Zbornik naunih radova, Vol. 14 br.

5 (2008)

UDK: 634.23: 546/.542.1

Pregledni rad

SAVREMENI SISTEMI GAJENJA TRENJE

N. Mii, G. uri, M. Cvetkovi, D. Marinkovi*
Izvod: U radu je izloen osnovni koncept gajenja trenje u sistemima na dohvat ruke
i u odnosu na gustinu sklopa izvrena je klasifikacija sistema gajenja na ekstenzivne,
poluintenzivne i intenzivne. Za svaki sistem gajenja i gustinu sklopa dat je broj stabala po
jedinici povrine i uzgojna forma. Posebn osvrt posveen je diskusiji intenzivnih sistema
gajenja na podlogama srednje i vee bujnosti. Diskusija bioloke osnove za pomotehniku trenje osvetljava problem visokog rodnog potencijala odnosno rodnosti koja za
posledicu ima i poveanje ogolevanja rodnog drveta. Diskusijom strukture rodnog drveta
i rezidbe trenje naznaeni su osnovni parametri prinosa kao genetskog potencijala za
iju realizaciju je potrebno obezbediti projektovani broj rodnih granica i duinu nosaa
rodnog drveta.
Kljune rei: trenja, sistem gajenja, pomotehnika, zahvati u rezidbi.
Koncept gajenja trenje u sistemima na dohvat ruke
Trenja je vrsta kod koje je put od ekstenzivnih do visokointenzivnih sistema gajenja
preen za relativno kratko vreme. Razvoj ovih sistema gajenja iao je analogno konceptu
koji je realizovan kod drugih vonih vrsta: selekcija slabobujnih podloga, izbor kombinacija sorta/podloga i razvoj uzgojnih formi saglasno konceptu vretena (Mii i sar. 1996,
1997, 2005. i 2008 a). Konani cilj podrazumevao je svoenje skeleta na stoinu i definisanje rezidbe saglasno biologiji formiranja i dinamici plodonoenja razliitih kategorija
rodnog drveta (Mii i sar, 2005).
Selekcija slabobujnih podloga za trenju dala je oekivane rezultate u relativno kratkom roku (Callesen, 1997). Naime, podloge kao modifikator bujnosti rasta, dobijene su
sa redukcijom rasta od sejanca (100%) do slabo bujnih podloga (20 % od bujnosti sejanca) sa skalom redukcije od 5 % do 10 % (Balmer, 1997., Gutzwiler i Lang, 2001., Lang
et al. 2001., Usenik i tampar, 2008.) (sl. 1).
Definisanje uzgojnih formi i sistema rezidbe za intenziviranje gajenja trenje na bujnim podlogama prethodilo je uspenoj selekciji slabobujnih podloga (Zahn, 1986.). Ipak,
tek uvoenjem u proizvodnju veeg broja podloga manje bujnosti dolo je do razvoja
brojnih sistema gajenja sa gustinom sklopa od 300x5000 sadnica/ha. Na osnovu gustine
sklopa izvrena je i klasifikacija sistema gajenja prema stepenu intenzivnosti (Hrotko et.
al., 1997 a, Lauri et al., 1997):
* Prof. dr Nikola Mii, prof. dr Gordana uri, mr Miljan Cvetkovi, Poljoprivredni fakultet Banjaluka, mr Dejan Marinkovi, Institut PKB Agroekonomik, Padinska Skela.

33

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

Sejanac
P. avium

MaxMa
Delbar 97

Colt

Gisela
12

MaxMa
Delbar 14

SL 64

Piku
4(S)

