Pomology, Viticulture and Enology

IZVORNI ZNANSTVENI RAD

Pomoloke karakteristike sorti treanja srednje kasnog vremena

dozrijevanja
Nada Zavii1, Zoran Keserovi2
Poljoprivredni institut Republike Srpske, Banja Luka, Knjaza Miloa 17, Banja Luka, Bosna i
Hercegovina (kontakt.nada.z@blic.net)
2
Poljoprivredni fakultet Novi Sad, Trg Dositeja Obradovia 8, Novi Sad, Srbija
1

Saetak
U radu su prikazani dvogodinji rezultati ispitivanja pomolokih osobina sorti trenje u
uvjetima kontinentalne klime. Ispitivane su sorte: Summit, Germersdorfska, Durone nero
III, Lambert, Sunburst, Sue, Merton crone, Durone nero I i Melitopoljska crna. Cilj ovog
rada je izuavanje pomolokih osobina sorti treanja, srednje kasnog vremena dozrijevanja,
jer uz poznavanje ekolokih uvjeta, znaajno je poznavanje pomolokih osobina sorti, a
kod trenje to su: krupnoa, oblik i randman ploda. Dobiveni rezultati su pokazali da se
ispitivane sorte trenje razlikuju po pomolokim osobinama ploda (masa ploda, dimenzije
ploda i peteljke). Ekoloki uvjeti znaajno utiu na razlike u pojedinim ispitivanim
osobinama. Kao najinteresantnije sorte za komercijalne nasade pokazale su se: Sunburst,
Summit, Melitopoljska crna i Durone nero I.
Kljune rijei: sorta, trenja, masa ploda, dimenzije ploda, peteljka
Uvod
Kao vrlo rano voe, koje se istie oblikom ploda i bojom pokoice trenja je vrlo cijenjeno
voe. Plodovi se uglavnom koriste u svjeem stanju, a manji dio se koristi kao sirovina za
preradu u sokove, kompote, demove, kao sueno voe, smrznuto voe, itd. Svjei plodovi
imaju hranjivo-dijetetsku, dijetoprofilaktiku vrijednost, a sadre eere (glukoza i
fruktoza) do 18%, organske kiseline, celulozu, vitamine (A, C, B1, B2), aromatine
materije, itd. U svijetu se proizvede 2 milijuna tona trenje u oko 64 zemlje na povrini od
340 000 ha (FAO, 2006). Proizvodnja trenje u naim uvjetima se uglavnom obavlja u
privatnom sektoru gdje su zastupljene stare sorte kao to su: Germersdorfska, Lionska
rana, Hedelfingenska, a neto manje su prisutne Burlat, Suvenir, Stella, Starking Hardy
Giant. Zbog povoljnih zemljinih i klimatskih uvjeta za uzgoj trenje, trebalo bi posvetiti
veu panju toj vonoj vrsti i ii na podizanje novih nasad s novijim sortama koje su ve
pokazale znaajne rezultate uzgojem kod vodeih europskih proizvoaa trenje.
Materijal i metode
Ispitivanja su obavljena u toku 2005. i 2007. godine na oglednom dobru Departmana za
voarstvo, vinogradarstvo, hortikulturu i pejzanu arhitekturu Poljoprivrednog fakulteta u
Novom Sadu na Rimskim anevima, gdje je podignuta kolekcija trenje s oko 55 sorti. U
kolekciji se nalaze pored starih sorti i dosta novih sorti razliitog dozrijevanja. Nasad se
nalazi u osmoj godini starosti i sve sorte su cijepljene na magrivi (Prunus mahaleb L.).
Razmak je 5 x 4 metra, a uzgojni oblik je piramidalni. U pokusu su ispitane sorte treanja
srednje kasnog vremena dozrijevanja i to: Summit, Germersdorfska, Durone nero III,
Lambert, Sunburst, Sue, Merton crone, Durone nero I, Melitopoljska crna. Berba plodova u
obe godine obavljena je u fazi pune zrelosti. Od svake sorte uzet je uzorak od 30 plodova
kod kojih su vrena pomoloka mjerenja u laboratoriju za pomologiju. Od pomolokih
osobina vreno je mjerenje mase ploda, dimenzije ploda (debljina, irina, visina),
1148

