui razvoj podruja, vrste i
obim izgradnje, kao i bonitet zemljita sa okvirnom parcelacijom
topografska karta osnova na kojoj se grafiki definie trasa
budueg puta (klasino geodetsko snimanje ili fotogrametrijsko
snimanje)

Na osnovu svih prikupljenih podloga radi se sintezna karta

ogranienja sa povoljnim, uslovno povoljnim i nepovoljnim
podrujima za projektovanje puta.

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
- utvrivanje grube osovine, povlaenje nulte linije, definisanje
projektne osovine i analitika obrada trase
Gruba osovina predstavlja putokaz za generalno pruanje trase,
vazduna linija izmeu A i B. Slui za istraivanje najpovoljnijih
pozicija za prelaz trase preko prirodnih prepreka

Generalna orijentacija na karti

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
- spajanjem fiksnih taaka dobija se gruba osovina, poeljno je da ne
presijeca vazdunu liniju odnosno da se ne utie na duinu trase
- provjeriti vrijednosti podunog nagiba, pri emu procijenjena
vrijednost treba da je za jedan stepen manja od max dozvoljene
vrijednosti za datu kategoriju puta, kao i teren izmeu susjednih
fiksnih taaka

Prikaz grube osovine

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
Nulta linija je putanja konstantnog nagiba koja spaja dvije fiksne
take, povijajui se po terenu bez zemljanih radova.

- izlomljeni poligon koji slui kao vodi za projektovanje skladnih

geometrijskih oblika
- moe se konstruisati samo kada se izmeu dvije fiksne take
nalazi teren priblino uniformnih karakteristika
- prognozni poduni nagib odsjeka

iN

H 100
L

- koeficijent razvijanja trase,

1.05-1.15

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
- korak za trasiranje se prenosi od izohipse do izohipse-nulta linija

- nulta linija prati terenske oblike i moe samo jednom sjei istu
izohipsu
- koraanje u oba smjera mikrokoridor projektne osovine

Korak i nulta linija

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

POSTUPCI U TRASIRANJU

Nulta linija na padinskoj trasi, koraanje u oba smjera

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
- za sloene zemljine oblike treba odrediti pozicije sekundarnih
fiksnih taaka na kojima se vri prekid nulte linije

10

Prelaz preko brdskog prevoja

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

POSTUPCI U TRASIRANJU

11

Prelaz preko grebena

Prelaz izraene bone doline

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
- fiksne take kod serpentina su na lokacijama glavnih okretnica i
nulta linija se nezavisno razvija na svakom kraku serpentine

12

Primjer serpentinskog razvoja trase

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

POSTUPCI U TRASIRANJU
- geometrizacija nulte linije pomou pravaca i krunih krivina na
situacionim podloga razmjere 1:10.000 i 1:25.000
- aproksimacija nulte linije treba da bude ostvarena tako da
ravnomjerno oscilira oko krunog luka ravnomjeran bilans zemljanih
radova

13

Projektna osovina sastavljena iz pravaca i krunih lukova

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

POSTUPCI U TRASIRANJU
- za situacione planove razmjere 1:1000 do 1:5000, primjena i
klotoide
- definisanje tjemena poligona trase i grafiko utvrivanje
elementarnih taaka (poetak i kraj krivine)
- duina meupravaca za smjetaj prelaznih krivina, poetna
aproksimacija krunim lukovima, zatim odreivanje parametra
klotoide

14

Projektna osovina konstruisana direktnom primjenom klotoide

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
- istovremeni rad na podunom profilu vodi usklaivanju odnosa
meuzavisnih projekcija
- stacionirati horizontalnu osu i oitati kote terena svih elementarnih i
detaljnih taaka, definisati visinska ogranienja i specifine zahtjeve
okoline

Nulta linija

Radni poduni profil

15

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

POSTUPCI U TRASIRANJU
- jednovremeno sagledavanje situacionog plana i podunog
profila - poboljanje geometrije, vee intervencije ili ak
potpuno naputanje trase
TRASIRANJE JE ITERATIVAN POSTUPAK!

16

Korekcija plana i profila trase sa stanovita balansa masa

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
- analitika obrada trase utvrivanje geometrijskih zakonitosti
osnovnih projektnih linija i njihov odnos prema konkretnom
terenu (raunski i grafiki postupci)

17

Analitika obrada situacionog plana

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

POSTUPCI U TRASIRANJU
- poduni profil: pozicije preloma nivelete, duine dionica
odreenog nagiba nivelete, nagib nivelete, proraun zaobljenja i
kote nivelete

18

Analitika obrada podunog profila

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

19

Situacioni plan

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

20

Poduni profil

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

OBLIKOVANJE PUTA
- savremeno projektovani put mora da zadovolji i likovne kriterijume
koji se zasnivaju na vizuelnim predstavama i doivljaju puta od strane
njegovih korisnika

- veoma utie na ponaanje vozaa bezbjednost saobraaja

doivljaj puta sa pozicije oka vozaa direktno utie na saobraajne
nezgode
- trasiranje trai ukljuivanje ne samo inenjerskih disciplina ve i
saobraajne psihologije, teorije informacija, tehnike kibernetike,
pejzane arhitekture...
- istraivanja ponaanja i reakcije vozaa optimalni odnosi
geometrijskih elemenata u trasiranju