Gisela
6

Cab 6P

Weiroot
158

Gisela
5

Sl. 1. Pregled bujnosti aktuelnih podloga trenje. Variranje u razvijenosti habitusa razliitih sorti trenje u kombinaciji sa datim podlogama javlja se kao rezultanta interakcijskog odnosa izmeu kalem komponenata. Za zasade sa visokom gustinom
sklopa o ovoj injenici treba posebno voditi rauna (Mii orig.)
Overview of actual ground basis cherry growth. Differences concerning a habitus
development of various sorts of cherry in combination with mentioned grounds
come out as a resultant of interactivity relations among grafting components. In
the plantings with a high structure thickness this fact should be particularly considered (Mii orig.)
Ekstenzivni zasadi
Zasadi sa rastojanjem 6 5 m. Gustina sklopa je 333 stabla/ha ili 30 m2 hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzojni oblici ovih zasada obuhvataju razliite tipove
piramida i kotlastih kronji. Formiranjem niskog debla i veeg broja skeletnih grana, traena su reenja za kontrolisanje bujnosti i stvaranje uslova za bolji pristup unutranjosti
stabla, pre svega radi lake berbe.
Zasadi sa rastojanjem 5 5 m. Gustina sklopa je 400 stabla/ha ili 25 m2 hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su razliite modifikacije poboljanih
kombinovanih piramida.
Zasadi sa rastojanjem 5,5 4 m. Gustina sklopa je 454 stabla/ha ili 22 m2 hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su razliiti tipovi palmeta. Zbog velike
visine plodonosnog zida berba plodova vri se sa platformi u vie nivoa.
Poluintenzivni zasadi
Zasadi sa rastojanjem 5,0 3 m. Gustina sklopa je 666 stabla/ha ili 15 m2 hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su razliite modifikacije vretenaste
piramide do vretenastog grma.
34

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Zasadi sa rastojanjem 4,0 2,5 m. Gustina sklopa je 1000 stabla/ha ili 10 m2

hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su uske vretenaste piramide do
klasinih vretena na podlogama vee bujnosti.
Intenzivni zasadi
Zasadi sa rastojanjem 5,0 1,5 m. Gustina sklopa je 1330 stabla/ha ili 7,5 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su razliite modifikacije transverzalnih Y sistema i sistem solaksea. Fertirigacija i stabilna armatura su znaajni elementi
ovih sistema gajenja.
Zasadi sa rastojanjem 5,0 1,25 m. Gustina sklopa je 1600 stabla/ha ili 6,25 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Sistem uzgoja su razliite modifikacije V sadnje vretenaste uzgojne forme trenje.
Zasadi sa rastojanjem 4,0 1,5 m. Gustina sklopa je 1660 stabla/ha ili 6,0 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Modifikacije vretenastih osovina u poloaju
tranferzalnog Y-a, odnosno razliiti naini otvorenosti plodonosnog zida i varijacije u
visini debla osnovni su elementi za razvoj modifikacija u ovim sistemima gajenja.
Zasadi sa rastojanjem 5,0 1,0 m. Gustina sklopa je 2000 stabla/ha ili 5,0 m2 hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblik je V sadnja uskog vretena. U sistem
gajenja ukljuuje se i armatura za zatita od grada, od ptica i zatitu od kie u vreme
dozrevanja da se sprei pucanje plodova.
Zasadi sa rastojanjem 4,5 0,8 m. Gustina sklopa je 2770 stabla/ha ili 3,6 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblik je usko vitko vreteno trenje i modifikacije vretenaste uzgojne forme od Zan-ovog do Vogel-ovog vretena na podlogama
slabe bujnosti.
Zasadi sa rastojanjem 4,0 0,6 m. Gustina sklopa je 4150 stabla/ha ili 2,4 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblik je kordunica ili uska vretenasta
osovina.
Datim pregledom razmaka sadnje uoava se da je sklop voaka po jednom ha za
dvadesetak godina povean za 12 puta (od 333 4125 stabala/ha). Ovde je vano da se
naglasi da je u istom periodu ivotni prostor stabla smanjen sa 30 m2 na 2,4 m2, a da su
prinosi po ha poveani za 3 puta, odnosno od 7,5 t/ha na 25 t/ha (Weber, 1997).
Intenzivni sistemi gajenja na podlogama vee bujnosti
Brojna iskustva u gajenju trenje na aktuelnim podlogama slabe bujnosti ukazuju na
odreena otvorena pitanja koja se u budunosti moraju reiti kako bi se kontrola rasta i
plodonoenja dovela na nivo potpune odrivosti visokih prinosa i kvaliteta ploda (Lang,
2001. Mii i sar., 2008 b).
Visoko intenzivni sistemi gajenja na podlogama slabe bujnosti za postizanje visokih
prinosa i odgovarajueg kvaliteta ploda tee uzgojnim formama kordunica visoke gustine
sklopa sa potpunom kontrolom navodnjavanja i ishrane uz odgovarajuu armaturu koja
je neophodna. Kao osnovno otvoreno pitanje postavlja se zadravanje vegetativnih taaka
rasta u zoni centralne osovine koje su neophodne za kontrolu formiranja i ciklinu zamenu rodnog drveta odgovarajueg rodnog potencijala (Mii, i sar., 2008 b).
35