th

th

45 Croatian & 5 International Symposium on Agriculture

Vodarstvo, vinogradarstvo i vinarstvo

dimenzije peteljke (duljina i debljina), kao i masa mesa, kotice i peteljke. Masa ploda je
mjerena preciznom automatskom vagom, marke TEHTNICA. Visina, irina i debljina
ploda, kao i duljina i debljina peteljke, mjereni su ublerom sa automatskim mikrometrom.
Teina mesa, kotice i peteljke su mjerene automatskom vagom. Dobiveni podaci su
statistiki obraeni metodom analize varijante, a znaajnost razlike izmeu srednjih
vrjednosti utvrena je pomou LSD-testa, za vjerojatnost od 0,05 i 0,01.
Rezultati i rasprava
Rezultati istraivanja pomolokih osobina sorti treanja dani su u Tablicama 1 i 2. U tablici
1 prikazani su rezultati mjerenja mase ploda i odnosa mesa i kotice ispitivanog sortimenta
u dvije godine istraivanja.
Tablica 1. Masa ploda i odnos mesa i kotice kod trenje

sorta
Summit
Germersdorfska
Durone nero III
Lambert
Sunburst
Sue
Merton crone
Durone nero I
Melitopoljska crna
prosjek
LSD
LSD0,05
LSD0,01

masa ploda (g)

2005
2007 prosjek
8,61
9,42
9,02
6,54
8,21
7,38
6,50
6,86
6,68
6,62
5,15
5,89
6,41
11,76
9,09
6,16
4,36
5,26
7,01
6,23
6,62
8,45
8,58
8,52
7,39
7,77
7,58
7,08
7,59
7,33
A
B
A/B
0,65
3,55
0,65
0,94
17,84
0,94

odnos meso/kotica
2005
2007 prosjek
14,10
16,70
15,40
11,20
11,30
11,25
11,50
10,50
11,00
9,50
8,70
9,10
13,90
18,90
16,40
11,10
9,30
10,20
12,70
14,10
13,40
13,50
14,40
13,95
16,30
9,80
13,05

Masa ploda je karakteristika koja odreuje uporabnu vrijednost svake sorte. Ona je sortno
obiljeje, ali moe varirati u ovisno o nivou primjenjene agrotehnike i vremenskih uvjeta u
fazama razvoja i zrenja ploda. Prema postavljenim standardima u veini europskih zemalja
sorte trenje kasnijeg vremena dozrijevanja trebaju imati masu ploda veu od 10 g
(Sansavini et Lugli, 1997.) U naim istraivanjima samo sorta Sunburst je u 2007. godini
postigla te vrijednosti (Tablica 1.). Prosjeno vrlo krupne plodove u naim istraivanjima
imaju sorte Summit, Sunburst i Durone nero I (Tablica 1.). Prosjena masa ploda
ispitivanih sorti treanja u naim istraivanjima (7,33g) slina je rezultatima ispitivanja
veeg broja sorti etvrtog tjedna zrenja u agroekolokim uvjetima aka, gdje je
zabiljeena prosjena masa od 7,12 g (Radievi, 2006.). U istraivanjima mase ploda kod
sorti kasnog vremena dozrijevanja, Regina i Sweetheart, (Voa i sur.,2009) dobiveni
rezultati su slini naim rezultatima.

45. hrvatski i 5. meunarodni simpozij agronoma

1149

Pomology, Viticulture and Enology

Tablica 2. Dimenzije ploda i peteljke trenje

Sorta

Summit
Germers
dorfska
Durone
nero III
Lambert
Sunburst
Sue
Merton
crone
Durone
nero I
Melitopo
ljska
crna
Prosjek
LSD
LSD0,05
LSD0,01

dimenzije ploda (mm)

debljina
irina
20 20 pro 20 20 pro 20
05 07 sjek 05 07 sjek 05
26, 26, 26, 21, 22, 22, 25,
18 34
26 80 25
03 55
22, 25, 24, 20, 22, 21, 22,
88 31
10 31 07
19 62
22, 22, 22, 20, 20, 20, 22,
89 71
80 28 71
50 17
22, 20, 21, 19, 17, 18, 23,
89 78
84 60 95
78 73
22, 27, 25, 19, 24, 22, 21,
59 56
08 94 34
14 87
23, 19, 21, 19, 17, 18, 22,
13 34
34 28 18
23 36
23, 22, 22, 20, 20, 20, 22,
46 41
94 97 72
85 31
25, 25, 25, 21, 21, 21, 24,
37 56
47 60 98
79 87

visina
20
07
25,
74
23,
48
21,
89
21,
68
25,
28
19,
79
21,
01
24,
24

pro
sjek
25,
65
23,
05
22,
03
22,
71
23,
58
21,
08
21,
66
24,
56

20
05
37,
03
41,
05
33,
93
33,
71
36,
96
43,
96
35,
23
35,
71

dimenzije peteljke (mm)

duina
debljina
20 pro 20 20 pro
07 sjek 05 07 sjek
40, 38, 1, 1, 1,1
70
87 09 02
0
44, 42, 0, 0, 0,8
73
89 84 89
7
37, 35, 0, 0, 0,8
46
70 89 79
4
34, 34, 1, 0, 0,9
96
34 00 80
0
44, 40, 0, 0, 0,9
43
70 83 96
0
42, 43, 1, 0, 0,9
16
06 06 91
9
36, 35, 1, 1, 1,0
56
90 10 03
7
33, 34, 1, 1, 1,0
96
84 06 02
4