21

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

proces skladnog komponovanja projektnih elemenata sa ciljem da se
ostvari prostorna slika puta koja u vizuelnom pogledu ostavlja
pozitivne utiske i vozaima uliva osjeanje sigurnosti
- neophodno uspostaviti iru meuzavisnost projektnih elemenata,
kako unutar jedne linijske predstave tako i u prostornom smislu
- utisci o putu stvaraju se iz kontinualnog niza slika koje se javljaju u
vidnom polju prostorna predstava koju formiraju strukturne linije
puta (ivice kolovoza, markacija, zatitne ograde)
- svaki oblik posmatran sa pozicije oka vozaa optiki je
transformisan, pa se mora voditi rauna o optikim svojstvima svakog
geometrijskog oblika kao i o geometrijskim kombinacijama iz kojih se
stvara cjelokupna prostorna slika

22

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

- pravac najizrazitiji fenomen nedogleda pogrena procjena i

neodgovarajua reakcija vozaa, monotonija; samo kao pomoni
elemenat
- kruni luk ima likovne kvalitete koji se mogu uspjeno realizovati uz
uslov da je duina krunog luka dovoljno velika za shvatanje stepena
zakrivljenosti; min duina se dobija iz uslova 2-5s vonje, a max je
veliina shvatljive vizure preglednosti 1.4.Vp Dk 7.Vp
- klotoida stvara najpovoljnije optike efekte, pa u njenoj primjeni
treba poi ne sa pozicija minimalnih konstruktivnih potreba ve sa
aspekta putne estetike; najpovoljnija likovna rjeenja pri odnosu
Lk:Dk:Lk=1:1:1, R/3 A R

23

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

Optiki efekti koje stvaraju elementarni

oblici u horizontalnoj ravni:
a. pravac, b. kruni luk,
c. pravac i kruna krivina,
d. pravac i kruna krivina sa prelaznicom

24

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

- nagibi nivelete su praktino neuoljivi ispod iN=3%, nagib vei od 4%
moe da djeluje neprijatno ako je primjenjen na dugom pravcu-efekat zida,
rjeenje-vijugavost trase
- vertikalne krivine moraju imati odgovarajuu duinu da bi djelovale
prirodno, min duina u granicama izotrene vizure preglednosti Dv~3-4Vp

25

Vizuelni doivljaj konkavne krivine: a. R=5000m, Dv=150m,

b. R=10000m, Dv=300m

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

Interno usklaenje projektnih elemenata
- istosmjerne krivine sa kratkim meupravcem utisak poligonalne
osovine puta, voza istrauje kontinualnu putanju koja odstupa od
projektovane trajektorije, fizioloki nepovoljno zbog uzastopne pojave
istosmjerne promjene radijalnog ubrzanja - izbjei projektovanjem
sloene jajaste krivine ili krivine veeg radijusa
- kontra krivine sa kratkim meupravcem neopravdano, ispravno
rjeenje kontinualna S kriva
- neusaglaeni radijusi horizontalnih krivina stvaraju neskladne
likovne efekte, naruena postupnost u promjeni brzine; naroito
izraeno kod radijusa R<400m; tolerantni odnosi se kreu pri odnosu
Ri 1.5Ri+1

26

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

27

Kontinuitet krivinskih oblika kao uslov za harmonian tok trase u

situacionom planu: a. dvije istosmjerne krivine sa kratkim meupravcem,
b. kontinualna krivina veeg radijusa, c. kontinualna S kriva

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

Primjeri trasa sa usklaenim i neusklaenim elementima horizontalne projekcije

28

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

29

Preporuke za izbor korespodentnih radijusa horizontalnih krivina

OSNOVE SAOBRAAJNICA

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

Primjeri optikih efekata koji proistiu

iz odnosa u podunom profilu:
a. dvije konkavne krivine na bliskom rastojanju;
b. gubitak trase usled uestalih preloma nivelete;
c. poremeen tok horizontalne krivine
prilagoavanja nivelete terenu;
d. ispravno rjeenje sa velikom vertikalnom krivinom

30

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

Prostorno usklaenje putnih projekcija

Interna koordinacija elemenata situacionog plana vri se paralelno sa

sagledavanjem uticaja vertikalne projekcije i obrnuto.
- kod trasa koje se u situacionom planu vode kontinualnim krivinskim
oblicima jedino ispravno mjesto za prelom nivelete je u sreditu
krune krivine; optiki kriterijum: konkava otvara prostornu
preglednost horizontalne krivine, horizontalna krivina ublaava
prostornu nesagledljivost konvekse; konstruktivni kriterijum: nulti
nagibi zaobljene nivelete nalaze se u zoni najveih poprenih nagiba
kolovoza
- zaobljenja preloma nivelete treba obaviti radijusima koji daju
dovoljne duine vertikalnih krivina
- jedna horizontalna krivina ne smije da sadri vie od jednog preloma
nivelete

31

VI PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

prelomi nivelete u pravcu se moraju preispitati sa gledita uticaja

sagledljivosti horizontalnih krivina (za konvekse kraj zaobljenja i
poetak horizontalne krivine treba da budu na rastojanju
L2.Vp(m), za konkave uticaj zaobljenja ne treba da se prenese u
prelaznu krivinu)

Prelom nivelete u sreditu krunog luka

32

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

33

Prostorno usklaenje putnih projekcija

a. zadovoljavajue; b.korektno; c. nezadovoljavajue rjeenje

OSNOVE SAOBRAAJNICA

VI PREDAVANJE

GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE PUTA

34

Prelaz doline pojedinanim

elementima i jedinstvenim tokom

Trasa preko grbina i uvala sa vie

preloma i povoljniji tok