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Broj
stabala / ha

Kordunica
Solakse
Y -palmeta
Otvoreni
Modifikovane vaze
plodonosni
zid
etvoro osovinska
vretena
"V"- sadnja
vretena
Vretenast a pitamida
Vretena
Kotlasta vaza
panski grm
Kombinovana piramida
panski grm

4,0 0,5 m
4,0 0,8 m
3,5 1,0 m

1950

3,5 1,0 m
4,5 0,8 m
4 1,0 m

10 10 m

1950

6 5 m

1960

4 1,5 m
5 2,5m 5 1 m
4 2 m 3,5 1,5 m
5 4 m
5 5 m
5 3 m 4 3 m

1970

1980

1990

2000 ` 05

Sl. 2. Grafiki prikaz dinamike razvoja sistema gajenja kod trenje. Sredinom osamdesetih godina dolo je do izraene ekspanzije novih uzgojnih oblika i razliitih
modifikacija uzgojnih formi koje su ve nale primenu kod drugih vrsta kotiavih
voaka. Istovremeno gustina sklopa u gajenju trenje za samo dvadeset godina
poveala se za deset puta od 500 do 5000 sadnica / ha (Mii orig.)
Graphic presentation of cherry growth system development dynamics. In mid 80s
appeared an outstanding expansion of new growing forms and various modifications of the growing forms, which already were implemented to the other sorts of
stone-fruits. At the same time a structure thickness in cherry growing has been
increased for ten times for the period of just twenty years from 500 to 5000
seedlings per ha (Mii orig.)
Intenziviranje sistema gajenja na podlogama vee bujnosti trai visoku preciznost i
strunost u agro i pomotehnici formiranja uzgojne forme, odnosno kontroli formiranja i
uspostavljanju osnovne strukture habitusa i ciklinoj smeni svih kategorija prirasta koji
ine dati sistem gajenja.
Sasvim zadovoljavajui uspeh u sistemima gajenja na podlogama vee bujnosti postignut je kod uzgojnih formi Zan-ovo, Vgel-ovo i Bruner-ovo vreteno, dok modifikovane
forme panskog grma ini se daju neto vie mogunosti i slobode za uspeh u intenziviranju uzgoja trenje.

36

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Zan-ovo vreteno u osnovi se svodi na preciznu kontrolu u rasporedu prirasta du

stoine (proreivanje pupoljaka) i dinamiku njihovog formiranja (pinsiranje prirasta na
odreenim pozicijama) kako bi se postigla izbalansiranost skeletne strukture i nosaa rodnog drveta. Paralelno u strukturi habitusa uzgojne, forme rasporeeni su i kratki prirasti
- patrljci, na kojima se zadrava vegetativna aktivnost za ciklinu smenu ili obnavljanje
rasta sa projektovanih pozicija i odgovarajuom dinamikom (Zahn, 1990, 1992, 1996.).
Vogel-ovim vretenom postie se isti cilj ali se vei akcenat stavlja na pinsiranje i proreivanje mladara u odreenim fazama razvoja (Lang, 2000., Lang et. al. 2001.).
Bruner-ovo vreteno se oslanja na projektovane povratne rezove u letnjoj rezidbi (brunerov rez) koji u odreenoj fazi razvoja redukuje bujnost (Bruner 1990).
Razlike izmeu ova tri pristupa u osnovi nisu velike, tako da danas proizvoai najee kombinuju ova reenja pod optim nazivom vreteno trenje, ime postiu usklaen
rast i plodonoenje razliitih kombinacija sorta podloga (Hrotko et. al., 1997 b, 1997 c,
Lang, 2001, Green 2005).
panski grm je uzgojna forma koja akcenat stavlja na manje preciznu kontrolu cikline smene u formiranju i plodonoenju rodnog drveta i u pomotehnikom smislu relativno radikalnog tretmana skletne strukture. Naime, skeletna struktura kod ovog sistema
gajenja formira se veoma nisko u slobodnom rasporedu u vidu diska sa koga se gotovo
vertikalno ili pod manjim uglom prema vertikali razvijaju viegodinji nosai rodnog
drveta. Zamena ovih nosaa vri se u viegodinjem ciklusu njihovim uklanjanjem na
odgovarajui patrlj sa koga se dobijaju novi prirasti na zamenu (Perez, 2005).
Ravan III reza
Ravan II reza