24, 24,
47 42

24, 21, 21,

45 19 63

21, 23, 23,

41 27 06

23, 44, 49,

17 01 80

46,
91

0,
96

0,
99

0,9
8

23, 23,
65 83
A
B
0,9
5,3
6
1,4 26,
0 48

23, 20, 20,

74 55 98
A/B
A
B
0,9 0,6 3,5
6
5
6
1,4 0,9 17,
0
4 82

20, 23, 22,

77 19 91
A/B
A
B
0,6 0,7 4,0
5
4
7
0,9 1,0 20,
4
7 37

23, 37, 40,

05 95 53
A/B
A
B
0,7 2,9 16,
4
3 18
1,0 4,2 81,
7
7 04

39,
24
A/B
2,9
3
4,2
7

0,
98
A
0,
12
0,
18

0,
93
B
0,
69
3,
44

0,9
6
A/B
0,1
2
0,1
8

A- imbenik sorta; B-imbenik godina; A/B- Interakcija sorta/godina

Kod sorte Sunburst u naim istraivanjima zapaena je velika razlika u masi ploda tokom
godina istraivanja, to je posljedica utjecaja rodnosti na krupnou plodova. Manja rodnost
na stablu u 2007. godini rezultirala je krupnijim plodovima u odnosu na 2005. godinu.
Prosjena masa ploda sorte Sue je nia u odnosu na istraivanja Mratini i sur. (2008.)
Utjecaj na krupnou ploda sorte Sue u naim istraivanjima je imala velika optereenost
stabala prinosom, usljed ega su stabla dala sitnije plodove. Kod sorte Lambert, prosjena
masa ploda u naem istraivanju (5,89 g) je znatno nia u odnosu na dugogodinja
istravanja u Moldaviji (eban, 2005). Prosjena masa ploda sorta Durone nero III u naim
istraivanjima je nia u odnosu na istraivanja u Poljskoj (Kurlus, 2004), gdje je ocjenjena
kao najinteresantnija sorta krupnih plodova i visoke rodnost. Sorta Summit u naem
istraivanju je ostvarila veu prosjenu masu (9,02 g) u odnosu na istraivanja u Poljskoj
(Kurlus, 2004) i aku (Radievi, 2006.).
Voe, kao sirovina za preradu, s tehnolokog aspekta treba zadovoljiti odreene elemente
kvalitete, prije svega: mehaniki sastav (randman), kemijski sastav i tehnoloku zrelost.
Pokazatelj odnosa mesa i kotice je bitan indikator kvalitete plodova i moglo bi se
zakljuiti da je povoljan odnos od 10-13 (Germerzdorfska i Durone nero III), dok je vrlo
dobar odnos vei od 13 (Sunburst, Summit, Merton crone, Duron nero I i Melitopoljska
crna). Najpovoljniji odnos mesa i kotice imale su sorte Sunburst (16,4) i Summit (15,4)
(Tablica 1.).
1150