Sl. 3. ematski prikaz skeletne strukture uzgojnog oblika panski grm: A - skeletna
struktura formirana zavrno sa drugom ravni reza i koristi se kod slabo bujnih
kombinacija sorta podloga (zasadi vee gustine); B - skeletna struktura formirana
zavrno sa III ravni reza i koristi se kod bujnih kombinacija sorta podloga (Mii
orig.)
Schematic presentation of skeletal structure of growing form called a Spanish
bush: A- skeletal structure finally formed by the second cut level, and which is
used at combinations of ground sorts of poor exuberance (plantings of stronger
thickness); B- skeletal structure finally formed by the third cut level, and which is
used at combinations of ground sorts of high exuberance (Mii orig.)
37

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Bioloke osnove pomotehnike trenje

U intenzivnim sistemima gajenja najvei broj zahvata izvodi se rezidbom na zeleno,
pa je pitanje genotipskih specifinosti u rastu i razvoju svih kategorija prirasta na stablu
osnovni element za uspeh u rezidbi, a time i intenzivnom gajenju trenje.
Trenja ima dve kategorije zimskih pupoljaka: vegetativne i cvetne pupoljke. U vegetativnim pupoljcima nalazi se samo vegetaciona kupa bez primordija buduih organa koji
e se iz nje razviti, a u generativnim cvetnim pupoljcima, nalaze se samo primordije
cvetova koje e dati cvast i u ovim pupoljcima nema diferenciranih vegetacionih kupa,
kao ni meristematskog tkiva koje moe diferencirati nastavak vegetativnog rasta (Mii,
1992, Lui i sar. 1996).

Sl. 4. Generativni pupoljci trenje su isto cvetni pupoljci, to znai da posle plodonoenja nodusi na kojima su bili formirani ovi pupoljci ogolevaju. Ogolevanje nodusa
na kojima su bili formirani cvetni pupoljci predstavlja normalan zavretak generativnog ciklusa organogeneze i na njega se ne moe uticati bilo kakvim merama
agro- i pomotehnike (Mii orig.)
Generative cherry buds are completely flower buds, what means that after fruit
yielding the noduses on which they were formed become bare. The becoming bare
of noduses which had formed flower buds is a normal ending of generative cycles
of organogenesis, and it could not be under influence of any measures of agro-technique and pomo-technique(Mii orig.)
Za definisanje zahvata u pomotehnici, a posebno rezidbe u toku vegetacije znaajno
je pitanje, koje vegetacione kupe u pazusima listova e do ulaska u period mirovanja dati
vegetativne, a koje generativne pupoljke. Ovo je i kljuno pitanje za definisanje zahvata
u zelenoj rezidbi. Naime, prilikom zelene rezidbe kotiavih voaka svi zahvati moraju
podrazumevati tretman buduih vegetativnih pupoljaka u pazusima listova jer rezovi na
budue generativne pupoljke nemaju efekat zato to nodusi sa ovim pupoljcima ogolevaju.
Kod trenje dominira akrotonini rast to podrazumeva izrazito jaku snagu rasta vrnih pupoljaka, podreenost bonih razgranjenja i razliit stepen ogoljavanja koji je upravo proporcionalan sa rodnou (Mii i melik 1983). Tanije, to je rodnost vea vee
je i ogolevanje rodnog drveta (Mii i sar., 1992).

38

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

v - zona vegetativnih pupoljaka na rodnim

granicama.

g - zona generativnih pupoljaka na rodnim

granicama.
Boni pupoljci ako se formiraju na bilo
kojoj poziciji du granice uvek su cvetni
pupoljci.
granica izmeu zone vegetativnih i zone
generativnih pupoljaka jasno je
diferencirana

v
g

v
g

Sl. 5. ematski prikaz rodnih granica trenje: A - vita rodna granica, B - kratka rodna
granica, i C - majska kitica. Bez obzira na duinu rodnih granica vegetativna i
generativna zona pupoljaka na granici jasno su podeljene prema pupoljcima na
centralnoj poziciji na nodusu. Naime, zanemarujui bone kolateralne pupoljke
na nodusima koji su iskljuivo cvetni, vegetativni pupoljci nalaze se u vrnoj zoni
granice, a cvetni pupoljci u bazi. Svi pupoljci u vegetativnoj ili generativnoj zoni
na centralnom poloaju su iste kategorije to znai da izmeu njih postoji jasna
granica (Mii orig.)
Schematic presentation of productive cherry branches: A- slim productive branch,
B-short productive branch, and C-May bouquet. Regardless the length of productive branches vegetative and generative zone of buds on branch is clearly divided
towards the buds in the central position on nodus. Namely, taking in no consideration side collateral buds on the noduses, which are without exception flower ones,
the vegetative buds are placed in the top zone of branch, and flower ones in the
basic part. All the buds as in vegetative as in generative zone being in the central
position are of the same category, what means that there is a clear dividing line
between them (Mii orig.)
39

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

v
g

oz1

oz1

oz2

g
1 god.

2 god .

3 god .

v
g

oz1,2,3

oz1

oz1,2

v
g

4 god .

Starost granice - rodnog vora

v
g
oz

vegetativni pupoljci
generativni pupoljc i
ogolele zone posle razvoja
generativnih pupoljaka

Sl. 6. Analiza plodonoenja i stvaranja rodnog vora kao kategorije starog rodnog drveta
kod rodnih granica - majska kitica jasno pokazuje da je plodonoenje upravo
proporcionalno ogoljevanju kao normalnom nainu zavretka generativnog ciklusa organogeneze. Jasno je izraen pad rodnog potencijala od tree godine starosti
nerazgranatog rodnog vora nastalog plodonoenjem. Iz ovoga se opravdano moe
usvojiti zakljuak da nosai rodnog drveta na kome se formiraju majske kitice sa
treom godinom starosti treba rezidbom iskljuiti iz proizvodnje uz prethodno i
blagovremeno formiranje novih nosaa rodnog drveta za zamenu (Mii orig.)
The analysis of fruit growth and creating of productive node as a category of old
productive tree at the cherry branch-May bouquet clearly shows that the fruit
growth is directly proportional to tree bareness as a common way of ending the
generative cycle of organogenesis. Significant decrease of growth potential of
unbranched productive node, which is formed after the fruiting, is clear after the
third year of its age. From this point of view, it could be concluded that the bearer
of productive tree that bring May bouquets have to be disconnected from production after the third year by trimming, together with previous and prompt forming of
new bearer of productive tree replacement (Mii, orig.)

40

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

oz ogolele zone posle razvoja generativnih pupoljaka

g generativni pupoljci
v vegetativni pupoljci
v

1 godinja gran.

Rodni vor (2-god.)

Rodni vor (3-god.)

oz1,2

oz1,2,3

4 godine

oz1

3 godine

oz

2 godine

1 godina

v - vegetativni p upoljci, g - generativn i pu poljci,

zo - zona ogo lja vanja posle ra zvoja generativnih pupoljaka.

Starost rodne granice - rodnog vora

(rast u jednom pravcu bez razgranjenja)

Sl. 7. Analiza plodonoenja i stvaranja rodnog vora kao kategorije starog rodnog drveta
kod vitih rodnih granica jasno pokazuje da je plodonoenje upravo proporcionalno ogolevanju (delovi granica bez prisustva taaka rasta) kao normalnom nainu
zavretka generativnog ciklusa organogeneze. Izraen pad rodnog potencijala od
tree godine starosti bez obzira na razgranjenja rodnog vora nastalog rastom i
plodonoenjem vite rodne granice, u potpunosti otvara pitanje rezidbe posmatrano kroz definisanje naina formiranja i zamene rodnog drveta koje e plodonosoti. Kljuni problem su pozicije vegetativnih pupoljaka i njihovo aktiviranje na
stvaranju nosaa rodnog drveta na zamenu (Mii orig.)
Analyze of fruit growth and creating of productive node as a category of old productive tree at the slim branches clearly shows that fruit growth is directly proportional to tree bareness (parts of branches without existence of spots of growth) as
a common way of ending of the generative cycles of organogenesis. Significant decrease of growth potent ional since the third year regardless the productive node
wide branch out caused by growth and fruit growth of the slim productive branch,
completely opens a question of trimming considered from the point of defining the
method of forming and replacement by a productive tree that will bring fruits. The
key problem is the position of vegetative buds and their activation to create bearer
of productive tree replacement (Mii orig.)
41