th

th

45 Croatian & 5 International Symposium on Agriculture

Vodarstvo, vinogradarstvo i vinarstvo

Visina, irina i debljina ploda je vano pomoloko obiljeje sorte koji su znaajan elemenat
od kojeg zavisi oblik ploda, a koji je u kombinaciji sa bojom pokoice bitan za vizuelnu
dopadljivost ploda potroaima (Keserovi i sur.,2007). Kappela (1996.) navodi da je
optimalan promjer ploda od 29 do 30 mm, to je znatno vee u odnosu na nae rezultate po
kojima je prosjena irina plodova svih sorti ispitivanih trenje iznosila 20,77 mm (Tablica
2.). Nai rezultati su nii od kriterija u SAD-u gdje je minimalni promjer plodova 25 mm
(Omeg and Omeg, 2005.). Rezultati mjerenja dimenzije ploda u naim istraivanjima, kod
pojedinih sorti (Summit, Sunburst i Durone nero III), slini su rezultatima istraivanja u
agroekolokim uvjetim aka (Radievi, 2006.), to dovodi do zakljuka da su dimenzije
ploda sortno obiljeje u slinim agroekolokim uvjetima uzgoja.
Osobine peteljke, u prvom redu duljina i debljina, su znaajna mjerila pri determinaciji
sorte, a takoer, znaajni su po pitanju berbe plodova naroito ako se radi strojno (Peterson
and Wolford, 2001.). Duljina peteljke sorti Sunburst i Durone nero I u naim istraivanjim,
je slino rezultatima istraivanja u uvjetima sredinje Italije (Bignami et al., 1997.), kao i u
uvjetima aka (Radievi, 2006.).
Zakljuak
Na osnovi dvogodinjih rezultata istraivanja pomolokih karakteristika sorti treanja moe
se zakljuiti da se po pomolokim karakteristikama plodova istiu sorte Summit, Sunburst,
Durone nero I i Melitopoljska crna, pa se mogu preporuiti kao najpovoljnije sorte, kasnog
vremena dozrijevanja, za podizanje novih nasada.
Masa ploda je sortna osobina na koju znaajno mogu utjecati ekoloki uvjeti (klima i tlo),
primjenjena agrotehnika i pomotehnika. Dimenzije plodova (debljina, irina i visina), su
parametri koji utjeu na oblik plodova trenje kao znaajne sortne osobine i kod sorti
Summit, Sunburst i Durone nero I u odnosu na druge sorte u istraivanju posebno su dole
do izraaja, to bi trebalo pozitivno utjecati na prihvaanje istih od strane potroaa.
Literatura
Bignami, C., Cammilli, C., Moretti, G., Natali, S. (1997): Productive behaviour of sweet cherry
cultivars in the Coastal area of Northern Lacio (Central Italy). Atti del Convegno Nacionale
del Ciliegio SOI, Valenzano (Ba) 539-547. 19-21.
(2005):
.
.
Kappel, F.; Fisher-Fleming, B.; Hogue, E. (1996): Fruit characteristics and sensory attributes of
an Ideal sweet cherry. Hort. Science 31 (3): 443-446.
Keserovi, Z., Vraar, Lj., Tepi, Aleksandra, Magazin, N., Bijeli, Sandra, Vidicki, B. (2007):
Senzorna i hemijska analiza plodova trenje. Savremena poljoprivreda. Vol. 56, 6. 138-143.
Novi Sad.
Kurlus, R. (2004): Growt, yield and fruit quality in eight sweet cherry cultivars grafted on
'Tabel Edabriz' rootstock. Jurnal of Fruit and Ornamental Plant Reasarch. Vol. 12: 35-39.
Mratini, Evica, Milatovi, D., urovi, D.(2008): Bioloke osobine sorti trenje svetle boje
ploda. Knjiga abstrakata XIII Kongresa voara i vinogradara Srbije. Novi Sad, 101.
Omeg, M., Omeg, L. (2005): Psysiological principles for growing premium fruit. Producing
Premium cherries. First Edition. Edited by Whiting M. Washington: Good fruit growers.
pp.145-148.
Peterson, D.L., Wolford, S.D. (2001): Mechanical harvester for fresh market quality stemless
sweet cherries. Transactions of the ASAE. Vol. 44(3): 481-485.
Radievi, Sanja (2006): Bioloke i pomoloko tehnoloke osobine novijih sorti trenje.
Magistarska teza. Agronomski fakultet, aak, 1 78.
45. hrvatski i 5. meunarodni simpozij agronoma

1151

Pomology, Viticulture and Enology

Voa, S., Dobrievi, N.,Drui, J., indrak, Z., Knez, L.(2009): Fizikalna svojstva treanja
kontinentalnog podruja Republike Hrvatske. Zbornik radova 44. hrvatski i 4. meunarodni
simpozij agronoma, 885-887

The pomological characteristics of medium-late ripening time sweet

cherry varieties
Abstract
This paper presents the research results of biennial field trial of the most important sweet
cherry varieties characteristics in the continental climate. The examined varieties are
Summit, Germersdorfska, Durone nero III, Lambert, Sunburst, Sue, Merton Crone, Durone
nero I and Melitopoljska Crna.
The aim of this paper is researching of pomological characteristics of medium-late ripening
time sweet cherry varieties, because successful growing of some fruit depends not only on
environmental conditions, but also pomological properties, and the sweet cherrys are size
and fruit shape, fruit dressing.
The results of showed that there is differences among pomological characteristics of sweet
cherry fruit (weight and the size of the fruit and stem) between the tested varieties. Climate
factor, significantly influence the differences in individual characteristics.
The most interesting varieties for the commercial crops are Sunburst, Summit,
Melitopoljska crna and Durone nero I.
Key words: sweet cherry, variety, weight of the fruit, size of the fruit, stem

1152

th

th

45 Croatian & 5 International Symposium on Agriculture