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

oz ogolele zone posle razvoja generativnih pupoljaka

g generativni pupoljci
v vegetativni pupoljci

Sl. 8. Grafiki prikaz odnosa zona vegetativnog rasta, plodonoenja i ogolevanja kod
nosaa rodnog drveta razliite starosti: A kod nosaa rodnog drveta starog tri
godine sve tri zone imaju relativno ujednaen odnos, ali i visok potencijal rasta i
plodonoenja; B kod nosaa rodnog drveta starog est godina zone vegetativnog
rasta i plodonoenja bitno su smanjene a najvei deo grane je ogoleo bez prisustva aktivnih taaka rasta; C kod nosaa rodnog drveta starog deset godina zona
vegetativnog rasta svedena je iskljuivo na odravanje ivotnih aktivnosti a zona
plodonoenja postoji samo simbolino (Mii orig.)
Graphic presentation of relations among vegetative growth zones, fruit bringing,
and becoming bare of a bearer of productive tree being of various oldness: A- at
the bearer of productive tree being old three years all three zones have relatively
similar and balanced relation, but also a high potential of growth and fruit giving;
B- at the bearer of productive tree being old six years the zones of vegetative
growth and fruit growth are significantly decreased, and most part of branch is
bare- without presence of any active growth spots; C- at the bearers of productive
fruit old ten years the zone of vegetative growth is reduced only to maintenance of
life activities, and the zone of fruit growth exists just symbolically (Mii orig.)

42

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Kod kotiavih voaka ije rodne granice imaju isto cvetne pupoljke u razliitom
odnosu i kombinacijama sa vegetativnim pupoljcima, analitika podela na razliite tipove
organogeneze rodnog drveta uglavnom se odnosi na vremenski period i poredak grananja
koji je potreban vegetativnim takama da formiraju odreene tipove rodnih granica.
Takoe, struktura pupoljaka, odnosno, struktura kategorija prirasta i odreenih tipova
rodnih granica koje se formiraju grananjem i plodonoenjem rodnog drveta, znaajni
su za definisanje zahvata u pomotehnici - vremena izvoenja rezidbe, lokacije i naina
izvoenja zahvata itd. (Mii i sar., 1995.)
Formiranje rodnih granica kod trenje pokazuje razliito ponaanje koje je uslovljeno
sa starou nosaa rodnog drveta, odnosno, poredcima grananja. Razlike se ispoljavaju u
strukturi pojedinih kategorija prirasta i strukturi tipova rodnih granica sa izraenom tendencijom smanjenja snage rasta i rodnog potencijala u viim poredcima grananja rodnih
vorova ili nosaa rodnog drveta. Pomotehniko reenje podrazumeva, pre svega, primenu zahvata podmlaivanja, ali se kod trenje kao ograniavajui faktor javlja diferencijacija centralnih vegetacionih kupa nodusa du rodnih granica. Naime, zahvati moraju
biti izbalansirani sa duinom mladara - centralnim pozicijama na kojim se dominantno
formiraju cvetni pupoljci, jer sledi proces ogolevanja, pa zahvat podmlaivanja nee dati
adekvatan odgovor (Mii i uri, 1994, 1995).
Struktura rodnog drveta i rezidba
Rezidba za kontrolu rasta i rodnosti kod trenje najee se primenjuje u cilju spreavanja preroavanja, ali i za otvaranje unutranjosti kronje radi bolje osvetljenosti. Najee se reu mladari u leto sa ciljem adekvatne kontrole razvoja stabla kao i za redukciju
duine rodnih nosaa koji se pripremaju da formiraju rodno drvo i plodonose za dve godine. Veliina i broj plodova po jedinici proizvodne povrine moraju biti izbalansirani u
odnosu na broj novih prirasta i njihov uticaj na veliinu plodova, posebno kada se rezovi
prave na dvo- tro- ili viegodinjem drvetu. Ovaj tip prikraivanja moe obuhvatiti oko
20 - 25% nosaa rodnog drveta u toku jedne vegatacije ili manje, da ne utie na krupnou
plodova (uri et al., 1997., Charlotte et al., 1998).
Zimska rezidba primenjuje se samo kao korekcija letnje rezidbe ili je svedena na proreivanje pupoljaka i kratkih rodnih granica.
Savremeni sistemi gajenja, koji tee konceptu zasada na dohvat ruke, svoju ekonomsku opravdanost postiu sledeim standardima:
proseni prinosi od 17 20 t/ha;
pri gustini sklopa od 1250 sadnica/ha (4 2 m) proseni prinosi po stablu od
14 16kg;
prosena krupnoa ploda preko od 30 mm u preniku (prosena masa ploda vea od
11,5 g).
Za dostizanje ovih standarda neophodno je obezbediti 10,5 12,0 m (+ 20 % za rezervu) nosaa rodnog drveta po stablu (kratke rodne granice), odnosno 1,4 1,6 kg plodova
po 1m nosaa rodnog drveta. Problem rezidbe na rod nije formiranje rodnih pupoljaka
ve dobijanje novih prirasta za sukcesivnu zamenu nosaa rodnog drveta. Otvoreno je
pitanje i u pristupu proreivanju plodova ili proreivanju pupoljaka.
43

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Zakljuak
Intenzivni sistemi gajenja kod trenje dali su ohrabrujue rezultate ali je otvoreno i
vie pitanja koja trae potvrdu u irokoj proizvodnji.
Uzgojne forme u intenzivnim sistemima gajenja kao osnovno pitanje trae pomotehniko definisanje zahvata za zadravanje vegetativnih taaka rasta na odogovarajuim
pozicijama, sa kojih e se formirati nosai rodnog drveta za njegovu ciklinu zamenu i
podmlaivanje.
injenica da je rodni potencijal obrnuto proporcionalan vegetativnom rastu, predstavlja izraenu bioloku zakonitost u rastu i razvoju pupoljaka trenje, koja limitira pristup u
definisanju svih zahvata u rezidbi i drugim pomotehnikim zahvatima.
Sistemi gajenja, velike gustine sklopa, koji podrazumevaju podloge slabe bujnosti, kao
osnovni problem u rezidbi ispoljavaju odsustvo vegetativnih taaka rasta na pozicijama
koje omoguavaju ciklinu smenu rodnog drveta. Kontrola razvoja vegetativnih taaka
rasta znaajno lake se moe postii na stablima gajenim na podlogama vee bujnosti.
Sa ekonomskog i privredno-biolokog aspekta proizvodnje ini se opravdanim, agroi pomotehnika prouavanja sistema rezidbe i razvoja uzgojne forme, intenzivnije usmeriti prema podlogama srednje i vee bujnosti.
Literatura
1. Balmer M. (1997): Preliminary Results on Planting Densities and Rain Covering for
Sweet Cherry on Dwarfing Rootstock. Acta Horticulturae 468:433-441.
2. Brunner T. (1990): Physiological fruit tree training for intensive growing. Akadmiai
Kiad, Budapest.
3. Callesen O. (1997) Overview lecture. Recent Developments in Cherry Rootstock Research. Acta Horticulturae 468:219-229.
4. Charlotte M., Guimond Lang G., Preston K. Andrews (1998): Timing and Severity
of Summer Pruning Affects Flower Initiation and Shoot Regrowth in Sweet Cherry,
Hortscience 33(4):647-649.
5. uri Gordana., eganjac Miomirka., Mii N., Nikoli M. (1997): Cropping Potential of Different Types of Bearing Branches in Sweet Cherry under the Conditions of
aak. Acta Horticulturae 468:471-477.
6. Green K. (2005): High Density Cherry System in Australia. Acta Horticulturae
667:319-324.
7. Gutzwiler J., G.A. Lang. (2001): Sweet cherry crop load and vigor management on
Gisela rootstocks. Acta Horticulturae 557:321-325.
8. Hrotko K., Simon G., Magyar L., Hanusz B. (1997a): Experiences with Sweet cherry
Spindle Trees. Acta Horticulturae 451:637-324.
9. Hrotko K., Simon G. Magyar L. (1997b): Modified Brunner-Spindle as a Training
System for Semi-Intensive Sweet Cherry Orchards. Acta Horticulturae 468:459-465.
10. Hrotko K., Simon G. Magyar L. (1997c): Training of Slender Spindel Trees for Intensive Sweet Cherry Orchards. Acta Horticulturae 468:465-471.
11. Lang G., R. Andersen., T. Robinson. (2001): Gaining on Gisela cherries. Fruit
Grower 121(1):17-18.
44

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

12. Lang G.A. (2000): Pacific Northwest cherry research - results and practical applications (WSU/Prosser report). Proc. Washington State Hortic. Assoc. 95:201-203.
13. Lang G.A. (2001): Intensive sweet cherry orchard systems - rootstocks, vigor, precocity, productivity, and management. Compact Fruit Tree 34(1): 23-26.
14. Lui P., uri G. Mii N. (1996): Voarstvo I, Institut za istraivanja u poljoprivredi
Srbija, Nolit i Partenon, 529 str.
15. Mii N., melik Z. (1983): Abortiranje vrnog dijela mladara nekih vrsta roda Prunus. Radovi Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, God XXXI, 35: 15
20.
16. Mii N. (1992): Prilog klasifikaciji generativnih pupoljaka voaka. Jug. vo. 97 98:
3 15.
17. Mii N., uri G. (1994): Bioloke osnove rezidbe voaka u rodu. Savremena poljoprivreda, 42, 1 2.: 121 128.
18. Mii N., uri G. (1995): Zavisnost toka diferencijacije od poloaja vegetacionih
kupa na nodusu mladara u vrsta voaka iz roda Prunus. Jugosl. voar. 29, 111112:
67 75.
19. Mii N., uri G., Dabi G. (1992): Odbacivanje cvijetnih pupoljaka kotiavih
voaka kao posljedica prekida diferencijacije zaetaka cvjetova. Radovi Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Sarajevu. God. XL, 44: 87 97.
20. Mii N., uri G., Jevti S., Lui P. (1995): The Basis for Defining a Model of
Ecological Functions of the Organogenesis in Fruit Crops. J. Sci. Agric. Res. 57, 203:
8999.
21. Mii N., uri G., Stanojevi V., Rado Lj. (1997): Sistemi gajenja kao faktor intenziviranja proizvodnje kotiavih voaka. INI AGRO-EKONOMIK Zbornik
naunih radova 3, 1: 211219.
22. Mii N., uri G., Cvetkovi M. (2005): Sistemi gajenja i rezidba ljive. Grafika
Jure, aak 60 str. ISBN 86-83575-34-9. COBISS.SR-ID 127560972.
23. Mii N., uri G., Cvetkovi M. (2008): Sistemi gajenja i rezidba breskve. Grafika
Jure, aak, 60 str. ISBN 978-86-85575-43-5. COBISS.SR-ID 146198284.
24. Mii N., uri G., Cvetkovi M. (2008 b): Sistemi gajenja i rezidba trenje. Grafika
Jure, aak, 64 str.
25. Mii N., Jankovi R., Jovanovi M., Kora M., Velikovi M. (1996): Dostignua
i savremene tendencije u agro i pomotehnici voaka. Uvodni referat X Kongresa
voara Jugoslavije, 147163.
26. Nugent J., Lang. G., Shane B., Perry R. (2001): Training dwarf sweet cherries. Fruit
Grower News 40(11):28-31.
27. Perez J. N. (2005): Cherry Cultivation in Spain. Acta Horticulturae 667: 293-302.
28. Usenik V., tampar F. (2008): Vpliv podlaga in gojitvenih oblik na rast in rodnost eenj. Zbornik referatov 2. slovenkega sadjarskega kongresa z mednarodno udelebo,
283-288.
29. Weber M.S. (1997): Labour Demand and Expected Returns by Diferent tree Training Forms and Planting Densities in Sweet Cherry Orchards. Acta Horticulturae 468:
419-425.
30. Zahn F.G. (1986): Intensivierung vonteinobstanlagen durch strkebezogene Schnittbehandlung. Erwerbsobstau, 28(5): 124-140.
45

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

31. Zahn F.G. (1990): Die Spindel beim Steinobst. Erwerbsobstbau 32 (3): 60-66.
32. Zahn F.G. (1992): Sind engere Pflanzabstnde auch beim Steinobst mglich? Obstbau
9: 430-438.
33. Zahn F.G. (1996): Close planting in relation to low orchard height. Horticultural Science 28 (1-2): 58-66.

46

Zbornik naunih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

UDC: 634.23: 546/.542.1

Overview paper

CONTEMPORARY SYSTEMS OF CHERRY GROWING

N. Mii, G. uri, M. Cvetkovi, D. Marinkovi*

Summary
In the paper has been presented a basic concept of cherry growing in the systems
being available, and related to the thickness of structure it has been done classification
of the system as extensive, semi-intensive, and intensive ones. For each of the system of
cherry growing and thickness of structure has been stated number of trees per a surface
unit, and its growing type. Particular attention has been paid to the discussion on intensive
growing systems in the ground with medium or larger thickness growth. The discussion
of biological ground for pomo-technique of cherry tree enlightens an issue of high growth
potential, namely, the growth that also has as a consequence the increase of bareness of
productive trees. By the discussion on the cherry productive tree structure and its trimming have been established the basic parameters of growth quota as a genetic potent ional
for which achievement is necessary to provide projected number of fruitful branches and
an appropriate length of productive tree supportive part.
Key words: cherry, growing system, pomo-technique, trimming operations

* Nikola Mii, Ph. D., Gordana uri, Ph. D., Miljan Cvetkovi, M. Sc., Faculty of Agriculture Banjaluka, Dejan Marinkovi, M. Sc., Research institute PKB Agroekonomik, Padinska Skela.

47